09.05.2013 Views

la salud bucodental en españa 2020 - Consejo General de Colegios ...

la salud bucodental en españa 2020 - Consejo General de Colegios ...

la salud bucodental en españa 2020 - Consejo General de Colegios ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ESTUDIO PROSPECTIVO DELPHI<br />

LA SALUD<br />

BUCODENTAL<br />

EN ESPAÑA <strong>2020</strong><br />

TENDENCIAS Y OBJETIVOS<br />

DE SALUD ORAL<br />

Prof. Juan Carlos Llodra Calvo<br />

Universidad <strong>de</strong> Granada<br />

Prof. D<strong>en</strong>is Bourgeois<br />

Universidad <strong>de</strong> Lyon<br />

www.consejod<strong>en</strong>tistas.es


© Edita: Fundación D<strong>en</strong>tal Españo<strong>la</strong><br />

C/ Alcalá, 79, 2º - 28009 Madrid<br />

Teléfono: 91 426 44 10<br />

www.consejod<strong>en</strong>tistas.org<br />

ISBN: 978-84-613-5197-8<br />

Depósito Legal: M-41613-2009<br />

Maquetación: JALMA, S. L.<br />

Imprime: TPG<br />

Todos los <strong>de</strong>rechos reservados. Ni <strong>la</strong> totalidad ni parte <strong>de</strong> este libro pue<strong>de</strong> reproducirse o<br />

transmitirse por ningún procedimi<strong>en</strong>to electrónico o mecánico, incluy<strong>en</strong>do fotocopia,<br />

grabación magnética o cualquier almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> información y sistema <strong>de</strong> recuperación<br />

sin permiso <strong>de</strong>l autor y editor.


ESTUDIO<br />

PROSPECTIVO DELPHI<br />

LA SALUD<br />

BUCODENTAL EN<br />

ESPAÑA <strong>2020</strong><br />

T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

CONSEJO GENERAL DE ODONTOLOGOS<br />

Y ESTOMATOLOGOS DE ESPAÑA


INDICE<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

PROLOGO AL ESTUDIO DELPHI <strong>2020</strong> 7<br />

PARTICIPANTES 9<br />

JUSTIFICACION 11<br />

OBJETIVOS Y METODOLOGIA 11<br />

PRIMERA PARTE: ANALISIS DE LAS TENDENCIAS EN EL EJERCICIO<br />

PROFESIONAL ODONTOLOGICO EN EL PERIODO 2008-<strong>2020</strong><br />

METODO DELPHI<br />

1. INTRODUCCION 17<br />

2. TENDENCIAS EN LA PREVALENCIA DE LAS ENFERMEDADES<br />

ODONTOLOGICAS EN ESPAÑA Y FACTORES DE RIESGO 19<br />

2.1. RIESGO DE ENFERMEDAD 19<br />

2.2. DEMANDA GLOBAL DE CUIDADOS DENTALES 20<br />

2.3. NECESIDAD CUIDADOS ESPECIFICOS 21<br />

2.4. IMPACTO DETERMINANTES DE SALUD 22<br />

2.5. IMPACTO FACTORES DE RIESGO 23<br />

2.6. PAPEL PROFESION EN FACTORES DE RIESGO 24<br />

3. TENDENCIAS MEDICAS Y CIENTIFICAS 25<br />

3.1. NOVEDADES DIAGNOSTICAS 25<br />

3.2.. FARMACOS/PRODUCTOS 25<br />

3.3. PAPEL DEL FLUOR 26<br />

4. TENDENCIAS SOCIO PROFESIONALES 27<br />

4.1. INFLUENCIA POBLACION INMIGRANTE 27<br />

4.2. DEMANDAS DE TRATAMIENTO 28<br />

4.3. REPARTO DEL TRABAJO CLINICO 29<br />

4.4. CONSUMO DE FARMACOS/PRODUCTOS 30<br />

5. TENDENCIAS EN POLITICAS SANITARIAS 31<br />

5.1. PRIORIDADES EN SALUD BUCODENTAL 31<br />

5.2. PROFESION DENTAL Y REDUCCION DE DESIGUALDADES EN<br />

SALUD ORAL 31<br />

5.3.. EVOLUCION OFERTA PUBLICA 32<br />

5.4. ASISTENCIA A DISCAPACITADOS PSIQUICOS 32<br />

5.5. MODELOS PROVISION SERVICIOS 33<br />

5


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

6. TENDENCIAS SITUACION PROFESIONAL 35<br />

6.1. NUMERO DENTISTAS 35<br />

6.2. DIFICULTADES MERCADO LABORAL 35<br />

6.3. CALIDAD VIDA PROFESIONAL 36<br />

6.4. TIPOLOGIA EJERCICIO PROFESIONAL 36<br />

6.5. COSTES POR CAPITULOS 37<br />

6.6. INGRESOS POR TIPO ACTIVIDAD CLINICA 38<br />

6.7. DEMOGRAFIA PROFESIONAL: EDAD Y SEXO 39<br />

6.8. GRADO DE ESPECIALIZACION 40<br />

6.9. EVOLUCION PERSONAL NO DENTISTA 40<br />

6.10. EVOLUCION INTRUSISMO 41<br />

6.11. PRECIOS Y COSTES DE SERVICIOS DENTALES 41<br />

6.12. MOVIMIENTOS MIGRATORIOS DE LOS DENTISTAS 42<br />

6.13. IMPACTO DE FACTORES EN LA CALIDAD DEL EJERCICIO<br />

PROFESIONAL 43<br />

7. ESCENARIO DE LA ODONTOLOGIA EN ESPAÑA EN EL <strong>2020</strong> 45<br />

7.1. EL ESCENARIO DE LA PREVALENCIA DE LAS PATOLOGIAS<br />

ODONTOLOGICAS Y DE LOS FACTORES DE RIESGO 45<br />

7.2. EL ESCENARIO DE LAS NOVEDADES MEDICAS Y CIENTIFICAS 47<br />

7.3. EL ESCENARIO DE LAS TENDENCIAS SOCIO-PROFESIONALES 47<br />

7.4. EL ESCENARIO DE LAS POLITICAS SANITARIAS 48<br />

7.5. EL ESCENARIO DE LA SITUACION PROFESIONAL 48<br />

6<br />

SEGUNDA PARTE: OBJETIVOS DE SALUD ORAL PARA EL<br />

<strong>2020</strong> EN ESPAÑA. METODO DELPHI<br />

1. INTRODUCCION 51<br />

2. ANALISIS DE LOS OBJETIVOS 53<br />

2.1. OBJETIVOS POBLACION INFANTIL Y ADOLESCENTE 53<br />

2.2. OBJETIVOS POBLACION ADULTA 57


PROLOGO AL ESTUDIO DELPHI <strong>2020</strong><br />

En 1997, el <strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> Odontólogos y Estomatólogos<br />

<strong>en</strong>cargó <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> un estudio con metodología DELPHI sobre <strong>la</strong> “Salud <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong><br />

<strong>en</strong> España. Odonto-estomatología 2005”. Ese estudio cualitativo realizaba proyecciones<br />

<strong>de</strong> diversos aspectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal para el horizonte <strong>de</strong>l 2005.<br />

Des<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces han ocurrido numerosos cambios <strong>en</strong> nuestra profesión. Basta<br />

seña<strong>la</strong>r <strong>la</strong> evolución que se ha producido <strong>en</strong> los patrones epi<strong>de</strong>miológicos, <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mografía<br />

profesional o <strong>en</strong> <strong>la</strong> provisión <strong>de</strong> servicios d<strong>en</strong>tales para hacernos una i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

difer<strong>en</strong>cias sustanciales <strong>en</strong>tre el marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> Odontología <strong>en</strong> el año 1997 y el actual.<br />

Son numerosos los retos a los que nos <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tamos al alcanzar ya <strong>la</strong> primera<br />

década <strong>de</strong>l segundo mil<strong>en</strong>io. Por ello, el <strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral no pue<strong>de</strong> ignorar <strong>la</strong> importancia<br />

que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> todos los abordajes que nos permitan, a través <strong>de</strong> una información<br />

obt<strong>en</strong>ida rigurosam<strong>en</strong>te, conocer <strong>la</strong> situación actual para p<strong>la</strong>nificar estrategias <strong>de</strong> futuro.<br />

En este s<strong>en</strong>tido v<strong>en</strong>imos trabajando y prueba <strong>de</strong> ello son <strong>la</strong>s sucesivas Encuestas<br />

<strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong> que periódicam<strong>en</strong>te se vi<strong>en</strong><strong>en</strong> realizando, los difer<strong>en</strong>tes estudios<br />

que se han <strong>en</strong>cargado, los múltiples informes que se van emiti<strong>en</strong>do. Toda esta estrategia<br />

nos parece imprescindible al objeto <strong>de</strong> disponer <strong>de</strong> <strong>la</strong> máxima información posible<br />

pues sin información, <strong>la</strong>s estrategias ti<strong>en</strong><strong>en</strong> poco fundam<strong>en</strong>to.<br />

Sigui<strong>en</strong>do esta política, el <strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral ha <strong>en</strong>cargado a los Profesores<br />

D<strong>en</strong>is Bourgeois <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Lyon (Francia) y a Juan Carlos Llodra <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Universidad <strong>de</strong> Granada, <strong>la</strong> coordinación <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te estudio con metodología DEL-<br />

PHI cuyo objetivo es analizar <strong>la</strong>s T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> Profesión D<strong>en</strong>tal y los Objetivos <strong>de</strong><br />

Salud Oral para el horizonte <strong>de</strong>l <strong>2020</strong>.<br />

Los datos que aquí se pres<strong>en</strong>tan sobre el esc<strong>en</strong>ario <strong>de</strong> <strong>la</strong> odontología <strong>en</strong><br />

España <strong>en</strong> el <strong>2020</strong> así como los Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral que se propon<strong>en</strong> para el <strong>2020</strong><br />

serán sin ninguna duda <strong>de</strong> gran utilidad para el lector.<br />

Quiero agra<strong>de</strong>cer a todos los expertos que han co<strong>la</strong>borado <strong>en</strong> el pres<strong>en</strong>te estudio<br />

el esfuerzo <strong>de</strong>sinteresado que han realizado. La información proporcionada por<br />

expertos <strong>de</strong>l mundo universitario, <strong>de</strong>l ámbito colegial, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Socieda<strong>de</strong>s Ci<strong>en</strong>tíficas, <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Administración Pública, así como los com<strong>en</strong>tarios valiosos <strong>de</strong> los consultores externos,<br />

nos permite t<strong>en</strong>er una visión multidisciplinar y <strong>en</strong>riquecida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y<br />

Objetivos <strong>de</strong> Salud para el <strong>2020</strong>.<br />

Manuel Alfonso Vil<strong>la</strong> Vigil<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l <strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> Odontólogos y Estomatólogos <strong>de</strong> España<br />

7


PARTICIPANTES EXPERTOS<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> Socieda<strong>de</strong>s Ci<strong>en</strong>tíficas <strong>de</strong>l <strong>Consejo</strong> (8 expertos)<br />

SESPO Dr. Elías Casals<br />

Dr. José Manuel Almerich<br />

Sociedad <strong>de</strong> Odontopediatría Dr. Miguel Hernán<strong>de</strong>z Juyol<br />

SEPA Dr. Juan B<strong>la</strong>nco<br />

Sociedad <strong>de</strong> Odont. Infantil Integrada Dra. Antonia Domínguez<br />

Sociedad <strong>de</strong> Odontología Conservadora Dr. José Domingo González<br />

Sociedad Españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> Gerodontología Dr. Andrés B<strong>la</strong>nco Carrión<br />

Sociedad españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> Odontoestomatología<br />

para el minusválido y<br />

paci<strong>en</strong>tes especiales Dr. Joaquín <strong>de</strong> Nova<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad (5 expertos)<br />

Repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong> <strong>la</strong> Confer<strong>en</strong>cia Nacional<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>canos <strong>de</strong> Odontología Dr. Mariano Sanz<br />

Profesores Universitarios (4 miembros)<br />

Perfil <strong>de</strong> Odontopediatría Dra. El<strong>en</strong>a Barberia<br />

Perfil <strong>de</strong> Odontología Restauradora Dr. Esteban Brau<br />

Perfil <strong>de</strong> Periodoncia Dr. José Javier Echevarría<br />

Perfil <strong>de</strong> Patología y Medicina Oral Dr. José Vic<strong>en</strong>te Bagán<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Administración Pública (2 expertos)<br />

Repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong>l P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> <strong>salud</strong><br />

<strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong> <strong>de</strong> Extremadura Dr. Jesús Rueda<br />

Repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong>l PADI <strong>de</strong> Navarra Dr. Joaquín Artazcoz<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas <strong>de</strong> España (5 expertos)<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l <strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />

Odontólogos y Estomatólogos <strong>de</strong> España Dr. Alfonso Vil<strong>la</strong> Vigil<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

9


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

10<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> Cataluña Dr. José Luis Navarro<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> Andalucía Dr. Luis Cáceres<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> Madrid Dr. Sabino Ochandiano<br />

Presid<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> Val<strong>en</strong>cia Dr. Andrés P<strong>la</strong>za<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> Jóv<strong>en</strong>es D<strong>en</strong>tistas (1 experto)<br />

Dr. Héctor Tafal<strong>la</strong><br />

Consultores externos: 3 expertos<br />

Dr. B<strong>la</strong>s Noguerol<br />

Dr. Fe<strong>de</strong>rico Simón<br />

Dr. José Manuel Freire


JUSTIFICACION<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Los cambios producidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mografía profesional, <strong>en</strong> los patrones epi<strong>de</strong>miológicos <strong>en</strong><br />

España, y <strong>en</strong> <strong>la</strong> provisión <strong>de</strong> servicios d<strong>en</strong>tales, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s últimas dos décadas, justifican pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te<br />

abordar un análisis serio y profundo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong> odontología, <strong>en</strong> su más<br />

amplio concepto, <strong>en</strong> nuestro país. A este respecto se p<strong>la</strong>nifica un estudio cualitativo, coordinado<br />

por el Prof. D<strong>en</strong>is Bourgeois y su equipo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Lyon (Francia), contando<br />

con repres<strong>en</strong>tantes expertos <strong>de</strong> varias Socieda<strong>de</strong>s Ci<strong>en</strong>tíficas españo<strong>la</strong>s, Profesores<br />

