PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIE - Mariusz Maciejczak

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEPRODUKCJA EKOLOGICZNAW ROLNICTWIEAUTOR: MARIUSZ MACIEJCZAKwww.maciejczak.plCzęść 1.Zasady produkcji ekologicznejCele i zadania kursuCelem kursu jest zapoznanie słuchaczy z zasadami rolnictwa ekologicznego jakoefektywnego systemu produkcji rolniczej. Przedstawiona zostanie idea rolnictwaekologicznego, stan obecny jego rozwoju w Polsce i na świecie a takżeobowiązujące przepisy prawne. Omówione zostaną podstawowe zasady związanez ekologiczną produkcją roślinną i produkcją zwierzęcą.Zadaniem przedstawionego materiału jest zaprezentowanie głównych zasadprodukcji ekologicznej tak, by słuchacze przyswoili podstawową wiedzę z tegozakresu. Mając już ugruntowany obraz rolnictwa ekologicznego będą oni moglipogłębiać swoją wiedzę przy wykorzystaniu innych jej źródeł, aby ewentualnierozpocząć w swoim gospodarstwie produkcję metodami ekologicznymi lub zająćsię innymi obszarami związanymi z rolnictwem ekologicznym.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEDefinicje rolnictwa ekologicznego -nie ma jednej - powszechnej definicjirolnictwa ekologicznego.Rolnictwo ekologiczne definiowane jest poprzez kryteria, czyli dozwolone środki isposoby produkcji. Takie podejście przejęły i skodyfikowały regulacje prawnedotyczące ekologicznej produkcji żywności w Unii Europejskiej, w USA i innychkrajach.Agendy Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Żywności (FAO) oraz Zdrowia(WHO) w 1997r. zdefiniowały rolnictwo ekologiczne jest całościowym systememgospodarowania, wspierającym różnorodność biologiczną, cykle ekologicznei biologiczną aktywność gleby. Uwzględnia również fakt, że regionalneuwarunkowania wymagają tworzenia systemów lokalnych. Rolnictwo ekologicznegwarantuje, że w produkcji nie stosowano substancji agrochemicznych, nie możejednak zagwarantować całkowitego braku pozostałości środków chemicznychze względu na globalne zanieczyszczenie środowiska.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEDefinicje rolnictwa ekologicznego:- ujęcie filozoficzne- ujęcie racjonalneProfesor Mieczysław Górny z SGGW – propagator idei rolnictwa ekologicznego wPolsce definiował ten system produkcji jako wyższą sztukę gospodarowania, którastawia producentowi wysokie wymagania, ale również dostarcza, pozazadowoleniem z osiągnięć ekonomicznych, satysfakcję etyczną i intelektualną.Rolnictwo ekologiczne jest formą najbardziej wydajnego gospodarowania,uwzględniają nie tylko koszty produkcji w gospodarstwie, ale i koszty społecznei przyrodnicze. Uczy też dobrej organizacji pracy i aktywizuje ludność wsi.Rolnictwo ekologiczne jest najbardziej optymalna formą gospodarowania.Wymaga jednak większego nakładu pracy i stałego pogłębiania wiedzy.Profesor Henryk Runowski z SGGW – badacz rolnictwa ekologicznego mówi, iżpojęcie "rolnictwo ekologiczne" w zależności od przyjmowanego zakresu,dotyczy bądź to rolnictwa o ściśle określonej technologii produkcji, bądź teżwykracza poza tak wąskie ujęcie i obejmuje dodatkowo inne zagadnienia:społeczne, ekonomiczne, energetyczne, jakościowo-żywnościowe czy wreszcieszeroko rozumiane relacje między rolnictwem a środowiskiem.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEIdea rolnictwa ekologicznego wg.Międzynarodowej Federacji RolnictwaEkologicznego IFOAMMiędzynarodowa Federacja Rolnictwa Ekologicznego (ang. InternationalFederation of Organic Agriculure Movements, IFOAM) zdefiniowała rolnictwoekologiczne jako zbiór różnych szczegółowych koncepcji gospodarowaniarolniczego, zgodnych z wymogami gleby, roślin i zwierząt, stwierdzając, iż jegonadrzędnym celem jest produkcja żywności wysokiej jakości, przy równoczesnymzachowaniu w jak największym stopniu równowagi biologicznej w środowiskuprzyrodniczym.Na swoim kongresie w Adelajdzie w 2005r. za podstawowe zasady rolnictwaekologicznego IFOAM przyjęła: zdrowotność, ekologię, sprawiedliwość itroskliwość. Jednocześnie podkreślając, że te fundamentalne zasady należytraktować jako całość, jako zespół norm etycznych inspirujących do działania.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIERolnictwo ekologiczne tozrównoważony i wielofunkcyjnysystem produkcji rolniczejRolnictwo ekologiczne jako pojęcie systemu gospodarowania powstało napoczątku drugiej połowy XX w. i oznaczało sposób gospodarowania zgodny znaturą. Dzisiaj rolnictwem ekologicznym nazywamy system rolniczy, który nietylko zapewnia ochronę środowiska, ale również jest efektywny ekonomiczniedostarczając produktów o wysokiej jakości i pełni także funkcje społeczne. Wgospodarstwach ekologicznych przede wszystkim nie stosuje się syntetycznychśrodków chemicznych. Wszelkie środki produkcji są pochodzenia naturalnego.Ponadto jest to system, gdzie produkcja zwierzęca pozostaje w równowadze zprodukcją roślinną. Produkcja ekologiczna to, ogólny system zarządzaniagospodarstwem i produkcji żywności, łączący najkorzystniejsze dla środowiskasposoby działania, wysoki stopień różnorodności biologicznej, ochronę zasobównaturalnych, stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt imetodę produkcji odpowiadającą wymaganiom niektórych konsumentówpreferujących wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych inaturalnych procesów.