Shkarko - Gjuha Ime

Plaku i Vlorës në kujtesën e brezave 

ARDITA KIKA 

Kush është Ismail Qemali, 

plaku 

flokëbardhë që e ngriti 

flamurin dhe e shpalli 

Pavarësinë e Shqipërisë? 

Ismail Qemali lindi më 16 

tetor 1844, në Vlorë. Në tekstet 

e historisë, si ditëlindja e 

tij njihet 24 janari. Ditëlindjen 

e tij e ndërruan, ngaqë 

përkonte me atë të Enver 

Hoxhës. 

Ismail Qemali, në të vërtetë, 

quhej Ismail bej Vlora. Emri i 

tij u ndryshua gjatë regjimit 

komunist për shkak të titullit 

“Bej”, por, asnjëherë, asnjë 

historian dhe asnjë personalitet 

nuk e ka shpjeguar këtë 

ndryshim. 

Ismail Qemali ishte një nga 

protagonistët më të rëndësishëm 

të familjes së njohur 

Vlora, një familje e 

28 Nëntori, 

Dita e flamurit 

Në vitin 1443, Gjergj Kastrioti 

Skënderbeu e ngriti flamurin 

kombëtar në kalanë e Krujës. 

Ndërkaq, 469 vjet më vonë, 

më 28 nëntor 1912, Ismail 

Qemali e ngriti flamurin në 

Vlorë dhe e shpalli pavarësinë 

e Shqipërisë. Këto ngjarje të 

rëndësishme më 28 Nëntor, 

bashkë me ditëlindjen e komandantit 

legjendar, Adem 

Jashari, festohen sot nga 

shqiptarët kudo që jetojnë: në 

Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, 

Mali i Zi, në Kosovën Lindore 

dhe në diasporë. 

2 

pasur dhe me shumë tradita. 

Ai ishte djali i Mahmut bej 

Vlorës,i cili disa herë u 

ndëshkua nga Porta e Lartë, 

dhe i Hadije Hanëmit nga 

familja e njohur Alizoti e 

Gjirokastrës. 

Ismail Qemali jetoi 72 vjet, 3 

muaj e 8 ditë ose gjithsej 

2628 ditë. Ai kishte një shtat 

mesatar dhe një peshë po 

mesatare.Mbante një veshje të 

kohës, me kostum të kohës, 

kravatë të kohës, flokë të thinjur 

të krehur me kujdes dhe 

me një mjekër të bardhë të 

krehur. Ngjyra e kostumeve, 

në përgjithësi, ishte e zezë dhe 

në kokë mbante kapelë. 

Jetën e shkoi në Shqipëri, 

Greqi, Turqi, Itali, Bullgari, 

Siri dhe për pak kohë në 

Francë, Angli, Zvicër e Gjermani. 

U diplomua në gjimnazin 

“Zosimea” në Janinë, 

shkollimin e lartë e përfundoi 

në Paris për shkenca juridike 

dhe ekonomike. Me këtë 

edukim, ai ishte një nga më të 

arsimuarit në administratën 

turke të asaj kohe. 

Ismail Qemali njihej edhe si 

poliglot, një armë që i shërbeu 

në gjithë aktivitetin e tij 

politik për çështjen shqiptare. 

Ai i njihte shkëlqyeshëm 

shqipen, osmanishten, 

turqishten, latinishten, italishten, 

gjuhën frënge dhe greqishten 

e vjetër. 

Ismail Qemali e ngriti flamurin 

e Pavarësisë në Vlorë, më 28 

Nëntor 1912, dhe e shpalli 

Shqipërinë shtet të pavarur, 

duke u kërkuar fuqive të 

mëdha ta njihnin këtë vendim. 

Në asnjë rrethanë, ai nuk e 

përdori këtë moment sublim 

për përfitime dhe për favore. 

Madje, në fjalimin e tij ditën e 

Shpalljes së Pavarësisë, ai 

ishte shprehur se, siç e donte 

Zoti që të ishte i pari ta 

ngrinte flamurin e pavarësisë, 

ashtu të bëhej edhe hero i parë 

i shtetit shqiptar. 

Ismail Qemali është kryeministri 

dhe kryetari i parë në 

historinë e shtetit modern 

shqiptar. Ai qëndroi në krye të 

qeverisë nga data 28 nëntor e 

vitit 1912 deri më 22 janar 

1914, pra 12 muaj e 56 ditë. 

(Vijon në faqe 4)

MINISTRIA E DIASPORËS E 

REPUBLIKËS SË KOSOVËS 

Revistë për fëmijët 

e diasporës 

Viti I, nr. 1, 2012 

Kryeredaktor 

Rushit Ramabaja 

Rekaksia: 

Ardita Kika 

Arif Demolli 

Anita Kadriu 

Bajram Shatri 

Ymer Avdiu 

Nebih Bunjaku 

Lektura dhe korrektura: 

Sabrie Grainca 

Realizimi 

kompjuterik&disenji 

Hekuran Rexhepi 

Shtypi dhe ballina 

Orienti 

Adresa e Redaksisë: 

Ministria e Diasporës 

(ish-ndërtesa e shtëpisë së 

mallrave), sheshi “Nëna 

Tereze”, Prishtinë 

Tel. 03820017023 

e-mail: 

revistaura@rks-gov.net 

Dorëshkrimet nuk kthehen 

Fjala e ministrit 

Ju shkruajmë 

NGA DHEU I SHQIPTARËVE 

Të dashur fëmijë! 

Pikërisht në vigjilje të 28 Nëntorit, 

pra në 100-vjetorin e mëvetësisë së 

Shqipërisë, kësaj Zonje Mëmë, po 

vijmë te ju me revistën “URA”, 

duke shpresuar se kjo do të bëhet 

lidhje e përgjithmonshme mes jush 

dhe atdheut. Dhe jo vetëm kaq. Kjo 

do të krijojë atë lidhjen e bukur mes 

zemrave tuaja dhe dashurisë sonë. 

E ju, duke qenë pjesë e komuniteteve 

ku jetoni, tërthorazi do të 

bëheni ura jonë e dashurimtë ndërmjet 

shqiptarëve dhe pjesës tjetër të 

botës. Pra, do të krijojmë ura e ura 

që shqiptarët dhe njerëzimi nesër të 

jenë më të dashur e më të lumtur. 

Me faqet e “URËS” synojmë ta 

keni atdheun më afër, mu në mes 

fanitjeve dhe zemrave tuaja. Po 

kështu do t’ju dojë edhe ju dheu i 

shqiptarëve, që nga Molla e Kuqe e 

deri në Çamëri. Revista jonë, me 

temat e llojllojshme nga kultura e 

përgjithshme, nga kultura gjuhësore, 

nga letërsia shqipe, nga historia, 

nga gjeografia e atdheut, nga 

etnografia, nga artet shqiptare, nga 

mitologjia etj., ka për qëllim t’ju 

futë ngadalë e natyrshëm në të 

kaluarën dhe të tashmen e etnisë 

pellazgo-iliro-dardane, që të mund 

ta formësoni qartë kuptimin për 

rrënjët tuaja, për historinë e kulturën 

e të parëve tuaj dhe të krenoheni 

me to. Sot dhe veçan nesër,kur 

të rriteni edhe ca, do t’ua shpjegoni 

mocanikëve e miqve tuaj nga etnitë 

e tjera se e keni prejardhjen pikërisht 

nga toka e perëndive të lashta, 

ku e pati selinë, madje, edhe kryehyjnia 

Zeus. Do t’u flisni, për shembull, 

për Lekën e Madh e për Gjergj 

Kastriotin që i ruajtën Evropës 

qytetësinë, duke mbyllur në sar - 

kofagë barbarizmat e shkelësve të 

kohëve të tyre; për Konstandinin e 

Madh, që i la emrin trashëgim 

qytetit të shtatë kështjellave në 

Bosfor dhe që i hapi portat Jezusit, 

Yllit të Shpëtuar të krishterimit; 

për Justinianin që solli që nga Kina 

mëndafshin për t’i zbukuruar shtatin 

vendlindjes dhe i shkroi ligjin për të 

sunduar zemrën e dehur; për Jan 

Kukuzelin që ngujoi gjithë shpirtin 

e kohëve në këngë, duke e mbëltuar 

në sistemin e shkrimit muzikor dhe 

për Nënën Tereze,e cila u shndërrua 

në brerore të gjithëkohshme të 

mëshirës. Do t’u kallëzoni, natyrisht, 

edhe për shenjtorët tanë dardanë 

e ilirë - Shën Pali, Shën Je ro nimi 

e Shën Niketa- dhe për shumë personalitete 

të tjera që lanë gjurmë në 

harkun e historisë. Nga historia më e 

re, patjetër, do të rrëfeni për prijësin 

e rezistencës paqësore Ibrahim Rugova 

e për komandantin e UÇK-së, 

Adem Jashari. Dhe duke rrëfyer, do 

ta ndieni dhe do ta kuptoni se jeni 

pjesë e lulnajës më të bukur të 

qytetësisë së botës. 

Qoftë i mbarë takimi juaj me 

“URËN” dhe, nëpërmjet saj, me 

atdheun e me të dashurit tuaj këtu! 

Ibrahim Makolli, 

Ministër i Diasporës 

3

Plaku i Vlorës 

NË KUJTESËN E BREZAVE 

ARDITA KIKA 

Tri rrëfime për Flamurin 

Ismail Qemali e ngriti në Vlorë flamurin 

e kuq me dy krerë shqiponjash, 

për të cilin rrëfehet në tri 

variante. I pari thotë se këtë e qëndisi 

Marigona, një nuse e shtëpisë 

ku fjeti Ismaili natën e fundit; i dyti 

– se atë e solli Spiridon Ilo nga 

SHBA dhe varianti i tretë i Eqrem 

bej Vlorës, sipas të cilit Spiridon Ilo 

ia kishte dhënë Plakut të Vlorës flamurin 

që ia kishte falur Aleadro 

Kasstriota, burri i një princeshe që 

pretendonte të ishte pasardhëse e 

Skënderbeut. 

Vendimi i parë i Ismail Qemalit, 

pas firmosjes së deklaratës së 

Pavarësisë dhe marrjes së detyrës si 

kryeministër, është dërgimi i lajmit 

në të gjitha qarqet e vendit dhe 

dërgimi i telegrameve në shtetet e 

mëdha për njohjen e pavarësisë. 

Kopja e dokumentit të Shpalljes së 

Pavarësisë, e publikuar në vitin 

2007, mendohet se i përket Lef 

Nosit, i cili në qeverinë e parë 

shqiptare ishte ministër i Postë- 

Telegrafës. Teksti shqip i Deklaratës 

së Pavarësisë përbëhet vetëm prej 

katër rreshtash dhe aty thuhet: 

“Shqipëria të jetë më vete, e lirë 

dhe e mosvarme”. Më pas, vijojnë 

dy rreshta në turqishten e vjetër. 

Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë 

nuk u njoh që më 28 Nëntor të vitit 

1912 nga Evropa. Pavarësia e 

Shqipërisë nga shtetet evropiane u 

njoh vetëm në vitin 1913, gjithashtu 

këtë vit u njoh edhe Ismail Qemali 

si kryeministër i Shqipërisë. 

Udha e lavdishme e Plakut 

Ismail Qemali e pati nisur karrierën 

e vet politike si përkthyes në Ministrinë 

e Jashtme të Turqisë Osmane 

në vitin 1860. Detyra e dytë në administratë 

e Ismail Qemalit qe ajo e 

4 

drejtorit në Sekretariatin e Zyrës 

Juridike në Sofje të Bullgarisë 

(1868). Më pas,e mori detyrën e 

nënprefektit të rajonit të Rusçuk-ut, 

një detyrë që e mbajti pesë vjet. Në 

vitin 1873, ai dha dorëheqje. Në 

vitin 1876 u emërua sekretar i 

përgjithshëm i Ministrisë së 

Jashtme të Turqisë, që e ndihmoi 

shumë të njihte diplomacinë turke 

nga brenda, por edhe atë të huaj. 

Shërbimi i sigurisë së administratës 

turke zbuloi që Ismail Qemali 

kishte hartuar një dokument për 

projektin e një Shqipërie të pavarur. 

Ky ishte edhe një nga shkaqet më të 

mëdha të përndjekjes që u ndërmor 

ndaj tij. Kështu, më 1877 e dënuan 

me internim shtatëvjeçar në Kytahja 

të Anadollit. Më pas u 

emërua vali në Siri. Qe edhe 

këshilltar personal i sulltan Avdylhamitit. 

Më 1908, me ndihmën e 

shqiptarëve të veriut të Maqedonisë, 

Ismail Qemali u zgjodh deputet 

i rrethit të Beratit, por,në të 

vërtetë, ishte përfaqësues i gjithë 

Shqipërisë. Ai luajti rol të rëndësishëm 

në Parlamentin e Turqisë 

moderne. 

Dy varret e Ismail Qemalit 

Ismail Qemali vdiq në rrethana 

misterioze, më 24 janar të vitit 

1919, në Peruxha të Italisë, pak 

çaste para se të mbante një konferencë 

për shtyp. Deri sot nuk ka një 

variant të besueshëm të vdekjes së 

tij. Dyshohet se ishte helmuar nga 

qarqet antishqiptare greke e italiane. 

Kufoma e Ismail Qemalit qe 

mbajtur në Peruxha dy javë, gjoja 

për t’u balsamosur. Por, kjo i shtoi 

edhe më shumë dyshimet për 

helmim, pasi ia nxorën organet e 

brendshme, për të zhdukur çdo 

shenjë për autopsinë. 

Ismail Qemali është varrosur dy 

herë: herën e parë në shkurt të vitit 

1919 në Kaninë, në vendin e lindjes 

dhe të paraardhësve të tij. Nga Peruxha, 

trupi i pajetë i Ismail Qemalit, 

i balsamosur, i shoqëruar 

nga djemtë e tij, u nis drejt Brindisit. 

Aty u vendos mbi luftanijen 

italiane "Alpino" dhe arriti në Vlorë 

në mbrëmjen e 10 shkurtit 1919. 

Ceremonia e varrimit u krye dy 

ditë më pas, të mërkurën e 12 

shkurtit 1919. Aty qe grumbulluar 

gjithë popullsia e Vlorës, si edhe 

reparte ushtarake italiane me 

bandën e tyre muzikore. Kortezhit 

i prinin 12 kurora lulesh, të dërguara 

nga populli i Vlorës, organet 

e qarkut e të krahinës së Vlorës, 

shkollat fillore të qytetit, qyteti i 

Fierit, shoqëria "Djelmoshat e 

Vlorës”. Më tutje, një grup 

ushtarësh të regjimentit të 86-të, si 

dhe një repart italian mitraljerësh. 

Pas tyre vinte karroca që mbante 

arkivolin e mbështjellë me flamurin 

kombëtar. Karrocën e tërhiqnin 

gjashtë kuaj të murrmë. Anës karrocës 

ecnin dy rreshta ushtarësh. 

Më pas vinin hoxhallarët. Pas tyre 

tre djemtë e Ismail Qemalit. Pastaj 

vinte gjenerali Settimio Piacentini, 

kundëradmirali Lubetti, autoritetet 

ushtarake e civile të krahinës, 

parësia e qytetit dhe e qarkut, qytetarët, 

nxënësit e shkollave fillore të 

qytetit dhe një tufë ushtarësh 

kalorësie. 

Varrimi i dytë është bërë më 28 

nëntor 1932 në Vlorë, me urdhër të 

posaçëm të mbretit Ahmet Zogu, në 

20-vjetorin e Pavarësisë.

Vlora është qytet i lashtë 

dhe një nga portet kryesore 

të Shqipërisë. Sot 

është porti më i madh, pas Durrësit. 

Ndodhet në jugperëndim 

të vendit, buzë Adriatikut, në 

gjirin me të 

njëjtin emër. 

Ka 128 kilometra 

katrorë 

dhe 124. 000 

banorë. 

Në lashtësi njihej 

me emrin 

Aulona. Në 

shekullin IV 

para Kr. rrethohej me mure guri 

të latuar. Duke qenë një nyjë e 

rrugëve detare e tokësore, e 

njohur për verën, ullinjtë e 

kripën, u bë porti kryesor i 

Ilirisë pas rënies së Apolonisë e 

QYTETE DHE KRAHINA TË ATDHEUT 

VLORA, kryeqyteti i parë i Shqipërisë së pavarur 

Orikumit. Në mesjetë, fatet e 

qytetit lidhen me kështjellën e 

Kaninës. Më 1081 u pushtua 

nga normanët, më 1205 nga 

Venediku, pastaj kaloi nën 

sundimin e Hofenshtafëve gjermanë 

dhe më 

1272 u përfshi 

në Mbretërinë 

e Arbërisë. 

