str. 8 str. 15 - Ilustrowany Tygodnik Powiatowy
str. 8 str. 15 - Ilustrowany Tygodnik Powiatowy
str. 8 str. 15 - Ilustrowany Tygodnik Powiatowy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
16<br />
24 maja 2007<br />
wieruszów wieruszów wieruszów<br />
125 lat wieruszowskiej Ochotniczej<br />
Stra¿y Po¿arnej (1882 – 2007) (cz. I)<br />
Jednostka Ochotniczej Stra¿y Po¿arnej w Wieruszowie obchodzi w tym roku wspania³y jubielusz 125 – lecia istnienia.<br />
Wieruszowska OSP jest jedn¹ z najstarszych jednostek <strong>str</strong>a¿ackich na terenie dawnego Królestwa Polskiego.<br />
Wspó³czesne czasy pokazuj¹, ¿e<br />
<strong>str</strong>a¿acy nie tylko gasz¹ po¿ary,<br />
ale równie¿ ratuj¹ dobytek i ludzi<br />
w trakcie klêsk ¿ywio³owych,<br />
wypadków drogowych i innych<br />
zagro¿eñ. Czêsto nikt nie zastanawia<br />
siê nad tym, ¿e <strong>str</strong>a¿ak -<br />
ochotnik dzia³a z w³asnej woli,<br />
bez przymusu i ratuje mienie i<br />
¿ycie bliŸniego bez ¿adnego materialnego<br />
i moralnego zadoϾuczynienia.<br />
Trzeba wielkiego poœwiêcenia,<br />
aby wytrwaæ w tej nie-<br />
³atwej, spo³ecznej s³u¿bie. Idea<br />
niesienia pomocy bliŸniemu w<br />
nieszczêœciu siêga bardzo dawnych<br />
czasów. Zrodzi³a siê ona z<br />
chwil¹ osi¹gniêcia przez ludzi<br />
pewnego poziomu kultury i stanu<br />
posiadania. Czy zatem <strong>str</strong>a¿ak<br />
dzia³a z obowi¹zku, nale¿¹c do<br />
<strong>str</strong>a¿y zawodowych, czy jako<br />
ochotnik, zawsze zas³uguje na<br />
szacunek. Broni¹c mienia i ¿ycia<br />
bliŸniego przed kataklizmem,<br />
spe³nia czyn bohaterski, nierzadko<br />
nara¿aj¹c przy tym swe ¿ycie<br />
na niebezpieczeñstwo. Dzieje<br />
ochrony przeciwpo¿arowej w Polsce<br />
siêgaj¹ XIV wieku. Mo¿na o<br />
tym przeczytaæ w zachowanych<br />
uchwa³ach Rady Miejskiej Krakowa<br />
w 1374 i 1375 roku oraz Rady<br />
Miejskiej Warszawy z lat <strong>15</strong>46,<br />
<strong>15</strong>48 i <strong>15</strong>50. Prekursorem zorganizowanego<br />
po¿arnictwa w Polsce<br />
by³ Andrzej Frycz Modrzewski,<br />
który w dziele “O poprawie Rzeczypospolitej”<br />
wydanym w <strong>15</strong>77<br />
roku, sporo miejsca poœwiêci³<br />
obronie przed po¿arami. Sprawami<br />
po¿arnictwa zajmowa³ siê Andrzej<br />
Gostomski i Jakub Haur. W<br />
dobie oœwiecenia sprawami<br />
ochrony przeciwpo¿arowej zajmowa³<br />
siê hetman wielki koronny<br />
Stanis³aw Lubomirski, a w pocz¹tkach<br />
Królestwa Polskiego namiestnik<br />
genera³ Józef Zaj¹czek.<br />
W Królestwie Polskim jak i w zaborze<br />
pruskim wydano wówczas<br />
wiele rozporz¹dzeñ dotycz¹cych<br />
ró¿nych sposobów gaszenia po¿arów.<br />
W Wielkim Ksiêstwie Poznañskim<br />
pierwsze <strong>str</strong>a¿e powsta³y w Promnicach<br />
(1837), w Koœcianie<br />
(1874), Rogo¿nie (1874) i w Kêpnie<br />
(1875). Na terenie Królestwa<br />
Polskiego pierwsza <strong>str</strong>a¿ ogniowa<br />
powsta³a w Kaliszu (1864), w Kielcach<br />
i w Czêstochowie (do 1873),<br />
