Kholase-ModiriatAmaliat_NoPassword - Copy

www.sepandarand.com

فصل اول

كليات و مفاهيم مديريت توليد و عمليات

بخش اول:‏

– 1 سير تحولي سيستم هاي توليدي

‎1-1‎سيستم هاي توليد دستي:‏

در ابتدا توليد محصولات صنعتي به شكل دستي و در كارگاه هاي مستقل انجام مي گرفت و از آنجايي كه استاندارد خاصي بر قطعات و

محصولات وجود نداشت هر كارگاه محصولي منحصر به فرد توليد مي كرد.‏

1-2 سيستم هاي توليد انبوه:‏

مبتكر اين سيستم ها هنري فورد بوده است.‏ در اين نوع سيستم توليد كه در واقع مثالي از سيستم هاي پيوسته است محصول در حجم بالا

توليد مي شود و استانداردهاي شخص براي قطعات محصول وضع مي گردد.‏ استقرار ايستگاه ها طبق توالي عمليات است كه بايد بر روي

محصول انجام مي شود.‏

نكته‎1‎‏:‏ فورد با تغيير روش هاي توليد و ارائه ي روش هاي نوين تقريباً‏ تمامي معايب توليد دستي را از بين برد.‏ اين معايب عبارتند از:‏

-1

-2

-3

-4

بالا بودن قيمت محصولات كه حتي با افزايش ميزان توليد،‏ قيمت محصولات كاهش نمي يابد.‏

همسان و همشكل نبودن محصولات

فقدان سيستم كنترل كيفيت

عدم وجود سرمايه ي كافي در كارگاه هاي مستقل و كوچك جهت پژوهش و تحقيق

1-3 سيستم هاي توليد بهنگام و توليد ناب:‏

مديريت بدون ضايعات يا توليد ناب مرحله جديدي از توليد است كه مزاياي توليد انبوه و توليد دستي را با يكديگر تركيب مي كند.‏

نكته‎2‎‏:‏ اساس اين روش را سيستم هايي از كارگران چندمهارتي و ماشين هاي اتوماتيك و انعطاف پذير تشكيل مي دهد.‏

‎1-3-1‎اهداف توليد ناب:‏

-1

-2

توليد با قيمت كم و در حجم بالا

توليد استاندارد

www.sepandarand.com

-3

-4

افزايش تنوع توليد و رفع نياز مشتريان

ايجاد حس مسئوليت در كاركنان همراه با آزادي عمل در كار

‎1-3-2‎پارادايم هاي توليد ناب:‏

توليد ناب از فلسفه بهبود مستمر استفاده مي كند.‏ با استفاده از فرهنگ كار گروهي سعي دارد اتلاف هاي موجود در فرآيند را بيابد،‏ تحليل كند

و از بين ببرد.‏ اثر چنين سيستمي،‏ كاهش زمان توليد،‏ كارآيي بهتر پرسنل،‏ كيفيت بالاتر،‏ انعطاف پذيري بيشتر نسبت به بازار،عمر بيشتر

ماشين آلات،‏ سطح پايين موجودي و كاهش هزينه هاي سربار است.‏

عوامل زير عوامل اصلي JIT مي باشند كه در ادامه فصل

به تفصيل مورد بحث و بررسي قرار مي گيرند.‏

-1

منابع انعطاف پذير

2- چيدمان سلولي

3- سسيستم كششي

-4

-5

-6

كنترل توليد(كابنان،‏ كانويپ،‏ تركيبي)‏

توليد در دسته هاي كوچك

آماده سازي سريع

7- سطوح توليدي يكنواخت

-8

-9

-10

جدول

كيفيت در مبدا

نگهداري بهره ور جامع (TPM)

زنجيره تأمين كنندگان

1-1

نشان دهنده تفاوت بين سيستم هاي توليد بهنگام و ناب با سيستم هاي انبوه مي باشد.‏

شرح توليد انبوه توليد ناب

رضايت مشتري

رهبري

توسط روش هاي رد وقبول انباشته با

تكيه بر سطح كيفي قابل قبول

برآورده مي شود

فرمانبري مطلق

با ارايه محصولات بدون نقص در زمان

مورد نياز و تعداد مورد نياز

مشاركت گسترده پرسنل

سازماندهي فرد گرايي و انظباط نظامي سازماندهي مسطح بر اساس كار

www.sepandarand.com

گروهي

ارتباط خارجي بر اساس قيمت بر اساس ارتباطات طولاني مدت

مديريت اطلاعات

اطلاعات ناقص و فشرده

اطلاعات غني بر اساس ارتباط با

پرسنل

فرهنگ وفاداري و فرمان برداري مشاركت وهمكاري

توليد

نگهداري و تعميرات

ماشين هاي بزرگ،چيدمان تك

منظوره،‏ زمان توليد طولاني،و حجم

بالاي موجودي

توسط متخصصان تعميرات و نگه

داري

سيستم جايابي سلولي،ماشين هاي

چند كاره،موجودي حداقل

مديريت تجهيزات،‏ توسط بخش توليد

1-4 سيستم هاي توليد چابك

چابكي يا سريع بودن سيستم به معناي حداكثر انعطاف پذيري است،‏ به طوري كه نه تنها بتواند به تغييرات در محصول،‏ بازار و نياز مشتريان

پاسخ دهد،‏ بلكه فرصت هايي فراهم نمايد كه با ايجاد تغييرات در بين رقبا بتواند به عنوان سازمان برتر شناخته شود.‏

نكته‎3‎‏:‏ چابكي،‏ يك استراتژي جامع براي تغييرات اساسي و برگشت ناپذيري است كه موجب برتري سازماني مي شود.‏

‎1-4-1‎اصول چهارگانه توليد چابك:‏

1- سازماندهي در جهت پيشرو بودن

-2

-3

-4

اهرمي نمودن تأثير اطلاعات و افراد

همكاري در جهت افزايش رقابت

ارج نهادن به مشتريان

كنند.‏

نكته‎4‎‏:‏ سريع بودن و چابكي تنها هدف سازمان ها نيست،‏ بلكه سازمان ها اهداف ديگري مانند سودآوري و بقا در آينده را دنبال مي

جدول (1-2) به مقايسه بين توليد ناب و توليد چابك مي پردازد.‏

www.sepandarand.com

تمايز از لحاظ توليد چابك توليد ناب

محصول

كاملا مطابق خواسته مشتري

داراي تنوع زياد با كيفيت بالا

‏(توجه به بازار)‏

سازمان چند مهارته تيمي و مشاركتي

عرضه كنندگان

انتخاب عرضه كنندگان از بين

تعداد زيادي از آنها و اعتماد كوتاه

مدت با آنها

انتخاب عرضه كنندگان از تعداد كم

و ايجاد اعتماد بلند مدت با آنها

سرمايه گذاري در افراد و اطلاعات فناوري و سيستم ها

بازار

بازارهاي كوچك و غير قابل پيش بازارهاي قا بل پيش بيني

بيني

صرفه جويي صرفه جويي در تنوع صرفه جويي در ضايعات

فرآيند توليد سازگار انعطاف پذير

نحوه اداره رهبري مديريتي

بخش دوم:‏

-2

مديريت زنجيره تأمين

مفهوم مديريت زنجيره تأمين هنگامي كه توليدكنندگان،‏ شراكت راهبردي با تأمين كنندگان مستقيم خود را تجربه نمودند،‏ به وجود آمد.‏

نكته:‏ در محيط توليد JIT توليدكنندگان به اهميت و منافع بالقوه شراكت و تعامل در روابط خريدار-‏ فروشنده پي بردند.‏

www.sepandarand.com

SCM

توليد

انبوه

پارادايم

سبك و

كار

MRP II

GIT &

lean

شكل

2-1 مراحل تكامل مديريت زنجيره تأمين

‎2-1‎زنجيره تأمين و مديريت آن

يك زنجيره تأمين،‏ ارتباط دروني سازمان ها،‏ منابع و فرآيندهايي را كه محصولات و خدمات را توليد و به مشتري نهايي تحويل مي دهند برقرار

مي سازد.‏ زنجيره تأمين همه امكانات،‏ عملكردها و فعاليت هايي را كه توليد و تحويل يك محصول يا خدمت،‏ از عرضه كنندگان به مشتري ها

درگيرند شامل مي شود.‏ همچنين زنجيره تأمين،‏ برنامه ريزي و مديريت عرضه و به دست آوردن مواد اوليه توليدي و زمان بندي محصول يا

خدمت،‏ انبارداري،‏ كنترل موجودي،‏ توزيع و ارسال ‏(تحويل)‏ و سرويس به مشتري را شامل مي شود.‏ مديريت زنجيره تأمين همه اين فعاليت ها

را هماهنگ مي كند،‏ آنچنان كه مشتري ها مي توانند با سرويس قابل اعتماد و فوري محصولات با كيفيت بالا را با پايين ترين هزينه تهيه

كنند.‏

2-1-1 خانه مديريت زنجيره تأمين

فعاليت هاي زنجيره تأمين را مي توان در مدلي به نام خانه مديريت زنجيره تأمين نشان داد.‏ ‏(شكل‎2-2‎‏)‏

سقف اين خانه،‏ هدف نهايي زنجيره تأمين ‏(رقابت پذيري)‏ را نشان مي دهد كه به معناي خدمت به مشتري است.‏ همچنين سقف اين خانه به

دو ستون استوار است كه دو جز اصلي سازنده SCM هستند:‏

يكپارچه سازي سازمان ها و هماهنگ سازي جريان مواد،‏ اطلاعات و نقدينگي.‏ يكپارچه سازي نيز به اجزا سازنده تقسيم مي شود:‏ اول،‏ تشكيل

يك زنجيره تأمين به انتخاب شركا مناسب براي همكاري ميان مدت نياز دارد.‏ دوم،‏ به همكاري بين سازماني به صورت عملي نياز است.‏ سوم،‏

در يك زنجيره ي بين سازماني براي همراستا شدن راهبردهاي شركاي ديگر،‏ مفاهيم جديد در مورد رهبري،‏ به كارگرفته مي شوند.‏

www.sepandarand.com

SCM

نكته‎5‎‏:‏ زنجيره ي تأمين مركب است از:‏ ساختارها،‏ فرآيندها و ارتباط ميان اين ساختارها و فرآيندها.‏

2-2

مشكلات اثر شلاق گاوي در زنجيره تأمين

رفتار تمامي اعضاي زنجيره ي تأمين طوري است كه تغييرات سفارش تقاضا همانطور كه اعضا به سمت بالا حركت مي كنند وسعت مي يابد.‏

اين پديده را اثر شلاق گاوي ناميده اند.‏

مشكلات اثر شلاق گاوي به جابجايي هاي نامنظم در سفارشات بالا به پايين در زنجيره ي

قيمت،‏ سفارشات بسته اي و جيره بندي درون زنجيره برمي گردد.‏

تأمين به علت پيش بيني ضعيف تقاضا،‏

نوسانات

نكته:اثر شلاق گاوي هزينه موجودي را افزايش داده،‏ از اين رو سبب افزايش هزينه نهايي مي گردد.‏

www.sepandarand.com

2-3

زنجيره ي تأمين ناب و چابك

سه نقش بسيار مهم و ارزش افزا در يك زنجيره ي تأمين ناب و چابك قابل تشخيص هستند كه عبارتند از:‏

عرضه كنندگان

توليدكنندگان نهايي

توزيع كنندگان

ويژگي هاي زنجيره ي تأمين ناب و چابك

‎2-4‎عوامل مؤثر بر موفقيت زنجيره ي تأمين

-1

-2

-3

-4

تقدم و برتري نظر مشتري

دارا بودن سيستم توليدي چابك

استفاده از تكنولوژي پيشرفته اطلاعات

تشكيل تيم هاي وظيفه اي براي انجام فعاليت ها

5- طراحي زنجيره ي عرضه انعطاف پذير

6- سهيم كردن تأمين كنندگان مواد در سود سهام سازمان

نكته‎6‎‏:‏ مديريت زنجيره ي تأمين،‏ معادل با يكپارچه ساري و هماهنگ كردن همه ي عمليات يك شركت با عمليات تأمين كنندگان و

مشتريان آن شركت است.‏

www.sepandarand.com

بخش سوم

-3

مديريت ارتباط با مشتري

(CRM)

CRM

يك استراتژي تجاري است كه براي جلب رضايت بيشتر مشتري،‏ درآمدزايي و كسب سود طراحي شده است.‏

نكته‎7‎‏:‏ CRM

با مشتريان مديريت كنند.‏

يك محصول يا خدمت نيست،‏ يك راهبرد تجاري است كه سازمان ها را قادر مي سازد روابط شان را به طور مؤثري

‎3-1‎دلايل استفاده از CRM

-1

-2

-3

ارائه ي بهبود خدمات و ارزش ويژه

ارائه ي صرفه جويي و كاهش هزينه ها

ارائه ي مزاياي رهبري و غير عيني

نكته‎8‎‏:‏ در CRM هدف اصلي عبارت است از يكپارچگي سيستم هاي اطلاعاتي سازمان به نحوي كه هر يك از زير سيستم ها نيز

مستقلاً‏ قادر به انجام فعاليت هاي خود باشند.‏

نكته‎9‎‏:‏ يكي از اهداف CRM تغيير از محصول گرايي به مشتري گرايي مي باشد.‏

3-2

-1

استقرار سيستم CRM

براي استقرار سيستم CRM بايد مراحل زير را در نظر گرفت:‏

تهيه برنامه كسب و كار

2- شناسايي و طبقه بندي مشتريان

-3

-4

-5

ايجاد سيستم اندازه گيري سودآوري مشتريان

برنامه ي جذب و حفظ مشتري

ايجاد سيستم اندازه گيري رضايتمندي مشتريان به شكل عملي ‏(بازخورد)‏

www.sepandarand.com

بخش چهارم

-4

توليد يكپارچه كامپيوتري

ماشين هاي كنترل عددي كامپيوتري

(CIM)

(CNC)

و ماشين هاي كنترل عددي مستقيم ،(DNC) سيستم هاي توليد قابل انعطاف

روباط ها و سيستم هاي جا بجايي خودكار مواد،‏ بخشي از تكنولوژي هايي مي باشند كه توليد به كمك كامپيوتر

،(FMS)

(CAM)

CIM

استفاده از كامپيوتر براي مرتبط كردن طراحي،‏ توليد،‏ بازاريابي و تحويل محصول به صورت يك سيستم كاملاً‏ يكپارچه است.‏

CAD CAE GT DFM DMIS

ناميده مي شوند.‏

PRODUCT DESIGN

MRP II

ERP

JIT

CAD/CAM

systems Managment

CIM

Process planning

DSS

ES

TQM

CAPP

Manufacture

NC/CNC

DNC

FMS

AGVS

Robatics

1-3 شكل

مجموعه هاي اصلي CIM

‎4-1‎سيستم هاي توليد انعطاف پذير

(FMS)

FMS

شامل تعداد زيادي ماشين هاي افزار قابل برنامه ريزي مي باشد كه با استفاده از يك سيستم جابجايي انتقال مواد خودكار به هم متصل

شده و به وسيله ي يك شبكه كامپيوتري مشترك كنترل مي شوند.‏

نكته:‏ FMS

نكته:‏ FMS

با سيستم هاي خودكار سنتي متفاوت مي باشد زيرا آن ها فقط براي يك كار خاص طراحي شده اند و انعطاف پذير نمي باشند.‏

تركيبي از كارآيي و انعطاف پذيري مي باشد.‏ كارآيي FMS از طريق كاهش زمان آماده سازي و صف به دست مي آيد.‏

4-2 سيستم هاي خودكار دريافت و تحويل كالا

(AS/RS)

www.sepandarand.com

منظور،‏ سيستم هايي است كه سفارشات مواد و كالاي در جريان ساخت را از هر ايستگاه كاري در خط توليد دريافت مي دارد و به طور خودكار

قطعات مورد نياز را به ايستگاه هاي مورد نظر ارسال مي نمايند.‏

سه عنصر اصلي AS/RS عبارتند از:‏

الف-‏ سيستم هاي كامپيوتري و ارتباطات:‏ اين سيستم ها سفارشات را دريافت مي كنند و آن

ارسال مي دارند.‏

ها را آماده كرده و به ايستگاه هاي مورد نظر

ب-‏ سيستم هاي حمل و نقل اتوماتيك :(AGV) اين سيستم ها شامل وسايل نقليه هدايت شونده ي كوچكي هستند كه بدون راننده بوده و با

قواي محركه باتري مواد را بين ايستگاه هاي مختلف عملياتي جابجا نموده و دستورات خود را از كامپيوتر مركزي دريافت مي كند.‏

نكته:‏ AVG

4-3

-1

-2

-3

-4

-5

-6

باعث حذف گلوگاه هاي توليد و كاهش ذخيره سازي موجودي ها و كاهش هزينه هاي نگهداري مي شود.‏

ج-‏ سيستم ذخيره سازي و تحويل كالا در انبار:‏ اين سيستم ها به طور خودكار عمل كرده و از كامپيوتر مركزي زمان مي گيرند.‏ اساس اين

سيستم ها اين است كه قطعات بر اساس استاندارد مشخص،‏ در بسته هاي مشخص،‏ با تعداد معيني در انبار جايگزين شده و با استفاده از روبات

ها قطعات از محل هاي معيني برداشته شده و آماده مي شوند و به طور خودكار سند تحويل صادر مي شود و به ماشين هاي حمل و نقل جهت

ارسال آن به ايستگاه ها واگذار مي شوند.‏

مزاياي به كار گيري :CIM

كاهش نيروي كار مستقيم و غيرمستقيم

كاهش زمان تحويل كالاي توليد شده

كاهش موجودي در جريان ساخت

كاهش ضايعات ناشي از حمل و نقل

افزايش درجه قابليت اطمينان

افزايش انعطاف پذيري و برنامه ريزي

بخش پنجم

-5

مديريت كيفيت جامع TQM

مفهوم TQM

در سيستم هاي نوين توليد مطرح است.‏ بر اساس اين ديدگاه كيفيت محصولات حاصل فعاليت همه اجزاي سازمان است.‏ براي

مثال اگر واحد مديريت منابع انساني،‏ حقوق و دستمزد كارگران را به صورت عادلانه تعيين ننمايد،‏ بر كيفيت محصول توليد شده اثر خواهد

گذاشت.‏

5 -1 اصول TQM

-1

مشتري كيفيت را تعيين مي كند و نيازهاي مشتري اولويت هاي اصلي هستند.‏

www.sepandarand.com

-2

-3

-4

-5

-6

-7

5-2

مديريت ارشد بايد رهبري كيفيت را بر عهده داشته باشد.‏

كيفيت،‏ مبحثي راهبردي است.‏

كيفيت،‏ مسئوليت تمام كاركنان در تمام سطوح سازمان است.‏

1

تمام وظايف شركت بايد بر بهبود مستمر تمركز كنند.‏

2

استفاده از روش هاي كنترل كيفيت آماري براي حل مشكلات كيفيت

آموزش و تحصيل تمام كاركنان مبناي بهبود مستمر كيفيت است.‏

بهبود مستمر ‏(كايزن)‏

مطابق اين اصل،‏ همه ي اجزاي فرآيند ‏(اعم از افراد،‏ تجهيزات،‏ روش هاي مورد استفاده و...)‏ بايد دائماً‏ بهبود يابند.‏

نكته:‏ پيام استراتژي كايزن را مي توان در اين جمله خلاصه كرد:‏ حتي يك روز هم نبايد بدون ايجاد نوعي بهبود در يكي از بخش هاي شركت

سپري كرد.‏

بخش ششم

6- طراحي و توسعه محصول

3

يكي ديگر از پيش نيازهاي برنامه ريزي جامع توليد در فرآيند مديريت توليد و عمليات،‏ طراحي و توسعه محصول و خدمت است.‏ پيش از انجام

اين برنامه ريزي،‏ بايد يكايك اجزاي محصول يا خدمت مورد نظر به طور دقيق طراحي شده باشد تا بتوان مطابق آن نيروي كار،‏ مواد اوليه و

ديگر امكانات توليد را تنتظيم نموده و برنامه جامع توليد را تدوين كرد.‏

هدف از طراحي محصول،‏ چينش اجزا محصول با توجه به امكانات،‏ توانايي ها

باعث افزايش مزاياي رقابتي سازمان شود.‏

و اهداف سازمان،‏ به نحوي كه مشتري آن را انتخاب نمايد كه

6-1

فرآيند طراحي و توليد محصول جديد در روش سنتي

1. در ادامه بحث خواهد شد

2. در فصول بعدي با اين روش آشنا مي شويد

1. در فصول بعد با اين مبحث آشنا خواهيد شد.‏

www.sepandarand.com

طراحي فرآيند ساخت

طراحي محصول

تبديل نياز مشتري به مشخصات

طراحي قطعات

انتخاب محصول

شناخت نياز مشتري

وظايف

R&D

بخشR&D

بخش

تحقيقات و توسعه و بازاريابي

مسئوليت

استقرار ماشين آلات

توليد محصولات جديد

ارائه محصول به بازار

وظايف

مهندسي توليد

مهندسي صنايع و توليد

واحد فروش و بازاريابي

مسئوليت

شكل

فرآيند طراحي و توليد محصول در سيستمهاي توليد سنتي

معايب روش فوق:‏

-1

-2

در صورت بروز مشكل در هر مرحله بايد تمامي مراحل قبل تكرار شوند و اين امر هزينه ي پروژه توليد محصول جديد را افزايش خواهد داد.‏

طولاني بودن زمان فرآيند توليد محصول جديد موجب كاهش انعطاف پذيري خواهد شد توليد شده و در صورت تغيير نيازهاي مصرف

كنندگان تطابق محصول با نيازهاي فوق با تأخير انجام مي پذيرد.‏

6-2

فرآيند توسعه محصول به شيوه نوين

در شيوه ي نوين،‏ فاصله بين مدت زمان شناخت نياز مشتري و تبديل اين نياز به محصول مورد نظر تا حد امكان كم است.‏

در مرحله شناخت نيازها و تشكيل پروژه،‏ پس از گزينش پيشنهادات ارائه شده مسايل مربوط به مشخصات محصول،‏ بهاي تمام شده محصول

مورد بررسي قرار مي گيرد.‏

در مرحله برنامه ريزي با ايجاد تيم هاي كوچك كه هر كدام بين

ساخت قطعات انجام مي شود.‏

8 تا 3

مرحله يكپارچه سازي مرحله برنامه ريزي مرحله شناسايي نياز و تأييد پروژه

نفر است و متشكل از مدير تيم،‏ طراح و مهندس ساخت است،‏ مطالعه و

در مرحله يكپارچه سازي بطور روزانه يا هفتگي فعاليت هاي تيم هاي مستقل،‏ يكپارچه شده و با مشخصات كلي محصول خواسته شده مطابقت

داده مي شود.‏

www.sepandarand.com

مزاياي شيوه نوين طراحي

-1

-3

-4

كاهش زمان طراحي تا توليد محصول

2- شكستن پروژه به تيم هاي كوچك جهت همزمان نمودن فعاليت هاي طراحي و ساخت

فراهم آوردن زمينه نوآوري و خلاقيت در درون تيم ها و كار گروهي

افزايش كيفيت محصول به دليل جلوگيري از بروز مشكل در فرآيند محصول در آينده

6-3 چرخه عمر محصول

-1

-2

-3

-4

مرحله معرفي

مرحله رشد

مرحله بلوغ

مرحله نزول

6-4

مراحل تبديل ايده به طرح محصول و توسعه آن

1- جمع آوري ايده ها و نظرات

-2

2-1

2-2

غربال كردن ايده ها كه شامل مراحل زير مي باشد:‏

مطالعه بازاريابي

مطالعه امكان پذيري توليد

www.sepandarand.com

2-3

-3

-4

مطالعه امكان پذيري مالي

تهيه طرح مقدماتي

مرحله ارزيابي و بهبود كه شامل مراحل زير مي باشد:‏

رويكرد مشتري مدار به طرح ريزي و بهبود كيفيت محصول

(QFD)

4-1

مهندسي ارزش

روش تاگوچي

4-4

روش بررسي حالات خرابي و آثار آن

(FMEA)

در فرآيند QFD ابتدا نيازهاي مشتري به نيازمندي هاي طراحي يا مهندسي تبديل مي شود سپس با توجه به نيازمندي هاي طراحي يا

مهندسي ويژگي هاي قطعه يا محصول تدوين مي گردد و بر اساس اين ويژگي ها،‏ عمليات ساخت محصول به طور گام به گام تعيين مي شود.‏

مهندسي ارزش مجموعه تكنيك هايي است كه هدف آن حذف هزينه هاي غير ضروري است كه در افزايش ارزش و عملكرد محصول نقشي ايفا

نمي كند.‏

روش تاگوچي براي افزايش استحكام طرح محصول و فرآيند توليد مي باشد.‏ به گونه اي كه

اضطراري هم داراي عملكرد صحيح باشد.‏

محصول به نحوي توليد شود كه در شرايط

مراحل روش تاگوچي:‏

-1

-2

-3

-4

تعيين مشخصات محصول

هماهنگ بودن فرآيند توليد با مشخصات مورد نظر

به دست آوردن محصولاتي كه داراي مشخصات فوق باشند.‏

تهيه طرح نهايي و نمونه سازي

5- طراحي فرآيند توليد

6- طراحي خدمات پس از فروش و نحوه استفاده از محصول

FMEA

اهداف FMEA

-1

-2

روشي سيستماتيك براي شناسايي و پيشگيري از وقوع مشكل در محصول و فرآيندن آن است.‏

بهبود كيفيت،‏ قابليت اطمينان و ايمني محصول

كاهش زمان ورود به بازار

www.sepandarand.com

كاهش هزينه 3-

4- شناسايي حالات شكست بالقوه و درجه شدت آنها

-5

-6

6-6

مستندسازي و پيگيري اقدامات انجام شده

كمك در تهيه يك طرح كنترل پايدار و باثبات

7- شناسايي مشخصات بحراني و ويژه

8- شناسايي اقداماتي كه مي تواند احتمال وقوع خرابي هاي محتمل را كاهش داده يا از ميان بردارد.‏

6-5 عواملي كه در طراحي محصول بايد رعايت شود

الف-‏ تعيين نيازمندي هاي مواد با توجه به مشتري،‏ عرضه كننده آن و امكانات توليد

ب-‏ رعايت سلولي بودن محصولات ‏(مدولار)‏

ج-‏ سهولت استفاده و نگهداري

استفاده از كامپيوتر در طراحي محصول

(CAD/CAM)

امروزه استفاده از نرم افزارهاي كامپيوتري براي ترسيم طرح محصول بسيار متداول است.‏ دو مورد مهم از اين نرم افزارها به قرار زير است:‏

استفاده از كامپيوتر در توليد

Computer Aided

CAM

6-7

قابليت اطمينان

استفاده از كامپيوتر در طراحي

Computer Aided Design

CAD

اين بحث يكي از مهمترين بحث هاي مديريت توليد و عمليات مي باشد كه هر ساله از اين مبحث در كنكورهاي سراسري و آزاد كارشناسي

ارشد سوال طرح مي شود.‏

قابليت اطمينان يك سيستم،‏ احتمال از كار نيفتادن يك سيستم در يك دوره معين از زمان است و از آنجايي كه يك سيستم از اجزايي تشكيل

شده است،قابليت اطمينان يك سيستم با توجه به قابليت اطمينان اجزا آن محاسبه مي شود.‏

نكته:‏ اجزا يك سيستم معمولاً‏ به يكي از سه وضعيت سري،‏ موازي يا تركيبي از اين دو به يكديگر اتصال دارند.‏

الف-‏ تعيين قابليت اطمينان يك سيستم در وضعيت سري:‏

اگر اجزاي يك سيستم به شكل سري به هم متصل باشند قابليت اطمينان كل سيستم برابر است با:‏

حاصلضرب قابليت اطمينان هاي اجزاي آن،‏ يعني:‏

www.sepandarand.com

R

n

R

i

i

مثال:‏ قابليت اطمينان سيستم سري زير را محاسبه نماييد.‏

/ 8 /9 /95

n

i 3 i 1 2 3

8 9 95 684

i

i

R R R R R R / / / /

حل:‏

ب-‏ تعيين قابليت اطمينان يك سيستم در حالت موازي:‏

اگر اجزاي يك سيستم به شكل موازي به يكديگر متصل شده باشند قابليت اطمينان كل سيستم برابر است با:‏

n

R 1

( 1R )

i1

مثال:‏ قابليت سيستم موازي زير را محاسبه كنيد.‏

i

/9

/95

/9

حل:‏

n

1 2 3

i1

R 1 ( 1R) 1{( 1R )( 1R )( 1R )} 1{( 1/ 9)( 1/ 95)( 1/ 9)} 1/ 5/

995

نكته مهم:‏ هنگامي كه يك سيستم بطور موازي طراحي شود،‏ قابليت اطمينان كل سيستم از قابليت تك تك اجزا بيشتر است.‏

نكته:‏ در سيستم هاي موازي با از كار افتادن يك جز،‏ كل سيستم از كار نمي افتد و اجزا بصورت پشتيبان از يكديگر حمايت مي كنند.‏ اما در

سيستم هاي سري با از كار افتادن يك جز،‏ كل سيستم از كار مي افتد.‏

www.sepandarand.com

ج-‏ تعيين قابليت يك سيستم در حالت تركيبي ‏(سري-موازي)‏

وقتي كه سيستم به شكل تركيبي طراحي شده باشد،‏ قابليت آن قسمت از سيستم را كه به شكل سري است،‏ به شكل سري و آن بخش كه به

شكل موازي است را به طور موازي محاسبه كرده،‏ سپس قابليت كل سيستم محاسبه مي شود.‏

مثال:‏ قابليت اطمينان سيستم تركيبي زير را محاسبه نماييد.‏

/9

/9

/95

/95

/9

حل:‏

R 1{( 1R )( 1R )( 1R )} R R

1 2 3 4 5

R 1( 1/ 9)( 1/ 9)( 1/ 9) / 95/ 95/

91

بخش هفتم

-7

منحني يادگيري

هر قدر تكرار و تمرين در انجام يك فعاليت بيشتر باشد،‏ زمان لازم براي انجام آن فعاليت كاهش مي يابد تا به يك زمان معيني مي رسد.‏

www.sepandarand.com

نكته مهم

شيب منحني يادگيري بيانگر درصد ثابت يادگيري است كه اساس منحني يادگيري را تشكيل مي دهد.‏ اين درصد ثابت را

يادگيري»‏ مي نامند.‏

‏«ضريب منحني

بنابراين زماني كه ضريب يادگيري فرد در انجام عمليات

زمان انجام آن عمليات

‎1درصد كاهش مي يابد.‏

‎9درصد باشد،‏ بدين معناست كه هربار كه تعداد دفعات تكرار آن فعاليت دوبرابر شود،‏

مثال:‏ براي توليد اولين محصول

‎9درصد،‏ تعيين نماييد.‏

‎2ساعت زمان لازم است.‏ زمان لازم را براي توليد محصول دوم و چهارم با در نظر گرفتن ضريب يادگيري

حل:‏

تعداد دفعات

1

زمان مونتاژ محصول

2

2

% 9( 2)

18

4

% 9( 2) 16/

2

7-1

نحوه محاسبه منحني يادگيري

به طور كلي مي توان زمان انجام هر فعاليت را با استفاده از رابطه زير بدست آورد:‏

Yi

k.i

b

LnR

b

Ln2

زمان مونتاژ اولين محصول

تعداد دفعات تكرار

=k

=i

www.sepandarand.com

b= يك مقدار ثابت منحني كه از رابطه روبرو بدست مي آيد.‏

R= ضريب يادگيري

نكته:‏ در كنكور كارشناسي ارشد معمولاً‏

b

(i )

