07.05.2013 Views

Validación de la escala de autoeficacia general en Chile - SciELO

Validación de la escala de autoeficacia general en Chile - SciELO

Validación de la escala de autoeficacia general en Chile - SciELO

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

ev Med chile 2010; 138: 551-557<br />

<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong><br />

<strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong><br />

PATRICIA CID H. 1a , ALDA ORELLANA Y. 1a , OMAR BARRIGA 2b<br />

G<strong>en</strong>eral self-efficacy scale validation in <strong>Chile</strong><br />

Background: Self efficacy refers to an individual’s belief in his or her capability<br />

to produce giv<strong>en</strong> achievem<strong>en</strong>ts and the individual’s perception of his or her ability<br />

to perform an action. Aim: To evaluate the psychometric properties of the G<strong>en</strong>eral<br />

Self-efficacy Scale in <strong>Chile</strong>an popu<strong>la</strong>tion. Material and Methods: The study was<br />

carried out in 360 subjects, both sexes, 15-65 years of age, from Concepción, <strong>Chile</strong>,<br />

who answered Self-efficacy, Self-esteem and Health Status Perception instrum<strong>en</strong>ts.<br />

Reliability was verified by Cronbach’s alpha coeffici<strong>en</strong>t and validity by expert revision,<br />

univariate statistics, corre<strong>la</strong>tions among items, item-scale corre<strong>la</strong>tions, and<br />

corre<strong>la</strong>tions with Self-esteem and Perception of Health Status constructs. Results: The<br />

structure of the scale is uni-dim<strong>en</strong>sional, homog<strong>en</strong>ous and positively re<strong>la</strong>ted with the<br />

constructs examined. Conclusions: The G<strong>en</strong>eral Self-efficacy Scale is a reliable and<br />

valid measure of the perception of self-efficacy in the <strong>Chile</strong>an popu<strong>la</strong>tion.<br />

(Rev Med <strong>Chile</strong> 2010; 138: 551-557).<br />

Key words: Reproducibility of results; Self concept: Self efficacy.<br />

Bandura inició el estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> década <strong>de</strong> 1970-79, motivado por<br />

<strong>la</strong> importancia que ti<strong>en</strong>e el p<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to<br />

autorrefer<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> conducta <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas.<br />

El conocimi<strong>en</strong>to que ti<strong>en</strong>e cada persona <strong>de</strong> su<br />

capacidad, <strong>la</strong> estimu<strong>la</strong> o inhibe a realizar una <strong>de</strong>terminada<br />

acción. Este autor <strong>de</strong>finió <strong>la</strong> percepción<br />

<strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> o <strong>autoeficacia</strong> percibida como los<br />

juicios <strong>de</strong> cada persona sobre sus capacida<strong>de</strong>s, <strong>en</strong><br />

base a los cuales organizará y ejecutará sus actos<br />

<strong>de</strong> modo que le permitan alcanzar el r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>seado 1-2 .<br />

La <strong>autoeficacia</strong> percibida, <strong>en</strong> el ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

salud, cobra importancia <strong>en</strong> <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> conductas<br />

riesgosas y <strong>en</strong> <strong>la</strong> promoción <strong>de</strong> conductas<br />

que van <strong>en</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas. Se ha observado<br />

que los cambios <strong>de</strong> conducta se realizan <strong>en</strong><br />

forma activa cuando los profesionales <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud<br />

motivan <strong>en</strong> <strong>la</strong>s personas su capacidad <strong>de</strong> iniciarlos<br />

3 . La <strong>autoeficacia</strong> ha sido estudiada <strong>de</strong>s<strong>de</strong> dos<br />

perspectivas: <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> específica, <strong>de</strong>finida<br />

como <strong>la</strong> cre<strong>en</strong>cia sobre el nivel <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia <strong>en</strong><br />

situaciones particu<strong>la</strong>res, y <strong>la</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong>, que se refiere<br />

artículo <strong>de</strong> investigación<br />

1 <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería,<br />

Facultad <strong>de</strong> Medicina,<br />

universidad <strong>de</strong> concepción,<br />

chile.<br />

2 Facultad <strong>de</strong> ci<strong>en</strong>cias sociales,<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> sociología,<br />

universidad <strong>de</strong> concepción,<br />

chile.<br />

a <strong>en</strong>fermera.<br />

b sociólogo.<br />

recibido el 22 <strong>de</strong> diciembre <strong>de</strong><br />

2009, aceptado el 22 <strong>de</strong> abril<br />

<strong>de</strong> 2010.<br />

correspon<strong>de</strong>ncia a:<br />

Patricia cid H.<br />

<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería,<br />

Facultad <strong>de</strong> Medicina,<br />

universidad <strong>de</strong> concepción.<br />

dirección: casil<strong>la</strong> 160-c.<br />

teléfonos:<br />

2207065 - 2204948.<br />

e-mail: patcid@u<strong>de</strong>c.cl<br />

a <strong>la</strong> s<strong>en</strong>sación <strong>de</strong> compet<strong>en</strong>cia total <strong>de</strong> <strong>la</strong> persona<br />

que <strong>la</strong> habilita para <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tar nuevas tareas y hacer<br />

fr<strong>en</strong>te a una gran variedad <strong>de</strong> situaciones difíciles 4 .<br />

Un instrum<strong>en</strong>to que mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong><br />

es el <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do <strong>en</strong> 1979 por Schwarzer y<br />

