Destinos para ecoturismo p poco aprovechados en el d PR oeste de ...
Destinos para ecoturismo p poco aprovechados en el d PR oeste de ...
Destinos para ecoturismo p poco aprovechados en el d PR oeste de ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Destinos</strong> <strong>para</strong> p <strong>ecoturismo</strong><br />
<strong>poco</strong> <strong>aprovechados</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />
<strong>oeste</strong> d <strong>de</strong> P P.R. R<br />
Carlos A. D<strong>el</strong>annoy D<strong>el</strong>annoy-Juliá Juliá<br />
Y<br />
Julia S. S. Mignucci Mignucci-Sánchez Sánchez
<strong>Destinos</strong> <strong>para</strong> p <strong>ecoturismo</strong> p <strong>poco</strong><br />
<strong>aprovechados</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>oeste</strong> <strong>de</strong> P.R.<br />
Objetivos Objetivos.<br />
Mostrar un s<strong>el</strong>eccionado l i d <strong>de</strong> d dichos di h<br />
<strong>de</strong>stinos.<br />
Destacar las fortalezas y limitaciones<br />
d <strong>de</strong> estos <strong>de</strong>stinos.<br />
d i
Canales Canales <strong>de</strong> Riego Riego-Isab<strong>el</strong>a. Isab<strong>el</strong>a Isab<strong>el</strong>a.<br />
Joya <strong>de</strong> infraestructura fluvial.
Canales <strong>de</strong> Riego-Isab<strong>el</strong>a.<br />
Riego g Isab<strong>el</strong>a.<br />
Se abrió al público una primera y<br />
única vez vez <strong>el</strong> <strong>el</strong> 22/02/09.<br />
22/02/09
Canales Canales <strong>de</strong> <strong>de</strong> Riego Riego-Isab<strong>el</strong>a. Isab<strong>el</strong>a.<br />
Con área <strong>de</strong><br />
estacionami<strong>en</strong>to<br />
i i<br />
espaciosa.<br />
B Bu<strong>en</strong>a acogida id<br />
ciudadana.<br />
Exc<strong>el</strong><strong>en</strong>te información<br />
información<br />
provista por estudiantes<br />
<strong>de</strong> Escu<strong>el</strong>a<br />
Arquitectura<br />
Arquitectura-Univ. Univ.<br />
Politécnica.<br />
AEE custodio legal <strong>de</strong><br />
canales.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Exc<strong>el</strong><strong>en</strong>te sistema <strong>de</strong> veredas <strong>para</strong> caminatas.<br />
Observación y fotografía <strong>de</strong> <strong>de</strong> naturaleza. naturaleza<br />
Vida silvestre variada y abundante.<br />
Sistema <strong>de</strong> cueva seguro y accesible.
Bosque q <strong>de</strong> Guajataca, j , Isab<strong>el</strong>a.<br />
Sobresale su exc<strong>el</strong><strong>en</strong>te sistema <strong>de</strong><br />
veredas y rotulación rotulación.
Bosque q <strong>de</strong> Guajataca, j , Isab<strong>el</strong>a.<br />
Entrada y acceso a Cueva d<strong>el</strong><br />
Vi<strong>en</strong>to Vi<strong>en</strong>to.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Interior <strong>de</strong> Cueva d<strong>el</strong> Vi<strong>en</strong>to.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Veredas espaciosas y gazebos <strong>para</strong><br />
<strong>de</strong>scanso <strong>de</strong>scanso.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Observación y fotografía <strong>de</strong> vida<br />
silvestre silvestre.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Hábitat d<strong>el</strong> Culebrón nativo.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Flora nativa nativa-Moralón. Moralón.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca Guajataca, Isab<strong>el</strong>a Isab<strong>el</strong>a.<br />
Abundancia <strong>de</strong> invertebrados<br />
terrestres.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Variedad y abundancia <strong>de</strong> hongos.