7-2

-1

-2

-3

-4

موارد استفاده از منحني يادگيري

برنامه ريزي نيروي انساني و برآورد نيروي انساني موردنياز

تعيين دوره منحني آموزشي

را بصورت جدول در اختيار شركت كنندگان قرار مي دهند.‏

قيمت گذاري سفارشات دريافتي بر اساس برآورد زمان ساخت كل سفارشات

برنامه ريزي موجودي كالا،‏ خريد و بودجه بندي

نكته:‏ ضريب منحني يادگيري براي كارها و سازمان هاي مختلف،‏ متفاوت است.‏

نكته:‏ براي تعيين ضريب يادگيري،‏ توجه به مهارت هاي نيروي انساني ضروري است.‏

سوالات فصل

1

-1

توليد استاندارد با قيمت پايين،‏ حجم زياد همراه با تنوع و رفع نياز مشتري را در كدام رويكرد توليد مي توان يافت؟

( 4 توليد دستي

1) توليد انبوه

2) توليد چابك

3) توليد ناب

صحيح است.‏ 3 گزينه

مجموعه اهداف توليد ناب عبارتند از:‏

توليد با قيمت پايين و حجم زياد

توليد استاندارد

افزايش تنوع توليد و رفع نياز مشتريان

ايجاد حس مسئوليت در كاركنان همراه با آزادي عمل در كار

-1

-2

-3

-4

-2

با حركت از توليد واحدي به سمت توليد انبوه،‏ كدام گزينه صحيح است؟

1) سيكل توليد افزايش مي يابد

3) سرمايه بري تكنولوژي افزايش مي يابد

2) قيمت تمام شده محصول افزايش مي يابد

4) تنوع محصولات افزايش مي يابد

www.sepandarand.com

كانبان:‏ 3-

گزينه 3 صحيح است.‏

با حركت از توليد واحدي به سمت توليد انبوه سيكل توليد كاهش مي يابد،‏ قيمت تمام شده محصول كاهش مي يابد،‏ سرمايه بري تكنولوژي

افزايش مي يابد و تنوع محصولات كاهش مي يابد.‏

1) به معني كارت است و در صدد صفر كردن موجودي است.‏

2) نام ديگر سيستم توليد

است.‏ JIT

3) نام ديگر برنامه ريزي توليد مستقل از سيستم توليد

JIT

-4

است.‏

4) به معني كارت است و در اجراي سيستم توليد كششي استفاده مي شود.‏


اجراي سيستم كششي چندان ساده نيست.‏ اوهنو دريافت كه براي انجام موفقيت آميز اين سيستم نياز به يك ساز و كار كنترلي با عنوان كانبان

است كه به معني كارت است.‏

كدام عبارت در مورد منحني يادگيري صحيح نيست؟

1) هر چه تكرار فعاليتي بيشتر شود،‏ زمان لازم را براي انجام آن فعاليت كاهش مي يابد

2) زمان كاهش يافته بين چهارمين و هشتمين تكرار برابر با زمان كاهش يافته بين سومين و ششمين تكرار است

3) يادگيري فردي با ضريب يادگيري 0/8 سريعتر از يادگيري فردي با ضريب يادگيري

4) شيب منحني يادگيري،‏ بيانگر درصد ثابت يادگيري است

است.‏ 0/9


زمان كاهش يافته بين چهارمين تكرار و هشتمين تكرار برابر با زمان كاهش يافته بين سومين تكرار و ششمين تكرار نيست.‏

5- خانه هاي كيفيت:‏

1) يكي از ابزارهاي SPC است.‏

2) محلي است كه حلقه هاي كيفيت در آن جلسه برگزار مي كنند.‏

3) يك تكنيك ترسيمي براي تعريف روابط بين خواسته هاي مشتري و كاركردهاي محصول است.‏

www.sepandarand.com

-6

4) يك تكنيك ترسيمي براي نمايش ارتباط خصوصيات طراحي محصول با فرايند توليد است.‏


خانه كيفيت يك تكنيك ترسيمي جهت نمايش ارتباط خصوصيات طراحي محصول با فرايند توليد است.‏

كشد؟

در صورتي كه ضريب يادگيري فردي

0/8

باشد و توليد اولين قطعه

1000

ثانيه طول بكشد،‏ توليد چهارمين قطعه چند ثانيه طول مي

800 (4

640 (3

409 (2

512 (1


× 0/8 =800

× 0/8 =640

× 0/8 =512

1000= زمان توليد اولين قطعه

= 800 زمان توليد دومين قطعه

640= زمان توليد چهارمين قطعه

(1

(2

(3

(4

-7

كدام گزينه در مورد ماشين آلات مستقر در سيستم توليد بهنگام(‏JIT‏)‏ صحيح است؟

ماشين آلات چند منظوره هستند و چيدمان سلولي است.‏

ماشين آلات سرمايه بر و تمام خودكار هستند.‏

ماشين آلات تك منظوره و تمام خودكار هستند

ماشين آلات چند منظوره و چيدمان فرايندي


كاركنان چند مهارته و ماشين آلات چند منظوره،‏ يكي از عوامل كليدي

JIT است.‏ در JIT

-8

بلكه نشان دهنده يك سري از فرايندهاي مشترك بين گروهي از قطعات هستند(معني يك چيدمان سلولي).‏

بخش هاي مهم زنجيره تأمين ناب و چابك عبارتند از همة موارد بجز گزينه.....‏

ماشين ها،‏ مانند چيدمان فرايندي از يك نوع نبودند،‏

1) عرضه كنندگان 2) توليدكنندگان

3) توزيع كنندگان

4) خرده فروشان


بخش هاي مهم هر زنجيره تأمين ناب و چابك عبارتند از:‏

www.sepandarand.com

عرضه كنندگان،‏ توليدكنندگان نهايي،‏ توزيع كنندگان

-9

-10

كالا و خدمات:‏

1) از نظر كاري كه انجام مي دهند و از نظر نحوه انجام كار با هم تفاوت دارند.‏

2) هم از نظر كاري كه انجام مي دهند و هم از نظر نحوه انجام كار مشابه هم هستند.‏

3) از نظر كاري كه انجام مي دهند با هم تفاوت داشته اما از نظر نحوه انجام كار مشابه هستند.‏

4) از نظر كاري كه انجام مي دهند مشابه بوده اما از نظر نحوه انجام كار با هم تفاوت دارند.‏


كالا و خدمات از نظر كاري كه انجام مي دهند با هم تفاوت دارند اما از نظر نحوه انجام كار با هم مشابه هستند.‏

مهندسي همزمان در محيط چابك جهت پاسخگويي به كدام نياز ضروري به نظر مي رسد؟

1) تنوع بيشتر محصولات 2) كاهش قيمت

3) توانمندسازي

4) سيكل توسعه محصول كوتاهتر


مهندسي همزمان در محيط چابك منجر به كوتاهتر شدن سيكل توسعه محصول مي شود.‏

www.sepandarand.com

فصل دوم

پيش بيني تقاضا‎1‎

پيش بيني به معناي تخمين امري ست كه در آينده رخ خواهد داد.‏ براي مثال،‏ هواشناسان وضعيت هوا و ورزش دوستان نتيجه مسابقات

ورزشي را پيش بيني مي كنند.‏ هر سازماني براي ادامه حيات خود و تضمين موفقيتش در بازار رقابتي نيازمند پيش بيني آينده است.‏ به عبارت

ديگر پيش بيني ميزان فروش يك محصول شرط لازم برنامه ريزي سالانه توليد آن محصول است.‏ پيش بيني از يك سو فرآيندي نامطمئن

است.‏ چون با يقين نمي توان در مورد آينده سخن گفت و از سويي ديگر هر چه افق پيش بيني وسيع تر شود عدم اطمينان بيشتر مي شود.‏ به

دليل آنكه متغيرهاي بيشتري دخيل مي شوند،‏ امكان وقوع حوادث مختلف افزايش مي يابد.‏

هنگامي كه افراد توان مالي رفع نيازهاي خود را داشته باشند،‏ آن ها را ‏«متقاضي»‏ و نياز آن ها را ‏«تقاضا»‏ گويند.‏ براي مثال،‏ در يك شهر كه

‎5‎ميليون نفر به وسيله حمل و نقل شخصي نياز داشته باشند و تنها يك ميليون نفر توان خريد اتومبيل را داشته باشند،‏ تقاضا براي اتومبيل يك

ميليون عدد است.‏ پيش بيني تقاضا،‏ فرآيند پيش بيني تقاضاي محصول در آينده،‏ و براي سازمان ها بسيار حياتي است،‏ چرا كه برنامه ريزي

جامع توليد آن ها بر مبناي آن انجام مي پذيرد.‏

2

پيش بيني تقاضا و زنجيره ي عرضه

« بندي

همانگونه كه مشتريان،‏ كالاها و خدمات را از توليدكنندگان خريداري مي كنند،‏ توليدكنندگان نيز مواد اوليه را از تهيه كنندگان خريداري مي

كنند.‏ به عبارت ديگر مشتريان،‏ مشتري كالا و خدمت توليدكنندگان هستند و توليدكنندگان هم مشتري مواد اوليه تامين كنندگان آن هستند.‏

اين اعضا كه به طور زنجيروار به هم مرتبط هستند ‏«زنجيره ي عرضه»‏ ناميده مي شوند.‏ فعاليت هايي كه بين حلقه هاي اين زنجير انجام مي

گيرد شامل:‏ خريد،‏ كنترل موجودي،‏ توليد،‏ زمان بندي،‏ مكان يابي تجهيزات و حمل و نقل و توزيع هستند.‏ براي مثال،‏ يك توليد كننده مواد

اوليه را از توليدكنندگان خريداري مي كند و بر مبناي ميزان تقاضا موجودي هايش را كنترل مي كند و با توجه به موجودي ابتدا و انتهاي

دوره،‏ توليد طي دوره خود را مشخص كرده و زمان بندي مي نمايد.‏ مشابه همين روابط نيز بين توليدكننده و مشتريانش جريان دارد.‏ كليه

فعاليت هاي ذكر شده در زنجيره ي عرضه،‏ در كوتاه مدت به ‏«ميزان تقاضا»‏ و در بلندمدت به محصول و فرآيند جديد،‏ پيشرفت تكنولوژي و

تغييرات بازار وابسته است.‏ بنابراين پيش بيني ميزان تقاضا عاملي است كه سازمان از طريق آن فعاليت هايش را تنظيم و به اصطلاح ‏«بودجه

مي نمايد.‏

پيش بيني تقاضا و مديريت استراتژيك

مديريت استراتژيك وضعيت مطلوب سازمان را در درازمدت پيش بيني و استراتژي هاي مناسب براي رسيدن به آن را تنظيم،‏ اجرا و كنترل مي

كند.‏ براي تعيين وضعيت مطلوب سازمان،‏ بايد بتوان آينده را پيش بيني نمود.‏ ناگفته نماند كه برنامه ريزي استراتژيك،‏ برنامه ريزي بلندمدت

1. Demand Forecasting

1.Supply Chain Management

www.sepandarand.com

سازمان است كه معمولاً‏ افق ‎5‎سال يا بيشتر را دربر مي گيرد.‏ توضيح آن كه افق كوتاه مدت يك ساله يا كمتر و افق ميان مدت بين

سال است.‏ پيش بيني تقاضا در افق كوتاه مدت انجام مي شود و برنامه ريزي استراتژيك مربوط به افق بلندمدت است.‏

روش هاي پيش بيني تقاضا

به طور كلي روش هاي انجام پيش بيني تقاضا را از نظر ماهيت مي توان به شرح زير دسته بندي كرد:‏

5 تا 1

-1

-2

-1

1

روش هاي كيفي

2

روش هاي كمي

روش هاي كيفي از تجربه،‏ نگرش و قضاوت افراد براي پيش بيني تقاضا كمك مي گيرند و بيشتر براي پيش بيني هاي بلندمدت بكار مي روند.‏

اما روش هاي كمي از روش هاي رياضي و آمار پيش بيني استفاده مي كنند و بيشتر براي پيش بيني هاي كوتاه مدت و ميان مدت بكار گرفته

مي شوند.‏ شكل(‏‎1‎ -1) انواع روش هاي پيش بيني را نشان مي دهد.‏

روش هاي كيفي:‏ روش هاي كيفي روش هايي هستند كه از مدل هاي رياضي كمي و رياضي براي پيش بيني تقاضا استفاده نمي نمايند.‏

انواع روش هاي كيفي عبارتند از:‏

1-1

1-2

1-3

نظرخواهي از فروشندگان

روش توافق جمعي

انتظارات مصرف كنندگان

روش دلفي

2. Qualitative Methods

3. Quantitative Methods

www.sepandarand.com

روش هاي پيش بيني

روش هاي كيفي

روش هاي كمي

سري هاي زماني

روش هاي سببي

نظر خواهي از فروشندگان

روش نايو

ميانگين ساده

رگرسيون خطي

رگرسيون غير خطي

روش توافق جمعي

ميانگين متحرك

انتظارات مصرف كنندگان

ميانگين متحرك وزني

روش دلفي

نمو هموار ساده

نمو هموار تعديل شده

حداقل مجذورات

نوسانات فصلي

شكل (1-1) انواع روش هاي پيش بيني تقاضا

1-1

نظرخواهي از فروشندگان:‏ در اين روش براي پيش بيني تقاضا از فروشندگان هر منطقه درباره فروش دوره بعد نظرخواهي مي شود.‏ سپس

نظر يكايك آن ها جمع آوري شده و تقاضاي دوره ي بعد پيش بيني مي شود.‏ فروشندگان بواسطه ارتباط مستقيمي كه با مشتري دارند مي

توانند ميزان تقاضا را پيش بيني نمايند.‏ بالاخص هنگامي كه محصول جديدي عرضه مي شود.‏ به دليل آگاهي آن ها از سليقه ي مشتريان مي

توانند موفقيت يا شكست توليد آن محطول را پيش بيني نمايند.‏ مشاركت فروشندگان در برنامه ريزي باعث مي شود انگيزه آن ها خواهد شد.‏

www.sepandarand.com

1-2

1

روش توافق جمعي : در اين روش پيش بيني تقاضا طي بحث و تبادل نظر در جلسه اي با حضور متخصصان،‏ كارشناسان و مديران سازمان

انجام مي گيرد و از جنبه هاي مختلف سازمان به مسئله نگريسته مي شود و پيش بيني تقاضا انجام مي شود.‏ عيب اين روش آن است كه افراد

تحت تأثير نظر اكثريت قرار مي گيرند.‏

1-3

انتظارات مصرف كنندگان:‏ براي پيش بيني تقاضا مي توان از نظرات مصرف كنندگان بهره گرفت و انتظارات ان ها را جويا شد.‏ البته به

دليل آنكه با مصرف كننده ارتباط مستقيم برقرار مي شود،‏ اين روش براي بهبود محصول يا توسعه محصول جديد،‏ بسيار كارآمد است.‏ اگرچه

زمان بر و هزينه بر است.‏

1-4

شود.‏

-2

2

روش دلفي : در اين روش با استفاده از يكي از ابزارهاي جمع آوري اطلاعات مانند پرسشنامه،‏ نظرات گروهي متخصص كه لزوماً‏ عضو

سازمان هم نيستند،‏ درباره ي پيش بيني تقاضاي دوره ي آينده ي محصول مورد نظر،‏ جمع آوري مي شود.‏ معمولاً‏ اعضاي گروه از نظرات

يكديگر مطلع نيستند و در حضور يكديگر قرار نمي گيرند،‏ به همين دليل افراد تحت تأثير نظر اكثريت آرا قرار نمي گيرند.‏ پس از جمع آوري

پرسشنامه هاي بي نام،‏ نظرات گردآوري شده به اظلاع هر يك از اعضا رسانده مي شود و از آن ها خواسته مي شود مجدداً‏ به اظهارنظر بپردازند.‏

اين چرخه تا رسيدن به يك اجماع تكرار مي شود.‏ اين روش بسيار پرهزينه و زمان بر است و معمولاً‏ براي پيش بيني هاي بلندمدت استفاده مي

4

3

روش هاي كمي:‏ روش هاي كمي را مي توان بر دو نوع روش هاي سري هاي زماني و روش هاي سببي تقسيم بندي نمود،‏ كه انواع هريك

عبارتست از:‏

2-1 سري هاي زماني:‏ هنگامي كه مقادير فروش واقعي دوره هاي گذشته وابسته به متغير مستقل زمان

محصول تابعي از زمان

t

،t

باشد يا به عبارتي ميزان تقاضاي يك

،Y=f(t) باشد،‏ با روش هاي سري زماني مي توان مقادير تقاضا را براي دوره ي جديد برآورد نمود.‏ ‏(شكل

(1- 2

مانز 1 2 3 4

شكل(‏‎1-2‎‏)‏ نمودار سري هاي زماني

1. Consensus Method

2. Delphi Method

3. Time Series

4. Causal or Explonatory Methods

www.sepandarand.com

%2

مطالعه ي ميزان فروش گذشته يكي از اركان مهم پيش بيني تقاضا محسوب مي شود.‏ تغييرات در ميزان تقاضا يا فروش مي تواند حالات

گوناگوني داشته باشد.‏ به عبارتي،‏ هر سري زماني از چهار جز تشكيل شده است.‏

جز روند (T): اين جز نشان دهنده ي كاهش يا افزايش عمومي سري در طول زمان است.‏ براي مثال،‏ نرخ رشد جمعيت بطور متوسط هر ساله

است و اين عنصر در حالت عادي نيز به شكل روند وجود دارد.‏

1 2 3 4

جز فصلي (S): اين جز نشان دهنده تغييرات فصلي تقاضا براي كالا است.‏ براي مثال،‏ در پاييز و زمستان فروش بخاري افزايش يافته و در بهار و

تابستان كاهش مي يابد و اين سيكل با تغيير فصول تكرار مي شود.‏

1 2 3 4 5

جز دوره اي (C): اين جز نشان دهنده ي تغييرات دوره اي تقاضا است.‏ با اين تفاوت كه چرخه تكرار دوره ها،‏ بيش از يك سال است.‏ به طور

مثال،‏ مي توان ركود يا رونق اقتصادي را نام برد.‏ مطالعه اين دوره ها معمولاً‏ به دوره هاي

تكرار نمي شوند.‏ بدين معني كه ممكن است براي مثال بعد از يك ركود

ايجاد شود.‏

ساله،‏ 5

15 2 ساله احتياج دارد.‏ گاهي نيز در چرخه ثابتي

‎1سال رونق اقتصادي بوجود آيد و مجدداً‏ ركودي

ساله 2

www.sepandarand.com

1 2 3 4

جز تصادفي (I): اين جز مربوط به تغييرات كوچكي است كه در تقاضا ايجاد شده و عوامل فوق العاده زيادي در آن دخيل هستند.‏

1 2 3 4

انواع روش هاي سري هاي زماني:‏

در يك تقسيم بندي كلي مي توان انواع روش هاي سري زماني را به شرح زير بيان نمود:‏

روش نايو،‏ ميانگين ساده،‏ ميانگين

نوسانات فصلي.‏

متحرك،‏ ميانگين متحرك وزني،‏ نمو هموار ساده،‏ نمو هموار تعديل شده،‏

روش حداقل مجذورات و روش

1

روش نايو ‏(آخرين دوره):‏ در اين روش فروش ‏(تقاضاي)‏ واقعي دوره ي قبل،‏ بعنوان پيش بيني تقاضاي دوره ي آينده در نظر گرفته مي شود.‏

اين روش تغييرات فصلي را در نظر نمي گيرد.‏

رابطه 1) -

F

t

A

t1

كه:‏

، F t پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد و

، At l فروش واقعي دوره ي قبل است.‏

1. Naive

www.sepandarand.com

مثال ‏(‏‎1-1‎‏):اطلاعات مربوط به فروش يك محصول در ‎5‎ماه گذشته به شرح زير است.‏ با استفاده از روش نايو تقاضاي مربوط به ماه ششم را

پيش بيني نماييد.‏

1 2 3 4 5

A t

5 48 45 61 63

حل:‏ به منظور تعيين ميزان خطاي مدل پيش بيني تقاضا لازم است علاوه بر پيش بيني تقاضاي ماه ششم،‏ پيش بيني تقاضا براي ماه هاي قبل

نيز انجام شود.‏ همانگونه كه مشاهده مي شود براي دوره ي اول تقاضايي پيش بيني نمي شود چون از فروش واقعي دوره ي قبل آن،‏ اطلاعاتي

وجود ندارد.‏ بنابراين فروش واقعي دوره ي اول به عنوان پيش بيني تقاضاي دوره ي دوم در نظر گرفته مي شود و به همين ترتيب براي دوره

هاي بعد نيز پيش بيني انجام مي گردد.‏ همچنين ميزان فروش واقعي دوره ي پنجم،‏ به عنوان پيش بيني تقاضاي ماه ششم در نظر گرفته مي

شود.‏

A t

F t

1 2 3 4 5 6

5 48 45 61 63

5 48 45 61 63

www.sepandarand.com

فروش واقعي

پيش بيني

تقاضا

7

6

5

4

3

2

1

1 2 3 4 5

زمان

(1-7) شكل

نمودار واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش نايو مثال

(1-1)

روش ميانگين ساده:‏ در اين روش ميانگين مقادير مربوطه به فروش دوره هاي قبلي به عنوان پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد تلقي مي شود.‏

اين روش تغييرات فصلي را در نيز بر نمي گيرد.‏

رابطه 2) -

F

t

n

At

t

1 1

n

1

F t

، پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد،‏

Aفروش t1 واقعي دوره ي قبل و n تعداد دوره است.‏

مثال (1-2): با استفاده از اطلاعات فروش ‎5‎ماه گذشته مربوط به جدول (1-1)، تقاضاي ماه هاي

كنيد.‏

6 تا 1

را براي محصول مورد نظر پيش بيني

حل:‏ همانگونه كه مشاهده مي شود براي دوره ي اول تقاضايي پيش بيني نمي شود چون از ميزان فروش واقعي دوره ي قبل از آن اطلاعاتي

وجود ندارد.‏ در اين روش پيش بيني تقاضاي ماه دوم،‏ برابر با ميانگين فروش ماه اول،‏

، و پيش بيني تقاضاي ماه چهارم،‏

F

3

( 5

48)

249

F

3

( 5

48456163) 553/

4

است.‏

يعني

F

4

( 5

4845) 347/

6

‎5‎است و پيش بيني تقاضاي ماه سوم،‏

و به همين ترتيب براي دوره ي ششم

www.sepandarand.com

A t

F t

1 2 3 4 5

5 48 45 61 63

6

5 49 47 / 6 51 53 / 4

7

6

5

4

3

فروش واقعي

پيش بيني

2

1

1 2 3 4 5

زمان

6

(1-8) شكل

نمودار فروش واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش ميانگين مثال

(1-2)

1

روش ميانگين متحرك : در اين روش،‏ ميانگين مقادير فروش واقعي چند دوره ي قبل (k)، پيش بيني تقاضاي دور بعد را تشكيل مي دهد.‏

تعيين ميزان

تأثير

شود.‏

(k)

k

يا تعداد دوره هاي قبل بستگي به ارزش اطلاعاتي دوره هاي گذشته دارد.‏ بنابراين پيش بيني فروش دوره ي بعد تنها تحت

دوره ي قبل است كه

6 و يا 3 يا 2 مي تواند k

n

At

1

F t

n k t

k

و يا ... دوره باشد.‏ اين روش براي پيش بيني تقاضاي كالاهاي فصلي نيز استفاده مي

رابطه 3) -

، A t1 فروش واقعي دوره ي قبل (k تعداد دوره هاي در نظر گرفته شده،‏ براي پيش

، F t پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد،‏ n تعداد دوره ها و

بيني تقاضا است.)‏

1. Moving Average

www.sepandarand.com

مثال 3) :(1-

چهارم،‏

با استفاده از روش ميانگين متحرك ‎3‎ماهه تقاضاي ماه هاي

6 تا 1

را براي اطلاعات مربوط به جدول (1-1) پيش بيني نماييد.‏

حل:‏ در اين روش به دليل فقان اطلاعات مربوط به فروش براي ‎3‎دوره ي اول پيش بيني تقاضا انجام نمي شود و پيش بيني تقاضا براي دوره ي

، F

4

( 5

4845) 347/

6

دوره ي پنجم،‏

F

5

( 48 45 61) 3 51/

3

F

6

( 45 6163) 3 56 / 3

خواهد بود.‏

و براي دوره ي ششم

1 2 3 4 5

5 48 45 61 63

ماه

A t فروش واقعي

6

47 / 6 51/

3 56 / 3

F پيش بيني

t

(1-4) جدول

اطلاعات مربوط به مثال(‏‎1-3‎‏)‏

8

6

4

فروش واقعي

پيش بيني

2

1 2 3 4 5

زمان

6

(1-9) شكل

نمودار فروش واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش ميانگين متحرك مثال

(1-3)

1

روش ميانگين متحرك وزني : اگرچه ميزان فروش يا تقاضاي دوره ي بعد تحت تأثير n دوره ي قبل است،‏ اما تأثير هر يك از دوره هاي قبل به

يك ميزان نبوده و ميزان اثرگذاري هر دوره متفاوت است.‏ در اين روش با محاسبه ميانگين وزني چند دوره ي قبل به پيش بيني تقاضاي دوره

ي بعد مي پردازند.‏ تعيين وزن هر يك از دوره هاي قبل بستگي به نوع كالا و ميزان فروش آن در سنوات گذشته دارد.‏

رابطه 4) -

n

F

t

A

i t1

tnk

2. Weighted Moving Average

www.sepandarand.com

n

nk 1 1

1

باشد.‏

، A t1 فروش واقعي دوره ي قبل،‏ k، تعداد دوره هاي مورد نظر براي پيش بيني تقاضا و n، تعداد دوره ها بطوري كه

6

مثال (1-4): بر اساس اطلاعات مربوط به جدول (1-1)، ميزان تقاضاي مربوط به ماه هاي 1

ميانگين متحرك وزني ‎3‎ماهه با وزن هاي

ماه قبل،‏

دوماه قبل و

تا

را براي محصول فوق با استفاده از روش

سه ماه قبل پيش بيني نماييد.‏

3

%2

%3

%5

حل:‏ در اين روش نيز براي سه دوره ي اول نمي توان پيش بيني تقاضا را انجام داد.‏ ‏(چون اطلاعات فروش واقعي

بنابراين پيش بيني تقاضا براي دوره ي چهارم،‏

دوره ي قبل وجود ندارد).‏

F

4

% 5( 45) % 3( 48) % 2( 5) 46/

9

F

5

% 5( 61) % 3( 45) % 2( 48) 53/

6

F

6

% 5( 63) % 3( 61) % 2( 45) 58/

8

براي دوره ي پنجم،‏

و براي دوره ي ششم،‏


A t

t

ماه

فروش واقعي

پيش بيني

1 2 3 4 5

5 48 45 61 63

F

6

46 / 9 53 / 6 58 / 8

جدول (1-5)

اطلاعات مربوط به مثال(‏‎1-4‎‏)‏

8

6

فروش واقعي

پيش بيني

تقاضا

4

2

1 2 3 4 5

زمان

6

(1-4)

شكل (1-10)

نمودار فروش واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش ميانگين متحرك وزني مثال

www.sepandarand.com

1

روش نمو هموار ساده : در اين روش،‏ پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد عبارت است از:‏

رابطه 5) -

F t

F (A F)

t 1 1

1

: A t ميزان واقعي تقاضاي دوره ي قبل،‏

: F t1 پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد،‏

ضريب نمو هموار كه بين صفر و يك است.(‏1‎

α: تعداد دوره ها و n پيش بيني تقاضاي دوره ي قبل،‏ : F t

(

هر قدر α يا ضريب نمو هموار به صفر نزديك تر شود نمايانگر بي ارزش بودن داده هاي اخير فروش واقعي است و هر قدر α يا ضريب نمو هموار

به يك نزديك تر شود،‏ نشان مي دهد كه داده هاي اخير فروش واقعي با ارزش مي باشند.‏ لازم به ذكر است كه در اين روش براي پيش بيني

تقاضاي دوره ي دوم از فروش واقعي دوره ي اول استفاده مي شود.‏

مثال (5 -1): تقاضاي مربوط به ماه هاي

6 تا 1

را با استفاده از روش نمو هموار ساده پيش بيني نماييد.‏ )

(

/ 3

حل:‏ همانطوركه مطرح شد براي دوره هاي اول نمي توان پيش بيني تقاضا انجام داد.‏ بنابراين،‏ ميزان فروش واقعي دوره ي اول به عنوان پيش

بيني تقاضاي دوره ي دوم در نظر گرفته مي شود.‏ ميزان تقاضا براي دوره ي سوم،‏

چهارم،‏

ششم،‏

F

3

5/ 3( 485) 49/

4

F

4

49/ 4/ 3( 4549/ 4) 48/

8

F

6

51/ 95/ 3( 63 51/ 95) 55/

26

و براي دوره ي

مي باشد.‏ بقيه محاسبات نيز به همين ترتيب است.‏ لذا پيش بيني تقاضاي دوره ي


A t

F t

1 2 3 4 5 6

5 48 45 61 63

5 /

49 4 48 / 8 51/

95 /

55 26

1. Single Exponential Smoothing

www.sepandarand.com

7

تقاضا

6

5

4

3

فروش واقعي

نمو همراه

2

1

1 2 3 4 5

زمان 6

(1-11) شكل

نمودار فروش واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش نمو هموار ساده مثال

به طور تقريبي ضريب نمو هموار را مي توان به صورت زير محاسبه نمود:‏

(1-5)

رابطه (6-

2

n 1

است:‏

1

روش نمو هموار تعديل شده : اين روش متشكل از روش نمو هموار ساده با شاخص روند تعديل شده است كه نحوه محاسبه ي آن به شرح زير

رابطه 7) -

AF

t1 F

t1 T

t1

: AF t1 پيش بيني تقاضاي دور بعد و

: Ft پيش بيني تقاضا بر اساس روش نمو هموار ساده و

1

: Tt شاخص روند نمو هموار

1

رابطه 8) -

T

t1 (F

t1

F) ( 1)T

t

t

: T t شاخص روند دوره هاي گذشته و β: ضريب نمو هموار روند

1. Adjusted Exponential Smoothing

www.sepandarand.com

1

مي تواند بين

و

اطلاعات فروش اخير بستگي دارد.‏ چنانچه ميزان

باشد و بيانگر وزن يا ارزشي است كه به اطلاعات اخير داده مي شود و به ديدگاه افراد پيش بيني كننده نسبت به

β

نزديك به 1

باشد نشان مي دهد كه تغييرات روند بيشتر از وضعيتي است كه

نزديك به

β

صفر باشد.‏ اصولاً‏ در اين روش ميزان α و β

با هم مساوي نيستند.‏

β

/ 3

/ 5

مثال (1-6): بر اساس اطلاعات مربوط به جدول (1-1)، با استفاده از روش نمو هموار تعديل شده

به ماه هاي

را پيش بيني كنيد.‏

و

. تقاضاي مربوط

1-6

T t

/ 5

حل:‏ ابتدا نمو هموار ساده را بر اساس

براي ماه دوم تعيين شود.‏ فرض كنيد كه

محاسبه نماييد.‏ سپس براي محاسبه نمو هموار تعديل شده،‏ ابتدا لازم است كه ميزان

T است.‏ ميزان پيش بيني تقاضاي ماه دوم،‏ همان ميزان پيش بيني تقاضاي ماه دوم در روش

2

نمو هموار ساده خواهد بود.‏ بنابراين:‏

T

t1 (F t1

F t

) ( 1)T

t

T 3 / 349 ( 5) ( 1/ 3)( ) /

3

, AF2

5

F 2

F 3

يعني همان پيش بيني تقاضا حاصل شده در ماه دوم و سوم نمو هموار است.‏

و

توضيح آنكه ميزان

AF

3

F

3

T

3

, AF

3

49( / 3) 48/

7

و همين طور براي ماه چهارم

T

4

(F 4

F 3

) ( 1)T

3

T

4

/ 347 ( 49) ( 1/ 3)( / 3) / 81 AF

4

F 4

T

4

AF 47 و بقيه محاسبات نيز به همين ترتيب است.‏

/ 8146 / 19

4

A t

Ft

1 2 3 4 5 6

5 48 45 61 63

5 49 47 54 58 / 5

AFt

5 48 / 7 46 / 19 /

55 53 /

6 92

همانطور كه در نمودار نيز ملاحظه مي گردد ميزان پيش بيني نمو هموار تعديل شده همواره بيشتر از نمو هموار ساده است.‏ بنابراين وقتي كه