Jerusalem <strong>en</strong> Alemania, el cual mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> percepción<br />

que ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> persona respecto <strong>de</strong> sus capacida<strong>de</strong>s<br />

para manejar <strong>en</strong> su vida diaria difer<strong>en</strong>tes situaciones<br />

estresantes 5 . Más tar<strong>de</strong>, <strong>en</strong> 1981, reduc<strong>en</strong><br />

esta versión alemana <strong>de</strong> 20 a 10 reactivos, si<strong>en</strong>do<br />

traducida a 28 idiomas 6,7 .<br />

La versión al español se tradujo por expertos <strong>en</strong><br />

1993 <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> original, con adaptaciones culturales<br />

necesarias para medir <strong>de</strong> manera contextualizada<br />

el constructo <strong>autoeficacia</strong> percibida <strong>en</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción costarric<strong>en</strong>se, españo<strong>la</strong> y peruana 6,8-11 .<br />

Los estudios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s características psicométricas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Autoeficacia G<strong>en</strong>eral (EAG) <strong>en</strong><br />

español, han <strong>de</strong>mostrado empíricam<strong>en</strong>te su confiabilidad<br />

y vali<strong>de</strong>z converg<strong>en</strong>te y discriminante.<br />

La unidim<strong>en</strong>sionalidad y homog<strong>en</strong>eidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

versiones <strong>en</strong> español, chino y alemán se <strong>de</strong>mostró<br />

a través <strong>de</strong>l análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> corre<strong>la</strong>ción ítem-ítem<br />

551


artículo <strong>de</strong> investigación<br />

total, factor carga y compon<strong>en</strong>tes principales 6,8-11 .<br />

El constructo <strong>autoeficacia</strong> percibida se ha<br />

corre<strong>la</strong>cionado positivam<strong>en</strong>te con optimismo, autoestima,<br />

autorregu<strong>la</strong>ción, calidad <strong>de</strong> vida, afectos<br />

positivos, compet<strong>en</strong>cia percibida, personalidad<br />

resist<strong>en</strong>te, afrontami<strong>en</strong>to c<strong>en</strong>trado <strong>en</strong> <strong>la</strong> tarea y<br />

satisfacción <strong>en</strong> el trabajo/colegio 6-7,9 . Por otro <strong>la</strong>do,<br />

negativam<strong>en</strong>te con <strong>de</strong>presión y ansiedad 6,7 .<br />

Consi<strong>de</strong>rando <strong>la</strong> importancia <strong>de</strong> este constructo<br />

<strong>en</strong> los cambios <strong>de</strong> conducta <strong>en</strong> salud y<br />

los positivos resultados psicométricos <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> otros países, esta investigación ti<strong>en</strong>e<br />

como objetivo evaluar características psicométricas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> Esca<strong>la</strong> Autoeficacia G<strong>en</strong>eral <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

chil<strong>en</strong>a, para contar con un instrum<strong>en</strong>to preciso<br />

<strong>de</strong> medida <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> percibida para el país.<br />

Material y Método<br />

Estudio realizado con datos obt<strong>en</strong>idos <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

una muestra <strong>de</strong> 360 personas <strong>de</strong> ambos sexos,<br />

<strong>en</strong> eda<strong>de</strong>s compr<strong>en</strong>didas <strong>en</strong>tre 15 y 65 años <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Comuna <strong>de</strong> Concepción (<strong>Chile</strong>) 12 . Se aplicó <strong>en</strong><br />

<strong>en</strong>trevista personalizada; <strong>la</strong>s esca<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Autoeficacia<br />

G<strong>en</strong>eral, <strong>de</strong> Autoestima y <strong>de</strong> Estado <strong>de</strong> Salud<br />

Percibido, previo cons<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to informado.<br />

Para llevar a cabo <strong>la</strong> evaluación psicométrica<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG <strong>en</strong> español, <strong>en</strong> esta investigación se analizó<br />

<strong>la</strong> confiabilidad y vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong>l instrum<strong>en</strong>to. La<br />

confiabilidad se estudió a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> consist<strong>en</strong>cia<br />

interna utilizando el coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> confiabilidad<br />

alfa <strong>de</strong> Cronbach que mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> corre<strong>la</strong>ción promedio<br />

<strong>en</strong>tre reactivos y el número <strong>de</strong> reactivos <strong>de</strong> un<br />

<strong>de</strong>terminado instrum<strong>en</strong>to o cómo el constructo<br />

está repres<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> cada reactivo 13-15 . Este coefici<strong>en</strong>te<br />

osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre -1,0 y +1,0, y se consi<strong>de</strong>ró que<br />

los reactivos medían <strong>en</strong> forma óptima el constructo<br />

cuando sus valores fluctuaban <strong>en</strong>tre 0,7 y 0,9 15-16 .<br />

La vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong>l instrum<strong>en</strong>to se analizó a través<br />

<strong>de</strong> vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> constructo y <strong>de</strong> criterio sigui<strong>en</strong>do<br />

los p<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> Hernán<strong>de</strong>z, Fernán<strong>de</strong>z y<br />

Baptista (2003), qui<strong>en</strong>es <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> <strong>la</strong> vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> un<br />

instrum<strong>en</strong>to como “el grado <strong>en</strong> que un instrum<strong>en</strong>to<br />

realm<strong>en</strong>te mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> variable que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> medir”<br />

(p. 346) 17 . Estos autores adaptan <strong>la</strong>s recom<strong>en</strong>daciones<br />

dadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> década 1950-59 por el Comité<br />

<strong>de</strong> Tests Psicológicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> American Psychological<br />

Association con respecto al proceso <strong>de</strong> validación<br />

<strong>de</strong> los instrum<strong>en</strong>tos que mi<strong>de</strong>n constructos psicológicos<br />

antes <strong>de</strong> su publicación 18 .<br />

Inicialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> EAG se llevó a revisión por<br />

552<br />

<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

expertos <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> Psicología, Sociología y<br />

Enfermería para asegurar <strong>la</strong> compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> los<br />

reactivos, posteriorm<strong>en</strong>te se realizó prueba piloto<br />

<strong>de</strong>l instrum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>la</strong> cual 40 personas mostraron<br />

una bu<strong>en</strong>a compr<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong>.<br />

La vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong>l constructo <strong>autoeficacia</strong> percibida,<br />

se analizó por medio <strong>de</strong> los estadísticos <strong>de</strong><br />

los elem<strong>en</strong>tos, corre<strong>la</strong>ción <strong>en</strong>tre los elem<strong>en</strong>tos y,<br />

<strong>en</strong>tre elem<strong>en</strong>to y esca<strong>la</strong> total; y corre<strong>la</strong>ción con los<br />

constructos autoestima y estado <strong>de</strong> salud percibido<br />

(vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> criterio concurr<strong>en</strong>te).<br />

Instrum<strong>en</strong>tos<br />

La Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Autoeficacia G<strong>en</strong>eral versión <strong>en</strong><br />

español <strong>de</strong> Bäbler, Schwarzer y Jerusalem (1993) se<br />

conforma <strong>de</strong> 10 reactivos con un puntaje mínimo<br />

<strong>de</strong> 10 puntos y un máximo <strong>de</strong> 40 puntos 8 . Las respuestas<br />

son tipo Likert don<strong>de</strong> <strong>la</strong> persona respon<strong>de</strong><br />

a cada reactivo <strong>de</strong> acuerdo a lo que el<strong>la</strong> percibe <strong>de</strong><br />

su capacidad <strong>en</strong> el mom<strong>en</strong>to: Incorrecto (1 punto);<br />

ap<strong>en</strong>as cierto (2 puntos); más bi<strong>en</strong> cierto (3 puntos)<br />

o cierto (4 puntos) 6,19 . En esta esca<strong>la</strong> a mayor<br />

puntaje mayor <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> percibida.<br />

La Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Autoestima <strong>de</strong> Morris Ros<strong>en</strong>berg<br />

(1965) mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> valoración que hace <strong>la</strong> persona <strong>de</strong><br />

si misma, diseñada con 10 ítems y un formato <strong>de</strong><br />

respuesta tipo likert <strong>de</strong> 1 a 4 puntos, resultando<br />

una esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> 10 a 40 puntos. La mayor autoestima<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> persona está repres<strong>en</strong>tada por el puntaje<br />

más alto 20,21 .<br />

La Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Estado <strong>de</strong> Salud Percibido o<br />

Percepción <strong>de</strong> Bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> Reker y Wong (1984)<br />

mi<strong>de</strong> <strong>la</strong> autovaloración que <strong>la</strong> persona hace <strong>de</strong> su<br />

estado <strong>de</strong> salud. Esca<strong>la</strong> tipo Likert <strong>de</strong> 16 ítems,<br />

don<strong>de</strong> <strong>la</strong>s respuestas van <strong>de</strong> “muy <strong>de</strong> acuerdo” a<br />

“muy <strong>en</strong> <strong>de</strong>sacuerdo”, con valores <strong>de</strong> 7 a 1 punto<br />

respectivam<strong>en</strong>te. El puntaje total <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> osci<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> 112 a 16 puntos, don<strong>de</strong> 112 refleja un mejor<br />

estado <strong>de</strong> salud percibido 22 .<br />

Resultados<br />

Análisis <strong>de</strong>scriptivo <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

En el análisis <strong>de</strong>scriptivo <strong>de</strong> los puntajes empíricos<br />

<strong>en</strong> este estudio <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> percibida,<br />

se observó que <strong>la</strong>s respuestas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas calificaron<br />

con un mínimo <strong>de</strong> 16 y un máximo <strong>de</strong><br />

40 puntos y un rango <strong>de</strong> 24 puntos <strong>en</strong>tre ambos.<br />

De acuerdo al valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> media y <strong>de</strong> <strong>la</strong> mediana,<br />

<strong>la</strong>s personas <strong>en</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong>, se percib<strong>en</strong> con una<br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557


<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

bu<strong>en</strong>a capacidad <strong>de</strong> ejecutar una acción, apoyada<br />

también por <strong>la</strong> variabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> suma <strong>de</strong>l total<br />

<strong>de</strong>l puntaje que osciló <strong>en</strong>tre 29,34 y 39,02 puntos.<br />

Los valores <strong>de</strong> t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia c<strong>en</strong>tral repres<strong>en</strong>tan una<br />

distribución <strong>de</strong> los datos que no respon<strong>de</strong>n a una<br />

curva normal, con una <strong>de</strong>sviación <strong>de</strong> <strong>la</strong> curva a <strong>la</strong><br />

izquierda y con observaciones agrupada hacia <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>recha. De acuerdo al coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> curtosis <strong>la</strong><br />

curva es <strong>de</strong> tipo mesocúrtica (Tab<strong>la</strong> 1).<br />

Confiabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

El coefici<strong>en</strong>te alfa <strong>de</strong> Cronbach <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

(0,84) indica que 84% <strong>de</strong> <strong>la</strong> variabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

puntuaciones obt<strong>en</strong>idas repres<strong>en</strong>ta difer<strong>en</strong>cias<br />

verda<strong>de</strong>ras <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s personas y 16% refleja fluctuaciones<br />

al azar. Este resultado nos permite aseverar<br />

que los reactivos o elem<strong>en</strong>tos son homogéneos y<br />

que <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> mi<strong>de</strong> <strong>de</strong> forma consist<strong>en</strong>te <strong>la</strong> característica<br />

para <strong>la</strong> cual fue e<strong>la</strong>borada (Tab<strong>la</strong> 2).<br />