w Koninie i w Turku (1874). W<br />
Wieruszowie <strong>str</strong>a¿ powsta³a w<br />
1882 roku.<br />
Obecnie na terenie gminy Wieruszów<br />
dzia³a 11 jednostek<br />
Ochotniczych Stra¿y Po¿arnych.<br />
Dwie z nich; OSP w Wieruszowie<br />
i OSP w Wyszanowie, nale¿¹ do<br />
krajowego systemu ratowniczo –<br />
gaœniczego. OSP w Pieczyskach i<br />
OSP w Podzamczu s¹ jednostkami<br />
typu ,, S ”. Niektóre z tych<br />
jednostek istniej¹ ju¿ ponad 100<br />
lat. Jednostki OSP powsta³y w<br />
ró¿nych konfiguracjach pañstwowych,<br />
admini<strong>str</strong>acyjnych, diecezjalnych,<br />
ze wzglêdu na losy ziemi<br />
wieruszowskiej na prze<strong>str</strong>zeni<br />
dziejów. Byæ mo¿e dlatego nikt<br />
dot¹d nie zdoby³ siê na odwagê,<br />
by zebraæ materia³y o <strong>str</strong>a¿y i<br />
opisaæ, choæby krótko, dzieje po-<br />
¿arnictwa na ziemi wieruszowskiej.<br />
Pocz¹tki Ochotniczej<br />
Stra¿y Ogniowej (Po¿arnej)<br />
w Wieruszowie<br />
Jeszcze w XIX wieku Wieruszów<br />
mia³ prawie w ca³oœci zabudowê<br />
drewnian¹. W zwi¹zku z tym miasto<br />
wielokrotnie trawi³y po¿ary.<br />
Wielki po¿ar zniszczy³ prawie doszczêtnie<br />
ca³e miasto w 1878<br />
roku. Na ratunek poœpieszy³a<br />
wówczas znakomicie zorganizowana<br />
i wyposa¿ona <strong>str</strong>a¿ ogniowa z<br />
Kêpna. Sprawnoœæ i ofiarnoœæ kêpiñskich<br />
<strong>str</strong>a¿aków pozosta³a na<br />
d³ugo w pamiêci wieruszowian.<br />
Zmobilizowa³o to mieszkañców<br />
do za³o¿enia w³asnej <strong>str</strong>a¿y ogniowej,<br />
co nast¹pi³o w maju 1882<br />
roku. Warto w tym miejscu zacytowaæ<br />
treϾ dokumentu wystawionego<br />
przez Muzeum Ziemi Wieluñskiej<br />
w Wieluniu z dnia 5 lipca<br />
1982 roku, potwierdzaj¹cego<br />
datê powstania OSP w Wieruszowie:<br />
“W oparciu o akta genera³agubernatora<br />
warszawskiego, przechowywane<br />
w Archiwum G³ównym<br />
Akt Dawnych w Warszawie,<br />
akta gubernatora kaliskiego przechowywane<br />
w ³ódzkim Archiwum<br />
Pañstwowym oraz wydawnictwa<br />
Ÿród³owe- Po¿arnyj Kalendar, Pamiatnaja<br />
Kni¿ka Kaliszskoj Guberni,<br />
zaœwiadczam niniejszym, i¿<br />
Ochotnicza Stra¿ Po¿arna w Wieruszowie<br />
za³o¿ona zosta³a w 1882<br />
roku.” Niniejsze zaœwiadczenie<br />
wydaje siê Zarz¹dowi Ochotniczej<br />
Stra¿y Po¿arnej w Wieruszowie<br />
podejmuj¹cemu starania o organizacjê<br />
jubileuszu 100-lecia dzia-<br />
³alnoœci <strong>str</strong>a¿y. Dyrektor Muzeum<br />
dr Tadeusz Olejnik.”<br />
Pionierzy <strong>str</strong>a¿y ogniowej<br />
w Wieruszowie<br />
Znanym z zachowanych dokumentów<br />
za³o¿ycielem <strong>str</strong>a¿y ogniowej<br />
w Wieruszowie by³ w³aœciciel dóbr<br />
w Osieku i Galewicach Kazimierz<br />
Myszkowski. W momencie powstania<br />
do jednostki wst¹pi³o 67<br />
ochotników. Pierwszym prezesem<br />
zosta³ Kazimierz Myszkowski, który<br />
stanowisko to piastowa³ przez<br />
25 lat, a¿ do swej œmierci w 1907<br />
roku. W organizowaniu jednostki<br />
wielkie zas³ugi mia³ tak¿e doktor<br />
