Full Text - Dental and Medical Problems
Full Text - Dental and Medical Problems
Full Text - Dental and Medical Problems
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PRACE POGLĄDOWE<br />
Dent. Med. Probl. 2011, 48, 1, 97–102<br />
ISSN 1644-387X<br />
© Copyright by Wroclaw <strong>Medical</strong> University<br />
<strong>and</strong> Polish <strong>Dental</strong> Society<br />
Tomasz Dąbrowa 1 , Amadeusz Pławski 2<br />
Możliwości leczenia protetycznego<br />
z wykorzystaniem częściowych protez ruchomych<br />
z uwzględnieniem systemu koron podwójnych<br />
Possibilities of Prosthodontic Treatment<br />
with Removable Partial Dentures <strong>and</strong> Telescopic Double Crowns System<br />
1<br />
Katedra i Zakład Protetyki Stomatologicznej Akademii Medycznej we Wrocławiu<br />
2<br />
Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Protetyki Stomatologicznej Akademii Medycznej<br />
we Wrocławiu<br />
Streszczenie<br />
Wykonanie protez częściowych ruchomych u pacjentów z brakami zębowymi często nie jest zadaniem prostym. To<br />
nie tylko spełnienie oczekiwań pacjenta dotyczących przywrócenia funkcji żucia, ale również poprawy jego komfortu<br />
psychicznego. To także profilaktyka zaniku kości wyrostka zębodołowego szczęki i żuchwy. Celem pracy było<br />
zestawienie i porównanie wybranych metod leczenia pacjentów z częściowymi brakami uzębienia z wykorzystaniem<br />
protez ruchomych. Uwzględnione zostały protezy osiadające o podparciu śluzówkowym oraz uzupełnienia z tworzyw<br />
termoplastycznych, takich jak nylon i acetal, które obecnie mogą być alternatywnym rozwiązaniem dla tradycyjnych<br />
protez akrylowych. Opisano zalety protezy szkieletowej o konstrukcji metalowo-akrylowej, podkreślając<br />
znaczenie podparcia ozębnowego dla prawidłowego przenoszenia sił w czasie aktu żucia. Szczególną uwagę zwrócono<br />
na mniej powszednie rozwiązanie jakim jest systemem koron podwójnych (teleskopowych). Przedstawiono<br />
dwa rodzaje konstrukcji koron teleskopowych: cylindrycznych i stożkowych. Wyjaśniono mechanizm działania<br />
zaczepów i podano wartości sił jakie są niezbędne do prawidłowego utrzymania protezy teleskopowej na podłożu<br />
protetycznym. Uwzględniono najważniejsze wskazania i przeciwwskazania oraz zalety i wady retencji tego rodzaju,<br />
a także najczęstsze przyczyny niepowodzeń mogące się pojawić w czasie tego leczenia protetycznego (Dent. Med.<br />
Probl. 2011, 48, 1, 97–102).<br />
Słowa kluczowe: korony podwójne, protezy ruchome.<br />
Abstract<br />
Making removable partial dentures for partial edentulous patients is not an easy task for dentists who grappleit in<br />
an everyday dental practice. It is not only about fulfilling the patient’s expectations about restoration of mastication<br />
but it is also improving their mental comfort. It is also a prophylaxis of alveolar jaw <strong>and</strong> maxillary bones atrophy.<br />
The aim of the study was to specify <strong>and</strong> compare the selected methods of treatment for edentulous patients by using<br />
removable partial dentures. Unsupported removable partial dentures <strong>and</strong> dental replacements made of thermoplastic<br />
materials like nylon <strong>and</strong> acetyl resin, as an alternative solution to acrylic dentures, were taken into consideration.<br />