1. Puedo <strong>en</strong>contrar <strong>la</strong> manera <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er lo<br />

que quiero aunque algui<strong>en</strong> se me oponga<br />

2. Puedo resolver problemas difíciles si me<br />

esfuerzo lo sufici<strong>en</strong>te<br />

3. Me es fácil persistir <strong>en</strong> lo que me he propuesto<br />

hasta llegar a alcanzar mis metas<br />

4. T<strong>en</strong>go confianza <strong>en</strong> que podría manejar<br />

eficazm<strong>en</strong>te acontecimi<strong>en</strong>tos inesperados<br />

5. gracias a mis cualida<strong>de</strong>s y recursos puedo<br />

superar situaciones imprevistas<br />

6. Cuando me <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> dificulta<strong>de</strong>s puedo<br />

permanecer tranquilo/a porque cu<strong>en</strong>to<br />

con <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s necesarias para manejar<br />

situaciones difíciles<br />

7. v<strong>en</strong>ga lo que v<strong>en</strong>ga, por lo <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> soy<br />

capaz <strong>de</strong> manejarlo<br />

8. Puedo resolver <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> los problemas<br />

si me esfuerzo lo necesario<br />

9. si me <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro <strong>en</strong> una situación difícil,<br />

<strong>g<strong>en</strong>eral</strong>m<strong>en</strong>te se me ocurre qué <strong>de</strong>bo hacer<br />

10. al t<strong>en</strong>er que hacer fr<strong>en</strong>te a un problema,<br />

<strong>g<strong>en</strong>eral</strong>m<strong>en</strong>te se me ocurr<strong>en</strong> varias alternativas<br />

<strong>de</strong> cómo resolverlo<br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557<br />

Tab<strong>la</strong> 2. Estadísticos EAG total-elem<strong>en</strong>to<br />

Media <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

esca<strong>la</strong> si se<br />

elimina el<br />

elem<strong>en</strong>to<br />

artículo <strong>de</strong> investigación<br />

Tab<strong>la</strong> 1. Estadísticos <strong>de</strong>scriptivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

n 360<br />

Media 34,18<br />

Mediana 35<br />

Moda 40<br />

varianza 23,51<br />

<strong>de</strong>sviación típica 4,84<br />

asimetría -,78<br />

curtosis ,13<br />

Mínimo 16<br />

Máximo 40<br />

rango 24<br />

Varianza <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> esca<strong>la</strong> si<br />

se elimina<br />

el elem<strong>en</strong>to<br />

Corre<strong>la</strong>ción<br />

elem<strong>en</strong>to-<br />

total<br />

corregida<br />

30,85 19,45 0,44 0,84<br />

30,43 21,17 0,46 0,83<br />

30,84 19,59 0,49 0,83<br />

30,83 18,42 0,61 0,82<br />

30,75 19,34 0,54 0,83<br />

31,03 18,04 0,58 0,82<br />

30,88 18,33 0,69 0,81<br />

30,46 20,45 0,58 0,82<br />

30,73 19,29 0,57 0,82<br />

30,78 19,65 0,49 0,83<br />

Alfa <strong>de</strong><br />

Cronbach si<br />

se elimina<br />

el elem<strong>en</strong>to<br />

553


artículo <strong>de</strong> investigación<br />

Medias <strong>de</strong> los<br />

elem<strong>en</strong>tos<br />

varianza <strong>de</strong> los<br />

elem<strong>en</strong>tos<br />

covarianzas<br />

inter-elem<strong>en</strong>tos<br />

corre<strong>la</strong>ciones<br />

inter-elem<strong>en</strong>tos<br />

Vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong>l constructo <strong>autoeficacia</strong> percibida<br />

En <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 3 se pres<strong>en</strong>tan los estadísticos <strong>de</strong><br />

resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> los diez elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG, don<strong>de</strong><br />

3,41 fue el puntaje promedio, osci<strong>la</strong>ndo <strong>en</strong>tre 3,14<br />

y 3,75, evi<strong>de</strong>nciando una estructura <strong>de</strong> respuesta<br />

<strong>de</strong> puntaje alto (“más bi<strong>en</strong> cierto” y “cierto”). La<br />

corre<strong>la</strong>ción promedio <strong>en</strong>tre-elem<strong>en</strong>tos (0,36)<br />

<strong>de</strong>muestra que existe una re<strong>la</strong>ción positiva, pero<br />

<strong>de</strong> acuerdo al rango (0,43) <strong>de</strong> esta re<strong>la</strong>ción hace<br />

dudar <strong>en</strong> primera instancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> homog<strong>en</strong>eidad<br />

<strong>en</strong>tre los elem<strong>en</strong>tos.<br />

Esta duda se <strong>de</strong>scarta al analizar <strong>la</strong> matriz <strong>de</strong><br />

corre<strong>la</strong>ciones (Tab<strong>la</strong> 4), don<strong>de</strong> se aprecia que<br />

sólo exist<strong>en</strong> dos pares <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos con valores<br />

extremos (0,19-0,63), <strong>en</strong> cambio, <strong>la</strong>s coefici<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong> los otros pares <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos osci<strong>la</strong>n <strong>en</strong> valores<br />

cercanos <strong>en</strong>tre sí (0,24-0,50). Los elem<strong>en</strong>tos que<br />

más se corre<strong>la</strong>cionan son el 6 “cuando me <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>-<br />

554<br />

Tab<strong>la</strong> 3. Estadísticos <strong>de</strong> resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> los elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

Media Mínimo Máximo Rango Máximo/<br />

mínimo<br />

Varianza Elem<strong>en</strong>tos<br />

3,418 3,144 3,750 0,606 1,193 0,035 10<br />

0,565 0,244 0,859 0,616 3,526 0,035 10<br />

0,199 0,084 0,454 0,370 5,428 0,006 10<br />

0,361 0,199 0,633 0,435 3,187 0,008 10<br />

Tab<strong>la</strong> 4. Matriz <strong>de</strong> corre<strong>la</strong>ciones inter-elem<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG<br />

Elem<strong>en</strong>tos 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10<br />