Universitarios <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes perfiles, miembros <strong>de</strong> <strong>la</strong> Administración Pública y repres<strong>en</strong>tantes<br />

<strong>de</strong> los <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas <strong>de</strong> España. Asimismo, se propone analizar y proponer, <strong>en</strong><br />

base a <strong>la</strong>s directrices <strong>de</strong>l Docum<strong>en</strong>to conjunto <strong>de</strong> <strong>la</strong> OMS/FDI/IADR 1<br />

, los Objetivos <strong>de</strong> <strong>salud</strong><br />

Oral para el año <strong>2020</strong> para España.<br />

OBJETIVOS Y METODOLOGIA<br />

OBJETIVOS<br />

Analizar los posibles esc<strong>en</strong>arios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el ejercicio profesional <strong>en</strong><br />

España para el año <strong>2020</strong><br />

Proponer los Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral <strong>en</strong> España para el año <strong>2020</strong><br />

METODOLOGIA<br />

Se ha utilizado el método Delphi 2 , específicam<strong>en</strong>te el método <strong>de</strong> expertos para <strong>la</strong> estructuración<br />

<strong>de</strong> cons<strong>en</strong>so. Para ello se recopi<strong>la</strong> <strong>la</strong> información histórica disponible y se int<strong>en</strong>tan<br />

buscar posibles t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias o ciclos evolutivos que nos permitan conocer los posibles <strong>en</strong>tornos<br />

futuros. Se <strong>de</strong>fine <strong>la</strong> técnica Delphi como "un método <strong>de</strong> estructuración <strong>de</strong> un proceso<br />

<strong>de</strong> comunicación grupal que es efectivo a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> permitir a un grupo <strong>de</strong> individuos, como<br />

1 Hob<strong>de</strong>ll M, Peters<strong>en</strong> PE, C<strong>la</strong>rkson J, Johnson N. Global goals for oral health <strong>2020</strong>. Int D<strong>en</strong>t J 2003; 53:<br />

285 288.<br />

2 Linstone, H., Turoff, M.: " The Delphi Method. Techniques and Applications ", Addison-Wesley, 1975, p.3.<br />

11


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

un todo, tratar un problema complejo". Consiste <strong>en</strong> <strong>la</strong> selección <strong>de</strong> un grupo <strong>de</strong> expertos a<br />

los que se les pregunta su opinión sobre cuestiones referidas a acontecimi<strong>en</strong>tos futuros.<br />

Las estimaciones <strong>de</strong> los expertos se realizan <strong>en</strong> sucesivas rondas, anónimas, al objeto <strong>de</strong><br />

tratar <strong>de</strong> conseguir cons<strong>en</strong>so, pero mant<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>la</strong> máxima autonomía por parte <strong>de</strong> los participantes.<br />

Por lo tanto, <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> predicción <strong>de</strong>l Delphi se basa <strong>en</strong> <strong>la</strong> utilización sistemática <strong>de</strong><br />

un juicio intuitivo emitido por un grupo <strong>de</strong> expertos. Las principales características <strong>de</strong>l método<br />

se fundam<strong>en</strong>tan <strong>en</strong> el anonimato <strong>de</strong> los participantes (con el objetivo <strong>de</strong> evitar f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os<br />

<strong>de</strong> dominancia, autoridad o afiliaciones interpersonales), interacción con feedback contro<strong>la</strong>do<br />

(los expertos son consultados más <strong>de</strong> una vez) y análisis cuantitativo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s respuestas<br />

(<strong>de</strong>terminando el nivel <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>so).<br />

Circu<strong>la</strong>ción: se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por circu<strong>la</strong>ción a los sucesivos cuestionarios que se pres<strong>en</strong>ta<br />

al grupo <strong>de</strong> expertos. Se han realizado dos circu<strong>la</strong>ciones (una inicial <strong>de</strong> posicionami<strong>en</strong>to<br />

y una segunda <strong>de</strong> rectificación una vez analizadas <strong>la</strong>s respuestas <strong>de</strong>l grupo).<br />

Cuestionarios: t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los dos objetivos p<strong>la</strong>nteados, c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te difer<strong>en</strong>tes<br />

(aunque interre<strong>la</strong>cionados) hemos t<strong>en</strong>ido que trabajar con dos cuestionarios difer<strong>en</strong>ciados,<br />

por consi<strong>de</strong>rarlo lo más apropiado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista metodológico:<br />

12<br />

Un Cuestionario <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong>s T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el ejercicio profesional.<br />

Otro Cuestionario específico <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a los Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral <strong>en</strong><br />

España.<br />

Panel <strong>de</strong> expertos (24 miembros)<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> Socieda<strong>de</strong>s Ci<strong>en</strong>tíficas <strong>de</strong>l <strong>Consejo</strong>: (8 expertos).<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad: (5 expertos).<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Administración Pública: (2 expertos).<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas <strong>de</strong> España: (5 expertos).<br />

Repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> Jóv<strong>en</strong>es D<strong>en</strong>tistas: 1 panelista.<br />

Consultores externos: 3 expertos.<br />

Coordinadores: por su amplia experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> dirigir grupos <strong>de</strong> trabajo y estudios<br />

Delphi, ha actuado <strong>en</strong> calidad <strong>de</strong> mo<strong>de</strong>rador y coordinador <strong>de</strong>l proyecto el Prof. D<strong>en</strong>is<br />

Bourgeois <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Lyon (Francia) apoyado por el Prof. Juan Carlos<br />

Llodra Calvo <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong> Granada.


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Tareas previas: antes <strong>de</strong> iniciar el Delphi los Coordinadores realizaron <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes<br />

tareas previas:<br />

Delimitar el contexto y el horizonte temporal <strong>en</strong> el que <strong>de</strong>seábamos realizar <strong>la</strong><br />

previsión (<strong>2020</strong>).<br />

Contactar con todos los panelistas explicándoles c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te qué se pret<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

así como cuales serían sus compromisos <strong>de</strong> co<strong>la</strong>boración.<br />

Explicar c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te a los panelistas <strong>en</strong> qué consistía el método y cuáles eran<br />

los objetivos <strong>de</strong>l mismo.<br />

Fases <strong>de</strong>l Delphi: como se ha seña<strong>la</strong>do previam<strong>en</strong>te, se realizaron dos circu<strong>la</strong>ciones:<br />

Primera circu<strong>la</strong>ción (octubre 2008): consistió <strong>en</strong> el <strong>en</strong>vío <strong>de</strong> los dos cuestionarios<br />

(T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud). Los cuestionarios <strong>en</strong> esta primera<br />

fase eran "abiertos" al objeto <strong>de</strong> que los panelistas pudieran establecer<br />

sus prefer<strong>en</strong>cias, añadir suger<strong>en</strong>cias e indicar sus com<strong>en</strong>tarios con<br />

total libertad. Una vez <strong>de</strong>vueltos, se procedió a una <strong>la</strong>bor <strong>de</strong> síntesis y<br />

selección, obt<strong>en</strong>iéndose un conjunto manejable <strong>de</strong> ev<strong>en</strong>tos, <strong>en</strong> el que cada<br />

uno está <strong>de</strong>finido <strong>de</strong> <strong>la</strong> manera más c<strong>la</strong>ra posible. Se realizó un análisis<br />

estadístico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s previsiones <strong>de</strong> cada ev<strong>en</strong>to. El análisis se c<strong>en</strong>tró <strong>en</strong> el<br />

cálculo <strong>de</strong> <strong>la</strong> mediana, media, moda, y cálculo <strong>de</strong> los perc<strong>en</strong>tiles globales<br />

<strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> expertos.<br />

Segunda circu<strong>la</strong>ción (diciembre 2008): los panelistas volvieron a recibir<br />

otros dos cuestionarios. Uno, sobre análisis <strong>de</strong> T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias (cont<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do<br />

aspectos que no habían quedado lo sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te cons<strong>en</strong>suados <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

primera circu<strong>la</strong>ción, así como aspectos complem<strong>en</strong>tarios que surgieron<br />

<strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> primera vuelta). Otro cuestionario, re<strong>la</strong>tivo a aquellos<br />

indicadores mejor puntuados <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera vuelta <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a los posibles<br />

Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral. Para este cuestionario se solicitó a los<br />

expertos nos indicas<strong>en</strong> el valor propuesto para cada indicador para el<br />

<strong>2020</strong>. Al objeto <strong>de</strong> facilitarle esta <strong>la</strong>bor, se remitieron los valores actuales<br />

para cada indicador.<br />

Reunión <strong>de</strong> Cons<strong>en</strong>so (febrero 2009): posteriorm<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s dos circu<strong>la</strong>ciones,<br />

se procedió a convocar una Confer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Cons<strong>en</strong>so con <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te metodología:<br />

13


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

14<br />

Exposición <strong>de</strong> los resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s predicciones <strong>de</strong>l trabajo<br />

previo, análisis <strong>de</strong> los estadísticos, <strong>de</strong> los com<strong>en</strong>tarios y argum<strong>en</strong>tos<br />

aportados por los expertos.<br />

Primer turno <strong>de</strong> pa<strong>la</strong>bra para matizar algunos aspectos que pudieran<br />

requerir alguna explicación adicional. En ningún caso se permitió volver<br />

a discutir lo ya establecido previam<strong>en</strong>te por cons<strong>en</strong>so.<br />

Análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s discusiones y conclusiones.<br />

Análisis <strong>de</strong> los datos: se realizaron análisis cualitativos y cuantitativos <strong>de</strong> ambas circu<strong>la</strong>ciones.<br />

Para el Delphi <strong>de</strong> T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias: <strong>en</strong> <strong>la</strong>s preguntas con tres respuestas cerradas<br />

(Mejor-Igual-Peor; Aum<strong>en</strong>to-Estable-Disminución, etc.) se ha consi<strong>de</strong>rado que<br />

existía un alto nivel <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>so cuando alguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s 3 respuestas alcanzaba<br />

al m<strong>en</strong>os el 75% <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> expertos (18/24). Otras preguntas estaban pres<strong>en</strong>tadas<br />

<strong>en</strong> una esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Likert <strong>de</strong> 1-5 puntos con los sigui<strong>en</strong>tes códigos:<br />

totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> acuerdo (5)<br />

<strong>de</strong> acuerdo (4)<br />

parcialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> acuerdo (3)<br />

<strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo (2)<br />

totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo (1)<br />

Para estas preguntas se ha consi<strong>de</strong>rado que existía cons<strong>en</strong>so cuando más <strong>de</strong>l<br />

75% <strong>de</strong> los expertos contestaron a <strong>la</strong> pregunta con los códigos 5 o 4 (totalm<strong>en</strong>te<br />

<strong>de</strong> acuerdo o <strong>de</strong> acuerdo). De <strong>la</strong> misma manera se consi<strong>de</strong>ró que existía<br />

cons<strong>en</strong>so cuando más <strong>de</strong>l 75% contestaron con los códigos 1 o 2 (<strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo<br />

o totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo).<br />

Para el Delphi <strong>de</strong> Objetivos: <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera circu<strong>la</strong>ción se <strong>en</strong>vió a cada experto<br />

un listado <strong>de</strong> 48 posibles indicadores. Para cada uno <strong>de</strong> ellos se les solicitaba<br />

indicas<strong>en</strong> su nivel <strong>de</strong> prioridad <strong>en</strong> una esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> 5 puntos (1=nada prioritario;<br />

5= totalm<strong>en</strong>te prioritario). Tras el análisis realizado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s respuestas, se<br />

han ret<strong>en</strong>ido aquellos indicadores que fueron puntuados con código 4 ó 5 por<br />

al m<strong>en</strong>os el 75% <strong>de</strong> los expertos consultados. De esta manera fueron seleccionados<br />

22 indicadores para <strong>la</strong> segunda circu<strong>la</strong>ción, solicitándole a los expertos<br />

indicarán el valor propuesto para el <strong>2020</strong>. En el análisis <strong>de</strong> esta segunda<br />

fase se retuvieron <strong>la</strong>s medias para cada indicador (eliminando siempre los dos<br />

valores extremos, el valor más alto y más bajo propuesto para cada indicador).