Metal-acrylic constructed frame prosthesis with pericemental support for regular forces during mastification<br />
were generally assessed by the authors. Particular attention was paid to the less popular telescopic crowns system<br />
(double crowns system). Two types of construction, parallel sighted <strong>and</strong> conus telescopic crowns, were presented.<br />
Anchorage mechanism <strong>and</strong> value friction forces necessary to keep denture were established. The most important<br />
indications, contraindications, disadvantages, advantages, <strong>and</strong> the most frequent reasons of failures in telescopic<br />
crown system were considered (Dent. Med. Probl. 2011, 48, 1, 97–102).<br />
Key words: double crowns, removable dentures.<br />
Protezy osiadające o podparciu śluzówkowym<br />
składają się z płyty protezy, korpusów z osadzonymi<br />
w nich zębami sztucznymi oraz klamrami. Siły<br />
żucia są przenoszone przez płytę protezy wprost<br />
na błonę śluzową oraz podłoże kostne, które nie<br />
są do tego przystosowane. Może to prowadzić do
98<br />
T. Dąbrowa, A. Pławski<br />
stanu zapalnego, zastąpienia tkanki gruczołowej<br />
komórkami tłuszczowymi oraz wrastania nabłonka<br />
w tkankę łączną podśluzową. Podłoże kostne<br />
przebudowuje się, co ostatecznie prowadzi do postępującego<br />
zaniku kości wyrostka zębodołowego.<br />
Zmiany zachodzą również w okolicy pozostałych<br />
zębów. Po stosunkowo krótkim czasie użytkowania<br />
płyta protezy osiada. Z uwagi na nadmierny<br />
ucisk na przyzębie uzębienia resztkowego oraz<br />
stwarzanie korzystnych warunków do odkładania<br />
się płytki nazębnej może ona być przyczyną<br />
stanów zapalnych przyzębia i błony śluzowej. Decydując<br />
się na leczenie protezami osiadającymi<br />
należy uświadomić pacjenta o możliwości negatywnych<br />
skutków ich użytkowania, które mogą<br />
przyśpieszać utratę pozostałych zębów. Jednym<br />
z istotnych wskazań do zastosowania osiadającej<br />
protezy częściowej jest konieczność użytkowania<br />
protezy natychmiastowej jako jednego z etapów<br />
leczenia po ekstrakcji zębów przed wykonaniem<br />
uzupełnienia ostatecznego [1].<br />
W ostatnim czasie sporo informacji pojawiło<br />
się na temat wykorzystania tworzyw termoplastycznych,<br />
czyli nylonu i acetalu (ryc. 1), jako materiałów<br />
alternatywnych dla protez tradycyjnych<br />
wykonywanych z akrylu. Proponowane materiały<br />
mają być odpowiedzią na niedoskonałości protez<br />
akrylowych, do których zalicza się gorszą estetykę<br />
uzupełnienia ze względu na obecność klamer<br />
metalowych.<br />
Nylon jest materiałem biozgodnym, hipoalergicznym<br />
o wysokiej estetyce. Wskazaniem do jego<br />
zastosowania oprócz protez częściowych są: epitezy,<br />
protezy szkieletowe (gdzie metal jest pokrywany<br />
tworzywem), obturatory, protezy dla pacjentów<br />
z epilepsją lub bruksizmem (nylon jest bardziej<br />
odporny na uszkodzenia niż akryl). Ze względu<br />
na znaczną sprężystość można z niego wykonywać<br />
protezy dziecięce, zwłaszcza w przypadku<br />
rozszczepów podniebienia, gdyż nie ma potrzeby<br />
Ryc. 1. Proteza acetalowa (Pamela Łętek)<br />
Fig. 1. Acetyl denture (Pamela Łętek)<br />
ich częstego wymieniania na nowe, a ponadto nie<br />
hamują wzrostu szczęk [2]. Proteza nylonowa może<br />
wywierać mniej traumatyczny nacisk na podłoże<br />