در فروش واقعي افزايش روند باشد از روش نمو هموار تعديل شده استفاده مي شود.‏

www.sepandarand.com

7

6

5

4

3

2

1

1 2 3 4 5

زمان 6

نمو هموار تعديل شده

(1-12) شكل

نمودار فروش واقعي و پيش بيني

بر اساس روش نمو هموار تعديل شده

1

روش حداقل مجذورات : از ديگر روش هاي سري هاي زماني ‏«روش حداقل مجذورات»‏ است.‏ چنانچه نمودار فروش دوره هاي گذشته نشان

دهد كه فروش واقعي دوره هاي گذشته داراي روند بوده و نوسان آن حول يك خط است،‏ مي توان با استفاده از روش حداقل مجذورات تابع

خطي را پيش بيني و از بين داده هاي فروش واقعي دوره هاي گذشته عبور داد.‏ در اينصورت چنانچه مجذور انحرافات پيش بيني انجام شده با

فروش هاي واقعي را محاسبه نماييد،‏ ملاحظه مي شود كه در اين روش مجموع مجذور انحرافات پيش بيني يا نسبت به ساير روش ها در

حداقل است.‏ به همين دليل آن تابع خطي را

همبستگي بين دو متغير تقاضا و زمان بزرگتر از

‏«خط حداقل مجذورات»‏

/ 5

گويند.‏ شرط استفاده از اين روش آن است كه قدرمطلق ضريب

باشد،‏ يعني رابطه ي معني داري بين تقاضا و زمان وجود داشته باشد.‏ علاوه بر آن شرايط

حاكم بر سيستم همچنان ادامه داشته باشد و تغيير ناگهاني اقتصادي،‏ سياسي،‏ اجتماعي و...‏ روي ندهد.‏

نحوه ي محاسبه ي ضريب همبستگي

:r

r

n n n

n X .Y X Y

i

i i

i

i

-9) رابطه 1 1 i1

i

n n n

n X 2 ( X ) n Y ( Y )

i

i

2

i

i

2

i

i

2

1 1 1

i

1. Least Square

www.sepandarand.com

اگر / 5 r

، خط مجاور را مي توان از روش زير بدست آورد:‏

عرض خط از

رابطه (10-

رابطه -11) (1

رابطه (12-

رابطه (13-

رابطه (14-

Yˆ

ˆ ˆ X

i i

ˆ Yˆ

X

i

n

Xi

X i 1

n

n

Yi

Y i 1

n

n n n

n X Y X Y

i

i i

1 i1 i1

n n

n

X

X

i

i

i

i

1 1

مثال (7 -1): ميزان مصرف برق در ‎5‎سال گذشته به شرح زير است.‏ با روش حداقل مجذورات تقاضاي سال ششم را پيش بيني كنيد.‏

A t

1 2 3 4 5

5 123 114 126 134

حل:‏ ابتدا ضريب همبستگي بين زمان و مصرف برق را بدست آوريد.‏

www.sepandarand.com

XY

i

i

X 2

i

Y

Y 2

i

1

2

3

4

112

123

114

126

112

246

342

54

1

4

9

16

112/

4

117/

1

121/

8

126/

5

12544

15129

12996

15876

5

134

67

25

131/

5

17956

15

69

1874 55 7451

r

n n n

n X .Y X Y

i

i i

i

i

1 1 i1

i

n n n

n X 2 ( X ) n Y ( Y)

i

i

2

i

i

2

i

i

2

1 1 1

i

5( 1874) 15( 69)

r

/

824

555 ( ) ( 15) 2 5745 ( 1) ( 69)

2

با توجه به رابطه ي زياد همبستگي بين دو متغير زمان و مصرف برق،‏ مي توان با استفاده از خط حداقل مجذورات به پيش بيني تقاضاي مصرف

برق براي سال ششم پرداخت.‏

n

Xi

X i

1 15

3

n 5

n

Yi

Y i

1 69

121/

8

n 5

www.sepandarand.com

n n n

n X Y X Y

i i

i i i () ( )( )

1 1 1 5 1874 15 69

47

/

n n ()( 5 55) ( 15)

2

n

X

X

i

i

i

i

1 1

ˆ Yˆ

X 121/ 84/ 7( 3) 17 / 7

i

Yˆ

ˆ ˆ X Y ˆ 177 / 47

/ X

i i i i

6

حال مي توان با استفاده از معادله ي خط به پيش بيني تقاضا از ماه 1

پرداخت.‏ تا

1

2

3

4

5

6

Ŷ

112/

4

117/

1

121/

8

126/

8

131/

2

135/

9

Ŷ 1 1

7/ 74/ 7( 1) 112/

4

Ŷ 2 1

7/ 74/ 7( 2) 117/

1

Ŷ 3 1

7 / 7 4/ 7( 3) 121/

8

Ŷ 4 1

7 / 7 4/ 7( 4) 126 / 8

Ŷ 5 1

7 / 7 4/ 7( 5) 131/

2

Ŷ 6 1

7 / 7 4/ 7( 6) 135 / 9

www.sepandarand.com

14

135

13

125

12

115

11

15

1

1 2 3 4 5

6

روش نوسانات فصلي:‏ ميزان فروش بعضي از كالاها فصلي است.‏ يعني با تغيير فصول ميزان تقاضا تغيير مي يابد.‏ البته منظور از فصل فقط دوره

هاي سه ماهه ي سال نيست،‏ بلكه نوسانات گاهي بطور ماهيانه و هفتگي است.‏ براي مثال،‏ تقاضا براي كارت تبريك در ايام نوروز افزايش مي

يابد.‏ بنابراين مي توان گفت ميزان تقاضا براي اين كالا نيز داراي نوسانات فصلي است.‏ براي پيش بيني تقاضاي كالاهايي كه فروش آنها داراي

نوسانات فصلي است،‏ ابتدا بايد بر اساس روش خط حداقل مجذورات تابع خط را برآورد نموده و به پيش بيني تقاضا پرداخت.‏ سپس نسبت

تقاضاي واقعي را به تقاضاي پيش بيني شده محاسبه و يا به عبارتي ضريب

ميانگين ضريب فعلي يا همان

Y

R i

i Ŷi

R i

تقاضاي كل سال آينده را پيش بيني كرد.‏

را براي هر يك از دوره ها محاسبه نمود.‏ پس از آن

هر دوره را نيز محاسبه نموده و ميزان پيش بيني تقاضاي iام را در آن ضرب مي كنيم.‏ پس از آن مي توان

مثال (1-8): ميزان فروش بستني زمستاني در ‎3‎سال گذشته به شرح زير است.‏ با استفاده از روش نوسانات فصلي به پيش بيني تقاضا براي سال

آينده بپردازيد.‏

1

2 3 5 7 3 4 6 8 4 6 8 9

صلف

www.sepandarand.com

حل:‏ ابتدا بايد بر اساس معادله ي خط حداقل مجذورات به پيش بيني تقاضا پرداخت.‏ خط حداقل مجذورات براي مثال فوق عبارت است از:‏

R

i

Yi

Ŷ

i

. سپس بايد نسبت تقاضاي واقعي را به تقاضاي پيش بيني شده تعيين نمود.‏ يا به عبارتي ضريب

را

Ŷ 177 / 47

/ X

i

i

براي هر يك از دوره ها محاسبه نمود.‏

فروش واقعي

بر حسب

بهار

سال

13x1 1

تابستان

پاييز

X i 1 Y i 24/ 4 4/ 58X

i

2

3

2

3

5

28 / 98

33 / 56

38 / 14

4 7 زمستان

42/

72

بهار

13x2 5

تابستان

پاييز

6

7

3

4

6

47 / 3

51/

88

56 / 46

8 8 زمستان

61/

4

بهار

13x3 9

تابستان

پاييز

1

11

4

6

8

65 / 62

7/

2

74 / 78

12 9 زمستان

79/

36

R

i

Yi

Y

i

/ 69

/ 89

131 /

164 /

/ 63

/ 77

1/

6

131 /

/ 61

/ 85

1/

7

113 /

(1-8)

جدول (1-12)

اطلاعات مربوط به مثال

R i

پس از آن بايد ميانگين ضريب فصلي يا

هر دوره را محاسبه نمود.‏

بهار

تابستان

R R R / / /

R 1 5 9 69 63 61

1 /

6433

3 3

R R R / / /

R 2 6 1

89 77 85

2

/

8367

3 3

i

www.sepandarand.com

پاييز

R R R / / /

R 3 7 11 131 16 17

3

11467

/

3 3

R i

R R R / / /

R 4 8 12 164 131 113

4

136

/

3 3

سپس ميزان پيش بيني تقاضا را براي سال آينده محاسبه نموده و در ميانگين ضريب فعلي يا

را تعيين نماييد.‏

هر دوره را ضرب نماييد و تقاضاي سال آينده

Xi

Y i / / Xi

24 4 4 58 Y

Ri

13x1

13

83 / 94

83 / 94

/ 6433 53 / 99

14

88 / 52

88 / 52/ 8367 74/

6

15

93 / 1

93 / 11/ 1467 16 / 75

16

97 / 68

97 / 681/ 36 132/

84

1

8

6

4

2

فروش واقعي

پيش بيني

تقاضا

1 2 3 4 5

6

7 8 9 1 11 12

زمان

(1-8)

شكل (1-14)

نمودار فروش واقعي و پيش بيني تقاضا بر اساس روش نوسانات فصلي مثال

www.sepandarand.com

مدل سازي در سري هاي زماني

هنگامي كه مقادير تقاضا در طول سال هاي مختلف،‏ داراي اجزاي مختلفي باشند،‏ مي توان به روش زير مدل سازي نمود.‏ گاهي اجزاي يك

سري زماني را مي توان تفكيك و اثر هر يك را در تقاضاي دوره ي جديد بررسي نمود.‏ اين روش را ‏«روش تجزيه اي»‏ مي نامند.‏ در اين روش

يك سري زماني در نظر گرفته مي شود آن را به اجزاي تشكيل دهنده تجزيه مي نمايند.‏ مطالعه اجزا و پيش بيني رفتار آن ها ساده است و با

پيش بيني هر يك مي توان ميزان سري زماني براي تقاضاي دوره ي آينده را پيش بيني نمود.‏ روش تجزيه اي بر اين پيش فرض استوار است

كه عناصر تشكيل دهنده ي سري سازماني،‏ مستقل از يكديگر عمل مي كنند و شرايط حاكم بر ان ها ثابت است.‏ انواع آن عبارت است از:‏

روش ضربي

- 1

-2

روش جمعي.‏

در روش ضربي،‏ اجزاي آن سري شامل سري مقاديري است كه حاصل ضرب آن ها،‏ ميزان پيش بيني تقاضاي دوره ي بعد را تشكيل مي دهد و

در روش جمعي،‏ اجزاي آن سري به شكل ارقامي است كه حاصل جمع آن ها پيش بيني تقاضاي دوره ي آينده را به دست مي دهد.‏

TF=T.S.C.I

TF=T+S+C+I

:TF كل تقاضا،‏ T: جز روند،‏ S: جز فصلي،‏ C: جز سيكلي ‏(دوره اي)،‏ I: جز تصادفي

رابطه ي

رابطه ي (16-

روش

روش جمعي

2-2

1

روش هاي سببي

در سري هاي زماني رابطه ي بين تقاضا و متغير زمان بررسي مي شود.‏ در حالي كه اگر تقاضا با عاملي غير از زمان رابطه داشته باشد،‏ از روش

علي-‏ معلولي ‏(مدل سببي)‏ استفاده مي شود.‏ براي مثال،‏ مي توان رابطه ي ميزان تقاضا براي محصول خاص با افزايش جمعيت يا افزايش

تبليغات را نام برد.‏ در اين روش ها از رگرسيون خطي و غير خطي كه هر كدام مي تواند بصورت يك متغيره يا يا چند متغيره باشد استفاده مي

شود.‏ بطور مثال،‏ در رگرسيون خطي يك متغيره،‏ رابطه ي خطي تقاضا را با عاملي مانند جمعيت بررسي مي كنند.‏

كه معادله خط عبارت است از:‏

Y ˆ ˆ ˆ.X

i i

رابطه ي

در رگرسيون خطي چند متغيره،‏ رابطه ي خطي تقاضا با چند متغير مثل جمعيت و سن در نظر گرفته مي شود كه معادله خط عبارت است از:‏

رابطه ي

Yˆ

ˆ ˆ X ˆ X ... ˆ X

i 1 1 2 2

n n

و به همين ترتيب نيز رگرسيون غيرخطي يك و چندمتغيره،‏ روابط غير خطي بين متغيرهاي مستقل و وابسته را بررسي مي كنند.‏ براي مثال،‏

تابع غيرخطي رگرسيون درجه ي

2

به شرح زير است:‏

رابطه ي

Yˆ

ˆ ˆX ˆX

i i i

2

1. Causal Model

www.sepandarand.com

تركيب روش هاي پيش بيني تقاضا

بطور كلي مي توان پيش بيني تقاضاهاي به دست آمده را،‏ مطابق روابط زير تركيب نمود:‏

رابطه ي

F

t F

1t ( 1 )F

2t

: F t تركيب پيش بيني هاي تقاضا،‏

F t ‏:پيش بيني تقاضا روش اول،‏

كه واريانس خطاي پيش بيني تقاضاي جديد از رابطه ي (1-21) به دست مي آيد.‏

V(et) 2 2( 1)

2

2

1 2

كه استفاده از رابطه ي

تقاضا حاصل مي شود.‏

2

2

2 2

1 2

مثال (1-9):

سال هاي قبل

حل:‏

پيش بيني فروش دور آينده با روش دلفي

: F t پيش بيني تقاضا روش دوم.‏

واريانس پيس بيني تقاضاي تركيبي را حداقل مي كند.‏ به عبارت ديگر بهترين بين دو پيش بيني

1245

و با روش حداقل مجذورات

129

128

و واريانس حداقل مجذورات

73

73

/

363

128

73

F

t

/ 363( 1245) / 637( 129) 1273/

66

واريانس پيش بيني تقاضاي تركيبي

/

363

است.‏ با تركيب اين دو روش پيش بيني تقاضاي دور بعد را بيابيد.‏

برابر با:‏

V ( / ) ( ) ( / ) ( ) /

(et) 363 2 128 63 2 73 45 84

مي شود كه واريانس حداقل بين ديگر حالت هاي تركيب است.‏

تعيين شده است.‏ واريانس روش دلفي براي

در روش تركيبي معمولاً‏ پيش بيني تقاضاي دو روش كيفي و كمي با هم تركيب مي شود.‏ البته مي توان دو روش كمي يا دو روش كيفي را نيز

با هم تركيب نمود.‏

تعيين ميزان صحت پيش بيني

رابطه ي

به ندرت پيش مي آيد كه بتوان موردي را دقيقاً‏ پيش بيني نمود.‏ بنابراين،‏ همواره پيش بيني ها با خطا همراه است.‏ مهم اين است كه خطاي

پيش بيني در حداقل نگه داشته شود.‏ شاخص هاي مختلفي براي محاسبه ي خطاي پيش بيني وجود دارد كه مهمترين آن ها عبارتند از:‏

www.sepandarand.com

ميانگين قدر مطلق مجموع انحرافات

1

و ميانگين مجذور خطاي پيش بيني :MSE 2 MAD

براي ارزيابي مدل هاي پيش بيني تقاضا شاخص هايي وجود داردكه از روابط به شرح زير به دست مي آيند:‏

رابطه ي

رابطه ي

A

t

F

MAD t

n

MSE

2

A

t

F

t

n

: A t تعداد دوره ها.‏

: A t پيش بيني تقاضا

: A t فروش واقعي

منظور از

ماهه

n

تعداد دوره هايي است كه مي توان اختلاف بين فروش واقعي و پيش بيني تقاضا را محاسبه نمود.‏ بنابراين در يك دوره ي

12 تا 1

n 11 است.‏

e

t

(A t

F t

)

e t

پس از محاسبه ميزان خطا براي روش هاي پيش بيني،‏ روشي را كه كمترين خطا را داشته باشد بايد انتخاب نمود و آن را مبناي پيش بيني

قرار داد.‏

ميانگين قدر مطلق درصد انحراف

:MAPD 3

در اين روش قدر مطلق درصد انحراف از ميزان تقاضا نسبت به كل تقاضا ‏(فروش واقعي)‏ تعيين مي شود.‏ هر چه اين ميزان كمتر باشد نشان مي

دهد كه روش پيش بيني دقيق تر است

رابطه ي (26-

A

t

F

MAPD t

A t

4

خطاي تجمعي :

در اين روش ميزان انحرافات پيش بيني شده از تقاضاي واقعي،‏ تعيين شده و سپس مجموع آن محاسبه مي گردد.‏

1. Mean Absolute Deviation

2. Mean Square Deviation

3. Mean Absolute Percent Deviation

4. Cumulative Error

www.sepandarand.com

رابطه ي

e t

(A t

F

t

)

هر چه ميزان )

1

ميانگين خطاي تجمعي :

(e t زيادتر باشد،‏ نشان مي دهد ميزان پيش بيني تقاضا كمتر از ميزان فروش واقعي است و بالعكس.‏

E

n

e t

رابطه 28) 1- (

هر چه ميانگين خطا بيشتر باشد نشان مي دهد كه ميزان پيش بيني تقاضا كمتر از ميزان فروش واقعي است.‏

روش هاي كنترل پيش بيني تقاضا

گاهي ممكن است بروز تحولاتي مانند دنياي رقابت يا تحولات اجتماعي فاصله زيادي بين ميزان پيش بين ها با واقيعت ايجاد كند.‏ بنابراين بايد

خطاي پيش بيني را كنترل نموده و و در صورت تجاوز از حدود،‏ روش پيش بيني را تغيير داد.‏ سپس براي بررسي اينكه،‏ آيا مدل پيش بيني

تحت كنترل است يا نه،‏ مي توان از روش علامت نمايانگر TS و روش ميانگين مجذور خطا MSE استفاده نمود.‏

2

روش علامت نمايانگر :

براي محاسبه ي علامت نمايانگر از رابطه زير استفاده مي شود:‏

(A t

F

t

) e

TS

t

MAD MAD

براي نشان دادن اينكه آيا پيش بيني فوق تحت كنترل است يا خير،‏ بايد از حدود كنترل استفاده نمود.‏ در اين روش براي هر دوره،‏ علامت

نمايانگر

محدوده ي

(TS)

3MAD

مطابق رابطه ي (1-29) محاسبه مي شود.‏ براي نمايان سازي ميزان دقيق پيش بيني لازم است نمودار پيش بيني نمو هموار در

قرار گيرد.‏ اگر توزيع خطاها نرمال فرض شود و ميزان علامت نمايانگر

(TS)

در حدود كنترل

3MAD

قرار

گيرد،‏ به اين معني است كه تغييرات حاكم بر تقاضا تصادفي است و تحول خاصي رخ نداده است.‏ در غير اين صورت خروج از حدود نمايشگر

ايجاد يك پديده ي غيرعادي و تغيير عمده در تقاضا است.‏ رابطه ي ببين MAD و انحراف معيار توزيع به شرح زير است:‏

3

/ 8 1MAD

با توجه به رابطه ي (1-30) مي توان حدود كنترل را براي علامت نمايانگر تعيين نمود.‏ براي مثال،‏ حدود كنترل

99/ % ‏(يعني

7

سطح زير منحني)‏ عبارت خواهد بود از:‏

رابطه ي

رابطه ي

33/ 75MAD

5MAD

معمولاً‏ حدود كنترل از 2MAD

تا

در نظر گرفته مي شود.‏

1. Average Error

2. Tracking Signal

www.sepandarand.com

/

مثال (1-10): با توجه به اطلاعات مربوط به مثال (1-1) پيش بيني تقاضا با استفاده از روش نمو هموار ساده 3

علامت نمايانگر ،TS ميزان دقت پيش بيني را بين 3MAD نمايان سازيد.‏

و با استفاده از

8) و 7 و 6 ‏(ستون

حل:‏ ابتدا ميزان خطا را براي هر ماه ‏(ستون 4) و سپس ميزان خطاي تجمعي ‏(ستون 5) و بعد از آن MAD را براي هر ماه محاسبه نماييد.‏

A

t

F

MAD t

n

MAD

2

2

1

6/

4

MAD 32 /

2

19/

32

MAD 6 / 44

3

3/

37

MAD 759 /

4

سپس علامت نمايانگر را محاسبه نماييد.‏

ماه دوم

ماه سوم

ماه چهارم

ماه پنجم

A

t

F

t E

TS t

MAD MAD

2

TS

2

1

2

6/

4

TS

2

2

3/

2

و بقيه محاسبات به همين ترتيب است.‏ براي نمايان سازي ميزان دقت پيش بيني لازم است نمودار نمو هموار پيش بيني تقاضا با در نظر گرفتن

3MAD رسم شود.‏

www.sepandarand.com

A / 3

At

Ft

At

Ft

t

F

t

At Ft

A

t

F

t

MAD

TS

1

5

2

48

5 2 2 2 2 2 1

3 45

49/

4 4/

4 6/

4 4/

4 6/

4 3/

2 2

4

61

48 / 8 12/

92 6/

52 12/

92 19/

32 6/

44 1/

1

5

63

51/

95 11/

5 17 / 57 11/

5

3 / 37 7/

59 2/

31

6

55 / 26

4

3

2

1

3MAD

TS

1

2

3

4

1 2 3 4 5

3MAD

6

ملاحظه مي شود كه پيش بيني فوق تحت كنترل است.‏

روش ميانگين مجذور خطا :MSE

www.sepandarand.com

در مثال (1-10)، MSE

اين روش نه تنها براي تعيين صحت پيش بيني،‏ بلكه براي كنترل پيش بيني نيز استفاده مي شود.‏

/

3

تعداد پيش بيني انجام شده

MSE

n

2

A

t

F

t

n

مثال (1-11): با توجه پيش بيني تقاضاي انجام شده بر اساس روش نمو هموار ساده

نماييد و در

رابطه ي

حدود كنترل،‏ ميزان تحت كنترل بودن پيش بيني فوق را تعيين نماييد.‏

را محاسبه و

3

A t

F

t

At

Ft

/

At

Ft

3

2

1

5

2

48

5 2 4

3 45

49/

4 4/

4 19/

36

4

61

48 / 8 12/

92 166 / 92

5

63

51/

95 11/

5

122/

1

6

55 / 26

312/

38

www.sepandarand.com

2

A t

F t 312/

38

1412 / 1/

2

n 1 3

A

t

F

t 312/

38

MSE 78 / 95

n 4

3

% 99/

با توجه به اينكه 7

محاسبه مي شود.‏

رابطه ي

از خطاي پيش بيني بين

قرار مي گيرد،‏ بنابراين براي نشان دادن تحت كنترل بودن ميزان پيش بيني

3

331 ( / 2) 3/

6

(A

t

F t

براي ترسيم نمودار ابتدا حدود كنترل بر روي نمودار تعيين مي شود.‏ سپس نمودار بر اساس ميزان خطا )

چهارم)‏ ترسيم مي شود.‏

در هر دوره ‏(ستون

11

/ 2

22/

4

33

/ 6

4

3

3

2

1

A

t

F

t

1

2

3

3

4

1 2 3 4 5

6

www.sepandarand.com

-1

همانطور كه ملاحظه مي شود پيش بيني تحت كنترل است.‏

موارد استفاده از مدل هاي كمي پيش بيني تقاضا

چنانچه ميزان تقاضاهاي فصل هاي گذشته داراي نوسانات فصلي باشد نشان مي دهد كه تقاضا نيز براي آن كالا فصلي است و غالباً‏ اين كاهش

و افزايش مربوط به تغييرات جوي است.‏ براي مثال،‏ تقاضا براي وسايل گرم كننده در زمستان افزايش و در تابستان كاهش مي يابد،‏ يا تقاضا

براي اماكن تفريحي در روزهاي آخر هفته و تعطيل افزايش و در ديگر ايام كاهش مي يابد.‏ بهترين روش هاي پيش بيني تقاضا در اين حالت،‏

ميانگين متحرك،‏ متحرك وزني،‏ نمو هموار ساده و تعديل شده است و از روش هاي حداقل مجذورات،‏ نوسانات فصلي و تجزيه اي هم مي توان

بهره گرفت.‏

گاهي تقاضا در يك دوره ي بلندمدت افزايش و سپس كاهش مي يابد.‏ براي مثال،‏ دوره ي ركود و رونق اقتصادي يا جنگ و ... را مي توان ذكر

كرد.‏ در شرايطي كه نوسانات تقاضا به صورت دوره اي باشد،‏ بهترين روش پيش بيني،‏ ميانگين ساده و خط حداقل مجذورات است و همچنين

مي توان از روش هاي نايو،‏ ميانگين متحرك و ميانگين متحرك وزني نيز استفاده نمو و از روش هاي نمو هموار ساده و نمو هموار تعديل شده و

روش تجزيه اي نيز مي توان بهره گرفت.‏ غالباً‏ مدل پيش بيني تقاضا در مسايل واقعي،‏ تركيبي از روش هاي مختلف پيش بيني است و به ندرت

يك حالت به شكل خاص وجود دارد.‏ بنابراين بايد طبق الگويي مطاق با شكل ‏(‏‎1-17‎‏)به پيش بيني تقاضا پرداخت.‏

سوالات فصل دوم

اطلاعات مربوط به فروش محصولي به شرح زير است؟

اختلاف پيش بيني در تقاضاي ماه پنجم به دو روش نايو و نمو هموار ساده چقدر است؟

0 / 3

1 ماه

2

3

4

100 فروش واقعي

99

106

110

105 پيش بيني به روش

103

102

103

نمو هموار ساده

7 (4

5/1 (3

5 (2

4/9 (1

صحيح است.‏ 1 گزينه

پيش بيني ماه پنجم به روش نايو برابر با مصرف واقعي ماه چهارم است.‏

پيش بيني ماه پنجم به روش نمو هموار ساده:‏

www.sepandarand.com

=A 4 =110

F

F 5

F A )

5 4

(

4

F4

F 5 =103+0/3(110-103)=105/1

-105/1 =4/ 9

110= اختلاف دو روش پيش بيني

مقدار تقاضاي كالايي طي سه ماه ثابت است.‏ در صورتي كه پيش بيني تقاضا در ماه اول،‏ دو برابر تقاضاي واقعي،‏ در ماه دوم برابر با تقاضاي

MAD=

2

-2

واقعي و در ماه سوم

واحد كمتر از تقاضاي واقعي باشد و‎7‎

باشد.‏ مقدار واقعي تقاضا چند است؟

27 (4

21 (3

19 (2

17 (1


1 ماه

2

3

A تقاضاي واقعي

a

A

2 a پيش بيني

a

a-2

MAD

1 A t

Ft

n

1

7 ( a 2a

a a a ( a 2) )

3

1

7 ( a 2) a 19

3

www.sepandarand.com

فصل سوم

برنامه ريزي جامع توليد

پس از انجام برنامه ريزي اساسي و بلندمدت سازمان كه ‏«برنامه ريزي استراتژيك»‏ ناميده مي شود،‏ لازم است برنامه ريزي جامع توليد انجام

شود.‏ در برنامه ريزي استراتژيك اهداف بلندمدت سازمان تعيين شده و راه هاي رسيدن به آن ها تدوين مي شوند.‏ سپس اهداف بلندمدت

استراتژيك به اهداف ميان مدت و كوتاه مدت شكسته مي شوند.‏

نكته:‏ در برنامه ريزي جامع توليد،‏ استراتژي هاي مختلف بررسي شده و بهترين استراتژي انتخاب مي شود.‏

3-1

فرآيند برنامه ريزي جامع

www.sepandarand.com

نكته:‏ پس از بررسي ورودي هاي برنامه ريزي جامع توليد بهترين استراتژي را تعيين مي كنيم.‏

3-2

3-2-1

3-2-2

3-2-3

3-2-1

انواع استراتژي هاي توليد

استراتژي توليد متغير

استراتژي توليد ثابت

استراتژي توليد تركيبي

استراتژي توليد با نيروي كار متغير

در اين استراتژي به ميزان تقاضاي هر ماه توليد برنامه ريزي شده و نيروي كار مورد نظر محاسبه مي شود.‏

در اين استراتژي بايد نيروي كار هر ماه را مطابق ميزان توليد تغيير داد.‏

www.sepandarand.com

3-2-2

3-2-3

استراتژي توليد ثابت

استراتژي توليد تركيبي

مثال:‏ اطلاعات زير موجود است.‏

1 2 3 4

8 /

11/

1/

11/

چه تعداد

حل:‏

(n)

نيروي انساني براي فصل

2

نياز است؟ ‏(توليد هر نفر در ماه

است)‏ 1223

11/

31223

3

مثال:‏ با توجه به اطلاعات جدول زير متوسط تقاضاي فصل را بدست آوريد.‏

1 2 3 4

8/

5/

12/

15/

15/ 5/ 12/ 8/

4

1/

مثال:‏ با توجه به اطلاعات مسئله ي قبل،‏ در صورت بكارگيري راهبرد توليد ثابت،‏ موجودي كالا در پايان فصل بهار چه اندازه خواهد بود؟

8

حل:‏

توليد

تقاضاي فصل

1

موجودي كالا در انتهاي

182

مثال:‏ با توجه به اطلاعات مثال

2

و با فرض اينكه هزينه ي نگهداري هر واحد در ماه باشد،‏ هزينه ي كل نگهداري چقدر مي باشد؟

www.sepandarand.com

حل:‏

1

8 /

1/

2/

2

5/

1/

7 /

3

12/

1/

5/

4

15/

1/

موجودي فصل هزينه هزينه كل

4

( 2 75) /

57

1

مثال:‏ با توجه به اطلاعات مثال 2

طول سال چند نفر بايد استخدام شوند؟

در صورتي كه تعداد نيروي انساني در ابتدا

نفر باشد و هر نفر در يك فصل

‎1واحد را توليد كند،‏ در

حل:‏

تعداد توليد هر

توليد هر نفر در هر

نيروي انساني مورد نياز در هر

استخدام لازم نيست

استخدام لازم نيست

نيروي انساني مورد نياز در فصل


8

8

18

8

1

12

1

نفر استخدام مي شوند 12 12 5 7


7

15

1

15 15 12 3 استخدام مي شوند ‎3نفر


731 جمع استخدام هاي مورد نياز

3-3 طبقه بندي روش هاي برنامه ريزي تجميعي ‏(جامع)‏

www.sepandarand.com

(SDR)

(LDR)

نكته:‏ توجه به جايگاه اين روش ها در جدول و خطي يا غيرخطي بودن آن ها در كنكور سراسري از اهميت خاصي برخوردار است.‏

جدول (9-13) صفحه

سوالات فصل سوم

241 ج

-1

در استراتژي توليد ثابت در برنامه ريزي تجميعي،‏ كدام گزينه صحيح است؟

1) حداقل كردن موجودي انبار

3) حداقل كردن تعداد كاركنان

2) حداقل كردن نوسانات توليد

4) دنبال كردن تقاضاي ماهانه


در استراتژي توليد ثابت ماهانه در برنامه ريزي تجميعي به دنبال حداقل كردن نوسانات توليد در ماه هاي مختلف و در نتيجه حداقل كردن

هزينه هاي استخدام و اخراج هستيم.‏

www.sepandarand.com

فصل چهارم

تجزيه و تحليل نقطه ي سر به سر (BEP)

يكي از تكنيك هاي ارزيابي راهكارهاي مختلف توليدي از ديدگاه اقتصادي،‏ تجزيه و تحليل نقطه ي سر به سر است كه رابط بين هزينه و درآمد