Esquema G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Delphi:<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

GRUPO ASESOR EQUIPO TECNICO PANEL EXPERTOS<br />

Definición <strong>de</strong> los<br />

Ev<strong>en</strong>tos<br />

Selección <strong>de</strong>l<br />

Panel <strong>de</strong> Expertos<br />

E<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l primer cuestionario<br />

Envío <strong>de</strong>l primer cuestionario<br />

Análisis estadístico <strong>de</strong>l primer<br />

cuestionario<br />

Incorporación <strong>de</strong> estadística<br />

al segundo cuestionario<br />

Envío <strong>de</strong>l segundo<br />

cuestionario<br />

Análisis estadístico final <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s respuestas <strong>de</strong> Grupo<br />

Incorporación <strong>de</strong> motivaciones<br />

personales y argum<strong>en</strong>taciones<br />

Reunión <strong>de</strong> cons<strong>en</strong>so con<br />

pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> los resultados<br />

al panel <strong>de</strong> expertos<br />

Discusión final <strong>en</strong> grupos <strong>de</strong><br />

trabajo<br />

Conclusiones e Informe final<br />

Respuesta al primer<br />

cuestionario<br />

Análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong>s respuestas<br />

<strong>de</strong>l Grupo<br />

Comparación con<br />

<strong>la</strong>s emitidas <strong>en</strong> el<br />

primer cuestionario<br />

Respuesta segundo<br />

cuestionario<br />

15


PRIMERA PARTE<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

ANALISIS DE LAS TENDENCIAS EN EL<br />

EJERCICIO PROFESIONAL ODONTOLOGICO<br />

EN EL PERIODO 2008-<strong>2020</strong><br />

1. INTRODUCCION<br />

METODO DELPHI<br />

El ejercicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> odontología <strong>en</strong> España se ha visto sometido a gran<strong>de</strong>s cambios <strong>en</strong> los últimos<br />

15 años. Sin que sea int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> realizar un análisis exhaustivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación, estos<br />

cambios pued<strong>en</strong> esquematizarse <strong>en</strong> tres gran<strong>de</strong>s áreas:<br />

Cambios epi<strong>de</strong>miológicos: <strong>la</strong>s tres últimas <strong>en</strong>cuestas epi<strong>de</strong>miológicas nacionales<br />

realizadas con los mismos criterios diagnósticos y tamaños muestrales 3 4 5, reve<strong>la</strong>n<br />

profundos cambios <strong>en</strong> <strong>la</strong> epi<strong>de</strong>miología <strong>de</strong> <strong>la</strong> caries y <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s periodontales <strong>en</strong><br />

3 Noguerol Rodríguez B, Llodra Calvo JC, Sicilia Felechosa A, Fol<strong>la</strong>na Murcia M. La <strong>salud</strong> <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong><br />

España. 1994. Anteced<strong>en</strong>tes y perspectivas <strong>de</strong> futuro. Madrid: Ediciones Avances, 1995.<br />

4 Llodra JC, Bravo M, Cortés FJ. Encuesta <strong>de</strong> Salud Oral <strong>en</strong> España (2000). RCOE 2002;7:19-63.<br />

5 Bravo M, Casals E, Cortes J, Llodra JC. Encuesta <strong>de</strong> Salud Oral <strong>en</strong> España 2005. RCOE 2006;11:409-<br />

456.<br />

17


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

18<br />

España. En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> caries d<strong>en</strong>tal se ha producido una importante disminución<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cohortes infanto juv<strong>en</strong>iles durante el periodo 1993-2000 y una estabilización <strong>en</strong><br />

el periodo 2000-2005. En <strong>la</strong>s cohortes adultas se produjo también una disminución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> gravedad <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> el mismo periodo, y una estabilización <strong>en</strong>tre<br />

los años 2000-2005. Los índices <strong>de</strong> restauración siguieron un patrón simi<strong>la</strong>r: aum<strong>en</strong>taron<br />

<strong>en</strong> el periodo 93-2000 y se estabilizaron <strong>en</strong> torno al 52-60% <strong>en</strong> el periodo 2000-<br />

2005. La patología periodontal siguió exactam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> misma t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia: disminuyó <strong>en</strong><br />

el tramo 93-2000 y se estabilizó <strong>en</strong>tre 2000-2005.<br />

Cambios <strong>en</strong> los recursos humanos: <strong>en</strong>tre otros estudios interesantes realizados <strong>en</strong><br />

re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> recursos <strong>en</strong> odontología <strong>en</strong> España, el realizado<br />

por Bravo 6 <strong>de</strong>muestra que <strong>en</strong> el periodo 1987-97 <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción españo<strong>la</strong> creció un<br />

2.5% mi<strong>en</strong>tras que el número <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas se increm<strong>en</strong>tó un 136%. Este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o<br />

originó un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>de</strong>l 42% <strong>en</strong> el número medio <strong>de</strong> visitas por d<strong>en</strong>tista.<br />

Cambios <strong>en</strong> <strong>la</strong> provisión <strong>de</strong> servicios d<strong>en</strong>tales: <strong>en</strong> estos 15 años transcurridos, el<br />

sector público ha ampliado <strong>de</strong> manera muy consi<strong>de</strong>rable su cartera <strong>de</strong> servicios, emin<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil compr<strong>en</strong>dida <strong>en</strong>tre los 6-15 años 7. Las experi<strong>en</strong>cias<br />

iníciales <strong>de</strong>l País Vasco y Navarra se han ido ext<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do (y continúan haciéndolo)<br />

a otras Comunida<strong>de</strong>s Autónomas. Por otra parte, <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong> otras formas<br />

<strong>de</strong> ejercicio <strong>de</strong> <strong>la</strong> odontología (trabajo para otro d<strong>en</strong>tista, trabajo <strong>en</strong> policlínicas, aseguradoras,<br />

franquicias, etc.) han ido copando un porc<strong>en</strong>taje importante <strong>de</strong>l ejercicio<br />

habitual <strong>de</strong> <strong>la</strong> odontología (trabajo por cu<strong>en</strong>ta propia y g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te individual).<br />

6 Bravo M. Private d<strong>en</strong>tal visits per d<strong>en</strong>tist in Spain from 1987 to 1997. An analysis from the Spanish<br />

National Health Interview Surveys. Community D<strong>en</strong>t Oral Epi<strong>de</strong>miol 2002; 30:321-8.<br />

7 Cortes J, Cerviño S, Casals E. Servicios Públicos <strong>de</strong> Salud Bucod<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> España. Legis<strong>la</strong>ción y<br />

cartera <strong>de</strong> servicios <strong>en</strong> <strong>la</strong>s CCAA 2005.2º ed. Barcelona.


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

2. TENDENCIAS EN LA PREVALENCIA DE<br />

LAS ENFERMEDADES ODONTOLOGICAS<br />

EN ESPAÑA Y FACTORES DE RIESGO:<br />

2.1. RIESGO DE ENFERMEDAD<br />

Pregunta: ¿Cuál será <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l riesgo <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>o <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad<br />

españo<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>2020</strong>?<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Grupos <strong>de</strong><br />

riesgo<br />

Individuos <strong>de</strong><br />

riesgo<br />

Di<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

riesgo<br />

Riesgo Grupos Individuos Di<strong>en</strong>tes Superficies<br />

caries <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong> riesgo<br />

Disminuirá 8,7% 13% 18,2% 27,3%<br />

Estabilizará 56,5% 60,8% 59% 50%<br />

Superficies <strong>de</strong><br />

riesgo<br />

Aum<strong>en</strong>tará 34,8% 26,2% 22,8% 22,7%<br />

Interpretación: El riesgo va a continuar, existi<strong>en</strong>do cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>de</strong> ninguna manera<br />

va a disminuir <strong>de</strong> aquí al horizonte <strong>de</strong>l <strong>2020</strong> y ello in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l<br />

nivel <strong>de</strong> análisis consi<strong>de</strong>rado (grupo, individuo, di<strong>en</strong>te o superficie). En el<br />

mejor <strong>de</strong> los esc<strong>en</strong>arios, los expertos pi<strong>en</strong>san que se producirá una estabilización,<br />

si<strong>en</strong>do incluso posible un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l riesgo <strong>de</strong> patología.<br />

19


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

2.2. DEMANDA GLOBAL DE CUIDADOS DENTALES<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que evolucionará <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda global <strong>de</strong> cuidados d<strong>en</strong>tales<br />

<strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes grupos etarios?<br />

20<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Edad<br />

< 6 años<br />

Edad<br />

7-12<br />

Edad<br />

15-18<br />

Edad<br />

35-44<br />

Edad<br />

65-74<br />

Demanda cuidados Edad Edad Edad Edad Edad<br />

globales < 6 años 7-12 15-18 35-44 65-74<br />

Disminuirá 4,2% 12,5% 8,3%<br />

Se estabilizará 25,0% 29,2% 41,7% 29,2% 12,5%<br />

Aum<strong>en</strong>tará 70,8% 70,8% 58,3% 58,3% 79.2%<br />

Interpretación: Cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que se no se va a producir una disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda<br />

global <strong>de</strong> cuidados d<strong>en</strong>tales <strong>en</strong> ninguno <strong>de</strong> los grupos etarios, con una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

c<strong>la</strong>ra a un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> esta <strong>de</strong>manda salvo <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes y adultos<br />

jóv<strong>en</strong>es <strong>en</strong> que <strong>la</strong>s opiniones están divididas.


2.3. NECESIDAD CUIDADOS ESPECIFICOS<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Pregunta: De manera más específica, y para cada uno <strong>de</strong> los sigui<strong>en</strong>tes grupos<br />

<strong>de</strong> edad, ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que va a evolucionar <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> cuidados<br />

d<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes patologías? (En <strong>la</strong>s casil<strong>la</strong>s, señale<br />

D=disminución: E=estabilización, A=aum<strong>en</strong>to.)<br />

Necesidad cuidados Edad Edad Edad Edad Edad<br />

globales < 6 años 7-12 15-18 35-44 65-74<br />

Caries coronaria A 25% A 4,2% A 25%<br />

E 41,7% E 45,8% E 41,7% E 50% E 50%<br />

D 33,3% D 50,0% D 58,3% D 50% D 25%<br />

Caries radicu<strong>la</strong>r A 29,2% A 54,2%<br />

E 33,3% E 25,0%<br />

D 37,5% D 20,8%<br />

Bolsas mo<strong>de</strong>radas A 29,2% A 58,4%<br />

E 41,7% E 25,0%<br />

D 29,2% D 16,6%<br />

Bolsas profundas A 17,4% A 43,5%<br />

E 43,5% E 30,5%<br />

D 39,1% D 26,0%<br />

Fluorosis d<strong>en</strong>tal A 12,5% A 12,5% A 8,4%<br />

E 62,5% E 62,5% E 66,6%<br />

D 25,0% D 25,0% D 25,0%<br />

Maloclusiones A 43,5% A 52,2% A 39,1% A 21,7%<br />

E 56,5% E 43,5% E 47,8% E 60,8%<br />

D 0% D 4,3% D 13,1% D 17,5%<br />

Patología ATM A 66,7% A 62,5%<br />

E 33,3% E 37,5%<br />

Cáncer oral A 25,0% A 33,3%<br />

E 54,2% E 50,0%<br />

D 20,8% D 16,7%<br />

Interpretación: Caries coronarias: existe cons<strong>en</strong>so para afirmar que <strong>la</strong> caries coronaria<br />

no va a aum<strong>en</strong>tar existi<strong>en</strong>do por el contrario una dispersión <strong>en</strong> cuanto a si<br />

<strong>la</strong> situación va a estabilizarse o a disminuir.<br />

Caries radicu<strong>la</strong>r: <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 35-44 no existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a<br />

<strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> esta patología. Por el contrario, <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 65-74 años<br />

hay cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que no va a disminuir y una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia c<strong>la</strong>ra a un posible<br />

aum<strong>en</strong>to.<br />

21


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

22<br />

Bolsas mo<strong>de</strong>radas: para el grupo <strong>de</strong> 35-44 años no existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong><br />

lo que va a acontecer <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s bolsas mo<strong>de</strong>radas.<br />

Para el grupo <strong>de</strong> 65-74 años existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que no van a disminuir y<br />

cerca <strong>de</strong>l 60% <strong>de</strong> los expertos pi<strong>en</strong>san que van a aum<strong>en</strong>tar.<br />

Bolsas profundas: <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 35-44 años existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong>s<br />

bolsas profundas no van a aum<strong>en</strong>tar pero dispersión <strong>en</strong> cuanto a si se producirá<br />

una estabilización o una disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas. En el grupo 65-<br />

74 años <strong>la</strong>s opiniones <strong>de</strong> los expertos rozan el cons<strong>en</strong>so para afirmar que<br />

no va a producirse un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas.<br />

Fluorosis d<strong>en</strong>tal: existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong> situación no va a disminuir, y<br />

<strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los expertos opina que se va a estabilizar.<br />

Maloclusiones: cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que no van a disminuir y dispersión <strong>en</strong> cuanto<br />

a si se producirá un aum<strong>en</strong>to o una estabilización <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación.<br />

Patología <strong>de</strong> <strong>la</strong> ATM: existe una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia a que se va a producir un<br />

aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> patología <strong>de</strong> <strong>la</strong> ATM <strong>de</strong> aquí al <strong>2020</strong>.<br />

Cáncer oral: cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> los expertos <strong>en</strong> que no se va a producir una disminución<br />

<strong>de</strong> aquí al <strong>2020</strong>, p<strong>en</strong>sando <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los expertos <strong>en</strong> que <strong>la</strong><br />

situación va a estabilizarse.<br />

2.4. IMPACTO DETERMINANTES DE SALUD<br />

Pregunta: ¿Cuál será <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l impacto <strong>de</strong> los <strong>de</strong>terminantes <strong>de</strong> <strong>salud</strong><br />

sobre <strong>la</strong> <strong>salud</strong> <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong> (para cada <strong>de</strong>terminante señale <strong>en</strong>tre<br />

1= ningún impacto y 5=máximo impacto) <strong>en</strong> cada grupo <strong>de</strong> edad?<br />

< 6 años 7-12 años 15-18 años 35-44 años 65-74 años<br />

(1-5) (1-5) (1-5) (1-5) (1-5)<br />

Acceso a<br />

los servicios<br />

d<strong>en</strong>tales<br />

Factores <strong>de</strong><br />

2,79 3,52 3,47 3 3,23<br />

riesgo socio<br />

culturales<br />

Factores <strong>de</strong><br />

3,86 3,59 3,54 3,50 3,41<br />

riesgo medio<br />

ambi<strong>en</strong>tales<br />

2,45 2,45 2,68 2,86 2,77<br />

Sistemas <strong>de</strong><br />

<strong>salud</strong><br />

3,2 3,6 3,25 2,55 3,25


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Interpretación: No existe cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> los expertos sobre el papel específico <strong>de</strong> los <strong>de</strong>terminantes<br />

<strong>de</strong> <strong>salud</strong>, lo cual refleja una opinión mayoritaria hacia un papel<br />

multifactorial <strong>de</strong> los mismos y un abordaje global <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación. Ello explica<br />

<strong>en</strong> parte algunos resultados anteriores y reflejan <strong>en</strong> opinión <strong>de</strong> los expertos<br />

que <strong>de</strong>terminados factores escapan a <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal (globalización<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> problemática).<br />

2.5. IMPACTO FACTORES DE RIESGO<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que será el impacto <strong>de</strong> los sigui<strong>en</strong>tes factores <strong>de</strong> riesgo<br />

<strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes grupos etarios? (En <strong>la</strong>s casil<strong>la</strong>s <strong>en</strong> b<strong>la</strong>nco señale:<br />

