الحضارية بين مالك بن نبي وسيد قطب

eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ…
OQGS°Éä
H«ø eÉd∂ Hø fÑ» hS°«ó b£Ö
Gdªù°ÉCdá Gd놰ÉQjá
O. S°∏«ªÉ¿ Gdî£«Ö *
¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯
M«å GU°£óeâ NÓd¬ HôjÉì GdëóGKá hJ«ÉQGä Gdà≤óΩ.
J©óOä Gd顃O Gdصôjá a» GdƒGb Gd©ôH» hG’ES°Óe» Gdëójå
hGdª©ÉU°ô, hGdà» QGMâ JÑëå Yø eîôê dÓEU°Óì hGdਫ«ô
hGEPG cæÉ Hü°óO Gdëójå Yø Gd顃O Gdصôjá dµπ eø eÉd∂ Hø
fÑ» )5091-3791Ω( hS°«ó b£Ö )6091-6691Ω(,
dƒGb©æÉ Gd놰ÉQ…, hPd∂ ’ENôGL¬ eø hWÉCI Gd¡õjªá Gd놰ÉQjá
Gdà» eoæp» H¡É Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô, fà«éá d©ƒGeπ OGN∏«á hNÉQL«á
a∏ªÉ d¡ªÉ eø eµÉfá HÉQRI a» e뫧 Gdصô G’ES°Óe» Gdª©ÉU°ô,
hdªÉ GCV°ÉaଠL¡ƒOgªÉ GdªàƒbóI a» GEKôGA Gd©≤π Gdªù°∏º HôU°«ó
’ JîØ≈ JóGY«ÉJ¡É Y∏≈ cπ QGU°ó heàÉH dªù°ÉQ GdªôM∏á heÉ
GCaôRJ¬ eø JëójÉä T°µ∏â J¡ójóGk eÑÉT°ôGk dµ«ÉfæÉ Gdù°«ÉS°»
hGd놰ÉQ….
eø G’CaµÉQ Gdà» S°Égªâ a» U°«ÉZá hJµƒjø Gd©ójó eø GdæîÖ
Gdªã≤Øá a» hGb©æÉ G’ES°Óe», cªÉ eã∏â gò√ Gd顃O QhDjá KÉbÑá
Mƒ∫ bôGAI GdªôM∏á Gdª©ÉU°ôI Y∏≈ Gdªù°àƒj«ø G’ES°Óe»
hGd¨ôH».
hbó hLó Gdصô Gd©ôH» G’ES°Óe» fØù°¬ hgƒ jƒGL¬ V°ªø hGb
YÉdª» Jàù°ÉQ´ hJ«ôJ¬ a» Gdਫ«ô hGdà≤óΩ a» Xπ eëÉh’ä
Gdù°«£ôI hGd¡«ªæá Y∏≈ Gdû°©ƒÜ Gd©ôH«á hG’ES°Óe«á, V°ªø
eƒGL¡á eëƒQjø jÑ∏ƒQ eø NÓd¡ªÉ JƒL¡ÉJ¬ Gdصôjá
ha≈ GEWÉQ gòG Gdù°«É¥ jæѨ» GC¿ jæü°Ö JæÉhdæÉ Yæó bôGAI Gd顃O
Gdصôjá dªÉ jªµø GC¿ jû°µπ f≤É• G’dà≤ÉA GCh a» GEWÉQ Gd≤ƒGS°º
hG’EU°ÓM«á JéÉ√ JëójÉä GdªôM∏á: GdªëƒQ G’Ch∫, j≤∞ Yæó
MóhO G’S°àÓÜ Gdصô… Gdò… S°©≈ GEd≈ Gdàôhjè d∏檧
Gdªû°àôcá H«ø GdªØµôjø, hd«ù¢ eø NÓ∫ Gdàæ≤«Ö Yø f≤É•
G’NàÓ±, ’C¿ Y∏«æÉ GC¿ f©àô± HÉC¿ Gd©≤π Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô bó
Gd놰ÉQ… hGdã≤Éa» Gd¨ôH», hJµôjù¢ Gd≤æÉYá HÉdÑójπ Gd¨ôH»
d∏框°á hGdà≤óΩ. hGdªëƒQ G’BNô gƒ Gdò… S°©≈ GEd≈ Gdàªù°∂
GCL¡ó fØù°¬ a» bôGAI aµô GdªôM∏á eø M«å Gdàë∏«π hGdØ¡º
hG’S°à«©ÉÜ hHü°Øá NÉU°á eÉ jà©∏≥ HÉdî£ÉÜ Gd≤£Ñ» Gdò…
H¡ƒjଠGdàÉQjî«á hGd놰ÉQjá Gd©ôH«á hG’ES°Óe«á cà©Ñ«ô Yø
Gdîü°ƒU°«á Gdã≤Éa«á Gdà» Jû°µπ V°ôhQI eü°«ôjá dµπ eû°ôh´
GNà∏Øâ Gd≤ôGAGä Mƒd¬ ha≥ eæ¡é«á Jàù°º HÉdà©ù°∞ Gdò…
jù°àæõ± WÉbÉJæÉ Gdògæ«á hGdصôjá hj≤ëªæÉ a» OgÉd«õ hGbÑ«á
aµô… jù°©≈ GEd≈ Gd桃V¢ hGS°àû°ôG± GBaÉ¥ eù°à≤Ñ∏«á fÉLõI
ha©Édá GQJÑÉWÉk HòGJ«àæÉ Gd©≤ójá hGd놰ÉQjá.
GdàÉChjπ Gdªôhê d¡òG G’JéÉ√ GCh PG∑. eªÉ GCOi a» f¡Éjá G’Ceô
GEd≈ GS°àÑ©ÉO GdéƒGfÖ GdªƒV°ƒY«á hGd≤†°ÉjÉ Gd뫃já Gdà» jªµø
GC¿ Jù°Égº Hû°µπ a©É∫ a» GENôGê eé઩ÉJæÉ eø eôM∏á
Gdù°µƒ¿ hGdƒgø GEd≈ eôM∏á GdØ©Éd«á hG’EféÉR.
hbó S°«£ôä GdîÓaÉä GdªògÑ«á Y∏≈ cÉaá Gdà«ÉQGä Gdصôjá
Gdà» X¡ôä a» S°ÉMá Gdصô Gd©ôH» G’ES°Óe» Gdëójå
hGdª©ÉU°ô, hjªµø J∏ªù¢ gò√ GdîÓaÉä Mà≈ a» GEWÉQ Gdà«ÉQ
GdƒGMó, hbó JôJÖ Y∏≈ Pd∂ YóΩ Mù°º Gd≤ƒ∫ Yæó eƒDQN»
hdòd∂ S°«©àªó eæ¡éæÉ a» GdàæÉh∫ Y∏≈ GS°àÑ©ÉO cÉaá Gd≤†°ÉjÉ
hGdªü°£∏ëÉä Gdà» GCT°Ñ©â HëãÉk hGCT°Ñ©àæÉ aôbá hJæÉHòG,
gò√ Gdà«ÉQGä Hîü°ƒU¢ Jü°æ«Ø¡É hJ≤ù°«ª¡É, hPd∂ ’C¿ gò√
Gdªù°ÉCdá J dª©Éj«ô aµôjá hY≤ójá jëóOgÉ G’fàªÉA
hS°æù°©≈ GEd≈ GEHôGR GdéƒGfÖ Gdà» T°µ∏â hJû°µπ, hV°ªø
bæÉYÉJæÉ GdîÉU°á ha≈ GEWÉQ GdƒY» HàëójÉä GdªôM∏á, eÉ jªµø
GdªògÑ» d¡òG Gdصô GCh PG∑, HÉ’EV°Éaá GEd≈ Gdü°Øá Gdàôc«Ñ«á Gdà»
Jà©∏≥ HàÉQjï Gdªé઩Éä Gd©ôH«á hG’ES°Óe«á hhGb©¡É Gdª©ÉU°ô
GC¿ jù°Égº a» Wôì N£ÉÜ GES°Óe» e©ÉU°ô j©» eæëæ«Éä
G’fµù°ÉQ eø GCLπ JéÉhRgÉ d∏ƒU°ƒ∫ GEd≈ GdØ©π GdæÉLõ GdÓF≥
* GCS°àÉP eù°ÉYó Gdصô G’ES°Óe» Gdª©ÉU°ô c∏«á OGQ Gd©∏ƒΩ - LÉe©á Gdªæ«É, eü°ô.
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
62

OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
H¡ƒjá G’Ceá hNü°ƒU°«à¡É Gd©≤ójá hGd놰ÉQjá
[1] .
eæò GCcãô eø QH bô¿ hMà≈ G’B¿ g» eû°µ∏á Gd놰ÉQI"
[2] .
dªÉPG? ’C¿ eû°µ∏á cπ T°©Ö g» a» LƒgôgÉ eû°µ∏á
ha≈ GYà≤ÉOfÉ GC¿ GdªæÉñ GdëÉd» Gdò… jë«É√ G’Efù°É¿ Gdªù°∏º,
ha≈ Xπ e≤ƒ’ä hJéójó S°Ñπ Gd¡«ªæá G’S°à©ªÉQjá a» M∏π
M†°ÉQJ¬, h’ jªµø GC¿ jØ¡º GCh jëπ eû°µ∏ଠeÉ dº jôJØ
HصôJ¬ GEd≈ G’CMóGç G’Efù°Éf«á, heÉ dº j੪≥ a» a¡º Gd©ƒGeπ
Gdà» JÑæ» Gd놰ÉQGä GCh J¡óe¡É
[3] .