Godlewski. Od momentu za³o¿enia<br />
<strong>str</strong>a¿ ogniowa zaczê³a odgrywaæ<br />
donios³¹ rolê w ¿yciu spo³ecznym<br />
i Zachowana “Kniga dla zapisi<br />
protoko³ow” rozpoczyna siê<br />
wpisem z 1897 roku. Wszystkie<br />
protoko³y do roku 1905 pisane<br />
by³y w jêzyku rosyjskim, a od<br />
sierpnia 1905 roku do kwietnia<br />
1907 roku w jêzyku polskim. W<br />
roku 1905 wieruszowscy <strong>str</strong>a¿acy<br />
czynnie w³¹czyli siê do powszechnej<br />
akcji na rzecz nauczania dzieci<br />
w jêzyku polskim. Jednak w<br />
wyniku kolejnej fali represji ze<br />
<strong>str</strong>ony rosyjskiego zaborcy, od<br />
kwietnia 1907 roku protoko³y by³y<br />
ponownie sporz¹dzane w jêzyku<br />
rosyjskim, z t³umaczeniem na jêzyk<br />
polski. Jednym z ciekawszych<br />
dokumentów z pocz¹tków XX wieku<br />
jest zachowana lista cz³onków<br />
wieruszowskiej <strong>str</strong>a¿y po¿arnej z<br />
1905 roku. Znajduj¹ siê na niej<br />
nazwiska nastêpuj¹cych druhów:<br />
Kazimierz Myszkowski, dr N. Go-<br />
dlewski, Roman Zielonko, Stanis³aw<br />
Parnowski, Józef P³otka, M.<br />
Ko³odziejczyk, Piotr Œwisulski, Tomasz<br />
Koz³owski, Antoni Biczysko,<br />
Wincenty Walkowski, Wincenty<br />
Magot, Stanis³aw Gr¹dziel, Józef<br />
Skupieñ, Jan Œwieœciak, Florian<br />
Walkowski, F. Pilniak, A. Pilniak,<br />
Ludwik Heising, Jacenty H¹cia,<br />
M. Trocha, Leopold Najman,<br />
Franz Synaszewski, Antoni Przygodzki,<br />
Ignacy Krosa, Ignacy Parnowski,<br />
Antoni Kijak, Leon Osada,<br />
Wincenty Piluch, Feliks Bry³ka,<br />
Tomasz Ciszewski, N. Urbañski,<br />
J. H¹cia, Jan Nepomucen<br />
Wolny, Feliks Kamiñski, Ignacy<br />
Kijak, I. Wrzeœniacki, I. Schongus,<br />
Andrzej Ruszkowski, Józef Œwieœciak,<br />
Józef Jañski, Tomasz Józefowski,<br />
Juliusz £abêdzki, Ignacy<br />
Brawata, Antoni Walkowski, Jan<br />
Knop, W. Piluch, Wac³aw Hampel,<br />
G. Nowicki, Tomasz Owczarski,<br />
Andrzej Nowicki, Antoni Janikowski,<br />
Jan Magot, Jakub Bry³ka, Stanis³aw<br />
Ko<strong>str</strong>zewski, Tomasz Magot,<br />
Leon Przygodzki, Józef Kucharski,<br />
Kazimierz M³odowski, Jan<br />
Linowacki, A. Boroñ, Roman<br />
Piontek, Maciej Ko³odziejczyk,<br />
Jozef Brawata, W³adys³aw Frankowski,<br />
Miko³aj Magot, Andrzej<br />
Jozefowski, Grzesiak, Józef<br />
Owczarski, Marcin Dybek, Wojciech<br />
Rabiega, Aleksander Józefowski,<br />
Piotr Nowicki, W³adys³aw<br />
Brawata, Franciszek Lisiecki, I.<br />
Œwieœciak, Franciszek Winkowski,<br />
A. Œwieœciak, Karol Kijak, Franciszek<br />
Delinger, Ignacy Urbañski,<br />
Roman Ko<strong>str</strong>zewski, Franciszek<br />
Goszczyñski, J. Piluch, T. Winkowski,<br />
J. Plewiñski, Franciszek Maciejewski,<br />
Maksymilian Heising,<br />
Leon Janikowski, Franciszek Nadolny,<br />
Feliks Weso³owski, Roman<br />
Moga, Franciszek Ciszewski, Pawe³<br />
Magot, Stanis³aw Boroñ, Wincenty<br />
Magot, A. Jagielski, L. Winkowski,<br />
W. Bry³ka, St. Bry³ka, Jan Bry³ka,<br />
Franciszek Magot, Tomasz<br />
