Površinska densifikacija drvetaPIŠE: dr Goran MilićU prethodnom <strong>broj</strong>u ukratkosu opisani različiti Termo-Hidro-Mehanički (THM) tretmani drvetakoji se danas koriste. U ovomtekstu pažnja će biti posvećenapovršinskoj densifikaciji drvetakao jednom od postupaka kojisve više privlači pažnju. Razlog zaovo je pokušaj da se vrste koje suna tržištu jeftinije (topola, raznečetinarske vrste) iskoriste za namenegde su do skoro tvrdi lišćaribili neprikosnoveni. Poznato jeda su mnoga, pre svih mehaničkasvojstva drveta u korelaciji sagustinom. Po pravilu, navedenevrste imaju i manju gustinu, pase velika pažnja posvećuje densifikacijiupravo tih vrsta. Drvetu jemoguće povećati gustinu sabijanjemna povišenim temperaturamapri čemu ne dolazi do oštećenjaćelijskih zidova. U odnosu napostupke zapreminske densifikacije(sabijanje drveta poprečnona vlakanca po čitavom preseku)izdvajaju se postupci površinskedensifikacije kod kojih se povećavagustina samo površinskog slojadrveta. Razlog za ovu orjentacijusamo ka površini drveta je utome što svojstva površine drvetau mnogim situacijama presudnoutiču na mogućnost korišćenjadrveta. Ovo se naročito odnosina situacije gde su bitni tvrdoćadrveta, otpornost na abraziju.Bitna karakteristika procesapovršinske densifikacije je da sevrši na relativno suvom drvetu zarazliku od zapreminske densifikacijeza koju je obično potrebnosirovo drvo pa je i proces duži.Dodatno, iako zapreminska densifikacijapovećava modul elastičnostii čvrstoću na savijanje, sposobnostdrveta da izdrži savojnusilu može biti umanjena zbogznačajnog smanjenja debljine.Proces površinske densifikacijeje značajan, jer se poboljšavajumehanička svojstva površine,a gotovo ne dolazi do smanjenadebljine drveta. Uobičajena vlažnostza površinsku densifikacijuje oko 12% što obezbeđuje i kratkotrajanje procesa koje se meriminutima ili čak sekundima.Uobičajen princip površinskedensifikacije je da se dejstvomsile upravno na vlakanca (sa jedneili obe strane) vrši povećanjegustine svega nekoliko milimetarapovršine drveta. Za površinskudensifikaciju se mogu koristitistacionarna presa (zagreva sesamo jedna ploča) ili kontinualnapresa gde se koriste grejani valjcii princip trenja. Bez obzira nakorišćeni tip prese krajnji rezultatje da su svojstva površine drvetapoboljšana uz minimalan gubitakzapremine.Sam proces površinske densifikacijese sastoji od omekšavanjapovršine i potom sabijanja.Omekšavanje površine se moževršiti na nekoliko načina, a jednaod njih je da se u ključalu vodupotapa površina drveta (nekolikomilimetara) u trajanju od nekolikominuta. Jednostavniji način jeda se i za omekšavanje površinekoristi zagrejana ploča prese. Vrloje bitno da se obezbedi omekšavanjesamo površine drveta zbogčega ta faza traje vrlo kratko. Timese sprečava da toplota zagrejei unutrašnjost drveta. Početnavlažnost drveta mora biti relativnoniska zbog istog razloga. Problemoporavka drveta (vraćanje uprvobitno stanje) može biti rešenhlađenjem drveta pre prestankamehaničkog opterećenja, a naročitodobro post-tretmanom u klimivisoke temperature i vlažnosti(npr. temperatura 180-220°C,relativna vlažnost 100%, trajanjeminimum 6 minuta). Za razlikuod zapreminske densifikacije kojaje prilično jednostavna, površinskadensifikacija je kompleksnija,jer se mora obezbediti optimalanprofil gustine po debljinidrveta. Ovo znači da najveća gustinamora biti što bliža površini,ali i da oblast najveće gustine bu-Slika 1. Profil gustine površinski densifikovanog drveta belog bora(prema Rautkari et al. 2010)Slika 2. Uzorak bora pre (oznaka A) i posle densifikacije (oznake B, C i D)(prema Rautkari et al. 2010)de dovoljno široka da obezbedidovoljnu modifikaciju svojstava.Na konačni profil gustine utičutemperatura presovanja, vremezatvaranja prese, vreme presovanja.Dodatan uticaj imaju vrstadrveta, pravac presovanja (npr.radijalan, tangencijalan), početnagustina i vlažnost drveta.Na slici 1 je prikazan profilgustine po debljini bora koje jepovršinski densifikovano na temperaturi140°C u trajanju od 2 minuta.Jasno se uočava da u površinskimslojevima (1-2 mm) gustinaiznosi i preko 1000 kg/m 3 .Uočljiva je i razlika između gustineranog i kasnog drveta. Tvrdoćapovršinski densifikovanogdrveta često je i za više od 100%veća u odnosu na netretirano drvo.Ovaj podatak može biti vrloznačajan za određene proizvodeod drveta kao što su podovi, gazištaza stepenište, ploče stolova.Dodatno, ovim postupkom površinadrveta postaje značajno ravnija(glađa) u odnosu na normalnodrvo. Pri svemu tome, inicijalnadebljina drveta se smanjujesvega za 0,3-3% (u zavisnosti odprimenjenog pritiska, vrste drveta,temperature).Na slici 2 prikazan je uzorakbelog bora pre površinske densifikacije(oznaka A). Uzorak odmahposle površinske densifikacije jeoznačen sa B, a ispoliran isti uzorakje označen sa C. Oznaka Dpredstavlja isti uzorak, ali posmatranvećim uvećanjem. Vidljivo je(slika 2D) da je praktično densifikovanosamo rano drvo i to u prvadva prstena prirasta posmatranoodozgo.Alternativan postupak površinskojdensifikaciji drveta je dase tanak sloj drveta veće gustinelepi na drvo male gustine. Uobičajenoje da se ovaj površinskitanki sloj dobija zapreminskomdensifikacijom iste vrste drvetatako da je krajnji rezultat sličanonom koji se dobija kod uobičajenepovršinske densifikacije.Ovaj postupak se primenjujeuglavnom kada ne postoji mogućnostdirektne površinske densifikacije.Bez obzira na primenjenimetod, glavni problem ostajeoporavak drveta pri cikličnomnaizmeničnom izlaganju suvoj ivlažnoj klimi. •44 jul 2012.<strong>DRVOtehnika</strong> <strong>35</strong>/2012
A.D. „Nišauto“ Holding kompanija, pogonza preradu drveta, radi od 2003. godine.Proizvodni program:primarna prerada bukovog drveta,izrada parenih i sušenihbukovih elemenata,bukovog parketa, a odjanuara 2012. godineproizvodnja bukovih širinskoi dužinsko širinskih lepljenih pločamaksimalne dužine 6m, širine 1,3m sadebljinom u opsegu od 19 do 42mm.Ploče se proizvode na opremikoja je nabavljena od WEINIG-a,TAYLOR-a, TIMESAVERS-a.
Change language