Bosque <strong>de</strong> Guajataca, Isab<strong>el</strong>a.<br />
Carretera <strong>de</strong> <strong>de</strong> acceso acceso muy<br />
muy<br />
estrecha.<br />
Pocos espacios p <strong>de</strong><br />
estacionami<strong>en</strong>to.<br />
Pocos servicios<br />
sanitarios y zafacones.<br />
Interior <strong>de</strong> Cueva d<strong>el</strong><br />
Vi<strong>en</strong>to requiere <strong>en</strong>trar<br />
con linternas.<br />
Limitaciones
Sistemas Estuarinos <strong>de</strong> la Bahía <strong>de</strong><br />
Mayagüez<br />
Caño Caño La La Boquilla Boquilla-Observación Boquilla Observación y<br />
y<br />
fotografía <strong>de</strong> vida silvestre,navegación <strong>en</strong><br />
k kayak,caminatas.<br />
k i t
Caño La Boquilla Boquilla.<br />
Playas, Barras <strong>de</strong> Ar<strong>en</strong>a Ar<strong>en</strong>a-Hábitat Hábitat <strong>de</strong><br />
aves marinas.<br />
i
Caño La Boquilla.<br />
Pantano Pantano<strong>de</strong>Palo<strong>de</strong>Pollo<br />
Pantano<strong>de</strong>Palo<strong>de</strong>Pollo-Ecosistema<br />
Pantano <strong>de</strong> Palo <strong>de</strong> Pollo Ecosistema<br />
raro <strong>en</strong> P.R.
Caño Caño La Boquilla, Boquilla, orillas.<br />
Orillas aptas <strong>para</strong><br />
construcción <strong>de</strong><br />
plataforma <strong>para</strong><br />
lanzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />
kayaks.<br />
Canal principal<br />
ancho permite p<br />
navegación <strong>en</strong> kayak<br />
aguas aguas g arriba por p<br />
1km.
Caminos <strong>de</strong> acceso<br />
necesitan limpieza y<br />
mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to.<br />
Hay que habilitar áreas<br />
<strong>para</strong> estacionami<strong>en</strong>to.<br />
C Carece <strong>de</strong> d facilida<strong>de</strong>s f ilid d<br />
sanitarias y zafacones.<br />
S Se necesita it un operador d<br />
<strong>de</strong> alquiler <strong>de</strong> kayaks y<br />
<strong>de</strong> excursiones<br />
ecoturísticas.<br />
Caño La Boquilla.<br />
Limitaciones
Bahía <strong>de</strong> Mayagüez Mayagüez-El Mayagüez El El Seco.<br />
Seco.<br />
Observación y<br />
y<br />
fotografía <strong>de</strong> vida<br />
marina marina.<br />
Disfrute <strong>de</strong> festivales<br />
gastronómicos<br />
gastronómicos.
Bahía <strong>de</strong> <strong>de</strong> Mayagüez Mayagüez-El El Seco.<br />
Seco.<br />
Aves marinas <strong>de</strong>scansando sobre<br />
paseo t tablado.<br />
bl d
B Bahía hí <strong>de</strong> d M MMayagüez Mayagüez-El ü El Seco. S<br />
D<strong>el</strong>fines <strong>en</strong> <strong>el</strong> exterior <strong>de</strong> la bahía.
Bahía <strong>de</strong> Mayagüez Mayagüez-El El Seco.<br />
Tradición y y cultura cultura gastronómica.<br />
gastronómica
Bahía <strong>de</strong> Mayagüez Mayagüez-El El Seco.<br />
Se necesitan<br />
necesitan<br />
operadores <strong>de</strong><br />
excursiones<br />
ecoturísticas que<br />
aprovech<strong>en</strong> lo que<br />
que<br />
ofrece <strong>el</strong> <strong>de</strong>stino.<br />
Promoción más<br />
más<br />
agresiva d<strong>el</strong> <strong>de</strong>stino.<br />
Limitaciones
Caño Corazones,Río Guanajibo,Isla<br />
Ratones. Mayagüez Mayagüez-Cabo Cabo Rojo.<br />
Navegación <strong>en</strong><br />
<strong>en</strong><br />
kayaks.<br />
Observación y<br />
y<br />
fotografía <strong>de</strong> vida<br />
silvestre silvestre.<br />
Pesca <strong>de</strong> orilla.<br />
Vista panorámica.<br />
Pasadía,picnic,playa.<br />
,p ,p y
Caño Corazones, Mayagüez.<br />
Vida Silvestre.
Río Guanajibo. Cauce y<br />
<strong>de</strong>sembocadura d<strong>el</strong> río.
Río Guanajibo. j Manatíes frecu<strong>en</strong>tan<br />
<strong>de</strong>sembocadura a tomar agua dulce.
Vista panorámica <strong>de</strong> planicie<br />
aluvial y bahía.
Isla Ratones.<br />
Playa,picnic y pasadías.