Vlora u bë një 

qendër e 

lulëzuar 

tregtare e zejtare, 

si 

despotat më 

vete. Në shekullin XIV kaloi nën 

sundimin e Balshajve. Ishte e 

dëgjuar për punimin e hekurit, 

të shpatës, të mëndafshit, për 

nxjerrjen e kripës etj. Osmanët 

e pushtuan më 1417. Ishte i 

DRENICA, krahinë e rezistencës 

Drenica dikur ishte në 

pjesën qendrore të 

Dardanisë ilire, ndërsa 

sot ndodhet në qendër të 

Kosovës. Banorët e saj kanë 

qenë dardanët, fisi më i 

madh ilir. Drenica është 

krahinë tipike rurale. Shtrihet 

në 700 km katrorë. Përshkohet 

nga shumë lugina, 

toka pjellore, ujëra dhe pasuri 

nëntokësore. Popullsia e 

saj pothuajse është e tëra 

shqiptare dhe jeton në 105 

vendbanime. Skenderaj dhe 

Drenasi janë komuna me 

rreth 140.000 banorë. Pjesa 

veriore e Drenicës, e cila ka 

qendër administrative Skënderajn, 

i ka 65000 banorë 

që jetojnë në 50 fshatra. 

Në Drenicë kanë ndodhur 

ngjarje të mëdha dhe nga aty 

kanë dalë figura të rëndësishme. 

Në Betejën e Darda - 

nisë (1389) Milesh Kopili, 

arbër nga Kopiliqi i 

Drenicës, e vrau sulltanin 

osman Murati I. Në këtë 

krahinë shqiptare, më 26 

mars 1903 

u mbajt 

Kuvendi i 

Marinës, i 

udhëhequr 

nga Ahmet 

Delia e 

Hasan 

Prishtina. 

Këtu e 

patën fillesën luftërat për 

çlirimin e Mitrovicës, 

Vushtrrisë, Ferizajt, 

Prishtinës e Shkupit. 

Po nga këtu nisi kryengritja 

kundër terrorit serb (1912), 

pari port në Adriatik i pushtuar 

prej tyre. 

Në historinë e re, Vlora ka mbetur 

më së shumti në kujtesën e 

brezave si kryeqyteti i parë i 

Shqipërisë së pavarur që nga 28 

Nëntori 1912. Këtu, Kuvendi 

Kombëtar e shpalli pavarësinë 

dhe e formoi qeverinë me Ismail 

Qemalin në krye. Por, në dhjetor 

të vitit 1914 u pushtua nga italianët. 

Më 1920 u krijua 

komiteti “Mbrojtja Kombëtare”, 

që i organizoi forcat që 

morën pjesë në Luftën e Vlorës, 

të cilat i mposhtën pushtuesit 

italianë duke i detyruar të 

tërhiqen, më 2 shtator 1920. 

Për herë të dytë u pushtua 

përsëri nga italianët në Luftën e 

Dytë Botërore dhe u çlirua përfundimisht 

më 15 tetor 1944. 

e udhëhequr nga Azem dhe 

Shote Galica, pastaj ajo e 

vitit 1945 nga Shaban 

Polluzha, tevona rezistenca 

e Tahir Mehës më 13 mars 

1981 etj. 

Nga fshatrat e Drenicës, 

ndër më të 

rëndësishmit 

është Prekazi 

me rreth 

3900 banorë. 

Ngjarjet dhe 

betejat më të 

rëndësishme 

për çlirim nga 

osmanët dhe 

nga serbët janë të lidhura me 

Prekazin. Përveç të tjerash, 

në Prekaz, më 28 nëntor 

1955 lindi komandanti 

legjendar dhe udhëheqësi i 

UÇK-së, Adem Jashari. 

5

Ministria e Diasporës, këtë 

vit, ka zhvilluar dhe po 

përgatit një varg aktivitetesh 

për organizimin, 

lehtësimin dhe thellimin e mësimit 

plotësues në diasporë dhe në mërgatë. 

Portali “Gjuha ime…” 

Është hapur në bashkëpunim me 

MASHT-in, në shkurt të vitit 

2012. Ky portal u ofron nxënësve 

dhe mësuesve informacione të 

ndryshme nga gjuha, letërsia, kultura, 

gjeografia, historia e atdheut, 

informacione ditore dhe libra 

të ndryshëm shkollorë e të tjerë. 

Libra dhe lektyra shkollore 

Ministria e Diasporës, gjatë vitit 

2012, ka shpërndarë rreth 40 

mijë libra shkollorë, lektyra shkollore 

dhe libra të ndryshëm për 

nxënësit dhe mësuesit, për bibliotekat 

shkollore, ku mbahet 

mësimi plotësues në diasporë, si 

dhe libra për bibliotekat publike 

në qytete të ndryshme të vendeve 

të Evropës, SHBA dhe në Kanada. 

6 

Libra janë dërguar në Kroaci, 

Slloveni, Itali, Austri, Zvicër, 

Francë, Belgjikë, Gjermani, 

Suedi, Finlandë, Danimarkë, 

SHBA dhe në Kanada. 

Konsulta e Shtutgartit 

Më 10 e 11 mars, në Etringen 

(afër Shtutgartit në Gjermani), u 

mbajt me sukses Konsulta për arsimin, 

me temën “Gjendja aktuale 

e mësimit plotësues në diasporë 

dhe hapat konkretë për institucionalizimin 

e tij”. Konsulta i 

hartoi 10 tezat kryesore për Konferencën 

Kombëtare për Institucionalizimin 

e mësimit plotësues 

në diasporë, që mbahet në Prishtinë 

(për këtë Konsultë janë mbajtur 

procesverbalet, është hartuar 

dokumenti kryesor me 10 tezat 

për mësimin plotësues). Në këtë 

konsultë morën pjesë ministri i 

MeD-së, Ibrahim Makolli, ministri 

i MASHT-it, Ramë Buja, udhëheqësit 

e UP-së, përfaqësuesit 

diplomatikë, si dhe mësues nga 

shumica e vendeve evropiane ku 

zhvillohet mësimi plotësues. 

Ekskursione dhe vizita 

Ministria e Diasporës ka organizuar 

dhe ka ndihmuar realizimin 

e vizitave dhe të ekskursioneve në 

Kosovë. Në prill ka ndihmuar organizimin 

dhe realizimin e ekskursionit 

të 100 nxënësve nga 

Suedia në Kosovë dhe në Shqipëri, 

në kuadër të 100-vjetorit të 

pavarësisë së Shqipërisë. Po në 

prill, Ministria e Diasporës ka organizuar 

dhe ka realizuar një ekskursion 

njëjavor për nxënës dhe 

mësues shqiptarë nga Turqia në 

Kosovë. Gjithashtu, në gusht MeD 

ka ndihmuar realizimin e një vizite 

të nxënësve shqiptarë nga qyteti i 

Frajburgut të Gjermanisë në 

Kosovë, e organizuar nga shoqata 

“Skënderbeu” e këtij qyteti. 

Kuizi i diturisë 

Në kuadër të manifestimit 

tradicional “Ditët e Diasporës 

në Kosovë”, më 28 korrik 

është mbajtur kuizi i diturisë 

për nxënës nga mërgata, i organizuar 

nga MeD. Ky kuiz

është mbajtur në studion e 

RTK-së dhe është regjistruar e 

është transmetuar. Në këtë ngjarje 

morën pjesë nxënësit finalistë 

nga Gjermania, Zvicra 

dhe Belgjika. Ekipi garues nga 

Anglia ishte i pranishëm në 

kuiz, por nuk garoi. Nxënësit 

garues treguan nivel të lartë të 

dijes. 

Kampi (shkolla) veror 

Organizim tjetër i rëndësishëm që 

u zhvillua në kuadër të manifestimit 

“Ditët e diasporës” në 

Kosovë ishte mbajtja e shkollës 

(kampit) verore për nxënës nga diaspora. 

Ky kamp u organizua në 

kampin turistik “Rugova” në 

Malaj të Rugovës, nga 6-14 gusht. 

Morën pjesë 50 nxënës nga vende 

të ndryshme - Gjermania, Austria, 

Franca, Zvicra, Italia, Suedia, Anglia, 

Greqia dhe nga Turqia. Ata u 

shoqëruan edhe nga një grup i 

nxënësve të shkollave fillore të komunës 

së Pejës. Me nxënës punuan 

mësues nga Kosova, Shqipëria dhe 

nga diaspora. Pos mësimit, aktiviteteve 

sportive dhe kulturore që 

u organizuan në kamp, nxënësit 

vizituan edhe shumë vende dhe institucione 

të ndryshme, si Bibliotekën 

Kombëtare dhe 

Universitare në Prishtinë, 

Prekazin, masivin e bjeshkëve të 

Rugovës, qytetin e Pejës dhe atë të 

Burimit, burimin e Drinit të 

Bardhë në Radac të Pejës, Kullat e 

Gllogjanit, Çarshinë e Gjakovës, 

Prizrenin, masivin e maleve të 

Sharrit, Shpellën e Gadimes etj. 

Nxënësit i vizitoi ministri Ibrahim 

Makolli, pastaj u pritën nga drejtori 

i Arsimit i komunës së Pejës, si 

dhe e vizituan kazermën e FSK-së 

në Burim. Këtë shkollë verore e 

ndihmoi FSK-ja, duke e siguruar 

shërbimin mjekësor gjatë gjithë 

kohës, si dhe nga IMD - Instituti 

për Menaxhim dhe Zhvillim në 

kuadër të projektit të zyrës zvicerane. 

Ministria e Diasporës i ka bërë të 

gjitha përgatitjet për organizimin 

e një kampi dimëror me nxënës nga 

diaspora, i cili, në bashkëpunim me 

DA-në e komunës së Prishtinës, 

synohet të realizohet në qendrën 

turistike të fëmijëve në Brezovicë. 

Binjakëzimi i shkollave 

MeD, sipas planit të veprimit dhe 

me qëllim të bashkëpunimit sa më 

të mirë ndërmjet nxënësve nga diaspora 

dhe nxënësve e shkollave 

në vendlindje dhe për integrimin 

sa më të lehtë të nxënësve në 

vendet ku jetojnë e shkëmbimit të 

kulturave, planifikon edhe binjakëzimin 

e shkollave nga Kosova 

me shkolla të vendeve të ndryshme 

ku zhvillohet mësimi plotësues. Në 

këtë kuadër, në nëntor do të bëhet 

binjakëzimi ndërmjet shkollës fillore 

“Tefik Çanga” të Ferizajt dhe 

një shkolle të mesme të këtij qyteti 

me një shkollë fillore dhe një 

shkollë të mesme nga qyteti 

Alvesta i Suedisë. Planifikohet që 

në të ardhmen të shtohet binjakëzimi 

i shkollave të Kosovës me 

shkolla të vendeve të ndryshme. 

Konferenca kombëtare 

për institucionalizimin e 

mësimit plotësues 

Ministria e Diasporës do ta organizojë 

konferencën kombëtare 

“Institucionalizimi i arsimit në diasporë”. 

Në këtë konferencë, që do 

të mbahet në Prishtinë, do të marrin 

pjesë udhëheqësit dhe ekspertët 

e MASHT-it të Kosovës, MASH-it 

të Shqipërisë, përfaqësuesi i arsimit 

i Republikës së Maqedonisë, 

të Malit të Zi dhe të Luginës së 

Preshevës, përfaqësuesit e Ministrisë 

së Jashtme të Kosovës dhe 

ata të Shqipërisë, përfaqësuesit e 

Universitetit të Tiranës, të Prishtinës 

dhe të Tetovës, ambasadorët e 

vendeve të ndryshme në Prishtinë, 

mësues dhe aktivistë të shoqatave 

të ndryshme që ndihmojnë shkollën 

shqipe nga të gjitha vendet e 

botës. 

7

Bisedë me ata që s’janë më 

Gjashtë herë më dënuan me vdekje 

Ky atdhetar e demokrat 

yni kulmor lindi në 

Vushtrri. Studimet e 

larta për shkencat politike-juridike 

i kreu në Stamboll. U 

zgjodh tri herë deputet në parlamentin 

osman, të cilin gjithmonë 

e përdori si tribunë për 

mbrojtjen e të drejtave kombëtare 

shqiptare. Në fillim të 

vitit 1912, bashkë me Ismail 

Qemalin, e organizoi kryengritjen 

e përgjithshme për çlirimin 

e tokave shqiptare nga zgjedha 

turke. 

“URA”: Po pas viti 1912, 

kur sërish gjysmën e tokave 

tona i pushtuan serbët e 

malazeztë? 

HASAN PRISHTINA: Vazhdova 

të luftoja me të gjitha forcat 

që gjymtyrët e shkëputura 

të atdheut t’i bashkoheshin 

shtetit shqiptar. Kështu, më 

1918, si kryetar i delegacionit 

të komitetit “Mbrojtja kombëtare 

e Kosovës”, mora pjesë 

në Konferencën e Paqes në 

Paris, ku u mundova ta bindja 

Evropën hipokrite se kufiri i 

dheut të shqiptarëve shtrihet 

deri atje ku ujit i thonë ujë e 

bukës bukë, siç pati thënë Isa 

Boletini. 

“URA”: E më vonë? 

HASAN PRISHTINA: Më 

1921 e kryesova njërën ndër 

qeveritë demokratike në 

8 

Hasan Prishtina (1873-1933) 

Shqipëri, mora pjesë aktive në 

përgatitjen e Revolucionit të 

Qershorit (1924) dhe sërish, në 

shtator të po këtij viti, shkova 

në Lidhjen e Kombeve në 

Gjenevë, ku protestova kundër 

barbarizmave serbe në Kosovë. 

“URA”: Po pas dështimit të 

Revolucionit të Qershorit? 

HASAN PRISHTINA: U detyrova 

të largohesha nga atdheu. 

Por, edhe gjatë tetë vjetëve të 

mia në mërgim (1925-1933), 

luftova po me atë zjarr për 

demokratizimin e Shqipërisë 

dhe për çlirimin e Kosovës. 

“URA”: E ç’zezona të tjera 

keni përjetuar në jetë? 

HASAN PRISHTINA: Katër 

herë armiqtë organizuan atentat 

kundër meje. Gjashtë herë 

më dënuan me vdekje. Dy herë 

më burgosën serbët e bullgarët. 

“URA”: Thatë “Gjashtë herë 

i dënuar me vdekje”, po nga 

kush? 

HASAN PRISHTINA: Kush? 

Xhonturqit, pastaj feudali e 

vegla e Serbisë Esat Pashë Toptani, 

më vonë qarqet shoviniste 

serbe dhe tri herët e fundit 

mbreti Zog. Më në fund, po ky, 

tok me qeverinë jugosllave, organizoi 

atentat kundër meje 

dhe kështu më vranë në Selanik, 

më 14 gusht 1933. 

SHQIPE HASANI 

MËVETËSIA DARDANE 

E pashë qiellin e Kosovës 

Me shumë ngjyra të përziera, 

Ishte festë e Pavarësisë 

Pritur shekujve të robërisë. 

Qyteti me shumë flamuj, 

Fëmijët këngës ia thonë, 

Mbretëron gjithkah liria, 

Të rritemi gazmorë. 

Shumë u flijuan 

Për këtë ditë të madhe, 

Gjithmonë qoftë e bekuar, 

Mëvetësia dardane!

Drita 

e historisë 

Kur u hap shkolla e parë shqipe 

Deri vonë thuhej se shkolla e parë shqipe u hap 

në Korçë, më 1887. Mirëpo, kritiku dhe historiani 

i letërsisë, dr. Ibrahim Rugova, thoshte se 

shkolla e parë shqipe në të vërtetë u hap në Kosovë, pikërisht 

në qytezën e Janjevës, para 342 vjetësh. Mësuesi i parë 

ishte Lukë Bogdani. 