1<br />

2 0,199<br />

3 0,390 0,351<br />

4 0,351 0,279 0,354<br />

5 0,291 0,316 0,340 0,487<br />

6 0,241 0,304 0,242 0,460 0,427<br />

7 0,310 0,382 0,382 0,503 0,429 0,633<br />

<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

8 0,328 0,417 0,314 0,472 0,282 0,405 0,484<br />

9 0,298 0,310 0,309 0,395 0,290 0,391 0,476 0,429<br />

10 0,264 0,255 0,268 0,301 0,291 0,337 0,389 0,350 0,509<br />

tro <strong>en</strong> dificulta<strong>de</strong>s puedo permanecer tranquilo/a<br />

porque cu<strong>en</strong>to <strong>la</strong>s habilida<strong>de</strong>s necesarias para<br />

manejar situaciones difíciles” con el 7 “v<strong>en</strong>ga lo<br />

que v<strong>en</strong>ga, por lo <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> soy capaz <strong>de</strong> manejarlo”.<br />

Los elem<strong>en</strong>tos que m<strong>en</strong>os se corre<strong>la</strong>cionan son el<br />

1 y el 2, “puedo <strong>en</strong>contrar <strong>la</strong> manera <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er<br />

lo que quiero aunque algui<strong>en</strong> se me oponga” y<br />

“puedo resolver problemas difíciles si me esfuerzo<br />

lo sufici<strong>en</strong>te”, respectivam<strong>en</strong>te.<br />

En <strong>la</strong> Tab<strong>la</strong> 2 se aprecia que cada uno <strong>de</strong> los 10<br />

elem<strong>en</strong>tos se corre<strong>la</strong>cionan positivam<strong>en</strong>te con <strong>la</strong><br />

EAG total, el elem<strong>en</strong>to 1 es el que m<strong>en</strong>os contribuye<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> EAG (0,444), con respecto al elem<strong>en</strong>to<br />

7 (0,693).<br />

A <strong>la</strong> vez se observa que el coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> confiabilidad<br />

disminuye al extraer cualquiera <strong>de</strong><br />

los 10 reactivos o elem<strong>en</strong>tos, <strong>de</strong>stacando que <strong>la</strong><br />

eliminación <strong>de</strong>l reactivo 7 es el que más afecta <strong>la</strong><br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557


<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

Tab<strong>la</strong> 5. Corre<strong>la</strong>ciones <strong>en</strong>tre percepción <strong>de</strong><br />

<strong>autoeficacia</strong> con autoestima, y con estado <strong>de</strong><br />

salud percibido<br />

Esca<strong>la</strong> Corre<strong>la</strong>ción con<br />

<strong>autoeficacia</strong><br />

autoestima ,305** 360<br />

estado <strong>de</strong> salud<br />

percibido<br />

confiabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG (0,844 a 0,815), disminuy<strong>en</strong>do<br />

el coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> confiabilidad <strong>en</strong> casi 0,03<br />

puntos, por lo tanto ninguno <strong>de</strong> los elem<strong>en</strong>tos se<br />

pue<strong>de</strong>n eliminar para fortalecer <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> (Tab<strong>la</strong> 2).<br />

Vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> criterio concurr<strong>en</strong>te:<br />

La vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> criterio concurr<strong>en</strong>te <strong>en</strong>tre EAG<br />

con <strong>la</strong>s esca<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Autoestima y Estado <strong>de</strong> Salud<br />

Percibido:<br />

La corre<strong>la</strong>ción observada <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> EAG y <strong>la</strong><br />

esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Autoestima ti<strong>en</strong>e una magnitud media<br />

positiva <strong>de</strong> 0,305 (p ≤ 0,01). M<strong>en</strong>or es el valor <strong>de</strong><br />

corre<strong>la</strong>ción (r = 0,159) <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> EAG y <strong>la</strong> esca<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Estado <strong>de</strong> Salud Percibido, al mismo nivel <strong>de</strong><br />

significancia (Tab<strong>la</strong> 5).<br />

Discusión<br />

Los hal<strong>la</strong>zgos <strong>de</strong>l estudio <strong>de</strong>muestran <strong>la</strong>s a<strong>de</strong>cuadas<br />

características psicométricas <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG <strong>en</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción chil<strong>en</strong>a <strong>de</strong> ambos sexos, <strong>en</strong>tre 15 y 65<br />

años. Con respecto a <strong>la</strong> confiabilidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG, se<br />

<strong>de</strong>mostró su consist<strong>en</strong>cia interna u homog<strong>en</strong>eidad<br />

al obt<strong>en</strong>er un alto coefici<strong>en</strong>te alfa <strong>de</strong> Cronbach, simi<strong>la</strong>r<br />

a los resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> los estudios que<br />

utilizaron este mismo instrum<strong>en</strong>to <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

costarric<strong>en</strong>se, españo<strong>la</strong> y peruana 9-11 . La confiabilidad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> EAG <strong>en</strong> este estudio es muy cercana a<br />

<strong>la</strong> <strong>en</strong>contrada <strong>en</strong> el idioma original 6 .<br />

Los estadísticos para validar el constructo <strong>autoeficacia</strong><br />

percibida reflejan re<strong>la</strong>ciones que apuntan<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> misma dirección <strong>en</strong>tre los pares <strong>de</strong> elem<strong>en</strong>tos,<br />

y muestran que cada uno <strong>de</strong> los 10 elem<strong>en</strong>tos ti<strong>en</strong>e<br />

una contribución particu<strong>la</strong>r <strong>en</strong> el puntaje total,<br />

confirmándose <strong>la</strong> característica unidim<strong>en</strong>sional<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong>. Característica ya observada <strong>en</strong> investigaciones<br />

anteriores que incluyeron <strong>la</strong> versión <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>en</strong> español 6,11 .<br />

n<br />

,159** 360<br />

**La corre<strong>la</strong>ción es significativa al nivel 0,01 (bi<strong>la</strong>teral).<br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557<br />

artículo <strong>de</strong> investigación<br />

Específicam<strong>en</strong>te los reactivos 1 y 7, “puedo <strong>en</strong>contrar<br />