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEPrzepisy obowiązujące w rolnictwieekologicznym w Polsce jako krajuczłonkowskim Unii EuropejskiejDziałalność w rolnictwie ekologicznym w Polsce regulowana jest zarównorozporządzeniami Unii Europejskiej jak i krajową ustawą wraz rozporządzeniamiwykonawczymi do niej.Podstawowym aktem prawnym w rolnictwie ekologicznym w Polsce od 1 maja2004 r. jest Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U.Nr 93, poz. 898). Zwana jest ona również ustawą kompetencyjną, ponieważokreśla krajowe jednostki organizacyjne zajmujące się kontrolą i certyfikacjądziałalności w zakresie rolnictwa ekologicznego. Ustawa o rolnictwieekologicznym z 2004 r. wprowadziła do polskiego systemu prawnego jakoobowiązujące na terytorium Polski przepisy Wspólnoty Europejskiej w zakresierolnictwa ekologicznego. W maju 2008r. Sejm RP rozpoczął proces legislacyjnymający na celu wprowadzenie nowej ustawy o rolnictwie ekologicznymwprowadzające nowe przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2009r. w UniiEuropejskiej.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIERozporządzenia Unii Europejskiejobowiązujące w rolnictwieekologicznymOd 1 stycznia 2009r. w Unii Europejskiej obowiązują trzy podstawowerozporządzenia regulujące obszar produkcji, przetwórstwa i handlu żywnościąekologiczną. Są to:- ROZPORZĄDZENIE RADY (WE) nr 834/2007 z dnia 28.06.2007 r.w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych iuchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 z późniejszymi zmianami(Dz. Urz. WE nr L 189/1 z 20.07.2007 i nr L 264/1 z 03.10.2008)- ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) nr 889/2008 z dnia 05.09.2008r.ustanawiające szczegółowe zasady wdrażania rozporządzenia Rady (WE)nr 834/2007 w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktówekologicznych w odniesieniu do produkcji ekologicznej, znakowania ikontroli (Dz. Urz. WE nr L 250/1 z 18.09.2008 i nr L 337/80 z 16.12.2008)- ROZPORZĄDZENIE KOMISJI (WE) nr 1235 z dnia 08.12.2008r.ustanawiające szczegółowe zasady wykonania Rozporządzenia Rady (WE)nr 834/2007 w odniesieniu do ustaleń dotyczących przywozu produktówekologicznych z krajów trzecich (Dz. Urz. WE nr L 334/25 z 12.12.2008r.)

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIENormy produkcji ekologicznejW tym wg.- IFOAM- przepisów USANajbardziej podstawowe wytyczne i standardy w obszarze szeroko rozumianegorolnictwa ekologicznego nazywane „standardami standardów” zostały opracowaneprzez Międzynarodową Federację Rolnictwa Ekologicznego, IFOAM. NormyIFOAM stanowiły wskazówki i wytyczne do opracowania szczegółowychstandardów rolnictwa ekologicznego w różnych systemach prawnych na świecie.Na podstawie dokumentów: „IFOAM Basic Standards” i „IFOAM AccreditationCriteria” opracowano rozporządzenia obowiązujące m.in. w Unii Europejskiej atakże przepisy w USA. Normy IFOAM dostępne są na stronie internetowejwww.ifoam.orgW Stanach Zjednoczonych Ameryki obowiązuje ustawa zwana NOP (ang.National Organic Program), czyli Federalna Ustawa o produkcji żywnościekologicznej z 1990 roku, z późniejszymi zmianami (7 U.S.C. 6501 et seq.). Jejtekst dostępny jest na stronie internetowej www.ams.usda.gov/nop

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIENiezależne kryteria prywatne ipubliczne obowiązujące w rolnictwieekologicznymNiezależnie od obowiązujących na zasadzie prawa w danym państwie kryteriówregulujących funkcjonowanie rolnictwa ekologicznego możliwe jest, że występujątakże inne kryteria opracowane przez podmioty prywatne lub społecznePrzykładem takich standardów są Kryteria Rolnictwa EkologicznegoStowarzyszenia EKOLAND.Kryteria te zostały opracowane na bazie wytycznych Międzynarodowej FederacjiRolnictwa Ekologicznego (IFOAM), której Stowarzyszenie EKOLAND jestczłonkiem. Wzięto również pod uwagę odpowiednie regulacje prawne UniiEuropejskiej. Przestrzeganie Kryteriów przez producentów rolnych i przetwórcówjest nieodzownym warunkiem stosowania znaku towarowego (logo) EKOLANDna produktach oferowanych do sprzedaży w kraju i zagranicą.Niezależnie od przyjętego standardu podstawową zasadą rolnictwa ekologicznegojest kontrola procesu produkcji nie gotowych produktów.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja roślinna w rolnictwieekologicznym – dobry płodozmiangwarantuje osiąganie zadowalającychplonów i zwiększenie żyzności gleby.Jednym z najważniejszych czynników warunkujących powodzenie uprawyekologicznej roślin jest właściwie zaplanowany i stosowany płodozmian. Jest todobór i następstwo roślin uprawianych po sobie, zaplanowane na kilka lat wkonkretnym gospodarstwie i na określonym polu. Dobry płodozmian gwarantujeosiąganie zadowalających plonów i zwiększenie żyzności gleby. Jednocześnienależy ułożyć go tak, by nie dopuścić do nadmiernego rozwoju chorób iszkodników oraz niekontrolowanego rozwoju chwastów.Według zasad rolnictwa ekologicznego płodozmian musi spełniać następującewarunki:- rotacja powinna być co najmniej czteroletnia, czyli ten sam gatunek możebyć uprawiany na danym polu nie częściej niż raz na cztery lata,- raz na cztery lata powinno zaplanować się uprawę roślin motylkowatych wplonie głównym,- w płodozmianie trzeba uwzględnić uprawę tzw. międzyplonów, którestanowią dodatkowe źródło paszy lub mogą być przyorane jako nawózzielony.