Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Öğr.Gör. Tuba Avcılar<br />
1
Hareket Sistemi<br />
• Hareket <strong>sistemi</strong>(Systema Locomotorium), insan<br />
vücuduna şekil veren ve ona <strong>hareket</strong> etme imkanı<br />
sağlayan bir sistemdir.<br />
2
Hareket Sistemi<br />
• Hareket <strong>sistemi</strong>nin temeli<br />
iskelet, kaslar ve eklemlerden<br />
oluşur.<br />
• Ancak bu sistem içerisinde<br />
destek yapıları da mevcuttur.<br />
• Destek yapılarının başında<br />
bağ dokusu, damarlar ve<br />
sinirler gelmektedir.<br />
3
Hareket Sistemi<br />
• Kemikler ve eklemler <strong>hareket</strong> <strong>sistemi</strong>nin pasif<br />
elemanlarıdır. Kaslar ise <strong>hareket</strong> <strong>sistemi</strong>nin aktif<br />
elemanları olup kemik ve eklemlere etki ederek<br />
vücudun <strong>hareket</strong>ini sağlar.<br />
4
Hareketle İlgili Terimler<br />
• Fleksiyon(Flexion): Bükülme, eklemi oluşturan kemik<br />
arasındaki açının küçülmesidir. Örnek: Ön kolun, kol<br />
üzerine doğru bükülmesi gibi.<br />
• Ekstansiyon(Extantion): Gerilme, eklemi oluşturan<br />
kemikler arasındaki açının büyümesidir. Fleksiyon haline<br />
getirilen ön kolun eski haline gelmesi, yumruk halindeki<br />
elin parmaklarının açılması vb.<br />
5
Hareketle İlgili Terimler<br />
• Abduksiyon(Abduction): Orta hattan uzaklaşma<br />
<strong>hareket</strong>idir. Ekstremitelerin gövdeden uzaklaştırılması,<br />
parmakların birbirinden uzaklaştırılması gibi.<br />
• Adduksiyon: (Adduction) Abduksiyon <strong>hareket</strong>inin<br />
tersidir. Orta hatta yaklaştırma <strong>hareket</strong>idir. Ekstremitelerin<br />
gövdeye yaklaştırılması, açılan parmakların birleştirilmesi<br />
gibi.<br />
6
Hareketle İlgili Terimler<br />
• Rotasyon: Ekstremitenin ortasından geçen dik eksen<br />
etrafında yaptıkları <strong>hareket</strong>e rotasyon denir. Diğer bir<br />
ifadeyle vücudun herhangi bir parçasının kendi ekseni<br />
etrafında yaptığı <strong>hareket</strong> verilen isimdir.<br />
• Ekstremitenin yan kenarını öne çeviren rotasyona<br />
internal rotasyon, arkaya çeviren rotasyona external<br />
rotasyon adı verilir.<br />
7
Hareketle İlgili Terimler<br />
*Önkoldaki iç rotasyon <strong>hareket</strong>ine özel olarak pronasyon,<br />
dış rotasyon <strong>hareket</strong>ine de supinasyon denir.<br />
*Sirkumdiksiyon(circumduction): Eklemin bir nokta<br />
etrafında dairesel dönme <strong>hareket</strong>idir. Örneğin; kol ile<br />
omuz ekleminde dairesel <strong>hareket</strong>in yapılması.<br />
8
9
Kemik “os”<br />
• Kemikleri inceleyen bilim dalına, osteologia (osteoloji)<br />
denir. Latincede, “os ” kemik, “ossa” ise kemikler<br />
anlamındadır.<br />
10
Kemiklerin Görevleri<br />
• Kemikler, yumuşak dokulara destek sağlayarak vücudun<br />
mevcut şeklini korur.<br />
• Kemikler, vücut boşluklarındaki organları korur. Örneğin:<br />