protetyczne, dzięki czemu staje się łatwiejsza<br />
w adaptacji i powoduje mniej podrażnień [3]. Zarówno<br />
w protezach nylonowych, jak i acetalowych<br />
wykorzystuje się klamry, które obejmując liniowo<br />
ząb, nie mają kontaktu z przyzębiem. Brak ponadto<br />
elementów metalowych jest cechą, na którą pacjenci<br />
zwracają szczególną uwagę. Acetal jest materiałem<br />
niealergizującym, nietoksycznym, wysoko<br />
estetycznym i akceptowalnym biologicznie [4].<br />
Cechuje go dobre połączenie sztywności, elastyczności,<br />
sprężystości i duża odporność na ścieranie.<br />
Pozwala to maksymalnie wykorzystać powierzchnie<br />
retencyjne na zębach oporowych. Może także<br />
zastępować strukturę metalową w protezach<br />
szkieletowych. Protezy wykonane z materiałów<br />
termoplastycznych nie są jednak wolne od wad.<br />
Na podstawie badań mikrobiologicznych wykazano<br />
większe powinowactwo C<strong>and</strong>ida albicans oraz<br />
Staphylococcus aureus do nylonu niż do akrylu [2].<br />
Wadą tych materiałów jest dość duża skłonność<br />
do przebarwień. Kolejnym rozwiązaniem stosowanym<br />
w brakach częściowych są protezy szkieletowe,<br />
należące do uzupełnień protetycznych<br />
o konstrukcji metalowo-akrylowej. Istotną cechą<br />
protez szkieletowych są elementy, które pozwalają<br />
na przenoszenie sił żucia na kość nie tylko<br />
przez okostną, ale również przez ozębną zębów<br />
filarowych. Istnieje bezpośredni związek między<br />
rodzajem podparcia a reakcją tkanek podłoża na<br />
bodźce. Ukierunkowany ruch siodeł, przy którym<br />
wyrostek zębodołowy jest obciążony prawie wyłącznie<br />
pionowo w stosunku do płaszczyzny żucia,<br />
powoduje mniejsze obciążenie podłoża i wolniejszy<br />
zanik kości. Zastosowanie protez o podparciu<br />
ozębnowym umożliwia przenoszenie sił żucia<br />
przez ozębną na struktury kostne w sposób fizjologiczny.<br />
Takie rozwiązanie zabezpiecza przyzębie<br />
przed urazem wywołanym między innymi podczas<br />
osiadania protezy.<br />
Elementy protezy szkieletowej powinny być<br />
tak zaprojektowane i umiejscowione, aby ich położenie<br />
względem zębów nie sprzyjało odkładaniu<br />
się płytki protez. Szczególnie małe i duże łączniki<br />
przebiegające w okolicy brzegu dziąsła mogą powodować<br />
jego ucisk i zwiększoną retencję płytki<br />
bakteryjnej, a w konsekwencji stan zapalny. Po<br />
dłuższym użytkowaniu protez szkieletowych może<br />
dochodzić do ścierania się powierzchni zębów,<br />
zwiększonej wrażliwości i pogorszenia utrzymania<br />
na podłożu. Istotnym problemem jest nienajlepsza<br />
estetyka, a pacjenci oczekują, aby uzupełnienie<br />
protetyczne było niezauważalne z zewnątrz. Obecność<br />
klamer i cierni nie zawsze spełnia ich oczekiwania<br />
estetyczne [6, 7]. Kolejnym rozwiązaniem
Leczenie protetyczne z wykorzystaniem częściowych protez ruchomych 99<br />
w leczeniu pacjentów z brakami częściowymi jest<br />
stosowanie protez ruchomych z zastosowaniem<br />
systemu koron podwójnych (teleskopowych). Historia<br />
koron teleskopowych rozpoczęła się pod<br />
koniec XIX w. m.in. we Wrocławiu, gdzie profesorowie<br />
Hans Riegner i Carl F.M. Partsch leczyli<br />
pacjentów chorych na nowotwory jamy ustnej,<br />
wykonując protezy poresekcyjne oparte właśnie<br />
na koronach tego typu [8]. W skład ruchomej protezy<br />