Hay que habilitar áreas<br />
<strong>para</strong> estacionami<strong>en</strong>to.<br />
Carece <strong>de</strong> facilida<strong>de</strong>s<br />
sanitarias y zafacones.<br />
Se necesita un operador<br />
<strong>de</strong> alquiler <strong>de</strong> kayaks y<br />
d <strong>de</strong> excursiones i<br />
ecoturísticas.<br />
Caño Corazones.<br />
Limitaciones.
Necesita plataforma p o<br />
redond<strong>el</strong> <strong>para</strong> mirador.<br />
Hay que habilitar áreas<br />
<strong>para</strong> estacionami<strong>en</strong>to.<br />
Carece <strong>de</strong> facilida<strong>de</strong>s<br />
sanitarias y zafacones.<br />
Necesita actividad que<br />
sirva <strong>de</strong> polo <strong>de</strong><br />
atracción turística- turística<br />
Torneo <strong>de</strong> pesca <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong><br />
orilla.<br />
Río Guanajibo.<br />
Limitaciones.
Completar<br />
restauración <strong>de</strong><br />
infraestructura <strong>para</strong><br />
<strong>para</strong><br />
recreación.<br />
Reactivar servicio <strong>de</strong><br />
<strong>de</strong><br />
lancha <strong>para</strong> llevar y<br />
recoger visitantes visitantes.<br />
Isla Ratones.<br />
Limitaciones.
Boquerón Boquerón-Guaniquilla.<br />
Guaniquilla.<br />
Paseo tablado tablado sobre mangle<br />
P Paseo tablado bl d sobre b<br />
manglar.<br />
Observación y<br />
y<br />
fotografía <strong>de</strong> vida<br />
silvestre.<br />
Oportunidad <strong>para</strong><br />
operadores excursiones<br />
turísticas turísticas-Ofrecer Ofrecer<br />
experi<strong>en</strong>cia educativa y<br />
recreativa.<br />
olvidado.
Boquerón Boquerón-Guaniquilla.<br />
Guaniquilla.<br />
Paseo tablado y vida silvestre.
Boquerón Boquerón-Guaniquilla.<br />
Guaniquilla.<br />
P Pocos espacios i <strong>de</strong> d<br />
estacionami<strong>en</strong>to.<br />
Carece <strong>de</strong> servicios<br />
sanitarios y<br />
zafacones.<br />
Limitaciones.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a Cartag<strong>en</strong>a, Lajas. Lajas<br />
Refugio <strong>de</strong> Vida Silvestre SFPVS SFPVS-<br />
EUA EUA.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a, Lajas.<br />
Entrada y Estacionami<strong>en</strong>to.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a, Lajas.<br />
Torre <strong>de</strong> <strong>de</strong> Observación Obser ación y Paseo<br />
Paseo<br />
Tablado.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a, Lajas.<br />
Vista a la laguna <strong>de</strong>s<strong>de</strong> torre <strong>de</strong> observación.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a, Lajas.<br />
Vida Silvestre.
Laguna Cartag<strong>en</strong>a, Lajas.<br />
Limitaciones<br />
Limitaciones.<br />
Necesita <strong>de</strong> servicios sanitarios y zafacones.<br />
Camino hacia torre <strong>de</strong> observación necesita <strong>de</strong><br />
rotulación.
Manglares <strong>de</strong> la Pitahaya,Cabo<br />
Rojo.<br />
Sistema <strong>de</strong> canales espectaculares.<br />
Uno <strong>de</strong> los mejores y<br />
más ext<strong>en</strong>sos ext<strong>en</strong>sos sistemas<br />
<strong>de</strong> canales <strong>para</strong><br />
navegación <strong>en</strong> kayak<br />
<strong>en</strong> P.R. Se exti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />
hasta La Parguera.<br />
Observación y<br />
fotografía <strong>de</strong> vida<br />
silvestre silvestre.<br />
Caminatas
Manglares <strong>de</strong> la Pitahaya, Cabo Rojo.<br />
Vida Silvestre.
Manglares <strong>de</strong> la Pitahaya, Cabo Rojo.<br />
E Espacios i <strong>de</strong> d estacionami<strong>en</strong>to.<br />
t i i t
Manglares <strong>de</strong> la Pitahaya,Cabo Rojo.<br />
Camino <strong>de</strong> acceso muy<br />
estrecho y no está<br />
asfaltado <strong>en</strong> su<br />
totalidad.<br />
Si Sistema t <strong>de</strong> d canales l no<br />
está rotulado.<br />
Carece <strong>de</strong> <strong>de</strong> facilida<strong>de</strong>s<br />
sanitarias y zafacones.<br />
Se necesita un operador<br />
<strong>de</strong> alquiler <strong>de</strong> kayaks y<br />
<strong>de</strong> excursiones<br />
ecoturísticas ecoturísticas.<br />
No ti<strong>en</strong>e rampa <strong>para</strong><br />
lanzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> kayaks.<br />
Limitaciones.