و ميزان توليد را مشخص مي كند.‏

نكته:‏ هدف از تجزيه و تحليل نقطه ي سر به سر،‏ برآورد درآمد سازمان تحت شرايط مختلف عملياتي است.‏

4-1

براي انجام تجزيه و تحليل نقطه ي سر به سر نياز است ابتدا هزينه هاي توليد را مشخص كنيم.‏

انواع هزينه هاي توليد

الف)‏ هزينه هاي ثابت:‏ هزينه هايي كه هيچ گونه ارتباطي با ميزان توليد ندارند.‏

(FC)

ب)‏ هزينه هاي متغير:‏ هزينه هايي كه ميزان نوسان آن ها رابطه ي مستقيمي با ميزان نوسان توليد دارد.‏

(VC)

TC FC VC

TC FC VC

VC

FC

همچنين درآمد كل برابر است با:‏

www.sepandarand.com

TR R Q

TR

TC

BEP

Q

نقطه اي كه درآمد كل،‏ هزينه ي كل را قطع مي كند ‏«نقطه ي سر به سر»‏ BEP

گويند.‏

؟

2

مثال:‏ هزينه ي ثابت توليد يك محصول خاص در يك سال 8

ريال است.‏ هزينه ي تغيير هر واحد توليد

ريال و قيمت فروش

4 ريال است.‏ مطلوبست:‏

الف)‏ تعيين نقطه سر به سر

ب)‏ چنانچه توليد كننده بخواهد سودي به ميزان 4

ريال در سال داشته باشد بايد چه ميزان توليد نمايد؟

ج)‏ مديريت در سطح فروش و توليد 5

حل:‏

واحد محصول چه ميزان سود و زياني متحمل مي شود.‏

هزينه(‏

www.sepandarand.com

FC 8/ /

VC 2

R 4

Q

BEP

FC 8/ /

4 /

R

VC 4

2

SP 4/ /

SP FC 4/ / 8/ / 12/ /

SP FC 12/ /

6 /

R

VC 4

2

P RQ FCVCQ

P 4 5 / 8/ / 25 /

2/ /

5 /

4-2 محاسبه نقطه سر به سر براي چند محصول

گاهي سازمان چند محصول خود را با هم و به صورت يك سبد به فروش مي رساند.‏

Q

BEP

FC

CMU

تعداد در نقطه سر به سر

هزينه ثابت

ميانگين وزني حاشيه فروش سبد محصولات

S

BEP

FC

CMR

نقطه سر به سر(ريال)‏

هزينه ثابت

ميانگين وزني حاشيه فروش سبد محصولات

CMU

قيمت محصول (

مجموع تركيب در سبد محصول

تركيب در سبد محصول

ثابت –

CMR

–

( )

ركيبت

در سبد هر محصول

هزينه متغير

قيمت محصول

مجموع تركيب در سبد

سوالات فصل چهارم

قيمت محصول

www.sepandarand.com

2000

با توجه به اطلاعات زير،‏ براي تأمين تقاضاي 1500

الي

واحد،‏ كدام فرايند توليد انتخاب مي شود؟

-1

هزينه متغير

هزينه ثابت

فرايند

A

B

C

18000

24000

28000

10

6

4

4) B و C بي تفاوت هستند.‏

C (3

B (2

A (1


TC

A

TC

B

18000 10x

24000 6x

x 1500

1500

براي توليد كمتر از 1500

هزينه متغير كمتر(‏B‏).‏

واحد فرايند با هزينه ثابت كمتر(‏A‏)‏ انتخاب مي شود و براي بيشتر از

واحد فرايند با هزينه ثابت بيشتر و

TC

B

TC

C

24000 6x

28000 4x

x 2000

2000

براي توليد بيش از 2000

2- شركتي براي توليد

واحد فرايند C انتخاب و براي توليد كمتر از

واحد از محصولي هزينه كلي معادل

واحد فرايند B انتخاب مي شود.‏

واحد و براي توليد 400

واحد از همان محصول هزينه كلي معادل

2500

20

500

واحد دارد.‏ نقطة سر به سر را محاسبه كيند.(قيمت فروش

ريال است).‏

2100

31/25 (4

38/25 (3

25 (2

35 (1


V

2500 2100

4

500 400

400 ×4 =1600

هزينه كل متغير در سطح 400

واحد توليد برابر است با:‏

TC =2100 F = 2100 -1600 =500

F

Q

P V

Q

500

20 4

31/ 25

www.sepandarand.com

-3

قيمت فروش محصولات شركتي

2

ريال باشد،و در سال آينده هزينه ثابت شركت

ريال است شركت

2000

ريال سالانه

6000

واحد از اين محصول مي فروشد.‏ اگر هزينه متغير كل

9000

50

درصد افزايش يابد،‏ قيمت فروش جديد چقدر بايد باشد تا سود سال بعد تغيير نكند؟

3/66 (4

2/66 (3

2/16 (2

3 (1


9000 V 1/ 5

6000

1000

Profit =

P.V - TC =2 × 6000 -(2000+9000) =

=2000(1+ 0/5) =3000

F سال جديد

Q

F Pr ofit

P V

3000 1000

6000

P 1/

5

P 1/

5

4000

6000

P =2/16

فصل پنجم

مكان يابي

-1

-

-

-

-

تصميم گيري در مورد مكان استقرار موسسه توليدي يا خدماتي،‏ يكي از اساسي ترين تصميمات سازمان ها به شمار مي رود كه مي تواند در

جهت گيري هاي استراتژيك سازمان نقشي اساسي ايفا نمايد و سودآوري سازمان را در بلند مدت تحت تأثر قرار دهد.‏

5-1 عوامل مؤثر در تعيين محل كارخانه

داده:‏ كه همان ورودي هاي سيستم است كه مهترين آن ها عبارتند از:‏

مواد اوليه

نيروي كار

هزينه ي حمل و نقل مواد

- سطح دستمزد و مهارت كاركنان

-2

تأمين انرژي و سوخت

مشخصات سيستم عملياتي:‏ كه شامل موارد زير مي باشد:‏

www.sepandarand.com

-

-

-

-

-4

تكنولوژي مورد استفاده

قوانين موجود بر محيط زيست

3- ستاده:‏ همان خروجي هاي سيستم مي باشند كه عبارتند از:‏

مشخصات محصول توليدي ‏(حجم،‏ وزن و ...)

نزديكي بازار فروش به كارخانه

محيط:‏ كه شامل قوانين حقوقي و مالياتي،‏ بازار،‏ رقبا و ... است.‏

5-2 عوامل مؤثر بر تعيين محل سيستم عملياتي

5-2-1

-1

-2

-3

-4

5-2-2

-1

عوامل مربوط به بازار كار كه عبارتند از:‏

متمركز يا غيرمتمركز بودن تقاضا ‏(مشتريان)‏

نزديك بودن به رقبا

عرضه كنندگان مواد اوليه

تمركز نيروي كار و ميزان دسترسي به نيروي كار ماهر و غير ماهر

عوامل مربوط به هزينه هاي مشهود ‏(عيني)‏

هزينه هاي حمل و نقل

نكته:‏ اگر مواد اوليه سازمان حجيم باشند لازم است محل سازمان در مجاور تأمين كنندگان مواد اوليه قرار داده شود.‏

نكته:‏ حجم كالاي دريافتي و يا توليدي تأثير زيادي در انتخاب محل مناسب كارخانه دارد.‏

-2

-3

-4

-5

5-2-3

هزينه ي استخدام و بكارگيري نيروي انساني،‏ سطح مهارت و تخصص مورد نياز

هزينه ي انرژي و آب و سوخت مورد نياز و ميزان دسترسي به آن ها

هزينه احداث ساختمان

قوانين مالياتي و حقوقي

عوامل غيرمشهود

‎1‎‏—مقررات قانوني

-2

عوامل محيطي يا آب و هوايي و موجود بودن مراكز دفع ضايعات

www.sepandarand.com

-3

در نظر گرفتن مسايل جامعه

نكته:‏ عوامل غيرمشهود گزينه هاي انتخاب مكان مناسب را محدود مي كنند.‏

5 -3

5-3-1

روش هاي كمي مكان يابي

روش نيروي جاذبه

(Center of Gravity Model)

در اين روش،‏ محل مركز توزيع را به نحوي تعيين مي كنند تا هزينه هاي توزيع به حداقل خود برسند.‏ در اين روش هزينه ي توزيع به صورت

تابع خطي از فاصله و تعداد حمل شده در نظر گرفته مي شود.‏

اين روش با در نظر گرفتن مسافت و وزن محموله هايي كه بايد به نقاط مورد نظر برسند نقطه ي مركزي مناسب را پيدا مي كنند.‏ به اين

صورت كه ابتدا مختصات نقاط مورد نظر كه بايد حمل و نقل به آن ها انجام شود را مشخص نموده و وزن محموله هايي كه قرار است به هر

نقطه حمل شود نيز بايد مشخص شود.‏ آنگاه از طريق رابطه ي زير نقطه ي مركزي حمل و نقل بين نقاط مورد محاسبه قرار مي گيرد.‏

X

n

xw

i i i i

w

i

Y

n

n

i1

yw

w

i

) y, x) مختصات نقاطي كه حمل و نقل به آن ها بايد انجام شود.‏

i

i

w i كل وزن محموله هايي كه در يك سال به هر نقطه حمل مي شود.‏

(X,Y) مختصات نقطه مركزي حمل و نقل

مثال:‏ شركت رستوران هاي زنجيره اي محيار،‏ مواد اوليه مورد نياز رستوران ها را از چهار تأمين كننده خريداري مي كند.‏ شركت مي خواهد

يك مركز توزيع براي آماده سازه و و بسته بندي مواد اوليه قبل از حمل به رستوران ها را بسازد.‏ محل هريك از تأمين كنندگان و تعداد بار

تريلي ها در جدول زير نشان داده شده است.‏ محل مركز توزيع را محاسبه كنيد.‏

www.sepandarand.com

مختصات

xi رستوران

yi

wi

A

2 2 75

B

1 5 15

C

25 6 135

D

5 3 6

حل:‏

D

xw

i i

iA

( 2)( 75) ( 1)( 15) ( 25)( 135) ( 5)( 6)

X 238

D

75 15 135 6

w

iA

D

iA

i

yw

i i

iA

( 2)( 75) ( 5)( 15) ( 6)( 135) ( 3 )( 6)

Y 444

D

75 15 135 6

w

i

نقطه ي مركزي (444 ( ,238

5 3-2- روش وزن دهي به عوامل جايابي

در اين روش با توجه به وزن دهي به عوامل مورد نظر،‏ مكان هاي پيشنهاد شده مقايسه شده و بر اساس

بيشترين امتياز به عنوان مكان مطلوب در نظر گرفته مي شود.‏

امتيازات محاسبه شده،‏ بيشترين

مثال:‏ سه مكان جديد براي تأسيس يك كارخانه لاستيك سازي پيشنهاد شده است.‏ با توجه به وزن و اولويت هاي داده شده به هر يك از

عوامل در تعيين مكان جديد كارخانه و امتياز عواملي كه هر يك از مكان هاي پيشنهادي دارا مي باشند،‏ به تعيين مكان جديد بپردازيد.‏

www.sepandarand.com

مكان

امتيازات

مكان

مكان

عوامل

جايابي

3

2

1

وزن

8 15 نرخ دستمزد

98

3 %

قوانين

2 مالياتي

3

3

4 %

نزديكي به

مشتريان

1

5

1

2 %

شرايط آب

و هوايي

9 45

2

1 %

حل:‏

8 ( / 3) 2 ( / 4) 1 ( / 2) 9

( / 1)

15( / 3) 3( / 4) 5( / 2) 45( / 1)

98( / 3) 3 ( / 4) 1( / 2) 2( / 1)

جمع امتيازات:‏

مكان‎1‎ 43

31

45/ 4

مكان‎2‎

مكان‎3‎

5 3-3- روش حركت – مسافت

هدف اين روش حداقل نمودن هزينه ي كل حمل و نقل است.‏

هزينه ي كل حركت مسافت از رابطه ي زير بدست مي آيد:‏

www.sepandarand.com

n

LD lid

: d i مسافت بين مكان i تا مكان پيشنهاد

l i ‏:تعداد واحد محصول،‏ سفر يا رفت و آمد از مكان i تا مكان پيشنهاد شده،‏

:LD مجموع كل حركت،‏

شده

i1

i

d i

d (x x) (y y)

2 2

i i i

نكته:‏ از فرمول

براي محاسبه ي

مي توان استفاده نمود.‏

مثال:‏ شركت محيار قصد دارد 3

مختصات هر يك از مكان ها به صورت زير است:‏

مكان را براي مركز توزيعش نسبت به چهار تأمين كننده كه مختصات آن ها در زير ارائه شده ارزيابي كند.‏

xi

36 y 18

1

x2 42

y i

45

x

25 y 4

3 3

X

Y

W

A B C D

2

2

75

1

5

15

25

6

135

5

3

6

d i

و B و C و D

فاصله ي بين سايت هاي پيشنهاد شده (1 و 2

است:‏

و 3) و تسهيلات موجود A

با استفاده از فرمول خط مستقيم بر

به صورت زير

2 2 2 2

d

A

(x

A

x) 1 (y A

y) 1 ( 236) ( 218

) 161 / 2

d 412 / 3

B

d 434 / 2

C

d 184 / 4

D

d

d

A

B

d 226 / 7

d

C

D

333

323

17

d 2 6 / 2

A

d 18 / 3

d

B

C

d 269 / 3

D

2

www.sepandarand.com

1 مكان

D

i i

75 161 2 15 412 3 135 434 2 6 184 4 125 63

A

LD ld ( )( / ) ( )( / ) ( )( / ) ( )( / ) /

99/ LD مكان 2

789

LD 77 / 555 مكان 3

3 مكان

5 -3-4

كمترين هزينه را دارد.‏

روش مدل ميانه

هدف اين مدل نيز حداقل نمودن هزينه هاي حمل و نقل است.‏

در مدل ميانه،‏ ميزان كالا و مواد در فواصل طي شده به طور افقي و عمودي نسبت به موقعيت مكاني سيستم عملياتي مورد نظر اندازه گيري

نحوه ي محاسبه هزينه ي كل حمل و نقل به شرح رابطه ي زير است:‏

TC C L x x y y

i i i i

TC

: هزينه ي حمل يك واحد كالا كه در واحد زماني مشخص ‏(روزانه)‏ حمل مي گردد،‏

حمل مي شود،‏

CL

i

i

(x ,y )

i

i

: مختصات مكان

،i

:(x,y) مختصات مكان بدست آمده از روش ميانه

مثال:‏ با توجه به اطلاعات جدول زير و با استفاده از روش ميانه مختصات محل جديد را به دست آوريد.‏

: ميزان باري كه در واحد زماني مشخص ‏(روزانه)‏

1

2

15

25

1

15

2

25

1

25

45

35

7

Y 7

www.sepandarand.com

1

2

15

25

1

3

45

35

7

X 4

مثال:‏ با توجه به اطلاعات مثال قبل با روش نيروي جاذبه كدام محل انتخاب مي شود؟

wx

i i

( 25 5) ( 154) ( 23) ( 12)

X 3/

7

7

w

i

wy

i i

( 258) ( 15 6) ( 27) ( 15)

Y 6/

8

7

w

i

www.sepandarand.com

فصل ششم

كارسنجي زمان سنجي

6-1

تبديل ورودي ها مانند مواد اوليه،‏ نيروي انساني و...‏ به محصولات و خدمات مطلوب يكي از اساسي ترين وظايف در طراحي يك سيستم توليدي

است.‏

در اين تبديل مي تواند فقط انسان يا ماشين يا تركيبي از آن ها مورد استفاده قرار گيرد.‏

كارسنجي

كارسنجي تعيين مي كند كه چه مدت طول مي كشد تا يك كار انجام شود.‏

زمان استاندارد،‏ زمان مورد نياز براي يك كارگر متوسط براي انجام كاري تحت شرايط و مقتضيات طبيعي مي باشد.‏

6-1-1

اهداف مطالعه ي كار

‎1‎‏-استفاده مؤثر از تجهيزات اوليه

-2

-3

استفاده مؤثر از نيروي انساني

تحصيل عملكرد مطلوب مجموعه ي تجهيزات،‏ مواد اوليه و نيروي انساني

مطالعه ي كار تكنيك هاي مطالعه ي روش و زمان سنجي را در بر مي گيرد.‏

نكته:‏ مطالعه روش به منشور يافتن حجم واقعي فعاليت مورد نياز براي انجام عمليات از طريق بررسي دقيق روش موجود و تدوين

روش هاي ساده تر و مؤثرتر انجام مي شود و زمان سنجي براي تشخيص و كاهش زمان هاي غيرمؤثر،‏ و سپس تعيين زمان استاندارد

براي عمليات،‏ مطابق روش مشخص صورت مي پذيرد.‏

نكته:‏ يكي از روش هاي طراحي شغل،‏ روش كارسنجي و زمان سنجي است.‏

6-2

6-2-1

-1

-2

-3

-4

مراحل كارسنجي و زمان سنجي

مراحل كارسنجي

انتخاب فعاليت جهت مطالعه

مستندسازي فعاليت انتخاب شده

بررسي منتقدانه واقعيات مستند شده و ايجاد بهبود تا رسيدن به فعاليت بهينه

مستندسازي فعاليت بهينه

www.sepandarand.com

6-2-2

-1

-2

-3

مراحل زمان سنجي

انتخاب كارگران مربوطه و آموزش نحوه انجام فعاليت بهينه به آن ها

تقسيم نمودن فعاليت هاي بهينه به اجزا و زمان سنجي هر جز

يافتن زمان استاندارد و زمان نرمال انجام هر جز و محاسبه ي زمان استاندارد و نرمال كل فعاليت

4- حفظ و نگهداري فعاليت بهينه ي ايجاد شده

نكته:‏ پس از آموزش افراد و پياده سازي فعاليت به روش جديد نبايد مطالعه فرآيند را رها نمود.‏

6-3

روش هاي كارسنجي

الف)‏ نمودار فرآيند عمليات

(Operation Process Chart)

اين نمودار فرآيند،‏ توليد يك محصول يا ارائه ي

نمايد.‏

خدمتي را نشان مي دهد.‏ به عبارت ديگر يك تصوير كلي از مراحل يك فرآيند حاصل مي

ب)‏ نمودار جريان فرآيند

يك نمودار جريان فرآيند براي نشان دادن اينكه چگونه مراحل يك كار يا مجموعه اي از كارها با يكديگر تركيب مي شوند تا جريان كلي فرآيند

توليد ايجاد شود مورد استفاده قرار مي گيرد.‏

علايم به كار رفته عبارتند از:‏

عمليات:‏

فعاليتي كه به طور مستقيم بر روي محصول انجام مي شود يا در ارائه خدمت اجرا مي شود.‏

حمل و نقل:‏

جابجايي محصول يا خدمت از يك محل به محل ديگر

بازرسي:‏

كنترل محصول يا خدمت

تأخير:‏

منتظر ماندن محصول يا خدمات

www.sepandarand.com

ذخيره ‏(انبار):‏

انبار كردن محصول يا خدمت

ج)‏ نمودار سيمو يا دست راست و چپ

اين نمودار براي مستندسازي فعاليت هايي كه اپراتور انجام مي دهد تهيه شده است و بر اساس علائم تريبلينگ

دست راست و چپ را نشان مي دهد.‏

د)‏ نمودار انسان

(Thribling)

–

6-4

ماشين

اين نمودار فعاليت همزمان انسان و ماشين را نشان مي دهد و مشخص مي كند چه زماني هر دو با هم كار مي كنند.‏

روش هاي زمان سنجي

فعاليت هاي

الف)‏ زمان سنجي به وسيله كرنومتر

براي زمان سنجي به وسيله كرنومتر،‏ فعاليت ها بايد به عناصر كاري تفكيك شود.‏ يعني فعاليت ها به چند جز قابل تفكيك از يكديگر تقسيم

مي شوند.‏ سپس به كمك كرنومتر هر يك از عناصر كاري به تعدادي زمان سنجي مي شوند ‏(تعداد پايه).‏ سپس ميانگين و انحراف معيار

مشاهدات از روابط زير به دست مي آيد:‏

t ميانگين

n

n

t

S انحراف معيار

t

(t t)

i

n 1

2

n: مشاهدات پايه

i مشاهدات پايه : t i

پس از محاسبه ميانگين تعيين ميزان رابطه ي ميانگين با واقعيت مي باشد.‏ يعني تعداد مشاهدات را تعيين مي كنيم.‏

ZS N t

et

2

e: درجه ي صحت،‏ z: سطح اطمينان در جدول ضميمه ‏(توزيع نرمال)‏ و N: تعداد مشاهدات لازم

پس از محاسبه ي N در صورتي كه اختلاف چشمگيري بين N و

اين صورت بايد به تعدادي كه n

n

و N

پس از برابري n و N ضريب عملكرد

كمتر است زمان سنجي صورت گيرد.‏

(Rating Factor)

را به دست مي آوريم.‏

وجود نداشته باشد،‏ لازم نيست زمان سنجي بيشتري انجام گيرد.‏ در غير

بازده واقعي كار

RF ضريب عملكرد

1

بازده مورد انتظار

www.sepandarand.com

پس از محاسبه ي ضريب عملكرد،‏ زمان نرمال انجام عنصر كاري محاسبه مي شود.‏

nt t Rf

نكته:‏ زمان نرمال زماني است كه به طور طبيعي،‏ فرد عنصر كاري را انجام مي دهد.‏

سپس زمان نرمال كل

(NT)

NT

nt

از حاصل جمع زمان هاي نرمال عناصر كاري به دست مي آيد.‏

نكته:‏ از آنجايي كه معمولاً‏ درصدي از زمان كاري صرف فعاليت هاي غيركاري مي شود بنابراين بايد زمان بيشتري به كل فعاليت

تخصيص داده شود.‏ ‏(تأخيرهاي مجاز)‏

نكته:‏ با افزودن تأخيرهاي مجاز به زمان نرمال كل زمان استاندارد به دست مي آيد.‏

ST NT( 1

AF)

:AF تأخيرهاي مجاز،‏ :NT زمان نرمال كل،‏ ،ST زمان استاندارد

مثال:‏ با توجه به اطلاعات جدول زير در ‎4‎مورد مشاهده با در نظر گرفتن

و تأخيرات مجاز ‎2‎دقيقه،‏ زمان استاندارد چند دقيقه است؟

حل:‏

12 1113 14 t

12 / 5

4

NT 12/ 5/

8 1

ST NT( 1AF)

1

212

/ 95 / 45

/ 3

مثال:‏ اگر نسبت بيكاري

سنجي چقدر خواهد بود؟

، صحت مطلوب

، و سطح اطمينان مورد نظر

باشد،‏ تعداد مشاهدات لازم جهت يك زمان

/ 25

حل:‏

2 2

Zp( 1p) 2 / 25/ 75 /

75

N 833

2 2

d / 3 / 9

www.sepandarand.com

% 12، نسبت كاري

مثال:‏ اگر تعداد توليد يك كارگاه

هر واحد

حل:‏

1 واحد در 18

دقيقه باشد،‏ ضريب عملكرد وي

، 85% و زمان استاندارد براي توليد

2

دقيقه باشد،‏ مقدار اضافات مجاز چند دقيقه خواهد بود؟

NT

18 85% 12%

NT

18 / 36

1

ST 2

218 / 36 1/ 64AF

8

مثال:‏ اگر تعداد توليد روزانه ي يك كارگاه،‏

4

واحد،‏ زمان توليد استاندارد

توليد

هر محصول

2/

8

كارايي

دقيقه باشد،‏ شيفت كاري

ساعت و

8

درصد باشد،‏ تعداد نيروي انساني لازم چقدر است؟

حل:‏

نكته:‏ تعداد نيروي انساني لازم را مي توان از رابطه ي زير به دست آورد.‏

تعداد نيروي انساني مورد نياز

زمان استاندارد توليد هر واحد

×

تعداد توليد روزانه

زمان در دسترس در يك شيفت كاري

×

1

كارايي

نفر

42/

8 1

2/

92 3

86

/

8

ب)‏ روش نمونه گيري از كار

در اين روش پس از طراحي كار بهبود يافته به افراد آموزش داده مي شود كه به اجراي كار بهبود يافته بپردازند.‏ كار به چند جز تقسيم مي شود

و با برنامه ريزي نمونه گيري تصادفي براي هر جز تعدادي نمونه اخذ مي شود.‏ پس از نمونه گيري تعداد مشاهدات فعال را مشخص مي كنيم.‏

Pi

P i

سپس تعداد مشاهدات لازم براي رسيدن به

واقعي محاسبه مي شود.‏

2

Z

cl

N P

i( 1

P

i)

e

: e درجه ي صحت،‏

اگر n با N

: Z cl عدد مربوط به سطح اطمينان در جدول توزيع نرمال استاندارد.‏

اختلاف قابل مشاهده اي داشته باشد،‏ بايد به نمونه گيري ادامه دهيم.‏

www.sepandarand.com

مثال:‏ براي زمان سنجي فعاليت

5

مشاهده انجام داده ايم كه به ترتيب

و

x5 5 بوده است.‏ مشاهدات

لازم براي سطح اطمينان ‎95‎درصد و دقت

x

4

4

، x3 4

، x2 4

، x 1

3

%

5

چه تعداد مي باشد؟

حل:‏

n

4

x

i

2

i

i

n x x

x

3 4 4 5 2

i

2

2

x

i

2

916 16 25 82

n

4

( 582) ( 2)

2

2

4

ج)‏ زمان سنجي با استفاده از اطلاعات استاندارد

در اين روش پس از طراحي فعاليت بهبود يافته،‏ فعاليت به خردترين اجزا خود تقسيم مي شود و زمان استاندارد هر جز به كمك جداول از

پيش تعيين شده،‏ تعيين مي شود.‏

1TMU /

نكته:‏ واحد زماني در اين جداول TMU مي باشد و 6

است.‏

نكته:‏ MTM و BMT

دو مورد از جداول طراحي شده براي مطالعه ي كار هستند.‏

-1

سوالات فصل ششم

كدام يك از نمودارهاي زير مراحل انجام فرايند توليد يك محصول است و مي توان با كمك آن مراحل انجام فرايند توليد را درك نمود؟

1) نمودار كنترل فرايند

2) نمودار ارتباط فرايند

3) نمودار فراگرد عمليات

4) نمودار جريان فرايند


-2

نمودار جريان فرايند نمايانگر مراحل انجام فرايند توليد يك محصول است.‏ بنابراين با مشاهده آن مي توان مراحل انجام فرايند توليد را درك

نمود.‏

در فرايند زمان سنجي اطلاعات زير به دست آمده است.‏ تعداد نمونه بايد چند باشد؟

t

و دقيقه

و دقيقه 10 S t

=2/5

z

2

و 2 e =0/05

400(4

300(3

200 (2

100 (1

www.sepandarand.com


N

(

Z

2

. S

e.

t

t

)

2

2

2 / 5

( )

0 / 0510

2

100

25

با توجه به جدول زير و ضريب عملكرد 0/8

و اضافات مجاز

درصد زمان استاندارد چند دقيقه است؟

-3

1 زمان سنجي

2

3

4

5

5/5 زمان مشاهده

5

4/5

5/5

4/5

‏(دقيقه)‏

5/2 (4

5 (3

4 (2

4/5 (1


OT

NT

5 / 5

5 4 / 5 5/ 5

5

OT. R 5

0 / 8 4

4 / 5

5

ST=NT(1+A)= 4 (1+0/25) = 5

www.sepandarand.com

7-1

-1

-2

-3

-4

-5

فصل هفتم

نحوه استقرار ماشين آلات و تجهيزات و دفاتر ‏(لي اوت)‏

منظور از لي اوت يا چيدمان،‏ نحوه ي كتار هم قرار گرفتن ماشين آلات و ايستگاه هاي كاري،‏ دفاتر و بخش هاي مختلف توليدي و خدماتي در

سازمان هاست.‏

ويژگي هاي يك لي اوت كارا:‏

هزينه هاي جابجايي را حداقل مي كند.‏

فضاي مكورد نياز را حداقل مي كند.‏

از نيروي انساني به نحو كارا استفاده مي كند.‏

گلوگاه را مرتفع مي سازد.‏

تعامل بين كارگران و سرپرستان را تسهيل مي كند.‏

6- حركات زايد و غير ضروري را حداقل مي كند.‏

-7

-8

7-2

اهداف مربوط به ايمني توليد را تحقق مي بخشد.‏

كيفيت توليد محصول و ارائه ي خدمات را ارتقا مي دهد.‏

انواع لي اوت سازمان هاي توليدي و خدماتي

الف)‏ لي اوت بر اساس محصول ‏(خط مونتاژ)‏

www.sepandarand.com

در اين نوع لي اوت فعاليت ها بر اساس توالي كه براي تكميل محصول لازم است،‏ در يك خط توليد به ترتيب قرار مي گيرند.‏ يعني هر ايستگاه

كاري فعاليتي را روي محصول انجام مي دهد و جهت تكميل آن را به ايستگاه بعد مي فرستد و به همين ترتيب كل فعاليت ها بر روي محصول

انجام مي شود.‏ مانند خط مونتاژ اتومبيل و يا جريان توليد فرآورده هاي نفتي.‏

نكته:‏ از خصوصيات اين نوع لي اوت،‏ توليد انبوه با تنوع كم است.‏

نكته:‏ عمليات خطوط مونتاژ را مي توان هر لحظه متوقف كرد بدون آن ها زياني حاصل شود.‏ اما به دليل اينكه تركيبات شيميايي از

استاندارد خارج مي شوند،‏ نمي توان عمليات توليد جريان پيوسته را حتي يك لحظه متوقف نمود.‏

خصوصيات لي اوت بر اساس محصول:‏

-1

-2

-3

-4

ماشين آلات و تجهيزات تخصصي مي باشند.‏ ‏(سرمايه گذاري بالاست)‏

تقسيم كار به فعاليت هاي خرد ‏(كار روتين مي باشد)‏

برنامه توليد عموماً‏ ثابت است.‏

نيازبه افراد با مهارت بالا در انجام فعاليت ها نيست.‏

5- سرعت انتقال محصولات بالاست.‏

-6

-7

برنامه ريزي توليد پيچيده نيست.‏

ميزان انعطاف پذيري خط توليد حداقل است.‏

8- جريان كالا و خدمات يكسان،‏ يكنواخت و استاندارد است.‏

نكته:‏ براي حمل و نقل در اين نوع لي اوت از نقاله ها استفاده مي شود.‏ مانند،‏ غلطكي،‏ تسمه اي،‏ ناوداني و دلوي.‏

-

اشكالات مختلف لي اوت بر اساس محصول

خط مستقيم

L شكل

مارپيچي

شانه اي

V شكل

ب)‏ لي اوت بر اساس فرآيند ‏(كارگاهي)‏

در اين لي اوت فعاليت ها از يكديگر تفكيك شده،‏ به طوري كه ماشين آلات به طور مستقل با رعايت فواصل استاندارد در يك مكان فيزيكي در

كنار يكديگر قرار مي گيرند.‏

www.sepandarand.com

نكته:‏ هر محصول يا قطعه در لي اوت كارگاهي مطابق با فرآيند توليد خود بايد از مسيرهاي متفاوتي عبور كند.‏

نكته:‏ در اين نوع لي اوت حجم محصول كم و تنوع محصولات زياد است و ماشين آلات عمومي هستند.‏ تقسيم كار اندك و قابليت

انعطاف پذيري مطلوب مي باشد.‏

نكته:‏ در اين نوع لي اوت تخصص افراد بالاست و سرعت حمل و نقل پايين است.‏

نكته:‏ مهمترين مزيت اين لي اوت انعطاف بالاي آن و مهمترين ضعف آن كارايي پايين آن است.‏