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja roślinna w rolnictwieekologicznym – ogólne zaleceniauprawowe dla roślin rolniczychW uprawie ekologicznej roślin ozimych stosuje się zazwyczaj późniejsze terminysiewu z uwagi na mniejsze zachwaszczenie, zwłaszcza gatunkamijednoliściennymi jak miotła zbożowa i zapobieganie niepożądanej mineralizacjiazotu na glebach lekkich. Rośliny jare są najczęściej wysiewane w tradycyjnychterminach. W tym przypadku zbyt wczesna uprawa nadmiernie wilgotnej glebyoznacza znacznie większą stratę plonu niż nieco opóźniony termin siewu przydobrych warunkach pogodowych i właściwym stanie gleby.Ograniczanie zachwaszczenia prowadzi się najczęściej mechanicznie np. bronąsprężynową. Bronowanie powoduje spulchnienie i przewietrzenie gleby, co jestważne dla rozwoju korzeni i dla organizmów glebowych, wykonywane przedwschodami ma większe znaczenie w uprawie zbóż jarych niż ozimych.Do nawożenia można wykorzystać przekompostowany obornik lub kompost.Dobrze rozłożony obornik powinien być zastosowany wiosną, pod pług. W okresiewzrostu można stosować gnojówkę.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja roślinna w rolnictwieekologicznym – ogólne zaleceniadotyczące produkcji roślinwarzywniczychWarzywa są najważniejszym roślinnym ekologicznym produktem rynkowym,cieszącym się dużym popytem. Ich uprawa nie wymaga dużych inwestycji, aniszczególnych umiejętności, toteż wielu rolników w okresie przestawianiagospodarstwa na metodę ekologiczną przeznacza część pól pod uprawę warzyw.Jednak sukcesy w uprawie warzyw dobrej jakości osiągają producenci, którzy poparu latach uprawy mają już wystarczające doświadczenie, jak radzić sobie zorganizacją tej pracochłonnej uprawy oraz typowymi problemami z ochroną roślinprzed chorobami i szkodnikami. Pozwala to poszerzyć asortyment produktów zgospodarstwa, wykorzystać zasoby siły roboczej i zwiększyć dochody.Przed rozpoczęciem uprawy warzyw należy jednak zapoznać się z potrzebamirynku i ustalić płodozmian pod tym kątem. Nastawiając się na zaopatrzenie rynkulokalnego w świeże warzywa, trzeba liczyć się z koniecznością uprawy kilku lubkilkunastu gatunków i wielu odmian, żeby zapewnić pełen asortyment jak iciągłość dostaw. Uprawiając warzywa dla potrzeb przetwórni lub eksporterówmożna wybrać jeden lub kilka gatunków, starannie dobrać odpowiednie odmianyoraz zebrać i sprzedać jednorazowo dużą partię towaru.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja zwierzęca w gospodarstwieekologicznym – system utrzymaniazwierząt.W gospodarstwach ekologicznych ilość zwierząt (tzw. obsada) jest uzależniona odwielkości powierzchni gospodarstwa i nie może być większa niż określonaprzepisami. Obsadę wyższą niż określona może dopuścić jednostka certyfikującajedynie w gospodarstwach specjalizujących się w chowie zwierząt i tylko wtedy,gdy rolnik przedstawi plan właściwego (bezpiecznego dla środowiska)zagospodarowania odchodów zwierząt. Może na przykład oddawać lubsprzedawać część obornika innym gospodarstwom ekologicznym, które nieprowadzą produkcji zwierzęcej.Obornik pochodzący od zwierząt utrzymywanych w gospodarstwie należyprzechowywać w odpowiednio dostosowanych do tego celu szczelnychurządzeniach, np. na płytach obornikowych.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja zwierzęca w gospodarstwieekologicznym - dobór ras podstawąopłacalnej produkcjiPodstawowym założeniem, które różni ekologiczny chów zwierząt odtradycyjnego i przemysłowego, jest utrzymywanie zwierząt w warunkachspełniających wymagania danego gatunku. Przy wyborze ras lub odmian należybrać pod uwagę zdolność zwierząt do przystosowania się do miejscowychwarunków; ich żywotność i odporność na choroby. Do ekologicznego chowumożna co prawda przeznaczać prawie wszystkie rasy zwierząt, ale warto pamiętać,że najlepiej sprawdzają się rodzime i lokalne rasy i odmiany.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja zwierzęca w gospodarstwieekologicznym – dokupywanie zwierzątdo stadaJeżeli podczas tworzenia po raz pierwszy stada brakuje wystarczającej liczbyzwierząt gospodarskich pochodzących z chowu ekologicznego, to dogospodarstwa można wprowadzić inne (nie ekologiczne) zwierzęta, jednak podpewnymi warunkami. Najważniejsze jest, aby nowo wprowadzane zwierzęta nieekologiczne nie przekroczyły wieku określonego w przepisach.Do stada, w drodze odstępstwa, można wprowadzać samice (które jeszcze nierodziły potomstwa) z gospodarstw hodowlanych produkujących metodaminieekologicznymi, nie więcej jednak niż 10% dorosłych zwierząt gospodarskich zgatunku koniowatych lub bydła i 20% dorosłej trzody chlewnej, owiec i kózrocznie. Postąpić tak można jedynie w celu uzupełnienia naturalnego przyrostu lubodnowienia stada, gdy brak jest zwierząt gospodarskich chowanych metodamiekologicznymi i tylko pod kontrolą organu kontroli lub jednostki kontrolującej.