2.3.klasik-türk-edebiyatı-(XII-XIX.yüzyıl)-2.3.1.klasik-türk-edebiyatı-(XIII.yüzyıl)

More documents

Recommendations

Info

2. 3. 1. 1. 10. Hacı Bektaş-ı Velî ve Bektaşîlik Anahtar Kelime: Selçuklu Dönemi, Hacı Bektaş-ı Velî, Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması. Hacı Bektaş-ı Velî, sadece Anadolu’nun değil Balkanların Türkleşmesi ve İslâmlaşması sürecinde de etkili olmuş önemli isimlerden biridir. Hoca Ahmed Yesevî’nin müritlerinden ve Babaî halifelerinden kabul edilmektedir. Devrin birçok sûfîsi gibi onun da hayatı hakkında yeterli ve kesin bilgiler mevcut değildir. Daha çok rivâyetler, söylentiler ve menkıbelerle tanınmaktadır. Muhtelif kaynaklarda, Mevlânâ ile aynı dönemde yaşadığı belirtilmektedir. Makâlât-ı Sûfiyâne adlı eseri, Hacı Bektaş-ı Velî’nin Arapça yanında İslâmiyet ve tasavvuf konusunda geniş bilgi sahibi olduğunu göstermektedir. Bu eser, Sa‘düddîn adlı bir Bektaşî tarafından Türkçeye çevrilmiştir. 14. yüzyılın âlim ve Mevlevî şairi Hatiboğlu da bu eserin manzum çevirisini yapmıştır. 1271’de ölen Hacı Bektaş-ı Velî’nin kabri, Kırşehir’de bugün kendi adıyla anılan ilçededir. Kaynaklarda Makâlât, Velâyetnâme, Kitâbü’l-Fevâ’id, Fâtihâ Sûresi Tefsîri, Şathiyye, Nasîhatler, Şerh-i Besmele, Makâlât-ı Gaybiyye ve Kelimât-ı Ayniyye gibi eserleri olduğu belirtilir. Horasan Türklerinden olan Hacı Bektaş-ı Velî, Anadolu’ya gelince Suluca Kara Öyük’e (Kırşehir) yerleşmiş ve orada Türk kültür ve tarihi açısından en önemli tarikatlardan olan Bektâşîliği kurmuştur. Fuad Köprülü, Osmanlı coğrafyasında hem İslâmiyetin hem de Türk kültürünün gelişmesi noktasında büyük katkısı olan Bektaşîliğin silsilesini Kutbüddîn Haydar, Lokman-ı Serahsî ve Ahmed Yesevî gibi Türk mutasavvıflarına kadar götürmektedir. Anadolu’da kurulan en güçlü ekonomik ve sosyal yapılardan olan Ahîlik teşkilatına dahil olan Bektaşîlik, yeniçeri ordusunun kuruluşunda önemli rol oynamıştır. Öyle ki Hacı Bektaş-ı Velî, yeniçeri ocağının pîrî ve üstâdı kabul edilmektedir. Nitekim Nihad Sâmi Banarlı’nın işaret ettiği gibi yeniçerilerin savaşlara giderken söyledikleri Allah Allah! Eyvallah... Baş üryân, sîne püryân! Allah Allah! Nûr-ı Muhammed nebî; pîrimiz, hünkârımız Hacı Bektaş-ı Velî... şeklinde başlayan gülbang da bu görüşü desteklemektedir. Bektaşîlik tarikatının gelişmesinde 15. yüzyılın ikinci devresi şeyhlerinden Balım Sultan’ın önemli katkıları olmuştur. Bu dönemde Bektaşîlik, Anadolu ve Rumeli’de büyük bir gelişme göstermiştir. İkinci Mahmud’un yenileşme çabaları çerçevesinde yeniçeri ocağını kaldırmasıyla bağlantılı olarak Bektaşî tekkeleri de kapatılmıştır. Abdülazîz tarafından bu tekkeler tekrar açılmışsa da tekke ve zâviyeler hakkındaki kanunla diğer bütün tarikatlarla birlikte tamamen kapatılmıştır. Bununla birlikte 13. yüzyıldaki şekliyle tamamen örtüşemese de, bugün Anadolu ve Rumeli’de halkın günlük yaşantısında ve gönlünde yaşamaya devam etmektedir. Kaynak (Source): Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I, MEB Yay., İstanbul 1971. 26
Haslok, F.R., Bektaşîlik Tetkikleri, Çev.Râgıp Hulûsî, Haz.Kâmil Akarsu, MEB Yay., Ankara 2000. Karahan, Abdülkadir, Türk Kültürü ve Edebiyatı, MEB Yay., İstanbul 1988. Köprülü, M.Fuad, Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yay., İstanbul 1986. Köprülü, M.Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yay., Ankara (tarihsiz). Pekolcay, Neclâ, İslâmî Türk Edebiyatı 1, Dergâh Yay., İstanbul 1981. Haklar (Rights): (Telif ve kullanım hakları ile ilgili bilgiler.) 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca hazırlanan tüm içeriğin her türlü ortamda umuma arz yetkisi sınırsız süreyle Kültür Turizm Bakanlığına devredilmiştir. Bakanlık sonraki zamanlarda hazırlanan içerikle ilgili düzeltme, ekleme, silme veya yayından kaldırma hakkına sahiptir. Kaynağı Hazırlayan Konu Editörü Proje Yöneticisi Doç. Dr. Yavuz BAYRAM Prof. Dr. Ahmet MERMER Prof. Dr. H. Hale KÜNÜÇEN 27
Page 1 and 2: T.C. KÜLTÜR VE TURİZM BAKANLIĞI
Page 3 and 4: Eflatun, Muvaffak, “Yüzyıllara
Page 5 and 6: Köprülü, M.Fuad, Türk Edebiyat
Page 7 and 8: Ebû Müslim-i Horasanî’nin kiş
Page 9 and 10: Kaynak (Source): Kafalı, Mustafa,
Page 11 and 12: Zaman zaman başka ülkelerin siyas
Page 13 and 14: Kaynak (Source): İslâm Ansikloped
Page 15 and 16: Karahan, Abdülkadir, Türk Kültü
Page 17 and 18: Özkan, Mustafa, “Selçuklular ve
Page 19 and 20: Ercilasun, Ahmet B., Türk Dili Tar
Page 21 and 22: Özkan, Mustafa, “Selçuklular ve
Page 23 and 24: hayatıyla bütün Anadolu tarafın
Page 25: de sınırlı kalmamış; sonraki y
Page 29 and 30: Adı güzel kendi güzel Muhammed
Page 31: Köprülü, M. Fuad, “Selçukîle

2.3.klasik-türk-edebiyatı-(XII-XIX.yüzyıl)-2.3.1.klasik-türk-edebiyatı-(XIII.yüzyıl)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?