Kafatası beyni, omurga omuriliği, göğüs kafesi akciğerleri<br />
ve kalbi korur.<br />
• Kaslara yapışma yeri oluşturarak, eklemler ve kaslarla<br />
birlikte vücudun <strong>hareket</strong>ini sağlar.<br />
• Kalsiyum, fosfor gibi mineralleri depo eder.<br />
• Kemiklerin yapısındaki kırmızı kemik iliğinde kan<br />
hücreleri üretilir.<br />
11
Kemik Tipleri<br />
‣ Kısa Kemikler(Ossa Brevia): Uzunluğu, genişliği ve<br />
kalınlığı birbirine eşit olan kemiklerdir. El bileği ve ayak<br />
bileği kemikleri kısa kemiklerdir.<br />
‣ Yassı Kemikler(Ossa Plana): İnce, yassı ve kavisli<br />
kemiklerdir. Kafatası kubbesi kemikleri (alın kemiği, duvar<br />
kemiği, şakak kemiği, artkafa kemiği), kaburgalar, kürek<br />
kemiği, göğüs kemiği ve kalça kemikleri yassı kemiklerdir.<br />
12
Kemik Tipleri<br />
‣ Uzun Kemikler(Ossa Longum =ossa longa): Kemiğin<br />
uzunluğu, genişlik ve kalınlığından fazladır. Özellikle<br />
iskelette üst yan ve alt yanlarda bulunurlar. Kol, ön kol,<br />
uyluk, bacak ve parmak kemikleri uzun kemiklerdir.<br />
‣ Düzensiz Kemikler(Ossa İrregülare): Uzun, kısa ve<br />
yassı kemik tiplerinden herhangi birine uymayan, belli bir<br />
şekli olmayan kemiklerdir. Düzensiz kemikler baskılara<br />
karşı son derece sağlam kemiklerdir. Omurlar, alt çene ve<br />
üst çene kemikleri ve elmacık kemikleri düzensiz<br />
kemiklerdir.<br />
13
Kemik Tipleri<br />
‣ Susamsı Kemikler(Ossa Sesamoidea): Bazı tendonlar<br />
ile kasları kemikleri bağlayan fibröz bağlar içinde bulunan<br />
kemiklerdir(diz kapağı kemiği).<br />
‣ Havalı Kemikler(Ossa Pneumaticum): İçerisinde hava<br />
dolu boşluklar bulunan kemiklerdir. Bu kemikler, baş<br />
iskeletinde bulunur. Alın kemiği, şakak kemiği havalı<br />
kemiklere örnektir.<br />
14
15
Uzun Kemikte Bulunan Bölgeler<br />
‣ Uzun kemiklerin ortadaki uzun kısmına, diafiz denir.<br />
Gövdenin içinde cavitas medullaris denen kemik iliği<br />
boşluğu vardır. Kemik iliği boşluğu, endosteum denen<br />
zarla kaplıdır.<br />
16
Uzun Kemikte Bulunan Bölgeler<br />
‣ Uzun kemiğin gövdeye göre daha geniş olan uç<br />
kısımlarına, epifiz denir. Eklem yüzü dışında kalan yerleri<br />
periost(kemiği dıştan örten zar) sarar.<br />
‣ Diafizin epifize komşu olan bölümüne ise metafiz<br />
denir.Burada, erken gelişme döneminde boyca büyümeyi<br />
sağlayan epifiz kıkırdağı yer alır.<br />
17
18
19
İskelet(skeleton)<br />
• Kemiklerin eklemler aracılığıyla bir araya gelmesiyle<br />
oluşan kemik çatıya “iskelet” denir.<br />
• Yeni doğan iskeletinde 270 kemik, yetişkin iskeletinde ise<br />
206 kemik bulunur.<br />
• Skeleton axiale: Baş, boyun ve gövdenin iskeletini<br />
oluşturan kemikler.<br />
• Skeleton appendiculare: Alt ve üst extremitelerin<br />
iskeletini oluşturan kemiklerdir.<br />
20
21
Baş(cranium)<br />
• Tüm beyni içine alan kafa kemikleri ve yüz kemikleri<br />
birleşerek kafa iskeletinin bütününü oluşturur.<br />
Kranyumdaki tek oynar eklem, çene eklemidir. Diğer<br />