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja zwierzęca w gospodarstwieekologicznym – żywienie zgodne zzasadamiŻywienie zwierząt w chowie ekologicznym jest również regulowaneodpowiednimi przepisami. Zwierzęta roślinożerne powinny być żywione przymożliwie jak największym wykorzystaniu pastwisk. Ponadto wszystkie zwierzętagospodarskie należy karmić paszami wytworzonymi metodami ekologicznymi,dlatego gospodarstwo powinno być samowystarczalne paszowo. Można jednakdokupić brakującą paszę z innego gospodarstwa ekologicznego. Podstawążywienia młodych ssaków powinno być naturalne mleko, najlepiej mleko matki.Do dziennej dawki pokarmowej świń i drobiu należy dodawać paszę objętościową,zieloną, susz paszowy lub kiszonkę. Wykluczone jest stosowanie antybiotyków,kokcydiostatyków, środków farmaceutycznych, stymulatorów wzrostu i innychśrodków służących do stymulowania wzrostu lub produkcji. Pasze, materiały idodatki paszowe, środki pomocnicze używane w przetwórstwie pasz i niektórychproduktów używanych w żywieniu zwierząt nie mogą zawierać organizmówgenetycznie zmodyfikowanych ani produktów z nich otrzymanych. Środki doczyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich muszą być dopuszczone dostosowania w rolnictwie ekologicznym.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProdukcja zwierzęca w gospodarstwieekologicznym – wymogi dobrostanuzwierząt określono także przepisamiBardzo ważnym czynnikiem w ekologicznej produkcji zwierzęcej jest dbałość otzw. dobrostan zwierząt. Warunki, które zapewniają odpowiedni dobrostan sąokreślone stosownymi przepisami. Na przykład zwierzęta powinny miećzapewnioną możliwość codziennego przebywania na otwartej przestrzeni.Określone są również minimalne wielkości powierzchni wybiegów orazminimalna powierzchnia w budynkach inwentarskich na sztukę w zależności odgatunku. Ekologiczny chów zwierząt powinien zaspokajać potrzeby związane ztrybem życia danego gatunku zwierząt, a zarządzanie w odniesieniu do zdrowiazwierząt powinno opierać się na zapobieganiu chorobom. W ekologicznym chowiezwierząt zwraca się również uwagę na warunki transportu. Muszą one zapewniaćutrzymanie dobrostanu zwierząt; właściwą dietę oraz zaspokajać fizjologiczne ibehawioralne potrzeby gatunku. Załadunek i rozładunek zwierząt ze środkówtransportu musi odbywać się z zachowaniem ostrożności. Nie wolno przy tymstosować przymusu i np. elektrycznej stymulacji.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEPRODUKCJA EKOLOGICZNAW ROLNICTWIEAUTOR: MARIUSZ MACIEJCZAKCzęść 2System rynkowy rolnictwaekologicznegoCele i zadania kursuCelem kursu jest zapoznanie słuchaczy z podstawowymi elementami i procesamisystemu rynkowego rolnictwa ekologicznego. Przedstawione zostaną podstawowezagadnienia związane z głównymi instytucjami biorącymi udział w regulacji inadzorze systemu ekologicznego w Polsce. Omówione zostaną także podstawowezagadnienia dotyczące funkcjonowania rynku produktów ekologicznych,zachowań nabywczych konsumentów oraz narzędzi i działań marketingowych.Słuchacze posiądą wiedzę oraz umiejętności niezbędne do funkcjonowania jakoświadomy producent, dystrybutor i konsument na rynku produktów ekologicznych.Uzyskana wiedza pozwoli im na kształtowanie umiejętności produkcjiekologicznej i doskonalenie arkanów skutecznej promocji, dystrybucji i sprzedażyproduktów ekologicznych

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIESystem instytucjonalny rolnictwaekologicznego w Polsce jest podobnydo systemu funkcjonującego w innychkrajach UE.Ustawa o rolnictwie ekologicznym z dnia 20 kwietnia 2004r. określa zadania iwłaściwości organów i jednostek organizacyjnych w zakresie rolnictwaekologicznego określone w rozporządzeniach Unii Europejskiej.Organem właściwym w sprawach kontroli i certyfikacji w rolnictwieekologicznym jest przede wszystkim minister rolnictwa – upoważniający jednostkicertyfikujące, akredytowane w zakresie rolnictwa ekologicznego. Jednostkiakredytuje zgodnie z Polską Normą PN-EN 45011:2000 „Wymagania ogólnedotyczące działania jednostek prowadzących systemy certyfikacji wyrobów”Polskie Centrum Akredytacji. Kolejnym organem jest Inspekcja JakościHandlowej Artykułów Rolno-Spożywczych która sprawuje nadzór nadjednostkami certyfikującymi. Same jednostki certyfikujące prowadzą kontrole,wydają i cofają certyfikaty zgodności.Dodatkowo minister właściwy do spraw rolnictwa określa jednostki organizacyjnekwalifikujące środki ochrony roślin, nawozy lub środki poprawiające glebę orazjednostkę organizacyjną prowadzącą wykazy: nasion, materiału siewnego iwegetatywnego materiału rozmnożeniowego – zatem wykazy środków produkcjidopuszczonych w rolnictwie ekologicznym.