P = peor que ahora, I = igual a ahora, M = mejor que ahora.)<br />

Factor <strong>de</strong><br />

riesgo<br />

< 6 años 7-12 años 15-18 años 35-44 años 65-74 años<br />

P: 30,4% P: 4,3% P: 4,3%<br />

Tabaco I: 8,7% I: 4,3% I: 21,7%<br />

M: 60,9% M: 91,4% M: 74%<br />

P: 69,5% P: 26% P: 21,7%<br />

Alcohol I: 21,7% I: 60,9% I: 56,6%<br />

M: 8,6% M: 13,1% M: 21,7%<br />

P: 42,1% P: 52,6% P: 66,7% P: 83,3% P: 66,7%<br />

Estrés/ansied. I: 52,6% I: 42,1% I: 33,3% I: 16,7% I: 33,3%<br />

M: 5,3% M: 5,3% M: 0% M: 0% M: 0%<br />

P: 47,4% P: 52,6% P: 66,7% P: 29,2% P: 25,0%<br />

Alim<strong>en</strong>tación I: 36,8% I: 31,6% I: 16,7% I: 45,8% I: 45,8%<br />

M: 15,8% M: 15,8% M: 16,7% M: 25,0% M: 29,2%<br />

Interpretación: Tabaco: cons<strong>en</strong>so para afirmar que <strong>la</strong> situación va a mejorar, es<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción adulta y <strong>en</strong> tercera edad, aunque también <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes.<br />

Ello <strong>en</strong> teoría <strong>de</strong>bería <strong>de</strong> traducirse <strong>en</strong> una mejora periodontal y <strong>en</strong> una<br />

reducción <strong>de</strong> incid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cáncer oral.<br />

Alcohol: cons<strong>en</strong>so para afirmar que <strong>la</strong> situación no va a mejorar y concretam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el grupo adolesc<strong>en</strong>te se espera un empeorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l consumo<br />

<strong>de</strong> alcohol.<br />

Estrés/ansiedad: c<strong>la</strong>ro cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que el estrés no va a mejorar <strong>en</strong> ninguno<br />

<strong>de</strong> los grupos <strong>de</strong> edad con una c<strong>la</strong>ra t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia al empeorami<strong>en</strong>to fundam<strong>en</strong>talm<strong>en</strong>te<br />

a partir <strong>de</strong> los 15 años.<br />

23


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

24<br />

Alim<strong>en</strong>tación: para los grupos infantiles y el grupo adolesc<strong>en</strong>te, existe<br />

cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación no va a mejorar, con una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia al<br />

empeorami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> los grupos <strong>de</strong> 7-12 años y adolesc<strong>en</strong>tes. En los adultos<br />

si bi<strong>en</strong> hay cons<strong>en</strong>so a que <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación no va a mejorar, no existe posicionami<strong>en</strong>to<br />

c<strong>la</strong>ro <strong>de</strong> si se estabilizará o empeorará.<br />

2.6. PAPEL PROFESION EN FACTORES DE RIESGO<br />

Pregunta: Con re<strong>la</strong>ción a los sigui<strong>en</strong>tes factores <strong>de</strong> riesgo, ¿cuál <strong>de</strong>bería ser el<br />

papel <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> los mismos? (1 = papel<br />

nulo; 5 = papel máximo.)<br />

1 Nulo<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5 Máximo<br />

Alim<strong>en</strong>tación<br />

Estres<br />

Alcohol<br />

Tabaco<br />

0% 20% 40% 60% 80% 100%<br />

Interpretación: Existe alto cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> el papel <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong><br />

reducción <strong>de</strong>l hábito tabáquico pero no así para el resto <strong>de</strong> los factores <strong>de</strong><br />

riesgo.


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

3. TENDENCIAS MEDICAS Y CIENTIFICAS<br />

3.1. NOVEDADES DIAGNOSTICAS<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que <strong>la</strong>s noveda<strong>de</strong>s diagnósticas van a influir <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes patologías?<br />

GRAN INFL.<br />

BAJA INFL.<br />

Grado <strong>de</strong> influ<strong>en</strong>cia Caries Enf. periodont. Cáncer oral ATM<br />

Baja influ<strong>en</strong>cia 54,2% 33,3% 16,7% 33,3%<br />

Influ<strong>en</strong>cia mo<strong>de</strong>rada 37,5% 41,7% 33,3% 37,5%<br />

Gran influ<strong>en</strong>cia 8,3% 25,0% 50,0% 29,2%<br />

Interpretación: Los expertos están <strong>de</strong> acuerdo <strong>en</strong> minimizar el impacto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s noveda<strong>de</strong>s<br />

diagnósticas salvo para el caso específico <strong>de</strong>l cáncer oral <strong>en</strong> el que albergan<br />

gran<strong>de</strong>s esperanzas.<br />

3.2. FARMACOS/PRODUCTOS<br />

Caries Enfermeda<strong>de</strong>s<br />

periodontales<br />

Cáncer oral ATM<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que los nuevos fármacos/productos influirán <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes patologías?<br />

25


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

26<br />

GRAN INFL.<br />

BAJA INFL.<br />

Patología Baja inf. Mo<strong>de</strong>rada inf. Gran influ<strong>en</strong>cia<br />

Caries 50,0% 37,5% 12,5%<br />

Enf. periodontal 16,7% 66,6% 33,3%<br />

S<strong>en</strong>sibilidad d<strong>en</strong>tinaria 20,8% 66,6% 16,7%<br />

B<strong>la</strong>nqueami<strong>en</strong>to d<strong>en</strong>tal 17,4% 56,5% 26,1%<br />

Halitosis 25,0% 45,8% 29,2%<br />

Patología combinada 21,7% 65,3% 13,0%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que los nuevos fármacos/productos no van a t<strong>en</strong>er<br />

gran influ<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s patologías seña<strong>la</strong>das.<br />

3.3. PAPEL DEL FLUOR<br />

Caries Enf.<br />

period.<br />

S<strong>en</strong>sib B<strong>la</strong>nq. Halitosis Patol.<br />

combin.<br />

Pregunta: Las políticas <strong>de</strong> <strong>salud</strong> <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong>, basadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> administración <strong>de</strong><br />

flúor, han alcanzado su techo prev<strong>en</strong>tivo y ya no hay prácticam<strong>en</strong>te<br />

marg<strong>en</strong> para más reducción usando el flúor (1 = totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> acuerdo;<br />

5 = totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo).<br />

1 Totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

acuerdo<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5 Totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>sacuerdo<br />

16.7% 27,8% 22.2% 27.8%<br />

0% 20% 40% 60% 80% 100%<br />

Interpretación: Las opiniones <strong>de</strong> los expertos están c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te divididas <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al<br />

posible "techo" prev<strong>en</strong>tivo <strong>de</strong>l flúor.


Edad<br />

< 6 años<br />

Edad<br />

7-12<br />

Edad<br />

15-18<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

4. TENDENCIAS SOCIO-PROFESIONALES<br />

4.1. INFLUENCIA POBLACIÓN INMIGRANTE<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que va a influir <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción inmigrante <strong>en</strong> <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias<br />

<strong>de</strong> necesidad <strong>de</strong> cuidados <strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes grupos etarios?<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Edad<br />

35-44<br />

Edad<br />

65-74<br />

Edad Edad Edad Edad Edad<br />

< 6 años 7-12 15-18 35-44 65-74<br />

Disminuirán necesida<strong>de</strong>s 4,2% 4,2% 4,2% 8,4%<br />

No influirán 8,4% 8,4% 8,4% 16,7% 29,2%<br />

Aum<strong>en</strong>tarán necesida<strong>de</strong>s 87,5% 91,6% 87,5% 79,1% 62,5%<br />

Interpretación: Existe un c<strong>la</strong>ro cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción inmigrante va a aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong>es.<br />

Pregunta: La problemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción inmigrante <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> evolución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to d<strong>en</strong>tal, ¿requerirá, <strong>en</strong> su opinión,<br />

una política <strong>de</strong> <strong>salud</strong> específica (incluy<strong>en</strong>do el financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

misma), <strong>en</strong> sus aspectos <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>tos prev<strong>en</strong>tivos y/o curativos?<br />

27


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

Interpretación: No existe cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una política<br />

específica, incluy<strong>en</strong>do el financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma, para <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

inmigrante ni <strong>en</strong> lo refer<strong>en</strong>te a los aspectos curativos ni <strong>en</strong> lo re<strong>la</strong>tivo a los<br />

aspectos prev<strong>en</strong>tivos.<br />

4.2. DEMANDAS DE TRATAMIENTOS<br />

Pregunta: ¿Cómo van a evolucionar <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> los sigui<strong>en</strong>tes tratami<strong>en</strong>tos<br />

odontológicos?<br />

28<br />

1 Totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong><br />

acuerdo<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5 Totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>sacuerdo<br />

AUMENTO<br />

DISMINUC.<br />

CURATIVA<br />

PREVENTIVA<br />

Res. Ttos.<br />

perio.<br />

0% 20% 40% 60% 80% 100%<br />

Ortod. Prot. Imp<strong>la</strong>nt. Estet. Prev.


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Demanda <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to Disminuirá Se estabilizará Aum<strong>en</strong>tará<br />

Caries (tratami<strong>en</strong>tos restauradores) 33,3% 54,2% 12,5%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos periodontales 4,1% 33,3% 62,5%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> ortodoncia 33,3% 66,7%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> prótesis 20,8% 16,7% 62,5%<br />

Imp<strong>la</strong>ntología 100%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos estéticos 4,3% 95,7%<br />

Cuidados prev<strong>en</strong>tivos 33,3% 66,7%<br />

Interpretación: Existe un cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> <strong>de</strong>cir que no va a producirse una disminución<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos odontológicos, existi<strong>en</strong>do<br />

una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia a opinar que todos van a aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda salvo para<br />

los tratami<strong>en</strong>tos restauradores.<br />

4.3. REPARTO DEL TRABAJO CLINICO<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que será el peso (<strong>en</strong> cuanto a tiempo <strong>de</strong> trabajo) <strong>de</strong> los<br />

sigui<strong>en</strong>tes tratami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l d<strong>en</strong>tista?<br />

Actividad Disminuirá Se estabilizará Aum<strong>en</strong>tará<br />

Extracciones 87,5% 4,2% 8,4%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos restauradores 20,8% 62,5% 16,7%<br />

Endodoncias 20,8% 54,2% 25,0%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos estéticos 4,2% 8,4% 87,5%<br />

Tartrectomia 4,2% 37,5% 58,3%<br />

Raspado /alisado 4,2% 33,3% 62,5%<br />

Cirugía periodontal 25,0% 20,8% 54,2%<br />

Imp<strong>la</strong>ntología 12,5% 87,5%<br />

Prótesis removible 87,5% 8,4% 4,2%<br />

Prótesis fija 16,7% 50,0% 29,2%<br />

Prev<strong>en</strong>ción 8,4% 25,0% 66,7%<br />

Ortodoncia 29,2% 70,8%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so para afirmar que va a producirse un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l peso<br />

específico <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos estéticos, imp<strong>la</strong>ntología, prev<strong>en</strong>ción y ortodoncia.<br />

De <strong>la</strong> misma manera, también existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que va a produ-<br />

29


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

30<br />

cirse una disminución <strong>de</strong> exodoncias y <strong>de</strong> prótesis removibles. Para <strong>la</strong>s<br />

<strong>de</strong>más activida<strong>de</strong>s los expertos están <strong>de</strong> acuerdo <strong>en</strong> que no se producirá<br />

una disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas, pero ti<strong>en</strong><strong>en</strong> opinión dividida para saber si<br />

se estabilizarán o aum<strong>en</strong>tarán.<br />

4.4. CONSUMO DE FARMACOS/PRODUCTOS<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong> evolución <strong>en</strong> el consumo o prescripción <strong>de</strong><br />

fármacos/productos sigui<strong>en</strong>tes?<br />

AUMENTO<br />

DISMINUC.<br />

Cepillos Cepillos<br />

Interd.<br />

D<strong>en</strong>tífr. Colut.<br />

flúor<br />

Fármaco/Producto Disminuirá Seguirá igual Aum<strong>en</strong>tará<br />

Cepillos 20,8% 79,2%<br />

Cepillos interd<strong>en</strong>tarios 29,2% 70,8%<br />

D<strong>en</strong>tífricos fluorados 54,2% 45,8%<br />

Colutorios fluorados 56,5% 43,5%<br />

Flúor profesional (barnices, geles) 4,2% 54,2% 41,6%<br />

Flúor sistémico (agua, sal, comp.) 41,7% 37,5% 20,8%<br />

Fármacos <strong>de</strong> auto prescripción 25,0% 33,3% 41,7%<br />

Interpretación: Existe gran cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que el mercado <strong>de</strong> cepillos va a aum<strong>en</strong>tar. Las<br />

opiniones están muy divididas <strong>en</strong> cuanto a los <strong>de</strong>más productos. Merece <strong>la</strong><br />

p<strong>en</strong>a resaltar que <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los expertos no pi<strong>en</strong>san que el flúor administrado<br />

"por vía sistémica" vaya a aum<strong>en</strong>tar.<br />

Flúor<br />

prof.<br />

Flúor<br />

sistem.<br />

Fármaco<br />

autopre.