TURISMO<br />
Y<br />
ECOTURISMO
EN LOS ZAPATOS DEL VISITANTE<br />
HACER EL RECORRIDO PARA IDENTIFICAR<br />
QUE ES LO QUE HACE FALTA<br />
PARA TODOS LIMPIAR, EMBELLECER,<br />
RESALTAR ATRACTIVOS<br />
LLEGANDO POR AGUA<br />
LLEGANDO POR POR TIERRA<br />
TIERRA<br />
SOBREVOLANDO EL AREA<br />
TRAYECTOS DE RUTAS POR AGUA<br />
COMPETENCIA ENTRE VECINDARIOS
DEFINIR LO QUE Q HAY QUE Q HACER<br />
CREAR COMITÉ Multi Multi-sectorial sectorial QUE DEFINE EL<br />
MARCO DE LO QUE QUEREMOS<br />
DEFINIR ENCARGADO DE CADA LUGAR<br />
CONVOCAR A <strong>PR</strong>OPUESTAS QUE<br />
IMPLEMENTEN LO LO QUE SE QUIERE QUIERE PARA PARA EL<br />
EL<br />
LUGAR<br />
<strong>PR</strong>IORIDAD EN EN EL EL REDESARROLLO REDESARROLLO DE<br />
AREAS YA IMPACTADAS<br />
RESPETAR LOS LOS RECURSOS RECURSOS NATURALES<br />
NATURALES
INVENTARIO<br />
IDENTIFICAR LOS RECURSOS NATURALES,<br />
ARQUEOLOGICOS, ARQUEOLOGICOS ARQUEOLOGICOS, HISTORICOS HISTORICOS, OTROS<br />
OTROS<br />
IDENTIFICAR IDENTIFICAR EXPERTOS CONOCEDORES DE<br />
LA ECOLOGIA Y DE LAS ATRACCIONES<br />
INVOLUCRAR INVOLUCRAR INVOLUCRAR LAS COMUNIDADES<br />
ALEDA ALEDAÑAS AS<br />
ORGANIZAR ORGANIZAR TALLERES y ENTRENAMIENTOS
DEFINIR LA INFRAESTRUCTURA MINIMA<br />
Estacionami<strong>en</strong>tos satélites exist<strong>en</strong>tes integrarles <strong>el</strong><br />
transporte p colectivo y<br />
y otros servicios<br />
Torres <strong>de</strong> observación<br />
Sanitarios<br />
Veredas<br />
Rutas ciclistas y aceras
INFRAESTRUCTURA<br />
Peatonal<br />
Ciclistas<br />
Bancos, Asi<strong>en</strong>tos, cobertizos<br />
O Oasis i V Ver<strong>de</strong>s d <strong>para</strong> D Descanso<br />
Kioscos pre-diseñados pre diseñados <strong>para</strong> v<strong>en</strong>tas<br />
Plan <strong>de</strong> utilización <strong>de</strong> <strong>de</strong> estacionami<strong>en</strong>tos estacionami<strong>en</strong>tos exist<strong>en</strong>tes exist<strong>en</strong>tes acoplados<br />
acoplados<br />
a transporte colectivo y alquiler <strong>de</strong> bicicletas, …<br />
Kioscos <strong>para</strong> alquilar Bicicletas, Kayaks, Botes <strong>de</strong> remos<br />
Atraca<strong>de</strong>ros <strong>para</strong> Embarcaciones<br />
Atraca<strong>de</strong>ros <strong>para</strong> Embarcaciones<br />
Paseos y excursiones,<br />
Para transporte transporte que que Interconecte Interconecte bahías bahías y y los los pueblos pueblos <strong>de</strong> <strong>de</strong> la la región<br />
región<br />
Otros <strong>para</strong> acce<strong>de</strong>r instalaciones <strong>de</strong>portivas, restaurantes, hot<strong>el</strong>es<br />
Designación <strong>de</strong> carriles o calles solo <strong>para</strong> peatones
TRANSPORTE PARA TURISMO<br />
TROLEYS TROLEYS & AUTOBUSES CON BIODISEL<br />
Importante que se conozca <strong>el</strong> HORARIO Y RUTAS<br />
Rótulos con MAPAS DE RUTAS Y HORARIOS<br />
EN LAS PARADAS<br />
Autobuses <strong>de</strong>signados que t<strong>en</strong>gan SISTEMAS DE<br />