Perandori që i dha emrin një kryeqyteti 

Perandori romak me prejardhje dardane, 

Kostandini, i mbiquajtur “i 

Madh”, ishte djali i parë i Kostandin 

Klorit. Ai lindi në Naissus (Nish) të Moesisë, 

në Ilirikun Lindor. Luftoi përkrah të atit, i 

cili u vra në betejën fatale të Jorkut. Kostandini 

u bë Cezar (306) dhe pastaj August 

(308). Gjatë marshimit për në betejën 

vendimtare të urës së Milvianit në Romë, ai 

pa vizionin e kryqit të shndritshëm në qiell 

dhe fjalët “Me këtë do të sundosh”. Ai vit 

(312) shënon përqafimin e krishterimit nga 

ana e tij. Duke mposhtur me luftë perandorin 

e mbetur, Licinin, ai vuri nën kontroll 

Ilirikun, Maqedonin dhe Akeian (314). Në 

vitin 324 ishte i vetmi perandor i Romës. Që 

në fillim të karrierës së tij, ai nxori urdhëresën 

e famshme për ndalimin e përndjekjes 

të të krishterëve (311) dhe, dy vjet më 

pas (313), urdhëresën tjetër për përkrahje të 

krishterimit. Në vitin 325, ai e thirri 

Këshillin e Krishterë të Nikesë, ku morën 

pjesë 318 peshkopë. Largimi përgjithmonë i 

Kostandinit nga Roma, më 326, ishte 

ndoshta simbol i shkëputjes së tij nga e kaluara 

pagane e Romës. Ai e shpërnguli selinë e 

tij nga Roma në Bizant, të cilit ia dha emrin 

e vet Kostandinopojë dhe e përkushtoi në 

vitin 330. Gjatë organizimit të ri të perandorisë, 

Iliriku përbënte një nga provincat e 

mëdha. Ajo ndahej në dy pjesë: Iliriku 

Perëndimor (Illyricum Occidentale), që përmblidhte 

vetë Ilirikun, Panoninë e Norikun, 

dhe Iliriku Lindor (Illyricum Orientale), ku 

përfshiheshin Dakia, Moesia, Maqedonia dhe 

Traka. Kostandini u pagëzua nga historiani 

kishtar Eusebi pak kohë para vdekjes, më 

337. Fronin e trashëguan tre bijtë e tij të 

paaftë: Kostandini, Kostandi e Kostani. Ky i 

fundit trashëgoi Ilirikun, Italinë dhe Afrikën. 

Kush e shkroi vjershën e parë për fëmijë 

Vjersha e parë shqipe për fëmijë mendohet 

të jetë “Ylli i vogël lart në qiell” e 

Konstandin Kristoforidhit. Para saj, në 

vitin 1592, Lekë Matrënga e shkroi vjershën 

“Kënga e përshpirtshme” dhe Naum Veqilharxhi 

vjershën “Alfabetarja e gjuhës shqipe”. 

Këto dy vjersha, ndonëse për të rritur, lehtë 

kuptohen edhe nga fëmijët. 

9

POETË EMBLEMATIKË SHQIPTARË 

ALI HURUGLICA 

Gishtërinjtë e vegjël 

Dy gishtërinj të vegjël, të vegjël! 

Gishtërinj të bardhë 

E gëzojnë 

Dhe 

E madhërojnë plakun, 

Se ia kallin çakmakun 

E me çakmak 

Llullën. 

E për dy gishtërinjtë e vegjël 

E për dy gishtërinjtë e bardhë, 

Sikur një dardhë, 

Plaku 

E jep edhe kullën 

Edhe tufën me ogiç 

Edhe s’i dhimbsen hiç. 

Këta gishtërinj të vegjël, 

Këta gishtërinj të bardhë, 

Mbjellin dardhë, 

Edhe pikturojnë ylbere. 

Rifat Kukaj 

Kashta e Kumbarës 

10 

Astronautët 

janë kalorës të gjithësisë, 

shalojnë raketa 

të shpejta si shigjeta 

nëpër mot të mirë 

dhe mes për mes stuhisë. 

Nga bishti i raketës 

ndriçojnë flakët. 

Po këtyre kalorësve 

u prin e mbara 

dhe i prijnë së mbarës: 

kurrë nuk e djegin 

Kashtën e Kumbarës. 

Adelina Mamaqi 

Fëmijëve të Kosovës 

Unë jam një teze, lindur në Tiranë, 

Që për fëmijët shkruaj poezi. 

Ju dua fort edhe ju ndjej aq pranë, 

Si të ishit mbesat e nipërit e mi. 

Si lulet fushave, që i çel pranvera, 

Nga shpirti më lulëzojnë vargjet. Kështu 

Po ju dërgoj këtë tufë me vjersha. 

Do të jem e lumtur po t’i pëlqeni ju. 

ISMAIL KADARE 

Nuset dhe dasmat 

Të veshura me mjegull 

Me copëra yjesh 

Nuset e krahinave të Shqipërisë. 

Aq të bukura dasmat 

N’atë dekor të zi, 

Sa që dhëndër do ndjeheshe 

Njëfarësoj gjithsesi. 

Si në polemin e luleve, 

Që spërkat gjithçka, 

Diçka nga yllësi e nuseve 

Mbi supe na ra. 

Ti trim që rri në shkallë, 

Pse rri i menduar, 

Nëneja që të ka djalë 

S’të lë pa martuar.

Të njëmbëdhjetë rrëfimet e 

vëllimit "TREGIME TË 

MOÇME SHQIPTARE" 

të Mitrush Kutelit (1907- 

1967, emri i vërtetë i të cilit 

ishte Dhimitër Pasko), siç e 

thotë edhe vetë titulli, janë 

rikallëzime të motiveve tona 

popullore - të baladave, të 

eposit të kreshnikëve dhe të 

kohës së luftërave të gjata 

shqiptaro-osmane. 

Këto tregime, të veshura me 

bukuritë artistike të njërit nga 

mjeshtrit e mëdhenj shqiptarë 

të rrëfimit MitrushKuteli, monumentalizojnë 

universe e drama 

të papërsëritshme të tri kohëve 

të etnisë - të kohës kur arbërit 

sfidoheshin nga fuqi të padukshme 

e nga bajlozë dhe shkelës 

gjithfarësh që vinin nga toka e 

deti ("Rozafati", "Besa e Kostandinit", 

"Gjergj Elez Alia" e 

"Ymer Agë Ulqini"), të kohës së 

kreshnikëve, pra të shekujve 

pas zbritjes së fiseve endacake 

sllave në tokat e Ilirisë ("Muji 

dhe zanat", "Muji dhe Behuri", 

"Ajkuna qan Omerin" e "Omeri i 

Ri") dhe të kohës së treqind 

kryengritjeve shqiptare kundër 

osmanëve ("Shega e Vllastari", 

"Turku rrëmbeu një arbëre" dhe 

"Skënderbeu e Ballabani"). 

Në tregimin "ROZAFATI", njëri 

nga motivet më të dhimbshme 

të kohëve që humbin në 

moçminë mitike, që të qëndrojë 

në këmbë kështjella që po e 

ngrinin të tre vëllezërit mbi 

Bunë, do të duhej që në muret e 

saj të murosej e gjallë nusja e 

vëllait të vogël, gjiri i së cilës 

LIBRA PËR JU 

Tri kohët 

e Arbrit 

(Mitrush Kuteli: "TREGIME 

TË MOÇME SHQIPTARE") 

RUSHIT RAMABAJA 

vazhdon të pikojë qumësht edhe 

mijëra vjet më pas (simbol i 

dashurisë së pavdekshme të 

nënës për fëmijën që e kishte 

lënë për gjiri). 

Në tjetrin kallëzim "BESA E 

KONSTANDINIT", i ndërtuar 

mbi dy baladat arbëreshe (të 

Doruntinës që hasej në Sicili 

dhe të Garentinës që njihej në 

Kalabri), krahas luftës së vazhdueshme 

të arbërve kundër 

shkelësve të huaj dhe vdekjes së 

dymbëdhjetë djemve të Zonjës 

Mëmë, ngrihet si një obelisk i 

paplakur ligji i pakthyeshëm i 

besës, i mbrujtur thellë në 

ndërgjegjen e etnisë: Konstandini, 

djali më i vogël, për ta 

mbajtur fjalën që i kishte dhënë 

nënës, ngrihet nga varri për ta 

sjellë Doruntinën, të motrën, 

nga larg, ku qe e martuar. 

Në "GJERGJ ELEZ ALIA", 

ndërkaq, pa dyshim balada jonë 

më monumentale e të gjitha kohëve, 

përkatësisht në rikallëzimin 

po me këtë titull të 

Mitrush Kutelit fuqizohet 

mjeshtërisht metafora e qëndresës 

me ngritjen e heroit nga 

shtrati i vdekjes për t'i dalë zot 

atdheut. 

Ndërkaq, motivi i besës sërish 

mbruhet e metaforizohet si 

veçanti e etnisë në tregimin 

tjetër "YMER AGË ULQINI": 

Ymer Agën, të cilit që të nesërmen 

e martesës iu desh të 

rendte në luftë në mbrojtje të 

atdheut dhe që më pas bie rob i 

mbretit të Spanjës, vetëm me 

besën e dhënë mundi ta shpëtonte 

gruan që e kishte pritur 

nëntë vjet dhe veten nga burgjet 

e mëtejshme të të zezës Spanjë. 

Tregimet me motive nga eposi i 

kreshnikëve, në dramat e të 

cilave marrin pjesë aktivisht 

edhe zanat (si jehonë e largët e 

përzierjes së perëndive pagane 

në fatet njerëzore në "ILIADA" 

e "ODISEU" të Homerit), vishen 

me bëmat e heronjve (Mujit, 

Halilit, Omerit, Ajkunës, Bohurit 

etj.) që kapërcejnë tej 

pragut të të pamundurës për ta 

legjendarizuar kështu qëndresën 

dhe flijimin për tokën 

mëmë. 

11

ARTE DHE ARTISTË 

 

12 

Është kryesorja e familjes së instrumenteve 

harkore, si për nga 

forma, ashtu edhe për nga përfitimi i zërit. Te 

shqiptarët, violina ka qenë e popullarizuar shumë 

herët. Forma që ka sot rrjedh nga shekulli XVI, kur, 

nga modifikimi i instrumentit REBAB, e përsosi mjeshtri 

Gashpar Dasalo, ndërsa mësuesi më i dalluar i violinës 

mbetet Nikolla Amati (Itali).Violina më e vjetër mendohet se është ajo e vitit 1551, 

që e bëri Andrea Amati. Violina përdoret jo vetëm si instrument solistik, por edhe si 

anëtare e orkestrave popullore, argëtuese, kamertale, simfonike dhe filarmonike. 

Ylli që s’u shua kurrë 

(Aleksandër Moisiu, 1879 – 1935) 

Ky aktor i madh botëror, me prejardhje 

shqiptare, lindi në Kavajë. 

Rridhte nga familja shqiptare e 

Moisive, e cila për shkaqe ekonomike 

pati emigruar në Trieste. Shkollën e 

mesme e mbaroi në qytetin Grac (Austri), 

më 1898. Pas vdekjes së babait, familja 

Moisiu u vendos në Vjenë. Për 

një kohë të shkurtër, Aleksandri 

e ndoqi Konservatorin 

e Vjenës, por për 

arsye ekonomike u detyrua 

të punonte si 

duartrokitës në Opera 

dhe si figurant në 

Burgteatër. 

Krijimtarinë teatrore 

Aleksandri e nisi më 

1898, në skenën e 

Burgteatrit. Më 1903 debutoi 

me sukses në Teatrin gjerman të Pragës, 

më 1904 në Berlin, në teatrin “Skena 

popullore”. Më 1905,Maks Rainhardi e 

mori në teatrin e tij, duke i dhënë 

mundësinë që të vlerësohej si aktor në 

rolet e Osvaldit, Pozës, Hamletit etj. 

Vetëm rolin e Fedjas, nga drama e Tol- 

stoit “Kufoma e gjallë”, e interpretoi 

1200 herë. 

Gjatë Luftës së Dytë Botërore u zu rob 

nga francezët, por me ndërhyrjen e 

bashkatdhetarit Viktor Eftimiu u lirua. 

Më 1917 mori një certifikatë, ku dëshmohej 

kombësia e tij shqiptare. Më 1921 

e pranoi ftesën e Viktor Eftimiut 

për të dhënë shfaqje në Rumani. 

Pastaj i vizitoi Rusinë 

e Amerikën. Për shkak të 

persekutimeve naziste, 

Moisiu më 1932 u vendos 

në Zvicër. Po këtë vit, 

ai triumfoi me “Faustin” 

e Gëtes nëpër skenat e 

Evropës. Më 1933 e plotësoi 

dokumentin për ta marrë 

shtetësinë shqiptare, që iu dha 

një vit më vonë. E mori vdekja e 

parakohshme në kulm të krijimtarisë. 

I mbylli sytë në Vjenë. U varros në 

Lugano të Zvicrës. Në ceremoninë e varrimit, 

artisti Basermane hodhi mbi trupin 

e Moisiut unazën tradicionale të aktorit 

Infland, në shenjë nderimi që u bëhej 

artistëve të jashtëzakonshëm.

Është arti i pasqyrimit vëllimor në hapësirë i figurave 

të njerëzve, i kafshëve ose i sendeve të gdhendura, të 

modeluara dhe të derdhura në materiale të forta. 

Në hapësirat shqiptare, skulptura shfaqet në terrakotat 

neolitike të figurës së gruas nënë, të idhujve skematikë 

të kafshëve, si dhe në enët antropomorfe e 

zoomorfe, duke arritur nivel të lartë artistik (“Gruaja 

e ulur” e Dunavecit), neoliti i mesëm: vazoja antropomorfe e Kamnikut; neoliti i vonë: vazoja antropomorfe 

e Maliqit etj. 

Në kolonitë bregdetare të antikitetit, që nga shek. VI para Kr., skulptura e mbështetur në traditën helene 

ka zhvillim të madh në funksion të arkitekturës dhe të monumenteve të varrit. 

E punuar në mermer ose në gur, ajo jep shtatore dhe koka të perëndive, si dhe të atletëve në stilin klasik, 

duke fituar tipare lokale (Perëndesha e Butrintit, shek. IV para Kr.). 

Zhvillim të madh kanë edhe statujat prej bronzit, ndërsa te rakota trajton edhe tema laike në një skulpturë 

zhanri (Hydrofora, Apolloni, shek. IV para Kr. dhe “Bariu me qengj”, Durrës, shek. III para Kr.) 

Ajo që e bëri këngën më skofiare 

Marie (Palucaj) KRAJA 

Kjo këngëtare jona e shquar lindi në Zarë (Dalmaci), 

më 1911. Arsimin profesional e mori në shkollën e 

mesme muzikore të Vjenës (Austri), ndërsa në Konservatorin 

e Gracit i kreu studimet e larta (1929 – 1934). 

Me t’u kthyer në Shqipëri, punoi mësuese në gjimnazin 

“Donika Kastrioti” (Shkodër) dhe në Institutin Femëror 

(Tiranë). Gjatë kësaj kohe zhvilloi edhe një sërë veprimtarish 

koncertale, duke futur në repertor edhe shumë këngë 

popullore. Pas Luftës së Dytë Botërore, dha mësim në 

shkollën e mesme artistike “Jordan Misja”, punoi në 

Teatrin e Operës e të Baletit, ku interpretoi një sërë figurash 

e rolesh kryesore të operave botërore e kombëtare. 

Më vonë, punoi si pedagoge e udhëheqëse e klasës së 

këngës në Konservatorin Shtetëror të Tiranës. Veprimtaria 

e saj e gjerë përfshin tërë gjinitë e muzikës vokale të kultivuar, 

që nga muzika e dhomës (këngë, romancë), oratoriale 

e deri te muzika skenike. 

Marie Kraja u shqua për veti individuale të karakterit interpretues 

e stilistik në të kënduarit e këngëve popullore, 

me një teknikë të kulluar, nënvizoi me ngjyrën e timbrit të 

zërit brendinë e tyre, zbërtheu në një shkallëzim dinamik thelbin emocional, duke krijuar 

variante të reja koncertale të këtyre këngëve. Edhe në botë, Marie Kraja e ka përfaqësuar 

denjësisht artin lirik shqiptar. 

13

Ku ishte kryeqyteti i 

MBRETËRISË DARDANE 

Rezultatet e studimeve të fundit të historianëve çojnë 

drejt pandehmës se krahina e Gallapit në antikë 

paraqiste bërthamën e qytetërimit të Mbretërisë 

Dardane. Bazuar në këto studime, historianët janë afër 

identifikimit të qyteteve më të vjetra dhe më të rëndësishme 

të Dardanisë pikërisht në këtë trevë – që nga Aria e 

Bërskova e deri te kryeqyteti Damastion. Studiuesit e 

mëhershëm patën thënë se Damastioni i kishte themelet 

diku në një rajon xehetar, ngaqë në monedhën e prerë këtu 

(që gjithashtu quhej Damastion), përveç figurës së Apollonit, 

shquhej edhe çekani i xehetarit. Historianët dhe 

arkeologët mendojnë se Damastioni do të duhej kërkuar në 

vetë Artanën (ish- 

Novobërda) ose në 

rrënojat e qyteteve 

antike përreth. 

Pse pikërisht 

krahina e Gallapit 

të sotëm supozohet 

të ketë qenë 

bërthama e 

qytetërimit të 

mbretërisë sonë më 

të lashtë? Në radhë 

të parë, për shkak 

të pasurive minerare (pothuaj në çdo katund edhe sot e 

kësaj dite gjenden gjurmët e minierave dhe të shkritoreve 

antike), por edhe për shkak të pozitës gjeografike (Gallapi 

lidhej natyrshëm me fushëtirat e Naissusit dhe më gjerë). 