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

5. TENDENCIAS EN POLITICAS SANITARIAS<br />

5.1. PRIORIDADES EN SALUD BUCODENTAL<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a cuáles pi<strong>en</strong>sa Ud. que serán <strong>la</strong>s priorida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> materia<br />

<strong>de</strong> política <strong>en</strong> <strong>salud</strong> <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong>, exprese su opinión (para cada una <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s 3 priorida<strong>de</strong>s señale <strong>en</strong>tre 1 = nada probable y 5 = totalm<strong>en</strong>te probable):<br />

1 = nada probable | 5 = totalm<strong>en</strong>te probable<br />

Reducir <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>salud</strong> 3,08<br />

Aum<strong>en</strong>tar el grado <strong>de</strong> cobertura <strong>de</strong> los cuidados d<strong>en</strong>tales 3,34<br />

Aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> <strong>salud</strong> media <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción 3,5<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que el <strong>en</strong>foque <strong>de</strong>be ser multisectorial, si<strong>en</strong>do viables<br />

varias estrategias. No se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> una prioridad c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te ais<strong>la</strong>da.<br />

5.2. PROFESION DENTAL Y REDUCCION DE DESIGUALDADES EN SALUD ORAL<br />

Pregunta: ¿Cómo pi<strong>en</strong>sa que va a ser el peso <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>salud</strong> oral <strong>en</strong> España? (1 = papel nulo;<br />

5 = papel máximo.)<br />

1 Nulo<br />

2<br />

3<br />

4<br />

5 Máximo<br />

38.9% 44.4%<br />

0% 20% 40% 60% 80% 100%<br />

Interpretación: Los expertos están divididos acerca <strong>de</strong>l posible papel <strong>de</strong> <strong>la</strong> profesión <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

reducción <strong>de</strong> <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s si<strong>en</strong>do minoritarios los que le conced<strong>en</strong> un<br />

papel relevante <strong>en</strong> este asunto.<br />

31


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

5.3. EVOLUCION OFERTA PUBLICA<br />

Pregunta: De los sigui<strong>en</strong>tes tratami<strong>en</strong>tos, ¿cuáles pi<strong>en</strong>sa que estarán cubiertos<br />

por <strong>la</strong> oferta pública para cada uno <strong>de</strong> los sigui<strong>en</strong>tes grupos?<br />

32<br />

Edad:


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a que <strong>de</strong>be <strong>de</strong> ser el Sistema Público qui<strong>en</strong><br />

gestione <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción sanitaria a los discapacitados psíquicos, tanto <strong>en</strong> su<br />

aspecto <strong>de</strong> financiación como <strong>en</strong> los aspectos <strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia clínica.<br />

5.5. MODELOS PROVISION SERVICIOS<br />

Pregunta: Para <strong>la</strong>s nuevas prestaciones públicas, ¿cuál pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia<br />

mayoritaria <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a los mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> provisión <strong>de</strong> servicios<br />

<strong>en</strong> cada grupo <strong>de</strong> los seña<strong>la</strong>dos? (Marque con una cruz X <strong>la</strong>s<br />

casil<strong>la</strong>s que estime oportunas.)<br />

Mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> provisión Niños Adultos 3ª Edad Embaraz. Discap.<br />

<strong>de</strong> servicios<br />

Desarrollo con recursos<br />

públicos (C<strong>en</strong>tros Salud)<br />

45,8% 25,0% 50,0% 79,2% 83,3%<br />

Capitación concertada<br />

con d<strong>en</strong>tistas privados<br />

70,8% 29,2% 41,7% 12,5% 16,7%<br />

Pago por acto médico 4,2% 25,0% 29,2% 8,4% 12,5%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a que el Sistema Público a través <strong>de</strong> sus<br />

C<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> At<strong>en</strong>ción Primaria, gestione <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción d<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> embarazadas<br />

y discapacitados. Para <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil, los expertos se <strong>de</strong>cantan mayoritariam<strong>en</strong>te<br />

pero sin cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro hacia el sistema <strong>de</strong> capitación.<br />

33


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

6. TENDENCIAS SITUACION PROFESIONAL<br />

6.1. NUMERO DE DENTISTAS<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas, ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que<br />

va a producirse?<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Evolución %<br />

Seguirá creci<strong>en</strong>do sin ningún tipo <strong>de</strong> control 62,5%<br />

Seguirá creci<strong>en</strong>do pero con un control 12,5%<br />

Se estabilizará 25,0%<br />

Disminuirá 0%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so para afirmar que <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas ti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

al alza, con una mayoría que opina que este aum<strong>en</strong>to t<strong>en</strong>drá lugar sin<br />

ningún tipo <strong>de</strong> control.<br />

6.2. DIFICULTADES MERCADO LABORAL<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong>l mercado <strong>la</strong>boral,<br />

¿cómo pi<strong>en</strong>sa que será el ejercicio profesional?<br />

35


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

36<br />

Más fácil que ahora 4,2%<br />

Igual que ahora 12,5%<br />

Más difícil que ahora 83,3%<br />

6.3. CALIDAD VIDA PROFESIONAL<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida profesional, ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong><br />

evolución?<br />

Más agradable que hoy<br />

Igual que hoy 16,7%<br />

Más <strong>de</strong>sagradable que hoy 83,3%<br />

MEJOR<br />

PEOR<br />

Interpretación: Cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> que el ejercicio profesional será más difícil que ahora y<br />

que <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida profesional será peor que <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad.<br />

6.4. TIPOLOGIA EJERCICIO PROFESIONAL<br />

Ejercicio profesional Calidad vida profesional<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> tipología <strong>de</strong> ejercicio profesional, ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que<br />

evolucionará cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ejercicio?


AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Tipología <strong>de</strong>l ejercicio Aum<strong>en</strong>tará Se estabiliza Disminuirá<br />

Clínica unitaria 4,3% 95,7%<br />

Trabajo para otro d<strong>en</strong>tista 78,2% 17,4% 4,3%<br />

Trabajo <strong>en</strong> Policlínica 91,7% 4,2% 4,2%<br />

Trabajo <strong>en</strong> clínica <strong>de</strong> franquicia 57,1% 38% 4,9%<br />

Pluriempleo <strong>en</strong> varias clínicas 78,3% 17,4% 4,3%<br />

Trabajo <strong>en</strong> el sector público 43,5% 56,5%<br />

Interpretación: Cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> afirmar que el ejercicio profesional ais<strong>la</strong>do, <strong>en</strong> clínica unitaria<br />

va a disminuir y que va a producirse un cambio <strong>en</strong> <strong>la</strong> tipología <strong>de</strong> ejercicio<br />

profesional con una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia c<strong>la</strong>ra al agrupami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> profesionales. En<br />

re<strong>la</strong>ción al Sector Público no existe cons<strong>en</strong>so sobre su papel <strong>en</strong> el esc<strong>en</strong>ario<br />

<strong>de</strong>l <strong>2020</strong>.<br />

6.5. COSTES POR CAPITULOS<br />

Clínica<br />

unitaria<br />

Para otro<br />

d<strong>en</strong>tista<br />

Policlínica<br />

Franquicia<br />

Pluriempleo<br />

varias<br />

clínicas<br />

Sector<br />

público<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a los capítulos sigui<strong>en</strong>tes, ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong> evolución<br />

<strong>en</strong> los costes para el profesional?<br />

37


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

38<br />

Costes Disminuirán Se estabilizan Aum<strong>en</strong>tarán<br />

Higi<strong>en</strong>e/asepsia 26% 74%<br />

Seguros profesionales 13% 87%<br />

Costes <strong>de</strong> personal 17,4% 82,6%<br />

Cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> normas sanitarias 22,7% 77,3%<br />

Laboratorio <strong>de</strong> prótesis 8,7% 47,8% 43,5%<br />

Financiami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> jubi<strong>la</strong>ción 13% 21,7% 65,3%<br />

Interpretación: Cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que los costes para el profesional, <strong>en</strong> términos g<strong>en</strong>erales,<br />

van a aum<strong>en</strong>tar.<br />

6.6. INGRESOS POR TIPO ACTIVIDAD CLINICA<br />

Pregunta: ¿Qué peso re<strong>la</strong>tivo (ingresos sobre el total <strong>de</strong> lo recaudado) van<br />

a t<strong>en</strong>er los tratami<strong>en</strong>tos sigui<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong> actividad global <strong>de</strong>l d<strong>en</strong>tista?<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Extracciones<br />

Tratami<strong>en</strong>tos restauradores<br />

Endodoncia<br />

Tratami<strong>en</strong>tos estéticos<br />

Tartrectomías<br />

Raspado/alisado<br />

Cirugía periodontal<br />

Imp<strong>la</strong>ntología<br />

Prótesis removibles<br />

Prótesis fijas<br />

Prev<strong>en</strong>ción<br />

Ortodoncia


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Tratami<strong>en</strong>to Disminuirá Se estabilizará Aum<strong>en</strong>tará<br />

Extracciones 86,9% 4,3% 8,6%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos restauradores 21,7% 69,5% 8,7%<br />

Endodoncia 26% 52,2% 21,8%<br />

Tratami<strong>en</strong>tos estéticos 4,2% 95,8%<br />

Tartrectomías 4,2% 37,5% 58,2%<br />

Raspado/alisado 4,2% 33,3% 62,5%<br />

Cirugía periodontal 16,7% 45,8% 37,5%<br />

Imp<strong>la</strong>ntología 20,8% 79,2%<br />

Prótesis removibles 91,7% 8,3%<br />

Prótesis fijas 20,8% 50,0% 29,2%<br />

Prev<strong>en</strong>ción 12,5% 29,2% 58,3%<br />

Ortodoncia 4,2% 33,3% 62,5%<br />

Interpretación: Cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a un peso re<strong>la</strong>tivo mucho mayor para los<br />

tratami<strong>en</strong>tos estéticos e imp<strong>la</strong>ntología. De <strong>la</strong> misma manera, también<br />

existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong>s extracciones y prótesis removibles van a<br />

per<strong>de</strong>r peso re<strong>la</strong>tivo <strong>en</strong> el conjunto <strong>de</strong> los ingresos <strong>de</strong>l profesional <strong>de</strong>l<br />

futuro. Para los <strong>de</strong>más tratami<strong>en</strong>tos no existe cons<strong>en</strong>so y <strong>la</strong>s opiniones<br />

son dispersas.<br />

6.7. DEMOGRAFIA PROFESIONAL: EDAD Y SEXO<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>mografía profesional (edad)<br />

¿cómo pi<strong>en</strong>sa que va a producirse?<br />

EDAD:<br />

Mayor proporción <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas mayores que ahora 16,7%<br />

Proporción simi<strong>la</strong>r a <strong>la</strong> <strong>de</strong> ahora 8,3%<br />

Mayor proporción <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas jóv<strong>en</strong>es 75%<br />

SEXO:<br />

Masculino: 37%<br />

Fem<strong>en</strong>ino: 63%<br />

Interpretación: Existe un c<strong>la</strong>ro cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong> profesión se va a rejuv<strong>en</strong>ecer <strong>en</strong> nuestro<br />

país y que se va a "feminizar".<br />

39


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

6.8. GRADO DE ESPECIALIZACION<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción al grado <strong>de</strong> especialización <strong>de</strong>l ejercicio profesional,<br />

indique para los sigui<strong>en</strong>tes ítems, ¿cuál pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong> evolución?<br />

40<br />

Especialización <strong>de</strong>l ejercicio Disminuirá Se estabilizará Aum<strong>en</strong>tará<br />

G<strong>en</strong>eralista 29,2% 66,7% 4,2%<br />

Periodoncista 8,7% 21,7% 69,6%<br />

Ortodoncista 16,7% 83,3%<br />

Cirujano oral 8,3% 25,0% 66,7%<br />

Imp<strong>la</strong>ntólogo 4,2% 8,4% 87,5%<br />

Prostodoncista 4,2% 66,7% 29,1%<br />

Odontopediatra 12,5% 37,5% 50,0%<br />

Endodoncista 33,3% 41,7% 25,0%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so para <strong>de</strong>cir que el ejercicio profesional g<strong>en</strong>eralista no va a<br />

aum<strong>en</strong>tar. Por el contrario, los expertos pi<strong>en</strong>san <strong>de</strong> manera cons<strong>en</strong>suada<br />

que el ejercicio especializado <strong>en</strong> ortodoncia e imp<strong>la</strong>ntología va a aum<strong>en</strong>tar<br />

c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te. Para <strong>la</strong>s otras especializaciones <strong>de</strong>l ejercicio profesional no<br />

existe cons<strong>en</strong>so.<br />

6.9. EVOLUCION PERSONAL NO DENTISTA<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> personal no odontólogo,<br />

¿cómo pi<strong>en</strong>sa que ocurrirá?<br />

Personal NO d<strong>en</strong>tista Disminuirá Se estabilizará Aum<strong>en</strong>tará<br />

AUXILIARES 4,2% 66,7% 29,1%<br />

HIGIENISTAS 8,4% 8,4% 83,2%<br />

PROTESICOS 16,7% 37,5% 45,8%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que se va a producir un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l número <strong>de</strong> higi<strong>en</strong>istas<br />

d<strong>en</strong>tales. Para <strong>la</strong>s auxiliares y protésicos, existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que no<br />

van a disminuir, pero existe gran dispersión <strong>en</strong> cuanto a su evolución (estabilidad<br />

o aum<strong>en</strong>to).


