You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
12<br />
ΤΡΙΤΗ<br />
<strong>10</strong> ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ <strong>2019</strong><br />
12www.kosmoslarissa.gr<br />
12 πολιτισμός<br />
ΣΤΟ PLAYHOUSE ATELIER ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΛΑΡΙΣΑΣ<br />
«Όταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες»<br />
Το Playhouse Atelier θα προβάλλει την<br />
Παρασκευή 13/9/<strong>2019</strong> (ώρα έναρξης<br />
21:00, είσοδος ελεύθερη) στον υπαίθριο<br />
χώρο της ∆ημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας,<br />
το πολυβραβευμένο ντοκιμαντέρ<br />
της Μαριάννας Οικονόμου «Όταν ο<br />
Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες (When<br />
Tomatoes Met Wagner, <strong>2019</strong>)».<br />
Ενώ στο Θεσσαλικό κάμπο η γεωργία<br />
αργοπεθαίνει, ένα μικρό χωριό αντιστέκεται.<br />
Στον Ηλιά, δύο νέοι αγρότες<br />
και πέντε γιαγιάδες παίρνουν τη μοίρα<br />
στα χέρια τους και ξεκινούν να καλλιεργούν<br />
παλιούς σπόρους ντομάτας.<br />
Με τα πολύτιμα βαζάκια που παράγουν<br />
θα επιχειρήσουν να διεισδύσουν στην<br />
παγκόσμια αγορά και να κρατήσουν το<br />
χωριό τους ζωντανό.<br />
Κριτική της ταινίας<br />
Του Γιάννη Τοτονίδη<br />
Η ιστορία της ντομάτας ξεκινά γύρω στο<br />
700 μ.Χ., όταν την καλλιεργούσαν οι Αζτέκοι<br />
και οι Ίνκας στις Άνδεις. Το 1520 ο<br />
Ισπανός Κονκισταδόρ που υπέταξε τους<br />
Αζτέκους, Ερνάν Κορτές, είδε τις ντομάτες<br />
σε μια υπαίθρια αγορά και μετέφερε<br />
σπόρους στην Ισπανία, οι οποίοι από<br />
εκεί κατέληξαν στη Νάπολη της νότιας<br />
Ιταλίας και σύντομα διαδόθηκαν στην<br />
Ευρώπη. Στην Ελλάδα έγινε γνωστή<br />
το 1818 από τους Βαυαρούς μάγειρες<br />
που έφερε μαζί του ο Βασιλιάς Όθων.<br />
Από βοτανικής άποψης η ντομάτα είναι<br />
φρούτο. Ωστόσο, με βάση μια δικαστική<br />
απόφαση του Ανωτάτου ∆ικαστηρίου<br />
των Ηνωμένων Πολιτειών το 1893 προκηρύχθηκε<br />
ως λαχανικό.<br />
Ο Βίλχελμ Ρίχαρντ Βάγκνερ γεννήθηκε<br />
στις 22 Μαΐου 1813, όταν πλέον οι<br />
ντομάτες είχαν διαδοθεί στη Γερμανία.<br />
Ήταν πρωτοποριακός ρομαντικός συνθέτης,<br />
ποιητής και μουσικολόγος του<br />
19ου αιώνα, ο οποίος μεταμόρφωσε<br />
την όπερα σε “μουσικό δράμα”: ένα<br />
ιδανικό μείγμα μουσικής, ποίησης, χορού<br />
και οπτικής απόλαυσης. Γι’ αυτόν<br />
η μουσική ήταν μία τέχνη ομιλούσα<br />
και δρώσα, ενώ σημαντική θέση στον<br />
επαναστατικό συνδυασμό μουσικής και<br />
δραματουργίας κατείχε η συστηματική<br />
χρήση του καθοδηγητικού μοτίβου ή<br />
αλλιώς “leit motiv”.<br />
∆εν είναι γνωστό αν ο Βάγκνερ επέλεγε<br />
για τη διατροφή του ντομάτες. Εκείνο<br />