LójóI JôJó… eù°ƒì GdëƒGQ Gd놰ÉQ… hJÓbí Gdã≤ÉaÉä
hGEfù°Éf«á Gd©ƒdªá GdªóYÉ√, gƒ a» fØù¢ Gdƒbâ Gdò… jØàôV¢ a«¬
a≤†°«á Gd놰ÉQI g» Gd≤†°«á GdµÑôi a» gòG Gd©ü°ô, Hπ a» cπ
Yü°ô, GEf¡É Gdë«õ Gdò… JæÑã≥ eæ¬ hJæຠa«¬, eîà∏∞ Gd≤†°ÉjÉ
f¡Éjá GdàÉQjï Yæó GCYàÉÜ GdæÉΩ Gd©Édª» Gdéójó Gdò… GCWπ Y∏«æÉ
e©∏æÉ RhG∫ Gdîü°ƒU°«Éä GdàÉQjî«á hGdàôhjè dã≤Éaá hGMójá
Gd≤ƒe«á hG’Efù°Éf«á.
Gd¨ôÜ heôcõjà¬.
hHîü°ƒU¢ S°«ó b£Ö heƒbج eø Gdªù°ÉCdá Gd놰ÉQjá aæôG√ a»
càÉH¬ "e©Édº a» Gd£ôj≥" bó GCY∏ø Yø càÉÜ d¬ Jëâ Gd£Ñ
f©ƒO aæ≤ƒ∫ GE¿ Wôì eû°µÓJæÉ Gdصôjá hbôGAI GdªôM∏á
heƒGL¡à¡É, ha≈ GEWÉQ eÉ dªqëræÉ GEd«¬, jé©π eø Gd†°ôhQ… Y∏≈
H©æƒG¿ "fëƒ eéઠGES°Óe» eà놰ô" Kº YÉO a» G’EYÓ¿
GdàÉd» aëò± c∏ªá "eà놰ô" eµàØ«Ék HÉC¿ jµƒ¿ YæƒG¿
GdªØµô Gdªù°∏º Wôì GdÑ©ó G’ES°Óe» Gd놰ÉQ… cªëƒQ
Lƒgô… jàü°∞ HÉdû°ªƒ∫ hGdµ∏«á, hjàéÉhR cÉaá Gd≤†°ÉjÉ
GdÑëå - cªÉ gƒ eƒV°ƒY¬ - Y∏≈ GCf¬ fÉT°Å Yø "Yª∏«á OaÉ´
fØù°«á OGN∏«á Yø G’ES°ÓΩ", hbó GCS°∞ Yø gò√ Gd©ª∏«á - Z«ô
GdéõF«á Gdà» fÉCä HæÉ Yø Gdªû°µÓä a» GEWÉQ Gd≤†°ÉjÉ Gdªü°«ôjá
Gdà» J†°©æÉ a» b∏Ö G’CMóGç hd«ù¢ NÉQL¡É, hJù°©≈ GEd≈ a¡º
GdƒGY«á - Gdà» Môeଠeø eƒGL¡á Gdªû°µ∏á Y∏≈ M≤«≤à¡É
[4] .
Gdªû°µÓä eø NÓ∫ GdƒGb hGBd«ÉJ¬ hJóGY«ÉJ¬, hd«ù¢ eø NÓ∫
G’BeÉ∫ hG’CMÓΩ Gdà» GCRg≤â WªƒMÉJæÉ Gdصôjá heø Kº
G’LàªÉY«á hG’bàü°ÉOjá hGdù°«ÉS°«á.
hGdë≤«≤á Mƒ∫ gò√ Gd≤†°«á - GC¿ eÉdµÉk - bó J©ôV¢ dôGC…
U°ÉMÖ "Gdª©Édº" hgƒ a» e©ôV¢ Mój㬠Yø Gdµ«Ø«á Gdà»
jƒX∞ H¡É Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô Y≤«óJ¬ a» hGb M«ÉJ¬ G’LàªÉY«á
hGd놰ÉQjá, M«å jôi GC¿ Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô jü°ô± fô√
hJ©ó Gdªù°ÉCdá Gd놰ÉQjá eø GCgº Gd≤ƒGS°º Gdªû°àôcá Gdà» T°¨∏â
cÓk eø eÉd∂ Hø Hæ≈ hS°«ó b£Ö, aØ» Xπ Gdéód«á Gd≤ÉFªá H«ø
GCM«ÉfÉ Yø H©†¢ Gdªû°µÓä NƒaÉk eø GC¿ jü°£óΩ HªëôΩ a»
Gdójø, fÉJéÉk a» fØù°¬ Yø Y≤óI GdëôeÉ¿, M«ø jƒGL¡¡É
Gdîü°ƒU°«á Gd놰ÉQjá G’ES°Óe«á, hH«ø hGb Gd©Édº G’ES°Óe»
GdªàôO…, MÉh∫ eÉd∂ Hø Hæ≈ GC¿ j≤∞ Y∏≈ Gdª≤ÉU°ó Gdë≤«≤á
U°ôGMá, a¡ƒ YæóeÉ j©Édè eôV°Ék a» GdªéઠG’ES°Óe» jû°©ô
cÉCf¬ jù°»A Gdø HÉ’ES°ÓΩ, hgòG Gdªƒb∞ Gdà∏Ø«≤» GdÓGEQGO…
dÓCaµÉQ hGdªôJµõGä Gdà» U°ÉZâ Môcá Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á
YÑô GdàÉQjï, hgæÉ j∏©Ö Yæü°ô GdõeÉ¿ OhQGk HÉd¨Ék a» aµô√, ’C¿
j©ôV¢ L¡ƒO√ GCM«ÉfÉ d∏î£ô, M«ø jëƒ∫ H«æ¡É hH«ø GC¿ JoƒDJ≈
KªÉQJ¡É a» Gdª«óG¿ G’LàªÉY»
[5] .
GdƒY» GdàÉQjî» HÉdªôM∏á hHéòhQgÉ, gƒ Gdò… MóO e≤ÉU°ó
GLà¡ÉOGJ¬ Mƒ∫ Gdªù°ÉCdá Gd놰ÉQjá, aÉdàÉQjï Yæó√ côhDjá
Kº jû°«ô eÉd∂ GEd≈ GCf¬ YæóeÉ jà©∏≥ G’Ceô Hªƒb∞ eã≤∞ jôjó
OQGS°á eû°µÓä Gd©Édº G’ES°Óe» OQGS°á eƒV°ƒY«á, aÉE¿ Y≤óI
hS°ƒDG∫ Yø Gdõeø, jƒX∞ OGNπ S°«É¥ GdÑëå Yø Gdª©æ≈
GdµÉeø hQGA Gdëóç Gd놰ÉQ… G’ES°Óe».
fØù°«á c¡ò√ J©≤ó e顃O√. d≤ó GCQGO GCMó gƒD’A GdªØµôjø -
j≤ü°ó S°«ó b£Ö - GC¿ j†° N£á eƒDd∞ GNàÉQ d¬ Hë≥ gòG
hha≥ gòG Gdªæë≈ jæ£∏≥ eÉd∂ Hø fÑ» eø hY» Hî∏π PGJ» Mπ
HÉdªéઠG’ES°Óe» Gdò… j©Éf» GCReá Jî∏∞ M†°ÉQ…, hgƒ
Gd©æƒG¿ fëƒ eéઠGES°Óe» eàªó¿, hdµæ¬ aµô a©ó∫ Gd©æƒG¿
HÉdü°ƒQI GdàÉd«á: "fëƒ eéઠGES°Óe»", ha≈ gò√ GdëÉdá fôi
jôi GC¿ GEU°Óì gòG Gdî∏π, ’ jªµø GC¿ jຠa» Z«ÉÜ
Gdª≤ƒeÉä G’ES°Óe«á Gdà» U°æ©â GdàéôHá Gd놰ÉQjá G’ES°Óe«á
a» GdàÉQjï.
GC¿ Gd©Óbá Gdª©«Ñá JàóNπ a» U°ƒQI MôeÉ¿ GCOH» H¨ôV¢ Gdà©ójπ
GdªòcƒQ. hjôi GHø Hæ≈ GC¿ GdªØµô GdµÑ«ô bó GYàÑô GC¿ Gdµ∏ªá
d≤ó U°ÉÆ eÉd∂ GLà¡ÉOGJ¬ Gdصôjá a» GEWÉQ Gdàªù°∂ HÉdòGJ«á
G’ES°Óe«á, hGYàÑô GC¿ GC… JæÉh∫ M†°ÉQ… dªù°∏º Gd≤ô¿
Gdªà≤£©á eø Gd©æƒG¿ G’Ch∫ bó U°ôaâ Gdªû°µ∏á a» Y≤∏¬
aÉNà∏ù°à¡É hMòQJ¡É Hü°ƒQI eÉ a» V°ª«ô√, aÉE¿ Gd©ª∏«á Gdà» Jàº
Gd©û°ôjø, ’ jªµø GC¿ jຠa» Z«ÉÜ gò√ Gdª≤ƒeÉä Gdà» Jªãπ
eôJµõGä G’f£Ó¥ fëƒ GdØ©Éd«á Gd놰ÉQjá Gdà» ZÉHâ GCh
a» G’EWÉQ GdæØù°» d¡É WÑ©Ék fà«éá a» G’EWÉQ G’COH», GEf¡É J≤£
a» GdƒGb Gdªû°µ∏á G’Chd«á Yø Yæü°ôgÉ Gdéƒgô…, hgƒ GdÑëå
a» T°ôh• M†°ÉQI GdªéઠG’ES°Óe».