6.10. EVOLUCION INTRUSISMO<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l intrusismo <strong>en</strong> odontología:<br />

AUMENTA<br />

DISMINUYE<br />

Disminuirá 54,2%<br />

Permanecerá estable 29,2%<br />

Aum<strong>en</strong>tará 16,6%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que el intrusismo no va a aum<strong>en</strong>tar, aunque <strong>la</strong>s opiniones<br />

están divididas <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a si se mant<strong>en</strong>drá estable o disminuirá.<br />

6.11. PRECIOS Y COSTES DE SERVICIOS DENTALES<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong>s t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias económicas (precios <strong>de</strong> los servicios<br />

d<strong>en</strong>tales y evolución <strong>de</strong> los costes) ¿cómo pi<strong>en</strong>sa que se producirá?<br />

Precios <strong>de</strong> los servicios d<strong>en</strong>tales para <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

Disminuirán 20,8%<br />

Permanecerán estables (<strong>en</strong> consonancia con inf<strong>la</strong>ción) 58,4%<br />

Aum<strong>en</strong>tarán (más que <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>ción) 20,8%<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so para <strong>de</strong>cir que no va a producirse un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los precios<br />

<strong>de</strong> los servicios d<strong>en</strong>tales (por <strong>en</strong>cima <strong>de</strong>l IPC) pero dispersión <strong>en</strong> cuanto<br />

a si se estabilizarán o disminuirán.<br />

41


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

42<br />

Costes <strong>de</strong> los servicios para el profesional:<br />

Disminuirán 4,2%<br />

Permanecerán estables (<strong>en</strong> consonancia con <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>ción) 45,8%<br />

Aum<strong>en</strong>tarán (más que <strong>la</strong> inf<strong>la</strong>ción) 50,0%<br />

Interpretación: No se alcanza cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a los costes globales <strong>de</strong> los servicios<br />

para el profesional.<br />

AUMENTO<br />

DISMINUCIÓN<br />

Precios servicios d<strong>en</strong>tales<br />

para <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

6.12. MOVIMIENTOS MIGRATORIOS DE LOS DENTISTAS<br />

Costes servicios para el<br />

profesional<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a los movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> los profesionales,<br />

¿cómo pi<strong>en</strong>sa que será <strong>la</strong> evolución?<br />

Movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas españoles hacia otros países:<br />

Disminuirán 0%<br />

Se estabilizarán 41,7%<br />

Aum<strong>en</strong>tarán 58,3%<br />

Movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas extranjeros hacia España:<br />

Disminuirán 12,5%<br />

Se estabilizarán 50,0%<br />

Aum<strong>en</strong>tarán 37,5%


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Interpretación: Existe cons<strong>en</strong>so c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> que los movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas<br />

españoles hacia otros países no van a disminuir <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma manera que<br />

existe cons<strong>en</strong>so para afirmar que los movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas<br />

extranjeros hacia España tampoco van a hacerlo. Sin embargo, existe gran<br />

dispersión <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a si esos movimi<strong>en</strong>tos migratorios se estabilizarán o<br />

por el contrario aum<strong>en</strong>tarán.<br />

AUMENTO<br />

DISMINUCIÓN<br />

Migración d<strong>en</strong>tistas españoles<br />

hacía otros países<br />

Migración d<strong>en</strong>tistas extranjeros<br />

hacía España<br />

6.13. IMPACTO DE FACTORES EN LA CALIDAD DEL EJERCICIO PROFESIONAL<br />

Pregunta: En re<strong>la</strong>ción a los sigui<strong>en</strong>tes factores, jerarquice <strong>de</strong> más a m<strong>en</strong>os <strong>en</strong><br />

función <strong>de</strong> su posible impacto <strong>en</strong> el empeorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad asist<strong>en</strong>cial<br />

<strong>en</strong> el esc<strong>en</strong>ario <strong>de</strong>l <strong>2020</strong>.<br />

FACTOR RANKING (<strong>de</strong> más a m<strong>en</strong>os relevante)<br />

Número d<strong>en</strong>tistas<br />

Mo<strong>de</strong>lo ejercicio profesional<br />

1º<br />

Aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> costes<br />

Intrusismo profesional<br />

2º<br />

Proporción egresados faculta<strong>de</strong>s públicas/privadas 3º<br />

Aum<strong>en</strong>to número higi<strong>en</strong>istas<br />

Evolución hacia práctica más especializada<br />

4º<br />

43


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

7. EL ESCENARIO DE LA ODONTOLOGIA<br />

ESPAÑOLA EN EL AÑO <strong>2020</strong><br />

Una vez analizadas <strong>la</strong>s interpretaciones para cada uno <strong>de</strong> los ítems, estamos <strong>en</strong> disposición<br />

<strong>de</strong> dibujar el posible esc<strong>en</strong>ario que los expertos consultados prevén para el<br />

<strong>2020</strong> <strong>en</strong> España. Para facilitar <strong>la</strong> exposición retomaremos los 5 gran<strong>de</strong>s bloques analizados<br />

anteriorm<strong>en</strong>te.<br />

7.1. EL ESCENARIO DE LA PREVALENCIA DE LAS PATOLOGIAS ODONTOLOGICAS<br />

Y DE LOS FACTORES DE RIESGO<br />

El riesgo <strong>de</strong> caries, globalm<strong>en</strong>te, no va a disminuir. En todos los grupos <strong>de</strong> edad, el esc<strong>en</strong>ario<br />

más probable es que se produzca una estabilización si<strong>en</strong>do muy baja <strong>la</strong> probabilidad a<br />

que se produzca un repunte <strong>de</strong> aquí al <strong>2020</strong>. Del análisis específico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s patologías se<br />

llega al cons<strong>en</strong>so que <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> <strong>la</strong>s caries coronarias no<br />

van a aum<strong>en</strong>tar <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma manera que existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que <strong>la</strong> caries radicu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

tercera edad no va a disminuir. En cuanto a <strong>la</strong> posible evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados<br />

<strong>de</strong> patología periodontal, no se alcanza ningún cons<strong>en</strong>so para el grupo <strong>de</strong> adultos<br />

jóv<strong>en</strong>es (35-44 años) mi<strong>en</strong>tras que para el grupo <strong>de</strong> 65-74 años se cons<strong>en</strong>sua que no va a<br />

producirse una disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> bolsas mo<strong>de</strong>radas<br />

ni <strong>de</strong> bolsas profundas. Los expertos pi<strong>en</strong>san que se va a producir una estabilización <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong>l cáncer oral. Asimismo opinan que <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> cuidados por maloclusiones no van a disminuir y que van a aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong>rivadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> patología <strong>de</strong> <strong>la</strong> ATM.<br />

En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda global <strong>de</strong> cuidados d<strong>en</strong>tales los expertos pi<strong>en</strong>san<br />

que va a aum<strong>en</strong>tar <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil y <strong>en</strong> <strong>la</strong> tercera edad pero no existe cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> lo<br />

que pueda ocurrir <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes y adultos jóv<strong>en</strong>es.<br />

La evolución <strong>de</strong>l impacto <strong>de</strong> los factores <strong>de</strong> riesgo reve<strong>la</strong> que el consumo <strong>de</strong>l tabaco va a<br />

disminuir <strong>de</strong> manera muy c<strong>la</strong>ra <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción adulta y con alta probabilidad <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

adolesc<strong>en</strong>te. En contraposición, no se espera una mejoría <strong>en</strong> el consumo <strong>de</strong> alcohol y<br />

concretam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el grupo adolesc<strong>en</strong>te se pi<strong>en</strong>sa que va a producirse un empeorami<strong>en</strong>-<br />

45


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

to <strong>de</strong>l consumo alcohólico. El estrés /ansiedad no va a mejorar, con una t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia al<br />

empeorami<strong>en</strong>to a partir <strong>de</strong> los 15 años <strong>de</strong> edad. En cuanto a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> alim<strong>en</strong>tación,<br />

el cons<strong>en</strong>so es c<strong>la</strong>ro <strong>en</strong> que no va a mejorar aunque los expertos discrepan <strong>en</strong> el<br />

s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> su evolución. Pi<strong>en</strong>san que el papel <strong>de</strong>l d<strong>en</strong>tista será muy importante <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción<br />

a <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong>l hábito tabáquico pero no <strong>en</strong> cuanto al consumo <strong>de</strong> alcohol ni para<br />

el resto <strong>de</strong> factores <strong>de</strong> riesgo.<br />

En resum<strong>en</strong> se pi<strong>en</strong>sa que se va a producir una estabilización <strong>de</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s patologías<br />

analizadas junto a un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda global <strong>de</strong> los cuidados (salvo <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes<br />

y jóv<strong>en</strong>es adultos <strong>en</strong> el que producirá estabilización). Este aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda<br />

unido a estabilización <strong>de</strong> patología, que pue<strong>de</strong> parecer anacrónico lo justifican los expertos<br />

por los sigui<strong>en</strong>tes motivos:<br />

46<br />

Aún hay marg<strong>en</strong> para que aum<strong>en</strong>te el % <strong>de</strong> personas que va regu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te a su<br />

d<strong>en</strong>tista puesto que somos uno <strong>de</strong> los países <strong>de</strong> <strong>la</strong> Unión Europea con m<strong>en</strong>or tasa<br />

<strong>de</strong> frecu<strong>en</strong>tación periódica al d<strong>en</strong>tista.<br />

Un grado importante <strong>de</strong> patología exist<strong>en</strong>te pero no tratada, lo será <strong>en</strong> los próximos<br />

años.<br />

Hay <strong>de</strong>terminados grupos pob<strong>la</strong>cionales que irán <strong>de</strong>mandando más servicios:<br />

patología <strong>en</strong> d<strong>en</strong>tición temporal, pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> tercera edad.<br />

El <strong>en</strong>vejecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción españo<strong>la</strong> conllevará <strong>de</strong>terminada patología que<br />

será subsidiaria <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda odontológica.<br />

Debido al increm<strong>en</strong>to <strong>de</strong> profesionales, se producirá un aum<strong>en</strong>to consi<strong>de</strong>rable <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>manda inducida.<br />

Los expertos están cons<strong>en</strong>suados <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>de</strong>l consumo <strong>de</strong>l tabaco <strong>en</strong> todos los grupos<br />

<strong>de</strong> edad así como <strong>en</strong> el empeorami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los patrones <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> alcohol <strong>en</strong>tre<br />

los adolesc<strong>en</strong>tes. Pi<strong>en</strong>san a<strong>de</strong>más que <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal ti<strong>en</strong>e un papel muy importante<br />

que jugar <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong>l consumo <strong>de</strong> tabaco. El hecho <strong>de</strong> que no pi<strong>en</strong>s<strong>en</strong> que vaya a<br />

producirse un <strong>de</strong>sc<strong>en</strong>so <strong>en</strong> <strong>la</strong> incid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cáncer oral se justifica <strong>en</strong> que otros factores <strong>de</strong><br />

riesgo no modificables así como el posible adv<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> pruebas diagnósticas más s<strong>en</strong>sibles<br />

y específicas, puedan contribuir a mant<strong>en</strong>er <strong>la</strong>s cifras actuales <strong>de</strong> incid<strong>en</strong>cia. Se<br />

subraya <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> a<strong>de</strong>cuar <strong>la</strong> formación pre graduada y continua para que los profesionales<br />

(tanto futuros como actuales) puedan recibir <strong>la</strong> formación sufici<strong>en</strong>te para el control<br />

<strong>de</strong> factores <strong>de</strong> riesgo y diagnóstico <strong>de</strong> lesiones orales.


7.2. EL ESCENARIO DE LAS NOVEDADES MEDICAS Y CIENTIFICAS<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Probablem<strong>en</strong>te <strong>la</strong> pa<strong>la</strong>bra que mejor <strong>de</strong>fine <strong>la</strong> opinión <strong>de</strong> los expertos <strong>en</strong> este apartado sea<br />

<strong>la</strong> minimización <strong>de</strong>l impacto tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s noveda<strong>de</strong>s diagnósticas como <strong>de</strong> los nuevos fármacos/productos<br />

que puedan surgir <strong>de</strong> aquí al horizonte <strong>de</strong>l año <strong>2020</strong>.<br />

En efecto, los expertos no cre<strong>en</strong> que vaya a aparecer ninguna novedad diagnóstica que<br />

pueda t<strong>en</strong>er gran influ<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong>s patologías <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong>es con <strong>la</strong> excepción <strong>de</strong>l cáncer oral<br />

<strong>en</strong> el que, sin alcanzar el cons<strong>en</strong>so, <strong>la</strong> mitad <strong>de</strong> los expertos ti<strong>en</strong>e gran esperanza <strong>en</strong> alguna<br />

mejoría diagnóstica.<br />

En otro ord<strong>en</strong> <strong>de</strong> cosas, preguntados si pi<strong>en</strong>san que el flúor ha alcanzado su "techo prev<strong>en</strong>tivo"<br />

no existi<strong>en</strong>do más marg<strong>en</strong> <strong>de</strong> reducción <strong>de</strong> patología, los expertos están totalm<strong>en</strong>te<br />

divididos al respecto.<br />

7.3. EL ESCENARIO DE LAS TENDENCIAS SOCIO-PROFESIONALES<br />

Los expertos cre<strong>en</strong> <strong>de</strong> manera cons<strong>en</strong>suada que <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción inmigrante <strong>en</strong> España va<br />

aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cuidados <strong>bucod<strong>en</strong>tal</strong>es, <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s eda<strong>de</strong>s. Sin embargo no<br />

existe cons<strong>en</strong>so acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>cia o no <strong>de</strong> implem<strong>en</strong>tar una política específica <strong>de</strong><br />

<strong>salud</strong> para este grupo pob<strong>la</strong>cional.<br />

En re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> los difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to, los expertos<br />

pi<strong>en</strong>san que no se va a producir una disminución y que casi todos ellos (a excepción <strong>de</strong><br />

los tratami<strong>en</strong>tos restauradores) van a t<strong>en</strong><strong>de</strong>r a aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda. Los tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

imp<strong>la</strong>ntología así como los tratami<strong>en</strong>tos estéticos se sitúan <strong>en</strong> posición privilegiada <strong>en</strong> cuanto<br />

al aum<strong>en</strong>to.<br />

Ello originará un reajuste <strong>de</strong>l reparto clínico <strong>de</strong> los distintos tratami<strong>en</strong>tos, aum<strong>en</strong>tando el<br />

peso específico <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> imp<strong>la</strong>ntes, tratami<strong>en</strong>tos estéticos, prev<strong>en</strong>ción y ortodoncia<br />

y una reducción muy evid<strong>en</strong>te <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> prótesis removibles y extracciones.<br />

Los expertos l<strong>la</strong>man <strong>la</strong> at<strong>en</strong>ción sobre <strong>la</strong> conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> revisar <strong>la</strong> formación pre graduada<br />

y <strong>la</strong> formación continua al objeto <strong>de</strong> a<strong>de</strong>cuar<strong>la</strong> a <strong>la</strong>s futuras t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>de</strong>manda.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong> posible evolución <strong>de</strong> los productos <strong>de</strong> consumo d<strong>en</strong>tal, los expertos<br />

están conv<strong>en</strong>cidos <strong>de</strong> que va a producir un aum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el mercado <strong>de</strong> cepillos y una estabilización<br />

<strong>en</strong> el resto <strong>de</strong> productos (d<strong>en</strong>tífricos, colutorios, flúor <strong>de</strong> aplicación profesional).<br />