Hofman, Franciszek Zawadzki, Leonard<br />
Rojewski, Antoni Zaczyñski,<br />
Stanis³aw Ceglarek, Maciej Plewiñski,<br />
Andrzej Wróbel, Ludwik Maciejewski,<br />
Nepomucen Urbañski,<br />
Florian Œwieœciak, Feliks Kamiñski,<br />
Ludwik Plewiñski, Kazimierz<br />
Ginter, Leon Ginter, Tomasz Tymiñski,<br />
Franciszek Królikowski, J.<br />
Pietrzyñski, A. Wróblewski, £ukasiñski,<br />
dr W³odzimierz Dylewski,<br />
Stanis³aw Kapliñski, Mieczys³aw<br />
B¹czkowski, Bronis³aw Hofman,<br />
ks. Wincenty G³owacki, P. £yczkowski,<br />
Jan Moszyñski, Wojciech<br />
Hofman.<br />
W pocz¹tkach XX wieku wieruszowska<br />
<strong>str</strong>a¿ ogniowa by³a jednostk¹<br />
dobrze zorganizowan¹ i<br />
jednolit¹. Jak wynika z zachowanych<br />
materia³ów i informacji,<br />
mundury <strong>str</strong>a¿ackie by³y wówczas<br />
szyte na wzór umundurowania rosyjskiego.<br />
Towarzystwo Stra¿y<br />
Ogniowej na walnym zebraniu wybiera³o<br />
prezesa zebrania i sekretarzy.<br />
W trakcie zebrania wybierano<br />
Zarz¹d, Komisjê Rewizyjn¹<br />
oraz magazynierów i gospodarza<br />
domu <strong>str</strong>a¿y. Organizacyjnie Towarzystwo<br />
Stra¿y Ogniowej dzieli-<br />
³o siê na: Towarzystwo Honorowe<br />
Stra¿y i <strong>str</strong>a¿ czynn¹. Zarz¹d na<br />
wniosek naczelnika <strong>str</strong>a¿y wyzna-<br />
cza³ prze³o¿onych i ich pomocników<br />
do nastêpuj¹cych oddzia³ów<br />
<strong>str</strong>a¿y czynnej: toporników, sikawek,<br />
wodnego i porz¹dkowego.<br />
Stra¿ ogniowa by³a wzywana do<br />
po¿aru sygna³ówk¹. Je¿eli po¿ar<br />
wybucha³ noc¹, wówczas obowi¹zkiem<br />
nocnych <strong>str</strong>ó¿ów by³o powiadomiæ<br />
o po¿arze <strong>str</strong>a¿aka sygnalistê<br />
oraz obudziæ innych <strong>str</strong>a¿aków.<br />
Konie do zaprzêgu <strong>str</strong>a¿ackiego<br />
dostarczali miejscowi rolnicy.<br />
W pierwszych latach istnienia<br />
<strong>str</strong>a¿y do gaszenia po¿arów u¿ywano<br />
rêcznej sikawki sprowadzonej<br />
w 1882 roku z Oleœnicy, a wyprodukowanej<br />
jeszcze w 1720 roku.<br />
U¿ywano równie¿ toporków,<br />
³opat, bosaków i parcianych wiader.<br />
Przy u¿ywaniu wiader z wod¹<br />
do akcji gaœniczej, dowódca akcji<br />
ratowniczej ustawia³ dwa rzêdy ludzi,<br />
z których jeden podawa³<br />
wodê z rzeki lub ze studni a drugi<br />
podawa³ pró¿ne wiadra w odwrotnym<br />
kierunku. Mimo tak<br />
skromnego sprzêtu akcje ratownicze<br />
przebiega³y bardzo sprawnie.<br />
Oddzia³ <strong>str</strong>a¿aków by³ doskonale<br />
wyæwiczony w pos³ugiwaniu siê<br />
sprzêtem. Pocz¹tkowo przechowywano<br />
go w remizie przy ulicy Warszawskiej<br />
30, a od roku 1903 w<br />
nowym Domu Stra¿aka przy ulicy<br />
Mickiewicza. Na æwiczenia <strong>str</strong>a¿acy<br />
udawali siê na plac zwany przez<br />
mieszkañców Wieruszowa “Bindarzem”.<br />
W roku 1900 mieszkaniec<br />
Wieruszowa Roman Zielonko podarowa³<br />
<strong>str</strong>a¿akom plac pod budowê<br />
Domu Stra¿ackiego, którego<br />
budowê ukoñczono trzy lata<br />