Z«Ñâ hfëø fƒGL¬ cÉaá Gd©ƒGeπ Gdà» Jù°©≈ GEd≈ GLàãÉç c«É¿
G’Ceá Gdªù°∏ªá a» N†°º Gdµ«ÉfÉä Gdª©ÉU°ôI.
hjù°àæàè GHø fÑ» GC¿ S°«ó b£Ö bó GS°àÑ©ó eû°µ∏á Gd©Édº
G’ES°Óe» GdëÉS°ªá eø Hëã¬, M«ø GYà≤ó hMª∏æÉ Y∏≈ G’Yà≤ÉO
j≤ƒ∫ GHø Hæ≈: "GE¿ Gdªû°µ∏á Gdà» GS°à≤£Ñâ Jص«ô… hGgàªÉe»
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
63

OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
jù°©≈ GEd≈ GeàÓ∑ fÉU°«á GdƒY» Gd놰ÉQ… hGC¿ jàæÉh∫
Gdªû°µÓä Gdà» JƒGL¬ G’Ceá eø NÓ∫ Gdªæë≈ Gdò… jØôV¢
eø Gdªóì Gd©≤«º.
fØù°¬ Y∏≈ G’Efù°É¿ Gdª©ÉU°ô a» V°ƒA JëójÉä Gd©ƒdªá Gdà»
JôJó… eù°ƒì Gdà놰ô hJ∏à∞ HôOGA GdµƒcÑ«á Gdà» Jù°©≈ GEd≈
he Pd∂ aµº cÉ¿ jªµæ¬ GC¿ jîóΩ Gdªü°∏ëá Gd©∏«É a» Gd©Édº
G’ES°Óe» dƒ GCf¬ hb∞ eƒbØÉk eƒV°ƒY«Ék GEd≈ Gdæ¡Éjá e©àÑôGk GCf¬
GEbü°ÉA Gdîü°ƒU°«Éä hJóe«ô Gdã≤ÉaÉä Gdªë∏«á, aÉE¿ eÉd∂ Hø
fÑ» jôi a» gòG Gdü°óO GC¿ Gdªû°µπ GdôF«ù°», Hπ GCΩ
jƒLó a©Ók "eéઠGES°Óe»" hdµæ¬ eƒLƒO a» MÉ∫ "HÉOQI
Gd놰ÉQI" hGC¿ eø G’Cha≥ GC¿ fƒGL¬ eû°µ∏á M†°ÉQJ¬
[6] .
Gdªû°µÓä Gdà» jƒGL¡¡É Gd©Édº G’ES°Óe» g» eû°µ∏á
Gd놰ÉQI, c«∞ JóNπ Gdû°©ƒÜ G’ES°Óe«á a» OhQI M†°ÉQjá
Kº j∏àªù¢ b£Ö Gd©òQ dªÉd∂ a«ôi GCf¬ cÉ¿ eã∏¬ eø bÑπ, cÉ¿
jصô Y∏≈ Gdæëƒ Gdò… jصô gƒ Y∏«¬ G’B¿, YæóeÉ aµô a»
LójóI, hc«∞ J©ƒO Gdû°©ƒÜ G’ES°Óe«á Gdà» NôLâ eø
U°∏Ö GdàÉQjï dóhQI M†°ÉQjá LójóI. hGEPG S°∏ªæÉ H¡ò√
GdµàÉHá Yø gòG GdªƒV°ƒ´ ’Ch∫ eôI: "cÉfâ Gdªû°µ∏á
Yæó… - cªÉ g» Yæó√ Gd«ƒΩ - g» eû°µ∏á {J©ôj∞
Gdë≤ÉF≥, jÑ≤≈ Y∏«æÉ GC¿ fصô a» eü°«ô Gd©Édº G’ES°Óe»,
hc«∞ jªµø dæÉ GdóNƒ∫ a» OhQI M†°ÉQjá LójóI
[9] .
HÉC¿ GdªéઠG’ES°Óe» gƒ Y∏≈ hL¬ Gdàëójó "eàªó¿" hgµòG
fôG√ hbó Gféô "eôZªÉk" Jëâ JÉCK«ô "MÉdá GENÓU¢" GEd≈ eƒb∞
Gd놰ÉQIz. Kº j†°«∞ GCf¬ dº jµø bó Jî∏ü¢ H©ó eø V°¨§
GdôhGS°Ö Gdã≤Éa«á a» Jµƒjæ¬ Gd©≤∏» hGdæØù°», hg≈ QhGS°Ö
hONƒ∫ Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô dôjÉOI OhQI M†°ÉQjá LójóI eû°ôh•
Yæó eÉd∂ Hªƒb∞ Gdªù°∏º eø Y≤«óJ¬, M«å jôi GC¿ Gdò…
GBJ«á eø eü°ÉOQ GCLæÑ«á, ZôjÑá Y∏≈ Mù°¬ G’ES°Óe» GdƒGV°í a»
Pd∂ Gdë«ø. GYà≤ó S°«ó b£Ö GC¿ gò√ GdôhGS°Ö cÉfâ J¨Ñû¢
jæ≤ü°æÉ gƒ Gd©ªπ HªƒLÖ Gd©≤«óI G’ES°Óe«á, G’ES°ÓΩ hMó√
gƒ Gdò… jªµø GC¿ j©«ó Gdªù°∏ª«ø GEd≈ YÉdº Gd놰ÉQI GdîÓbá
Jü°ƒQ√, hJ£ªù¢ hJëô¥ GdôhDjá GdƒGV°ëá Gdü°ë«ëá,
aÉ’NàÓ± GEP¿ gƒ Y∏≈ {J©ôj∞ Gd놰ÉQIz"
[7] .
GdªÑóYá hjóN∏¡º a» M∏Ñà¡É, hdµø T°ôj£á GC¿ j©àÑôhG GC¿ gò√
Gd©≤«óI QS°Édá V°ôhQjá h’ Zæ≈ Yæ¡É, hdµø Gd©≤«óI ’ jªµø
hfëø J©≤«ÑÉk Y∏≈ gòG Gdªƒb∞ H«ø cπ eø GdªØµôjø fôLÅ
Gd뵺 Y∏≈ WÑ«©á GdîÓ± Gdªæ¡é» Gdò… X¡ô H«æ¡ªÉ H©ó
GC¿ Jëô∑ Gd£ÉbÉä, GE’ H≤óQ Jù°î«ôgÉ dëÉLÉä GCH©ó hGCS°ª≈
hGCLπ eø Gdë«ÉI Gd«ƒe«á, hfëø ’ fôi d©≤«óJæÉ G’ES°Óe«á
YôV¢ eƒbØ«¡ªÉ eø J©ôj∞ Gd놰ÉQI hH«É¿ T°ôhW¡É hGCgª«á
GdÑ©ó Gd놰ÉQ… a» Gdëôcá GdàÉQjî«á hGdØôh¥ GdµÉFæá H«ø
g«ªæá Y∏≈ WÉbàæÉ G’LàªÉY«á. hd¡òG a¡ò√ Gd£ÉbÉä e©£∏á
JªÉeÉk, ’CfæÉ L©∏æÉ eø G’ES°ÓΩ hS°«∏á d∏ë«ÉI G’CNôhjá, H«æªÉ
eù°ÉQ G’ES°ÓΩ hGd¨ôÜ heƒb∞ Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô eø Gdªû°µ∏á
Gd놰ÉQjá hZ«ô Pd∂ eø Jù°ÉhD’ä fà∏ªù¢ G’ELÉHá Y∏«¡É a»
cÉfâ a» Y¡ó GdôS°ƒ∫ Y∏«¬ U°∏ƒGä Gd∏¬ hGCRc≈ S°ÓΩ hS°«∏á
GdæéÉI a» Gdë«ÉI G’CNôhjá, hGCj†°Ék hS°«∏á Gdªéó hGd©õ
gòG Gdù°«É¥.
hGd놰ÉQI a» Gdë«ÉI Gd«ƒe«á
[01] .
hGET°µÉd«á GHø N∏óh¿ Gd놰ÉQjá - hg≈ G’ET°µÉd«á Gdà» JóhQ
Y∏≈ b«ÉΩ Gdóh∫ hGCbƒGd¡É - bó eã∏â Gd¡Éeû¢ GdôF«ù°» Yæó
ha≈ gòG Gdü°óO jƒDcó S°«ó b£Ö Y∏≈ GC¿ G’EjªÉ¿, Gdò… gƒ
Lƒgô Gdû°îü°«á Gdªù°∏ªá, d«ù¢ eéôO eû°ÉYô a» GdƒLóG¿ GCh
GdªØµôjø Gd©ôÜ GdªëóK«ø, eæò GC¿ GJü°π G’ES°ÓΩ HÉd¨ôÜ,
aÑÉJâ Gd≤†°«á Gdéƒgôjá g» Gd≤†°«á Gdà» JóhQ Mƒd¡É
Jü°ƒQGä a» Gdògø, ’ JôLªá d¡É a» hGb Gdë«ÉI, hd«ù¢ gæÉ∑
GEjªÉ¿ gƒ eéôO T°©ÉFô J©Ñójá d«ù¢ e©¡É Yªπ jµ«∞ eæ¡è
"Gdª≤óeá", b«ÉΩ Gd놰ÉQGä hGf¡«ÉQgÉ, U°ƒQI G’Ceá GCh Gdóhdá
Gdªã∏≈ Gdà» jªµø d≤«Ée¡É, JéæÖ GS°àªôGQ Gdà≤¡≤ô, hGdîôhê
Gdë«ÉI c∏¬ hj©¬ dû°ôj©á Gd∏¬, ’C¿ Gdªù°∏º e£ÉdÖ HÉCOGA
T°¡ÉOI H¡òG Gdójø hHµπ JµÉd«Ø¡É a» GdæØù¢ hGdé¡ó hGdªÉ∫: }
eø MÉdá G’fë£É•, hGdà≤óΩ fëƒ Gdªù°à≤Ñπ HÉCcãô a©Éd«á
[8] .