teleskopowej wchodzi akrylowa bądź metalowa<br />
płyta protezy, na której są umieszczone zęby<br />
sztuczne. Patryca zaczepu (korona wewnętrzna)<br />
ma kształt cylindra lub stożka i jest na stałe osadzona<br />
na zębie oporowym. Matryca zaczepu – korona<br />
zewnętrzna jest na stałe połączona z konstrukcją<br />
protezy. Matryca wraz z patrycą tworzą<br />
zaczep, który utrzymuje protezę teleskopową na<br />
podłożu [9]. Brak trwałego połączenia między tymi<br />
elementami umożliwia zdejmowanie protezy<br />
do celów higienicznych. W przypadku teleskopów<br />
cylindrycznych utrzymanie na podłożu jest<br />
uwarunkowane siłą tarcia, jaka powstaje w czasie<br />
przemieszczania się względem siebie powierzchni<br />
obu cylindrów (ryc. 2). Jej wartość jest uzależniona<br />
od wielkości samego teleskopu i rodzaju zastosowanych<br />
materiałów [10]. Korony stożkowe<br />
zapewniają retencję dzięki sile zacisku. Pojawia<br />
się ona w chwili uzyskania pełnego kontaktu między<br />
powierzchniami zespołu stożków i zanika<br />
z chwilą jego utraty (ryc. 3). Średnia wielkość siły<br />
utrzymującej protezy teleskopowe na podłożu waha<br />
się w granicach 5–10 N. Korony cylindryczne<br />
znajdują zastosowanie jako elementy utrzymujące<br />
protezy o podparciu ozębnowym lub ozębnowo-<br />
-śluzówkowym, podczas gdy korony stożkowe są<br />
polecane głównie jako elementy kotwiczące dla<br />
protez o podparciu ozębnowym. Zaletą tych ostatnich<br />
koron wynikającą z ich kształtu jest łatwiejsze<br />
wprowadzanie protezy na podłoże w porównaniu<br />
do teleskopowych retencji cylindrycznych.<br />
Protezy teleskopowe mogą być stosowane u pacjentów<br />
z obustronnymi brakami skrzydłowymi<br />
wraz z brakami w odcinku przednim, a także<br />
w przypadku braków skrzydłowych jednostronnych<br />
(I i II klasa według klasyfikacji Kennedy’ego),<br />
choć problem ten jest ciągle dyskusyjny (ryc. 4 i 5).<br />
Braki międzyzębowe w odcinku bocznym (III klasa<br />
według klasyfikacji Kennedy’ego) to również sytu-<br />
Ryc. 4. Proteza teleskopowa. I klasa wg klasyfikacji<br />
Kennedy’ego<br />
Fig. 4. Telescopic denture. The first class of Kennedy<br />
classification<br />
Ryc. 2. Teleskop cylindryczny<br />
Fig. 2. Parallel sighted crown<br />
Ryc. 3. Korona stożkowa<br />
Fig. 3. Conus crown<br />
Ryc. 5. Proteza teleskopowa (Hensler). II klasa wg<br />
klasyfikacji Kennedy’ego<br />
Fig. 5. Telescopic denture (Hensler). The second class<br />
of Kennedy classification
100<br />
T. Dąbrowa, A. Pławski<br />
acje, kiedy można zastosować ten rodzaj uzupełnień<br />
protetycznych (ryc. 6). Innym przykładem wskazań<br />
są braki zębów w odcinku przednim (IV klasa według<br />
klasyfikacji Kennedy’ego) (ryc. 7). Ma to miejsce<br />
na przykład u pacjentów bez zawiązków zębów<br />
stałych lub z rozszczepami podniebienia. Niedostateczna<br />
retencja klamer, niemożność uzyskania<br />
właściwego toru wprowadzenia protezy, skłonność<br />
do stomatopatii przy mostach, konieczność stabilizacji<br />
i szynowania pośredniego wszczepów to inne<br />
wskazania do leczenia z zastosowaniem protez teleskopowych<br />
[11–13].<br />
Przeciwwskazaniem do stosowania koron<br />
podwójnych są zbyt krótkie korony kliniczne zębów<br />
filarowych (< 3 mm długości) niezapewniające<br />
odpowiednio dużej siły retencji. Użycie koron<br />
teleskopowych jest ograniczone również przy<br />