نكته:‏ در اين نوع لي اوت مي توان محصولات را به صورت سفارشي توليد نمود.‏

- خصوصيات لي اوت كارگاهي ‏(فرآيندي)‏

-1

-2

تجهيزات و نيروي انساني انعطاف پذير است.‏

به دليل تنوع كاري سطح تخصص و مهارت كاركنان بالاست.‏

3- خشنودي و رضايت شغلي كاركنان به دليل تنوع كاري بالاست.‏

4- شفارشات متعدد و مختلفي را مي توان دريافت نمود.‏

-5

-6

با توجه به تنوع سفارشات،‏ برنامه ريزي و كنترل توليد و مواد پيچيده است.‏

به دليل استفاده از وسايل حمل و نقل دستي،‏ سرعت حمل و نقل پايين است.‏

نكته:‏ معمولاً‏ لي اوت سيستم هاي خدماتي مانند،‏ رستوران ها،‏ بانك ها،‏ بيمارستان ها و تعميرگاه ها به صورت كارگاهي است.‏

ج)‏ لي اوت بر اساس وضعيت ثابت

گاهي به علت اندازه،‏ حجم،‏ شكل و يا هر خصوصيت ديگري،‏ امكان حركت محصول در خط توليد وجود ندارد.‏ در اين مواقع از لي اوت بر اساس

وضعيت ثابت استفاده مي كنند.‏

محصول در يك مكان فيزيكي ثابت مي باشد و تجهيزات

ساختمان سازي مثال هايي از اين قبيل هستند.‏

ماشين آلات و منابع متحرك هستند.‏ صنعت كشتي سازي،‏ لوكوموتيوسازي و

-1

نكته:‏ در اين نوع لي اوت امكان تغيير نوع و ترتيب عمليات وجود دارد،‏ يعني مي توان فعاليتي را قبل يا بعد از كار ديگر انجام داد.‏

د)‏ لي اوت تركيبي

اين نوع لي اوت بر اساس فرآيند توليد و لي اوت بر اساس محصول مي باشد.‏

انواع لي اوت تركيبي:‏

لي اوت تكنولوژي گروهي GT ‏(سلولي)‏

www.sepandarand.com

-1

-2

2- سيستم هاي توليد انعطاف پذير مي باشند FMS

لي اوت :GT

اگر كارايي زياد لي اوت محصولي ‏(خطوط مونتاژ)‏ را با انعطاف پذيري بالا و توان توليد محصولات متنوع لي اوت كارگاهي ‏(فرآيندي)‏ تركيب

شود لي اوت سلولي حاصل مي شود.‏

اساس لي اوت :GT

مطالعه ي فرآيندها و كالاهاي مختلف و شناخت كالاهاي هم خانواده

قرار دان ماشين آلات به صورت سلول هاي متفاوت

نكته:‏ مي توان با استفاده از اين چيدمان،‏ محصولات متنوعي با حجم متوسط،‏ زياد توليد نمود.‏

خصوصيات لي اوت بر اساس :GT

1- سرعت حمل و نقل مواد و قطعات بالاست.‏

-2

-3

-4

-5

-6

ذخيره ي كالاهاي نيمه ساخته بين ايستگاه ها پايين است.‏

ميزان سرمايه گذاري در قيد و بست ها پايين است.‏

زمان راه اندازي پايين است.‏

از نيروي انساني به نحو احسن استفاده مي شود.‏

رضايت شغلي و انگيزه ي كاري بالاست.‏

گام هاي ايجاد لي اوت سلولي:‏

1- شناسايي گروه قطعاتي كه مسيرهاي مشابهي را طي مي كند.‏

-2

-3

-4

با توجه به فرآيند توليد هر گروه از قطعات،‏ لي اوت ماشين آلات مورد نياز از فرآينده به سلولي گروه بندي شوند.‏

ممستقر نمودن سلول ها به گونه اي كه ميزان حركت مواد به حداقل برسد.‏

ماشين هاي بزرگي كه نمي توانند بين سلول ها قرار بگيرند،‏ نزديك به سلول هايي كه به آن ها نزديك مي شوند مستقر شوند.‏

نكته:‏ در اين نوع لي اوت براي حمل و نقل گروهي قطعات از روبات ها استفاده مي شود.‏ استفاده از سيستم حمل و نقل اتوماتيك

در اين نوع لي اوت بسيار متداول است.‏

(AVGS)

7-3

روش تجزيه و تحليل جريان توليد

(PFA)

يكي از روش هاي كدگذاري و گروه بندي در قطعات در GT

روش PFA

است

www.sepandarand.com

-

در اين روش ابتدا مسيرهايي كه قطعات مختلف بايد عبور كنند را بررسي نموده و سپس قطعاتي كه ماشين هاي متوالي مشابهي را پشت سر

مي گذارند در يك گروه قرار مي دهد و به اين ترتيب سلول هاي جداگانه اي شناسايي مي شوند.‏

7-4 سيستم توليد انعطاف پذير

(FMS)

با اين سيستم تاحدودي در فصل يك آشنا شديم.‏

FMS سيستم

-

سيستمي يكپارچه و تحت كنترل كامپيوتر مي باشد كه در بر دارنده ي وسايل خودكار جابجايي مواد و ماشين آلات CNC

است كه دبه طور همزمان مي تواند انباشته هايي با وزن متوسط از قطعات را توليد يا مونتاژ نمايد.‏

يك سيستم FMS داراي ‎3‎عنصر كليدي زير است:‏

1- چندين ايستگاه كاري با كنترل كامپيوتري

-2

-3

يك سيستم حمل و نقل با كنترل كامپيوتري

ايستگاه هايي براي بارگيري و تخليه بار

زيرسيستم هاي :FMS

GT (1

2) سيستم مونتاژ انعطاف پذير FAS

3) سيستم هاي حمل و نقل اتوماتيك AVGS

FAS

سلول هاي توليد انعطاف پذيري است كه در اكثر مواقع به صورت U شكل بوده و كالاي مشابهي را توليد مي كند و گاهي نيز به صورت

C شكل مي باشند.‏

7-5 عوامل مؤثر بر انتخاب لي اوت

A) هزينه و زمان نقل و انتقال ها

B) امكانات موجود

C) تنوع محصول

D) حجم توليد

www.sepandarand.com

V 1 V 2

شكل مقايسه هزينه ي انواع لي اوت ها

V 1

مثلاً‏ زماني كه حجم كالاها كمتر از

7-6 سيكل زماني

است لي اوت كارگاهي بهتر است و ...

سيكل زماني عبارت است از حداكثر مدت زماني كه يك ايستگاه كار خود را به اتمام مي رساند و به ايستگاه بعدي منتقل مي كند.‏

1

مثال:‏ شركت محيار به توليد محصولي اشتغال دارد كه براي توليد هر واحد آن

شود و توليد

حل:‏

2

12

واحد محصول در روز مورد نظر باشد،‏ سيكل توليد چه ميزان خواهد بود؟

ثانيه وقت لازم است.‏ اگر در روز ‎8‎ساعت كار مفيد انجام

www.sepandarand.com

866

24

12

%86

مثال:‏ زمان توليد يك قطعه ‎45‎ثانيه است،‏ نرخ توليد روزانه،‏ 5

محصول در ‎8‎ساعت كار مفيد است.‏ اگر راندمان ماشين آلات از

به

%95

افزايش يابد كدام گزينه صحيح مي باشد؟

(2

1) يك ماشين بيكار خواهد بود

3) تعداد ماشين هاي مورد نياز 6 خواهد بود.‏

‎2‎ماشين بيكار خواهد بود.‏

4) هيچكدام

حل:‏

T.P 455

N

2

8/

22 9

6.D.E 68%

95

N 1

1

7-7

تخصيص فعاليت ها به ايستگاه هاي كاري

روش هاي تخصيص فعاليت ها به ايستگاه هاي كاري

1) روش بيشتري زمان فعاليت ها به ايستگاه هاي كاري

(LOT)

در اين روش از بين فعاليت ها،‏ آن فعاليتي تخصيص داده مي شود كه بيشترين زمان را دارد مگر اينكه سيكل زماني محدوديت ايجاد كند.‏

2) روش كمترين زمان فعاليت ها

(SOT)

(C

7-8

در اين روش از بين فعاليت هاي آماده تخصيص،‏ فعاليتي كه كمترين زمان را دارد انتخاب مي شود.‏

3) روش بيشترين فعاليت هاي مابعد

در اين روش تعداد فعاليت مابعد در هر يك از فعاليت هاي آماده براي تخصيص محاسبه مي شود و فعاليتي اتخاب مي شود كه تعداد فعاليت

هاي مابعد آن بيشترين باشد.‏ مگر اينكه سيكل زماني محدوديت ايجاد كند.‏

4) روش بيشترين وزن رتبه بندي شده فعاليت(‏RPW‏)‏

روش محاسبه به شرح زير است:‏

A) وزن كليه فعاليت ها را مشخص نماييد.‏

B) بيشترين وزن كليه فعاليت ها را اولويت گذاري كنيد.‏

فعاليت ها را به ترتيب اولويت به ايستگاه ها با در نظر گرفتن محدوديت سيكل زماني تخصيص دهيد.‏

نرم افزارهاي مورد نياز در لي اوت

www.sepandarand.com

ALDEP (1

CORELAP (2

CRAFT (3

فصل هشتم

برنامه ريزي و برآورد تعداد ماشين آلات و تجهيزات

8-1

در اين فصل نحوه ي محاسبه ي تعداد ماشين آلات و تجهيزات در دو فرآيند،‏ توليد يك مرحله اي و توليد چند مرحله اي ارائه مي گردد.‏

برآورد تعداد ماشين آلات در فرآيند توليد يك مرحله اي

TS

PT

N

6 D

E

s

: T s زمان استاندارد برابر است با:‏

N: تعداد ماشين آلات،‏

Ts

T

S

متوسط(‏

زمان خالص(‏

www.sepandarand.com

: P T ميزان كل توليدات آن مرحله از دوره ي زماني

P

T

P

N

Z

1

: PN ميزان اقلام سالم توليدي

Z: درصد اقلام معيوب ‏(متوسط ضايعات)‏

: D S زمان استاندارد كاري كه برابر است با:‏

DS كاري)‏ D

راندمان نيروي انساني)‏

R

E: راندمان تجهيزات يا ماشين آلات كه برابر است با:‏

8

E

1

DT ST

D

:DT زمان از كار افتادگي ماشين

:ST زمان تنظيم ماشين

مثال:‏ اگر در يك مرحله اي از توليد،‏ زمان يك دوره ي عملياتي ‎8‎ساعت و زمان متوسط خرابي در روز

روز ‎16‎دقيقه باشد،‏ كارايي اين مرحله را محاسبه كنيد.‏

حل:‏

دقيقه و زمان متوسط راه اندازي در

DT ST 8

16

E 1 1 D 8 6

مثال:‏ اگر نرخ توليد در يك ايستگاه ‎5‎واحد و زمان عمليات براي هر واحد ‎54‎دقيقه و كارايي 8

تعداد تجهيزات مورد نياز در اين ايستگاه چقدر مي باشد؟

حل:‏

درصد باشد.‏ در يك شيفت كاري ‎8‎ساعته،‏

T.P 545

N /

84

6D.E 68/

7

8-2

برآورد تعداد ماشين آلات در فرآيند توليد چندمرحله اي

نحوه ي محاسبه ي ماشين آلات و تجهيزات مورد نياز در هر مرحله مشابه فرآيند تك مرحله اي است.‏ با اين تفاوت كه با حركت پسرو از سمت

چپ به سمت راست از آخرين مرحله ي توليد،‏ محاسبه تعداد ماشين آلات انجام مي شود تا به مرحله ي اوليه برسد.‏

www.sepandarand.com

، %

مثال:‏ در صورتي كه نياز ماهانه محصولي،‏ 15

ايستگاه

،S 1

و خط توليد به صورت شكل زير و درصد ضايعات به اين شرح باشد؛ ايستگاه

، W 1 ‎3‎درصد،‏ تعداد قطعات ورودي در ايستگاه كدام است؟

، D 2 ‎2‎درصد و ايستگاه

S 1

، D 1 ‎4‎درصد،‏ ايستگاه

، ايستگاه

% ،S 2

W 1

15

S t

1

/ 3 154639

D

1

154639

D 1 161

84 S D

1

/ 4

2 2

W 1

‎5‎درصد،‏ ‎8‎درصد،‏ B ‎1‎درصد،‏ C D

161

84

S 1 161

84

1

/

مثال:‏ خط توليد محصولي به صورت زير مي باشد.درصد ضايعات هر ايستگاه به شرح زير است.‏ A

‎4‎درصد.‏ مقدار ورودي ايستگاه D چقدر باشد تا خروجي نهايي

واحد باشد؟

‎3‎درصد،‏

2

G ‎2‎درصد،‏ F Eصفردرصد،‏

A

D

B

C

E

F

G

G

2

1 / 4

حل:‏

2834

F

2

834

21256

1

/ 2

161

84

E 21256

1

D

21256

21915

1

/ 3

2880

90

90

سوالات فصل هشتم

زمان استاندارد توليد قطعه

ثانيه،‏ كارايي ماشين آلات

درصد و شيفت خالص كاري 8 ساعت مي باشد.‏ براي توليد

واحد از

-1

قطعه مورد نظر،‏ چه تعداد ماشين آلات مورد نياز است؟

12 (4

10 (3

2 (2

1 (1

www.sepandarand.com


N

PT

DE

2880

90

(8 60

60) 0 / 9

10

درصد باشد.‏ با در نظر گرفتن كارايي 0/9

و زمان

‎2‎‏-اگر تقاضاي قطعه اي واحد و درصد خروجي سالم اين قطعه از ماشين مورد نظر 95

استاندارد 0/2 ساعت در 8 ساعت كاري،‏ تعداد ماشين آلات مورد نياز چند واحد است؟

1900

70 (4

42 (3

56 (2

28 (1

گزينه 2

صحيح است.‏

1900

0 / 95

2000 ورودي فرايند

N

PT

DE

2000

0 / 2

56

8

0 / 9

www.sepandarand.com

فصل نهم

برنامه ريزي مواد مواد اوليه و قطعات (MRP)

9-1

برنامه ريزي مواد از اين لحاظ حائز اهميت است كه جريان توليد را متوقف نموده و آماده نبودن مواد اوليه در زمان مورد نياز،‏ هزينه هاي زيادي

را به سازمان تحميل مي نمايد.‏

فرآيند برنامه ريزي مواد اوليه و قطعات

9-2 سطح بندي

نمودار ساختار محصول،‏ سطوح مختلفي دارد و هر سطح حاوي اجزاي تشكيل دهنده ي سطح بالاتر است.‏ معمولاً‏ محصول نهايي در سطح صفر

قرار مي گيرد و رديف پايين تر را سطح يك گويند.‏

مثال:‏ ميزان M موردنياز براي توليد عدد محصول در صورتي كه از هر قطعه

‎2عدد در انبار موجود باشد چقدر است؟

www.sepandarand.com

محصول

C( 1)

B( 2)

A( 2)

D( 2)

M() 1

H( 1)

M( 3)

D( 1)

حل:‏

212

122

133

224

313

224

313

21

1

21

1

31

2

41

3

31

3

41

3

31

2

212

236

23611

برنامه ريزي ظرفيت:‏

برنامه ريزي ظرفيت،‏ ميزان توليد ماه هاي آينده را با ظرفيت ماشين آلات موجود مقايسه مي نمايد تا برنامه ي اصلي توليد با ظرفيت ماشين

9-3

آلات هماهنگ شود.‏

www.sepandarand.com

نرخ كارايي:‏ 1-

-2

نسبت بازده يك فرد يا ايستگاه كاري در مقايسه با بازده استاندارد آن است.‏

نسبت فعال بودن:‏

نسبت زمان فعال به كل زمان كاري

-3

زمان هر شيفت:‏

زمان ناخالص كاري در هر شيفت

-4

-5

تعداد شيفت كاري

تعداد ماشين آلات و يا كارگران

6- ظرفيت

پس از محاسبه ي ظرفيت ميزان بار تعيين شده سنجيده مي شود و درصد فعاليت محاسبه مي شود.‏

1

-

فرق بين سيستم كنترل موجودي با سيستم :MRP

9-4 اهداف MRP

-1

-2

-3

كاهش ميزان موجودي انبار

كاهش زمان توليد و تحويل كالا

افزايش بازدهي توليد

www.sepandarand.com

-4

تخمين زمان واقعي

نكته:‏ در MRP تأكيد بيشتر روي زمان سفارش است تا نحوه ي سفارش دهي

نكته:‏ MPS

‏(برنامه زمان بندي توليد)‏ هدايت كننده ي MRP مي باشد.‏

سوالات فصل نهم

-1

كدام عبارت در مورد MRPII صحيح است؟

1) ويرايش جديد

MPP

MRP (2

است.‏

را تا سطح برنامه توليد تفصيلي تعميم مي دهد

3) يك سيستم اطلاعاتي مورد استفاده در GIM به همراه CAD

و CAM

-2

است.‏

4) برنامه ريزي منابع توليد بوده و شامل نرم افزارهاي توليد،‏ مالي و بازاريابي است.‏


سيستم برنامه ريزي منابع توليد(‏MRPII‏)‏ شامل نرم افزاهاي مالي،‏ بازاريابي و توليد است تا بتواند مشاركت و تبادل اطلاعات بين واحدهاي

مختلف را فراهم سازد

كدام گزينه از ورودي هاي MRP نيست؟

1) زمانبندي اصلي توليد

2) ساختار محصول

3) پرونده اصلي موجودي

4) برنامه ساخت


برنامه سفارش خريد يا ساخت از خروجي هاي

است.‏ MRP

www.sepandarand.com

فصل دهم

برنامه ريزي در سيستم هاي غيرپيوسته

همانطور كه در بخش كليات نيز بيان شد،‏ سيستم هاي توليدي را مي توان به دو نوع پيوسته و غيرپيوسته تقسيم كرد.‏ در سيستم هاي توليدي

پيوسته كالاهاي همگن به صورت انبوه توليد مي شود و در سيستم هاي غيرپيوسته،‏ كالاهاي متنوع به ميزان معين و بر حسب سفارش توليد

مي شود.‏

نكته:‏ برنامه ريزي در سيستم هاي غيرپيوسته بسيار پيچيده تر از سيستم هاي پيوسته مي باشد.‏

10-1

اهداف برنامه ريزي در سيستم هاي غيرپيوسته

1) حداقل نمودن زمان تأخير در تحويل هر سفارش

2) حداقل نمودن تعداد و هزينه ي راه اندازي ماشين آلات

3) حداقل نمودن زمان تكميل هر سفارش

4) حداكثر نمودن ميزان فعال بودن ماشين آلات يا نيروي كار

5) حداقل نمودن هزينه ي كل يا زمان كل فعاليت ها

10-2

برنامه ريزي بار ماشين آلات

متناسب با برنامه توليد ماهانه و بر اساس سفارش هايي كه بايد انجام پذيرد،‏ لازم است برنامه ي كار ماشين آلات و كارگاه هاي مختلف كارخانه

مشخص شود.‏ در اين برنامه،‏ سفارش ها به كارگاه هاي مختلف تخصيص داده مي شود و مقدار بار هر كارگاه تعيين مي شود.‏ يكي از روش هاي

مورد استفاده ‏«روش مجارستاني»‏ است.‏

10-2-1

روش مجارستاني

اين روش در واقع نوع خاصي از برنامه ريزي است و با هدف كمينه سازي هزينه ي كل يا زمان كل فعاليت ها،‏ سفارش ها را به ماشين آلات

تخصيص مي دهد.‏

گام هاي روش مجارستاني

گام اول-‏ كوچكترين عدد هر سطر را يافته و از ساير اعداد آن سطر كسر نماييد.‏

گام دوم-‏ كوچكترين عدد هر ستون را يافته و از ساير اعداد آن ستون كسر نماييد.‏

گام سوم-‏ در ماتريس بدست آمده،‏ حداقل خطوط عمودي و افقي كه بتواند تمام صفرها را بپوشاند رسم نماييد.‏ اگر تعداد خطوط مساوي تعداد

سفارش ها باشد،‏ در اين صورت مسئله حل شده است و به گام پنجم برويد،‏ در غير اين صورت به گام چهارم برويد.‏

www.sepandarand.com

گام چهارم-‏ كوچكترين عدد باقيمانده كه هيچ خطي روي آن ترسيم نشده را انتخاب كرده،‏ از كليه اعدادي كه هيچ خطي روي آن ها رسم

نشده كسر نماييد و به اعدادي كه در محل تلاقي خطوط قرار دارند اضافه كنيد و به گام سوم برگرديد.‏

گام پنجم-‏ عدد صفري را كه در سطر يا ستون خود منحصر به فرد است،‏ انتخاب نموده و آن سفارش را به ماشين مربوطه تخصيص دهيد.‏ آنگاه

سطر و ستون مربوطه را از ماتريس حذف نموده،‏ صفري كه در ستون يا سطر خود منحصر به فرد است را اتخاب كنيد و به همين ترتيب عمل

نماييد تا كل سفارش ها يا فعاليت ها به كارگاه ها يا ماشين آلات تخصيص يابد.‏

مثال:‏ به منظور بازرسي شعبات بانك هاي چهار استان مختلف از چهار مركز بازرسي كه در استان هاي ديگر قرار دارند استفاده مي شود.‏ هزينه

ي روانه كردن هرگروه بازرسي به هر استان معادل جدول زير است.‏

استان

گروه ها

1 2 3 4

11 الف

5

7

1

6 ب

2

4

6

8 ج

7

5

6

1 د

5

4 1

گام اول:‏ كوچكترين عدد هر سطر را يافته و از كليه ي اعداد آن سطر كسر نماييد.‏

استان

گروه ها

1 2 3 4

6 الف

2

5

4 ب

2

4

3 ج

2

1

6 د

1

6

گام دوم:‏ كوچكترين اعداد هر ستون را يافته و از كليه ي اعداد هر ستون كسر نماييد.‏

www.sepandarand.com

استان

گروه ها

الف

ب

ج

د

1 2 3 4

3

1

2

3 1

2 4

2 3

5

گام سوم:‏ حداقل خطوط افقي و عمودي كه كليه ي صفرها را پوشش دهد را ترسيم كنيد.‏

استان

گروه ها

الف

ب

ج

د

1 2 3 4

3

1

2

3 1

2 4

2 3

5

با توجه به اينكه حداقل ‎3‎خط پوششي مي توان رسم كرد به گام چهارم مي رويم.‏

گام چهارم:‏ كوچكترين عددي كه هيچ خطي روي آن رسم نشده است را يافته و ازكليه اعدادي كه زير هيچ خطي قرار نگرفته اند كسر نماييد و

به اعداد در تلاقي خطوط اضافه كنيد.‏

www.sepandarand.com

استان

گروه ها

الف

1 2 3 4

3

2 4

استان

گروه ها

الف

1 2 3 4

2

2 3

1 ب

2

3

ب

2

2

ج

2

3 1 ج

3 د

1

5

2 د

1

4

گام سوم:‏ حداقل خطوط افقي و عمودي كه كليه ي صفرها را پوشش دهد را رسم نماييد.‏

استان

گروه ها

الف

ب

ج

د

1 2 3 4

2

3 1

2 1

2 3

2 2

4

چون حداقل خطوط،‏ مساوي تعداد سفارشات است،‏ پس مسئله حل شده است.‏ بنابراين به گام پنجم برويد.‏

گام پنجم:‏ گروه ‏(د)‏ استان

3

مي گيرد.‏ يعني در پايان داريم:‏

را به عهده مي گيرد.‏ گروه ‏(ج)‏ استان

4

را به عهده مي گيرد.‏ گروه ‏(ب)‏ استان

1

و گروه ‏(الف)‏ استان

را بر عهده 2

10-3

برنامه ريزي تعيين ترتيب سفارشات

پس از تعيين بار كارگاه ها،‏ لازم است كه مشخص شود اولويت ترتيب انجام هر يك از سفارش ها چگونه خواهد بود.‏ روش ها مورد استفاده به

شرح زير خواهد بود:‏

10-3-1

روش جانسون ‏(تعيين ترتيب انجام n سفارش روي m ماشين)‏

اين روش در شرايطي كه فرآيند توليد متوالي باشد،‏ قابل استفاده است.‏ مي توان ترتيب انجام

عملياتي متوالي باشند را تعيين نمود.‏

مراحل حل مسئله بر اساس روش جانسون

n

سفارش كه داراي

مرحله ي 3 يا حداكثر 2

وعدم

www.sepandarand.com

(1

زمان هاي عمليات هر كار بر روي هر ماشين را ليست كنيد.‏

2) كوتاهترين زمان عمليات در ليست را انتخاب كنيد.‏

3) اگر كوتاهترين زمان عمليات به دست امده از گام براي ماشين

1

2

است كار تا را تا آنجا كه ممكن است ديرتر از همه قرار بدهيد.‏

نكته:‏ در صورت مساوي بودن مي توان به صورت دلخواه عمل نمود.‏

4) زمان عمليات كار انتخاب شده در گام

5) گام هاي

3

3 و 2

10-3-2

را خط بزنيد.‏

را تا قرار دادن همه ي كارها در توالي كامل ادامه دهيد.‏

روش بهترين طريق بعدي NBR

است ترتيب كار متناظر با آن در اولويت اول قرار مي گيرد.‏ اگر براي ماشين

وقتي كه سفارش هاي متعددي را بتوان بر روي يك ماشين انجام داد اما زمان ‏(هزينه ي)‏ راه اندازي و تغيير ماشين،‏ از هر سفارش به سفارش

ديگر متفاوت باشد،‏ از اين روش استفاده مي شود.‏

نكته:‏ در اين روش حاقل زمان راه اندازي از يك سفارش به سفارش ديگر بر روي يك ماشين،‏ مبناي تعيين ترتيب سفارش ها قرار مي گيرد.‏

10-3-3

روش تعيين ترتيب انجام سفارش ها به ترتيب ورود FCFS

در اين روش سفارش ها به ترتيب ورود مورد پردازش قرار مي گيرند.‏

نكته:‏ در بيشتر سازمان هاي خدماتي مانند بانك ها،‏ باجه هاي فروش بليط و ... و از اين روش استفاده مي شود.‏

مثال:‏ ‎5‎سفارش به ترتيب زير به كارگاهي رسيده است.‏ زمان عملياتي توليد و موعد تحويل سفارش ها در جدول زير موجود است.‏ با استفاده از

روش FCFS

ترتيب انجام سفارش ها را تعيين نموده و و زمان تكميل سفارش ها،‏ متوسط زمان تكميل سفارش ها،‏ متوسط تعداد سفارش در

سيستم و متوسط زمان ديركرد را محاسبه نماييد.‏

تحويل

زمان عمليات

سفارش

A

7

٩

B

٩

١٢

C

١٢

٧

D

١١

١٨

E

۶

١۴

حل:‏

www.sepandarand.com

در روش FCFS سفارش ها به ترتيب دريافت شده مورد پردازش قرار مي گيرند.‏

135

27

5

5

1

57 () 49 () 312 ( ) 211 ( ) 16

()

3

45

در مجموع،‏ 3 سفارش هم در حال پردازش و هم در انتظار انجام عمليات هستند.‏

5

1

47 () 39 () 212 ( ) 111 ( ) ()

6

2

45

درمجموع،‏ دو سفارش در انتطار انجام عمليات هستند.‏

www.sepandarand.com

77

15 / 4

5

10-3-4

روش تعيين ترتيب انجام سفارش بر اساس كمترين زمان توليد(‏SPT‏)‏

هدف اين روش،‏ حداقل نمودن زمان تكميل هر سفارش و به تبع آن حداقل نمودن موجودي ها و كالاهاي نيمه ساخته است.‏ اولويت انجام كار

در اين روش،‏ به سفارش هايي تعلق مي گيرد كه زمان عملياتي آن ها كمتر است.‏

نكته:‏ در اين روش متوسط زمان تكيمل سفارش ها و متوسط تعداد سفارش ها در سيستم به حداقل مي رسد.‏

10-3-5

روش تعيين ترتيب انجام سفارش ها بر اساس حداقل نمودن متوسط زمان تأخير در تحويل كالا

(SLACK)

در اين روش با هدف حداقل نمودن متوسط تأخير در تحويل هر سفارش،‏ ابتدا تأخير مجاز در هر سفارش را بر اساس رابطه ي زير محاسبه،‏

سپس سفارش ها را به ترتيب حداقل تأخير مجاز مرتب نماييد.‏

نكته:‏ مدت زمان تأخير مجاز،‏ مدت زماني است كه مي توان توليد محصول را به تعويق انداخت بدون آنكه از موعد تحويل ديرتر شود.‏

10-3-6

روش نرخ بحراني

(CR)

اين روش با هدف حداقل نمودن متوسط تأخير در هر سفارش است.‏ ابتدا نرخ بحراني را مطابق رابطه ي زير محاسبه نموده و سپس سفارش ها

را به ترتيب كمترين نرخ بحراني مرتب نماييد.‏

10-3-7

روش زودترين موعد تحويل DD

در اين روش سفارش ها را به ترتيب زودترين موعد تحويل مرتب شده كه هدف آن حداقل نمودن زمان تأخير در تحويل سفارش است.‏

10-3-8

روش مور MOORE

حداقل نمودن تعداد سفارش هايي كه با ديركرد انجام مي پذيرد و در شرايطي كه مورد استفاده قرار مي گيرد كه سفارش هاي مختلفي جهت

انجام كار با يك ماشين دريافت شده است.‏

‏-مراحل انجام محاسبات روش مور

گام اول:‏ كليه سفارش ها را به ترتيب زودترين زمان تحويلي مرتب نماييد.‏

گام دوم:‏ بر اساس گام

www.sepandarand.com

1

به ترتيب سفارش ها را به ماشين تخصيص دهيد و زمان عملياتي را محاسبه نماييد.‏ چنانچه موعد تحويل سفارش

بيشتر از زمان عملياتي تراكمي باشد،‏ آن را تخصيص دهيد.‏

10-3-9

روش كوتاهترين زمان توليد فعاليت هاي اولويت دار

(WSPT)

W 1

در شرايطي كه سفارشات داراي اولويت باشند از اين روش استفاده مي شود.‏ اولويت سفارش ها با وزن هايي

بنابراين،‏ از بين سفارش ها،‏ آنهايي كه داراي نسبت

نشان داده مي شود.‏

T1

W

1

: T 1 زمان عملياتي سفارش

10-4

برنامه ريزي با محدوديت

(CBP)

كوچكتري هستند انتخاب مي شوند.‏

10-5

TOC

برنامه ريزي با محدوديت روشي است كه انواع راه حل هاي مختلف را بررسي نمموده و راه حلي را انتخاب مي نمايد كه حداقل هزينه ‏(زمان)‏ را

دارا باشد.‏

اساس اين روش اين است كه وقتي يك سفارش تخصيص داده مي شود،‏ تعداد راهكارهاي ديگر،‏ براي تخصيص سفارش ها كاهش مي يابد.‏

تئوري محدوديت ها TOC

يك فلسفه مديريت است كه توسط گلدرات ارائه شده و مي توان آن را به سه زمينه ي جداگانه اما مرتبط به هم تقسيم كرد:‏ لجستيك،‏

اندازه گيري عملكرد و تفكر منطقي.‏

-

-

-

لجستيك شامل برنامه ريزي زماني ،DBR مديريت موجودي احتياطي و تجزيه و تحليل V.A.T مي باشد.‏

اندازه گيري عملكرد شامل محصولات قابل فروش،‏ موجودي،‏ هزينه ي عملياتي و پنج گام اصلي مي باشد.‏

ابزارهاي فرآيند تفكر در شناسايي ريشه ي مشكلات،‏ شناسايي و ارائه ي راه حل هاي برنده-برنده و اجراي اين راه حل ها مهم مي باشد.‏