póŸniej. W 1905 roku ufundowano<br />
pierwszy sztandar dla Ochotniczej<br />
Stra¿y Ogniowej w Wieruszowie,<br />
a pierwszym chor¹¿ym<br />
zosta³ Florian Œwieœciak z ulicy<br />
Farnej. W 1908 roku odby³ siê<br />
zjazd Ochotniczych Stra¿y Ogniowych<br />
w Boles³awcu, podczas którego<br />
odby³y siê pokazy wyszkolenia<br />
bojowego i musztry okolicznych<br />
jednostek. W zjeŸdzie bra³a<br />
udzia³ tak¿e jednostka <strong>str</strong>a¿acka z<br />
Wieruszowa. W 1910 roku przy<br />
Ochotniczej Stra¿y Ogniowej powsta³a<br />
orkie<strong>str</strong>a dêta. W dwa lata<br />
póŸniej powsta³a Kasa Pogrzebowa,<br />
która w przypadku œmierci<br />
<strong>str</strong>a¿aka zajmowa³a siê organizacj¹<br />
i pokrywa³a koszty <strong>str</strong>a¿ackiego<br />
pogrzebu.<br />
Czas I wojny œwiatowej<br />
W 1914 roku wybuch³a pierwsza<br />
wojna œwiatowa. Po wkroczeniu<br />
Niemców do Wieruszowa dzia³alnoœæ<br />
<strong>str</strong>a¿y ogniowej zosta³a mocno<br />
ograniczona. Wielu jej cz³onków<br />
wst¹pi³o do Polskiej Organizacji<br />
Wojskowej. Z wydarzeñ tamtych<br />
czasów nale¿y przypomnieæ<br />
bohaterstwo dwóch druhów, którzy<br />
w czasie bombardowania miasta<br />
przez Niemców w 1919 roku,<br />
nieœli pomoc innym; Stanis³awa<br />
Gr¹dziela i Jana Knopa. Obaj z<br />
nara¿eniem ¿ycia ratowali mieszkañców<br />
i nieœli pomoc rannym.<br />
Dom Stra¿acki - “Sala”<br />
W 1903 roku oddano do u¿ytku<br />
Dom Stra¿acki zwany tak¿e dziœ<br />
przez mieszkañców Wieruszowa<br />
“Sal¹”. Na parterze budynku<br />
znajdowa³a siê remiza <strong>str</strong>a¿acka,<br />
w której zgromadzony by³ sprzêt<br />
gaœniczy. W roku 1921 wyd³u¿ono<br />
budynek w kierunku wschodnim.<br />
W dobudowanej czêœci<br />
umieszczono wóz rekwizytowy,<br />
na piêtrze zaœ urz¹dzono scenê,<br />
która wczeœniej mieœci³a siê od<br />
<strong>str</strong>ony zachodniej. Dotychczasowe<br />
oœwietlenie naftowe zamieniono<br />
na gazowe, instaluj¹c dwie<br />
du¿e lampy gazowe; jedn¹ nad<br />
scen¹ a drug¹ na œrodku sali. W<br />
1923 roku salê pomalowano i zawieszono<br />
w niej dwa portrety;<br />
doktora Godlewskiego wspó³za-<br />
³o¿yciela <strong>str</strong>a¿y i Romana Zielonko-<br />
fundatora gruntu pod budynek<br />
sali. W budynku wygospodarowano<br />
mieszkanie dla woŸnego,<br />
który by³ jednoczeœnie sygnalist¹.<br />
W 1930 obiekt zyska³ oœwietlenie<br />
elektryczne. Jednym z<br />
problemów zwi¹zanych z oœwietleniem<br />
elektrycznym by³o to, ¿e<br />
miejscowa elektrownia pracowa-<br />
³a tylko do pó³nocy. Na 10 minut<br />
przed pó³noc¹ œwiat³o przygasa³o,<br />
co oznacza³o, ¿e nale¿y<br />
przygotowaæ œwiece lub lampy<br />
naftowe. W zwi¹zku z takimi<br />
trudnoœciami, w roku 1934 <strong>str</strong>a-<br />
¿acy zrezygnowali z us³ug elektrowni<br />
miejskiej, montuj¹c w<br />
budynku agregat pr¹dotwórczy.<br />
Do obs³ugi agregatu zatrudniono<br />
Zygmunta Walkowskiego a<br />
rok póŸniej Jana Predera.<br />
(red)
Change language