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIECertyfikacja warunkiem podstawowymuzyskania dopłat do produkcjiekologicznejProducent zamierzający podjąć działalność w zakresie rolnictwa ekologicznegozgłasza zamiar prowadzenia jej wybranej upoważnionej jednostce certyfikującej iWojewódzkiemu Inspektorowi Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Aktualne adresy upoważnionych jednostek certyfikujących wrolnictwie ekologicznym znajdują się na stronie internetowej MinisterstwaRolnictwa www.minrol.gov.pl w zakładce Rolnictwo ekologiczne. Zgłoszeniamożna składać przez cały rak, jednak w terminie umożliwiającymprzeprowadzenie kontroli gospodarstwa.Uzyskanie pozytywnej oceny podczas kontroli przez upoważniona jednostkęcertyfikująca jest warunkiem podstawowym aby otrzymać dopłaty do produkcjiekologicznej. Kontrole odbywają się raz w roku ustawowo i prowadzone sąwedług cennika danej jednostki. Mogą być również przeprowadzone dodatkowe,niezapowiedziane kontrole; są one bezpłatne i mają na celu weryfikację systemukontroli.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIERolnictwo ekologiczne jest jednym zkomponentów tzw. programurolnośrodowiskowego.W Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 założono wysokiewsparcie dla gospodarstw ekologicznych. Rolnictwo ekologiczne jest jednym zkomponentów tzw. programu rolnośrodowiskowego. Program obejmujeprzedsięwzięcia rolnośrodowiskowe, dobrowolnie realizowane przez rolnika wzakresie wieloletniego planu działalności rolno środowiskowej służące ochronieśrodowiska oraz zachowaniu dziedzictwa przyrodniczego wsi.Rolnik chcący otrzymywać dopłaty do produkcji ekologicznej zgłasza się donajbliższego ODRu, gdzie doradca rolno-środowiskowy sporządza z nimpięcioletni plan rolno środowiskowy, który może zakładać korzystanie ze wsparciana konkretne działania rolnośrodowiskowe. Plan ten jest zobowiązaniem rolnikado wykonywania działań na rzecz środowiska w swoim gospodarstwie.Rolnik może otrzymać dotacje do hektara upraw oraz do kontroli produkcji.Rolnikom posiadającym mniej niż 10 ha przysługuje dotacja do kontroli niewiększa niż 980 zł, zaś posiadającym powyżej 10 ha w wysokości 400 zł. Dotacjabędzie przekazywana przez Krajową Stację Chemiczno – Rolniczą do jednostekcertyfikujących. W związku z tym opłata za kontrolę gospodarstwa będziepomniejszona o kwotę dotacji.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEDziałania rolno-środowiskowe możnałączyć ze sobą sumując jednocześniewspierające je dotacjePrzedsięwzięcia rolnośrodowiskowe wspierane dotacjami obejmują:– stosowanie metod przyjaznych dla środowiska, bądź metod ekologicznychw produkcji rolniczej w rozumieniu ustawy o rolnictwie ekologicznym;– utrzymanie nisko produktywnych łąk i pastwisk o wysokich walorachprzyrodniczych;– utrzymanie siedlisk stanowiących ostoje dzikiej przyrody;– zmiana form użytkowania gruntów rolnych na mniej dochodową,– zagospodarowanie gruntów zaniedbanych i odłogowanych;– stosowanie zabiegów w celu ochrony gleby i zmniejszenia strat azotu;– tworzenie stref buforowych na granicy użytków rolnych z obszaramizadrzewionymi i zbiornikami wód otwartych;– tworzenie zadrzewień śródpolnych;– zachowanie rodzimych ras zwierząt i miejscowych odmian roślinuprawnych.Określone działania rolno-środowiskowe mogą być łączone, przy czym sumowanesą także dotacje je wspierające.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEW okresie przestawiania na metodyekologiczne można liczyć na wsparciewyższymi dotacjamiKwoty dopłat w ramach pakietu "Rolnictwo ekologiczne" są zróżnicowane wzależności od stanu zaawansowania gospodarstwa w przestawianiu na produkcjęekologiczną. Dopłaty są wyższe dla gospodarstw będących w trakcie przestawianiaz uwagi na ponoszone w tym okresie straty produkcyjne. Na poszczególnewarianty można uzyskać dotację w następującej wysokości:Uprawy rolnicze (z certyfikatem zgodności) - 790 zł/haUprawy rolnicze (w okresie przestawiania) - 840 zł/haTrwałe użytki zielone (z certyfikatem zgodności) - 260 zł/haTrwałe użytki zielone (w okresie przestawiania) - 330 zł/haUprawy warzywne (z certyfikatem zgodności) - 1300 zł/haUprawy warzywne (w okresie przestawienia) - 1550 zł/haUprawy zielarskie (z certyfikatem zgodności) - 1050 zł/haUprawy zielarskie (w okresie przestawienia) - 1150 zł/haUprawy sadownicze + jagodowe (z certyfikatem zgodności) - 1540 zł/haUprawy sadownicze + jagodowe (w okresie przestawienia) - 1800 zł/haPozostałe uprawy sadownicze + jagodowe (z certyfikatem zgodności) - 650 zł/haPozostałe uprawy sadownicze + jagodowe (w okresie przestawienia) - 800 zł/ha

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEProces przestawiania gospodarstwa nazasady ekologiczne trwa najczęściejdwa lataProces „przestawiania” gospodarstwa na produkcję metodami ekologicznymirozpoczyna się od zgromadzenia niezbędnych informacji i fachowej literatury.Przestawianie gospodarstwa z systemu konwencjonalnego na ekologiczny trwanajczęściej dwa lata. Jedynie w przypadku upraw wieloletnich okres ten wynositrzy lata. W okresie przestawiania gospodarstwa rolnik musi przestrzegaćwszystkich reguł ekologicznego gospodarowania, jednak nie może jeszczesprzedawać swoich produktów jako ekologiczne. Oznacza to, że od chwilizgłoszenia działalności w rolnictwie ekologicznym i złożenia deklaracji oprzestrzeganiu przepisów dotyczących rolnictwa ekologicznego rolnik musi jużprowadzić produkcję roślinną bez użycia nawozów sztucznych i chemicznychśrodków ochrony roślin, stosować wieloletni płodozmian uwzględniający uprawęroślin strączkowych. W produkcji zwierzęcej bardzo ważne jest, aby prawidłowozaplanować uprawę roślin, w celu wyprodukowania odpowiedniej ilości paszy dlazwierząt. Pasze powinny być wyprodukowane głównie we własnymgospodarstwie. Trzeba przy tym uwzględnić, że plony roślin będą niższezwłaszcza w okresie przestawiania, niż plony uzyskiwane w systemiekonwencjonalnym. Zwierzętom należy zapewnić właściwy system utrzymania.