<strong>la</strong> manera <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er lo que quiero aunque<br />

algui<strong>en</strong> se me oponga” y “v<strong>en</strong>ga lo que v<strong>en</strong>ga, por<br />

lo <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> soy capaz <strong>de</strong> manejarlo” pres<strong>en</strong>taron<br />

comportami<strong>en</strong>tos semejantes <strong>en</strong> <strong>la</strong> validación <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción españo<strong>la</strong> 9 .<br />

Las corre<strong>la</strong>ciones positivas <strong>de</strong> Autoeficacia Percibida<br />

con Autoestima y Estado <strong>de</strong> Salud Percibido<br />

apoyan <strong>la</strong> vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong>l constructo <strong>en</strong> este estudio,<br />

esta re<strong>la</strong>ción se refleja <strong>en</strong> que a medida que aum<strong>en</strong>ta<br />

<strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción estudiada<br />

también aum<strong>en</strong>ta su autoestima y su estado <strong>de</strong> salud<br />

percibido o percepción <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar. Re<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> misma dirección se reflejan <strong>en</strong> un estudio<br />

sobre <strong>la</strong> conducta <strong>de</strong> fumar <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes, don<strong>de</strong><br />

los que no fumaban percibían mayor autoestima y<br />

<strong>autoeficacia</strong> que los adolesc<strong>en</strong>tes fumadores y <strong>en</strong><br />

un estudio don<strong>de</strong> los investigadores <strong>de</strong>mostraron<br />

que <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> percibida pue<strong>de</strong> aum<strong>en</strong>tarse a<br />

través <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ciones que logran muy bu<strong>en</strong>os<br />

resultados <strong>en</strong> <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

personas con artritis 23-27 .<br />

La corre<strong>la</strong>ción obt<strong>en</strong>ida <strong>en</strong>tre los constructos<br />

<strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> y autoestima <strong>de</strong>muestran que<br />

ambos son evaluaciones subjetivas personales que<br />

se re<strong>la</strong>cionan, pues <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> es una medida<br />

<strong>de</strong> capacidad personal y <strong>la</strong> autoestima <strong>de</strong> valía<br />

personal influida por los cánones sociales y los<br />

criterios personales. Bandura expresa al respecto<br />

“<strong>en</strong> <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que empr<strong>en</strong><strong>de</strong> el<br />

individuo cultiva su <strong>autoeficacia</strong> <strong>en</strong> aquel<strong>la</strong>s que<br />

le dan s<strong>en</strong>sación <strong>de</strong> autovalía” (p. 435) 1 .<br />

Por otro <strong>la</strong>do, <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>estar está<br />

re<strong>la</strong>cionada con <strong>la</strong>s emociones y vitalidad <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

personas, y <strong>autoeficacia</strong> percibida influye <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

respuesta emocional y <strong>en</strong> <strong>la</strong> actitud al cambio <strong>de</strong><br />

conducta <strong>en</strong> salud, dando apoyo a <strong>la</strong> corre<strong>la</strong>ción<br />

obt<strong>en</strong>ida <strong>en</strong>tre ambos constructos 1,28 .<br />

Respecto a <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> percibida <strong>de</strong> <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción<br />

estudiada, esta es simi<strong>la</strong>r a <strong>la</strong> informada<br />

<strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción costarric<strong>en</strong>se, y más alta que <strong>en</strong><br />

otras culturas 7 . Este hal<strong>la</strong>zgo es muy importante<br />

<strong>en</strong> el s<strong>en</strong>tido que <strong>en</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>la</strong>s personas <strong>de</strong> este<br />

estudio se cre<strong>en</strong> capaces <strong>de</strong> involucrarse <strong>en</strong> un<br />

cambio, y específicam<strong>en</strong>te esto facilitará motivar<br />

a <strong>la</strong>s personas a que se involucr<strong>en</strong> <strong>en</strong> una conducta<br />

particu<strong>la</strong>r, como por ejemplo: motivar para cambiar<br />

<strong>la</strong> conducta fumadora o prev<strong>en</strong>ir<strong>la</strong> al resistir<br />

<strong>la</strong> presión <strong>de</strong> los pares para su inicio, el uso <strong>de</strong>l<br />

condón como conducta prev<strong>en</strong>tiva contra <strong>la</strong> infección<br />

<strong>de</strong>l VIH, el auto-exam<strong>en</strong> <strong>de</strong> mamas para <strong>la</strong><br />

555


artículo <strong>de</strong> investigación<br />

<strong>de</strong>tección precoz <strong>de</strong>l cáncer <strong>de</strong> mama, para asumir<br />

una <strong>en</strong>fermedad como <strong>la</strong> artritis y los cambios que<br />

el<strong>la</strong> conlleva, como también fortalecer <strong>la</strong> capacidad<br />

<strong>de</strong> los cuidadores <strong>de</strong> familiares con <strong>de</strong>m<strong>en</strong>cia 29-34 .<br />

Se pue<strong>de</strong> concluir que <strong>la</strong> Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> Autoeficacia<br />