kemikler birbirlerine sutura denen dikiş tarzındaki<br />
oynamaz eklemlerle tutunmuşlardır.<br />
• Fonticulus (fontikulus)=Bıngıldak=Fontanella:<br />
Yeni doğan kafa kemikleri arasındaki kemikleşmemiş zarsı<br />
alanlar.<br />
22
Baş(cranium)<br />
Baş iskeletinin tümüne cranium-kranyum denir. Baş<br />
iskeletinin bütününü meydana getiren kemiklere de ossa<br />
cranii-ossa krani denir. Kulak kemikçikleri (altı adet) ve<br />
dil kemiği (bir adet) dahil 29 kemikten oluşur.<br />
23
24
25
Boşluklar<br />
• Cranial cavity(kranyal kavite): Kafa boşluğu. Kafa<br />
kemikleri arasında kalan içinde beyin, beyincik, pons ve<br />
medulla oblangatanın(omurilik soğanı) yerleştiği boşluk.<br />
• Orbita(orbita): Gözlerin bulunduğu boşluk.<br />
26
Baş(cranium) iki bölüme ayrılır:<br />
• Kafa Kemikleri(Neurocranium Kemikleri)<br />
• Yüz Kemikleri(Viscerocranium Kemikleri- Ossa<br />
Faciei)<br />
27
Kafa Kemikleri(Neurocranium<br />
Kemikleri)<br />
• Alın kemiği (os frontale- frontal kemik)<br />
• Duvar kemik (os parietale- paryetal kemik)<br />
• Art kafa kemiği (os occipitale- oksipital kemik )<br />
• Şakak kemiği (os temporale- temporal kemik)<br />
• Temel kemik (os sphenoidale -sfenoid kemik)<br />
• Kalbur kemik (os ethmoidale-etmoid kemik)<br />
28
29
Yüz Kemikleri(Viscerocranium<br />
Kemikleri- Ossa Faciei)<br />
• Üst çene kemiği(maxilla- maksilla)<br />
• Alt çene kemiği(mandibulae -mandibula)<br />
• Elmacık kemiği(os zygomaticum- zigomatik kemik)<br />
• Burun kemiği(os nasale- nazal kemik )<br />
• Göz yaşı kemiği(os lacrimale -lakrimal kemik)<br />
• Damak kemiği(os palatinum- palatin kemik)<br />
• Alt boynuzcuk kemiği(concha nasalis inferior- konka<br />
nazalis inferior)<br />
• Sapan kemiği(vomer- vomer)<br />
• Dil kemiği(os hyoideum -hyoid kemik)<br />
30
31
32
33
Gövde Kemikleri(Ossa Truncus)<br />
• Gövde kemikleri, omurga (Columna Vertebralis) ve<br />
göğüs kafesi (Ossa Thoracicae) kemiklerinden oluşur.<br />
34
Omurga(Columna Vertebralis)<br />
• Vertebrae / vertebra: Omur. Omurgayı oluşturan otuz üç<br />
küçük kemikten her biri(yetişkinde omurga, sakrum ve<br />
koksiks omurlarının kemikleşip kaynaşmasından dolayı<br />
26 adet bağımsız kemikten oluşur.)<br />
• Vertebral canal (vertebral kanal): Omuriliğin geçtiği<br />
kanal, omurga kanalı.<br />
35
Omurganın bölgeleri ve omur sayıları<br />
• Boyun omurları(vertebrae cervicales) C 7 omur,<br />
• Göğüs omurları(vertebrae thoracicae) T 12 omur,<br />
• Bel omurları(vertebrae lumbales) L 5 omur,<br />
• Kuyruk sokumu(vertebrae sacrale, os sacrum) S 5<br />
omur (yetişkinde 1 kemik),<br />
• Kuyruk omurları(vertebrae coccygea, os coccygea) 4-5<br />
omur (yetişkinde 1 kemik).<br />
36
37
38
39
Göğüs Kafesi Kemikleri (Ossa Thoracicae)<br />
• Göğüs kafesini; önde göğüs kemiği, (os sternum) ön,<br />
yanlarda ve arkada kaburgalar(costae), arka ortada<br />
göğüs omurları(vertebrae thoracicae) oluşturur. Göğüs<br />