zaburzonych relacjach okluzyjnych, szczególnie<br />
przy głębokim nagryzie pionowym siekaczy i ich<br />
niewielkim wymiarze wargowo-podniebiennym.<br />
Przy tzw. „uśmiechu dziąsłowym” może być widoczny<br />
metalowy brzeg korony wewnętrznej, co<br />
znacznie pogarsza efekt estetyczny. Rozmieszczenie<br />
zębów filarowych znajdujących się po stronach<br />
przeciwstawnych szczęki bądź żuchwy na<br />
linii diagonalnej lub transwersalnej powoduje<br />
powstanie osi obrotu między nimi (ryc. 8). Przeciwwskazaniem<br />
do stosowania protez teleskopowych<br />
jest również znaczny zanik kości wyrostka<br />
zębodołowego w przypadku rozległych braków<br />
skrzydłowych.<br />
W przeciwieństwie do protez stabilizowanych<br />
za pomocą klamer korona teleskopowa obejmuje<br />
cały ząb. W ten sposób ogranicza powstawanie poziomych<br />
sił, jakie mogą powstawać podczas zdejmowania<br />
i zakładania klamrowych protez częściowych.<br />
Dzięki osiowemu obciążeniu filarów następuje<br />
stymulacja tkanek przyzębia i kości wyrostka<br />
zębodołowego [14–16]. Wielu autorów wskazuje na<br />
dobre rezultaty leczenia protezami teleskopowymi<br />
pacjentów z uzębieniem resztkowym, u których<br />
występowały stany zapalne przyzębia. Stosowanie<br />
protez teleskopowych o podparciu ozębnowym<br />
u osób z zaawansowanym zapaleniem dziąseł<br />
i odpowiednio wydolnym przyzębiem wpływa pozytywnie<br />
na stan zębów filarowych [17, 18]. Proteza<br />
teleskopowa jest korzystnym rozwiązaniem<br />
ze względu na łatwość utrzymania prawidłowej<br />
higieny, nie ma bowiem miejsc retencyjnych dla<br />
płytki nazębnej. Przeprowadzanie zabiegów higienicznych<br />
nie nastręcza trudności nawet osobom<br />
starszym z ograniczoną sprawnością manualną,<br />
Ryc. 6. Proteza teleskopowa. III klasa wg klasyfikacji<br />
Kennedy’ego<br />
Fig. 6. Telescopic denture. The third class of Kennedy<br />
classification<br />
Ryc. 7. Proteza teleskopowa (Hensler). IV klasa wg<br />
klasyfikacji Kennedy’ego<br />
Fig. 7. Telescopic denture (Hensler). The fourth class<br />
of Kennedy classification<br />
Ryc. 8. Rozmieszczenie zębów filarowych na linii transwersalnej i diagonalnej<br />
Fig. 8. Deployment of the abutment teeth on cross line <strong>and</strong> diagonal line
Leczenie protetyczne z wykorzystaniem częściowych protez ruchomych 101<br />
a proste zakładanie i zdejmowanie protezy jest dla<br />
tej grupy pacjentów niezmiernie ważne [19–21].<br />
Protezy teleskopowe odznaczają się trwałością oraz<br />
mało traumatycznym oddziaływaniem na tkanki.<br />
Według badań przeprowadzonych przez Wenza et<br />
al. [22] prawdopodobieństwo zachowania wszystkich<br />
zębów filarowych po 5 latach użytkowania<br />
takiego uzupełnienia wynosiło 84%. W przypadku<br />
utraty zęba filarowego protezę można łatwo<br />
adaptować. Gołębiewski i Nogala [23] opisują pacjenta,<br />
który użytkował protezę nakładową opartą<br />
na trzech koronach teleskopowych przez 25 lat.<br />
Analizowano trwałość i koszty użytkowania<br />
protez teleskopowych oraz szkieletowych. Obserwacje<br />
wskazały, iż najczęstszą przyczyną uszkodzeń<br />
protez szkieletowych były złamania klamer,<br />
podczas gdy korony teleskopowe ulegały jedynie<br />
odcementowaniu. Koszty użytkowania protezy<br />
teleskopowej i ewentualna jej adaptacja okazują<br />