που έγινε πρόσφατα γνωστό είναι ότι τα<br />
“μουσικά δράματα” που συνέθεσε και τα<br />
καθοδηγητικά μοτίβα του πλημμύρισαν<br />
τα προηγούμενα καλοκαίρια τον αέρα<br />
του Θεσσαλικού κάμπου. Αν και λόγω<br />
της κρίσης η γεωργία στην Ελλάδα<br />
αργοπεθαίνει, εντούτοις ένα μικρό χωριό<br />
της Καρδίτσας, ο Ηλιάς του ∆ήμου<br />
Παλαμά, με πληθυσμό 33 κατοίκων,<br />
με τον νεότερο γύρω στα 60 χρόνια,<br />
αντιστέκεται σαν τους Γαλάτες των Ρενέ<br />
Γκοσινί και Αλμπέρ Ουντερζό. Εκεί, δύο<br />
νέοι αγρότες, ο 45χρονος Αλέξανδρος<br />
Γκουσιάρης μαζί με τον ξάδελφο και συνέταιρό<br />
του Χρήστο Τάκα, καλλιεργούν<br />
βιολογικά παλιούς σπόρους ντομάτας<br />
και πειραματίζονται διαπιστώνοντας ότι<br />
η μουσική του Βάγκνερ που παίζουν στη<br />
διαπασών στα χωράφια με τις ντομάτες<br />
τους τις κάνει θεσπέσιες στη γεύση, σε<br />
αντίθεση με όσες αναπτύσσονται με<br />
λαϊκά ή κλαρίνα.<br />
Με εφόδιο την αγάπη τους γι’ αυτό που<br />
κάνουν και με γνώσεις για τις σύγχρονες<br />
απαιτήσεις του marketing επιχειρούν να<br />
διεισδύσουν στην παγκόσμια αγορά και<br />
να κρατήσουν το χωριό τους ζωντανό.<br />
Τι κι αν το σχολείο του σταμάτησε να<br />
λειτουργεί εδώ και 30 χρόνια ή το νεκροταφείο<br />
του είναι γεμάτο μνήματα ή<br />
αν οι νέοι είναι ελάχιστοι και δεν υπάρχει<br />
ούτε ένα κατάστημα ή ένα καφενείο! Οι<br />
λιγοστοί κάτοικοί του, αμιγώς αγρότες,<br />
καλλιεργούν σιτάρι, κριθάρι και ντομάτες.<br />
Βοηθοί τους σε αυτό το καινοτόμο<br />
εγχείρημα είναι πέντε γυναίκες. Άλλοτε<br />
με τις ιστορίες που διηγούνται μεταξύ<br />
τους, άλλοτε με αναγνώσεις αποσπασμάτων<br />
από παραμύθια που τους διαβάζει<br />
ο Αλέξανδρος και άλλοτε με συχνές<br />
δοκιμές, παράγουν τα πολύτιμα βαζάκια<br />
με γεμιστά. Τα συσκευάζουν μόνοι τους<br />
και τα προωθούν στις αγορές και στα<br />
σούπερ μάρκετ Ευρώπης και Αμερικής,<br />
με δικούς τους κανόνες μάρκετινγκ,<br />
αντιμετωπίζοντας τις τεράστιες δυσκολίες<br />
της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.<br />
Τίποτε, όμως, δε γίνεται τυχαία. Ο<br />
Αλέξανδρος, με πτυχίο μαθηματικών,<br />
σπούδασε στην Κρήτη και επέστρεψε<br />
στα πάτρια εδάφη. Αρχικά εργάστηκε σε<br />
φροντιστήρια και έκανε ιδιαίτερα μαθήματα,<br />
αλλά το επαγγελματικό αδιέξοδο<br />
τον ώθησε να στραφεί μαζί με τη γυναίκα<br />
του στα μελίσσια. Έτσι, ξεκίνησε πριν<br />
από 22 χρόνια με μια οικογενειακή<br />
επιχείρηση μελιού και επεκτάθηκε στην<br />
βιολογική ντομάτα και στα όσπρια. Κινεί<br />
τα νήματα, ερευνά, αφοσιώνεται στην<br />
ιδέα και οργανώνει τη μέθοδο.<br />
Καθώς καθιερώθηκε σε Ευρώπη και<br />