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEOkres przestawiania związany jest zdużymi zmianami w zakresieczynników produkcji w gospodarstwie.Kolejnym czynnikiem, jaki trzeba uwzględnić w czasie przestawianiagospodarstwa na system ekologiczny są nakłady pracy. W gospodarstwachekologicznych nakłady pracy ręcznej i mechanicznej są bowiem znacznie większeniż w konwencjonalnych. Pracą ręczną lub mechaniczną zastępuje się np.stosowanie niektórych środków ochrony roślin. Ponadto trzeba też liczyć się zkoniecznością prowadzenia systematycznych zapisów czynności w gospodarstwiei gromadzeniem wymaganej dokumentacji. Przy kupowaniu nawozów i środkówochrony roślin trzeba zawsze sprawdzać czy produkty te są dopuszczone wrolnictwie ekologicznym. Wykazy takich nawozów i środków są łatwo dostępne wInternecie. Podobnie przy zakupie zwierząt trzeba upewnić się, czy wymiana lubpowiększanie stada jest możliwe. Najlepiej kupować zwierzęta pochodzące zgospodarstw ekologicznych, a jeśli nie jest to możliwe, trzeba zwrócić się dojednostki certyfikującej z wnioskiem o pozwolenie na zakup zwierząt.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEZgłoszenie gospodarstwa do systemucertyfikacji i systemu dotacji wrolnictwie ekologicznym – działaniawstępneDziałania, jakie powinien wykonać rolnik, który zamierza przestawićgospodarstwo na metody ekologiczne są następujące:1. Rolnik zgłasza się do jednej z upoważnionych jednostek certyfikujących. WPolsce jest ich obecnie 11 a ich wykaz zamieszczono w Internecie nastronie www.minrol.gov.pl. Oprócz zgłoszenia rolnik musi złożyć kompletdokumentów. Są to: oświadczenie, że produkcja w gospodarstwie rolnymbędzie prowadzona metodami ekologicznymi; informacja o rodzaju i ilościproduktów, które mają być wytwarzane metodami ekologicznymi; opisgospodarstwa z zaznaczeniem położenia gruntów i obiektów; wypis zewidencji gruntów i budynków dotyczący gospodarstwa rolnego; opisdziałań, które należy wykonać w okresie przestawiania gospodarstwarolnego.2. Pracownik jednostki informuje rolnika o krajowych przepisach dotyczącychcertyfikacji gospodarstw ekologicznych; zasadach kontroli i certyfikacjidanej jednostki; opłatach za kontrolę i certyfikację, oraz udostępnianiezbędne formularze i wykazy.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEWłączając dotacje gospodarstwaekologiczne są bardziej rentowne niżkonwencjonalneZ punktu widzenia rolnika szczególnie ważne są wyniki osiągane przezgospodarstwa ekologiczne w porównaniu do gospodarstw konwencjonalnych.Analiza porównawcza gospodarstw ekologicznych i konwencjonalnych w Polcejest możliwa dzięki danym zbieranym w ramach Systemu Zbierania iWykorzystania Danych Rachunkowych z Gospodarstw Rolnych UE (FADN). Zdanych analizowanych za 2004r. wynika, iż produkcja rolna w obu analizowanychrodzajach gospodarstw pozwoliła osiągnąć dochód z rodzinnego gospodarstwarolnego. Bardziej rentowne okazały się jednak gospodarstwa ekologiczne. Dochódz rodzinnego gospodarstwa rolnego jest gratyfikacją za własne czynnikiwytwórcze: pracę rolnika i jego rodziny, ziemię oraz kapitał. W gospodarstwachekologicznych wyniósł on 14.994 zł, zaś w tradycyjnych 12.490 zł. Na 1 hawłasnej ziemi w gospodarstwach ekologicznych przypadało 1.785 zł,a w gospodarstwach konwencjonalnych 1.274 zł dochodu z rodzinnegogospodarstwa rolnego. Rolnicy produkujący metodami ekologicznymi uzyskalitakże wyższy dochód na jednego pełnozatrudnionego członka rodziny rolnika. Byłon 25,3% wyższy od dochodu osiągniętego w gospodarstwach konwencjonalnych.Źródło: Nachtman G., Żekało M., Efektywność ekonomiczna gospodarstwekologicznych na tle konwencjonalnych w 2004r., Zagadnienia EkonomikiRolnej Nr 2/2006, Wyd. IERiGZ-PIB, Warszawa.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEW gospodarstwach ekologicznychosiąga się niższe plony, ale takżeponosi się mniejsze koszty wporównaniu z konwencjonalnymiBadania pokazują, że w gospodarstwach ekologicznych uzyskuje się niższe plonyniż w konwencjonalnych. Na przykład średni plon pszenicy w gospodarstwieekologicznym wynosił 32,1 dt/ha, a w konwencjonalnym 53,9 dt/ha. Nakładypracy ogółem poniesione w gospodarstwach ekologicznych były o 14,6% wyższeniż w gospodarstwach konwencjonalnych. Uprawy w gospodarstwachekologicznych są bardziej pracochłonne niż w gospodarstwach konwencjonalnych.Widoczne różnice zarysowały się w kosztach bezpośrednich. W gospodarstwachekologicznych były one o 37,4% niższe. Niższe koszty bezpośrednie gospodarstwekologicznych należy wiązać przede wszystkim z mniejszym zużyciem nawozówsztucznych i syntetycznych środków ochrony roślin. Koszty zużytych nawozówbyły 2–krotnie mniejsze, a środków ochrony roślin prawie 3-krotnie mniejsze wprodukcji ekologicznej niż w konwencjonalnej. Jednak koszt czynnikówzewnętrznych w gospodarstwach ekologicznych był ponad trzykrotnie wyższy niżw konwencjonalnych i wynosił 4.177 zł, w tym koszt pracy najemnej 3.593 zł.Stanowiła ona aż 86% poniesionych wydatków na obce czynniki wytwórcze, gdziew gospodarstwach konwencjonalnych tylko 66%.