hcòd∂ L©∏æÉcº GCeá hS°£É dൃfƒG T°¡óGA Y∏≈ GdæÉS¢ hjµƒ¿
dôS°ƒ∫ Y∏«µº T°¡«óGk | )GdÑ≤ôI 341(. hjôi GC¿ G’CU°π a»
hgòG Gdªæëæ≈ Gdî∏óhf» a» Gdصô Gd놰ÉQ…, jàé∏≈ a»
GCYªÉ∫ Lª« GdªØµôjø GdÑÉQRjø a» Gd©ü°ô Gdëójå: eø QaÉYá
WÑ«©á Gdë«ÉI G’Efù°Éf«á - WÑ≤Ék d∏î£ÉÜ G’ES°Óe» - GC¿ j∏à≤»
a«¡É Wôj≥ Gdóf«É hWôj≥ G’BNôI, hGC¿ jµƒ¿ Gd£ôj≥ GEd≈ U°Óì
Gd£¡£Éh… )1081-3781Ω( GEd≈ "eÉd∂ Hø fÑ»". hdº
j≤àü°ô JÉCKô gƒD’A GdªØµôjø HÉCaµÉQ "GHø N∏óh¿" aëù°Ö,
G’BNôI, gƒ PGJ¬ Gd£ôj≥ GEd≈ U°Óì Gdóf«É, hGC¿ jµƒ¿ G’EfàÉê
hGdæªÉA hGdƒaôI a» Yªπ G’CQV¢ gƒ PGJ¬ GdªƒDgπ dæ«π KƒGÜ
hGEfªÉ fû°¡ó dój¡º GCj†°Ék f≤óGk U°ôjëÉk d¡É, GCh GfëôGaÉ H«æÉk Yæ¡É,
GCh GS°à≤Ó’k aôjóGk GERGF¡É.
G’BNôI, cªÉ GCf¬ GdªƒDgπ dôNÉA gò√ Gdë«ÉI Gdóf«É, hGC¿ jµƒ¿
G’EjªÉ¿ hGdà≤ƒi hGd©ªπ Gdü°Édí g» GCS°ÑÉÜ YªôG¿ gò√
hj©ó GHø fÑ» eø GCHôR GdªØµôjø Gdªù°∏ª«ø a» Gd©ü°ô Gdëójå
Gdòjø Jôcõä L¡ƒOgº Gdصôjá hGd©ª∏«á Y∏≈ OQGS°á GdØ≤¬
G’CQV¢, cªÉ GCf¡É hS°ÉFπ Gdëü°ƒ∫ Y∏≈ QV°ƒG¿ Gd∏¬ hKƒGH¬
G’CNôh…
[11] .
Gd놰ÉQ… eæò GHø N∏óh¿. hGEPG cæÉ fóYƒ Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô GC¿
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
64

OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
Gd©≤«óI a» hGb Gdë«ÉI Y∏≈ hL¬ NÉU¢. hgòG Gdàü°ƒQ eÉ jµÉO
jù°à≤ô a» Gd†°ª«ô Mà≈ jàëô∑ dàë≤«≥ eódƒd¬ a» U°ƒQI
Yª∏«á, hd«àôLº PGJ¬ a» MÉdá hGb©«á, hGdªƒDeø H¡òG Gdójø eÉ
jµÉO G’EjªÉ¿ jù°à≤ô a» V°ª«ô√ Mà≈ jëù¢ H≤ƒI aÉY∏«á eƒDKôI,
Jµƒ¿ gò√ g» Gdü°ƒQI GdƒM«óI Gdà» jàëôQ a«¡É GdÑû°ô JëôjôGk
cÉeÓk hM≤«≤«Ék eø Gd©ÑƒOjá d∏Ñû°ô, hJµƒ¿ gò√ g» "Gd놰ÉQI
aÉY∏«á a» fØù°¬, ha≈ Gdµƒ¿ eø Mƒd¬, j≤ƒ∫ J©Éd≈: } GEfªÉ
GdªƒDe惿 Gdòjø GBeæƒG HÉd∏¬ hQS°ƒd¬ Kº dº jôJÉHƒG. hLÉgóhG
G’Efù°Éf«á", ’C¿ M†°ÉQI G’Efù°É¿ J≤à†°» bÉYóI GCS°ÉS°«á eø
GdàëôQ Gdë≤«≤» GdµÉeπ dÓEfù°É¿, heø GdµôGeá Gdª£∏≤á dµπ
HÉCeƒGd¡º hGCfØù°¡º a» S°Ñ«π Gd∏¬. GChdÄ∂ gº Gdü°ÉObƒ¿ |
)GdëéôGä 51(. hGCj†°É: } cæຠN«ô GCeá GCNôLâ d∏æÉS¢
aôO a» Gdªéàª, h’ Môjá, a» Gdë≤«≤á, h’ côGeá dÓEfù°É¿
eªãÓk a» cπ aôO eø GCaôGO√ a» eéઠH©†°¬ GCQHÉÜ jû°ôYƒ¿
hH©†°¬ YÑ«ó j£«©ƒ¿
[21] .
JÉCeôh¿ HÉdª©ôh± hJ桃¿ Yø Gdªæµô hJƒDe惿 HÉd∏¬ | )GB∫
YªôG¿ 011(
[51] .
hgòG j©æ» GC¿ eôL©«á Gdµ«É¿ Gd놰ÉQ… Yæó S°«ó b£Ö Jæ£∏≥
hJôJµõ Y∏≈ Gdàû°ôj G’Ed¡», hgƒ jôi Gd놰ÉQI Gdë≤«≤«á g»
hMƒ∫ GdóhQ Gdò… bÉeâ H¬ Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á - a» Xπ gò√
GdàƒL«¡Éä GdóGa©á GEd≈ GdØ©π Gd놰ÉQ… - jàëóç eÉd∂ Hø
hj©ô± b£Ö "Gd놰ÉQI" H≤ƒd¬: M«ø Jµƒ¿ GdëÉcª«á Gd©∏«É
a» Gdªéઠd∏¬ hMó√ - eàªã∏á a» S°«ÉOI Gdû°ôj©á G’Ed¡«á -
Gdà» jàëôQ a«¡É G’Efù°É¿ eø cπ Jû°ôj GCQV°».
fÑ» Yø eƒDGeôI Gdü°ªâ Gdà» bÉΩ H¡É Gd¨ôÜ a» S°Ñ«π GEbü°ÉA
Gd©£ÉA Gd놰ÉQ… G’ES°Óe», hPd∂ eø GCLπ JôS°«ï Gd≤æÉYá
Kº jôH§ H«ø Gdà놰ô hGEfù°Éf«á G’Efù°É¿ M«å jôi GCf¬ M«ø
Jµƒ¿ GEfù°Éf«á G’Efù°É¿ g» Gd≤«ªá Gd©∏«É a» eéàª, hJµƒ¿
HÉCMÉOjá Gd¨ôÜ heôcõjଠa«ôi GC¿ Lª« GdƒS°ÉFπ bó GJîòä
dªëƒ Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á eø S°éπ GdàÉQjï. eø GCLπ Pd∂
Gdîü°ÉFü¢ G’Efù°Éf«á a«¬ g» eƒV° Gdàµôjº hG’YàÑÉQ, jµƒ¿
gòG Gdªéઠeà놰ôGk, aÉCeÉ M«ø Jµƒ¿ "GdªÉOI" - a» GCjá
RhQ GdµàÉÜ Gd¨ôH«ƒ¿ GdàÉQjï Mà≈ X¡ô a» Y«ƒ¿ eø GCNò Y桺
GC¿ GdàÉQjï GdÑû°ô… d«ù¢ J∏∂ Gdù°∏ù°∏á Gdà» Jàü°π a«¡É L¡ƒO
U°ƒQI - g» Gd≤«ªá Gd©∏«É... S°ƒGA a» U°ƒQI "Gdæôjá" cªÉ a»
GdàØù°«ô GdªÉQcù°» d∏àÉQjï? GCh a» U°ƒQ"G’EfàÉê GdªÉO…" a»
G’CL«É∫, hGEfªÉ a» fôgº J∏∂ Gdªù°Éaá Gdªîàõdá, Gdà» JÑàóÇ
eø G’CcôhHƒ∫ a» GCK«æÉ, hJæà¡» Yæó bü°ô T°Éjƒ HÑÉQjù¢. hGCcãô
GCeôjµÉ hGChQHÉ hS°ÉFô Gdªé઩Éä Gdà» J©àÑô G’EfàÉê GdªÉO…
b«ªá Y∏«É J¡óQ a» S°Ñ«∏¡É Gd≤«º hGdîü°ÉFü¢ G’Efù°Éf«á, aÉE¿ gòG
Gdªéઠjµƒ¿ eé઩Ék eàî∏ØÉ
[31] .
eø Pd∂ H≤∏«π, a≤ó J¡ô gò√ GdîôGaá Y∏ª«á a» GCY«ø bƒΩ eø
GCYÓΩ Gdªã≤Ø«ø a» GChQhHÉ Mà≈ GCf¬ dà©∏ƒgº Gdógû°á GEPG eÉ
heø GdªëÉhQ Gdà» jªµø eø NÓd¡É Gdµû°∞ Yø GCgº Gdù°Ñπ
GdƒGLÖ G’CNò H¡É dàØü°«π OhQ G’CaµÉQ a» f¡†°á
cû°∞ d¡º Gdªàëóç Yø hgº gò√ Gdªù°Éaá Gdà» QGChG a»
eÑàóF¡É GHàóGA d∏ªójæá ha» eæà¡ÉgÉ Gfà¡ÉA d¡É, hdƒ GCf¡º Ob≤ƒG
Gdªé઩Éä, eù°ÉCdá Gd©Óbá H«ø Gdصô hGdƒGb, hMƒ∫ YÓbá
GdƒS°ÉFπ Gdà» jª∏µ¡É GdªéઠHÉd¨ÉjÉä Gdà» MóOgÉ góaÉ d¬,
Gdæô dƒLóhG gƒI cÑ«ôI JØü°π M†°ÉQI GCQS°£ƒ hM†°ÉQI
OjµÉQä, GC… M†°ÉQI Gd«ƒfÉ¿ hM†°ÉQI Gd¨ôÜ, hGC¿ J∏∂ Gd¡ƒI
eø Gd≤ôh¿ g» Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á
[61] .