47


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

7.4. EL ESCENARIO DE LAS POLITICAS SANITARIAS<br />

Son una minoría <strong>de</strong> expertos los que opinan que <strong>la</strong> profesión d<strong>en</strong>tal va a jugar un papel<br />

importante <strong>en</strong> <strong>la</strong> reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>de</strong>sigualda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral. Por el contrario<br />

pi<strong>en</strong>san que se trata <strong>de</strong> una problemática multisectorial <strong>en</strong> <strong>la</strong> que <strong>la</strong> profesión ti<strong>en</strong>e poco<br />

peso específico. En cuanto a <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> oferta pública <strong>de</strong> cuidados existe cons<strong>en</strong>so<br />

<strong>en</strong> que el sector público asumirá los aspectos prev<strong>en</strong>tivos <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil adolesc<strong>en</strong>te<br />

(hasta los 18 años) así como <strong>de</strong> <strong>la</strong>s embarazadas y discapacitados psíquicos. De<br />

<strong>la</strong> misma manera, también existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que los tratami<strong>en</strong>tos restauradores <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> 7-18 años así como <strong>de</strong>l colectivo <strong>de</strong> discapacitados, serán asumidos. En <strong>de</strong>finitiva,<br />

los expertos pi<strong>en</strong>san que el abordaje público será limitado: <strong>de</strong>terminados tratami<strong>en</strong>tos<br />

para <strong>de</strong>terminados colectivos. T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> problemática específica <strong>de</strong> los discapacitados<br />

psíquicos, los expertos opinan que <strong>de</strong>be <strong>de</strong> ser el Sector Público el que no so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te<br />

financie sino el que también proporcione <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia sanitaria d<strong>en</strong>tal. Los expertos<br />

se <strong>de</strong>cantan por esta opción, fr<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> una asist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el sector privado, a<br />

través <strong>de</strong> una serie <strong>de</strong> argum<strong>en</strong>tos:<br />

48<br />

El colectivo requiere <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>tos específicos.<br />

Requiere muchas veces <strong>de</strong> medios específicos.<br />

Requiere <strong>de</strong> una formación específica.<br />

Requiere <strong>de</strong> un <strong>en</strong>foque multidisciplinario.<br />

Los mo<strong>de</strong>los <strong>de</strong> provisión <strong>de</strong> servicios más probables según los expertos son <strong>la</strong> capitación<br />

concertada con d<strong>en</strong>tistas privados (para <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil) y <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong><br />

c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción primaria (con apoyo puntual hospita<strong>la</strong>rio <strong>en</strong> los casos que sean requeridos)<br />

para el colectivo <strong>de</strong> discapacitados psíquicos y embarazadas. Los expertos no cre<strong>en</strong><br />

que sea viable que se amplié <strong>la</strong> cobertura odontológica <strong>de</strong>l sector público a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción adulta<br />

ni a <strong>la</strong> tercera edad.<br />

7.5. EL ESCENARIO DE LA SITUACION PROFESIONAL<br />

El número <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas va a continuar creci<strong>en</strong>do, sin ningún tipo <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación ni control,<br />

<strong>de</strong> aquí al <strong>2020</strong>. De ello se <strong>de</strong>rivará según los expertos, un ejercicio profesional más difícil<br />

que ahora (<strong>en</strong> cuanto a mercado <strong>la</strong>boral) y más <strong>de</strong>sagradable (<strong>en</strong> cuanto a calidad <strong>de</strong> vida


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

profesional). Se asistirá a una modificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> tipología <strong>de</strong> ejercicio profesional, con una<br />

c<strong>la</strong>ra reducción <strong>de</strong>l ejercicio autónomo <strong>en</strong> solitario y un aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> modalida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ejercicio<br />

con mayor grado <strong>de</strong> <strong>de</strong>p<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia (trabajo <strong>en</strong> policlínicas, pluriempleo <strong>en</strong> varias clínicas,<br />

trabajo para otro d<strong>en</strong>tista, trabajo para aseguradoras o franquicias). Los ingresos por difer<strong>en</strong>te<br />

capitulo van a modificarse, increm<strong>en</strong>tándose los proced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>tos estéticos<br />

e imp<strong>la</strong>ntología y reduciéndose los re<strong>la</strong>tivos a prótesis removibles y extracciones. Hay<br />

une t<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cia a opinar (aunque sin alcanzar el cons<strong>en</strong>so) que los costes para el profesional<br />

van globalm<strong>en</strong>te a aum<strong>en</strong>tar y que los precios <strong>de</strong> los servicios para los paci<strong>en</strong>tes se van<br />

a estabilizar.<br />

La profesión se va a "rejuv<strong>en</strong>ecer" y a "feminizar" como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> incorporación<br />

<strong>de</strong> nuevos profesionales. Existe cons<strong>en</strong>so <strong>en</strong> que aum<strong>en</strong>tará el número <strong>de</strong> higi<strong>en</strong>istas d<strong>en</strong>tales<br />

(pero no así <strong>de</strong> auxiliares ni protésicos d<strong>en</strong>tales). Se pi<strong>en</strong>sa que el intrusismo no<br />

aum<strong>en</strong>tará <strong>de</strong> aquí al horizonte <strong>de</strong>l <strong>2020</strong>. Los movimi<strong>en</strong>tos migratorios <strong>de</strong> los profesionales,<br />

tanto <strong>de</strong> los d<strong>en</strong>tistas españoles hacia el extranjero como <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas extranjeros hacia<br />

nuestro país, no van a disminuir.<br />

Finalm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> cuanto a los factores que puedan empeorar <strong>la</strong> calidad asist<strong>en</strong>cial <strong>en</strong> el esc<strong>en</strong>ario<br />

<strong>de</strong>l <strong>2020</strong>, los expertos están cons<strong>en</strong>suados <strong>en</strong> que el número <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas será el que<br />

mayor impacto va a t<strong>en</strong>er, seguido <strong>de</strong>l cambio <strong>en</strong> <strong>la</strong> tipología <strong>de</strong> ejercicio profesional, aum<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> los costes e intrusismo profesional.<br />

49


SEGUNDA PARTE<br />

OBJETIVOS DE<br />

SALUD ORAL PARA EL AÑO<br />

<strong>2020</strong> EN ESPAÑA<br />

1. INTRODUCCION<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

En esta segunda parte <strong>de</strong>l estudio Delphi nos proponemos <strong>de</strong>terminar los Objetivos <strong>de</strong><br />

Salud Oral <strong>en</strong> España para el año <strong>2020</strong>. De todos es conocido que los Objetivos <strong>de</strong> Salud<br />

Oral <strong>de</strong> <strong>la</strong> OMS para el año 2000 (que sigu<strong>en</strong> utilizándose) han quedado <strong>de</strong>sfasados al <strong>de</strong>jar<br />

<strong>de</strong> cumplir <strong>la</strong> misión para <strong>la</strong> que fueron diseñados. En el año 2003 se publica un Docum<strong>en</strong>to<br />

conjunto <strong>de</strong> <strong>la</strong> OMS/FDI/IADR 8 <strong>en</strong> el que se establece una guía abierta para que cada país,<br />

<strong>en</strong> base a su patología, su sistema <strong>de</strong> <strong>salud</strong> y sus recursos, pueda establecer sus propios<br />

Objetivos <strong>de</strong> <strong>salud</strong> Oral para el año <strong>2020</strong>. A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> los Objetivos <strong>de</strong>l año 2000, se <strong>de</strong>ja<br />

pl<strong>en</strong>a libertad a cada país para establecer sus propios objetivos <strong>de</strong> <strong>salud</strong>, sin preestablecer<br />

valores absolutos. Sin embargo se recomi<strong>en</strong>da trabajar <strong>en</strong> difer<strong>en</strong>tes áreas prioritarias:<br />

Reducir el dolor oral (disminución <strong>de</strong> episodios <strong>de</strong> dolor, pérdida <strong>de</strong> horas <strong>de</strong> trabajo<br />

<strong>de</strong>bido a problemas d<strong>en</strong>tales, etc.).<br />

8 Hob<strong>de</strong>ll M, Peters<strong>en</strong> PE, C<strong>la</strong>rkson J, Johnson N. Global goals for oral health <strong>2020</strong>. Int D<strong>en</strong>t J 2003;<br />

53:285 288.<br />

51


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

52<br />

Reducir <strong>de</strong>sórd<strong>en</strong>es funcionales (impacto a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> comer, hab<strong>la</strong>r, <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción<br />

a vida social, etc.).<br />

Reducir los cánceres oro-faríngeos.<br />

Reducir <strong>la</strong> caries (aum<strong>en</strong>tar el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> individuos libres <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> grupo<br />

5-6 años, reducir el índice CAOD <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 12 años incidi<strong>en</strong>do especialm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el compon<strong>en</strong>te C, prestar especial at<strong>en</strong>ción a los grupos <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong> caries,<br />

reducir el compon<strong>en</strong>te A <strong>en</strong> cohortes adultas, etc.).<br />

Reducir <strong>la</strong>s <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s periodontales (reduci<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s pérdidas d<strong>en</strong>tarias <strong>de</strong>bidas<br />

a <strong>la</strong>s mismas, reduci<strong>en</strong>do <strong>la</strong> preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermedad periodontal activa,<br />

aum<strong>en</strong>tando <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> sujetos periodontalm<strong>en</strong>te sanos, etc.).<br />

Reducir <strong>la</strong>s pérdidas d<strong>en</strong>tarias (reduci<strong>en</strong>do el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> ed<strong>en</strong>tulos <strong>en</strong> cohortes<br />

adultas, increm<strong>en</strong>tando el promedio <strong>de</strong> di<strong>en</strong>tes pres<strong>en</strong>tes funcionales, etc.).<br />

En re<strong>la</strong>ción a los servicios <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral: establecer p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral, aum<strong>en</strong>tar<br />

<strong>la</strong> accesibilidad a los servicios d<strong>en</strong>tales, aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

cubierta con un sistema sanitario a<strong>de</strong>cuado, etc.).<br />

Algunos países ya han establecido sus propios objetivos <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral para el <strong>2020</strong> 9 . En este<br />

s<strong>en</strong>tido, España necesita <strong>de</strong> objetivos específicos <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral para el año <strong>2020</strong>.<br />

En el pres<strong>en</strong>te docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> propuesta <strong>de</strong> Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral para el año <strong>2020</strong> para<br />

España se han c<strong>la</strong>sificado a los objetivos <strong>en</strong> dos grupos:<br />

Aquellos dirigidos específicam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción infantil y adolesc<strong>en</strong>te.<br />

Los dirigidos a <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción españo<strong>la</strong> adulta.<br />

9 Ziller S. Goals for Oral Health in Germany <strong>2020</strong>. Int D<strong>en</strong>t J 2006; 56:29-32.


2. ANALISIS DE LOS OBJETIVOS<br />

2.1. OBJETIVOS PARA POBLACIÓN INFANTIL Y ADOLESCENTE<br />

A DETERMINANTES DE SALUD<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

A1. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años que se cepil<strong>la</strong>n<br />

diariam<strong>en</strong>te con pasta fluorada.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años que afirman<br />

cepil<strong>la</strong>rse los di<strong>en</strong>tes al m<strong>en</strong>os una vez al día con pasta<br />

fluorada.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 91% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años se<br />

cepil<strong>la</strong>rán al m<strong>en</strong>os una vez al día con pasta<br />

fluorada.<br />

A2. Indicador: % <strong>de</strong> adolesc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 12 y 15 años a riesgo con al<br />

m<strong>en</strong>os 1 sel<strong>la</strong>dor <strong>en</strong> d<strong>en</strong>tición perman<strong>en</strong>te.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años, con al m<strong>en</strong>os un<br />

mo<strong>la</strong>r perman<strong>en</strong>te afectado por caries y que pres<strong>en</strong>tan al<br />

m<strong>en</strong>os un di<strong>en</strong>te perman<strong>en</strong>te sel<strong>la</strong>do.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 50% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años<br />

pres<strong>en</strong>tarán al m<strong>en</strong>os un di<strong>en</strong>te perman<strong>en</strong>te sel<strong>la</strong>do<br />

A3. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 años y <strong>de</strong> 15 años que han visitado al<br />

d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años que han acudido al<br />

d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 72% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años<br />

visitarán al d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

53


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

A4. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos discapacitados psíquicos <strong>de</strong> 1-15 años que<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> acceso a cuidados d<strong>en</strong>tales básicos públicos.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 1 a 15 años, con discapacidad<br />

psíquica, que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> acceso a cuidados d<strong>en</strong>tales públicos<br />

básicos gratuitos.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 73% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 1-15 años, con<br />

discapacidad psíquica t<strong>en</strong>drán acceso a <strong>la</strong> asist<strong>en</strong>cia<br />

d<strong>en</strong>tal básica gratuita.<br />

B. SALUD DENTAL<br />

B1. Indicador: % libres <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> d<strong>en</strong>tición temporal a los 3, 4 y 5-6<br />

años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 3, 4 y 5-6 años sin pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

caries evid<strong>en</strong>te ni obturación ni pérdida d<strong>en</strong>taria <strong>de</strong>bida a<br />

caries, <strong>en</strong> su d<strong>en</strong>tición temporal.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 90% sujeto <strong>de</strong> 3 años, el 83% sujeto <strong>de</strong> 4<br />

años y el 75% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 5-6 años, estarán<br />

libres <strong>de</strong> caries.<br />

B2. Indicador: Indice cod <strong>en</strong>tre los que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> al m<strong>en</strong>os una caries <strong>en</strong><br />

d<strong>en</strong>tición primaria a los 5-6 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Promedio <strong>de</strong> di<strong>en</strong>tes cariados y obturados <strong>en</strong> d<strong>en</strong>tición<br />

temporal, <strong>en</strong>tre aquellos sujetos que pres<strong>en</strong>tan al m<strong>en</strong>os<br />

una caries, <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 5-6 años.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: El índice cod a los 5-6 años <strong>en</strong>tre los que t<strong>en</strong>gan al<br />

m<strong>en</strong>os una caries, no sobrepasará 2.4.<br />

B3. Indicador: % libres <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> d<strong>en</strong>tición perman<strong>en</strong>te a los 12 y 15<br />

años.<br />

54


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años sin pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong><br />

caries evid<strong>en</strong>te ni obturación ni pérdida d<strong>en</strong>taria <strong>de</strong>bida a<br />

caries, <strong>en</strong> su d<strong>en</strong>tición perman<strong>en</strong>te.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 68% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 años y el 57%<br />

