Changîr Axa - Yeziden-Colloquium

www.yeziden-colloquium.debi nav û deng Andiranîk paa tê. Wê demê Axa dergîstî bûye. Paê Ermenî hazirya xwe elamdike, bive serdewatîyê Axê.Ji wê demê da navbera wan herdu qerehmanên efseneyî da dostanîke bê qelpî û helal çê dibe.Paê ew dostanî û pismamtîa wan li nava êgir ra derbaz bû, li nav dew û dozên xûnrêj da hatecêribandin û heta dewyê jî tu xumamê xwe navîte ser wê helalyê û biratyê.Changîr axa wan sala pêwendîyan tev lekerên Rûs jî çê dike. Timê qasida diîne cem wan ûhazirya xwe ya alîkaryê û amintîyê wan ra elam dike. Wekî amintî û bawarya wan qazancke,birayê xwe Reît axê dizîva diîne, ku li nav lekerê Rûs da qulixke.Gilî dikin, ku Reît axa bi mêranî û qehremanya xwe ji Changîr axê danedixist. Sala 1912-a,erekî da tê kutin.***Nîvê evê bû. Ji qalmeqalm û hêwarzê Changîr axa hiyar bû. Tê derxist, ku hicûmî li sergund kirine.Almasta pîreka wî jî êdî li ser pîya bû. Go Almast xatun him pir beew bû, him jî jinekejêhatye mêranî bû. Zarok digiryan. Axa cilê xwe zû avîte li ser milê xwe, da tivingê. MalaAxê ji derva va didane li ber gula. Bû xuîna ûê cema pencerê oda, ku Axa û Almast xatûnlê bûn, ji fiekên demançan ikestin, hûr xwe bûn, pekyane li nav odê. Mecal nedidan nenêzîkî pencerê bin, ne jî derkekevin li derva. Dihate xanê, ku mala wî dorpêç kiribûn.”Nobedar kune? Çima elamî min nekirine,-Axa fikirî.” Ew êdî demeke dirêj bû, ku Êzdîyanev-roj gundê. xwe bi nobedarîyê diparastin.-Cango, dora te hatye girtin, dewya te hatye, tesmîl be! Yan na emê gund wêran kin, te, malate, te zarokên te va bieitînin.Axa dengê serokekî cerdbayên hemîdî: Xalit beg nas kir, lê tê negîhît deng kî alî da hat.-Tu tesmîl be, em destê xwe nadine gund, neferê te,-ew deng dubare bû.-Çeka agir nekin, ezê cilê xwe xwekim, derkevim, tesmîl bim,-ji hundur Axê cawa wî da.-Çeka agir nekin, bira Axa îev ji kincê xwe xweke,-Xalit beg bi qerf û ken gote hevalênxwe…Dengê kenê wan bilind hat.Axa êdî zanibû deng ji kî alî tê. Fesal nêzîkî pencerê bû, terya evê da alyê deng nêhêrî. Linav evereê, dûrva çend re dihatin xanê. Bi desta jin da femkirinê, ku ew jî nêzîkî pencerêbibe. Nikêva ji tivingên Axê û Xatûna pîrka wî agir li ser ewê li nav evereê da dihatinexanê barîn… Bû qerebalix û qûje-qûja wan. Axê tê derxist, ku gîhîtine meremê xwe.-Almast lêxe, em mecalê nedine wan li ser xweda bên.Agir-alav bû herda li ser meznên cerdevana da dibarandin.Ber heta berbangê kiand. Berbangê, bêyî bigîhîjne tu encamî, talançîya laê kutîyê xwe wênavê hîtin, revyan. Eyan bû, ku tevî alaya Hemîdîyan usan jî lekerên Osmanyê yê qedîmîhicûmî li ser gundê Axê kirine. Nobedar hatibûn kutin. Ji Êzdîyan 9-10 kutî û birîndarhebûn, nav wan da kal-pîr û zarok jî hebûn. Kutî ji Hemîdîyan û lekera jî hindik nî bûn. Linav laan da laê serokê alaya Hemîdyê Xalit Beg û zapitekî ordîya Osmanyê yê ritim bilind jîhebûn.Gundîya nîanên Begî Hemîdîyê û çîn û nîanê zapit, û kumê zapit yê Osmanyê hev vadirûtin, li serê rîya gund darekê va darda kirin, ku çûyî-hatî, tûyî li ser wan kin û carke din kesqesta talan û qirkirina Êzdîyan neke.Sibetirê, serokeîrên cînar: Sedûbn begê Bemsikî, Huseyn begê Takorî, Necîfe begê Muqirî,Cefer begê Bêwî sîarên xwe va tên hewara Êzdîyan.Heçar serekeîr sîyarên xwe va pêya Changîr axê û sîyarê wî dikevin, diçine Sera Mexîna liwur serokê mexîna (Aûrya) jî xwera hildidin û tev diçin cem Meznê qezayê: Cewzepaayê.osmanî ikyat.Paa qet naxweze ikyatê wan bibihî, bi ten dey li Changîr axê dike:-Cango, ew tu xweyê xwe û çend serya yî, ku mezinekî Hemîdyê, qehermanekî qeza me ûzapitekî dewleta Osmanyê bikujî?6