G<strong>en</strong>eral es fiable y válida para medir el constructo<br />

<strong>autoeficacia</strong> percibida <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción chil<strong>en</strong>a y<br />

simi<strong>la</strong>r a los resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> estudios <strong>en</strong><br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> hab<strong>la</strong> hispana. Por tanto, se afirma<br />

que esta esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> medición <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> ti<strong>en</strong>e<br />

correspon<strong>de</strong>ncia con <strong>la</strong> realidad <strong>de</strong>l f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o<br />

que se estudia 35 .<br />

Refer<strong>en</strong>cias<br />

1. Bandura A. Autoeficacia. En: P<strong>en</strong>sami<strong>en</strong>to y acción: fundam<strong>en</strong>tos<br />

sociales. Barcelona: Martínez Roca SA, 1987;<br />

415-78.<br />

2. Bandura A. Self-efficacy: Toward a Unifying theory of<br />

behavioral change. Psychological Rev 1977; 84 (2): 191-<br />

215.<br />

3. Vil<strong>la</strong>marín F, Sanz A. Autoeficacia y salud: investigación<br />

básica y aplicaciones. En: Sa<strong>la</strong>nova M, Grau R, Martínez<br />

I, Cifre E, Llor<strong>en</strong>s S, García-R<strong>en</strong>edo M. Nuevos horizontes<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación sobre <strong>autoeficacia</strong>. Castelló <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> P<strong>la</strong>na: Publicacions <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universitat Jaume I, 2004:<br />

119-32.<br />

4. Grau R, Sa<strong>la</strong>nova M, Peiró JM. Efectos modu<strong>la</strong>dores <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>en</strong> el estrés <strong>la</strong>boral. Apuntes <strong>de</strong> Psicología<br />

2000; 18 (1): 57-75.<br />

5. Schwarzer R, Jerusalem W. G<strong>en</strong>eralized self-efficacy scale.<br />

In: J. Weinman, J. Wright and M. Johnston. Measures<br />

in health psychology: A user's portfolio. Causal and control<br />

beliefs. Windsor, Eng<strong>la</strong>nd. WFER-WELSON 1995; 35-37.<br />

6. Schwarzer R, Bäbler J, Kwiatek P, Schrö<strong>de</strong>r K, Zhang JX.<br />

The assessm<strong>en</strong>t of optimistic self-beliefs: Comparison of<br />

the german, spanish, and chinese versions of the <strong>g<strong>en</strong>eral</strong><br />

self-efficacy scale. Applied Psychology 1997; 46 (1): 69-<br />

88.<br />

7. Luszczynska A, Gutiérrez-Doña B, Schwarzer R. G<strong>en</strong>eral<br />

self-efficacy in various domains of human functioning:<br />

Evi<strong>de</strong>nce from five countries. International Journal of<br />

Psychology 2005; 40 (2): 80-9.<br />

8. Baessler J, Schwarzer R. Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong>:<br />

Adaptación españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong>.<br />

Ansiedad y estrés 1996; 2 (1): 1-8.<br />

9. Sanjuán P, Pérez A, Bermú<strong>de</strong>z J. Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong><br />

<strong>g<strong>en</strong>eral</strong>: datos psicométricos <strong>de</strong> <strong>la</strong> adaptación para pob<strong>la</strong>ción<br />

españo<strong>la</strong>. Psicothema 2000; 12 (suppl 2): 509-13.<br />

10. K<strong>la</strong>ss<strong>en</strong> R. Optimism and realism: A review of self-<br />

556<br />

<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

efficacy from a cross-cultural perspective. International<br />

Journal of Pschycology 2004; 39: 205-30.<br />

11. Scholz U, Gutiérrez-Doña B, Sud S, Schwarzer R. Is<br />

<strong>g<strong>en</strong>eral</strong> self-efficacy a universal construct? Psychometric<br />

findings from 25 countries. European Journal of Psychological<br />

Assessm<strong>en</strong>t 2002; 18 (3): 242-51.<br />

12. Cid P, Merino JM, Stiepovich J. Factores biológicos y<br />

psicosociales predictores <strong>de</strong>l estilo <strong>de</strong> vida promotor <strong>de</strong><br />

salud. Rev Med <strong>Chile</strong> 2006; 134 (12): 1491-9.<br />

13. Nunnally J, Bernstein I. La evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> confiabilidad.<br />

En: Nunnally J, Bernstein I. Teoría psicométrica. 3ª<br />

edición. México: Mc Graw Hill, 1995: 277-326.<br />

14. Oviedo H, Campo-Arias A. Aproximación al uso <strong>de</strong>l<br />

coefici<strong>en</strong>te alfa <strong>de</strong> Cronbach. Revista Colombiana <strong>de</strong><br />

Psiquiatría 2005; 34 (4): 572-80.<br />

15. Campo-Arias A. Usos <strong>de</strong>l Coefici<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Alfa <strong>de</strong> C.<br />

Cronbach (carta al editor). Biomédica 2006; 26 (4): 585-<br />

8.<br />

16. Pérez C. Reducción <strong>de</strong> <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión: fiabilidad <strong>de</strong> esca<strong>la</strong>s<br />

y esca<strong>la</strong>mi<strong>en</strong>to multidim<strong>en</strong>sional. En: Pérez C. Métodos<br />

estadísticos avanzados con SPSS. Madrid: Thomson,<br />

2005; 689-758.<br />

17. Hernán<strong>de</strong>z R, Fernán<strong>de</strong>z C, Baptista P. Recolección <strong>de</strong><br />

los datos. En: Hernán<strong>de</strong>z R, Fernán<strong>de</strong>z C, Baptista P.<br />

Metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> Investigación. 3ª edición. México: Mc<br />

Graw Hill 2003; 342-482.<br />

18. Miljánovich M. Vali<strong>de</strong>z <strong>de</strong> constructos hipotéticos <strong>en</strong><br />

psicología. Revista <strong>de</strong> Psicología 1997; 1 (1). Disponible<br />

<strong>en</strong> http://sisbib.unmsm.edu.pe/BvRevistas/psicologia/1997_n1/vali<strong>de</strong>z.htm.<br />