iskeletinin çevrelediği boşluğa, göğüs boşluğu(cavum<br />
thoracis) denir. Göğüs kemikleri 25 adettir.<br />
• Göğüs kemikleri Os sternum(göğüs kemiği) ve Os<br />
costae / costa (kosta-kaburgalar)dır.<br />
40
41
Üst Ekstremite Kemikleri(Ossa Membri<br />
Superioris)<br />
• Kürek kemiği(os scapulae-skapula)<br />
• Köprücük kemiği(os clavicula-klavikula)<br />
42
Üst Ekstremite Kemikleri<br />
Serbest Üst Taraf Kemikleri:<br />
*Kol(os brachium)<br />
*Kol kemiği(os humerus): Pazı kemiği.<br />
*Önkol(antebrachium)<br />
*Döner kemik(os radius): Döner kemik.<br />
*Dirsek kemiği(os ulna)<br />
*El(manus=el kemikleri =ossa manus)<br />
*El bilek kemikleri(ossa carpi-karpal kemikler)<br />
*El tarak kemikleri(ossa metacarpi-metakarpal kemikler)<br />
*El parmak kemikleri(ossa digitorium manus, phalanges)<br />
43
44
Alt Ekstremite Kemikleri(Ossa<br />
Membri İnferioris)<br />
• Kalça kemiği(os coxae-koksa): İskeletin iki yanında<br />
yassı, geniş, çift kemiktir. Kalça kemikleri üç ayrı<br />
kemiğin(os ilium, os pubis, os ischii) 15-16 yaşlarında<br />
kaynaşarak birleşmesiyle tek kemik halini alır.<br />
Leğen(Pelvis): Yanlarda iki coxae, arkada os sacrum ve<br />
os coccxyin eklemleşmesiyle oluşmuş gövdenin alt<br />
bölümüdür.<br />
45
46
Uyluk bölgesi kemikleri:<br />
• Uyluk kemiği(os femur-femur)<br />
• Diz kapağı kemiği(os patella-patella)<br />
• Bacak kemikleri(ossa cruris-kruris)<br />
• Kaval kemik(os tibia-tibiya)<br />
• Kamış kemik(os fibula-fibula)<br />
• Ayak kemikleri(ossa pedis)<br />
• Ayak bileği kemikleri(ossa tarsi-tarsal kemikler)<br />
• Ayak tarak kemikleri(ossa metatarsi-metatarsal<br />
kemikler)<br />
• Ayak parmak kemikleri(ossa digitorium pedis,<br />
phalanges-falanks)<br />
• Hallux (halluks): Ayak başparmağı<br />
47
48
49
Eklemler<br />
• İskelet <strong>sistemi</strong>ni meydana getiren en az iki veya daha<br />
fazla kemiği birleştiren anatomik yapıya, eklem<br />
(articulatio- art.) denir. Eklemleri inceleyen bilim dalına,<br />
arthrologia (artroloji) denir.<br />
50
Eklemler<br />
• Oynamaz Eklemler(Synarthrosis veya fibrosae)<br />
Sutura(sütür / sutura): Baş kemiklerini <strong>hareket</strong><br />
etmeyecek şekilde birbirine tespit eden eklemsel<br />
bağlantı, dikiş tarzı eklemleşme.<br />
• Yarı Oynar Eklemler(Amphiartrosis, Amfiartroz)<br />
(cartilagineae, kartilaginöz): Discus intervertebralis /<br />
intervertebral disk (diskus intervertebralis / intervertebral<br />
disk): Omurlar arası disk.<br />
• Oynar Eklemler(Diarthrosis synoviales)<br />
51
İlgili tıbbı terimler<br />
Synovia(sinovya): Eklem sıvısı 52
Kaslar(musculus / muscle)<br />
(muskulus / muskili)<br />
• Kaslar, <strong>hareket</strong> <strong>sistemi</strong>nin en aktif öğesini oluşturur. İnsan<br />
vücudunda 600’den fazla iskelet kası vardır. Bunlara iç<br />
organların yapısındaki kasları da eklersek vücut<br />
ağırlığının %35-45’ini kaslar oluşturur.<br />