Në kohën e pushtimit, pas Luftës së Dytë Botërore, vetëm 

në Artanë (ish-Novobërdë, ose Argjentinë siç e quante 

Pjetër Bogdani) qenë bërë gërmime të herëpashershme, 

kryesisht nga arkeologë serbë, rezultatet e të cilave i dimë 

fare pak ose hiç. Dihet se serbët kërkonin të fshehtat historike 

vetëm deri në mesjetën e tyre dhe çdo gjë që nuk 

mund të futej në këtë kornizë, ose heshtej, ose mbulohej 

me mister edhe më të mugët. Por, as arkeologët tanë, 

fatkeqësisht (me përjashtime të vogla), nuk u treguan vullnetmirë. 

Sot, kur s’mund të flitet më për indiferencë sidomos 

të historianëve të rinj, kërkohet më shumë se kurrë 

ndihma e arkeologëve, pa të cilët s’mund të zbritet, natyrisht, 

në kohët e shkëlqimit stërgjyshor. Një botë e tërë e 

mijëvjeçarëve, e varrosur thellë, pret përpushjen e dorës së 

arkeologëve. 

14 

GJËEGJËZA 

Kur i lidh ikin, 

kur i zgjidh, 

rrinë. 

(Këpucët) 

Zu-zu-zu, zu-zu-zu, 

Shkon atje e shkon këtu, 

Punon ditë e punon natë, 

Na jep dyllë e na jep mjaltë. 

(Bleta) 

Është identike 

plotësisht si ti, 

emrin e ka: 

Fara e zezë, 

ara e bardhë. 

(Fotografi) 

(Libri) 

Mbi dy brigje, qëndron shtrirë, 

Këmbët n'ujë ngulur mirë, 

Përmbi të makinat shkojnë, 

Nën të ujërat gurgullojnë. 

(Ura) 

Është porsi çadër, 

Me një këmbë rri, 

Fushave të gjera, 

Del kur bie shi. 

(Kërpudha) 

As nuk hahet, as nuk pihet, 

Por pa të nuk rrihet. 

(Gjumi)

Portrete 

nxënësish 

TË ATDHEUT 

Bota e vogëlushit shtatëvjeçar nuk sillet vetëm rreth librave 

për moshën e tij. Erlisi lexon për gjeografinë, historinë dhe 

për trashëgiminë e popujve, madje edhe libra për universin 

Shtatëvjeçari 

Shtatëvjeçari 

QË LEXON LIBRA SHKENCORË 

Anita KADRIU 

Është vetëm shtatëvjeçar. Por, bota e tij nuk sillet 

rreth shkronjave dhe mësimit të tyre për të 

arritur të jetë i mirë në drejtshkrim dhe lexim 

të bukur për moshën që ka. Ai e ka kaluar këtë fazë 

shumë më herët. Ende pa u bërë parashkollor, i kishte 

mësuar numrat dhe shkronjat. Ky është Erlis Arifi, 

nxënës i klasës së dytë në shkollën fillore “Hasan Prishtina” 

në Prishtinë. Dita e tij fillon me përgatitjet për 

t’u nisur në shkollë, ku qëndron prej orës 12:30 deri në 

15:30.E kur kthehet nga shkolla, së pari i kryen detyrat 

e shtëpisë, pastaj gjithë orët e pasdites zhytet në 

librat e astronomisë, të gjeografisë dhe të historisë 

botërore. Sot Lisi i njeh të gjithë flamujt e shteteve të 

botës. Mjafton ta pyesësh dhe ai t’i tregon ngjyrat dhe 

simbolikën e secilit flamur. Megjithatë, ky shtatëvjeçar 

tërë interesimin e tij ia ka kushtuar krijimit të universit. 

Ai posedon një bibliotekë të vogël me atlase 

botërore, të cilat janë shtypur për t’u përdorur nga studentë 

e studiues, e po ashtu edhe atlase që në përmbajtje 

të tyre e kanë krijimin e tokës dhe të galaktikës 

sonë. Lisi, siç e quajnë me dashuri prindërit e tij, të 

cilët janë të obliguar së paku një herë në javë ta dërgojnë 

në librari për të blerë botime të reja(të dedikuar 

për studiues e studentë dhe jo për fëmijë të moshës së 

tij), që e kanë vështirë ta largojnë nga libraria 

pa marrë shumë libra, po ashtu e kanë 

vështirë ta shkëputin edhe nga emisionet 

eksplorer për shkencën. E fundit 

që i është bashkëngjitur bibliotekës 

së tij është enciklopedia botërore. Interesimi 

i tij për filma vizatimor, përralla 

e lojëra tashmë është harruar. Ai 

thotë troç se do të bëhet shkencëtar. Po 

nuk pate si bashkëbisedues njohuri për 

tokën, florën dhe faunën, me Lisin, qofsh 

edhe 40- vjeçar, e ke problem të hysh në 

bisedë. Për të, biseda për lojëra dhe librat shkollor 

për klasën e dytë është e mërzitshme, i duket e thatë, 

ndërsa ndien shumë kënaqësi kur takon dikë që ka njohuri 

për të arriturat shkencore, me të cilin mund të de- 

batojë ose të dëgjojë nga ai ndonjë gjë që nuk e di. 

Porosia e tij për fëmijët e diasporës është t’i shfrytëzojnë 

mundësitë dhe kushtet e shkollimit që kanë. Lisi 

ëndërron ta vizitojë një nga qendrat studimore, prej 

nga me teleskop do të kishte mundësi t’i shihte yjet, 

hënën. Një pjesë e librave të tij përfshin edhe përmbajtje 

rreth jashtëtokësorëve-alienëve. Prindërit e tij, 

Bekimi e Shqipja, thonë se, me gjithë shtrëngesën 

ekonomike që mbretëron në Kosovë, nuk kursejnë që 

Lisit t’ia plotësojnë nevojat që ka për libra, të cilët nuk 

gjenden në librarinë shkollore, për shkak se janë të 

dedikuara për mosha të tjera. Ata duhet t’i blejnë ato 

në katalogun e botimeve të reja. Në bisedën për revistën 

tonë, Lisi tregon për testin e fundit të 

matematikës, të cilin e ka plotësuar 100 për 

qind, ndërkaq mësuesja e tij nuk është 

mjaftuar vetëm me kaq, ia ka shkruar 

në fund edhe vlerësimin “Të lumtë”. 

Matematika është pasioni i tij, por e 

nxit shumë edhe historia e Egjiptit, për 

të cilën thotë se ka hulumtuar në 

“google”. Ai tregon se si përdor shprehje 

në gjuhën angleze për të hulumtuar 

në internet materiale që i interesojnë, sidomos 

ato rreth historisë. Tani, Lisi fantazon se 

si t’i mësojë të gjitha gjuhët e botës. Thotë se këtë e 

ka ëndërr. Rrëfen se në shkollë për njohuritë e tij nuk 

flet me mësuesen apo me shokët. Frikësohet se s’do të 

gjejë mirëkuptim. 

15

TREGIMI 

Takim 

Arif DEMOLLI 

I PËRJETSHËM 

Këtu, 

në këtë shesh, 

njëqind vjet më parë ra 

fuqishëm daullja e lirisë. 

U mblodhën krushqit, burra 

të fjalës, të penës dhe të 

pushkës, nga të gjitha tokat 

shqiptare. 

U mblodhën shumë krushq, 

mija e mija, sepse liria nuk 

ishte çfarëdo nuseje. Ajo nuk 

vinte dot pa mija krushq, pa 

mija pushkë. Këto pushkë 

duhej të shtinin me mija herë 

në orët e liga, që nxitonin nga 

të gjitha anët t’ua prisnin 

rrugën dasmorëve, t’ua shitonin 

nusen, t’ua varrosnin shpresat 

shekullore. 

Kjo ishte dasma më e 

madhe në këto troje që nga 

koha e Skënderbeut. 

E në ballë të kësaj dasme 

madhështore 

— ju dy, 

me fjalën zjarr, 

me syrin pishë, 

me zemrën hekur. 

Pas jush vinin Sylejmani, 

Mici, Shaipi… 

Secili më mendjendritur se 

tjetri, 

më i guximshëm, 

më besnik, 

më i gatshëm të flijohej për 

atdhe. 

16 

Duke shikuar shtatoret e Abdyl 

Frashërit dhe të Ymer Prizrenit 

Kështu marshuat drejt 

lirisë. 

Tmerr i armiqve, 

shpresë e zemrave 

shqiptare. 

Atdheu u bë det i kuq. 

U bë flakë. 

U bë shkrumb e hi. 

E ju, megjithatë, çatë përpara. 

Nëpër flakë. 

Nëpër gjak. 

Nëpër shkrumb. 

Nëpër hi. 

Shpuar nga plumba. 

Çarë nga jataganë. 

Kush ia ka dalë t’i ndalë në 

gjysmë rruge krushqit tanë? 

Orët e liga të Evropës e të 

Azisë nuk mund ta duronin 

marshimin tuaj drejt lirisë. 

Ato i verbonte flamuri në 

duart tuaja. 

I turbullonte dielli shkëlqimtar 

në qiellin tonë. 

I tmerronte dhe i mllefoste 

guximi juaj për t’u ngritur, të 

vetëm, kundër një bote të tërë, 

e cila nuk donte ta pranonte as 

qenien tonë kombëtare. 

Atëherë bota ishte bërë një 

gojë e tmerrshme e një luani 

gjigant, që donte t’ju përpinte 

me një të përçapur po të mos i 

bindeshit. 

Po ju shkuat sypatrembur 

drejt cakut tuaj. 

Vaj medet! 

Sa e madhe bota 

dhe sa i shkurtër vargu i 

krushqve tuaj! 

Ata ranë njëri pas tjetrit në 

fushë të betejës. 

U copëtuan në grykë topi si 

Mici. 

U dogjën në flakë. 

Mbetën shpesh edhe pa varr, 

edhe pa këngë. 

E ju mbetët o pa vendlindje, 

o pa atdhe. 

Larg ju mbetën eshtrat, 

ndonëse mendjen dhe zemrën 

këtu e patët gjithmonë. 

Sërish ranë daulle të reja. 

Krushq të rinj u mblodhën 

për dasmë të re, po për atë 

nuse. 

Ata patën fat më të mirë, po 

ju nuk e pritët gëzimin e madh. 

Njëqind vjet nuk u patë me 

njëri-tjetrin. 

Njëqind vjet larg vendlindjes 

o atdheut. 

Ju dogji malli për shokushokun, 

për bashkëluftëtarët, 

për trojet tuaja, për ne. 

E, ja, pas njëqind vjetësh, 

ngrihemi ne, pasardhësit tuaj 

mirënjohës, dhe ju bashkojmë 

sërish.

Dhe ku? 

Mu në sheshin e dasmës së 

madhe, 

ku i folët popullit për lirinë, 

ku ngritët flamurin 

kryengritës, 

ku dhatë betimin për liri o 

vdekje. 

Ja ku jeni pranë e pranë, si 

dikur, njëri me vendimin e Lidhjes 

së Prizrenit, tjetri me një 

kobure në dorë. Sytë ju shikojnë 

diku larg, larg në 

ardhmërinë, diku edhe përtej 

kohës sonë. Çani përpara me 

vendosmëri, syçeltësi dhe me 

guxim, të gatshëm të shtini në 

orët e liga që afroheshin nga të 

katër anët. 

Jo, ore, jo! Atëbotë, horizonti 

shqiptar kishte një mijë 

anë. Dhe nga të njëmijtat ia 

mësynin armiq të dukshëm e të 

padukshëm, që të na e prishnin 

dasmën e madhe, që të na e 

rrëmbenin nusen nga duart mu 

te pragu i shtëpisë. 

Lumëbardhi ushton, këndshëm, 

si dikur. 

A po shihni? 

Kalaja ngrihet po aq madhështore 

dhe po aq krenare 

kundruall. 

Mungojnë trokëllimat e 

patkonjve të kuajve, jehona e 

daulleve, krismat e pushkëve, 

zërat e alarmeve. 

Po çuditeni? 

Po e ndieni veten të vetmuar? 

Ju ka marrë malli për kohët 

e shkuara? 

Oh, jo! – më duket se më 

thonë buzët tuaja të bronzta. 

Po si ta ndiejmë veten të vetmuar 

në shesh të një qyteti?! 

Vërtet si? Çuditem tash me 

veten time. Ku më vete mendja 

edhe mua?! 

Po ju kurrë nuk jeni vetëm. 

Çdo ditë vijnë t’ju vizitojnë 

grupe-grupe nxënës, studentë, 

punëtorë, fshatarë, turistë… 

Hyjnë në muze, ku Komiteti 

juaj i bënte mbledhjet, shikojnë 

armët tuaja, vendimet, fo- 

FJALË TË URTA PËR ATDHEUN 

Atdheu mbi të gjitha. 

Duaje atdhenë si shqiponja folenë. 

Atdheu e nëna nuk harrohen. 

Balta më e ëmbël se mjalta. 

Bijë vendi, pikë argjendi. 

Dy duar për një kokë, koka për atdheun. 

Gjuha ruhet atje ku shkruhet. 

Guri i rëndë në vend të vet. 

tografitë, veshjet… Në ministritë 

tuaja kemi hapur galerinë 

e arteve figurative. Aty 

kemi vendosur portretet e 

bustet tuaja dhe të bashkëluftëtarëve 

tuaj, tablotë nga betejat…, 

që mbi veprat tuaja të 

mos bjerë kurrë veli i harresës. 

Më duket se jua shoh gazin 

në buzë, shkëlqimin në sy. 

Më bëhet se e ndiej se si ju 

zgjerohet kraharori nga kënaqësia, 

se si ju rrah sërish 

zemra… 

Nuk na paskan përpirë gojët 

e pangopshme të armiqve! 

Nuk na paskan copëtuar 

topat e tyre! 

Nuk na paskan djegur zjarret 

e tyre! 

Nuk na paskan kalbur 

burgjet e tyre! 

Nuk na e paskan humbur 

farën trekëmbëshat e tyre! 

Ne paskemi mbetur gjallë, 

madje të fuqishëm, krenarë, të 

zotë të vetvetes! 

Edhe kënduakemi në gjuhën 

tonë! 

Edhe pikturuakemi me 

ngjyrat tona! 

Edhe ju ngritkemi përmendore! 

Sa të lumtur që dukeni që 

pas njëqind vjetësh jeni sërish 

pranë e pranë! 

Sa të lumtur jeni që gjendeni 

sërish në këtë shesh! 

Sa fatlumë jeni që erdhët 

prapë midis nesh! 

E të tillë, të pandarë e madhështorë, 

të çmuar e të nderuar 

do të mbeteni për jetë të jetëve. 

Lumë si ju, krenaria dhe 

dashuria jonë e pamatur! 

(Shkruar me rastin e 100vjetorit 

të Lidhjes Shqiptare të 

Prizrenit, më 1978) 

17

Nëntori krenar 

Nëntor krenar 

Për shqiptari 

Që një shekull 

Në pavarësi. 

Brez pas brezi 

Këtë ditë e kujtojmë 

Lavdinë e trimave 

Kurrë s’e harrojmë. 

Anita Zeqiraj, 

Zallq 

Marigonë 

Marigonë, 

Faleminderit për atë qëndismë 

Më 28 nëntor 

Ia dhe Ismail Qemalit në dorë. 

Shumë trima gjak derdhën, 

E dhanë jetën për ne. 

E tash ne festojmë 

Me gëzim e hare. 

Blerta Dobërdolani, 

Prishtinë 

Shqipja në Flamur 

28 Nëntori 

është Ditë e Mbarë 

kur Marigona 

Zbriti shqipen në Flamur 

Majlinda Berisha, 

Prishtinë 

18 

E bardha ditë 

Një festë e madhe 

Për shqiptarë, 

Ditë e bardhë, 

Ditë e mbarë. 

Vjollca Berisha, 

Saradran 

E kremtja e shenjtë 

Na u gëzua Kosova 

Diaspora e Shqipëria 

Na erdhi e shumëpritura 

PAVARËSIA. 

Po rrezon dielli, 

Po shndrit hëna, 

Feston fëmija, 

Gëzohet nëna. 

Fjolla Dushi, 

Vushtrri 

Flamuri I Dheut të 

Shqipes 

Është ditë e bukur, ditë e madhe 

Kombi ynë hedh valle. 

Është ditë e lirisë, Ditë e Flamurit 

kuqezi, 

Ditë e Dheut të Shqipes. 

Rozeta Pjetraj, 

Dujakë 

Atdheu 

Atdheu im është Kosova 

Këtu u rrita e u mësova. 

Unë jam krenar që jam shqiptar, 

Evropën e falënderoj, 

Vendlindjen nuk e harroj. 