Accesado: 16 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 2008.<br />

19. Schwarzer R. Spanish Adaptation of the G<strong>en</strong>eral Self-<br />

Efficacy Scale. Disponible <strong>en</strong> http://userpage.fu-berlin.<br />

<strong>de</strong>/~health/spanscal.htm Accesado: 16 <strong>de</strong> mayo <strong>de</strong> 2008.<br />

20. Ros<strong>en</strong>berg M. The self-esteem sca<strong>la</strong>. En: B<strong>la</strong>scovich J<br />

y Tomaka J. Measures of self-esteem. En: Robinson, J.<br />

Shaver, P. Wrightman, L. Measures of Personality and<br />

Social Psychological Attitu<strong>de</strong>s. Aca<strong>de</strong>mic Press. United<br />

States of América 1991; 121-3.<br />

21. Vásquez A, Jiménez R, Vásquez R. Esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> autoestima<br />

<strong>de</strong> Ros<strong>en</strong>berg: fiabilidad y vali<strong>de</strong>z <strong>en</strong> pob<strong>la</strong>ción clínica<br />

españo<strong>la</strong>. Apuntes <strong>de</strong> Psicología 2004; 22 (2): 247-56.<br />

22. Reker GT, Wong P. Psychological and physical well-being<br />

in the el<strong>de</strong>rly: the perceived well-being scale (PWB).<br />

Canadian Journal on Aging 1984; 3 (1): 23-32.<br />

23. Ch<strong>en</strong> G, Gully S, E<strong>de</strong>n D. G<strong>en</strong>eral self-efficacy and selfesteem:<br />

toward theoretical and empirical distinction<br />

betwe<strong>en</strong> corre<strong>la</strong>ted self-evaluations. Journal of organizational<br />

Behavior 2004; 25 (3): 375-95.<br />

24. Luszczynska A, Scholz U, Schwarzer R. The G<strong>en</strong>eral<br />

self-efficacy scale: Multicultural validation studies. The<br />

Journal of Psychology 2005; 139 (5): 439-57.<br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557


<strong>Validación</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> esca<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>autoeficacia</strong> <strong>g<strong>en</strong>eral</strong> <strong>en</strong> <strong>Chile</strong> - P. Cid H. et al<br />

25. Olivari C, Barra E. Influ<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>autoeficacia</strong> y <strong>la</strong><br />

autoestima <strong>en</strong> <strong>la</strong> conducta <strong>de</strong> fumar <strong>en</strong> adolesc<strong>en</strong>tes.<br />

Terapia Psicológica 2005; 23 (2): 5-12.<br />

26. Marks R, Allegrante J, Lorig K. A review and synthesis of<br />

research evi<strong>de</strong>nce for self-efficacy-<strong>en</strong>hancing interv<strong>en</strong>tions<br />

for reducing chronic disability: implications for<br />

health education practice (part I). Health Promotion<br />

Practice 2005; 6 (1): 37-43.<br />

27. Marks R, Allegrante J, Lorig K. A review and synthesis of<br />

research evi<strong>de</strong>nce for self-efficacy-<strong>en</strong>hancing interv<strong>en</strong>tions<br />

for reducing chronic disability: implications for<br />

health education practice (part II). Health Promotion<br />

Practice 2005; 6 (2): 148-56.<br />

28. Reker GT, Peacock P, Wong P. Meaning and purpose in<br />

life and well-being: a life-span perspective. J Gerontol<br />

1987; 42 (1): 44-9.<br />

29. Schwarzer R, Gutiérrez-Doña B. Health Psychology. En:<br />

Pawlik K, Ros<strong>en</strong>zweig MR. International Handbook of<br />

Psychology. London: Sage Publications, 2000: 452-65.<br />

30. Sánchez-Zamorano L, Ller<strong>en</strong>a A, Anaya-Ocampo R,<br />

Lazcano-Ponce E. Preval<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l uno <strong>de</strong> drogas ilegales<br />

rev Med chile 2010; 138: 551-557<br />

artículo <strong>de</strong> investigación<br />

<strong>en</strong> función <strong>de</strong>l consumo <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> una muestra <strong>de</strong><br />

estudiantes <strong>en</strong> México. Salud Pública <strong>de</strong> México 2007;<br />

49 (suppl 2): 182-93.<br />

31. Nieto-Andra<strong>de</strong> B, Izazo<strong>la</strong>-Licea J. Uso <strong>de</strong>l condón <strong>en</strong><br />

hombres con parejas no estables <strong>en</strong> <strong>la</strong> Ciudad <strong>de</strong> México.<br />

Salud Pública <strong>de</strong> México 1999; 41 (2): 85-94.<br />

32. Haas BK. Focus on health promotion: Self-efficacy in<br />

oncology nursing research and practice. Oncology Nursing<br />

Forum 2000; 27 (1): 89-97.<br />

33. Vinaccia S, Contreras F, Restrepo L, Ca<strong>de</strong>na J, Anaya<br />

J. Autoeficacia, <strong>de</strong>sesperanza apr<strong>en</strong>dida e incapacidad<br />

funcional <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes con diagnóstico <strong>de</strong> artritis reumatoi<strong>de</strong>.<br />

Internacional Journal of Clinical and Health<br />

Psychology 2005; 5 (1): 129-42.<br />

34. Steff<strong>en</strong> A, McKibbin C, Zeiss A, Gal<strong>la</strong>gher-Thompson D,<br />

Bandura A. The revised scale for caregiving self-efficacy:<br />

reliability y validity studies. The Journals of Gerontology<br />

2002; 57 (1): 74-86.<br />

35. Sánchez R, Echeverry J. <strong>Validación</strong> <strong>de</strong> esca<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />

medición <strong>en</strong> salud. Revista <strong>de</strong> Salud Pública 2004; 6 (3):<br />

302-18.<br />

557

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!