• Agonist kaslar belirli bir <strong>hareket</strong> için aynı yönde<br />
çalışırlar.<br />
• Antagonist kaslar ise birbirlerinin tersi yönünde <strong>hareket</strong><br />
ederler.<br />
• Sinerjist kaslar: Bir ekleme aynı yönde etki yapan, aynı<br />
<strong>hareket</strong>in yapılmasını sağlayan kaslardır.<br />
55
56
57
Kasların Görevleri<br />
*Hareket, kasların en başta gelen fonksiyonudur. İskelet<br />
<strong>sistemi</strong>, kasların yardımıyla vücudun <strong>hareket</strong>ini sağlar.<br />
*Kaslar, iskeletin üzerine yapışarak vücuda şekil verir.<br />
*İskelet kasları, kasılma esnasında ısı oluşturur(vücut<br />
ısısının %85’ini kaslar oluşturur).<br />
*İç organların yapısında bulunan kaslar(kalp, dolaşım,<br />
solunum, sindirim, üriner, genital sistem, göz) bu organların<br />
önemli fonksiyonlarını yapmasını ve organizmanın düzenli<br />
olarak çalışmasını sağlar.<br />
58
İskelet Kaslarının Yardımcı<br />
Elemanları<br />
• Tendon(Kiriş): Kasların kemiklere tutunmasını sağlayan<br />
bağ dokudan oluşmuş, sert beyaz yapıdır. Tendonlar<br />
kasların sonlanma noktalarında bulunur. Kasılma<br />
yetenekleri yoktur.<br />
• Fascia-fasya(Ak zar): Epimisyumun üstünde, kasların<br />
üzerini örten, kasları koruyan, kas tellerini bir arada toplu<br />
olarak tutan, bağ dokudan yapılmış, parlak gümüş<br />
renginde zardır.<br />
• Bursae: Tendonlarla kemikler arasında bulunan, içi sıvı<br />
dolu kaygan keselerdir. Bursalar kas ve tendonların kolay<br />
kaymalarını sağlayarak fonksiyonlarını kolaylaştırır.<br />
59
KAS ÇEŞİTLERİ<br />
• İstemli kaslar: Kasılması kontrolümüzde olan kaslar<br />
(iskelet kasları).<br />
• İstemsiz: Bizim kontrolümüz dışında çalışan kaslar<br />
(kalp kası, iç organlara ait kaslar).<br />
• Yapısal ve fonksiyonel özelliklerine göre;<br />
Çizgili kaslar(iskelet kası), kalp kası ve düz (iç organ<br />
kasları=otonom) kaslardır.<br />
60
61
Kaslar<br />
• Kasların kemiğe yapışan başlangıç kısmına origo, kasın<br />
kemiğe yapışan sonlanma kısmına insertio-insersiyo<br />
adı verilir. Kasın kasılabilen yumuşak bölümüne venter<br />
(kas karnı) denir.<br />
62
63
Kaslar<br />
• Musculi thoracis/musculi pectoralis(muskuli<br />
torakis/muskuli pektoralis): Göğüs kasları.<br />
• Musculi ……(bölge adı)<br />
• M.abdominis: Karın kası.<br />
• M.Brachium: Kol kası.<br />
(Her bölgede özel kas isimleri mevcuttur)<br />
64
65
Baş ve Boyun Kaslarına İlişkin Terimler<br />
• Musculi capitis(muskuli kapitis): Baş kasları.<br />
• Musculi cervicis (muskuli servikis): Boyun kasları.<br />
• Musculus faciales (muskulus fasialis): Mimik, yüz<br />
kasları.<br />
• M. Orbicularis Oculi: (Göz çevre kası) (Kapatmaya<br />
yarar)<br />
• M. Orbicularis Oris: (Ağız çevre kası) (dudak <strong>hareket</strong>i)<br />
• M. Buccinator: (yanak kası)<br />
66
67
Göğüs ve Sırt Kaslarına İlişkin Terimler<br />
• Musculi thoracis/musculi pectoralis(muskuli<br />