Źródło: Nachtman G., Żekało M., Efektywność ekonomiczna gospodarstwekologicznych na tle konwencjonalnych w 2004r., Zagadnienia EkonomikiRolnej Nr 2/2006, Wyd. IERiGZ-PIB, Warszawa.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEŚwiadomi konsumenci dokonująwyboru żywności ekologicznej przedewszystkim ze względu na jej wysokąjakośćWraz z bogaceniem się społeczeństwa oraz wzrastającą świadomością ekologicznąoraz wiedzą na temat przemysłowych metod produkcji żywności w Polscepowiększa się grupa konsumentów zainteresowanych produktami wysokiejjakości, wyprodukowanymi tradycyjnymi metodami, według specjalnych recepturoraz żywnością ekologiczną. Największa grupa klientów kupujących produktyrolnictwa ekologicznego ma wykształcenie wyższe i średnie. Są to pracownicyumysłowi, którzy swoje dochody określają jako średnie, mający rodziny i małedzieci. Większość konsumentów ceni jakość żywności w szerokim tego słowaznaczeniu, a zwłaszcza produktów ekologicznych. Dużą grupę stanowią ludziechorzy przewlekle i często nieuleczalnie lub osoby, które opiekują się tego typuchorymi. Żywność ekologiczna jest dla nich jednym z elementów leczenia lubutrzymania nadwątlonego zdrowia na nie gorszym poziomie. Wśród klientówspotyka się obcokrajowców stale mieszkających w Polsce. Motywem zakupużywności ekologicznej przez ankietowanych jest przede wszystkim chęćodżywiania się produktami wytworzonymi bez użycia środków chemicznych.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIETyko certyfikowane podmioty mogąoznaczać swoje produkty jakopochodzące z rolnictwa ekologicznegoNa rynku istnieje niezliczona ilości produktów spożywczych. Wiele z nich używaokreśleń sugerujących ekologiczny charakter produktu takich jak: „eko”, „bio”,itp. Jednak tylko produkty żywnościowe pochodzące z certyfikowanychgospodarstw ekologicznych lub zakładów przetwórczych mogą używać słowa„ekologiczny”. Dlaczego? Ponieważ certyfikacja, czyli kontrola procesu produkcji,stanowi gwarancję dla konsumenta, że marchewka, sok, czy jogurt są rzeczywiścieekologiczne. Stąd, tak istotne jest, by konsumenci wiedzieli w jaki sposóbodróżnić na półce sklepowej, te produkty, które są ekologiczne, od tych, które niesą. Jakich informacji zatem szukać? Na etykiecie produktów ekologicznych opróczwymogów dotyczących znakowania wszystkich produktów muszą byćzamieszczone następujące informacje: nazwa i numer identyfikacyjnyupoważnionej jednostki certyfikującej, nazwa i adres producenta, oraz, gdziestosowne, znak identyfikacji partii towaru. Dodatkowo można użyć napis„Rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE”, logo wspólnotowe rolnictwaekologicznego, logo jednostki certyfikującej, logo stowarzyszenia producentów.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIETylko właściwa informacja osprzedawanych produktachekologicznych pozwoli na ichskuteczną sprzedażW Polsce obecnie przeważa sytuacja przewagi popytu nad podażą, ale wobecszybko rosnącej liczby gospodarstw ekologicznych wkrótce pojawią się problemyze sprzedażą. Potencjalni klienci powinni być poinformowani o miejscachsprzedaży, ofercie produktów i atrybutach żywności ekologicznej. Potrzebna jestteż informacja zwrotna. Do producentów powinny docierać informacje opotrzebach i preferencjach konsumentów. Tymczasem brakuje ogólnodostępnychinformacji na temat zachowań konsumentów na tworzącym się rynku żywnościekologicznej. Aktualnie krajowi detaliści najczęściej posługują się argumentamieksponującymi potencjalne korzyści zdrowotne wynikające z konsumpcjiżywności ekologicznej, odwołują się do bezpieczeństwa zdrowotnego żywnościekologicznej oraz jej walorów smakowych.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEW sprzedaży produktówekologicznych powinnowykorzystywać się różne formypromocjiSkuteczną formą promocji sprzedaży, jest - zdaniem badanych w ostatnich latachhandlowców - organizowanie degustacji oraz krótkich prelekcji informujących oatrybutach oferowanych produktów. W sklepach wielkopowierzchniowychdziałania z zakresu promocji sprzedaży były bardzo ograniczone, co uznać możnaza jeden z czynników przyczyniających się do rezygnacji ze sprzedaży żywnościekologicznej. Ponadto pozytywne efekty przynosi reklama w lokalnych mediachtakich jak radio, telewizja, prasa. Ważnym instrumentem może być również PublicRelations, zwłaszcza w sytuacji uruchamiania nowych sklepów czy działów wsieciach sklepów, restauracji, barów, cateringu, gospodarstw agroturystycznychczy też działań z zakresu wspierania wykorzystania ekologicznej żywności wzbiorowym żywieniu (szpitale, stołówki itp.).