Për atdheun shkruaj shumë 

Sepse këtu kam lindur unë 

Kelmend Ibishi, 

Përlepnicë

Qëndistarja 

Më 28 nëntor u ngrit 

flamuri në Vlorë 

e qëndisi vajza 

me emrin Marigonë. 

Këtë vajzë të bukur. 

këtë vajzë të urtë 

do ta ruajmë në zemër 

përgjithmonë. 

Egzona Ismajli, 

Ramjan 

Vjershë për 

Agim Ramadanin 

U linde, u rrite, 

Me shumë vështirësi, 

Jetën ia fale atdheut…. 

Që ne të jetojmë në liri. 

Jemi sot krenarë 

Për luftën që zhvillove 

Më në fund, Agim 

Lirinë e fitove. 

Jetmira Ajeti, 

Lladovë – Gjilan 

Biblioteka 

Ky tempull i dashur 

Mendjen ma ndriçon 

Shpirtin dhe imagjinatën 

Gjithë fëmijëve ua zgjon. 

E dua bibliotekën 

Shpesh e vizitoj 

Librat e përzgjedhur 

Me shumë ëndje i lexoj. 

Andra Dedolli, 

Prishtinë 

Besa-besë 

Edhe pse shikoj me sy 

Por me kokë mendoj 

T’u betova ty atë ditë 

Fjalë të këqija s’do të lëshoj. 

Kur isha shumë e re 

Gjyshi një herë më qortoi 

Unë i dhashë fjalë bese 

Fjalë të keqe s’do të lëshoj. 

Kur të flasësh fjalën 

Mirë duhet menduar 

Se mund të hapësh plagë 

Dikë duke e helmuar. 

Hikmete Pulaj, 

Prizren 

Dëshmori 

Ai si fëmijë 

Luftoi për liri 

Dha jetën e tij 

Për pavarësi. 

Sa shumë e pritëm 

Dhe e ëndërruam, 

Por falë dëshmorëve 

Lirinë fituam. 

Si trim i rrallë 

Ti re për tokë 

Me flamur në kraharor. 

Elmedinë Abedini, 

Muzeqinë, Shtime 

Ëndërroja 

Kur kam qenë e vogël, 

Që në fëmijëri 

Desha të jetoja 

Veç në liri. 

Beslinda Hadri, 

Skivjan 

19

Vizita e nxënësve dhe e mësuesve nga Turqia në Kosovë 

Rikthimi në atdhe 

PAS 100 VJETËSH 

Me iniciativën e Ministrisë 

së Diasporës, për 

herë të parë pas 100 

vjetësh, në prill 2012, fëmijët 

e bashkatdhetarëve tanë nga 

Turqia e vizituan Kosovën, atdheun 

e të parëve. Kjo vizitë u realizua 

në kuadër të projektit 

“Vizitë njohëse e nxënësve dhe e 

mësuesve të bashkatdhetarëve 

nga Turqia në Kosovë”. Nxënësit 

dhe mësuesit që i shoqëronin vizituan 

qytete të ndryshme, si: Prishtinën, 

Prizrenin-Mamushën, 

Pejën, Gjakovën, Skenderajn- 

Prekazin, Gjilanin dhe Zhegrën. 

Me këtë rast, ata vizituan edhe 

monumente të ndryshme kulturore 

dhe historike. Veçanërisht 

vlen të përmendet vizita në 

Prekaz, te varri i komandantit 

legjendar Adem Jashari, me 

ç’rast mysafirët u njohën me historinë 

e popullit shqiptar dhe me 

20 

sakrificat e kësaj familjeje heroike 

për lirinë e Kosovës. Gjatë 

kësaj vizite emocionuese, njëra 

nga nxënëset tregoi se kur ishte 

nisur për në Kosovë, gjyshi e 

kishte porositur që kur ta 

vizitonte varrin e komandantit 

Adem Jashari, të bënte shumë fotografi, 

por jo vetëm aty, po në 

tërë Kosovën, në mënyrë që t’i 

“çonte” pak vendlindje, të cilën 

nuk kishte arritur asnjëherë ta 

vizitonte. Vendlindjen, që gjyshi e 

kishte lëshuar para 100 vjetëve 

nga ndjekja e serbit, vetëm pas 

100 vjetësh mbesa po kthehej në 

“vatanin” e lirë. 

Në mesin e mysafirëve ishte edhe 

Jashar Bullut, një prind, i cili tërë 

kohën, sa qëndroi këtu, i kërkonte 

rrënjët e familjes së vet. Ai bëri 

një lutje që tash e tutje të ketë 

kontakte më shumë me bashkatdhetarët 

në Turqi, të mos lihen 

anash, të krijohet një urë lidhëse 

mes tyre dhe institucioneve tona, 

të ketë kontakte sa i përket arsimit, 

kulturës, pastaj t’u jepet 

mundësia të shkollohen edhe këtu, 

të krijohet një lidhje më e madhe 

afërsie. 

Ndërkaq, mësuesi Nizam, me 

origjinë nga Gaçka e Ferizajt,i cili 

e fliste një shqipe të vjetër (sepse 

edhe familja e tij kishte emigruar 

që më 1912), premtoi se kur të 

kthehej në Turqi, do ta mësonte 

më mirë gjuhën shqipe dhe do të 

angazhohet për hapjen e kurseve 

të shqipes në vendlindjen e vet, 

në Adana. Mësuesi, ndonëse 

ndonjëherë gabonte dhe shkaktonte 

të qeshura, nxënësve 

mysafirë u sugjeronte të flisnin 

vetëm shqip, duke u thënë se këtu 

janë në vendlindjen e gjyshërve e 

të stërgjyshërve. E veçanta e këtij 

mësuesi është se në çdo shkollë, 

qëështë vizituar, ka folur shqip, 

pa kompleksin a gabonte apo jo. 

Mysafirët nga Turqia i vizituan 

edhe disa shkolla. Për nder të 

tyre, në Gjilan u dha edhe një program 

kulturo-artistik.Gjatë kësaj 

kohe sa qëndruan, ata krijuan 

shoqëri me moshatarët e tyre. I 

shkëmbyen adresat, duke premtuar 

se, sapo t’u jepej mundësia, 

do të vinin sërish në Kosovë. 

Shokëve dhe shoqeve që i njohën 

u bënë ftesë që ta vizitonin 

vendin e tyre. Në fund, bashkatdhetarët 

tanë u kthyen nga kjo vizitë 

me përshtypje jashtëzakonisht 

të mira, me shpresë se do të ketë 

edhe vizita e bashkëpunime të 

tjera. 

SEBAHAT MURTURI

LETËRSI E HUAJ 

Liza Tecner 

Një mbret kishte një zog 

shumë të bukur. Fatkeqësisht, 

një ditë zogu u largua nga 

oborri i mbretit. Atë e zuri një 

plak. Donte t’ia kthente të 

zotit, por nuk e dinte rrugën. 

Papritur i doli një burrë. Plaku 

iu lut t’ia tregonte udhën, por 

ai iu përgjigj: 

-Nëse ma jep gjysmën e shpërblimit 

që do të të japë 

mbreti për zogun, të çoj unë 

atje. 

Ç’të bënte? E pranoi 

propozimin. Arritën në kështjellën 

e mbretit. Përpara 

portës qëndronte një ushtar, i 

cili nuk i la të futeshin brenda. 

-Të lë të hysh brenda vetëm 

nëse ma jep gjysmën e shpërblimit 

që do të marrësh për 

zogun, - tha ushtari. 

-Por unë gjysmën e 

shpërblimit ia kam 

premtuar udhërrëfyesit, 

- ia ktheu 

plaku. 

-Atëherë gjysmën 

e asaj që mbetet, - u 

përgjigj ushtari. 

Plaku premtoi, vazhdoi 

më tej e 

arriti te 

kësht- 

Plaku i zgjuar 

jella. Aty qëndronte përsëri një 

ushtar tjetër që e ndaloi. 

-Do të lejoj të hysh nëse ma 

jep gjysmën e shpërblimit, - i 

tha ai. 

-Gjysmën ia kam premtuar 

udhërrëfyesit. 

-Mirë, pra, gjysmën që 

mbetet. 

-Gjysmën e asaj që mbetet 

ia kam premtuar atij që rrinte 

te porta, meqë më la të hyja. 

-Mirë, pra, ma jep pjesën 

që do të mbetet. 

Plaku pranoi dhe kështu 

hyri te mbreti. Udhërrëfyesi 

qëndroi jashtë, te dera. Madhëria 

u gëzua shumë kur e pa 

mikun e dashur zogun dhe tha: 

-Çfarë do si shpërblim që 

ma solle zogun tim? 

Plaku u mendua. 

“Nëse marr 

një grosh, gjysmën 

do ta 

marrë udhërrëfyesi, 

çerekun 

ushtari i parë 

dhe atë që 

mbetet 

ushtari i 

dytë. Nëse marr 100 rubla, po 

e njëjta gjë. Sado që të marr, 

për mua nuk mbetet asgjë”. 

Pasi bëri këtë llogari, i tha 

mbretit: 

-Dua 100 goditje me kamxhik! 

Mbreti u çudit. 

-Me të vërtetë do 100 

goditje me kamxhik? 

-Po, po, me të vërtetë, - tha 

plaku. – Gjysmën e tyre ia kam 

premtuar udhërrëfyesit. 

Mbreti dërgoi ta thërrisnin. 

Ky hyri i lumtur te mbreti, 

duke kujtuar se kushedi sa 

para do të fitonte. Por, ishte 

gabuar. I thanë të shtrihej në 

një stol dhe shërbëtorët i 

dhanë 50 goditje kamxhiku në 

kurriz. Pas kësaj, mbreti tha: 

-Tani, plak, shtrihu ti! 

-Jo, mbret i nderuar, gjysmën 

e gjysmës tjetër ia kam 

premtuar ushtarit që më lejoi 

të hyja te porta. 

Mbreti dërgoi të thërrisnin 

ushtarin. I dhanë edhe atij 25 

goditje kamxhiku. Përsëri i 

kërkoi mbreti ushtarit të shtrihej. 

Por, ai ia ktheu: 

-Çerekun e fundit ia kam 

premtuar ushtarit të dytë, që 

më lejoi të vija tek ju. 

Mbreti dërgoi ta thërrisnin 

ushtarin e dytë dhe kështu 

edhe ai mori pjesën që i 

takonte. Më në fund, plaku 

u largua me një dhuratë të 

madhe, jo për zogun, por 

për zgjuarsinë e vet. 

(Nga gjermanishtja 

Jonida Bishqemi) 

21

REPORTAZH 

I thërret 

ZËRI I ATDHEUT... 

22 

Arif DEMOLLI 

Para disa vjetësh ka zënë fill një 

aktivitet domethënës: organizimi 

i ekskursioneve mësimore 

në trojet shqiptare me nxënësit e diasporës. 

Nxënësit po shoqërohen nga 

mësimdhënësit e tyre shqiptarë dhe 

nga përfaqësuesit e komunitetit të 

prindërve. Ekskursionet po zgjasin një 

javë dhe kjo kohë po mjafton që 

nxënësit t’i vizitojnë vendet më emblematike 

të trojeve shqiptare. 

Grupi i fundit që vizitoi trevat 

shqiptare erdhi nga Suedia e largët 

dhe e ftohtë, mirëpo ftohtësia veriore 

nuk ua kishte ftohur aspak këtyre 

fëmijëve dashurinë për atdheun e të 

parëve të tyre. 

Ata patën rastin t’i njihnin qytetet më 

të mëdha të Kosovës, vendet më piktoreske 

të saj, monumentet më të 

rëndësishme kulturo-historike (si 

shtëpinë e Jasharëve në Prekaz, Lidh - 

jen e Prizrenit, kullat e Gllogjanit etj.) 

dhe për ta përshkuar autostradën e 

kombit. 

Vizita që i bënë Vlorës (sidomos 

Shtëpisë ë Pavarësisë) dhe Krujës 

(Muzeut Historik dhe Muzeut Etnografik) 

u la mbresa të jashtëzakonshme. 

Po kështu, vizita në një shkollë të 

Vlorës dhe në një shkollë të Krujës, me 

programet e përbashkëta kulturo-artistike, 

ishin momente të veçanta. 

Vlen të theksohet se nxënësit e ardhur 

nga Suedia kishin përgatitur një program 

të larmishëm me recitime, këngë, 

valle dhe me interpretime instrumentale 

muzikore në gjuhën shqipe. Po 

ashtu, ndonëse të lindur e të rritur mijëra 

kilometra larg vendlindjes të të 

parëve të tyre, të gjithë e flitnin shumë 

bukur gjuhën shqipe. Kjo ndodhte, 

sepse prindërit e tyre ishin kujdesur për 

edukim në këtë frymë dhe sepse kishin 

ndjekur edhe mësimin plotësues në 

gjuhën shqipe. 

Ata bënë shumë fotografi, blenë shumë 

libra e suvenirë, u bënë njohje të reja, u 

krijuan shumë miqësi dhe këmbyen 

shumë adresa me fëmijët e Kosovës dhe 

me ata të Shqipërisë. Komunikimi 

elektronik midis tyre mund të vazhdojë 

tërë jetën.

LETËR NGA WUPPERTALI 

Festa e dijes në Gjermani 

SYLEJMAN SALIHU 

Në Wuppertal të Gjermanisë, që 

gjendet në landin e Nord-Rhein- 

Westffalen-it, më 23 qershor u organizua 

festa e dijes së nxënësve 

të shkollave shqipe në Gjermani, 

që ndryshe quhet “Kampionati i 

diturisë”. Nxënësit e shkollave 

nga shumë anë të Gjermanisë, të 

udhëhequr nga mësuesit e tyre 

dhe të shoqëruar edhe nga 

prindërit, kishin mësyrë gjimnazin 

“Am Kotten” në Wuppertal të 

Gjermanisë, me dëshirën e madhe 

që t’i provojnë dijet e tyre tok me 

moshatarët e shkollave simotra 

për kulturën, historinë, 

gjeografinë e atdheut dhe gjuhës 

shqipe, të cilën vazhdojnë ta kultivojnë 

me entuziazëm dhe me 

dashuri, këtu në diasporë, duke u 

bërë digë që lufton kundër asimilimit 

të tyre. Që nga larg, në 

shtrirje ballore horizontale, binin 

në sy fjalët ”100-vjetori i 

Pavarësisë së 

Shqipërisë”. Kampionati 

i 21-të, i 

mbajtur në 

Wuppertal, 

këtë herë 

mblodhi 14 

ekipe nxënësish 

që garonin 

në fushë 

të dijes dhe, 

krahasuar me vitet 

e kaluara, paraqiti 

një pjesëmarrje mjaft të 

vogël, derisa dimë se në Gjermani 

kemi një pjesëmarrje me rreth 

6000 nxënës shqiptarë në shkollat 

shqipe gjithandej Gjermanisë. Por, 

peri i traditës nuk u këput. 

Përshëndetën Etleva Mançe, mësuese, 

Xhemshir Haziri, kryetar i 

KASH-it në Gjermani, Skënder 

Xhakalia, ambasador i 

posaemëruar në Gjermani, Nuhi 

Gashi, zyrtar i MASHT-it të 

Kosovës, dhe vetë mësuesi nikoqir 

Sami Thaçi. Të gjithë radhazi i 

përgëzuan fëmijët për kurajën e 

tyre që të garonin me bashkëmoshatarët 

e tyre në Gjermani 

dhe uruan për suksese të larta. 

Pjesëmarrja e tyre,- u tha,- është 

vetë një sukses që në momentin 

kur ata kanë marrë përsipër një 

punë të tillë për pasurimin 

e tyre me 

dije, prandaj, 

ndonëse të gjithë 

nuk do t’i fitojnë 

tri vendet e 

para, 

prapëseprapë 

me vetë pjesëmarrjen 

e tyre 

dalin dhe vlerësohen 

të fituar që në 

fillim. 

Vajzat e shkollës së Wuppertalit 

shpërfaqën talentin e tyre 

në vallëzim, kurse nxënësit e Shtutgartit, 

të udhëhequr nga mësuesit 

Zejnije dhe Zeqir Asllani, Valdrin 

Asllani, Xhenita Shabani, Valesa 

Asllani dhe Saranda Elezaj, përcollën 

mesazhe dhe emocione të forta 

te shikuesit me poezitë për flamurin 

dhe për gjuhën shqipe. Por, 

pika kulmore e programit artistik 

ishte kur Valdrin Asllani realizoi 

një pikë tepër emocionale me 

monologun e njohur nga kohët e 

luftës ”Dheu i Kosovës”, dhe për 

këtë mori urime dhe duartrokitje të 

mëdha nga publiku. 

