rola wskaźnika chłonności turystycznej w kształtowaniu przestrzeni ...

SIM23:Makieta 1 12/10/2009 3:30 PM Strona 191
ale również obserwuje się wyraźny brak korelacji między wyznaczoną dopuszczalną a rzeczywistą
liczbą turystów odwiedzających dany park lub jego fragment. Świadczy o tym choćby brak działań
zmierzających do zmniejszenia natężenia i rozproszenia ruchu turystycznego w parkach o przekroczonym
wskaźniku chłonności.
W świetle tych wyników uwidacznia się problem zabezpieczenia obszarów chronionych przed
nadmiernym obciążeniem ze strony odwiedzających, a tym samym kwestia koegzystencji dwóch
funkcji parku narodowego – ekologicznej i turystycznej.
W największym stopniu dotyczy to parków górskich i położonych w pobliżu dużych miast oraz
obszarów o dużej atrakcyjności turystycznej w okresie letnim. Zjawiska tego praktycznie nie dostrzega
się w parkach o dominujących ekosystemach wodno-błotnych, gdzie natura sama poprzez
wysoki poziom wody reguluje wielkość i rozmieszczenie ruchu turystycznego.
W obliczu braku uniwersalnej, mającej odzwierciedlenie w praktyce, metody wyznaczania
chłonności turystycznej w opinii autora nie można przyjąć tego wskaźnika jako wyznacznika przy
kreowaniu poszczególnych typów przestrzeni turystycznej parku narodowego. Analizując zasady
turystycznego użytkowania parków narodowych nie ulega wątpliwości fakt, iż celowe i konieczne
jest opracowanie uniwersalnego (dla określonych ekosystemów) a zarazem kompleksowego
(uwzględniającego komponenty świata flory jak i fauny) wskaźnika chłonności turystycznej. Jednak,
czego dowodem są dotychczasowe metody, wypracowanie takiego modelu wymaga ścisłej
współpracy specjalistów z wielu dziedzin.
W tej sytuacji konieczne jest poszukiwanie innych metod monitorowania ruchu turystycznego
i oddziaływania na przestrzeń turystyczną obszarów chronionych. Fakt ten należy uznać za jedno
z priorytetowych zadań administracji parków narodowych, albowiem konflikt między turystyką
a ekologią będzie narastał w konsekwencji ciągłego wzrostu popytu turystycznego i „kurczenia
się” powierzchni rekreacyjnych, szczególnie o wysokich walorach przyrodniczych. Mimo obserwacji
potwierdzających nadmierną liczbę turystów w wielu polskich parkach, zakres podejmowanych
działań zmierzających do rozprzestrzenienia zwiedzających nadal jest niewielki. Warto
zauważyć, iż w dużej mierze wynika to z obaw przed reakcją opinii publicznej na np. wyłączenie
z użytkowania zagrożonego obszaru. Podłożem tego jest przede wszystkim niewystarczający poziom
świadomości ekologicznej społeczeństwa.
Znaczącą rolę w kompleksowym ujęciu monitoringu turystycznego obszarów chronionych odgrywają
także badania ankietowe realizowane wśród turystów. Mimo, iż tego rodzaju badania są stosunkowo
często prowadzone na obszarach chronionych, to jak zauważa Matczak (2002) mają one
często jedynie charakter fragmentaryczny, uniemożliwiając przez to dokonanie stosowanych porównań
i wyciągnięcie obiektywnych wniosków.
Ponadto zbyt mały nacisk kładzie się w parkach na tworzenie alternatywnych programów turystycznych
(na czele z wykorzystaniem terenów przyparkowych), umożliwiających z jednej strony
poznanie walorów obszaru chronionego, a z drugiej zabezpieczających unikatowe ekosystemy.
W tym celu konieczne jest dostosowanie ofert do różnych grup turystów, odwiedzających park oraz
większe zaangażowanie lokalnych społeczności w przedsięwzięcia turystyczne, zgodne
z założeniami ekorozwoju.
Literatura
Bartkowski T. 1987. Linia kontaktu „woda-ląd” w jeziorach jako podstawowa kategoria funkcjonowania
programów rekreacyjnych nad jeziorami, Sprawozdanie Komitetu Fizjograficznego
PTPN, nr 104 za 1985, Wydz. Matematyczno-Przyrodniczy, Poznań.
Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej R. 11. Zeszyt 4 (23) / 2009 191