24/3/A/2007 WYROK z dnia 7 marca 2007 r. Sygn. akt K 28/05* W ...

3zmianę jej statusu prawnego. W opinii Rzecznika narusza to godność osobyubezwłasnowolnionej.Rzecznik wskazuje, że skutki ubezwłasnowolnienia są odczuwalne w różnychsferach życia społecznego i w różnych obszarach prawa (np. w prawie zobowiązań, prawiepodatkowym czy prawie wyborczym). Przedmiotem postępowania w sprawie oubezwłasnowolnienie jest więc w rzeczywistości nie tylko rozpatrzenie sprawy oubezwłasnowolnienie, lecz także rozstrzygnięcie o zakresie konstytucyjnego „prawa dowolności” osoby, której to postępowanie dotyczy. Prawo to wynika z art. 31 Konstytucji ipolega na zakazie ingerowania czynników zewnętrznych w sferę swobodnegopodejmowania decyzji przez jednostkę. Zgodnie z obecnym kształtem procedury cywilnejosoba ubezwłasnowolniona nie może samodzielnie ubiegać się o zmianę lub uchylenieubezwłasnowolnienia. Zdaniem Rzecznika, stanowi to naruszenie „prawa do wolności” tejosoby.W opinii Rzecznika, wątpliwe jest, czy cel zaskarżonego ograniczenia zdolnościprocesowej osoby ubezwłasnowolnionej jest legitymowany konstytucyjnie. Zgodniebowiem z art. 31 ust. 3 Konstytucji ograniczenia praw i wolności mogą być ustanawianetylko wtedy, gdy są konieczne dla bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego,ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób.Przesłanką zaś ograniczenia praw osoby ubezwłasnowolnionej w omawianym zakresiebyło, jak jasno stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale z 1969 r., zapobieganie „koniecznościwszczynania postępowania na skutek wniosków oczywiście bezzasadnych”. Tym samymwzgląd na sprawność wymiaru sprawiedliwości spowodował pogwałcenie prawa dogodności i wolności osoby ubezwłasnowolnionej w dotyczącym jej postępowaniusądowym, co jest niedopuszczalne.Uzupełniając powyższą argumentację, Rzecznik wskazał też na koniecznośćpostrzegania problematyki zdolności postulacyjnej osób ubezwłasnowolnionych na tlehistorycznym i porównawczym. Obowiązujący przed wejściem w życie kodeksupostępowania cywilnego art. 19 § 1 dekretu z dnia 29 sierpnia 1945 r. w sprawiepostępowania o ubezwłasnowolnienie (Dz. U. Nr 40, poz. 225, ze zm.) stanowił, że doskładania wniosku o uchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia uprawniony jest równieżsam ubezwłasnowolniony. W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowiapsychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, ze zm.) ustawodawca zdecydował się wyposażyćosoby pozbawione zdolności do czynności prawnych w uprawnienie do samodzielnegopodejmowania niektórych czynności przed sądami (por. art. 25 ust. 2, art. 36 ust. 3, art. 41ust. l, art. 47 tej ustawy). W związku z tym nie wydaje się, aby w rozumieniu art. 31 ust. 3Konstytucji zachodziła konstytucyjna konieczność wyłączenia możliwości złożenia przezosobę ubezwłasnowolnioną wniosku o wszczęcie postępowania w sprawie uchylenia lubzmiany ubezwłasnowolnienia.4. Prokurator Generalny w piśmie z 31 marca 2006 r. zajął stanowisko, że art. 559w związku z art. 545 § 1 i 2 k.p.c. w zakresie, w jakim wyłącza osobę ubezwłasnowolnionąz kręgu podmiotów uprawnionych do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania ouchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia, jest niezgodny z art. 30 oraz z art. 31 ust. 1 wzwiązku z art. 45 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 2Konstytucji.Powołując się na dotychczasowe orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego,Prokurator Generalny podzielił pogląd Rzecznika, że kwestionowana regulacja prowadzido faktycznego uprzedmiotowienia osoby ubezwłasnowolnionej w postępowaniu ouchylenie lub zmianę ubezwłasnowolnienia. Narusza ona tym samym godność człowiekai jest sprzeczna z art. 30 Konstytucji.