się zatem znacznie mniejsze [24]. System koron<br />
podwójnych znajduje również zastosowanie u pacjentów<br />
leczonych implantoprotetycznie. Zapewniają<br />
one szynowanie pośrednie wszczepów i łatwy<br />
dostęp do zabiegów higienicznych [25, 26].<br />
Dla wielu osób decydujących się na leczenie protetyczne<br />
priorytetem jest przywrócenie poczucia<br />
pewności siebie związanego z uśmiechem. Zastępując<br />
grube, rozległe elementy utrzymujące i podpierające<br />
w widocznym odcinku uzębienia koronami<br />
teleskopowymi, można uzyskać ważny dla<br />
pacjenta walor estetyczny.<br />
Podsumowując można stwierdzić, iż stosowanie<br />
protez teleskopowych daje bardzo dobre<br />
wyniki leczenia. Osiowe obciążenia pozytywnie<br />
oddziałują i chronią tkanki przyzębia, pozwalając<br />
na zachowanie pozostałych zębów w jamie ustnej<br />
przez wiele lat. Wysoki stopień stabilności i szynowania<br />
pośredniego, trwałość, łatwość ich adaptacji,<br />
wysoki komfort użytkowania, a przy tym<br />
zachowanie estetyki sprawia, iż proteza teleskopowa<br />
w przypadku stosowania protez ruchomych<br />
może być metodą z wyboru.<br />
Piśmiennictwo<br />
[1] Hupfauf L.: Protezy częściowe o podparciu śluzówkowym. In: Protetyka stomatologiczna. Protezy częściowe. Eds.<br />
Płonka B. Urban & Partner, Wrocław 1997, 101–116.<br />
[2] Bartczyszyn M., Jaczewski M., Tomalik I.: Protezy ruchome nylonowe – alternatywa dla protez akrylowych<br />
w leczeniu protetycznym. Magazyn Stomatol. 2007, 17, 9, 38–42.<br />
[3] Wiśniewski A.: Protezy elastyczne. TPS Technik Dent. 2004, 7, 4, 28–29.<br />
[4] Kasperski J., Wyszyńska M., Jaroszuk-Rogal M., Mitera A.: Protezy acetalowe i nylonowe – przegląd piśmiennictwa.<br />
Magazyn Stomatol. 2010, 20, 2, 26–29.<br />
[5] Sikorska-Bochińska J., Urbanek J.: Elastyczne i sprężyste tworzywo na protezy ruchome i stałe w aspekcie alergii<br />
kontaktowej na monomer akrylu. Twój Przegl. Stomatol. 2005, 3, 5, 32–34.<br />
[6] Hupfauf L.: Protezy szkieletowe. In: Protetyka stomatologiczna. Protezy częściowe. Eds. Płonka B. Urban &<br />
Partner, Wrocław 1997, 117–162.<br />
[7] Mierzwińska-Nastalska E., Godlewski T., Wojtyńska E., Feder T.: Ocena użytkowania i stanu protez szkieletowych<br />
– badania odległe. Prot. Stomatol. 2004, 64, 239–245.<br />
[8] Bruziewicz-Mikłaszewska B.: Zarys dziejów uniwersyteckiej stomatologii we Wrocławiu. Wyd.: Akademia<br />
Medyczna we Wrocławiu, Wrocław 2006, 58–59.<br />
[9] Stencić I., Jelenković A.: Retention of telescopic denture in elderly patients with maximum partially edentulous<br />
arch. Gerodontology 2008, 25, 162–167.<br />
[10] Beuer F., Edelhoff D., Gernet W., Naumann M.: Parameters affecting retentive force of electroformed doublecrown<br />
systems. Clin. Oral Invest. 2010, 14, 129–135.<br />
[11] Loster J., Gronkiewicz K., Witek P., Panna-Babicz B.: Rehabilitacja protetyczna pacjentów w wieku poniżej<br />
25 lat – opis przypadków. Implantoprotetyka 2008, 9, 1, 49–54.<br />
[12] Manes F.J.F., Martinem G.A., Oteiza G.B., Bouazza J.K., Benet I.F., C<strong>and</strong>el T.: A telescopic crowns in adult<br />
case with lip <strong>and</strong> palate cleft. Update on the etiology <strong>and</strong> management. Med. Oral Patol. Oral Cir. Bucal. 2006, 11,<br />
358–362.<br />
[13] Graber G., Haensler U., Wiehl P.: Removable partial dentures. Georg Thieme Verlag Stuttgart 1998, 122–168.<br />