10-5-1

-1

-2

-3

-4

-5

-6

مزاياي بكارگيري تئئوري محدوديت

كاهش زمان هاي تأخير

كاهش زمان هاي سيكل

بهبود عملكرد به موقع

كاهش سطوح موجودي

همبستگي بين كاهش موجودي و زمان تأخير

افزايش زمان درآمد

7- شناسايي دقيق فرصت هاي بهبود

www.sepandarand.com

-8

-9

كاهش زمان سيكل پروژه ها

دستيابي به نتايج بهتر

10-5-2

-1

-2

معايب بكارگيري تئوري محدوديت

استفاده از واژه هاي ناملموس

نياز به تغييرات در فرهنگ و طرز فكر كاركنان

10-5-3

-1

-2

-3

ابزارهاي مديريت محدوديت ها

فرآيند منطقي تفكر

زمان بندي توليد DBR

زنجير حياتي

فرآيند منطقي تفكر از شش نمودار استفاده مي كند كه عبارتند از:‏

A) درخت واقعيت فعلي

B) كنار زدن ابرها

C) درخت واقعيت آينده

D) شاخه منفي

E) درخت پيش نياز

F) درخت انتقال

سيستم زمان بندي DBR

يك سيستم زمان بندي محدود است كه جريان را در سيستم بالانس مي كند تا محصولات توليدي مطابق با تقاضاي بازار و با حداقل زمان

تأخير توليد،‏ موجودي و هزينه هاي عملياتي توليد شوند.‏

نكته:‏ سيستم لجستيكي DBR قلب روش توليد يكپارچه مي باشد.‏

-

-1

بكارگيري مدل پياده سازي تئوري محدوديت در DBR

تعيين توالي انجام سفارشات

2- شناسايي منابع محدوديت در سييستم توليد

-3

استفاده از حداكثر شرفيت واحد محدوديت

www.sepandarand.com

-4

-5

-

-2

تعيين موجودي هاي احتياطي مقداري و زماني

استفاده از سيستم هاي كنترل توليد

دلايل بكاگيري DBR

‎1‎‏—زمان هاي تحويل به موقع،‏ نسبت به استانداردهاي رقبا پايين تر باشد.‏

موجودي در جريان،‏ بسيار بالا باشد.‏

3- سفارشات فوري و با هزينه ي بالا در سطح كارخانه زياد باشد.‏

-4

-5

10-6

نرخ هاي دوباره كاري و معيوب بالا باشد.‏

اضافه كاري بالا

الگوريتم ژنتيك

ماهيت اين الگوريتم بر اساس انتخاب طبيعي خصوصيات ژنتيك است.‏ اين راهكار از يك منطقه شروع مي نمايد و به ترتيب راهكارهاي ديگر با

مشخصات كمي متفاوتي ارائه مي دهد.‏ اين راهكارها بر اساس تابع هدف ارزيابي شده و با يكديگر مقايسه مي شوند.‏

مثال:‏ امروز اولين روز مهر است.‏ به دليل نزديك شدن فصل تعطيلات مدير يك كارگاه برنامه ريزي مي كند تا در طول ‎2‎ماه بعد،‏ هفت روز

هفته كار كند.‏ كار وي در ماه مهر شامل

‎5‎كار A و B و C و D و E

مي باشد.‏ زمان لازم براي پردازش و سررسيد آن ها به صورت زير است:‏

كار

زمان لازم براي پردازش

زمان تحويل

1

15

5

12

5

1

2

8

A

B

C

D

8

6

E

كارهاي رسيده را با روش هاي زير اولويت بندي كنيد.‏

الف)‏ FCFS

ب)‏ DD

ج)‏ SLACK

مانز اريخت اريخت أخيرت

www.sepandarand.com

د)‏ CR

ه)‏ SPT

حل:‏

الف)‏

توالي FCFS

تحويل

تكميل

پردازش

زمان شروع

A

5

5

1

B

5

1 15

15

C

15

2

17

5

12

D

17

8

25

12

13

E

25

6

31

8

23

جمع كل

93

93

18 / 6 ميانگين

5

48

48

9/

6

5

ب)‏ زودترين زمان سررسيد

1

1

75

15

5

28

5/

6

5

ج)‏


www.sepandarand.com

1

1

82 16 / 4 5

34

6/

8

5

د)‏

توالي CR

تحويل

تكميل

پردازش

زمان شروع

E

6

6

8

D

6

8

14

12

2

B

14

1

24

15

9

A

24

5

29

1

19

C

29

2

31

5

26

جمع كل

14

14

56

/ 8 2 ميانگين

11/

2

5

5

56

ه)‏


www.sepandarand.com

توالي CR

تحويل

تكميل

پردازش

زمان شروع

C

2

2

5

A

2

5

7

1

E

7

6

13

8

5

D

13

8

21

12

9

B

21

1

31

15

16

جمع كل

74

74

14 / 8 ميانگين

5

30

3

6

5

480

6/5

سوالات فصل دهم

مجموع زمان هاي پردازش تعدادي فعاليت

دقيقه است.‏ در صورتي كه بخواهيم

واحد محصول در 8 ساعت كار روزانه توليد كنيم،‏

-1

حداقل به چند ايستگاه كاري نياز داريم؟

8 (4

5 (3

6 (2

7 (1


CT=

8 60

480

دقيقه = 1

زمان خالص كاري

تعداد توليد

مجموع زمان انجام فعاليت ها

= حداقل تعداد ايستگاه

CT

6 / 5

1

6 / 5

7

www.sepandarand.com

-2

كدام يك از خط مشي هاي انتخاب روش اولويت بندي در توليد كارگاهي صحيح نيست؟

SPT (1

DDATE (2

هنگامي مفيد است كه كارگاه بسيار متراكم باشد.‏

را هنگامي استفاده كنيد كه فقط از مقادير كوچك تغيير مي توان صرف نظر كرد.‏

3) براي اولويت بندي كارهايي كه بايد در آينده با كارهاي ديگر مونتاژ شوند از

SPT

SPT (4

ميانگين كالاي در جريان،‏ زمان تكميل درصد كارهاي با تأخير را حداقل مي كند.‏


براي اولويت بندي كارهايي كه بايد در آينده با كارهاي ديگر مونتاژ شوند از

كتاب مديريت توليد و عمليات نوين جعفرنژاد،‏ صفحة

SPT

330

-3

است؟

مراجعه كنيد.‏

استفاده كنيد.‏

نبايد استفاده كرد.‏ براي مطالعه تمام قوانين مي توانيد به

با توجه به عمليات زير،‏ اولويت انجام سفارش ها را به گونه اي انجام دهيد كه حداقل كارها با تأخير مواجه شوند؟ تعداد كار با تأخير كدام

عمليات

زمان فرايند

موعد تحويل

15

6

16

26

42

8

5

10

12

16

A

B

C

D

E

1) صفر 2) يك 3) دو 4) سه


اگر كارها را به ترتيب زير انجام دهيم،‏ فقط كار C با تأخير مواجه مي شود.‏

موعد تحويل

زمان تجمعي

زمان فرايند

عمليات

اولويت

1

B

5

5

6

www.sepandarand.com

2

A

8

13

15

3

D

12

25

26

4

E

16

41

42

5

C

10

51

16

4- با استفاده از قاعده جانسون ترتيب انجام اولويت هاي زير را تعيين كنيد.‏

زمان پردازش در



وزن

عمليات

ماشين سوم

ماشين دوم

ماشين اول

A

2

6

8

8

B

1

2

8

1

C

1

3

6

5

D

1

3

5

5

A

B

C

D (2

A

D

C

B(1

D

C

A

B (4

D

A

B

C (3


ابتدا بايد زمان عمليات را بر وزن آنها تقسيم كنيم.‏

T 1 عمليات

T 2

T 3

A

3

4

4

B

2

8

1

C

3

6

5

D

3

5

5

www.sepandarand.com

حال دو ماشين فرضي تشكيل مي دهيم كه ماشين اول فرضي از مجموع زمان هاي ماشين هاي يك و دو حاصل مي شود و ماشين دوم فرضي

از مجموع زمان هاي ماشين هاي دو و سه.‏

* t 12 عمليات

t * 23

A

B

C

D

7

10

9

8

8

9

11

10

حال طبق قاعده جانسون اولويت ها را تعيين مي كنيم

A

D

C

B

-5

-6

روش براون جيبسون براي انتخاب محل كارخانه چگونه معيار رجحان مكان را تعيين مي كند؟

1) مبتني بر مقايسات زوجي و وزن دهي عوامل ذهني

2) با استفاده از داده هاي اقتصادي و رتبه بندي اهداف راهبردي مكان يابي

3) متكي بر سطوح تصميم گيري و محدوديت هاي عملياتي

4) با استفاده از داده هاي عيني و مقايسات زوجي عوامل ذهني


در روش براون جيبسون براي مكان يابي،‏ با استفاده از داده هاي عيني و مقايسات زوجي عوامل ذهني،‏ معيار رجحان براي انتخاب محل كارخانه

تعيين مي شود.‏

زمان هاي عمليات 6 سفارش مطابق جدول زير مي باشد.‏ اگر بخواهيم برنامه ريزي انجام عمليات را به گونه اي انجام دهيم كه كمترين

تعداد سفارش با تأخير مواجه شود،‏ حداقل تعداد سفارش ها با تأخير چند تاست؟

موعد تحويل روز

زمان فرايند روز

عمليات

A

10

20

www.sepandarand.com

B

C

D

E

F

6

12

16

2

4

36

30

28

18

8

1) صفر 2) يك 3) دو 4) سه


موعد تحويل

زمان تراكمي

زمان عمليات

عمليات

اولويت

1

F

4

4

8

2

E

2

6

18

3

A

10

16

20

4

C

12

28

30

5

B

6

34

36

6

D

16

50

28

در صورتي كه عمليات به ترتيب مقابل اولويت بندي شود فقط سفارش D با تأخير مواجه مي شود.‏

www.sepandarand.com

فصل يازدهم

كنترل كيفيت آماري (SQC)

11-1

رقابت در دنياي امروز به گونه اي است كه سازمان ها،‏ كيفيت را به عنوان شرط لازم كالاها و خدمات خود مي دانند.‏ بنابراين كنترل كيفيت

امري حياتي است و با تعيين استانداردها،‏ سنجش موارد و تحت كنترل و يافتن خطاها و اصلاح آن ها،‏ كالاها و خدمات و يا فرآيندهاي سازماني

را مي توان تحت كنترل قرار داد.‏

گام هاي اساسي در كنترل فرآيند

‎1‎‏—تعيين استانداردها

-2

-3

مقايسه ي موارد تحت كنترل با استانداردها

يافتن انحرافات

www.sepandarand.com

R و X

-4

11-2

انجام اقدامات اصلاحي

11-2-1

انواع نمودار كنترل

متغيرها ‏(مشخصه هاي كيفي پيوسته)‏

مشخصاتي كه از روش اندازه گيري حاصل مي شوند.‏ مانند،‏ وزن برنج،‏ اندازه ي قطر بلبرينگ و ... كه در اين زمينه از نمودار كنترل

استفاده مي شود.‏

11-2-2

وصفي ها ‏(مشخصه هاي كيفيتي نسبت ناقص)‏

مشخصه هايي هستند كه به كمك آن ها مي توان درصد نقص ها را در كل فرآيند كنترل نمود.‏ مانند،‏ نسبت لامكپ سوخته به لامپ سالم،‏ در

اين زمينه از نمودارهاي p

و np

11-2-3


وصفي ها ‏(مشخصه هاي كيفي تعداد ناقص)‏

مشخصه هايي كه تعداد نقص در واحد محصول را كنترل مي نمايد.‏

در اين زمينه از نمودارهاي C

و U


نمودار ميانگين يا X

X نمودار

11-3

-2

-3

يك نمودار كنترل بوده كه صحت و درستي فرآيند را با مشاهده ي اين كه آيا ميانگين نمونه هاي گرفته شده در ميان حدود كنترل

از پيش تعيين شده قرار مي گشرد،‏ ارزيابي مي كند.‏ در ادامه با ارئه ي يك مثال مراحل كنترل فرآيند از طريق اين نمودار را بررسي مي كنيم.‏

روش تاگوچي

بر اساس اين روش كيفيت بايد در مرحله ي طراحي مورد استفاده قرار گيرد.‏

چهار اصل فلسفه كيفيت تاگوچي

‎1‎‏—كيفيت بايد در متن محصولات توليدي گنجانده شود نه اينكه بعد از توليد مورد بازرسي قرار گيرد.‏

محصولات بايد داراي يك طرح قوي باشند.‏

هزينه ي كيفيت بايد به صورت انحراف از استاندارد سنجيده شود.‏

4- خسارت ناشي از كيفيت بايد در چارچوب سيستم اندازه گيري شود.‏

تابع زيان كيفيت تاگوچي

تاگوچي معتقد است كه قبل از توليد محصول لازم است ابعاد كيفيت كاملاً‏ دقيق باشند.‏ او تشخيص داد كه هر تغييري از مقدار اسمي يا هدف

باعث هزينه ‏(زيان)‏ براي شركت خواهد شد.‏

www.sepandarand.com

F(x)

تولرانس

D

هدف

LSL

X

USL

X

تابع زيان تاگوچي

تابع زيان تاگوچي رابطه ي بين زياني كه در مجموع شركت متحمل مي شود ‏(به خاطر عيوب كيفي و افزايش آن)‏ را نشان مي دهد.‏ به طور

كلي زيان زماني كه تغييرات افزايش يابد بيشتر خواهد شد.‏ ‏(به صورت تابع درجه 2) تابع درجه

مقدار هدف دو برابر شد،‏ زيان چهار برابر خواهد شد.‏ براي مثال،‏ اگر انحراف از هدف

2

/1

يعني / 2

به اين معني است كه زماني كه انحراف از

و زيان آن ‎5‎دلار باشد،‏ اگر انحراف دو برابر شود،‏

، هزينه يا زيان ‎25‎دلار خواهد شد.‏ در واقع انحراف از استاندارد كيفيت باعث افزايش هزينه ي كل خواهد شد.‏

مدل كلي تابع زيا تاگوچي به صورت زير است:‏

L(x) K(x T)

X: مقدار مشاهده شده مشخصه كيفي

T: مقدار اسمي ‏(هدف مشخصه كيفي)‏

K: ضريب هزينه كه برابر است با:‏

K

مجموع هزينه ي كيفيت

2

مجاز)‏ تولرانس(‏

مثال:‏ فرض كنيم كه شركت بداند كه مشتري ورق هاي فلزي كه انحراف از مقدار اسمي شان بيشتر از

قبول نخواهد كرد.‏ ضخامت اسمي ورق

www.sepandarand.com

/ 5

/ 5

برابر است با:‏ K

سانتي متر در ضخامت باشد را

سانتي متر مي باشد.‏ عدم پذيرش مشتري براي شركت دلار هزينه خواهد داشت.‏ در نتيجه مقدار

5

K ( / 5 )

2

2

اگر ضخامت واقعي / 47

باشد،‏ زيان كل برابر است با:‏

2

L( / 47) 2( / 47 / 5)

18

اگر ضخامت واقعي / 46

باشد،‏ زيان كل برابر است با:‏

2

L( / 46) 2( / 46 / 5)

32

11-4 شش سيگما ) 6 (

شش سيگما گزاره ي نوين مديريت كيفيت براي رسيدن به خطاهاي صفر در سازمان مي باشد.‏ ‏(حدوداً‏

3/

4

خطا در يك ميليون)‏

منظور از كاهش خطا در سازمان،‏ كاهش خطا در فرآيندهاست.‏ در واقع محور بررسي و تحليل ها در شش سيگما،‏ فرآيند مي باشد نه افراد.‏

تمركز سازمان براي كشاندن سطح خطاي كامل به سطح شش سيگما با تمركز بر فرآيند آغاز مي شود.‏

نكته:‏ رويكرد شش سيگما براي شناسايي و حذف خطا در فرآيندها و چرخه ي DMAIC صورت مي گيرد.‏ DMAIC مخفف كلمات تعريف

،(Define) اندازه گيري ،(Measure) تجزيه و تحليل

رويكرد منسجم و همه جانبه براي بهبود فرآيندهاست.‏

(Improve) بهبود ،(Analyze)

و كنترل

(Control)

11-5

مهندسي ارزش

مي باشد.‏ DMAIC يك

هدف از مهندسي ارزش،‏ مشخص كردن كاركردهاي غيرضروري و يافتن راه هاي جايگزين،‏ برآورده كردن كاركردها با كمترين هزينه و حداكثر

اثربخشي است.‏ مهندسي ارزش يك روش است.‏ اين

گردد.‏

روش براي بهبود سيستم ها،‏ اجزا،‏ امكانات فرآيندها،‏ متدها،‏ نرم افزارها و منابع قابل

استفاده است.‏ حتي ممكن است در هر نقطه از چرخه عمر مورد مطالعه قرار گرفته و موجب ايجاد محصول يا خدمتي با كاركرد و كارايي بهتر

سولات فصل يازدهم

-1

كدام جمله در مورد اصول مديريت كيفيت جامع صحت ندارد؟

1) مديريت عالي بايد توانايي اعمال رهبري در پياده سازي كيفيت را براي خود فراهم كند.‏

2) مشكلات كيفيتي با تلاش مديران حل مي شود.‏

3) مسئول كيفيت همة اعضاي سازمان در همة سطوح هستند.‏

www.sepandarand.com

-2

4) همواره كيفيت را مشتريان تعريف مي كنند.‏


مشكلات كيفيتي بايد با همكاري مديران و كاركنان حل شود.‏

كدام يك از نمودارهاي كنترل فرايند از توزيع پواسن پيروي مي كند؟

الف)‏ نمودار X

ب)‏ نمودار R

ج)‏ نمودار

د)‏ نمودار C

ه)‏ نمودار U

P

1) گزينه

هاي الف وب

2) گزينه هاي ج و ه

3) گزينه د

4) گزينه ج


نمودار C

نمودار تعداد نقص در واحد محصول است.‏ از آنجا كه تعداد نقص ها در يك واحد محصول زياد بوده ولي احتمال آن در واحد محصول

كم است.‏ از توزيع پواسن پيروي مي كند.‏ نمودارهاي كنترل P

‎3‎‏-توليدكننده اي براي رسم نمودار U تعداد

و U

از توزيع دو جمله اي و نمودارهاي

R و X

5

نمونه به شرح زير گرفته است.‏ حد پايين نمودار كدام است؟ (2=Z

(

از توزيع نرمال پيروي مي كنند.‏

1

2

3

4

جمع 5

شماره نمونه

12 حجم نمونه

9

14

8

21

64

1 تعداد عيوب

1

3

1

3

9

3

32

(4

9

64

(3

3

64

(2

0 (1


U

U 9 9 9 3 3

LCL U

2 2 2

n 64 64

64 64 8

8 64

4

-

كدام فرمول در رابطه با متوسط كيفيت خروجي(‏AOQ‏)‏ صحيح است؟

‏(در صورتي كه ناقص ها با سالم ها جايگزين شوند).‏

P(

N n)

Pa(

)

N

(2

n

N

(1

P(

N n)

Pa(

)

N Pn P(1

Pa)(

N n)

(4

n

Pa( ) N

(3

www.sepandarand.com


P(

N n)

AOQ Pa(

)

N

-5

كدام گزينه در مورد طرح نمونه گيري دو مرحله اي زير صحيح نيست؟

n 1 =40 c 1 =1 n 2 =60 c 2 =3

40

( 1

(2

(3

(4

در مرحله اول

در مرحله اول

40

اگر در مرحلة اول

نمونه مي گيريم،‏ اگر صفر يا يك معيوب داشت،‏ محموله را مي پذيريم.‏

نمونه مي گيريم اگر

4

2

معيوب داشتيم،‏

اگر در مرحله اول دو معيوب داشتيم،‏


در اين طرح ابتدا

60

معيوب داشت،‏ محموله را رد مي كنيم.‏

نمونه ديگر مي گيريم اگر از

2 نمونه دوم 60

60

نمونه ديگر مي گيريم اگر از

2 نمونه دوم 60

40

كنيم.‏ در غير اين صورت،‏

معيوب ها بيش از

نمونه مي گيريم،‏ اگر صفر يا يك معيوب داشتيم،‏ محموله را مي پذيريم.‏ اگر بيش از

3

60

نمونه ديگر مي گيريم،‏ اگر مجموع معيوب دو مرحله

3

3

-6

اگر متوسط تعداد نقص ها برابر

بود،‏ محموله را رد مي كنيم.‏

9

باشد،‏ حد پايين و بالاي كنترل نمودار چقدر خواهد بود؟

و و و

معيوب ديگر داشتيم،‏ محموله را مي پذيريم.‏

معيوب ديگر داشتيم محموله را رد مي كنيم.‏

معيوب داشتيم محموله را رد مي

واحد يا كمتر بود،‏ محموله را مي پذيريم،‏ اگر مجموع

4 (4

0 (3

2 (2

و (1 0

و

و

28 و

24

14

18


UCL C

C 3 C 9 3 9 18

0

LCL C

C 3 C 9 3 9

فصل دوازدهم

نگهداري و تعميرات ‏(نت)‏ و قابليت اطمينان

هدف از نگهداري،‏ حفظ توانايي سيستم مي باشد در حالي كه بتوانيم هزينه ها را كنترل نماييم.‏ سيستم ها بايد طوري طراحي و نگهداري شوند

تا به عملكرد مورد انتظار و استانداردهاي كيفي برسند.‏

www.sepandarand.com

CM

12-2

نگهداري شامل كليه ي فعاليت هايي است كه براي نگه داشتن تجهيزات يك سيستم به صورت عملياتي لازم است.‏ به عبارت ديگر،‏ هدف از

خط مشي نگهداري،‏ نگه داشتن يك سيستم توليد در شرايط بهينه ي عملياتي است،‏ به طوري كه هزينه ها به حداقل برسند.‏

12-1 طبقه بندي نگهداري

نگهداري را به دو طبقه ي پيشگيرانه و اصلاحي تقسيم مي كنند.‏ نگهداري پيشگيرانه شامل انجام بازرسي هاي تكراري و انجام سرويس هاي

لازم و نگه داشتن تسهيلات در شرايط خوب كاري است.‏ به عبارت ديگر،‏ فعاليت هايي كه براي جلوگيري از بروز نقص در تجهيزات انجام مي

گيردتعميرات پيشگيرانه يا PM ناميده مي شود.‏

در صورتي كه دستگاه يا تجهيزات مورد نظر از وضعيت عملياتي خارج شود و نياز به تعميرات داشته باشد،‏ اين تعميرات را تعميرات اصلاحي يا

مي نامند.‏

هزينه هاي نگهداري

مدير عملياتي بايد بين هزينه هاي نگهداري پيشگيرانه

در شكل زير ارتباط بين هزينه هاي PM

(PM)

و تعميرات اصلاحي

(CM)

و CM

نشان داده مي شود.‏

تعادل ايجاد نمايد.‏

نكته:‏ هرچقدر هزينه هاي PM را افزايش دهيم هزينه هاي CM كاهش مي يابد و بالعكس.‏

نكته:‏ هزينه ي كل شامل هزينه ي CM ،PM و هزينه ي زمان خرابي سيستم مي باشد.‏

12-3

قابليت اطمينان

قابليت اطمينان عبارت است از احتمال اينكه يك سيستم يا محصول به صورت رضايت بخش،‏ طي يك دوره ي زماني تعيين شده و تحت

شرايط تعريف شده كار كند.‏

احتمال كاركرد سيستم طي زمان مورد نظر را قابليت اطمينان مي گويند كه به صورت زير محاسبه مي شود:‏

www.sepandarand.com

R e t

R: قابليت اطمينان

e: عدد نپِر

: نرخ خرابي يا شكست

t: زمان عمليات بر حسب ساعت

معمولاً‏ قابليت اطمينان را بر حسب توزيع نمايي نشان مي دهند.‏ ‏(شكل زير)‏

t

اين نمودار از قسمت هاي مختلفي تشكيل شده است.‏ قسمت افقي نمودار كه نرخ خرابي ثابت است براي محاسبه ي قابليت اطمينان به كار مي

رود.‏

در انتهاي عمر محصول تعداد خرابي ها رو به افزايش مي رود.‏ در انتهاي مرحله ي ثابت بودن خرابي ها و زماني كه خرابي ها شروع به افزايش

مي كند،‏ مرحله ي جايگزيني است.‏ مرحله ي جايگزيني مرحله ايست كه هزينه هاي نگهداري و عمليات بيشتر از درآمد كسب شده به وسيله

ي محصول يا دارايي مي باشد.‏ براي محاسبه ي

نرخ خرابي مي بايست ميانگين زمان كاركرد بين خرابي ها

(MTBF)

1

MTBF

را محاسبه نمود.‏

/ 3

مثال:‏ در خط توليد كارخانه اي ‎4‎ماشين به صورت سري با همديگر كار مي كنند كه نرخ خرابي هر يك

باشد.‏ MTBF سيستم را به دست آوريد.‏

/ 5

، / 1 ، / 1

مي و

حل:‏

www.sepandarand.com

s

/ 3 / 5 / 1 / 1

/

631

1

MTBF 16

/

631

مثال:‏ خط توليد در يك كارخانه طبق شكل زير،‏ توسط

‎4‎ماشين C ،B ،A و D

به قابليت اطمينان مشخص مي باشد.‏ اگر انتقال مواد بين

دستگاه ها به وسيله ي ‎3‎نقاله صورت بگيرد كه قابليت اطمينان آن ‎9درصد است،‏ احتمال اينكه خط توليد ساده به علت خراب شدن متوقف

شود چقدر است؟

%9

%9 %9 %9

حل:‏ ابتدا قابليت اطمينان خط توليد را محاسبه مي كنيم كه با كسر كردن آن از

1

R ( / 9/ 9/ 9/ 9) ( / 9/ 9/ 9) /

478

s

/ 1/ 478 احتمال خرابي

522

سوالات فصل دوازدهم

1- سرعت خرابي دو سيستم زير به طور متوسط به ترتيب برابر با

12 و 10

(1

(2

(3

(4

قابليت اطمينان كل سيستم بيشتر از قابليت اطمينان تك تك اجزاء است.‏

طول عمر متوسط سيستم كمتر از

طول عمر متوسط سيستم بين

طول عمر متوسط بيشتر از

10

12 و 10

12

-2

روز است.‏

روز است.‏

روز است.‏

احتمال خرابي سيستم به دست مي آيد.‏

روز است.‏ كدام عبارت صحيح است؟


در سيستم هاي سري قابليت اطمينان كل سيستم،‏ كمتر از قابليت امينان تك تك اجزا است.‏ در نتيجه طول عمر متوسط سيستم نيز كمتر از

تك تك اجزا است.‏

كدام گزينه در مورد قابليت اطمينان يك سيستم موازي صحيح است؟

1) قابليت اطمينان سيستم كمتر از تك تك اجزا است.‏

2) قابليت اطمينان سيستم بيشتر از تك تك اجزا است.‏

3) قابليت اطمينان سيستم مستقل از تك تك اجزا است.‏

4) سرعت خرابي سيستم بيشتر از تك تك اجزا است.‏

1 2

www.sepandarand.com


در يك سيستم موازي،‏ قابليت اطمينان سيستم بيشتر از تك تك اجزا است و سرعت خرابي سيستم كمتر از تك تك اجزا است.‏

‎3‎‏-در صورتي كه توزيع عمر يك ماشين از توزيع نمايي با متوسط عمر

سالم كار كند،‏ سرعت خرابي لحظه اي در اين لحظه چند است؟

50

روز پيروي كند،‏ و اين ماشين بعد از

30

روز از آخرين تعمير هنوز

0/02 (2

0/05 (1

3) با اطلاعات موجود نمي توان جواب داد.‏

4) سرعت خرابي لحظه اي متغير است.‏


در صورتي كه تابع توزيع عمر يك دستگاه نمايي منفي باشد،‏ سرعت آني خرابي آن ثابت است

فصل سيزدهم

تئوري صف

13-1

در برخي سازمان ها ورود مشتري ها به صورت تصادفي انجام مي پذيرد.‏ براي مثال،‏ مراجعه مشتريان به فروشگاه،‏ تئاتر و دفاتر پستي تصادفي

مي باشد.‏ برخي ا.قات مشتري به طور فيزيكي حضور ندارد بلكه سفارشات مشتريان در انتظار انجام خدمات مي مانند.‏ مانند تجهيزاتي كه در

انتظار تعمير با مداركي كه در انتظار بررسي هستند.‏ بنابراين،‏ تئوري صف،‏ يثك نگرش كمي در تجزيه و تحليل صف و ميزان انتظار مشتريان

است.‏

تفاوت بين صف و سيستم

منظور از صف،‏ تعداد سفارشات يا مشترياني است كه منتظر دريافت خدمت هستند.‏ اما منظور از سيستم نه تنها تعداد سفارشات يا مشترياني

است كه منتظر دريافت خدمات هستند،‏ بلكه تعداد سفارشات يا مشترياني كه در حال دريافت خدمت هستند را نيز شامل مي شود.‏

نكته:‏ هدف از بكارگيري تئوري صف حداقل نمودن مجموع هزينه هاي انتظار مشتريان و ظرفيت خدمت دهي است.‏

الف)‏ هزينه ي ظرفيت خدمت دهي:‏

www.sepandarand.com

هزينه ي مربوط به فراهم كردن امكانات خدمت دهي و حفظ و نگهداري آن ها را هزينه ي ظرفيت خدمت دهي مي گويند.‏ مانند افزايش باجه

هاي صندوق در بانك ها و فروشگاه ها.‏

نكته:‏ زماني كه خدمت دهنده بيكار باشد،‏ ظرفيت خدمت دهي به هدر مي رود.‏

ب)‏ هزينه ي انتظار مشتريان:‏

هزينه ي مروط به فضا يا زمان تخصيص يافته براي انتظار مشتريان را هزينه ي انتظار مشتريان گويند.‏

اين هزينه ها شامل:‏ هزينه ي مربوط به فضاي تخصيص يافته به اتاقانتظار مشتريان و يا هزينه ي انتظار كاركنان براي انجام كار و با انتظار

تعميركار براي دريافت قطعات يدكي و ... مي باشد.‏

13-1 شكل

هزينه ي انتظار مشتري و هزينه ي ظرفيت خدمت دهي

13-2 خصوصيات سيستم

‎1‎‏—محدود يا نامحدود بودن جمعيت

-2

-3

-4

تعداد خدمت دهنده و تعداد مسيرهاي خدمت دهي

الگوي ورود مشتريان و خدمت دهي

نظام حاكم ارائه ي خدمت

13-2-1

نحوه ي ارزيابي عملكرد سيستم

پارامترهايي كه براي ارزيابي عملكرد سيستم به كار گرفته مي شوند:‏

متوسط تعداد مشتريان در سيستم يا صف

لائمع

www.sepandarand.com

متوسط زمان انتظار مشتري در سيستم يا صف

كارايي سيستم يا درصدي از ظرفيت كه مورد استفاده قرار گرفته است.‏

احتمال اينكه هيچ مشتري در سيستم نباشد يا احتمال اينكه چند مشتري در سيستم باشد.‏

خلاصه پارامترهاي مربوط به ارزيابي عملكرد سيستم

مشخصات

علائم

مشخصات

راندمان سيستم

متوسط نرخ ورود مشتريان

متوسط زمان خدمت دهي

احتمال اينكه در سيستم مشتري نباشد

احتمال اينكه در سيستم مشتري باشد

P

Pn متوسط تعداد مشتريان در سيستم L s

L q متوسط تعداد مشتريان در صف M تعداد مسيرهاي خدمت دهي

1 مدت زمان خدمت دهي

M

W s متوسط زمان انتظار مشتري در سيستم

W q متوسط زمان انتظار مشتري در صف L max تعداد روز و انتظار در صف

13-3

مدل هاي صف

اين مدل ها را مي توان بر اساس نرخ ورود مشتريان و زمان خدمت دهي،‏ به دسته هاي زير تقسيم كرد:‏

13-3-1

نرخ ورود مشتريان بر اساس تابع توزيع،‏ مدت زمان خدمت دهي بر اساس تابع توزيع نمايي با يك مسير خدمت دهي