Në pjesën e dytë dhe kryesore të 

këtij takimi, nxënësit i provuan 

dijet e tyre, për të cilat kishin 

sakrifikuar shumë kohë dhe 

durim. Nga 14 ekipe, dhjetë u 

eliminuan në mënyrë gradative, 

sado treguan përgatitje solide, 

dhe kështu tri më të mirat, vlerësuar 

me pikë nga juria, i ndanë 

vendet fituese. 

Vendin e parë e zuri Shkolla e 

Viersenit me nxënësit: Ardit 

Ejupi, Trim Ejupi, Urim Ejupi, 

Arbesa Abazi dhe Arlinda Selimi 

me mësuesin Adem Shala; vendin 

e dytë e zunë nxënësit nga 

Shkolla e Neussit me nxënësit: 

Jehona Emini, Blinera Ismajli, 

Ardiana Muçolli, Alma Mustafi 

dhe Arbenita Jakupi me mësuesen 

Nexhmie Hamiti; kurse vendin 

e tretë e zuri Shkolla e Hammit 

me nxënësit: Ardita Hasani, 

Zelihe Kërqeli, Amire Dobra, Arlinda 

Hasani dhe Albana Lubishtani 

me mësuesen Nexhmie 

Reçica. 

23

Kampi veror 

“TA NJOHIM ATDHEUN” 

Këtë vit, në kuadër të 

manifestimit tradicional 

“Ditët e Diasporës në 

Kosovë”,i organizuar nga Ministria 

e Diasporës, u mbajt edhe 

kampi veror "Ta njohim atdheun". 

Pjesëmarrës të këtij 

kampi ishin nxënësit shqiptarë 

nga diaspora që e vijojnë 

mësimin plotësues në shtetet e 

ndryshme evropiane. 

Nga kantoni Vaud, pjesëmarrëse 

e këtij kampi ishte Antig- 

ona Iseni, nxënëse e rregullt e 

shkollës shqipe të mësimit 

plotësues në Rolle. 

Përshtypjet e saj nga ky qëndrim 

10-ditor në kampin veror 

24 

"Ta njohim atdheun": 

Ditët më të lumtura të jetës 

Quhem Antigona Iseni, jam 

nxënëse e klasës 8VSG në 

Rolle. 

Isha me fat që mora pjesë në 

kampin veror, së bashku me 

fëmijët e tjerë të diasporës. 

Ky pushim veror ka qenë më i 

miri për mua, sidomos dhjetë 

ditët në kampin e Rugovës. Aty 

njoha shumë shokë dhe shoqe 

nga diaspora dhe nga Kosova. 

Gjithashtu, njoha edhe mësues 

shumë të mirë. Ata na mësuan 

shumë gjëra nga historia, 

gjeografia, gjuha shqipe, kultura 

muzikore, edukata fizike 

etj. 

Këto ditë, kemi shëtitur dhe 

kemi parë shumë vende të 

Kosovës- Prekazin, Prizrenin, 

Pejën, Istogun, Gllogjanin, 

Krushën e Vogël, Prevallën, 

Shpellën e Gadimes, Bjeshkët 

e Rugovës, Gjakovën etj. 

Jam shumë e lumtur që i vizitova 

këto vende, sepse të 

gjitha kishin historinë e vet. 

Pas një dite të bukur shëtitje 

nëpër Kosovë, mbrëmja bëhej 

edhe më e këndshme duke kënduar 

dhe duke vallëzuar me 

shokë dhe shoqe. 

Nga ato ditë, kam bërë shumë 

miq moshatarë të mi që jetojnë 

në atdhe dhe në diasporë. 

Ditën e fundit kemi marrë edhe 

certifikata, të cilat na u dhanë 

nga Ministria e Diasporës, në 

prani të ministri të saj, zotit 

Ibrahim Makolli. 

Këto ishin ditët më të lumtura 

të jetës sime! 

(Nga portali 

i LAPSH-së – Zvicër)

E Bukura e Dheut 

EBukura e Dheut është 

figurë e tregimeve 

popullore 

shqiptare. Paraqitet si 

një vajzë që ndriçon 

nga bukuria. Atë e 

shohim me disa tipare 

që na kujtojnë 

magjistricën Circe. Të 

dyja figurat kanë lidhje me 

mbretërinë e nëntokës. Ashtu si Circia, edhe E 

bukura e Dheut banonte në një pallat që e ruante 

kuçedra ose një qen me tri kokë, i llojit të Cerberit. 

Dhe, sikundër Circa i shndërronte njerëzit në 

derra, edhe E bukura e Dheut, me ndihmën e një 

shtrige, i nguroste shpesh trimat. 

Helena 

Ishte gruaja e Menelaut, mbretit të Spartës, 

dhe një nga heroinat kryesore 

të “Iliadës” dhe 

të ciklit trojan. Që e 

vogël, Helena ishte e 

dëgjuar për bukurinë 

e saj. Kur Paridi, 

princi trojan, e rrëmbeu 

dhe e çoi në 

Trojë, Menelaui thirri 

në ndihmë të gjithë 

heronjtë akej dhe ata e organizuan 

fushatën kundër Trojës (Lufta e Trojës). 

Pas vdekjes së Paridit, Helena u martua me vëllanë 

e tij Deifofin, por shpejt e tradhtoi atë dhe 

pasi u mposht Troja, gjatë plaçkitjes së qytetit, 

burrin e saj ia dorëzoi Menelaut, i cili e vrau. 

Pas vdekjes së Menelaut, Helenën e dëbuan nga 

Sparta në Rod, ku e vranë. 

Miti përHelenëni ka frymëzuar shumë shkrimtarë 

të vjetër dhe të rinj.Ky mit është pasqyruar edhe 

në krijimtarinë e piktorëve e të kompozitorëve. 

Afërdita 

Ishte hyjneshë e dashurisë, e pllenimit dhe e 

bukurisë. Sipas Homerit, Afërdita ishte bija e 

Zeusit (kryehyjnisë) dhe e Dionës. Sipas një 

legjende më të përhapur, që e gjejmë te Hesiodi, 

ajo doli nga shkuma e detit. 

 

Afërdita u martua me 

Hefestin dhe pati shumë 

fëmijë: Harmoninë, 

Erosin, Fobin, Anterotin, 

Eneun etj. 

Sipas Homerit, ajo i 

përkrahu trojanët në 

luftën kundër akejve 

dhe ndërhyri për t’i 

mbrojtur Paridin, Eneun dhe 

trupin e Hektorit. Gratë që martoheshin, i 

dhuronin Afërditës brezin që e endnin vetë. 

Në Romë, Afërdita identifikohej me Venerën. Jul 

Cezari e quante Venerën si nënën e Eneut dhe si e 

tillë ishte stërgjyshja e Julëve (e gjinisë perandorake). 

Në artin antik, Afërditën (Venerën) e paraqitnin 

si një grua në lulëzimin e forcës dhe të bukurisë. 

Në lashtësi ishte e njohur sidomos statuja e Knidit, 

vepër e Praksitelit. Nga më të dëgjuarat është 

statuja e Afërditës së Milosit (Luvër). 

Ajkuna 

Ajkuna është e shoqja e Mujit, heroi kryesor 

i ciklit shqiptar të këngëve të kreshnikëve 

dhe nëna e Omerit. Ndonjëherë paraqitet 

edhe si motra e Mujit dhe me emrat Ajka ose 

Kuna. Ajkuna shquhet jo vetëm si nënë me zemër 

të madhe, por edhe si bashkëshorte e zgjuar, e 

urtë, trimëreshë, e denjë për kreshnikun Muji. Ajo 

shndrit sidomos në rapsodinë elegjike “Ajkuna 

qan Omerin”. 

Hyjnesha e hakmarrjes 

Nemesida (Nemesis), 

e bija e Natës, 

ishte hyjnesha 

e hakmarrjes dhe e 

drejtësisë. Në fillim, 

Nemesida duket të 

ketë qenë vetëm hyjneshë 

e hakmarrjes. Që 

nga shek. VI para Kr., ajo 

bëhet edhe hyjneshë e drejtësisë. 

Atë e paraqitnin si një grua të qetë me fytyrë 

të ashpër, që mbante fustan të gjerë, duke mbajtur 

gishtin tregues në gojë. Nganjëherë paraqitej në 

trajtën e një gruaje që qëndron në rrotat e një qerreje, 

për të treguar me ç’shpejtësi dënohej krimi. 

25

Lexues dhe studiues i shquar i 

gjuhës shqipe, veprimtar i 

Rilindjes Kombëtare, i arsimit 

dhe i kulturës. Lindi në Elbasan. 

Nga viti 1847 e ndoqi 

gjimnazin “Zosimea” të Janinës, 

ku e ndihmoi J. G. Hanin për ta 

studiuar shqipen e për të hartuar 

një fjalor shqip-gjermanisht. Shkoi 

në Stamboll më 1857 dhe, për të 

treguar nevojën e një pune të re me 

përkthimet shqipe, hartoi një 

memorandum për gjuhën shqipe. 

Qëndroi në Maltë deri 

më 1860, në një semi- 

nar protestant, ku, 

ndërkohë,e përfundoi 

përkthimin e Dhiatës së 

re toskërisht e gegërisht. 

Paraqiti disa nga 

idetë e rilindësve për 

njësinë e Shqipërisë autonome, 

për lashtësinë e 

virtytet e shqiptarëve, si 

edhe gjendjen e arsimit 

e të dialekteve të 

shqipes në punimin 

“Shënime mbi 

Shqipërinë, gjuha dhe 

përkthimi i shkrimeve të 

shenjta (1860)”. U vendos 

mësues në Tunis deri 

më 1865, kur hyri në 

marrëdhënie me përfaqësuesin 

e Shoqërisë 

Biblike të Londrës në 

Stamboll. E botoi më 

1866 përkthimin e parë 

gegërisht “Katër Ungjijtë 

dhe punët e Apostujve” 

dhe vijoi për shumë 

vjet përkthimet: “Psalmet” 

(1868 toskërisht, 1869 

gegërisht), “Dhiata e re” (gegërisht 

1869, toskërisht 1879), “Të 

bërët dhe të dalët” (toskërisht 

1880), “Nomi i dytë” (toskërisht 

1882),“Fjalët e urta të 

Solomonit” dhe “Vila e Isës” 

(toskërisht 1884). Ka lënë 

dorëshkrim “Krijesa dhe të dalët 

gegërisht”, si edhe disa shkrime të 

tjera që nuk janë gjetur. Udhëtoi 

disa herë nëpër Shqipëri që nga 

26 

viti 1870, për të mbledhur fjalë e 

shprehje nga goja e popullit, për t’i 

përhapur librat e vet dhe për t'ua 

mësuar bashkatdhetarëve shqipen 

letrare. Shoqëria Biblike i ndërpreu 

marrëdhëniet me të më 1874, 

pa paralajmërim, sepse u vërtetua 

që ai nuk besonte në frymëzimin 

hyjnor të Biblës. U detyrua të 

shiste dru e qymyr e të hapte një 

pijetore në Tiranë, por jepte fshehurazi 

mësime të shqipes. Më 

1884 përfundimisht u vendos në 

SHKRIMTARËT 

tanë nga tradita 

E DERI SOT 

KONSTANDIN NELKO KRISTOFORIDHI 

(1827 - 1895) 

Elbasan, ku vijoi të jepte shqipen 

fshehurazi, derisa vdiq. 

Veprimtaria e tij themelore ishte 

në dy fusha të lidhura ngushtë: për 

gjuhën dhe për shkollën shqipe. Më 

1867 e botoi Abetaren gegërisht, 

më 1868 toskërisht dhe libra të 

vegjël për nxënësit. Bashkë me atdhetarë 

të tjerë mori pjesë në 

Komisionin për alfabetin e për arsimin 

më 1867, në Stamboll, dhe 

më pas i vazhdoi përpjekjet e përbashkëta 

për alfabetin. U përpoq 

me Hasan Tahsinin e të tjerë të 

ngrinte shkollën shqipe. Idetë më 

të rëndësishme i ka shprehur në një 

letër drejtuar Nikolla Naços, më 

1888. 

Vepra themelore e Kostandin 

Kristoforidhit, për të cilën punoi 

gjithë jetën, është Fjalori i gjuhës 

shqipe. Më 1882 e botoi Gramatikën 

e gjuhës shqipe sipas dialektit 

toskë; ka lënë edhe disa 

dorëshkrime me shënime 

gjuhësore. E 

përkrahte teorinë për 

prejardhjen pellazge të 

shqipes. Nxori në dritë 

vlera të shumta të visareve 

të gjuhës së popullit, 

dha ndihmesë të 

veçantë për pastërtinë e 

gjuhës dhe dëshmoi se 

dialektet e shqipes nuk 

kishin dallime të mëdha. 

Me lëvrimin që i bëri 

gjuhës shqipe në përkthimet 

e në veprat e 

tjera, ndihmoi për 

themelimin e gjuhës letrare 

kombëtare. Provoi 

prozën me tregimin e 

shkurtër “Gjahu i malësorëve”. 

(Hija e Tomorit, 

botuar më 1902). 

Punoi për një sistem arsimor 

kombëtar, i 

mbështetur në një pedagogji 

e didaktikë përparimtare 

demokratike. 

Në pikëpamjet politikoshoqërore,Kostandin 

Kristoforidhi ishte iluminist 

demokrat. Si rrugë kryesore e shihte 

zgjimin kombëtar nëpërmjet 

shkollës e kulturës dhe gjuhën 

amtare e shihte si mjetin më të 

rëndësishëm për përparimin kombëtar. 

Ishte ndër përfaqësuesit e 

parë që u bënë shprehësit ideorë të 

lëvizjes kombëtare dhe bëri përpjekje 

për ta vënë në jetë programin 

e rilindësve në fushën e kulturës e 

të arsimit. Ai vdiq në vitin 1895.

GJAHU I MALËSORËVE 

(Fragment) 

- Ç’muaj është tani? 

- Janar. 

- Sa ka muaji sot? 

- Sot ka pesëmbëdhjetë ditë. 

- Ka bërë mot i mirë. 

- A dalim nesër për gjah? 

- Dalim. 

- Me të vërtetë? 

- Po, besa. 

- N’ç’anë? 

Vemi në mal të Tomorrit. – Po, 

atje të vemi të gjithë, sepse atje ka 

mjaft egërsira. – Atje ka edhe 

bisha, atje ka edhe derra të egër e 

ujq, e çakej, arusha e drerë, e 

kaproj, dhi të egra, dhelpra e lepuj. 

Atje ka edhe thëllëza mali. Në 

marrshin erë qentë e bien në ndonjë 

tufë të madhe, kemi për të vrarë 

shumë prej tyre. Nesër, pra, të 

dalim për gjah. 

-Fort mirë. 

-Cilin të vëmë të parë në gjah, të 

prijë përpara e të urdhërojë? 

Vëmë Mark Shalëgjatin. 

- Po, i mirë është Mark Shalëgjati. 

- - Ai është gjahtar i vërtetë, atij s’i 

trembet syri, është dhe trim, s’ka 

frikë nga vdekja, është burrë i 

vërtetë. 

- - Urdhëro, pra, o Mark, ç’duhet 

të bëjmë, se ty të kemi të parë. 

Mark Shalëgjati urdhëron e thotë: 

- Fort mirë, o zotëri, kështu kemi 

për të bërë. 

- Bëfshi natën e mirë, o shokë! 

- Tungjatjeta! Tungjatjeta! Të 

nesërmen vijnë gjahtarët dy nga dy 

e tre nga tre e mblidhen në Kodrën 

e Kuqe. 

- Mirëmëngjes! Mirëmëngjes! 

- Mirë se erdhët! Mirë se erdhët! 

- Ç’kohë është? 

- Është natë, do edhe shumë të 

gdhihet. S’ka zbardhëlluar, po këndojnë 

gjelat. 

- Ja tek po vijnë gjithë gjahtarët. 

- Si u gdhitë? 

- Mirë, mirë. Po zotëria juaj? 

- Mirë. 

- S’paska ardhë Mark Shalëgjati? 

- Ja tek po vjen. 

- Mirëmëngjes, o gjahtarë. 

- A jeni mbledhë të gjithë? 

- Po, zotëri, të gjithë këtu jemi. 

S’ka mbetur njeri pa ardhë. 

- A i keni mbushur armët? 

- Plot i kemi. 

- Lëshoni qentë e langonjtë të prijnë 

përpara, bëhuni varg dy e nga 

dy e shpejtoni këmbët të zëmë 

malin pa zbardhur dita. 

Udhë e mbarë! 

Udhë e mbarë! Ty, ty, ty, ty! Ty, ty 

ty! Ty, ty ty! – bie trumbeta e bririt. 

-Ha, ha, ha! Ha, ha, ha!-ndërsejnë 

qentë. 

Kam, kam, kam! Kam, kam, kam! 