hgƒ eÉ jªµø GC¿ f©ãô Y∏«¬ eø NÓ∫ GdØ©Éd«á Gdصôjá PGä GdÑ©ó
Gd놰ÉQ…, hgƒ Hëå a» Gd©Óbá GdªàÑÉOdá H«ø Gd©æÉU°ô Gdã≤Éa«á
hjû°«ô GHø fÑ» GEd≈ NÉU°«á gÉeá GCV°Éa¡É Gd©≤π Gdªù°∏º a» JÉQjï
Gd놰ÉQGä, a∏ƒ cæÉ eÑôQjø d∏صô G’ES°Óe» eø fÉM«á J£ƒQ
Gdà» JƒDKô a» GdÑ«Äá Gd놰ÉQjá, ha≈ eói eÓAeá Gd≤«º hG’CaµÉQ
d∏¨ÉjÉä Gdà» Jù°©≈ Gd놰ÉQI dàÉCU°«∏¡É a» e뫧 G’Efù°É¿
Gd©∏º, dµæÉ eµàØ«ø HÉHàµÉQjø dƒ’gªÉ dº jü°π Gdà≤óΩ
GdàµæƒdƒL» a» Gd≤ô¿ Gd©û°ôjø GEd≈ eÉ hU°π GEd«¬: GChd¡ªÉ GdæÉΩ
G’LàªÉY» ha» YÓbÉä gò√ Gd놰ÉQI HÉdµ«ÉfÉä Gdã≤Éa«á
G’CNôi.
Gd©û°ô… a» Gdëù°ÉÜ, hKÉf«¡ªÉ Y∏º GdéÑô Gdò… J≤π G’CQbÉΩ
eø U°ƒQJ¡É Gdªëù°ƒS°á GEd≈ GdôeƒR GdªéôOI. hgòG hMó√
ha≈ gòG Gdü°óO jôi GHø fÑ» GC¿ ZÉjÉä Gdæû°É• Gd놰ÉQ… Y∏≈
eù°àƒi G’EféÉR Gd©∏ª» jຠH∏ƒQJ¡É eø NÓ∫ G’CS°ù¢ Gd©≤ójá
cØ«π HÉC¿ jé©∏æÉ fóQ∑ eÉ jójø H¬ Gd©≤π G’Efù°Éf» d∏©≤π
G’ES°Óe» eø hS°«∏á ’ jù°à£« Hóhf¡É Gdù°«ô hGdà≤óΩ a» e«óG¿
hGdصôjá Gdà» Jù°à≤£Ö gò√ Gd¨ÉjÉä hJëàƒj¡É Kº Jëƒd¡É eø
NÓ∫ Gdæû°É• GdØôO… hGdéªÉY», GEd≈ GCOGI d∏Ø©Éd«á Gd놰ÉQjá
Gd©∏ƒΩ, Y∏ƒΩ Gd†°Ñ§ hGdà≤ójô GdëÉS°º, hfëø fójø HƒV° gòG
GdæÉΩ hPG∑ Gd©∏º dòd∂ GdªæÉñ Gd©≤∏» Gdò… cƒfଠGd≤«ªá
hgæÉ jü°Ñí d∏صô Gdò… Jªã∏¬ M†°ÉQI eÉ OhQI, hM«ƒjଠa»
Môcá Gd놰ÉQI heù°ÉQgÉ
[41] .
Gd≤ôGBf«á a» GdªéઠG’ES°Óe»
[71] .
ha≈ gòG Gdü°óO jòcô b£Ö, a» e©ôV¢ Mój㬠Yø Nü°ÉFü¢
Gdàü°ƒQ G’ES°Óe» he≤ƒeÉJ¬, GC¿ G’EjéÉH«á U°Øá eÓReá d∏æû°É•
hjôH§ eÉd∂ H«ø gò√ GdàƒL«¡Éä hPd∂ Gd©£ÉA a» JÉQjï Gd©∏º
Hªû°µÓä Gdªù°∏º Gdª©ÉU°ô, M«å jôi GC¿ e≤ƒeÉä Gdë«ÉI
Gd©∏ª«á J∏∂ eÉRGdâ M«á fÉH†°á, hY∏≈ Gdªù°∏º GEPG eÉ GCQGO
G’Efù°Éf», GEjéÉH«á G’Efù°É¿ a» Gdµƒ¿, hGEjéÉH«á GdªƒDeø H¡ò√
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
65

OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
e∏ëá d∏©Édº G’ES°Óe» a» hbØଠGdëÉd«á, GEP gƒ jëÉh∫ eÉ
hS°©à¬ GdªëÉhdá GC¿ jØ¡º eû°µÓJ¬ a¡ªÉk hGb©«Ék, hGC¿ j≤ƒΩ
GCS°ÑÉÜ f¡†°à¬ cªÉ j≤ƒΩ GCS°ÑÉÜ aƒV°É√ J≤ƒjªÉ eƒV°ƒY«É.
hGd顃O a» S°Ñ«π G’EféÉR, eÉ JõG∫ Jëâ jó Gdªéàª
G’ES°Óe» eà≈ GCQGO GS°àîóe¡É eø Lójó, hHëù°ÑæÉ GC¿ f≤ôQ GC¿
hgòG G’ET°©É´ Gd©Édª» Gdû°Éeπ Gdò… Jàªà H¬ K≤Éaá Gd¨ôÜ, gƒ
Gdò… jé©π eø aƒV°É√ GdëÉd«á eû°µ∏á YÉdª«á, jæѨ» GC¿
eù°Égªá Gdصô G’ES°Óe» a» J檫á JôGç G’Efù°Éf«á Gd©∏ª»
d«ù°â J≤óQ aëù°Ö HÉEféÉRGä j≤ôQgÉ GCh jæØ«¡É Gdªù°àû°ô¥
fë∏∏¡É, hGC¿ fàØ¡ª¡É a» U°ÓJ¡É HÉdªû°µ∏á G’Efù°Éf«á H©Éeá,
hHÉdàÉd» HÉdªû°µ∏á G’ES°Óe«á
[02] .
Mù°Ö gƒG√, Hπ J≤óQ HÉdਫ«ô GdéòQ… Gdò… GCMóK¬ GdªØ¡ƒΩ
Gd≤ôGBf» a» GdªæÉñ Gd©≤∏» hGdÑæÉAGä eæò c∏ªá "GEbôGC"
[81] .
heø GCgº GdéƒGfÖ a» GdªªÉQS°á Gd¨ôH«á hGdà» GS°àëƒPä Y∏≈
L¡ƒO eÉd∂ Gdصôjá hGd놰ÉQjá, QU°ó Gd¨ôÜ cÉgôI
hMƒ∫ fØù¢ GdéÉfÖ Gdªà©∏≥ H©£ÉA Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á a»
GdàÉQjï jôi S°«ó b£Ö GC¿ GdƒK«≤á GdØôjóI Gdà» M≤≤¡É G’ES°ÓΩ
GS°à©ªÉQjá, hNÉU°á a» GEWÉQ GdàéôHá GdªôjôI Gdà» YÉfÉgÉ
Gdû°©Ö GdéõGFô… Gdªù°∏º, hYÉf≈ eæ¡É eÉd∂ fØù°¬ a» M«ÉJ¬
a» JÉQjï GdÑû°ôjá, hgòG G’Cd∞ YÉΩ eø Gdªù°àƒjÉä Gdôa«©á, dº
JògÖ c∏¡É S°ói, hdº JàÑóO eø YÉdº Gdë«ÉI V°«ÉYÉk, hdº Jàô∑
GS°àæ¡ÉV¢ PGJ¬ Gd놰ÉQjá GC¿ jàªù°∂ H¡É, hY∏«æÉ GC¿ fòcô
Gdªù°∏º HÉC¿ gò√ GdªôJµõGä Gdà» Jëå Y∏≈ GS°àæ¡ÉV¢ Gd©≤ƒ∫
GdÑû°ôjá H©ógÉ cªÉ Jù°∏ªà¡É eø bÑπ.
Gdصôjá hGd©ª∏«á, a«ôi GC¿ G’S°à©ªÉQ bó Gf≤∏Ö a» Gd†°ª«ô
G’ChQhH» GEd≈ bƒe«á Yª«ÉA, GBdâ H©ó Jü°Ø«à¡É hJ≤£«ôgÉ
hJµôjôgÉ GEd≈ GCS°£ƒQI "Gdéæù¢ GdªîàÉQ" Gdà» Jàîò a«ªÉ H©ó
PQj©á GEd≈ H∏ƒÆ bªá GdÑôHôjá, hHòd∂ GCOi GEd≈ b«ÉΩ G’S°à©ªÉQ
hGd• Gd©ôj†°á Gdà» Jôcà¡É eƒLá Gdªó G’ES°Óe» a» M«ÉI
GdÑû°ôjá c∏¡É bó JôS°Ñâ GCKÉQgÉ a» GdàÉQjï GdÑû°ô…, aëôcá
Y∏≈ GCS°ÉS¢ GMà≤ÉQ G’CLæÉS¢ GEd≈ fû°ƒA "Læù¢ GCS°ª≈" H«ø S°ÉFô
G’CLæÉS¢ GdÑû°ôjá
[12] .