[14] Wöstmann B., Balkenhol M., Weber A., Ferger P., Rehmann P.: Long-term analysis of telescopic crown<br />
retained removable partial dentures: survival <strong>and</strong> need for maintance. J. Dent. 2007, 35, 939–945.<br />
[15] Yamauchi E.: Case report of cone crown telescopic denture for bilateral lower free <strong>and</strong> missing. Nihon Hotetsu<br />
Shika Gakkai Zasshi. 2008, 52, 556–559.<br />
[16] Grossman A.Ch., Hassel J., Shilling O., Lehman F., Koob A., Rammelsberg P.: Treatment with double crown<br />
– retained removable partial dentures <strong>and</strong> oral health-related quality of life in middle <strong>and</strong> high-aged patients. Int.<br />
J. Prosthodont. 2007, 20, 576–578.<br />
[17] Hou G.L., Tsai C.C., Weisgold A.S.: Periodontal <strong>and</strong> prosthetic therapy in severely advanced periodontitis by use<br />
of the crown <strong>and</strong> sleeve-coping telescope denture. A longitudinal case report. Aust. Dent. J. 1997, 42, 169–174.<br />
[18] Mengel R., Kreuzer G., Lehman K.L., Flores-de-Jacoby L.: A telescopic crown concept for the restoration of<br />
partially edentolous patients with aggressive generalized periodontitis: A 3-year prospective longitudinal study. Int.<br />
J. Periodontics Restorat. Dent. 2007, 27, 231–239.
102<br />
T. Dąbrowa, A. Pławski<br />
[19] Maleńczyk Z.: Przypadek zastosowania koron teleskopowych w protezie górnej przy rozległych brakach. Stom.<br />
Współcz. 1994, 4, 314–317.<br />
[20] Beschnidt S.M., Chitmongkolsuk S., Prull R.: Telescopic crown-retained removable partial dentures: review<br />
<strong>and</strong> case report. Compend. Cont. Educ. Dent. 2001, 22, 927–934.<br />
[21] Frączak B., Litwin P.: Zaopatrzenie resztkowego uzębienia w żuchwie protezą na koronach teleskopowych – opis<br />
przypadku. Prot. Stomatol. 1996, 46, 181–184.<br />
[22] Wenz H.J., Hertrampf K., Lehmann K.M.: Clinical longevity of removable partial dentures retained by telescopic<br />
crowns: outcome of the double crown with clearance fit. Int. J. Prosthodont. 2001, 14, 207–213.<br />
[23] Gołębiewski M., Nogala R.: Protezy typu overdenture oparte na koronach teleskopowych – prezentacja przypadku<br />
klinicznego. Stom. Współcz. 2007, 14, 6, 39–43.<br />
[24] Hofmann E., Behr M., H<strong>and</strong>el G.: Frequency <strong>and</strong> costs of technical failures of clasp- <strong>and</strong> double crown-retained<br />
removable partial dentures. Clin. Oral Invest. 2002, 6, 104–108.<br />
[25] Coca I., Lotzmann U., Pöggeler R.: Long-term experience with telescopically retained overdentures (double<br />
crown technique). Eur. J. Prosthodont Restorat. Dent. 2000, 8, 33–37.<br />
[26] Eitner S., Schlegel A., Emska N., Holst S., Will J., Hamel J.: Comparing bar <strong>and</strong> double-crown attachments in<br />
implant-retained prosthetic reconstruction; a follow-up investigation. Clin. Oral Implants Res. 2008, 19, 530–537.<br />
Adres do korespondencji:<br />
Tomasz Dąbrowa<br />
Katedra Protetyki Stomatologicznej AM<br />
ul. Krakowska 26<br />
50-425 Wrocław<br />
tel.: + 48 71 784 02 90<br />
e-mail: tdabrowa@stom.am.wroc.pl<br />
Praca wpłynęła do Redakcji: 9.12.2010 r.<br />
Po recenzji: 3.01.2011 r.<br />
Zaakceptowano do druku: 28.03.2011 r.<br />
Received: 9.12.2010<br />
Revised: 3.01.2011<br />
Accepted: 28.03.2011