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEReklama na poziomie gospodarstwarolnego nie jest trudna – to właściweprzekazywanie informacji o tym, comamy na sprzedażJeśli jesteśmy świadomymi konsumentami, sami, poprzez naszą postawęreklamujemy ten sposób produkcji żywności. Ale postawmy się w roli rolnika, czyprzetwórcy, którzy muszą dotrzeć do konsumentów, którzy nie są jeszcze może takświadomi i zachęcić ich do kupna produktów rolnictwa ekologicznego. Jak tozrobić? A zatem rolniku ekologiczny poznałeś potrzeby klientów,wyprodukowałeś towar, który je zaspokoi, teraz musisz powiedzieć:„Konsumencie! Ja rolnik ekologiczny sprzedaję, to co chcesz kupować”. Musiszrozreklamować swoje produkty, a dokonasz tego zostając specem od reklamy. Niejest to takie trudne, jak się wydaje. Na każdym kroku, na przyjęciu i na polu, wdzień i w nocy nie wolno zapominać Ci, że jesteś producentem i masz dozaoferowania ludziom konkretny towar, wyprodukowany metodamiekologicznymi, zdrowy i smaczny. Pamiętasz zapewne powiedzenie: „Reklamadźwignią handlu”.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEKażde gospodarstwo ekologicznepowinno promować swoje produkty iniekoniecznie musi to być drogieOczywiście nie masz ogromnego budżetu na reklamę, który pozwoliłby Cireklamować swoje produkty w najlepszym czasie antenowym, w 3 stacjachtelewizyjnych i 5 radiowych. Nie rozreklamujesz ich na ogromnych bilbordach,ani w najpoczytniejszych dziennikach itd. Ale nie zdajesz sobie nawet sprawy, jakpotężnym narzędziem reklamowym są ludzkie języki. Wystarczy, że będzieszmówił o tym, co masz do sprzedania i to samo będzie robiła Twoja rodzina. Wszkole, autobusie, przed kościołem i w knajpie, na imieninach i w sklepie, podczassąsiedzkich pogaduszek i poważnych rozmów, zawsze uda Ci się powiedzieć kilkazdań o tym co robisz, i co masz do sprzedania. A gdy ktoś zainteresuje siętematem, warto byś miał przy sobie wizytówkę, czy małą ulotkę i wcisnął mu ją doręki. Ulotki możesz rozwieszać przecież na tablicach ogłoszeń w zakładach pracy,szpitalach oraz na drzewach i słupach tak, by jak największe grono ludzidowiedziało się o Twoim produkcie.

PRODUKCJA EKOLOGICZNA W ROLNICTWIEW promocji produktów rolnictwaekologicznego nie można zapominać onowych kanałach informacji jakimi jestnp. InternetLokalne dzienniki, magazyny konsumenckie, gazetki ODR-ów na pewno zechcąnapisać o Tobie, jeżeli tylko będziesz robił coś ciekawego. A przecież jesteśrolnikiem ekologicznym – myślisz, że to za mało? – wystarczy więc, że wyjdzieszz ukrycia. A gdy okaże się, że dla dziennikarzy jesteś mało interesującymtematem, zawsze zostaje Ci rubryka ogłoszeń. Czasem warto zainwestować.Nie zapomniałeś również o Internecie. Może jakiś portal będzie zainteresowanywspółpracą, jeśli nie z Tobą, to z Tobą i innymi sąsiadami. Są i inne sposoby.Jakie? Poszukaj odpowiedzi sam. Musisz zadbać jednak o to, by nie reklamowaćtowaru-widma, musi on być w sprzedaży i to taki, jaki reklamujesz. Nawet gdysprzedasz całą produkcję, ale złą jakościowo, konsumenci nie kupią jej już więcej ipowiedzą o trefnym towarze innym. Ale gdy Twój towar zasmakuje jednej osobie,powie ona o tym drugiej, druga trzeciej, ta dziesiątej itd.