G’EU°Óì Gdójæ», Gdà» bÉΩ H¡É eÉQJø dƒKô hcÉdØø a» GChQHÉ,
hMôcá G’EM«ÉA Gdà» J≤àÉä eæ¡É GChQHÉ Mà≈ Gd«ƒΩ, hMôcá
J룫º GdæÉΩ G’Eb£ÉY≈ a» GChQhHÉ, hG’f©àÉ¥ eø Mµº
G’CT°ôG±, hMôcá Gdªù°ÉhGI hGEYÓ¿ M≤ƒ¥ G’Efù°É¿ Gdà»
ha≈ gòG Gdü°óO jôi eÉd∂ GC¿ G’ChQhH» a» MÉdá GfØü°É∫ Yø
G’Efù°Éf«á eæ©õ∫ Yæ¡É, YÉR± Yæ¡É, cÉCf¬ d«ù¢ eæ¡É, Hπ jàôHü¢
Jé∏â a» GdªÉLæÉ cÉQJÉ a» GEfé∏àôG, hGdãƒQI GdØôfù°«á, hMôcá
GdªògÖ GdàéôjÑ» Gdà» bÉΩ Y∏«¡É eéó GChQhHÉ Gd©∏ª» hGfÑ©ãâ
H¡É GdóhGFô c» jé©π eæ¡É MÉLá jª∏µ¡É, hT°«ÄÉ j¨àü°Ñ¬,
YæóeÉ Jó¥ S°ÉYá GdØàƒMÉä G’S°à©ªÉQjá
[22] .
eæ¡É GdØàƒMÉä Gd©∏ª«á Gd¡ÉF∏á a» Gd©ü°ô Gdëójå, hGCeãÉd¡É eø
GdëôcÉä GdµÑôi, Gdà» jëù°Ñ¡É GdæÉS¢ GCU°ƒ’k a» GdࣃQ
hK≤Éaá Gd¨ôÜ dº J©ó K≤Éaá M†°ÉQI, a≤ó GS°àëÉdâ HàÉCK«ô
G’S°à©ªÉQ hGd©æü°ôjá, hGCV°ëâ K≤Éaá GEeÑôGWƒQjá
[32] .
GdàÉQjî», c∏¡É bó GS°àªóä eø Pd∂ Gdªó G’ES°Óe» GdµÑ«ô,
hJÉCKôä H¬ JÉCKôGk GCS°ÉS°«É Yª«≤Ék.
hMƒ∫ GCKô GdæõYá G’Bd«á-GdªÉOjá Y∏≈ G’CNÓ¥ a» Gd¨ôÜ,
jù°àæàè eÉd∂ GC¿ GChQHÉ GdæÉRYá GEd≈ "Gdµº" hGEd≈ "Gdæù°Ñ«á" bó
heø LÉep©»r G’Cfódù¢, heø JÉCK«ô M†°ÉQI Gdû°ô¥ G’ES°Óe»,
Gdà» GCU°Ñëâ M†°ÉQI YÉdª«á, heø GdàôLªÉä G’ChQH«á dàôGç
bà∏â YóOGk cÑ«ôGk eø GdªØÉg«º G’CNÓb«á M«ø LôOJ¡É eø
e©Éf«¡É GdæÑ«∏á hGCMÉdà¡É V°ôhQjÉ eø Gdµ∏ªÉä GdªæуPI a» Gd∏¨á
WôjóI G’S°à©ªÉ∫ eø Gd†°ª«ô
[42] .
Gd©Édº G’ES°Óe», GfÑ©ãâ Môcá G’EM«ÉA G’ChQH«á a» Gd≤ô¿
GdôGH Yû°ô heÉ JÓ√, hGfÑã≤â còd∂ Gdëôcá Gd©∏ª«á Gdëójãá,
hHîÉU°á Gd£ôj≤á GdàéôjÑ«á
[91] .
Kº jù°àû°¡ó HÉCeã∏á eø Gdû°¡ÉOGä Gd¨ôH«á GdªƒV°ƒY«á hGdªæü°Øá
a» gòG Gdü°óO eø GCeãÉ∫ "Hôj؃dâ" a» càÉHá "HæÉA G’Efù°Éf«á"
hZ«ôgº.
hj†°«∞ GC¿ GdªéઠG’Ceôjµ» j©Éf» eø XÉgôI J†°îº eø
fÉM«á hJæÉbü¢ eø fÉM«á GCNôi. J†°îº G’EeµÉ¿ Gd놰ÉQ…,
hJ†°ÉhD∫ G’EQGOI Gd놰ÉQjá, hGC¿ Gd¡ƒI GCU°Ñëâ Jàù° H«ø
GdƒGb Gd£Ñ«©» G’Efù°Éf» Gdò… hQç eÑôQGJ¬ hhGb©¬ Gdã≤Éa»
hMƒ∫ Jë∏«π eÉd∂ dªù°ÉQ Gd놰ÉQI Gd¨ôH«á, hGdà» T°¨∏â
GgàªÉe¬ hJÑ∏ƒQä a» càÉHÉJ¬ eø NÓ∫ eæ¡é«á hGY«á fØà≤ógÉ
Gd«ƒΩ
[62] .
a» GEWÉQ L¡ƒOfÉ Gdصôjá Gdª©ÉU°ôI, jôi eÉd∂ GC¿ JéôHá
Gd놰ÉQI Gd¨ôH«á, J©ó OQS°É N£«ôG dØ¡º eü°ÉFô Gdû°©ƒÜ
hGEPG cÉ¿ GdàƒGR¿ H«ø YæÉU°ô GdÑæÉA Gd놰ÉQ… gƒ GdªØà≤ó a»
M†°ÉQI Gd¨ôÜ, a«ôi eÉd∂ GC¿ Gd놰ÉQI jéÖ GC¿ JëóO eø
hGd놰ÉQGä, hg≈ Ló eØ«óI dÑæÉA Gdصô G’ES°Óe», ’Cf¡É
U°ÉOaâ GCYº eÉ Jü°ÉOa¬ YÑ≤ôjá G’Efù°É¿ eø féÉì, hGCN£ô eÉ
HÉAä eø GENØÉ¥. hGEOQG∑ G’CMóGç eø cÓ GdƒL¡«ø V°ôhQI
hjæóO eÉd∂ HÉdà≤óΩ GdàµæƒdƒL» Gdò… dº jù°àîóe¬ Gd¨ôÜ GE’
dà©¡ó Gdû°©ƒÜ Gdªù°à©ªôI, hGdà뵺 H¡É hGS°à¨Ód¡É
[52] .
hL¡á fô hX«Ø«á, a¡» e骃´ Gdû°ôh• G’CNÓb«á hGdªÉOjá
Gdà» Jà«í dªéઠe©«ø GC¿ j≤óΩ dµπ aôO eø GCaôGO√, a» cπ
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
66

hJµôjª¬.
gòG G’Efù°É¿, Gdò… eø GdªØôhV¢ GC¿ jµƒ¿ U°Éf©¡É, hGCf¡É eø
GCL∏¬ U°æ©â
[03] .
Gdªù°ÉYóI Gd†°ôhQjá a» gòG Gd£ƒQ GCh PG∑ eø GCWƒGQ fªƒ√
[72] .
Gdà©ÉO∫ H«ø Gdµº hGdµ«∞, H«ø Gdôhì hGdªÉOI, H«ø Gd¨Éjá
hGdù°ÑÖ, aÉCjæªÉ GNàπ gòG Gdà©ÉO∫ a» LÉfÖ GCh a» GBNô cÉfâ
Gdù°≤£á Qg«Ñá bÉU°ªá
[82] .
hLæÉjá Gd놰ÉQI GdôGgæá, hS°ÑÖ aù°ÉOgÉ G’CS°ÉS°», hGEgóGQgÉ
d∏≤«º G’Efù°Éf«á hGdîü°ÉFü¢ G’Efù°Éf«á hGdª≤ƒeÉä GdØôOjá,
hcπ eÉ jóa©¡É OcàƒQ cÉQjπ Hë≥ jµªø a» Qa†°¡É GHàóGA GC¿
jµƒ¿ d∏ójø HƒU°Ø¬ eæ¡éÉ d∏ë«ÉI eø Yæó Gd∏¬, hHù°ÑÖ gòG
hMƒ∫ bôGAI hJë∏«π M†°ÉQI Gd¨ôÜ a» aµô S°«ó b£Ö, a≤ó
bóΩ a» gòG Gdü°óO Gd©ójó eø GdôhDi hGdàë∏«Óä Gdà» J†°ªæà¡É
Gdôa†¢ Gd≤ójº - eæò GCjÉΩ Gd框°á - hGQJóGA GChQHÉ GEd≈ GdƒKæ«á
GdôheÉf«á, bÉeâ Gd놰ÉQI Gdëójãá Y∏≈ bÉYóI ’ Ojæ«á, heø
eƒDdØÉJ¬, hNÉU°á hHàæÉh∫ eÑÉT°ô a» càÉH¬ "G’ES°ÓΩ heû°µÓä
Gd놰ÉQI", HÉ’EV°Éaá GEd≈ Gdà©ôV¢ d¡ò√ Gd≤†°«á a» KæÉjÉ eƒDdØÉJ¬
Gdªà©óOI ha» "XÓ∫ Gd≤ôGB¿".