اين مدل ساده ترين مدل تئوري صف است.‏

فرضيات اين مدل عبارتند از:‏

‎1‎‏—نرخ ورود مشتريان بر اساس توزيع پواسن با ميانگين

-2

مدت زمان خدمت دهي بر اساس تابع توزيع نمايي با ميانگين

3- طول صف نامحدود

4- جمعيت نامحدود

نحوه ي محاسبه ي پارامترهاي ارزيابي عملكرد اين مدل عبارتست از:‏

www.sepandarand.com

L s

متوسط تعداد مشتريان در سيستم

L q

2

( )

متوسط تعداد مشتريان در صف

W

q

( )

L

q

متوسط زمان انتظار مشتري در صف

W

s

1 L 1

W

s

q

متوسط زمان انتظار مشتري در سيستم

راندمان سيستم

P

1

احتمال اينكه در سيستم مشتري نباشد

P n

n

1

I 1

اينكه n احتمال

مشتري باشد

احتمال بيكار بودن خدمت دهنده

و دريافت خدمت آني مشتري

مثال:‏ در فروشگاه محيار يك صندوقدار خدمت ارائه مي كند.‏ نرخ ورود مشتريان بر اساس تابع توزيع پواسن و به طور متوسط ‎12‎نفر در ساعت

است و متوسط زمان خدمت دهي ‎4‎دقيقه يا ‎15‎مشتري در ساعت است.‏ مدير فروشگاه مايل است بداند كه وضعيت صف در اين فروشگاه چگونه

است؟

حل:‏

. 12

متوسط زمان خدمت دهي ‎4‎دقيقه يا 15

، متوسط تعداد مشتري در سيستم

www.sepandarand.com

L s

12

4

15 12

به طور متوسط ‎4‎مشتري در

سيستم وجود دارد

2 2

12

L

q

3/

2

( ) 15( 15 12)

1 1

W

s

/ 33

15 12

1

W

q

قيقهد 16 اعتس / 26

( ) 15( 15 12)

12

8

%

15

12

P

1 1 2

%

15

n

12 12

P

n

1 1 16%

15 15

I 11/ 8/

2

سوالات فصل سيزدهم

‎1‎‏-اگر

18 نفر در ساعت با توزيع پواسن باشد،‏ و نرخ خدمت دهي برابر با 24 نفر در ساعت با توزيع نمايي باشد متوسط زمان انتظار

مشتري در سيستم چقدر است؟

1 (3

دقيقه (2 5

دقيقه

دقيقه

4) دو دقيقه

10 (1


1 1 1

24 18

6

10

در كارواشي نرخ خدمت دهي ثابت و برابر

دقيقه است.‏ نرخ ورود ماشين با توزيع پواسن و برابر با

دقيقه ‏=ساعت W

8 ماشين در ساعت است.‏ ميانگين تعداد

5

-2

اتومبيل در صف چند تاست؟

4 (4

1/23 (3

1/5 (2

0/66 (1


www.sepandarand.com

L a

2

2(

)

1

2

هنگامي كه نرخ خدمت دهي ثابت است طول صف برابر

برابر وقتي است

كه نرخ خدمت دهي نمايي منفي است.‏

L a

8 2

212

(12 8)

0 / 66

فصل چهاردهم

1

مديريت موجودي

سازمان ها براي توليد كالا و ارائه ي خدمت،‏ به مواد اوليه و قطعات نياز دارند و از عرضه كنندگان آن تأمين مي نمايند.‏ هدف اصلي از مديريت

مواد اوليه و قطعات مورد نياز،‏ اين است كه:‏ اولاً‏ در هنگام نياز،‏ كالا و قطعات دمورد نظر موجود باشد و ثانياً‏ مقدرا كالا و قطعات به اندازه ي

‏«مناسب»‏ باشد.‏ يعني نه به ميزان زياد كه هزينه ي انبار داغري فوق العاده اي را بر سازمان تحميل نمايد و فضاي ديگر كالاها را اشغال نمايد و

نه آنقدر كم باشد كه خط توليد متوقف شود.‏ به عبارت ديگر،‏ منافع ناشي از دارا بودن موجودي بيشتر از هزينه هاي كمبود آن باشد.‏

منظور از موجودي تنها مواد اوليه و قطعات نيست،‏ بلكه موجودي به مواد اوليه و قطعات،‏ كالاهاي نيمه ساخته،‏ ماشين آلات،‏ ابزار آلات توليدي،‏

لوازم تعميرات آن ها و كالاي ساخته شده اطلاق مي گردد.‏

در سيستم هاي نوين توليد،‏ سازمان ها به دنبال كاهش ميزان موجودي و نگهداري آن در حداقل ممكن هستند.‏ به گونه اي كه مواد اوليه

هنگام نياز،‏ وارد سيستم شده و كالاي تكميل شده براي مشتري ارسال گردد.‏ البته حذف كامل انبار و دارا بودن مواد اوليه در هنگام نياز و به

طور مطلق امكان ندارد.‏ بنابراين سازمان ها با بكارگيري مديريت زنجيره ي عرضه و ايجاد روابط بلندمدت با مشتريان و تهيه كنندگان مواد

اوليه و هماهنگي زياد،‏ به ميزان چشمگيري موفق به كاهش آن ها شده اند.‏ اما هنوز بسياري از سازمان ها،‏ مطابق سيستم سنتي توليد انبوه

فعاليت مي كنند و ناگزير از دارا بودن انبار و كنترل موجودي ها و برنامه ريزي براي تهيه ي آن ها هستند.‏

1. Inventory Management

www.sepandarand.com

با توجه به موارد مطروحه مي توان بيان نمود كه مديريت موجودي مستلزم شناخت انواع موجودي،‏ هزينه ها و منفعت آن هاست تا بتوان

مطابق اهداف تعريف شده،‏ ميزان موجودي را برنامه ريزي و كنترل نمود.‏

‎14-1‎دسته بندي كالاها بر اساس ABC

براي برنامه ريزي موجودي ها لازم است كالاها بر اساس ميزان ارزش و حجم دسته بندي گردد.‏ به طور كلي كالاها را مي توان به سه دسته ي

C و B ،A

تقسيم كرد.‏ بررسي ها نشان داده است كه معمولاً‏

2

درصد اقلام موجودي،‏

78

دهند.‏ اين دسته كالاها را ‏«دسته ي A» ناميده اند.‏ دسته ي دوم كالاهايي هستند كه در حدود

3

درصد ارزش كل موجودي ها را تشكيل مي

درصد اقلام موجودي انبار را در بر گرفته و

از نظر ارزش فقط ‎15‎درصد ارزش كل موجودي ها را به خود اختصاص مي دهند.‏ اين دسته كالاها را ‏«دسته ي B» گويند و دسته ي سوم

56

درصد اقلام انبار را تشكيل داده و

51

درصد ارزش كل موجودي ها را به خود اختصاص داده است و ‏«دسته ي C» نام دارد.‏

بيشترين توجه مديريت مواد بايد ابتدا به دسته ي A معطوف باشد و طبقات بعدي از اولويت كمتري برخوردار هستند،‏ به دليل ان كه عدم

كنترل دقيق و صحيح اقلام دسته ي A، هزينه ي گزافي به دنبال خواهد داشت.‏

ارزش كل انبار

1%

9%

75%

A

B

C

2%

5%

حجم كل انبار

1%

(14-1) شكل

نمودار دسته بندي بر

اساس ABC

‎14-2‎تجزيه وتحليل هزينه – منفعت

اصولاً‏ ايجاد و بقا سازمان ها بايد بر اساس تجزيه و تحليل هزينه-منفعت انجام شود.‏ بدين معني كه پديدآورندگان سازمان بايد ارزش فعلي كليه

ي منافع حاصله از فعاليت هاي سازمان در طول زمان فعاليت هاي سازمان را بيش از مجموع هزينه هاي ان بدانند تا اقدان به ايجاد سازمان

www.sepandarand.com

نمايند و براي ادامه ي حيات آن تلاش كنند.‏ هر چه ميزان منافع بيشتر باشد صاحبان سازمان انگيزه ي بيشتري براي فعاليت دارند.‏ منظور از

هزينه ها،‏ فقط هزينه ي مديريت موجودي نيست و كل هزينه هاي سازمان است.‏ بنابراين براي افزايش حاصل ‏(هزينه ها-‏ منافع)‏ بايد هزينه ي

موجودي ها مورد مطالعه قرار گيرد و ميزان سفارش و حداقلي كه بايد نگهداري گردد،‏ تعيين شود و علاه بر آن،‏ هزينه هاي ديگر در ساير

بخش ها نيز مورد بررسي قرار گيرد و در حداقل نگهداشته شود.‏ در نهايت اگر منافع حاصل از فعاليت سازمان،‏ در طول زمان حياتش،‏ بيش از

هزينه هاي آن باشد،‏ سازمان بايد ايجاد شود و به بقاي خود ادامه دهد وگرنه عدم فعاليت آن،‏ موجب جلوگيري از زيان است و صاحبان سازمان

منفعت بيشتري به دست خواهند آورد.‏

‎14-3‎انواع هزينه ها در مديريت موجودي

از يك ديدگاه كلي در مديريت موجودي،‏ هزينه ها به سه دسته به شرح زير تقسيم مي شوند:‏

هزينه

1

هاي سفارش

C o

به كليه ي هزينه هايي كه از زمان درخواست كالا تا دريافت آن ايجاد مي شود،‏ ‏«هزينه ي سفارش»‏ گويند.‏ تغييرات آن بر اساس ميزان

سفارش،‏ مطابق شكل (14-2) است.‏ هر چه ميزان سفارش بيشتر شود،‏ هزينه ي كل سفارش كمتر مي شود.‏ هزينه هاي تهيه ي فرم درخواست

خريد،‏ ارسال فرم به فروشنده،‏ هزينه ي حمل كالا،‏ حمل و نقل تا دريافت كالا،‏ عوارض گمركي و ساير هزينه هايي كه سازمان براي سفارش و

دريافت كالا از فروشنده،‏ در هر بار سفارش متحمل مي شود،‏ از جمله هزينه هاي سفارش است.‏ البته اين هزينه ها در بر دارنده ي هزينه هاي

ثابت و متغير است.‏ در كنترل موجودي،‏ فقط هزينه هاي متغير مورد نظر است.‏

C O

2

هزينه ي نگهداري

C h

1. Cost of Order

1. Cost of Holding

www.sepandarand.com

هزينه هاي نگهداري كالا در انبار ‏«هزينه هاي نگهداري»‏ ناميده شده است.‏ منظور از آن،‏ هزينه هاي عملياتي انبار،‏ كنترل،‏ جابجا نمودن كالا

در انبار،‏ مفقود شدن كالا در انبار،‏ از مد افتادن كالاي موجود در انبار،‏ بيمه ي انبار و مهمتر از همه،‏ هزينه ي انباشته شدن سرمايه به صورت

كالا در انبار و بلوكه شدن آن كه به عنوان هزينه ي فرصت از دست رفته ي سرمايه ي در انبار محسوب مي شود.‏ اين هزينه ها نيز به صورت

ثابت و متغير هستند كه در منترل موجودي فقط هزينه هاي متغر مد نظر است.‏ ‏(هر چه ميزان موجودي افزايش يابد،‏ به همان نسبت هزينه ي

نگهداري نيز افزايش مي يابد)‏

هزينه

هزينه ي كل نگهداري

حجم موجودي

(14-3) شكل

نمودار هزينه ي كل نگهداري

هزينه ي كمبود

1 (CS)

هزينه هايي كه به علت نداشتن كالا و مواد،‏ در رمان مورد نياز آن ها،‏ حاصل شود،‏ ‏«هزينه هاي كمبود

«

-2

مي باشند.‏ هزينه ي از دست دادن

مشتري،‏ عدم تحقق سود حاصل از فروش كالاهايي كه به علت كمبود موجودي،‏ توليد نگرديده و از دست دادن اعتبار در بازار،‏ مثال هايي در

اين زمينه هستند.‏ محاسبه ي هزينه ي كمبود،‏ به علت وسعت ابعاد آن،‏ نسبت به ساير هزينه ها پيچيده تر است.‏

شرايط تصميم گيري در كنترل موجودي

معمولاً‏ تصميم گيري در يكي از سه شرايط زير مي تواند تحقق يابد:‏

‎1‎‏—شرايط اطمينان كامل:‏ شرايطي كه در آن افراد نسبت به اتفاقاتي كه خواهد افتاد،‏ آگاه هستند و اطلاعات مربوط به آن ها را داشته و از

روابط آن ها نيز آگاهي داشته باشند.‏

شرايط ريسك:‏ شرايطي كه اطلاعات واقعي درباره ي آينده وجود دارد ولي ناقص است و با مدل هاي احتمالي اميد رياضي حالات مختلف

آن قابل محاسبه است.‏ به عبارت ديگر،‏ در اين شرايط احتمال وقوع حالات مختلف در دست است.‏

2. Cost of Shortage

www.sepandarand.com

-3

است.‏

شرايط عدم اطمينان:‏ در شرايط عدم اطمينان،‏ افراد اطلاعت كافي از آينده نداشته و همچنين به اطلاعات موجود خود نيز چندان اعتماد

ندارند و روابط بين متغيرها در آينده را نمي توانند محاسبه كنند و احتمال ايجاد تغييرات ناشناخته اي در آينده وجود دارد.‏ مانند وضعيتيت كه

سازمان تصميم به توسعه فعاليت خود در كشور ديگر نمايد كه درباره ي فرهنگ،‏ قانون و سياست هاي اقتصادي آن اطلاعات كمي در دست

در اين فصل مدل هاي كنترل موجودي در شرايط تصميم گيري به شرح زير مطرح مي گردد:‏

1)) مدل هاي تحت شرايط اطمينان كامل

2) مدل هاي تحت شرايط ريسك

1) مدل هاي كنترل موجودي تحت شرايط اطمينان كامل

مدل هاي كنترل موجودي تحت شرايط اطمينان كامل به شرح زير مي باشند:‏

1

1-1)) مدل ميزان اقتصادي سفارش (EOQ)

2

1-2) مدل فاصله ي ثابت بين دو سفارش

3

1-3) مدل تخفيف در خريد كلي

4

1-4) مدل دريافت تدريجي كالا ‏(ميزان اقتصادي توليد)‏ POQ

1-1)) مدل ميزان اقتصادي سفارش

(EOQ)

يا مدل ميزان سفارش ثابت

اين مدل تحت شرايط اطمينان كامل است و فرضيات مدل به شرح زير است:‏

1)) براي هز محصول و كالا بايد به طور مستقل ميزان اقتصادي سفارش يا EOQ محاسبه شود.‏

2) تقاضاي ساليانه كاملاً‏ مشخص است.‏

3) نرخ فروش يا مصرف كالا در طول سال به صورت يكنواخت و ثابت است.‏

4) هر سفارش به صورت يكجا تحويل داده مي شود.‏

5) قيمت ثابت است و هيچ تخفيفي در خريد عمده وجود ندارد.‏

به طور كلي هزينه ي كل انبارداري از حاصل جمع هزينه ي سفارش و هزينه ي كل نگهداري به دست مي آيد.‏

1. Economic Order Quantity or Fixed Order Quantity

2. Fixed Interval Order

3. Quantity DEiscount Model

4. Production Order Quantity

www.sepandarand.com

هزينه ي كل انبارداري

هزينه ي كل سفارش

هزينه ي كل نگهداري

رابطه ي

(14-1)

Q

ملاحظه مي شود كه در نقطه ي

Q

ميزان هزينه ي كل سفارش و هزينه ي كل نگهداري با هم برابر است و هزينه ي كل در حداقل است.‏

اين نقطه ‏«ميزان اقتصادي سفارش»‏ نام دارد.‏ چنانچه طبق آن،‏ ميزان موجودي مورد نياز سفارش داده شود،‏ حاصل جمع هزينه هاي كل

سفارش و نگهداري يا هزينه ي كل انبارداري حداقل مي گردد.‏

كه هزينه ي كل سفارش عبارت است از:‏

D

Co

Q

D: تقاضاي ساليانه

Q: ميزان سفارش

C o

: هزينه ي هر بار سفارش

و هزينه ي كل نگهداري عبارت است از:‏

يزانم

www.sepandarand.com

Q

Ch

2

: Q ميزان سفارش

C h

: هزينه ي نگهداري هر واحد كالا

منظور از

Q

2

، متوسط موجودي در سال است و حاصل ضرب متوسط موجودي در سال با هزينه ي نگهداري هر واحد كالا در سال،‏ هزينه ي

كل نگهداري در سال را به دست مي دهد.‏

بنابراين هزينه ي كل انبارداري عبارت است از:‏

D Q

TC C C

o

Q 2

h

براي يافتن حداقل هزينه ي كل بايد از رابطه ي فوق نسبت به Q مشتق گرفته و مساوي صفر قرار داده مي شود.‏

TC EOQ Q

Q

2DC

C

h

رابطه ي o

(14-5)

Q

EOQ

اقتصادي سفارش

و هزينه ي كل بهينه ي انبارداري عبارت است از:‏

TC

DC

Q

o

Q

C

h

2

مثال )

واحد

-14): 1 اگر تقاضاي سالانه ي محصولي

1

72 واحد باشد و هزينه ي هر بار سفارش‎64 ريال و هزينه ي سالانه ي نگهداري هر

ريال باشد،‏ مطلوبست:‏ محاسبه ي ميزان اقتصادي سفارش و هزينه ي كل انبارداري بهينه.‏

حل:‏

EOQ

2DC

27264

Q

C

1

o

h

3

36

TC

DC

Q

o

Q

2

Ch

7264 3 36 TC 1

3 3578 / 6

3

36 2

www.sepandarand.com

مثال (14-2): با توجه به اطلاعات مثال (12-1) و در نظر گرفتن 36

دو سفارش،‏ متوسط موجودي و حداكثر موجودي را حساب كنيد.‏

حل:‏ تعداد دفعات سفارش

روز كاري در سال،‏ تعداد دفعات سفارش در سال،‏ فاصله ي زماني بين

D

Q

72

3

36

23 / 7 24

به طور تقريبي تعداد دفعات سفارش در طول سال ‎24‎بار است.‏

36

15

24

هر ‎15‎روز يك بار بايد سفارش داده شود.‏

Q 3

36

1518

2 2

در طول سال به طور متوسط ‎1518‎واحد كالا در انبار موجود است.‏

چون در هر بار سفارش به اندازه ي

Q كالا در يافت مي شود و مصرف ثابت و يكنواخت است،‏ بنابراين حداكثر موجودي در انبار به اندازه ي

Q

است.‏

Q 3

36

‎14-4‎نقطه سفارش مجدد

1

(ROP)

2

معمولاً‏ از زمان سفارش كالا تا زمان دريافت كالا مدت زماني تأخير وجود دارد كه به آن ‏«دوره ي تأخير تا دريافت سفارش «(LT) گويند.‏ لذا،‏

بايد ميزان موجودي كالا يا محصول،‏ به اندازه اي برسد كه آن ميزان نمايانگر سفارش مجدد آن محصول باشد.‏ به اين مقدار ‏«نقطه ي سفارش

مجدد»‏ گويند و از رابطه ي (12-7) محاسبه مي گردد.‏

1. Reorder Point

2. Lead Time

www.sepandarand.com

d: تقاضاي روزانه براي يك كالا

:LT دوره ي تأخير تا دريافت سفارش

ROP d.LT M

1

M: ذخيره احتياطي يا مقداري كه بايد در انبار نگهداري شود تا در صورت نوسان در تقاضا مشكل ايجاد نشود.‏

همانطور كه ملاحظه مي گردد دميزان تقاضاي روزانه در LT يا دوره ي تأخير تا دريافت سفارش ضرب شده و با ميزان ذخيره ي احتياطي

جمع مي شود كه تا زمان دريافت كالا،‏ هيچگونه كمبودي ايجاد نشود.‏

Q

(ROP)

موجودي

زمان

(14-5) شكل

نمودار سفارش مجدد

3

مثال (3 -14) اگر تقاضاي سالانه براي كالايي

72

بوده و تعداد روزهاي كاري

ميزان ذخيره ي احتياطي صفر باشد،‏ نقطه ي سفارش مجدد را تعيين نماييد.‏

حل:‏

روز در سال و زمان تأخير دريافت سفارش ‎3‎روز و

ROP ( 72/ 3 )

72

منظور از نقطه ي سفارش مجدد اين است كه وقتي موجودي كالا به ميزان 72

واحد برسد،‏ لازم است سفارش مجدد آن انجام گيرد.‏

معمولاً‏ در سيستم هاي سنتي،‏ براي اطلاع از نقطه ي سفارش مجدد از

2

‏«سيستم دو جعبه اي « استفاده مي نمودند.‏ بدين طريق كه هر قطعه

را در دو جعبه با مقادير متفاوت قرار داده،‏ در يك جعبه به اندازه ي ميزان ROP و در جعبه ي ديگر باقيمانده ي مقدار كالاي دريافتي را قرار

مي دادند.‏ ابتدا از جعبه اي كه باقيمانده ي كالاي دريافتي است استفاده نموده تا جعبه خالي شود.‏ در اين صورت هنگامي كه به جعبه ي دوم

3. Safety Stock

1. Two-Bins

يا جعبه اي كه محتوي ميزان

www.sepandarand.com

ROP

است مي رسيدند،‏ بلافاطله از كالاي فوق سفارش مي دادند.‏ در حالي كه در سيستم هاي جديد با وارد

نمودن اطلاعات در نرم افزار،‏ وقتي كه موجودي به ميزان ROP برسد،‏ نرم افزار با كمك علائمي زمان سفارش قطعه فوق را هشدار مي دهد.‏

1-2) مدل فاصله ي ثابت بين دو سفارش

در برخي از سازمان ها فواصل معين و ثابتي را براي سفارشات تعيين مي كنند.‏ براي مثال،‏ مديريت تصميم مي گيرد كه هر سه ماه يك بار،‏ كل

سفارشات انجام گيرد.‏ ميزان سفارش در هر بار سفارش متفاوت بوده و با استفاده از رابطه ي (8 -12) محاسبه مي شود.‏

X

LTLS dMA

:LT زمان

d: تقاضاي روزانه

A: ميزان موجودي انبار هنگام سفارش

:LS فاصله ي ببين دو سفارش

M: ذخيره ي احتياطي

دوره ي سرويس:‏ LT LS

خصوصيت ويژه ي اين روش،‏ كاهش هزينه ي سفارشات است.‏ به دليل آنكه كل سفارشات يكجا انجام مي گيرد،‏ هزينه ي كل سفارشات كاهش

يافته و از مزاياي خريد كلي استفاده مي شود.‏

مثال (4 -14) اگر دوره ي تأخير تا دريافت سفارش كالايي ‎47‎روز،‏ فاصله ي بين دو سفارش ‎45‎روز،‏ تقاضاي روزانه

احتياطي

2 واحد و ذخيره ي

1

واحد باشد،‏ چنانچه در هنگام سفارش

14

عدد كالا در انبار موجود باشد،‏ تعداد سفارش را محاسبه كنيد.‏

حل:‏

X ( 47 45)

211418

1-3) مدل تخفيف در خريد كلي كالا

براي تعيين ميزان سفارش در شرايطي كه برخي فروشندگان در صورت خريد كلي مشتريان،‏ تخفيف هايي براي آنان قائل مي شوند،‏ از مدل

فوق استفاده مي شود.‏

فرضيات مدل تخفيف در خريد كلي كالا:‏

1) اين مدل تحت شرايط احتياط كامل است.‏

www.sepandarand.com

2) تمامي سفارش به صورت يكجا و همزمان تحويل داده مي شود.‏

3) مصرف به طور يكنواخت بوده و در طي زمان،‏ تغيير نمي يابد.‏

DC

EOQ Q

2

C

h

o

محاسبه ي هزينه ي كل در اين مدل مطابق رابطه ي (12-9) است.‏


Q

گام هاي اساسي در محاسبه ي مدل فوق:‏

گام اول:‏ كمترين قيمت را از قيمت هاي پيشنهادي فروشنده انتخاب نموده و

را محاسبه نماييد.‏

Q

Q گام دوم:‏ اگر

به دست آمده در محدوده ي تعداد پيشنهادي فروشنده قرار گيرد،‏ مسئله حل شده است و هزينه ي كل را بر اساس

محاسبه نماييد.‏ در غير اين صورت به گام سوم برويد.‏

D Q

TC Co

Ch

P.D

Q 2

گام سوم:‏ بر اساس حداقل ميزان پيشنهادي فروشنده در قيمت مورد محاسبه،‏ ميزان TC را محاسبه نوپموده و مجدداً‏ به گام اول برويد.‏ ‏(با اين

تفاوت كه هر بار كه به گام اول مي رويد،‏ قيمت بالاتر از قيمت قبلي را انتخاب كنيد.)‏

گام چهارم:‏ در صورت حل مسئله ‏(يعني وقتي كه ميزان

Q

در محدوده ي تعداد پيشنهادي فروشنده باشد)‏ از بين هزينه ي كل محاسبه

شده در هر سطح قيمت،‏ كمترين هزينه ي كل را انتخاب كنيد و بعد از آن ميزان Q كه كمترين هزينه ي كل را دارد،‏ مبناي سفارش قرار

دهيد.‏

نحنيم

www.sepandarand.com

هزينه

هاي هزينه ي كل

در سطوح مختلف قيمت

مقدار

Q 2

Q 1

(14-5) شكل

مثال (14-5): شركتي كالاي مورد نياز خود را در جعبه هاي حاوي

هزينه ي هر سفارش

نمودار مدل تخفيف در خريد كالا

1

عدد خريداري مي كند.‏ مصرف سالانه ي اين كالا

1

1

ريال و هزينه ي نگهداري

%2

است.‏ تعيين كنيد كه با چه ميزان خريد،‏ كل هزينه ها حداقل مي شود؟

جعبه بوده،‏

قيمت خريد كالاست.‏ فروشنده قيمت خريد كالا را مطابق جدول زير ارائه كرده

ميزان خريد

قيمت هر جعبه

ريال

ريال

5

49

Q 1

1

Q 3

ريال 48 / 5

Q 3

حل:‏ براي حل از پايين تر قيمت شروع نموده و ميزان EOQ

و TC

را محاسبه كنيد تا حداقل هزينه ها به دست آيد.‏

2DC

211

143 5

C % 248/

5

o

EOQ Q /

h

P 48,

5

3

حداقل تعداد پيشنهادي فروشنده در اين سطح قيمت

3

سپس به سطح قيمت بالاتر رفته و محاسبات را مجدداً‏ تكرار كنيد.‏

واحد است.‏ بنابراين،‏ هزينه ي كل بر اساس سفارش

واحد محاسبه شده

www.sepandarand.com


D Q

TC Co

Ch

P.D

Q 2

11 3

TC ( 48 / 5% 2) ( 48 / 51)

5 288

3

2

2DC

211

142 8 143

C % 249

o

EOQ Q /

h

ميزان

حداقل

Q

1

در محدوده ي تعداد پيشنهادي فروشنده بوده و مسئله حل شده است.‏ چون حداقل تعداد پيشنهادي فروشنده در اين سطح قيمت،‏

جعبه است.‏ بنابراين،‏ هزينه ي كل بر اساس سفارش 143 جعبه محاسبه مي گردد.‏

Q 3

11

143

TC ( 491) ( 49% 2)

54

143 2

مشاهده مي شود كه TC در قيمت پيشنهادي اول

اساس

P 48,

5

به حداقل ميزان خود مي رسد.‏ بنانبراين بايد مطابق با

و بر

P 48 / 5

سفارش داده شود.‏

1

1-4) مدل دريافت تدريجي كالا

فرضيات اين مدل مشابه فرضيات مدل ميزان اقتصادي سفارش

(EOQ)

است.‏ يعني شرايط تصميم گيري اطمينان كامل بوده و مصرف،‏ ثابت

ي يكنواخت و قيمت نيز ثابت است.‏ با اين تفاوت كه دريافت كالا يك جا نبوده و با نرخ ثابت و يكنواخت و به صورت تدريجي است.‏

POQ

2DC

R

o

Q

Ch

R

D

D Q

R

D

TC Co

C

h

Q 2 R

از اين مدل براي برنامه ريزي توليد،‏ در صورتي كه قطعات داخل كارخانه توليد و مصرف شود،‏ مي توان استفاده نمود.‏ بنابراين،‏ نام ديگر ان

‏«مدل ميزان اقتصادي توليد»‏ است.‏ در اين صورت در اين رابطه به جاي ‏«هزينه ي هر بار سفارش»‏ از ‏«هزينه ي هر بار راه اندازي»‏ استفاده مي

شود.‏ منظور از هزينه راه اندازي‎1 ، كليه ي هزينه هاي آماده نمودن ماشين براي توليد است.‏

‎14-5‎متوسط موجودي:‏

1. Production Order Quantity

www.sepandarand.com

Q

2

RD

R

حداكثر موجودي:‏

R

D

Q

R

RD

Q

R

مثال (14-6): ميزان تقاضا براي قطعه اي در خطوط نهايي يك كارخانه

همان كارخانه

سازي توليد در هر بار

12

5

48

1

واحد در سال است.‏ اگر ارزش هر واحد قطعه

اندازي ها در سال،‏ فاصله ي زماني بين دو راه اندازي ‏(با توجه به

متوسط و حداكثر موجودي؟

واحد در سال و ميزان توليد آن در خطوط مونتاژ اوليه ي

ريال،‏ هزينه ي نگهداري هر قطعه 8 ريال و هزينه ي آماده

ريال باشد،‏ مطلوبست:‏ تعيين ميزان توليد كارخانه در شرايط بهينه،هزينه ي كل انبارداري بهينه،‏ تعداد راه

3

روز كاري در سال)،‏ زمان مورد نياز براي توليد آن قطعه در سال،‏

P 5

Ch

8 D 12 Co 1 R 48

حل:‏

ميزان قطعاتي كه در هر بار،‏ سفارش داده مي شود.‏

2DC

R 2121 48

2

C RD

8 4812

o

POQ Q ( )

h

www.sepandarand.com

D Q R

D

TC C C

o

h

Q

2 R

هزينه ي كل انبارداري سالانه

121 24812

TC

812

2

2 48

48/ 3 16

12/ 3

4

D

Q

تعداد راه اندازي ها در سال

12

6

2

فاصله ي زماني بين دو راه اندازي

3

5

6

زمان مورد نياز براي توليد آن قطعه در سال:‏

تعداد روزهاي كاري در سال كه مونتاژ اوليه ي قطعه ي فوق را توليد مي نمايد.‏

12

75

16

تعداد روزهاي كاري كه خط توليد مونتاژ اوليه،‏ براي توليد قطعه ي فوق در هر بار سفارش فعال است.‏

2

12/

5

16

متوسط موجودي

Q RD 24812

75

2 R 2 48

حداكثر موجودي

R D

Q

48

12

2 15

R 48

www.sepandarand.com

‎14-6‎تجزيه و تحليل حساسيت

برخي اوقات واحد توليدي يا خدماتي به جاي ميزان

در نظر گرفتن

Q

هر چه مقدار سفارش كمتر يا بيشتر از

شود.‏

Q

Q

، ميزان بيشتر يا كمتري سفارش مي دهد.‏ در اين صورت،‏ بين هزينه ي كل ناشي از

به عنوان مقدار سفارش و هزينه ي كل ميزاني كه مديريت مايل به سفارش است،‏ بايد مورد مقايسه قرار گبرد.‏ بديهي است

باشد،‏ هزينه ي كل بيشتر خواهد شد.‏ تجزيه و تحليل حساسيت از رابطه ي (12-14) محاسبه مي

TC 1 Q Q

TC 2 Q Q

:Q :Q

مقدار اين رابطه هميشه بزرگتر از

است.‏ 1

4

15

مثال (14-7) شركت پويا قراردادي براي توليد واشر منعقد كرده است.‏ اين شركت مواد اوليه ي مورد نياز براي واشر را

يكجا سفارش مي دهد.‏ هزينه ي هر بار سفارش 4 ريال،‏ هزينه ي نگهداري قيمت كالا و قيمت كالا ‎15‎ريال است.‏ مديران