AUDIO individualizado individualizado QUE DESCRIBE los sitios<br />
<strong>de</strong> interés EN LA RUTA EN VARIOS IDIOMAS
Inversión<br />
Inversión “<strong>en</strong> especie p “ d<strong>el</strong> Gobierno y<br />
y <strong>de</strong> los individuos<br />
Labor voluntaria<br />
Id<strong>en</strong>tificar fondos<br />
Cooperativas <strong>de</strong> crédito<br />
Cooperativas <strong>de</strong> Trabajadores<br />
Micro Micro-préstamos préstamos<br />
Consignación <strong>de</strong> los fondos y d<strong>el</strong> financiami<strong>en</strong>to <strong>en</strong><br />
activida<strong>de</strong>s empresariales y servicios pre pre-<strong>de</strong>finidos <strong>de</strong>finidos que<br />
sost<strong>en</strong>gan los ofrecimi<strong>en</strong>tos ecoturisticos d<strong>en</strong>tro d<strong>el</strong><br />
marco <strong>de</strong> <strong>de</strong> la la sust<strong>en</strong>tabilidad sust<strong>en</strong>tabilidad y responsabilidad con con los<br />
los<br />
recursos naturales
CONVOCAR<br />
LOS ARTISTAS, DISEÑADORES,<br />
COMUNICADORES ,VENDEDORES,<br />
CARPINTEROS, EBANISTAS, CONTRATISTAS,<br />
ALBA ALBAÑILES, ILES, <strong>PR</strong>OGRAMADORES,<br />
INGENIEROS, EDUCADORES, COCINEROS,<br />
AMAS DE CASA, ARQUITECTOS,<br />
TRANSPORTISTAS TRANSPORTISTAS, PUBLICISTAS<br />
PUBLICISTAS,<br />
EM<strong>PR</strong>ESARIOS (PEQUENOS, MEDIANOS,<br />
GRANDES) GRANDES), EXTENSIONISTAS<br />
EXTENSIONISTAS,<br />
DIVULGADORES Y DE OTROS OFICIOS
Comunicación efectiva<br />
INFORMACIÓN EN EN TODOS TODOS LOS LOS PUNTOS DE<br />
ACTIVIDAD Y EN LOS LUGARES DE<br />
ENTRADA ENTRADA O SALIDA<br />
INFORMACIÓN <strong>PR</strong>ECISA Y CORRECTA<br />
<strong>PR</strong>EPARAR VIDEOS Y DOCUMENTALES<br />
PARA LA <strong>PR</strong>OMOCIÓN Y DIVULGACIÓN
Canal exclusivo <strong>de</strong> TV y <strong>en</strong> Internet<br />
Rt Rutas turísticas t íti<br />
Servicios <strong>de</strong> guías<br />
Transporte privado<br />
Nt Naturaleza, l Lugares, L Ofrecimi<strong>en</strong>tos, Of i i t Historia Hiti Areas y mapas turísticos y ecoturisticos<br />
Hostales, Hot<strong>el</strong>es, Restaurantes, Empresas y Comercios<br />
Rutas d<strong>el</strong> transporte por tierra y agua, agua Galerías <strong>de</strong> arte, arte<br />
Talleres <strong>de</strong> artistas plásticos, Artesanías puertorriqueñas,<br />
Museos, Exhibiciones, Ev<strong>en</strong>tos culturales, Atracciones,<br />
Docum<strong>en</strong>tales, Pesca <strong>de</strong> orilla, Pesca mar afuera, Pesca<strong>de</strong>rías
EDUCACIÓN, ORQUESTRADA, INTENSA<br />
Lo que se quiere trasmitir<br />
¿Quién ¿ lo trasmite?<br />
Precisión <strong>de</strong> la información<br />
G<strong>en</strong>erar publicaciones y artículos<br />
Concordancia <strong>en</strong> la información<br />
Entr<strong>el</strong>azar reciclaje, reciclaje re-uso, re uso reducción<br />
¿Qui<strong>en</strong>es educan?<br />
EEnvolvimi<strong>en</strong>to l i i t <strong>de</strong> d la l comunidad id dy <strong>de</strong> d cada d<br />
ciudadano