WƒQ eø GCWƒGQ hLƒO√, eæò Gd£Øƒdá, GEd≈ Gdû°«îƒNá,
OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
gò√ Gdã¨ôI LÉAJ¡É cπ G’BaÉä hLæÉjà¡É Gdë≤«≤«á Y∏≈ G’Efù°É¿
JàÑ c∏¡É eø gòG Gdªü°óQ GdîÑ«å, hGEgóGQgÉ d∏≤«º G’Efù°Éf«á,
heø Kº j£ôì GHø Hæ≈ GCgª«á GdàƒGR¿ hGdà©ÉO∫ a» Gdª©ÉOdá
Gd놰ÉQjá, aªÉ cÉ¿ d놰ÉQI GC¿ J≤ƒΩ GE’ Y∏≈ GCS°ÉS¢ eø
hGdîü°ÉFü¢ GdæƒY«á hGdØôOjá, eôO√ c∏¬ GEd≈ gòG GdªæÑâ Gdæµó.
hgƒ jôi GC¿ N§ Gdë«ÉI GdëÉd» jª†°» jƒeÉ H©ó jƒΩ a» Jóe«ô
Nü°ÉFü¢ G’Efù°É¿, hJëƒj∏¬ GEd≈ GBdá eø fÉM«á hGEd≈ M«ƒG¿ eø
jÑóGC gƒ eø GCMó GdØôh´ hgƒ Jî∏∞ Y∏ƒΩ G’Efù°É¿ Yø Y∏ƒΩ
GdªÉOI, hGEOQGcæÉ MóhO Gdæû°É• Gdójæ» Gdò… JµàѬ gò√
fÉM«á GCNôi, hbó X¡ô Pd∂ a» G’Ceº Gdà» hU°∏â GEd≈ bªá
Gd놰ÉQI GdªÉOjá. hgƒ eæë≈ jû°Ñ¬ HàæÉbü¢ Gdîü°ÉFü¢
Gd놰ÉQI a» eóGgÉ GdƒGS° Gdû°Éeπ, dµπ LÉfÖ eø LƒGfÖ
Gdë«ÉI G’Efù°Éf«á, heø Kº Jîà∏∞ a» hU°∞ Gd©Óê Y∏≈ PGä
G’Efù°Éf«á hV°ªƒQgÉ hJôGL©¡É, bóQ eÉ jû°Ñ¬ H檃 Gdîü°ÉFü¢
G’Bd«á hGd뫃Gf«á a«¡É hJ†°îª¡É hHôhRgÉ.
Gdªù°àƒi
[13] .
j∏îü¢ b£Ö GCgº YæÉU°ô eÉCS°ÉI Gd놰ÉQI Gdª©ÉU°ôI a» Gd¨ôÜ
eø NÓ∫ YóO eø GdƒGgô f∏îü°¡É a» L¡∏æÉ Gdª£Ñ≥ HÉ’Efù°É¿
hjôi b£Ö GCfæÉ fóQ∑ eø OQGS°àæÉ dªƒb∞ GdócàƒQ cÉQjπ
Gdò… jù°àë≥ Gd©£∞ hGdôKÉA GCfæÉ jéÖ GC¿ fà≤óΩ dëªπ Gd©ÖA,
Y∏≈ GdôZº eø S°©á Y∏ªæÉ fù°Ñ«Ék HÉdªÉOI, hJîѧ Gdë«ÉI GdÑû°ôjá
d≤«Ée¡É Y∏≈ GCS°ÉS¢ eø gòG Gdé¡π, hb«ÉΩ M†°ÉQI eÉOjá ’ JÓFº
’CfæÉ fª∏∂ eæ¡éÉk d∏ë«ÉI ’ j©ÉO… Gd©∏º e£∏≤É, hjôMÖ Hªõjó
eø Y∏ƒΩ G’Efù°É¿ Y∏≈ hL¬ Gdîü°ƒU¢, hdµø a» Gdƒbâ PGJ¬
G’Efù°É¿, h’ JëàôΩ Nü°ÉFü¢ J©Ée∏¬ HÉdª≤Éj«ù¢ G’Bd«á
hHÉdª≤Éj«ù¢ Gd뫃Gf«á, hHôhR GBKÉQ gò√ Gd놰ÉQI hJ†°îª¡É a»
G’Ceº Gdà» hU°∏â GEd≈ bªá Gd놰ÉQI GdªÉOjá.
Kº jØôO Jë∏«Ó e£ƒ’ dµàÉÜ "G’Efù°É¿ Pd∂ Gdªé¡ƒ∫" Gdò…
GCdج Gd©Édº GdØôfù°» GCdµù°«ù¢ cÉQjπ cû°Égó GEKÑÉä jë∏π GCReá
Gd놰ÉQI Gdª©ÉU°ôI hjÑëå Yø Gdù°Ñ«π Gdà» jªµø GC¿ Jîôê
G’Efù°É¿ Gd¨ôH» eø OGFôI Gd©∏ƒΩ GdªÉOjá GCh Y∏ƒΩ GdéªÉO cªÉ
j£∏≥ Y∏«¡É, GEd≈ QMÉHá Y∏ƒΩ G’Efù°É¿ hGd≤«º G’CNÓb«á d∏ôLƒ´
HÉdª©ÉOdá Gd놰ÉQjá GEd≈ GdàƒGR¿ GdªØ≤ƒO.
hgƒ j≤ôQ GHàóGA GC¿ M≤«≤á Y∏ªæÉ Yø G’Efù°É¿ ’ T°»A, hGCfæÉ
f©«û¢ a» "L¡π e£Ñ≥" H¡òG GdµÉFø Gdò… gƒ fëø, a¡æÉ∑
JØÉhä Yé«Ö H«ø Y∏ƒΩ GdéªÉO hY∏ƒΩ Gdë«ÉI, aµ«∞ fù°à£«
GC¿ fëƒ∫ Oh¿ JógƒQ G’Efù°É¿ hGfë£ÉW¬ a» Gdªóf«á
Gd©ü°ôjá?
[92]
hjôi b£Ö a» Jë∏«∏¬ WÑ«©«á gò√ GdæôI GEd≈ eù°ÉQ Gd¨ôÜ, GC¿
U°Éf©» Gd놰ÉQI Gdëójãá, dº jµø dój¡º Gd©∏º Hë≤«≤á gòG
G’Efù°É¿ hNü°ÉFü°¬, cªÉ dº Jµø dój¡º GdôZÑá a» GEMàôGe¬
d≤ó U°ÉOaâ Gd框°á Gd©∏ª«á a» Gd¨ôÜ Pd∂ "GdØü°ÉΩ Gdæµó"
H«ø Gdójø hH«ø Gd框°á Gd놰ÉQjá, heø Kº dº j∏ëß a» HæÉF¡É
’ jµπ d¡òG Gd©∏º hMó√ HæÉA Gdë«ÉI G’Efù°Éf«á, hGEfªÉ j†°
G’EWÉQ Gd©ÉΩ Gdò… j©ªπ a«¬ Gd©∏º, hj©ªπ a«¬ Gd©≤π, a» OGFôI
eÉCeƒfá. gòG G’EWÉQ eø U°æ Gdò… "j©∏º" M≥ "Gd©∏º" M≤«≤á
gòG G’Efù°É¿ ha£ôJ¬ hWÉbÉJ¬ hMÉLÉJ¬ Gdë≤«≤«á, aÓ JîØ≈
Y∏«¬ eø G’Efù°É¿ NÉa«á, hgƒ GEWÉQ hGS° LóGk T°Éeπ dÓEfù°É¿
c∏¬, JóhQ Gdë«ÉI GdÑû°ôjá a» OGN∏¬ Y∏≈ eëƒQ KÉHâ, aààëô∑
OGFªÉ Mƒ∫ gòG GdªëƒQ, hOGNπ gòG G’EWÉQ, Môcá fÉe«á
eàéóOI, hg≈ a» Gdƒbâ PGJ¬ GBeæá S°Édªá
[23] .
hH¡ò√ Gdªæ¡é«á a» Gdà©Éeπ e Gd놰ÉQI Gd¨ôH«á eø NÓ∫ GCReá
G’Efù°É¿ a» XÓd¡É, jæô S°«ó b£Ö GEd≈ eù°ÉQ gò√ Gd놰ÉQI.
hbó GCU°ÉÜ M«ø Gf£∏≥ eø bôGAI eÉ GBdâ GEd«¬ eø NÓ∫ GCgº
QeƒRgÉ Gd©∏ª«á hGdصôjá, a∏º jü°ÉOQ Jû°î«ü°¡º d놰ÉQJ¡º
hdµø GCV°É± eø GCQV°«à¬ G’ES°Óe«á hNü°ƒU°«à¬ Gd놰ÉQjá, eÉ
jôi GC¿ jù°ó Gdã¨ôGä hj©Édè G’CReÉä Gdà» YÉf≈ eæ¡É G’Efù°É¿
Gd¨ôH».
hJÑ≤≈ Gd©ójó eø GdªëÉhQ hGd≤†°ÉjÉ Gdªà©∏≤á HÉdªù°ÉCdá
Gd놰ÉQjá H«ø cπ eø eÉd∂ Hø fÑ» hS°«ó b£Ö, h’ jàù°
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
67

OQGS°Éä eÉd∂ Hø fÑ» hGdªû°ôh´ Gd놰ÉQ… O. S°∏«ªÉ¿ GdÖ
6- GdªôL Gdù°ÉH≥, U¢ 642.
7- S°«ó b£Ö. e©Édº a» Gd£ôj≥, U¢ 711 - 811.
8- O. a¡ª» LóYÉ¿. fôjá GdàôGç. YªÉ¿, OGQ Gdû°ôh¥, 5891, U¢ 521 heÉ
H©ógÉ.
Gd놰ÉQI H«æ¡ªÉ, aæôi heø NÓ∫ Gdù°«É¥ Gdò… YôV°æÉ√ GC¿
gæÉ∑ aôbÉk H«ø GdªØµôjø, hdµø GdØô¥ H«ø hL¡à» fô
9- GdëƒGQ Gdù°ÉH≥ dªÉd∂ Hø fÑ», U¢ 61 - 71.