Αμερική να καλλιεργούνται εδώ και δεκαετίες<br />
μεταλλαγμένα υβρίδια άγευστης<br />
ντομάτας, εκείνοι διαφοροποιούνται από<br />
το παγκόσμιο γίγνεσθαι και χρησιμοποιούν<br />
τον σπόρο μιας λεπτόφλουδης<br />
αρωματικής ποικιλίας που καλλιεργείται<br />
ανελλιπώς από τις αρχές του 1900<br />
παστεριώνοντας με τον ίδιο τρόπο που<br />
εφάρμοζαν από την εποχή του μεσοπολέμου.<br />
Με την πιστοποίηση παραγωγής<br />
βιολογικών προϊόντων πακετάρουν σάλτσες<br />
ντομάτας και βαζάκια με συνταγές<br />
που έχουν ως βάση την ντομάτα και<br />
εξάγουν στο Ηνωμένο Βασίλειο (κυρίως<br />
σε εστιατόρια και σε καταστήματα,<br />
όπως των Harvey Nichols, Sainsbury’s,<br />
Selfridges, Harrods και άλλα), στο Βέλγιο,<br />
αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. Η ειρωνεία<br />
είναι ότι ο Κορτές έφερε πρώτος<br />
τους σπόρους ντομάτας στην Ευρώπη,<br />
αλλά 500 χρόνια μετά, ένα ελληνικό<br />
χωριό στέλνει στην Αμερική φυσικές<br />
ντομάτες. Η “στραγγιστή ντομάτα” τους<br />
πλέον παράγεται σε μερικές χιλιάδες<br />
βάζα το χρόνο, κατέκτησε πολλά βραβεία,<br />
διεθνή φήμη, ενώ κυκλοφορεί και<br />
στην ελληνική αγορά από την εταιρεία<br />
“Βίοτος”.<br />
Έχουν γραφεί αρκετά άρθρα για τη θεραπευτική<br />
δύναμη της μουσικής και για<br />
τη μουσικοθεραπεία. Αυτό που προκύπτει<br />
από το ντοκιμαντέρ της Οικονόμου<br />
είναι ότι η μουσική κάνει καλό και στις<br />
ντομάτες. Η “συνταγή” της σκηνοθέτιδας<br />
περιέχει κωμική, ποιητική, αλλά και<br />
φιλοσοφική διάθεση (υπάρχει ζωή μετά<br />
θάνατον;), σεβασμό απέναντι στους χαρακτήρες<br />
της, προβάλλοντας τη δύναμη<br />
των ανθρώπινων σχέσεων, τη σημασία<br />
να βλέπει κανείς τη ζωή με άλλη οπτική,<br />
αλλά και την ικανότητα να ελίσσεται στις<br />
δυσχερείς καταστάσεις. Η περιπλάνησή<br />
της στο χωριό αποτυπώνει την ερημιά,<br />
τη μοναξιά των κατοίκων, τις δυσκολίες<br />
της σκληρής αγροτικής καθημερινότητας<br />
χτυπημένης από την κρίση, αλλά και<br />
τη χαρά για το επίτευγμά τους. Η οποία<br />
αποτυπώνεται κατά την άφιξή τους στο<br />
Βέλγιο, όταν βλέπουν στα ράφια ενός<br />
σούπερ μάρκετ το αποτέλεσμα του<br />
μόχθου τους.<br />
Τελικά, ναι! «Η ντομάτα θέλει κάτι μεγαλειώδες<br />
για να ντραπεί, να κοκκινίσει.<br />
Βάγκνερ!». Στην ιστορία συνυπάρχουν<br />
η κανονικότητα με το σουρεάλ, εμπλεκόμενα<br />
με μύθους, ποίηση και μοναδικούς<br />
ανθρώπους. Ο Ισπανός Κόρτες, ο<br />
Γερμανός Βάγκνερ και οι αρχαιοελληνικές<br />
πελασγικές νύμφες λειτουργούν<br />
ευεργετικά στην καθημερινότητα των<br />
πρωταγωνιστών, προβάλλοντας το ρόλο<br />
των μύθων, της ποίησης, της μουσικής<br />
και του χιούμορ στη ζωή μας. Ποιος<br />