Kam, kam, kam! – lehin qentë. 

-Taf, tuf! Taf, tuf! Taf, tuf! – kërcasin 

pushkët. 

-Prite, oNikollë, se po vjen një derr 

i madh që m’i ka dhëmbët një pëllëmbë 

nxjerrë jashtë nofullave. 

Vëre pushkën në sy, shënoje mirë. 

Bjeri në lule të ballit. A e vrave? – 

Të lumtë! 

- Prite, o Andre, se të doli përpara 

një dre me një palë brirë të mëdhenj. 

Taf. I ra drerit në ije dhe 

plumbi e shpoi tejpërtej. Dreri ra 

në gjunjë dhe derdhi lot nga sytë. 

- Ah, seç bëra unë! – thotë gjuetari. 

– Më mirë të mos e kishim vrarë 

atë dre, shih si derdh lot nga sytë e 

qan porsi njeri. 

- Bjeri atij ujku që po shkon aty 

drejt! 

- Mos e vra, mos e vra,- thotë tjetri. 

– Le t’i lëshojmë qentë ta shqyejnë 

e ta bëjnë copa-copa. 

- Sa mirë ia bëmë atij ujku që na 

hante dhentë! 

- Ja tek u duk një arushë e murrme. 

Posa e panë qentë, e rrethuan 

përqark. Atëherë arusha u ngre në 

këmbë porsi njeri, hapte gojën një 

kut të gjerë e pëlliste si lopë e 

pështynte qentë. 

- Bjeri, o Gjergj, se e ke përpara. 

Vraje se po të përqesh! 

- Mos e vrisni, mos e vrisni! – thotë 

Gjergji, - se po vete unë e po e zë të 

gjallë. 

- Mos, o Gjergj, se të kafshon me 

dhëmbë. 

- Pushoni, ju s’dini gjë: arusha nuk 

të kafshon me dhëmbë, po të 

shtrëngon me dy këmbët e para e 

të merr frymën. Qëllon edhe me 

gurë, të godet, po qëllon për së 

prapthi, jo për së mbari. Ngjitet 

edhe në majë të pemës si njeri. Unë 

s’e kam frikë arushën kurrë, - thotë 

Gjergji. 

- Prite, o Toskë atë dhelpër, se e 

kanë vënë përpara qentë e po ta 

bien drejt. Taf! Qëllon me pushkë 

Toska, po i shkon plumbi dëm, s’e 

godet dot, sepse dhelpra bëri 

dredha e ndrroi udhën. 

- Ah, e mallkuar! – thotë Toska – se 

ma la pushkën në faqe pa e vrarë dot. 

- Bjeri ti, o Gegë, asaj dhelpre! 

- Taf! Qëllon Gega mbi dhelprën e i 

këputi bishtin plumbi, por s’e vrau 

dot. 

- Ah, ajo dinakja që na vjedh pulat 

natën, si më turpëroi pushkën! – 

thotë Gega. 

- Prite ti, o Arbër, se na e zbardhe 

faqen, - thonë shokët. 

Kur erdhën gjuetarët ta merrnin 

tek dergjej përdhe, ajo u ngrit 

njëherësh në këmbë dhe iku më 

vrap, sepse bënte sikur kishte 

ngordhur. 

- Bini, o gjahtarë, bini, o gjahtarë, 

se u turpëruam. 

- - Taf, tuf! Taf, tuf! Qëllojnë me 

pushkë të gjithë gjahtarët dhe e 

vrasin. 

- Ty, ty, ty! Ty, ty, ty! 

- Kush i bie kësaj trumbete kështu? 

– pyesin gjahtarët. 

- Lini pushkët e mos gjuani më, o 

gjahtarë! – urdhëron Mark Shalëgjati. 

- Mjaft më, se u ngrys e po na zë 

nata këtu në pyll. Mblidhni gjahun 

që kemi vrarë, se tashti vijnë edhe 

shërbëtorët e ngarkojnë. 

- Fort mirë, po të kishim gjuajtur 

edhe pak, - thonë gjahtarët. 

- A nuk u lodhët tërë ditën së gjuajturi? 

- S’lodhen burrat nga gjahu. 

- Nuk po gjuajmë më, se s’ka mbetur 

kohë. Tjetër herë, prini përpara, 

o gjahtarë, ecni me vrap, të zëmë 

fshatin me kohë, përpara se të 

erret e të na zërë nata në udhë. Si 

të vemi në shtëpi, atje do të ndajmë 

gjahun, të hedhim short e të marrë 

secili pjesën që t’i bjerë e të bëjë në 

shtëpi të tij, të hajë e të pijë e t’i 

bëjë zemrën e mirë. 

(Përgatiti: Nebih Bunjaku) 

27

LEXOJMË 

PYESIM 

Gjeni zanoret dhe bashkëtingëlloret në fjalinë e 

parë dhe vendosini në dy kolona. 

Sa zanore dhe bashkëtingëllore ka fjalia e 

parë? 

Sa shkronja ka fjalia e parë? 

Sa zanore e bashkëtingëllore ka gjuha shqipe? 

Sa shkronja ka gjuha shqipe? 

Sa shkronja të thjeshta (njëshe) dhe të përbëra 

(dyshe) ka në fjalinë e parë? 

Sa shkronja të thjeshta dhe të përbëra ka gjuha 

shqipe? 

MËSOJMË 

Gjuha e sotme shqipe e ka sistemin e saj të 

tingujve. Këta tinguj i quajmë fonema (nga greqishtja: 

phone – zë). Çdo gjuhë ka një numër të 

caktuarfonemash. Gjuha shqipe i ka 36 fonema: 

7 zanore :a, e, ë, i, o, u, y dhe 29 bashkëtingëllore: 

b, c, ç, d, dh, f, g, gj, h, j, k, l, ll, m, n, nj, p, 

q, r, rr, s, sh, t, th, v, x, xh, z, zh. 

Zanoret janë tinguj që artikulohen në hapësirën e 

gojës pa hasur asnjë pengesë. Bashkëtingëlloretjanë 

tinguj që artikulohen në hapësirën e gojës 

duke kapërcyer një pengesë. Bashkëtingëlloret e 

gjuhës shqipe janë: 

1. Të zëshme: b, d, dh, h, g, gj, v, x, xh, z 

dhe zh. 

2. Të pazëshme: m,n,nj,j,l,ll,r,rr ,p, t, th , 

k, q, j ,c, ç, s dhe sh. 

Tingujt (fonemat) shkruhen me shenja grafike. 

Shenjat grafike që përdoren për t’i paraqitur tingujt 

(fonemat) quhen shkronja.Tingujt (fonemat) i 

shqiptojmë dhe i dëgjojmë, ndërsa shkronjat i 

shkruajmë, i shohim dhe i lexojmë.Të gjitha 

shkronjat që paraqesin tingujt e të folurit të një 

gjuhe përbëjnë alfabetin e asaj gjuhe.Alfabeti i 

gjuhës shqipe i ka 36 shkronja, të renditura si 

vijon: a, b, c, ç, d, dh, e, ë, f, g, gj, h, i, j, k, l, ll, 

m, n, nj, o, p, q, r, rr, s, sh, t, th, u, v, x, xh, y, z, 

zh. Nga këto, 27 shkronja janë të thjeshta dhe 9 

të përbëra: dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh. Këto 

shkronja quhen dyshkronjësha ose diagrame.Në 

28 

KULTURË GJUHE 

ZANORET DHE BASHKËTINGËLLORET E GJUHËS SHQIPE 

gjuhën shqipe dyshkronjëshat nuk paraqesin 

vështirësi të mëdha.Për këtë duhen ditur dhe 

duhen respektuar disa rregulla. Në rastet kur një 

fjalë mbaron me s dhe t dhe fjala tjetër fillon me 

h, atëherë shkronjat lexohen të ndara: p.sh. 

meshollë = mes-hollë, Ethem = Et-hem, 

shtathedhur = shtat-hedhur etj. 

USHTROHEMI 

1. Cilat janë fonemat që i kanë të gjitha këto 

fjalë? 

këmbë, shtambë, pëllëmbë, mbrëmje, llambë 

Gjeni katër fjalë që fillojnë me këto fonema. 

2. Cilat janë fonemat që shërbejnë për t’i dalluar 

fjalët e mëposhtme? 

batis – bitis, fal – fall, fat – fut, pulë – pullë, 

halë – valë, kokërr – dokërr, qorr – morr. 

Ç’fonema janë: zanore ap obashkëtingëllore? 

3. Në fjalinë: Flokë-flokë, ngadalë, po bie bora, 

fonema që përdoret më shpesh është o-ja. Gjeni 

dhe shkruani dy fjali ku fonema që përdoret 

më shpesh të jetë a-ja. 

USHTROHEMI 

1. Cilat janë fonemat që i kanë të gjitha këto 

fjalë? 

këmbë, shtambë, pëllëmbë, mbrëmje, llambë 

Gjeni katër fjalë që fillojnë me këto fonema. 

2. Cilat janë fonemat që shërbejnë për t’i dalluar 

fjalët e mëposhtme? 

batis – bitis, fal – fall, fat – fut, pulë – pullë, 

halë – valë, kokërr – dokërr, qorr – morr. 

Ç’fonema janë: zanore apo bashkëtingëllore? 

3. Në fjalinë: Flokë-flokë, ngadalë, po bie bora, 

fonema që përdoret më shpesh është o-ja. 

Gjeni dhe shkruani dy fjali ku fonema që 

përdoret më shpesh të jetë a-ja.

Alpet Shqiptare 

Janë malet më të larta në 

Shqipëri dhe ndër më të 

lartat në Ballkan. Ato 

kanë një sipërfaqe prej 2240 

kilometrash katrorë. Alpet 

Shqiptare kanë 13 maja, me 

mbi 2500 metra lartësi 

mbidetare. Ndër to është 

Maja e Jezercit, ajo e Kolatës, 

Grykat e Hapta, Maja e 

Radohinës, Shkëlzeni etj. 

Nerodimja 

Në fund të Fushës së 

Kosovës, në afërsi të 

Ferizajt, rrjedh lumi 

Nerodime, i cili, pastaj, degëzohet 

në dy degë. Njëra degë 

derdhet në lumin Sitnicë, që 

shkon në Detin e Zi, ndërsa 

tjetra në lumin Lepenc, që 

derdhet në Detin Egje. 

Fenomeni i ndarjes së lumenjve 

quhet bifurkacion. 

Mirusha 

Lumi Mirushë e ka 

burimin në Banjë të 

Malishevës dhe është i 

gjatë 37 kilometra. Në rrjedhën 

e poshtme të Mirushës, 

NCIKLOPEDIA 

NCIKLOPEDIA 

prej prerjes së thellë kanionike, 

formohen ujëvarat e 

mrekullueshme dhe prej tyre 

16 liqene që derdhen në njëritjetrin. 

Sa vëllezër i kishte Naimi 

Poeti ynë Naim Frashëri, 

përveç dy vëllezërve të 

tij të njohur – Abdylit e 

Samiut, i kishte edhe tre 

vëllezër të tjerë: Sherifin, 

Tahsinin dhe Mehmetin. 

Kur u botua Abetarja e 

parë në Kosovë 

Në Kosovë, Abetarja e 

parë në gjuhën shqipe 

u botua më 19 nëntor 

të vitit 1946. U shtyp në 

Prizren. Kishte 58 faqe dhe 

doli në 5000 ekzemplarë. 

PAQËSORI është oqeani 

më i madh i botës. 

AZIA, ndërkaq, është kontinenti 

më i madh. 

ANTARTIKU e ka lartësinë 

më të madhe 

mbidetare nga kontinentet 

(2200 metra mbi nivelin e 

detit). 

MONT EVERESTI është 

maja e malit më të lartë 

në botë. 

NILI është lumi më i gjatë 

i botës. 

Në DETIN E VDEKUR 

është pika më e ulët e 

Tokës. 

Kanioni MARIAN është 

vendi më i thellë në botë 

(gjendet te ujdhesa Guam 

në Paqësor dhe ka një 

thellësi prej 11034 metrash). 

GRENDLANDA në 

Amerikën Veriore është 

ujdhesa më e madhe e 

botës. Ka një sipërfaqe 

prej 2,17 milionë kilometrash 

katrorë. 

SAHARA në Afrikë është 

shkretëtira më e madhe e 

botës, me sipërfaqe prej 7. 

000 000 kilometrash katrorë. 

ANGELI në Venezuelë 

është ujëvara më e madhe 

e botës, me një lartësi prej 

1054 metrash katrorë. 

29

Nëse jeni më pak se 11 vjeç 

dhe nuk keni dalë kurrë 

në shi ose nuk keni hipur 

në pemë, është mirë që të filloni 

t’i zbuloni edhe këto gjëra. Këtë 

këshillë jua jep “National Trust”, 

i cili, për t’i shkëputur fëmijët nga 

kompjuteri dhe nga televizori, ka 

hartuar një listë me 50 gjërat që 

duhen bërë deri në moshën 

11-vjeçare, për shembull, si 

të ecësh në ekuilibër mbi një 

trung peme ose të shijosh 

një mollë të sapokëputur. 

Pjesa më e madhe e fëmijëve 

të këtij brezi nuk i kanë 

provuar kurrë këto gjëra. 

Vetëm 10 për qind e fëmijëve 

të sotëm luajnë jashtë, 

kundrejt 70 për qind që luanin 

dikur. Një në tre fëmijë 

nuk është ngjitur kurrë në një 

pemë. Këto statistika e kanë detyruar 

Entin britanik t’i shpallë 

luftë asaj që pedagogu amerikan, 

Richard Louv, e ka quajtur “çrregullime 

nga deficiti i natyrës”. 

“Fëmijët po humbasin shumë gëzime, 

mirëqenien fizike dhe 

psikologjike, duke mos luajtur në 

ajër të pastër e duke mos e eksploruar 

natyrën në gjithë kaosin 

e saj”, -ka thënë Fiona Reynolds, 

GJËEGJËZA 

Ç’ju 

këshillon 

pedagogu Luani sa më 

SHUMË NË NATYRË! 

30 

drejtoresha e përgjithshme e 

bamirësisë britanike për mbrojtjen 

e trashëgimisë kulturore dhe 

të mjedisit. Nëse gjunjët e vrarë 

dhe gërvishtjet e ndryshme ishin 

karakteristikë për të vegjlit e 

dikurshëm, sot janë vërtet të 

paktë fëmijët që luajnë jashtë 

shtëpisë. Sipas një studimi të real- 

izuar nga “Trust”-i, fajin e kanë 

më shumë prindërit që i mbrojnë 

sesa televizori dhe kompjuteri. 

“Përqindja e fëmijëve që bëjnë 

ç’të duan, pa ndërhyrjet e të rriturve, 

është ulur 90 për qind nga 

vitet ’70 e deri sot. Shumë të 

rritur, ende sot, e kujtojnë me 

mall emocionin e atyre momenteve. 

Gëzimi u duhet kthyer 

edhe fëmijëve të tyre”, -shton 

Reynolds. 

Burrat, tryeza, lapsi dhe iriqi 

Tre burra shumë të mëdhenj qëndrojnë 

nën një ombrellë të vogël. 

Mirëpo, asnjëri prej tyre nuk laget. 

(Sepse nuk bie shi) 

I shërbejnë ushqim, vetë qëndron në 

katër këmbë, mirëpo nuk mund të hajë. 

(Tavolina) 

Nuk është rastësi që për të 

shkruar listën, “National Trust” u 

kërkoi anëtarëve të saj t’i ndanin 

kujtimet e fëmijërisë që i kishin 

nxitur ata ta donin natyrën. 

Pesëdhjetë pikat nuk janë gjë 

tjetër, veçse përzgjedhja e 400 

sugjerimeve. Kjo listë tregon edhe 

një herë se si e kalonin kohën 

fëmijët dikur, duke organizuar 

gara kërmijsh, 

duke kapur flutura apo 

duke këputur fruta të 

freskëta nga pemët. Për t’i 

ndihmuar të vegjlit të arrijnë 

qëllimet e listës, duke 

filluar nga ndërtimi i një 

strehe, te gjuetia e fosileve, 

“National Trust” ka 

angazhuar disa të rinj, të 

pagëzuar “Ranger Elite”. 

Qëllimi i gjithë kësaj nisme është 

që fëmijëve t’u rikthehet marrëdhënia 

me natyrën. Të ndihmohen 

që t’i zbulojnë emocionet dhe ndjenjat, 

të cilat “Playstation” ose 

“X-Box” nuk mund t’ua japin. 

“Fëmijët që luajnë në natyrë, i 

njohin më shumë gjërat, ndihen 

dhe kuptohen më mirë, janë më 

bashkëpunues dhe më të shëndetshëm 

fizikisht”, - përfundon 

Stephen Moss, autore e raportit. 