01- GdëƒGQ Gdù°ÉH≥.
eàµÉe∏à«ø, hd«ù°àÉ eàæÉb†°à«ø. aªÉd∂ Hø fÑ» jôcõ a» eæ¡é¬
Gdصô… Y∏≈ GdéƒGfÖ GdªƒV°ƒY«á a» e©Édéá eû°µ∏á
11- S°«ó b£Ö. a» XÓ∫ Gd≤ôGB¿. Gd≤ÉgôI, OGQ Gdû°ôh¥, 1891, ê1, U¢ 039 -
139.
21- S°«ó b£Ö. e©Édº a» Gd£ôj≥, U¢ 811 - 911.
31- GdªôL Gdù°ÉH≥, U¢ 021 - 121.
Gd놰ÉQI, hPd∂ H뵺 Jµƒjæ¬ Gdã≤Éa» hGdªæ¡é» hGMàµÉc¬
GdªÑÉT°ô HÉd놰ÉQI Gd¨ôH«á, gòG e JÉCc«ó√ Y∏≈ Gdóa©á Gd≤ôGBf«á
41- eÉd∂ Hø fÑ». eû°µ∏á G’CaµÉQ a» Gd©Édº G’ES°Óe». Gd≤ÉgôI, eµàÑá YªÉQ,
1791, U¢ 481.
Gdª≤ÉΩ d©ôV°¡É hJë∏«∏¡É, hf©ƒO GEd≈ G’ELÉHá Yø Gdàù°ÉhD∫ Gdò…
GCQLÉCfÉ G’ELÉHá Y∏«¬ Mƒ∫ WÑ«©á Gdªƒb∞ Gdë≤«≤» eø eü°£∏í
Gdë«á, hOhQ GdصôI Gdójæ«á a» e©ÉO’J¬ Gdªµƒfá hGdóGa©á GEd≈
GdØ©π Gd놰ÉQ… GdæÉLõ. hS°«ó b£Ö jôcõ a» eæ¡é¬ Gdصô…
51- S°«ó b£Ö. Nü°ÉFü¢ Gdàü°ƒQ G’ES°Óe» he≤ƒeÉJ¬. Gd≤ÉgôI, OGQ Gdû°ôh¥,
8791, U¢ 481.
Y∏≈ GdéƒGfÖ GdòGJ«á a» e©Édéଠdªû°µ∏á Gd놰ÉQI, M«å
j©àÑô GC¿ Gdû°ôh• Gdà» U°æ©â "Gdé«π Gd≤ôGBf» GdØôjó" hMÉcª«á
61- eÉd∂ Hø fÑ». T°ôh• Gd框°á. Oeû°≥, OGQ Gdصô, 3791, U¢ 841.
71- fØù°¬, U¢ 74 - 84.
81- eÉd∂ Hø fÑ». JÉCeÓä. Oeû°≥, OGQ Gdصô, 7791, U¢ 35.
91- S°«ó b£Ö. gòG Gdójø. OGQ Gdû°ôh¥, Gd≤ÉgôI, 8791, U¢ 36 - 07.
Gdªéઠd∏¬ hMó√ a» cπ G’CeƒQ, Pd∂ gƒ Gdªæ£∏≥, hdµæ¬
a» fØù¢ Gdƒbâ dº j¨Øπ Gdû°ôh• GdªƒV°ƒY«á GdÓReá dÑæÉA G’Ceá
GCh Gd놰ÉQI G’ES°Óe«á ¯
02- eÉd∂ Hø fÑ». hL¡á Gd©Édº G’ES°Óe». Oeû°≥, OGQ Gdصô, 1891, U¢ 311.
12- fØù°¬, U¢ 421.
22- eÉd∂ Hø fÑ». a» e¡Ö Gdª©ôcá. Oeû°≥, OGQ Gdصô, 1891, U¢ 061.
32- eÉd∂ Hø fÑ». hL¡á Gd©Édº G’ES°Óe», U¢ 26.
`````````````````````````````````````````````````````````````````````````````
1- hfëø f≤ü°ó gæÉ Gd≤†°ÉjÉ Gdà» GCaôRä Gd©ójó eø G’ET°µÉd«Éä Gdªæ¡é«á Gdà» dº Jëπ
42- fØù°¬, U¢ 811.
52- fØù°¬, U¢ 911.
hdº Jëù°º, hcÉfâ eø GCS°ÑÉÜ Yôb∏á Gdî£ÉÜ G’ES°Óe» a» Gdƒb Gdª©ÉU°ô dªÉ Jëª∏¬
eø O’’ä hQeõjá Jù°à©ü°» Y∏≈ G’S°à≤ÑÉ∫ hGdàÑ∏«≠ Hù°ÑÖ MÉdá GdàÉBeô hG’Ebü°ÉA Gdà»
62- eÉd∂ Hø fÑ». OhQ Gdªù°∏º hQS°Édଠa» Gdã∏å G’CN«ô eø Gd≤ô¿ Gd©û°ôjø. Oeû°≥,
OGQ Gdصô, 8791, U¢62-72.
jà©ôV¢ d¡É Gd©ªπ G’ES°Óe», hfòcô eæ¡É eü°£∏ëÉä GdéÉg∏«á hGdëÉcª«á heé઩Éä
GdµØô hOGQ GdëôÜ hOGQ G’ES°ÓΩ hZ«ôgÉ.
72- eÉd∂ Hø fÑ». GBaÉ¥ LõGFôjá. Gd≤ÉgôI, eµàÑá YªÉQ, 1791, U¢ 83.
82eÉd∂ Hø fÑ», hL¡á Gd©Édº G’ES°Óe», U¢ 651.
2- fü¢ MƒGQ e eÉd∂ Hø fÑ». eé∏á Gdû°ÑÉÜ Gdªù°∏ª«ø. Gd©óO 171, QH« G’Ch∫
1931 g` - eÉjƒ 1791, U¢ 61 -71.
92- S°«ó b£Ö. Gd©Édº G’ES°Óe» heû°µÓä Gd놰ÉQI. H«ôhä, OGQ Gdû°ôh¥,
9791, U¢ 5 heÉ H©ógÉ.
3- eÉd∂ Hø fÑ». T°ôh• Gd框°á. Oeû°≥, OGQ Gdصô, 9791, U¢ 91.
4- S°«ó b£Ö. e©Édº a» Gd£ôj≥. Gd≤ÉgôI, OGQ Gdû°ôh¥, U¢ 711.
03- fØù°¬, U¢ 801 heÉ H©ógÉ.
13- fØù°¬, U¢ 811-911.
5- eÉd∂ Hø fÑ». aµôI G’Caôj≤«á G’BS°«ƒjá. Oeû°≥, OGQ Gdصô, 1891, U¢ 542.
23- fØù°¬, U¢ 071.
GEU°óGQGä
eÉd∂ Hø fÑ»
OhQ Gdªù°∏º hQS°Édଠa» Gdã∏å G’CN«ô eø Gd≤ô¿ Gd©û°ôjø
OGQ Gdصô, Oeû°≥ / OGQ Gdصô Gdª©ÉU°ô, H«ôhä
Gd£Ñ©á GdãÉf«á, 2002
jëàƒ… GdµàÉÜ Y∏≈ eëÉV°ôJ«ø GCd≤ÉgªÉ eÉd∂ Hø fÑ» a» Oeû°≥ a» YÉΩ 2791. J£ô¥ a»
GdªëÉV°ôI G’Chd≈ hGdà» GCd≤ÉgÉ a» QGH£á Gdë≤ƒb««ø Yø OhQ Gdªù°∏º a» Gdã∏å G’CN«ô eø Gd≤ô¿
Gd©û°ôjø eæ£∏≤É eø bƒd¬ J©Éd≈ } hcòd∂ L©∏æÉcº GCeá hS°£É dൃfƒG T°¡óGA Y∏≈ GdæÉS¢ hjµƒ¿
GdôS°ƒ∫ Y∏«µº T°¡«óG | )GdÑ≤ôI 341(. cªÉ H«ø hS°£«á G’ES°ÓΩ, hM∏π hGb Gd놰ÉQI Gd¨ôH«á
Gdª©ÉU°ôI Gdà» JÑóh a» fô√ GCf¡É J©«û¢ GCReá fØù°«á Hù°ÑÖ J¡ª«û°¡É d∏ójø hGC¿ cπ eÉ JƒU°∏â GEd«¬
eø QNÉA GLàªÉY» hGbàü°ÉO… dº jªæ©¡É eø Gdà©ãô hGdù°«ô fëƒ G’EaÓS¢ hG’f¡«ÉQ.
Jëóç eÉd∂ Hø fÑ» a» GdªëÉV°ôI GdãÉf«á Gdà» GCd≤ÉgÉ a» LÉe GdªôGH§ Hóeû°≥ Yø OhQ Gdªù°∏º
a» Gdã∏å G’CN«ô eø Gd≤ô¿ Gd©û°ôjø. hMÉh∫ gò√ GdªôI GC¿ Jµƒ¿ eëÉV°ôJ¬ GCcãô Yª∏«á M«å H«qø
c«∞ jàØÉYπ Gdªù°∏º e GdªƒDT°ôGä Gdà» PcôgÉ eø bÑπ hGdªà©∏≤á HÉCaƒ∫ Gd놰ÉQI Gd¨ôH«á. hbóΩ
hU°Øá J£Ñ«≤«á dóhQ Gdªù°∏º eÑ«æÉ Gdû°ôh• G’CS°ÉS°«á Gdà» jéÖ GC¿ jàªãπ d¡É : GC¿ j©ô± fØù°¬,
hj©ô± G’BNôjø hj©ôqa¡º HæØù°¬ Hü°ƒQI eëÑÑá. hjµƒ¿ H¡òG Gdû°µπ eæ≤òG dæØù°¬ hM†°ÉQJ¬
hdÓEfù°Éf«á Lª©ÉA.
Gdù°æá GdôGH©á - Gd©óO 02 - 3002
68