BERTO DERGİ 2022

KÜLTÜR-TARİH
BERGAMA’NIN KAYIP TAPINAĞI:
ATHENA NİKEPHORİON
Pergamon şehrini Küçük Asya’nın Atina’sı yapmaya çalışan Bergama (Pergamon) Kralı
I. Attalos, bölgeyi haraca bağlayan Galat kabilelerine vergi vermeyi reddetmiş, onlara karşı yaptığı
savaşlarda galip gelip, Attalos Soter (koruyucu, kurtarıcı) adıyla anılmaya başlamıştır. Bu zaferlerden sonra
Athena yeni bir “anlam” daha kazanır. Kral I. Attalos’un İ. Ö. III. Yüzyılın son çeyreğinde ezeli düşmanları
Galatlara karşı kazandığı bu büyük zaferlerden sonra şehrin baş tanrıçası olan Athena, Pergamon’da yeni
lakabı olan NİKEPHOROS (Zafer getiren) ile de anılmaya başlar. Attalos; zaferlerin ardından M.Ö. 220
yıllarında Athena Nikephoros adına NİKEPHORİON adında yeni bir tapınak yaptırır. Bu tapınak çok zengin
sanat eserleriyle donatılır. Tapınak, kent dışında bulunması sebebiyle krallığın yaptığı savaşlarda iki kez
tahrip edilmiş ve II. Eumenes tarafından yeniden inşa edilmiştir. Kaynaklarda bu kutsal yerin (Nikephorion);
çok sayıda tapınağı, sunağı, bir temenos duvarı ve kutsal korusunun olduğunu biliyoruz.
M.Ö. 182 yılında II. Eumenes; Nikephorion
Berlin Bergama Müzesi
tapınağında ATHENA NİKEPHOROS adına
NİKEPHORİA Festivalleri düzenlemeye
başlamıştır. Festivali tanıtmak amacıyla çeşitli
devletlere Theoroi (tanrı sözcüleri) göndererek
onları festivale davet etmiş, PAN-HELLENİK
festivallerle eş tutulmasını istemiştir. Bu
festivalde Delphoi ve Olympia’daki yarışmalara
eş tutulan müzik, spor etkinlikleri düzenlenmiştir.
Athena Nikephoros rahibesi olan Metris onur
yazıtında verilen bilgiler ışığında; festivalin üç
yılda bir yapıldığı, birkaç gün sürdüğü ve civar
krallıklardan gelen sporcuların yarıştığından
bahsedilmektedir.
Festivalde doğum yapmamış iki inek, sığırlar, koyunlar
ve domuzlar kurban edilir, kurbanlar sunak önünde öldürülür
ve kurbanın en iyi parçaları tanrılar için yakılırdı. Geri kalan
etler de şölene katılanlara dağıtılır. Yazıtlarda; festivalin
dokuzuncu kutlaması yapıldığı rahibe Metris’in
Artemedoros’un kızı olduğu ve iki yıl süre ile rahibelik
yaptığından bahsetmektedir. Nikephoria Tapınağı’na ait
kalıntılara bu güne kadar rastlanmamış olup o döneme ait
yazıtlardan tapınak hakkında bilgi sahibi oluyoruz. Yerinin
Bergama Amphitiyatro’un güneyinde Müsella Tepesi'nde
olduğu tahmin edilmekte olup, Alman arkeolog
E. Bochringer, 1958 yılında orada uzun sondajlar yaparak
büyük bir arama faaliyetinde bulunmuş, fakat olumlu bir
sonuç alamamıştır.
İ.Ö. 155 yılında Bithynia Kralı II. Prusias ‘ın tapınağa
saldırısı ve tahrip etmesi sırasında çok kıymetli heykel ve
kült tasvirlerinin hepsi çalınmıştır. Bu gün tapınağın yeri
konusunda farklı görüşler ortaya atılmıştır. 1958 teknolojisi
ile bulunamayan tapınak belki günümüz ileri teknolojileri ile
bulunabilir. Bergama olarak açığa çıkarılacak çok fazla
kültürel-tarihsel değerlerimiz var; NİKEPHORİON bunların
en önemlilerinden biridir. Araştırmak sorumluluğumuz ve
ödevimizdir. Böylece Bergama hak ettiği konuma her geçen
Kaynak: Salt Araştırma
gün daha da fazla yaklaşacaktır.
Kaynak: Hüseyin Üreten, Helenistik Dönem Pergamon Kenti Tanrı ve Kültleri
Bergama Ticaret Odası - www.berto.org.tr
23