Majën nën thikë, fillon të hollohet, shënon 

vizë- pikë, por ngadalë shkurtohet. 

(Lapsi) 

Rrumbullak e strumbullak, me bë më e 

prek të bën me gjak. 

(Iriqi)

Letra e një mësuesi mërgimtar 

Një ekskursion i paharruar në 100-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë 

Me përkrahjen e institucioneve 

arsimore të komunës 

së Ägelholmit dhe 

në bashkëpunim me ato të Republikës 

së Kosovës, tash e disa vjet 

është bërë traditë e vazhdueshme 

organizimi i ekskursioneve të 

tilla, me moton “Ta njohim atdheun”. 

Por, ekskursioni i sivjetmë 

(2-6 prill 2012) ishte më i 

veçantë, sepse u organizua në 

vigjilje të 100-vjetorit të Pavarësisë 

së Shqipërisë. Përveç vizitës 

në Kosovë, u vizituan edhe Vlora 

dhe Kruja. Ekskursioni i sivjetmë 

u organizua nën patronazhin e 

Ministrisë së Diasporës, MASHTit 

të Kosovës dhe MASH-it të 

Shqipërisë. Në të morën pjesë 

100 nxënës dhe mësues shqiptarë 

të Shkollës Shqipe të Mësimit 

Plotësues në Suedi (si simbolikë e 

100-vjetorit të Pavarësisë së 

Shqipërisë) nga tetë qytete: Ängelholm, 

Höganäs, Bostad 

(Förslov), Helsingborg, Landskrona, 

Halmstad, Kristianstad 

dhe Eslov, nën përkujdesjen e mësuesve 

dhe të mësueseve të tyre: 

Xhevat Isufi, Florinda Fejza, 

Sylë Berisha, Rexhep Jashari, 

Rashit Berisha, Emine Thaçi, 

Sherife Morina, Shaban Gashi 

dhe Nuhi Mazreku, si dhe të udhëheqësve 

e përfaqësuesve të 

shoqatave kulturore shqiptare dhe 

këshillave të prindërve: Bashkim 

Jashari, të Landskronës, 

Mustafë Berisha, Muhamet Sopi, 

Hajdin Selaci, Sylejman Berisha, 

Hasim Uka, Hakif Popova. Ekskursioni 

shoqërohej edhe nga 

përfaqësues të arsimit e të kulturës 

të komunës së Ångelholmit, 

Mia Janerdahl, drejtoreshë në 

gjimnazin “Valhal”, dhe Eva 

Manola, profesoreshë në gjimnazin 

“Rone-skolan” të Suedisë, 

përgjegjëse për kulturë. 

Nikoqirë formalë ishin drejtoritë 

komunale të arsimit, respektivisht 

shkollat homologe: në Prishtinë 

(Shkolla fillore “Asim Vokshi”), 

në Vushtrri (Shkolla fillore 

“Vëllezërit Frashëri”), në Deçan 

(Shkolla fill. “Lidhja e 

Prizrenit”), në Gjakovë (Shkolla 

fill. “Zekeria Rexha”), në Krujë 

(Shkolla fill. “Nr. 1”) dhe në 

Vlorë (Shkolla 9-klasëshe “Ismail 

Qemali”). Ekskursioni kishte 

karakter njohës-mësimor dhe u 

zhvillua brenda një jave: 2 - 6 

prill 2012 (tri ditë në Kosovë dhe 

dy ditë në Shqipëri). Një e re e 

veçantë e këtij ekskursioni ishte 

profili i tij ndërkulturor. Prezenca 

e nxënësve dhe e personelit pedagogjik 

joshqiptar (në këtë rast 

suedezë) e bënë më atraktiv dhe 

më ndërveprues në kuptim të komunikimit 

ndërkulturor dhe të 

zhvillimit të kompetencës 

ndërkulturore në të gjitha rrafshet 

e mundshme. 

Ditën e parë e kaluam në Prishtinë, 

me nxënës e mësues nikoqirë 

të “Asim Vokshit” të Prishtinës. 

Pasdite, në Qendrën e Rinisë, e 

mbushur përplot me shikues, u 

dha një program i përbashkët kulturor-artistik 

me shkollën nikoqire, 

ansamblin e fëmijëve 

“Xixëllonjat” dhe grupin e baletit 

“Mjellmat”. 

Ditën e dytë, fillimisht, e vizituam 

varrin e ish-presidentit të Kosovës, 

Ibrahim Rugova, pastaj shkuam 

në Prekaz, vizituam memorialin 

përkujtimor “Adem Jashari”, ku 

mërgimtarët u njohën me luftën e 

komandantit legjendar dhe të 

bashkëluftëtarëve të tij, dhe në 

sheshin “Adem Jashari” në Skenderaj 

u këndua e u vallëzua 

gjatë. Pasdite ishim në Vushtrri, 

me ç’rast, pas një programi të përbashkët 

me shkollën nikoqire 

“Vëllezërit Frashëri”, e vizituam 

atë shkollë, Kalanë e Vushtrrisë 

dhe Urën e Vjetër të Gurit. 

Ditën e tretë, paradite ishim në 

Deçan dhe në sheshin e këtij qyteti 

i vizituam përmendoret e heronjve 

Sali Çekaj e Luan Haradinaj, pastaj 

Kullën/Memorialin e dëshmorëve 

në Gllogjan, e në vazhdim 

shkollën fillore “Lidhja e 

Prizrenit” në Deçan. Pasdite e 

vizituam Gjakovën, ku u pritëm 

solemnisht nga personeli dhe nga 

nxënësit e shkollave “Zekeria 

Rexha” dhe “Kolë Jakova”. 

Ditën e katërt, herët në mëngjes, 

nga Prishtina udhëtuam për në 

Vlorë. Atje na pritën personeli e 

nxënësit e shkollës 9- vjeçare 

“Ismail Qemali”; u mbajt një orë 

historie, u dha një program kulturo-artistik 

i përbashkët dhe e 

vizituam Muzeun e Pavarësisë. 

Aty nxënësit u njohën me rrugën e 

pavarësisë së Shqipërisë, panë 

dokumente origjinale e fotografi 

të udhëheqësve të saj. 

Ditën e pestë ishim në Krujë. E 

vizituam shkollën fillore “Nr. 1” 

të Krujës. Aty na pritën personeli 

i shkollës dhe nxënësit e saj, u 

mbajt një orë historie, u fol për 

historinë e Krujës e rrethinës së 

saj dhe të heroit kombëtar Gjergj 

Kastrioti – Skënderbeut, u dha 

një program i përbashkët, vizituam 

kabinete të pajisura me 

mjete të ndryshme mësimore. 

Pastaj vizituam Kështjellën e Krujës, 

Muzeun Kombëtar “Gjergj 

Kastrioti-Skënderbeu” dhe atë 

Etnografik, ndërkaq në orët e 

vona u kthyem në hotel, në Prishtinë, 

prej nga të nesërmen udhëtuam 

për në Suedi. 

31

PËRRALLË SHQIPTARE 

E bija e Hënës dhe e Diellit 

Na ishte njëherë, diku në një fshat, një 

gjuetar trim që jetonte vetëm me 

nënën e tij. Nënë e bir jetonin në varfëri 

dhe djali e nxirrte bukën e gojës vetëm me 

gjueti në mal. Dikur në shpellat e malit u shfaq 

një kuçedër shumë e egër që vriste e hante çdo 

gjë të gjallë që shikonte. Njerëzit në fshat, të 

cilët jetonin më shumë me gjuetinë në mal, filluan 

të vuanin nga uria. Askush nuk guxonte 

më të shkonte në mal për të gjuajtur. Kuçedra 

e egër dhe mizore kishte ngrënë mjaft nga 

djemtë e fshatit. 

Gjuetari ynë trim vendosi dhe u nis për ta 

vrarë Kuçedrën në mal. Shumë u mundua dhe 

u përgjërua e ëma që ta ndalonte të birin të 

ndërmerrte këtë detyrë, 

por nuk ia arriti. Vasha 

e tij kish kërkuar që ai ta 

vriste kuçedrën dhe 

gjahtari trim, ngaqë e 

donte vajzën me shpirt, 

dëshironte t'ia plotësonte 

të gjitha dëshirat. Por 

Lubia (kuçedra) nuk 

kishte mëshirë as edhe për 

një të dashuruar, madje u 

egërsua shumë kur mori 

vesh se dikush qenka nisur 

për te shpella e saj për ta 

vrarë. 

Kuçedra filloi të tallej me 

djalin që sapo ishte futur 

në strofullin e saj me shpatë 

në dorë. Ndërsa djali u bë gati ta godiste me 

shpatë, kuçedra e tërbuar vetëm një herë e 

goditi Tokën me forcë, me bishtin e saj gjigand, 

dhe mali u drodh. Djalit i ra shpata nga 

dora dhe mbeti i paarmatosur përballë kuçedrës 

mizore. 

- Tashti e kam gati darkën me mish njeriu, - 

mendoi kuçedra e gëzuar dhe u bë gati ta 

copëtonte djalin. 

- Ndal të lutem!- i tha djali. Kur ika, nuk 

munda të përshëndes nënën dhe vashën time 

dhe do të kisha dëshirë që t'u them lamtumirë 

miqve dhe shokëve. 

Kuçedra e vërejti me sy mosbesues, por djali i 

dha besën se do të kthehej përsëri. Kuçedra e 

dinte se kur dikush në fshat e jepte besën, e 

mbante sikur edhe të vdiste. 

-Mirë, shko,- i tha Kuçedra. Por nesër në 

32 

mëngjes herët dua që të jesh këtu. 

-Ta jap besën time,- i tha djali dhe u nis për në 

fshat. 

Me lot në sy, të qara e përgjërime, pasi u nda 

nga e ëma që nga meraku ishte plakur edhe 

më shumë, mori uratën e saj dhe u nis për ta 

takuar vashën e dashur. Kur vasha e mori vesh 

se çfarë kishte ndodhur, tha me vendosmëri: 

-Do të shkojmë bashkë tek Kuçedra në mal. 

Më kot u mundua djali ta ndalonte, vasha nuk 

dëgjonte të rrinte në fshat. Kur në vend të një 

njeriu kuçedra pa dy veta para shpellës se saj, 

u gëzua pa masë. 

-Ohohoho,- tha e gëzuar,- nga një m'u bënë 

dy!- Nga një nuk ke 

asnjë, - u përgjigj 

vasha me guxim. Unë 

jam bija e Hënës dhe 

e Diellit. Fjala ime 

sjell jetën dhe jo vdekjen. 

Mallkimi im bie 

mbi këdo që mundohet 

të sjellë vdekjen 

dhe mjerimin. Ti, o 

kuçedër mizore, je 

pjellë e vdekjes dhe 

sjell mjerim, ndaj 

unë të urdhëroj ty të 

shkosh përsëri andej 

nga ke ardhur. Shko 

në ferr dhe digju 

përjetë! 

Në momentin që vajza i tha këto fjalë, toka 

u hap, dhe flakë e vullkan përpinë kuçedrën, 

që e lemeritur u zhduk në fund të gropës së 

madhe të hapur midis të shpellës. 

Djali ende i habitur nga vasha, u gëzua pa 

masë dhe e mori vashën në krah deri në fshat. 

Atje ai tepër i gëzuar i dha dy lajme të mira 

nënës së tij të dashur: Nusja e tij është bija e 

Hënës dhe e Diellit. Kuçedra në mal është zhdukur 

përgjithmonë. 

Njerëzit në fshat u gëzuan pa masë dhe të 

gjithë morën pjesë në dasmën e gjuetarit 

fatlum. Që nga ajo ditë, jeta në fshat vazhdon 

e lumtur dhe njerëzit janë të bekuar nga 

vasha. Nëse njerëzit në këtë përrallë ende jetojnë, 

ata tregojnë këtë histori me shumë krenari. 

Jeta triumfoi mbi vdekjen dhe njerëzit që nga 

ajo ditë jetojnë e punojnë të lumtur.

Fotografia 

Lushi i vogël, duke luajtur 

me shokë në oborr të shkollës, 

e lëndoi paksa këmbën. 

Kujdestari i klasës e këshilloi 

të shkonte te mjeku dhe të 

bënte një fotografi. 

-Fotografi! – u çudit Lushi. 

-Po. 

-Atëherë po shkoj në shtëpi 

t’i vesh rrobat e reja. 

Prerja e flokëve 

-Desha të them diçka nëse 

nuk më keqkupton,- i tha 

Agroni shokut të tij të 

bankës. 

-Për çka e ke fjalën? 

-Se flokët të janë rritur 

shumë. Do të bëje mirë t’i 

shkurtoje pak. Po të ishin të 

miat, do t’i hiqja! 

-Mirë e ke: edhe unë do t’i 

shkurtoja po të ishin tuat! 

Molla 

Dy nxënës, gjatë pushimit, 

bisedojnë në korridorin e 

shkollës: 

-A dëgjove ç’na tha mësuesja 

për mollën? 

-Ëhë! 

-Kurrë më s’do të fus mollë 

në gojë. 

-Pse!? 

-Ajo tha se molla përmban 

hekur! E unë s’dua të ha 

hekur, por mollë! 

34 

Ora për të qeshur 

Talenti 

Një shkrimtar i patalentuar i 

dha kritikut gjerman Lesing 

(1729-1781) librin e vet për 

ta shqyrtuar. Libri quhej "Fat 

dhe talent". 

Kur shkoi për të marrë 

përgjigje, Lesingu i tha: 

-Më vjen keq që po ta them 

troç, por ti shkruan për dy 

gjëra që nuk i njeh. Prandaj, 

fat i vërtetë do të ishte sikur 

njerëzit të mos e lexonin 

fare. 

Pianoja 

Dy veta bartin pianon në 

katin e shtatë të një pallati. 

Pasi arrijnë të mbushur 

frymë dhe të lodhur, njëri 

thotë: 

-Të drejtën, unë më shumë e 

dua flautin! 

-Pse? 

-Ka zë më të këndshëm dhe 

s’të lodh kaq shumë! 

Nuk po lexoj 

Një grua në tren i shkruante 

letër burrit. Pas saj qëndronte 

një njeri dhe lexonte 

atë që shkruante gruaja. Ajo, 

e nervozuar, i shkroi burrit: 

“Nuk mund të vazhdoj, 

ngaqë pas krahëve kam një 

budalla që po e lexon letrën 

time!” 

Burri u mbrojt: 

-E keni gabim. S’jam duke 

lexuar! 

Duart 

Nëse do t’i kisha tetë portokaj 

në dorën e djathtë dhe 

dhjetë portokaj në dorën e 

majtë, çfarë do të duhej të 

kisha? 

-Duar shumë të mëdha. 

Gropa 

-Çfarë mund të zmadhohet 

pa e rënduar? 

-Një gropë. 

Merimanga 

-Kamerier, në supën time po 

shikoj një mizë! 

-Mos u shqetësoni, zotëri: 

merimanga që ndodhet në 

bukën tuaj do ta vrasë atë! 

Deti i Vdekur 

-Pegi, çfarë mund të më 

thoni për Detin e Vdekur? 

-Në të vërtetë, asgjë. Unë as 

që e dija se ai ka qenë i sëmurë.

Ministri Ibrahim Makolli në mesin e nxënësve 

në kampin Rugova 

Nxënës mërgimtarë bëjnë gjimnastikë në mëngjes 

Letër e një nxënëseje 

Fotoreportazh 

Një orë mësimi 

Nxënësit e diasporës vizitojnë kompleksin “Adem Jashari” në Prekaz Një vizitë në Prizren 

Fushat kishin lule, krojet kishin ujë 

Në kuadër tëmanifestimit “Ditët e diasporës”, 

nga 6 deri më 14 gusht u organizua edhe 

shkolla verore për nxënësit tanë jashtë vendit. 

Këtu morën pjesë nxënës nga Gjermania, Austria, 

Franca, Zvicra, Italia, Suedia, Anglia, Greqia e 

Turqia, të shoqëruar nga nxënësit e shkollave fillore 

të Pejës. Në ditën e parë, në kampin turistik “Rugova”, 

në Malaj të Rugovës, dëgjoheshin të gjitha 

gjuhët. Do të thoshe se qenë kthyer fëmijët biblikë të 

Adamit e të Evës. Në ditën e fundit, ndërkaq, të 

gjithë flisnin, qeshnin e gëzoheshin vetëm shqip. Dhe 

ndodhi ngjashëm si në një këngë tonën popullore: 

krushqit e një dasme, duke shkuar për ta marrë 

nusen, kaptojnë fusha pa lule e hasin kroje pa ujë. 

Por, por kur po ktheheshin me nusen në qerre – 

fushat qenë mbushur me lule e krojet me ujë. 

35

Shkarko - Gjuha Ime

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?