<strong>de</strong> los <strong>de</strong> 15 años se <strong>en</strong>contrarán libres <strong>de</strong> caries <strong>en</strong><br />

d<strong>en</strong>tición perman<strong>en</strong>te.<br />

B4. Indicador: Indice <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong><br />

edad <strong>de</strong> 12 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Promedio <strong>de</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes cariados,<br />

obturados y perdidos por caries <strong>en</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 años.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: El índice <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes<br />

a los 12 años no sobrepasará el valor <strong>de</strong> 0.8.<br />

B5. Indicador: Indice <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> primeros y segundos mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 15 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Promedio <strong>de</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes cariados,<br />

obturados y perdidos por caries y promedio <strong>de</strong> segundos<br />

mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes cariados, obturados y perdidos por<br />

caries <strong>en</strong> los sujetos <strong>de</strong> 15 años.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: En los sujetos <strong>de</strong> 15 años, el índice <strong>de</strong> caries <strong>en</strong><br />

primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes será inferior o igual a<br />

0.85 y el índice <strong>de</strong> caries <strong>en</strong> segundos mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes no sobrepasará 0.45.<br />

B6. Indicador: Indice <strong>de</strong> restauración <strong>en</strong> los primeros mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 12 años y <strong>en</strong> los mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 15 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes obturados<br />

<strong>de</strong>l total <strong>de</strong> primeros mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes afectados por<br />

<strong>la</strong> caries a los 12 años y proporción <strong>de</strong> mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes obturados <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> mo<strong>la</strong>res perman<strong>en</strong>tes<br />

afectados por caries a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 15 años.<br />

55


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: El índice <strong>de</strong> restauración <strong>en</strong> los primeros mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 12 años y <strong>en</strong> los mo<strong>la</strong>res<br />

perman<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> edad <strong>de</strong> 15 años será al m<strong>en</strong>os <strong>de</strong>l<br />

72%.<br />

C. SALUD PERIODONTAL<br />

C1. Indicador: Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> adolesc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 12 y 15 años<br />

gingivalm<strong>en</strong>te sanos (CPI=0).<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> adolesc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 12 y 15 años que están<br />

gingivalm<strong>en</strong>te sanos (CPI=0) sin gingivitis ni cálculo.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 55% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años no<br />

pres<strong>en</strong>tarán ni gingivitis ni cálculo.<br />

D. CALIDAD VIDA ORAL<br />

D1. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años que han experim<strong>en</strong>tado<br />

problemas funcionales orales <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> adolesc<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> 12 y 15 años que han<br />

experim<strong>en</strong>tado algún problema para comer o masticar,<br />

<strong>de</strong>bido a causas d<strong>en</strong>tarias, <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: No más <strong>de</strong>l 8% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 12 y 15 años experi<br />

m<strong>en</strong>tarán algún problema para comer o masticar,<br />

<strong>de</strong>bido a causas d<strong>en</strong>tarias, <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

2.2. OBJETIVOS PARA POBLACION ADULTA<br />

A. DETERMINANTES DE SALUD<br />

A1. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años y 65-74 años que han<br />

visitado al d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

56


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong>35-44 años y 65-74 años que<br />

han acudido al d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 52% <strong>de</strong> los adultos <strong>de</strong> 35-44 años y al<br />

m<strong>en</strong>os el 42% <strong>de</strong> los adultos <strong>de</strong> 65-74 años habrán<br />

visitado al d<strong>en</strong>tista <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

A2. Indicador: % <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas que dan consejos a sus paci<strong>en</strong>tes para<br />

<strong>de</strong>jar <strong>de</strong> fumar.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> d<strong>en</strong>tistas que afirman dar<br />

sistemáticam<strong>en</strong>te consejos a sus paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al<br />

hábito tabáquico.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 65% <strong>de</strong> los d<strong>en</strong>tistas darán consejos a<br />

sus paci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al hábito tabáquico.<br />

B. SALUD DENTAL<br />

B1. Indicador: Indice CAOD a los 35-44 años y 65-74 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Promedio <strong>de</strong> di<strong>en</strong>tes cariados, aus<strong>en</strong>tes por caries u<br />

obturados <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 65-<br />

74 años.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Los índices CAOD <strong>en</strong> los grupos <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>de</strong><br />

65-74 años no superarán 7.5 y 13.5 respectivam<strong>en</strong>te.<br />

B2. Indicador: % <strong>de</strong> sujetos con al m<strong>en</strong>os una caries sin tratar <strong>en</strong><br />

adultos <strong>de</strong> 35-44 años y 65-74 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>de</strong> 65-74 años con<br />

al m<strong>en</strong>os una caries d<strong>en</strong>tinaria sin tratar.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: La proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>de</strong> 65-74<br />

años con al m<strong>en</strong>os una caries d<strong>en</strong>tinaria sin tratar, no<br />

superará el 38% y el 43% respectivam<strong>en</strong>te.<br />

57


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

B3. Indicador: Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> oclusión funcional: % <strong>de</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong><br />

35-44 años y 65-74 años con al m<strong>en</strong>os 21 di<strong>en</strong>tes<br />

naturales <strong>en</strong> oclusión funcional.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>de</strong> 65-74 años con<br />

al m<strong>en</strong>os 21 di<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> oclusión funcional.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Al m<strong>en</strong>os el 80% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 35-44 años y al<br />

m<strong>en</strong>os el 30% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 65-74 años<br />

mant<strong>en</strong>drán 21 di<strong>en</strong>tes o más <strong>en</strong> oclusión funcional.<br />

B4. Indicador: % <strong>de</strong> <strong>de</strong>sd<strong>en</strong>tados totales <strong>en</strong> el grupo 65-74 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 65-74 años que han perdido<br />

todos sus di<strong>en</strong>tes naturales.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: El porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> <strong>de</strong>sd<strong>en</strong>tados totales <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong><br />

65-74 años no superará el 13%.<br />

C. SALUD PERIODONTAL<br />

C1. Indicador: Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> bolsas mo<strong>de</strong>radas (CPI=3) y severas<br />

(CPI=4) <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong> 35-44 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años que pres<strong>en</strong>tan al<br />

m<strong>en</strong>os una bolsa <strong>de</strong> 3.5-5.5 mm (CPI=3) y proporción <strong>de</strong><br />

sujetos <strong>de</strong> 35-44 años con al m<strong>en</strong>os una bolsa superior o<br />

igual a 6 mm (CPI=4).<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: Las proporciones <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años con valor<br />

<strong>de</strong> CPI=3 y valor <strong>de</strong> CPI=4 no superarán el 18% y el<br />

3% respectivam<strong>en</strong>te.<br />

C2. Indicador: Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> pérdida <strong>de</strong> inserción <strong>de</strong> 3-4 mm, <strong>de</strong> forma<br />

g<strong>en</strong>eralizada (> 30% <strong>de</strong> di<strong>en</strong>tes pres<strong>en</strong>tes) <strong>en</strong> el grupo <strong>de</strong><br />

35-44 años.<br />

58


Estudio Prospectivo DELPHI<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> sujetos <strong>de</strong> 35-44 años que pres<strong>en</strong>tan<br />

pérdida <strong>de</strong> inserción <strong>de</strong> 3-4 mm <strong>en</strong> al m<strong>en</strong>os el 30% <strong>de</strong><br />

los di<strong>en</strong>tes pres<strong>en</strong>tes evaluados.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: No más <strong>de</strong>l 16% <strong>de</strong> los sujetos <strong>de</strong> 35-44 años<br />

pres<strong>en</strong>tarán pérdida <strong>de</strong> inserción <strong>de</strong> 3-4 mm <strong>en</strong> al<br />

m<strong>en</strong>os el 30% <strong>de</strong> los di<strong>en</strong>tes pres<strong>en</strong>tes evaluados.<br />

D. CANCER ORAL<br />

D1. Indicador: Incid<strong>en</strong>cia anual <strong>de</strong> cáncer oral <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción adulta<br />

( >44 años ).<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Incid<strong>en</strong>cia anual <strong>de</strong>l cáncer oral <strong>en</strong> adultos <strong>de</strong> 44 años o<br />

más, expresada <strong>en</strong> casos nuevos por 100.000 habitantes.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: La incid<strong>en</strong>cia anual <strong>de</strong> cáncer oral <strong>en</strong> los adultos <strong>de</strong><br />

44 años o más se reducirá <strong>en</strong> un 25%.<br />

E. CALIDAD VIDA ORAL<br />

E1. Indicador: Problemas <strong>de</strong> <strong>salud</strong> oral <strong>de</strong>bidos a limitación funcional <strong>en</strong><br />

grupo <strong>de</strong> 35-44 años y 65-74 años.<br />

Definición <strong>de</strong>l indicador: Proporción <strong>de</strong> adultos <strong>de</strong> 35-44 años y <strong>de</strong> 65-74 años que<br />

han experim<strong>en</strong>tado algún problema para comer o<br />

masticar, <strong>de</strong>bido a problemas <strong>en</strong> boca, di<strong>en</strong>tes o<br />

prótesis, <strong>en</strong> los últimos 12 meses.<br />

Valor propuesto <strong>de</strong>l indicador: No más <strong>de</strong>l 16% <strong>de</strong> los adultos <strong>de</strong> 35-44 años y no<br />

más <strong>de</strong>l 23% <strong>de</strong> los <strong>de</strong> 65-74 años experim<strong>en</strong>tarán<br />

algún problema para comer o masticar, <strong>de</strong>bido a<br />

problemas <strong>en</strong> boca, di<strong>en</strong>tes o próstesis, <strong>en</strong> los<br />

últimos 12 meses.<br />

59


POBLACION INFANTIL Y ADOLESCENTE<br />

Estudio Prospectivo DELPHI<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

% 12-15 años cepillo diario 83-85% 91%<br />

% 12-15 años a riesgo con al 12: 34% (global) 50 %<br />

m<strong>en</strong>os un sel<strong>la</strong>dor 15: 29% (global)<br />

% 12-15 años con visita al<br />

d<strong>en</strong>tista último año<br />

% 1-15 años discapacitado<br />

57% 72%<br />

psíquico con acceso a cuidados<br />

básicos públicos<br />

ND 73%<br />

POBLACION INFANTIL Y ADOLESCENTE<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

3: 83% 90%<br />

% libres caries 3,4 y 5-6 años 4: 74% 83%<br />

5-6: 64% 75%<br />

Indice cod 5-6 años <strong>en</strong>tre cod>0 3,39 2,4<br />

% libres caries DP a 12 y 15 años<br />

12: 53% 68%<br />

15: 39% 57%<br />

Indice caries primeros mol.<br />

perman<strong>en</strong>tes a los 12 años<br />

1,05 0,8<br />

Indice caries <strong>en</strong> Pr Mol y 2ºs mol M1 1,25 0,85<br />

a los 15 años M2 0,62 0,45<br />

IR % <strong>en</strong> prim mol a los 12 años y <strong>en</strong> 12: 61%<br />

Mol Perm a los 15 años 15: 61%<br />

% 12 y 15 años con CPI=0<br />

% 12 y 15 años con problemas<br />

funcionales el ultimo año<br />

12: ND 40%*<br />

15: 34,5%<br />

72%<br />

55%<br />

10,7% 8%<br />

61


LA SALUD BUCODENTAL EN ESPAÑA <strong>2020</strong>. T<strong>en</strong>d<strong>en</strong>cias y Objetivos <strong>de</strong> Salud Oral<br />

POBLACION ADULTA<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

% 35-44 y 65-74 con visita 35-44: 41,7% 52%<br />

d<strong>en</strong>tista último año 65-74: 29,4% 42%<br />

% d<strong>en</strong>tistas que dan consejos<br />

para <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> fumar<br />

62<br />

ND 65%<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

CAOD 35-44 y 65-74 años<br />

35-44:9,6 7,5<br />

65-74:16,8 13,5<br />

% con al m<strong>en</strong>os 1 caries sin tratar 35-44: 50,6% 38%<br />

35-44 y 65-74 años 65-74: 47,2% 43%<br />

% con al m<strong>en</strong>os 21 di<strong>en</strong>tes funcionales 35-44: 70,7% 80%<br />

<strong>en</strong> 35-44 y 65-74 años 65-74: 15,4% 30%<br />

% <strong>de</strong>sd<strong>en</strong>tados 65-74 años 16,8% 13%<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> CPI=3 y CPI=4 CPI=3 21,5% 18%<br />

<strong>en</strong> 35-44 años CPI=4 3,9% 3%<br />

Preval<strong>en</strong>cia perdida inserción 3-4 mm<br />

<strong>en</strong> > 30% <strong>de</strong> sitios explorados <strong>en</strong> 35-44 años<br />

18% 16%<br />

INDICADOR VALOR ACTUAL VALOR PROPUESTO<br />

Incid<strong>en</strong>cia anual <strong>de</strong> cáncer oral <strong>en</strong> Reducción <strong>de</strong>l 25% <strong>de</strong><br />

8: 100.000<br />

pob<strong>la</strong>ción mayor <strong>de</strong> 44 años<br />

<strong>la</strong> incid<strong>en</strong>cia<br />

% con problemas <strong>de</strong> limitación funcional 35-44: 22% 16%<br />

a los 35-44 años y 65-74 años 65-74: 34% 23%


<strong>Consejo</strong> G<strong>en</strong>eral <strong>de</strong><br />

<strong>Colegios</strong> <strong>de</strong> Odontólogos y<br />

Estomatólogos <strong>de</strong> España<br />

C/ Alcalá, 79 - 2º<br />

28009 Madrid<br />

Tel.: 914 264 410<br />

Fax: 915 770 639<br />

www.consejod<strong>en</strong>tistas.es

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!