torakis/muskuli pektoralis): Göğüs kasları.<br />
• Musculi intercostalis(muskuli interkostalis): Kaburga<br />
kasları.<br />
• Musculus diaphragma(muskulus diyafragma):<br />
Diyafram kası. Göğüs ve karın boşluğunu birbirinden<br />
ayıran, konveks yüzü göğüs boşluğuna bakan, kubbe<br />
şeklinde bir kas.<br />
• Musculus trapezius(muskulus trapezyus): Üst sırt<br />
bölgesindeki kas.<br />
• Musculus latissimus dorsi(muskulus latissimus<br />
dorsi): Sırt geniş kası.<br />
68
Karın Kaslarına İlişkin Terimler<br />
• Musculus transversus(muskulus transversus): Enine<br />
kas.<br />
• Musculi obliguus abdominis(muskuli oblikus<br />
abdominis): Eğik karın kasları.<br />
69
Vücut kaslarına örnekler<br />
70
71
72
73
Hareket Sistemi Hastalıklarına<br />
İlişkin Bazı Tanısal Terimler<br />
• Arthritis(arterit / artrit): Eklemin iltihabı.<br />
• Ankylosis(ankiloz): Eklem katılığı, eklem sertliği.<br />
Eklemin bükülmemesi.<br />
• Hemarthrosis(hemartroz): Eklem boşluğuna kan<br />
dolması.<br />
• Fracture(fraktür): Kırık.<br />
• Luxation / dislocation(lüksasyon/dislokasyon): Çıkık.<br />
• Myositis(miyozit): Kas iltihabı.<br />
74
Fracture(Kırık)<br />
75
• Contracture(kontraktür): Kasın sürekli kasılması.<br />
• Myoma(miyom): Kas dokusundan gelişen iyi huylu<br />
tümör.<br />
• Osteomyelitis(osteomiyelit): Kemik iliği iltihabı.<br />
• Osteitis(osteit): Kemik iltihabı.<br />
• Deformity: Şekil bozukluğu.<br />
• Bursitis(bursitis / bursit): Bursa adı verilen seröz<br />
keselerin iltihabı.<br />
76
Bursitis<br />
77
• Disc hernia / herniated disk(disk herni / hernitid disk):<br />
Disk fıtığı.<br />
• Lordosis(lordoz): Öne doğru kamburluk.<br />
• Kyphosis(kifoz): Arkaya doğru kamburluk.<br />
• Scoliosis(skolyoz): Omurganın yanlara doğru çarpıklığı.<br />
78
79
Hareket Sisteminde Ameliyatlara<br />
İlişkin Bazı Terimler<br />
• Reduction of fracture(redof fraktür): Fraktür<br />
redüksiyonu. Kırık kemiğin normal duruma getirilmesi.<br />
• Osteosynthesis(osteosentez): Kırılmış kemik uçlarının<br />
birleştirilmesi.<br />
• Osteoplasty(osteoplasti): Kemiğin plastik, estetik<br />
ameliyatı.<br />
• Osteotomy(osteotomi): Kemiğin kesilmesi.<br />
• Ostectomy(ostektomi): Kemiğin kısmen veya tamamen<br />
çıkarılması.<br />
• Amputati(amputasyon): Ekstremitelerin bir düzeyden<br />
kesilmesi.<br />
80
Hareket Sistemi Hastalıklarında<br />
Semptomlara İlişkin Bazı Terimler<br />
• Arthralgia/ arthrodynia(artralji/ artrodini): Eklem ağrısı.<br />
• Lumbago(lumbago): Sırtın lumbar bölgesinde duyulan ağrı.<br />
• Myalgia(miyalji): Kas ağrısı.<br />
• Callus(kallus): Kırık kemik uçları arasında oluşan yeni kırık<br />
dokusu.<br />
• Decalcification(dekalsifikasyon):Kemikten veya dişlerden<br />
kalsiyum çekilmesi.<br />
• Hematoma(hematom): Dokuda kan toplanması nedeniyle<br />
oluşan şişlik, damarlardan çıkan kanının yaralanmamış deri<br />
altında toplanması<br />
81
82
Change language