%2

شركت مايلند بدانند نحوه ي تنظيم سفارش آن ها تا چه حد از تعداد اقتصادي سفارش فاصله دارد و از اين بابت به چه ميزان ضرر مي كنند؟

EOQ

2DC

2154

Q

C /

2

o

h

2

TC 1Q Q 12

4

/

125

TC 2

Q Q 24

2

DC Q 15 2

4 2156

Q 2 2

2

o

TC C

h

%

هزينه ي كل بهينه

در صورت سفارش‎4

واحد كالا،‏ ميزان هزينه ي كل 6

است.‏

125 / 675

زيان سالانه ي شركت

756 15

2) كنترل موجودي تحت شرايط ريسك

چنانچه شرايط تصصميم گيري به صورت احتمالي و تحت شرايط ريسك باشد،‏ در اين صورت نمي توان نسبت به كميت بعضي پارامترهاي

سيستم مانند:‏ تقاضاD‏،‏ زمان تأخير تا دريافت سفارش LT و يا ميزان تقاضا در زمان تأخير تا در يافت سفلرش و ... با اطمينان صحبت نمود و

حتمالا

www.sepandarand.com

اين مقادير به صورت احتمالي مطرح مي شوند.‏ پديده اي كه در اين گونه مسايل به چشم مي خورد،‏ ‏«كمبود كالا»‏ يا به عبارتي،‏ خسارت عدم

برآورد نياز است.‏ قبل از بحث در مورد نحوه ي در نظر گرفتن هزينه هاي مربوط به كمبومد كالا،‏ لازم است در مورد نحوه ي محاسبه ي

ميانگين و انحراف معيار تقاضا و دوره ي تĤخير تا دريافت سفارش،‏ مروري انجام شود.‏

محاسبه ي ميانگين و انحراف معيار تقاضا وقتي كه ميزان تقاضا متغير باشد.‏

مثال (14-8): موسسه اي با مطالعه ي ميزان فروش خود در روز كاري گذشته،‏ اطلاعات زير را به دست آورده است.‏ مطلوبست محاسبه ي

ميانگين و انحراف معيار تقاضا.‏

فروش


فروش روزانه

2

2

4

4

6

6

8

6

4

5

5

6

2

4

2

5

2

5

2

جمع

2

(14-1) جدول


(14-8)

حل:در اين مسئله ابتدا

X i

تعيين مي شود.‏

Xi

X

i

(

2)

1

2


فروش روزانه

Xi

FY

i i

2

6

1

6

2

4

4

3

12

4

6

5

5

25

6

8

5

7

35

جمع كل

2

78

(14-2) جدول


(14-8)

www.sepandarand.com

FX

i

i

سپس براي تعيين ميانگين X

ميانگين تقاضا،‏ ابتدا

را براي هر رديف محاسبه نماييد.‏

X

n

FX

i i

i r

78

39

n 2

انحراف معيار از رابطه ي (14-15) به دست مي آيد.‏

d

d

i

F X

n

i

X

2

6( 139) 4( 3 39) 5( 539) 5( 739)

2

2 2 2 2

232/

16

ميزان نوسان در تقاضا با در نظر گرفتن

را نشان مي دهد.‏

157 / 8

X 39

232/

16

Lead Time

622/

16

محاسبه ي ميانگين و انحراف معيار زمان تأخير تا دريافت سفارش

در صورتي كه دوره ي تأخير تا دريافت سفارش متغير باشد.‏

مثال (14-9) يك شركت توليد كننده لاستيك با توجه به اطلاعات گذشته ميزان نوسان در دوره ي تأخير تا دريافت سفارش خريد لاستيك را

به شرح زير استخراج نموده،‏ با استفاده از اطلاعات فوق،‏ ميانگين و انحراف دوره ي تأخير تا دريافت سفارش را تعيين نماييد.‏

Xi

F i

fi

4

5

7

1

15

5

/ 33

/ 5

/17

3 1

حل:‏ ابتدا ميانگين LT و انحراف معيار LT را محاسبه نماييد.‏

www.sepandarand.com

n

FX

i i

i1 ( 14) ( 155) ( 75)

LT 5

n

3

متوسط زمان تأخير تا دريافت سفارش

F(X X) ( ) ( ) ( )

2 2 2 2

i i 1

4 5 15 5 5 5 7 5

LT

n

3

1

انحراف معيار ميزان نوسان را در دوره ي تأخير تا دريافت سفارش نشان مي دهد.‏

محاسبه ي EOQ در شرايطي كه تقاضا متغير باشد.‏

چنانچه ميزان تقاضا ثابت نبوده و متغير باشد،‏ مي توان از

D

‏(ميانگين تقاضاي ساليانه)‏ به جاي D

استفاده كرد.‏ در اين صورت نحوه ي محاسبه ي EOQ به شرح رابطه ي (14-16) مي باشد.‏

‏(تقاضاي سالانه)‏ در رابطه ي EOQ

EOQ

Q

DC

C

h

o

2

همچنين هزينه ي كل انبارداري برابر است با:‏

D Q

TC Co

C

Q

h

2

7

‏-‏‎14‎مدل هاي كنترل موجودي احتمالي ‏(تحت شرايط ريسك)‏

در اين قسمت مدل هاي كنترل موجودي تحت شرايط ريسك مطرح مي شود.‏ همانطور كه قبلاً‏ نيز بيان شد،‏ در شرايط ريسك،‏ پارامترهاي

سيستم مانن تقاضا D يا زمان تأخير تا دريافت سفارش را نمي توان با اطمينان تعيين نمود و به صورت احتمالي است.‏ تفاوت ديگر اين مدل ها

با مدل هاي كنترل موجودي تحت شرايط اطمينان كامل،‏ در افزوده شدن هزينه ي ديگري به نام ‏«هزينه ي كمبود»‏ است.‏

در اين بخش،‏ نقطه ي سفارش مجدد و ذخيره ي احتياطي بر اساس دو حالت زير تعيين مي گردد.‏

الف-‏ تعيين نقطه ي سفارش و ذخيره ي احتياطي در صورتي كه هزينه ي كمبود مشخص نباشد.‏

ب-‏ تعيين نقطه ي سفارش و ذخيره ي احتياطي در صورتي كه هزينه ي كمبود مشخص باشد.‏

الف-‏ تعيين نقطه ي سفارش و ذخيره ي احتياطي در صورتي كه هزينه ي كمبود مشخص نباشد

اغلب سازمان ها مي كوشند كه به جاي محاسبه ي دقيق هزينه ي كمبود،‏ يك سطح قابل قبول موجودي را بپذيرند و نقطه ي سفارش مجدد و

ذخيره ي احتياطي را بر اساس آن سطح تعيين نمايند.‏ براي مثال،‏ مديريت يك سازمان خواستار آن است كه از %95 اوقات موجودي در

انبار داشته باشد.‏ بنابراين سطح قابل قبول موجودي ‏(سطح سرويس)‏

%95 و سطح ريسك ‏(كمبود)‏ براي اين سازمان

www.sepandarand.com

%5 است.‏ هرچه سطح

قابل قبول موجودي ‏(سطح سرويس)‏ افزايش يابد،‏ سازمان هزينه ي نگهداري بيشتري را متحمل مي شود.‏ براي تبديل سطح قابل قبول

موجودي،‏ به استاندارد توزيع نرمال از جدول ضميمه ي ‏(الف-‏‎1‎‏)‏ استفاده شود كه در فرض فوق %95 سطح سرويس مورد نظر مديريت،‏ طبق

جدول توزيع نرمال استاندارد،‏ معادل است.‏ ‏(با مراجعه به جدول فوق و يافتن عددي كه به طور تقريبي نزديك %95 باشد ملاحظه

مي شود كه در سطح زير منحني %95 5 است كه به طور تقريبي نزديك %95 است.)‏ تبديل سطح قابل قبول موجودي با

165 /

Z 1/

65

استاندارد Z

-1

در رابطه هاي زير كاربرد دارد.‏

نحوه ي محاسبه ي نقطه ي سفارش مجدد و ذخيره ي احتياطي با در نظر گرفتن شرايط زير:‏

تقاضا ثابت و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش ثابت است.‏

ROP d(LT) M

رابطه (14-18)

-2

تقاضا متغير و دوره ي تغيير تا دريافت سفارش ثابت باشد.‏

ROP d(LT) Z LT( d

)

رابطه (14-19)

-3

تقاضاي ثابت دوره ي تأخير تا دريافت سفارش متغير باشد.‏

M Z LT( )

d

رابطه (14-20)

-4

تقاضا متغير و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش متغير باشد.‏

ROP d(LT) Zd( LT

)

M Zd( )

LT

رابطه (14-21)

رابطه (14-22)

:ROP14-8 نقطه ي سفارش مجدد



: d ميانگين تقاضاي روزانه

Z: توزيع نرمال استاندارد بر اساس سطح قابل قبول موجودي

: LT ميانگين دوره ي تأخير

: LT انحراف معيار دوره ي تأخير تا دريافت سفارش

: 2 LT واريانس دوره ي تأخير تا دريافت سفارش

www.sepandarand.com

: d انحراف معيار تقاضا

براي مشخص شدن هر يك از حالات فوق هر كدام مثالي ارائه مي شود.‏

مدل‎1‎‏-‏ تقاضا ثابت و دوره ي تأخير تا رديافت سفارش ثابت

مثال (14-10) ميزان تقاضا براي يك محصول،‏ به طور روزانه 1

مجدد را تعيين نماييد.‏

واحد است و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش ‎4‎روز است.‏ نقطه ي سفارش

حل:‏

d 1

ROP d(LT) M

ROP 1( 4)

4

روز‎4‎ LT=4

نقطه سفارش مجدد

چنانچه سطح موجودي به‎4

عدد برسد لازم است سفارش مجدد انجام شود.‏

مدل‎2‎‏-‏ تقاضا متغير و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش ثابت

مثال (14-11) ميزان مصرف مواد شوينده در يك سالن ورزشي به طور متوسط

بوده و با انحراف

1

معيار 1

گرم در روز،‏ چنانچه زمان تأخير تا دريافت مواد شوينده ثابت و

توجه به موارد ذكر شده:‏

الف-‏ نقطه ي سفارش مجدد و ذخيره ي احتياطي را مشخص نماييد.‏

2

گرم در هر روز است.‏ تقاضاي روزانه داراي توزيع نرمال

روز و يك سطح ريسك مديريت

باشد.‏ با %2

ب-‏ چه سطح سرويسي براي نقطه ي سفارش مجدد 21

گرم مورد نظر است؟

d 1

d 1

LT2 1 2

سطح قابل قبول موجودي 98

حل:‏

1

2

98

الف)‏ سطح قابل قبول موجودي

با مراجعه به جدول ضميمه ‏(الف-‏‎1‎‏)‏

چنانچه ميزان موجودي مواد شوينده به

ROP d(LT) Z LT( )

Z( 98)

2 4

ROP 1( 2)

2 52 1

228 99 229

d

229

گرم برسد،‏ لازم است سفارش داده شود.‏

www.sepandarand.com

M Z LT( )

d

گرم

2 5 2 128 99 29 ‏=ذخيره احتياطي

Z

ب)براي تعيين سطح سرويس ، نقطه سفارش مجدد

210

گرم ابتدا لازم است

محاسبه شود.‏

ROP d.LT

212

Z

LT. 2.( 1)

d

771

%75

با توجه به جدول مندرج در ضميمه ي ‏(الف-‏‎1‎‏)‏ سطح زير منحني

قبول موجودي)‏ براي مديريت

معادل تقريباً‏

است.‏ بنابراين سطح سرويس ‏(يا سطح قابل

Z / 7

است.‏ %75

مدل‎3‎‏-‏ نرخ تقاضا ثابت و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش متغير

مثال (14-12) ميزان تقاضاي روزانه براي يك قطعه ي يدكي در يك كارخانه،‏ ‎5‎عدد در روز است.‏ دوره ي تأخير تا درياف اين قطعه از كارخانه

ي سازنده متغير بوده و داراي توزيع نرمال با ميانگين

1

ذخيره ي احتياطي و نقطه ي سفارش مجدد را تعيين نماييد.‏

روز با انحراف معيار ‎3‎روز است.‏ چنانچه سطح قابل قبول موجودي

%99

باشد،‏ ميزات

حل:‏ با توجه به جدول نرمال استاندارد سطح زير منحني %99

معادل

2/ Z است.‏

33

d 5

LT

3

LT 1

LT

ROP d(LT) Zd( LT

)

M Zd( ) 2335 ( )( 3)

349535

نقطه سفارش مجدد

تعداد ذخيره احتياطي

مدل‎4‎‏-‏ نرخ تقاضا متغير و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش متغير

مثال(‏‎14-13‎‏)‏ يك فروشنده ي مواد غذايي به طور متوسسط براساس تابع توزي نرمال روزانه

42

فروش مي رساند.‏ چنانچه زمان تأخير تا دريافت سفارش نيز دداراي توزيع نرمال بوده و به طور متوسط

نقطه ي سفارش مجدد و ذخيره ي احتياطي را با در نظر گرفتن

حل:‏

بسته آرد گند با انحراف معيار

1

%95

سطح قابل قبول موجودي تعيين كنيد.‏

‎2بسته به

روز با انحراف معيار ‎4‎روز باشد،‏

www.sepandarand.com

d 42 LT1 Z( 95)

1 64

2

4

d

LT

2 2 2

d LT

ROP dLT Z LT d

2 2 2

ROP ( 421) 1 64 1( 2) ( 42) ( 4)

6957 15

2 2 2 2 2 2

d LT

M Z LT d 1 64 1 ( 2 ) ( 42 ) ( 4)

2757 15

14-9

تعيين نقطه ي سفارش و ذخيره ي احتياطي در صورتي كه هزينه ي كمبود مشخص باشد.‏

گاهي اوقات در برخي سازمان ها نحوه ي محاسبه ي هزينه ي كمبود كاملاً‏ مشخص است.‏ در چنين شرايطي ذاخيره ي احتياطي با در نظر

گرفتن نوسانات در تقاضا و محاسبه ي هزينه ي كل،‏ نگهداري و كمبود و مقايسه بين ان ها تعيين مي شود.‏ به مثال (14-14) توجه نماييد.‏

مثال (14-14) يك شركت توليد كننده ي نوارهاي چاپگر با استفاده از مدل ميزان اقتصادي سفارش EOQ جعبه ي نوار چاپگر را ‎25عدد

در هر بار سفارش با متوسط تقاضاي

125

*

عدد در سال تعيين نموده است.‏ تعداد روزهاي كاري در سال ‎25روز و زمان تأخير تا دريافت

سفارش ‎6‎روز است.‏ چنانچه ميزان تقاضا در زمان تأخير به شرح جدول زير باشد و هزينه ي كمبود هر جعبه نوار چاپگر در هنگام نياز،‏

3 ريال و هزينه ي نگهداري براي هر جعبه ‎2ريال باشد،‏ سطح مطلوب ذخيره ي احتياطي را محاسبه نماييد.‏

D 125

, Q 25

D

*

Q

125

5

25

تعداد دفعات سفارش

CS

هزينه ي كمبود براي هر جعبه نوار چاپگر 3

احتمال

تعداد دفعات

تقاضا

150

200

250

300

350

400

2

3

7

60

8

11

%2

%3

%7

%6

%8

%11

www.sepandarand.com

450

9

100

%9

1

جدول (14-4) احتمال وجود تقاضا و ميزان آن در طول دوره تاخير

حل:‏

ابتدا نقطه ي سفارش مجدد را بدون در نظر گرفتن ذخيره ي احتياطي مشخص نماييد.‏

125

ROP d(LT) M

63

25

3 بيش از

حداقل نقطه سفارش 3 جعبه نوار چاپگر ايت.‏ با توجه به جدول احتمال تقاضا در طول دوره تĤخير تقاضا براي جعبه ي نوار چاپگر مي تواند

باشد.‏ بنابراين مي توان راه كارهاي زير را مورد ارزيابي قرار داد:‏

راه كار‎1‎‏:‏ ذخيره ي احتياطي

باشدو نقطه ي سفارش مجدد

3 باشد.‏

راه كار‎2‎‏:‏ ذخيره ي احتياطي 5

باشدو نقطه ي سفارش مجدد 35

باشد.‏

4



باشد.‏

45



باشد.‏

محاسبه ي هزينه ي كل سفارش و نگهداري و كمبود براي هر يك از راه كارهاي فوق با استفاده از رابطه هاي زير:‏

رابطه (14-25)

رابطه (14-26)

www.sepandarand.com

:( M ,ROP3

رابطه (14-27)

راه كاراول(‏

( 853 5) ( 1113 5) ( 9153 5)

4275

2

4275

راه كار دوم(‏ ): M 5,ROP35

( 115 3 5) ( 913 5)

2175

25

1

217513175

راهكار سوم(‏ :( M 1,ROP4

( 95 3 5)

675

( 21)

2

675 22675

راه كار چهارم(‏ ): M 15,ROP45

( 215)

3

3

هزينه ي كل نگهداري و ذخيره ي احتياطي راه كار سوم كمتر از ساير راه كارهاست.‏ بنابراين نقطه ي سفارش مجدد 4

1

مدل فاصله ي بين دو سفارش ثابت ‏(در شرايطي كه تقاضا متغير باشد)‏ FOI

انتخاب مي شود.‏

1. Fixed Order Interval (FOI)

www.sepandarand.com

FOI Xi

d(LT LS) Z d LT LS

A

رابطه (14-28)



: d انحراف معيار تقاضا

Z: توزيع نرمال استاندارد ‏(بر اساس سطح قابل قبولي موجودي)‏

A: ميزان موجودي انبار هنگام سفارش

مثال (14-15) ميانگين تقاضاي روزانه براي پودر ماشين لباسشويي در يك واحد خدماتي

سطح قابل قبول موجودي

3

%99

جعبه در روز و انحراف معيار ‎2‎جعبه بوده و

است و ميزان موجودي انبار در هنگام سفارش ‎67‎جعبه است.‏ دوره ي تأخير تا دريافت سفارش،‏ ‎5‎روز و

سفارشات هر ‎7‎روز يك بار انجام مي گيرد ميزان سفارش را تعيين كنيد.‏

Z اطمينان 233 99

FOI Xi

d(LT LS) Z d LT LS

A

( ) ( )

3

5

7 2 33 2 5 7

67

ميزان سفارش 39 14

سوالات فصل چهاردهم

-1

كداميك از جملات زير صحيح است؟

1) حداكثر نمودن موجودي از مفاهيم اساسي TQM است.‏

2) هزينه ي سفارش و هزينه ي نگهداري با يكديگر رابطه ي مستقيم دارند.‏

3) هزينه ي كمبود و هزينه ي سفارش با يكديگر رابطه ي مستقيم دارند.‏

4) هيچكدام


-2

هزينه هاي مربوط به حفظ،‏ روشنايي و فرصت از دست رفته ‏(سرمايه ي راكد)....................‏ ناميده مي شود.‏

1) هزينه هاي سفارش

2) هزينه هاي نگهداري

www.sepandarand.com

3) هزينه هاي كمبود

4) هزينه هاي پيوسته


-3

هزينه اي كه معمولاً‏ به صورت درصدي از قيمت خريد محاسبه مي شود را ................... گويند.‏

1) هزينه ي سفارش

2) هزينه ي نگهداري

3) هزينه ي كمبود

4) هزينه ي پيوسته


-4

-5

كداميك از جملات زير در مورد هزينه ي كمبود صحت ندارد.‏

1) هزينه ي كمبود به معناي از دست دادن فروش به علت نداشتن مواد به موقع است.‏

2) هر چه هزينه ي كل نگهداري افزايش يابد،‏ بيانگر آن است كه هزينه ي كمبود دنيز به همان ميزان افزايش مي يابد.‏

3) هر چه هزينه ي كل سفارش افزايش يابد،‏ هزينه ي كمبود نبز به همان ميزان افزايش مي يابد.‏

4) هزينه ي كمبود به معناي سود از دست رفته به دليل از دست دادن مشتري به دليل نداشتن به موقع كالا است.‏


هدف اساسي كنترل موجودي ......................

1) حداقل نمودن كل هزينه ي سفارش است.‏

2) تعيين ميزان سفارش است.‏

3) حداقل نمودن كل هزينه ي نگهداري است.‏

4) مي تواند همه ي موارد فوق باشد.‏


-6

در دسته بندي ABC كداميك از موارد زير صحت ندارد؟

1) براي دسته ي A بايد ذخيره ي احتياطي زيادي نگهداري شود.‏

قاضات

زينه يه

زينه يه

www.sepandarand.com

2) دسته ي C

-7

داراي ارزش كمي از كل قيمت موجودي انبار است.‏

3) لازم است در پيش بيني ميزان سفارش دسته A دقت كافي صورت گيرد.‏

4) مي تواند همه ي موارد فوق باشد.‏


كداميك از موارد زير از مفروضات EOQ محسوب نمي شود؟

1) ميزان تقاضاي محصول با اطمينان مشخص است.‏

2) ميزان

تقاضا ‏(مصرف)‏ در طول دوره ثابت و يكنواخت است.‏

3) سفارش داده شده،‏ به تدريج دريافت مي شود.‏

4) دوره ي تأخير تا دريافت سفارش،‏ ثابت سات.‏

اطلاعات A

نگهداري 975 در سال

هر بار سفارش 55 تومان

15 در هفته

قطعه

هفته

94

5

ميزان سفارش در حال حاضر

تعداد هفته هاي كاري در سال


-8

با توجه به اطلاعات A، كداميك از موارد زير صحيح است؟

(1 7333 EOQ است.‏

2) هزينه ي كل سفارش ‏(براي ( Q 483/75

است.‏

3) هزينه ي كل انبارداري براي ،EOQ

4) همه ي موارد فوق.‏

963 / 4 است.‏

اطلاعات B

www.sepandarand.com

/ 5

1

1

8

6


-9

با توجه به اطلاعات B كداميك از موارد زير صحيح است؟

EOQ 2 است.‏

(1

2) هزينه ي كل سفارش

275

تومان است.‏

3) هزينه ي كل انبارداري 5


4) هيچكدام


-10

كداميك از جملات زير در مورد مدل دريافت تدريجي كالا صحيح است؟

d r

1) اگر باشد مدل فوق به مدل تخفيف در خريد كلي تبديل مي شود.‏

2) نرخ تقاضاي روزانه مي بايستي بيشتر از نرخ توليد روزانه باشد.‏

3) هزينه ي كمبود كالا در اين مدل،‏ محاسبه مي شود.‏

4) هيچكدام

اطلاعات C

www.sepandarand.com

6

975

68

2

18

تقاضاي ساليانه

هزينه ي هر بار سفارش

هزينه ي نگهداري هر واحد

قيمت هاي پيشنهادي فروشنده:‏ قيمت ‏(تومان)‏

تومان

در سال

1

299

499

16

بيش از 5


-11

با توجه به اطلاعات C، كداميك از پاسخ هاي زير در مورد مدل تخفيف در خريد كلي صحيح است؟

(1 127 EOQ است.‏

TC 12892

(2

باشد،‏ كل هزينه

18


(3 چنانچه Q 3

باشد،‏ كل هزينه

9581 تومان است.‏

(4 چنانچه‎5 Q


4 روز

-12

تقاضاي يك محصول به متوسط روزانه ‎38‎قطعه و نوسان 1 و دوره ي تأخير تا دريافت سفارش،‏ به طور متوسط

است.‏ با در نظر گرفتن سطح سرويس

13

%95

كداميك از جملات زير صحيح است؟

روز با نوسان

ROP 522

(2

ROP 792

(1

4) هيچكدام

ROP 492

(3


-13

در يك واحد تزريق پلاستيك،‏ روزانه ‎4كيلو پودر پي.وي.سي استفاده مي شود و هنگامي كه ميزان مواد به ‎24كيلو برسد،‏ دپارتمان

اقدام به سفارش مجدد مي كند.‏ متوسط زمان تأخير ‎5‎روز با انحراف معيار ‎2‎روز است.‏ احتمال اينكه در دوره ي تأخبر موجودي مواد وجود

نداشته باشد،‏ چه ميزان است؟

/ 5281(2

/ 6915 (4

/ 385

/ 2895

(1

(3

www.sepandarand.com


-14

در يك كارگاه دوره ي تأخير تا دريافت قطعه ي يدكي ‎6‎روز است.‏ ميزان تقاضا به طور متوسط در طول دوره ي تأخير ‎42‎عدد،‏ با انحراف

معيار ‎4‎عدد است.‏ اگر ريسك مورد نظر

%3

باشد.‏ نقطه ي سفارش مجدد را محاسبه نماييد

73 / 5

(2

5/

3

(1

6

/ 36

(4

49/

52

(3


-15

مدير يك واحد صنعتي در هنگامي كه ميزان موجودي بنزين ‎422‎ليتر برسد،‏ اقدام به سفارش مي نمايد.‏ متوسط مصرف روزانه ‎45‎ليتر با

انحراف معيار ‎3‎ليتر در روز است.‏ اگر دوره ي تأخير تا دريافت سفارش ‎9‎روز باشد.‏ سطح ريسك در اين واحد عبارت است از:‏

%3

(2

%15

(1

%1

(4

%5

(3


-16

ميزان مصرف شكر در يك قنادي،‏

‎2‎روز است.‏ با در نظر گرفتن سطح سرويس دهي

8 كيلو در روز با نوسان ‎4‎كيلو است.‏ دوره ي تأخير تا دريافت سفارش به طور متوسط ‎6‎روز،‏ با نوسان

، %99 نقطه ي سفارش مجدد عبارت است از:‏

793 / 5

(2

853 / 5

(1

354/

7 (4

1121 /

(3


-17

ميزان تقاضاي قطعه اي در يك كارخانه

هزينه نگهداري هر واحد

12000

واحد و ميزان توليد آن در همان كارخانه

48000

ريال است.‏ ارزش هر قطعه

500

80

ريال و هزينه راه اندازي مجدد

10/000

ريال است.‏ هزينه كل انبارداري را محاسبه كنيد.‏

ريال و

160/000 (4

120/000 (3

100/000 (2

12/000(1


EPQ

2DCR

D

Ch

(1

P

2 1200010 / 000

12000

80(1 )

48000

2 / 000

TC

D

12000

2.

D.

CR.

Ch(1

) 2 12 / 000 10 / 000 80(1

) 120 / 000

P

48000

www.sepandarand.com

40/000

18- شركتي يك قرارداد توليد براي 150/000

هر بار سفارش

ريال و هزينه نگهداري

قطعه منعقد كرده،‏ اين شركت مواد اوليه را براي

واحد يكجا سفارش مي دهد.‏ هزينه

3 ريال براي هر واحد در سال است.‏ هزينه هاي شركت چند درصد با هزينه بهينه تفاوت دارد؟

4000

25 (4

12/5(3

15 (2

10 (1


Q

2DC

Ch

O

2150 / 000

4 / 000

3

20 / 000

TC

TC

1

(

2

Q

Q

Q

)

Q

1

(

2

20 / 000

40 / 000

40 / 000

)

20 / 000

1/ 25

8

12

تابع توزيع تقاضاي محصولي به شرح زير است.‏ اگر قيمت فروش 20

ريال،‏ بهاي تمام شده

ريال و بتوان واحدهاي اضافي را

ريال

-19

فروخت.‏ مقدار سفارش اين محصول چند تاست؟

تقاضا

0

1

2

3

4

5

6

0 05/ احتمال تقاضا

0/05

0/1

0/3

0 /26

0/19

0/05

6 (4

5 (3

4 (2

3(1


4=12-8= هزينه مازاد

8=20-12= هزينه كمبود

8

CR= 0 / 66

8 4

حال احتمال تجمعي تابع تقاضا را محاسبه مي كنيم.‏ هر جا كه نسبت بحراني(‏CR‏)‏ در آن فاصله قرار گرفت،‏ مقدار تقاضا را مشخص مي كند.‏

تقاضا

0

1

2

3

4

5

6

0 05/ احتمال تقاضا

0/1

0/2

0/5

0 /76

0/95

1

با توجه به نسبت بحراني فوق،‏ بايد چهار واحد سفارش داده شود.‏

www.sepandarand.com

-20

اگر هزينه نگهداري

2

درصد هزينه سفارش دهي باشد،‏ مقدار اقتصادي سفارش برابر است با:‏

50 (4

10 (3

50 (2

10 (1

برابر تقاضا

برابر تقاضا

برابر مجذور تقاضا

برابر مجذور تقاضا


Ch= 0/02 Co

2Co.

D 2Co.

D

Q 100D

10

Ch 0 / 02Co

D

-21

اطلاعات مربوط به سفارشات خريد نوعي كالا به شرح زير است:‏

نقطة سفارش مجدد(‏ROP‏)‏ چند است؟

تقاضاي ساليانه=‏

1000

روزهاي كاري در سال=‏

ميزان اقتصادي سفارش=‏

واحد

250

200

روز

زمان انتظار تا دريافت سفارش=‏

ذخيرة عيني=‏

واحد

60

واحد 10

روز

240 (4

90 (3

50 (2

40 (1


نياز روزانه

250

d

1000 4

250

ROP = LT . d +M

=60 × 4 +10=

با توجه به

Q * بايد =200 ROP=50

-22

باشد.‏

كدام يك از مفروضات مدل ميزان اقتصادي سفارش صحيح نيست؟

1) نرخ تقاضا ثابت و مشخص است.‏

2) نرخ سفارش محدود است.‏

3) قيمت واحد ثابت است.‏

4) هزينه هاي نگهداري و سفارش دهي هميشه معلوم و ثابت هستند.‏

www.sepandarand.com


نرخ سفارش،‏ در مدل مقدار سفارش اقتصادي(‏EOQ‏)‏ محدوديتي ندارد.‏

23- شركتي قرارداد توليد

هر بار سفارش

150/000

واحد محصول را منعقد كرده است.‏ اين شركت هر

4000

4000

ريال و هزينه نگهداري

نكردن به ميزان اقتصادي سفارش مي پردازد؟

3

واحد مواد اوليه را يكجا سفارش مي دهد.‏ هزينه

ريال براي هر واحد در سال است.‏ شركت در حال حاضر چه مقدار هزينه اضافي بابت سفارش

40/000 (4

20/000 (3

30/000 (2

15/000 (1


Q

2DCo

Ch

2 150 / 000 4000

3

20 / 000

TC

2DCoCh

2150 / 000

4000

3

60 / 000

TC

TC

1

(

2

Q

Q

Q

) 1/ 25

Q

× 60/000 =15/000

-24

ميانگين مصرف كالايي

45

روز باشد و ريسك كمبود حدود

واحد در روز است كه داراي توزيع نرمال با انحراف معيار

3

0/25= هزينه اضافه شركت

واحد در روز است.‏ اگر زمان سفارش ثابت و برابر

9

3

درصد باشد،‏ (1/89=

،(z

ROP چند است؟

395 (4

400 (3

422 (2

405 (1


25- شركتي سالانه

ROP d. Lt z Lt.

d

(45

9) 1/ 89 9 3 422

2000

صورتي كه سفارش بالاي

است؟

واحد از قطعه اي را نياز دارد،‏ هزينه هر بار سفارش

20

ريال است و هزينه نگهداري هر واحد سالي

0/5

1000

واحد بدهيم،‏ هر واحد محصول به جاي

19/5 ريال را 20

ريال.‏ در

ريال مي خريم تعداد سفارش بهينه در سال چند بار

5 (4

3 (3

2 (2

4 (1

است.‏ 1 صحيح گزينه

www.sepandarand.com

Q

2DCo

Ch

2 2000 20

0 / 5

400

Q D

TC . Ch . Co P.

D.

2 Q

400

2

0 / 5

500 2000

TC 0 / 5 20 19 / 5

2000

2 500

2000

400

39 / 205

20 20 2000

40 / 200

در صورتي كه هر بار 500

پس

واحد سفارش دهيم،‏ هزينه كل برابر است با:‏

500 واحد در هر بار سفارش به صرفه تر است.‏

D 2000

N Q 500

4

Kholase-ModiriatAmaliat_NoPassword - Copy

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?