μπορούσε να φανταστεί ότι ένα λαχανικό<br />
θα μετατρεπόταν σε μέσο κοινωνικοποίησης<br />
και δικτύωσης, δείχνοντας<br />
μια ανθρώπινη και κοινωνικοπολιτική<br />
διάσταση και ξεσκεπάζοντας παραδόσεις,<br />
συνήθειες, έντονα συναισθήματα<br />
και σχέσεις ανθρώπων σε διαφορετικές<br />
εκφάνσεις της ζωής; Με ταπεινή<br />
προσέγγιση της κάμερας, δημιουργικό<br />
μοντάζ και ευαισθησία η σκηνοθέτης<br />
δοκιμάζει τη δική της συνταγή και το<br />
αποτέλεσμα δείχνει να την δικαιώνει,<br />
αφού η επίγευση που αφήνει στροβιλίζει<br />
στον ουρανίσκο της Σκέψης.<br />
Το ντοκιμαντέρ βρίσκεται κάτω από την<br />
ομπρέλα της STEFI & Lynx και της ΑΝΕ-<br />
ΜΟΝ Productions, σε συμπαραγωγή με<br />
το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου<br />
και την Cosmote TV, με υποστήριξη<br />
από το πρόγραμμα “Creative Europe<br />
– Media” της ΕΕ, της 2|35 και της<br />
ΕΡΤ. Η ανάπτυξη της ταινίας έγινε στο<br />
“Docs in Progress 2018” του ∆ιεθνούς<br />
Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης,<br />
όπου απέσπασε το Βραβείο Καλύτερου<br />
Ντοκιμαντέρ, καθώς και στη διεθνή<br />
αγορά του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ του<br />
Άμστερνταμ, IDFA Forum 2018.<br />
Η Μαριάννα Οικονόμου σπούδασε<br />
ανθρωπολογία, φωτοδημοσιογραφία<br />
και παραγωγή βίντεο στο Λονδίνο.<br />
Εργάστηκε αρχικά ως φωτογράφος<br />
και ερευνήτρια σε ελληνικά και ξένα<br />
έντυπα, κανάλια και οργανισμούς. Από<br />
το 2000 ασχολείται με το ντοκιμαντέρ,<br />
όπου εκτελεί παραγωγές για την ΕΡΤ<br />
(«Μαθήματα-Παθήματα», «Οικολογικά<br />
Ημερολόγια», όπου το επεισόδιο “Μια<br />
μικρή μεγάλη ιδέα” αναφερόταν στην<br />
επιχειρηματική δραστηριότητα του<br />
Αλέξανδρου Γκουσιάρη) και σκηνοθετεί<br />
ντοκιμαντέρ σε συμπαραγωγή με ξένα<br />
κανάλια (BBC, ARTE, YLE) που συμμετέχουν<br />
σε διεθνή φεστιβάλ («Το Σχολείο»,<br />
«Για μια θέση στο χορό», «Οδός Σφακτηρίας»,<br />
«Bells, Threads and Miracles»,<br />
«Άκουσέ με», «Food for Love»). Η τελευταία<br />
της ταινία «Ο πιο μακρύς δρόμος»<br />
βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ<br />
της Λειψίας, ενώ ήταν υποψήφια για το<br />
βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ της Ευρωπαϊκής<br />
Ακαδημίας Κινηματογράφου.<br />
Το ντοκιμαντέρ «Όταν ο Βάγκνερ Συνάντησε<br />
τις Ντομάτες» απέσπασε στο 21ο<br />
Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης το<br />
Βραβείο της Fipresci.<br />
Όταν ο Βάγκνερ Συνάντησε τις Ντομάτες<br />
(When Tomatoes Met Wagner,<br />
<strong>2019</strong>)<br />
Σκηνοθεσία: Μαριάννα Οικονόμου<br />
∆ιάρκεια: 75΄
Change language