09.05.2013 Views

las vicisitudes del lazo amoroso en el gran la plata. - Facultad de ...

las vicisitudes del lazo amoroso en el gran la plata. - Facultad de ...

las vicisitudes del lazo amoroso en el gran la plata. - Facultad de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

SIMPOSIO AUTOCONVOCADO<br />

LAS VICISITUDES DEL LAZO AMOROSO EN EL GRAN LA PLATA.<br />

“El i<strong>de</strong>al no hace a una pareja”<br />

Autor: María Vanesa Bezek<br />

E-mail: vanesabezek@gmail.com<br />

Institución: <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Psicología. UNLP<br />

Resum<strong>en</strong>:<br />

Las consultas, <strong>en</strong> cuya pres<strong>en</strong>tación inicial se escucha: “v<strong>en</strong>go porque t<strong>en</strong>go<br />

problemas con mi pareja”, son cada vez mas frecu<strong>en</strong>tes d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> ámbito<br />

psicoanalítico.<br />

Este trabajo, inscripto <strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación “Vicisitu<strong>de</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong><strong>la</strong>zo</strong> <strong>amoroso</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

época” (<strong>en</strong> <strong>el</strong> Gran La P<strong>la</strong>ta) - y que se está llevando a cabo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> cátedra<br />

Psicología Clínica <strong>de</strong> Adultos y Gerontes <strong>de</strong> <strong>la</strong> UNLP-, int<strong>en</strong>ta revisar <strong>la</strong> función<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> I<strong>de</strong>al <strong>en</strong> los dificulta<strong>de</strong>s que exist<strong>en</strong> para sost<strong>en</strong>er <strong><strong>la</strong>s</strong> r<strong>el</strong>aciones <strong>de</strong> pareja.<br />

Se utilizará <strong>el</strong> material obt<strong>en</strong>ido a partir <strong>d<strong>el</strong></strong> análisis <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> los inte<strong>gran</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pareja; cuya <strong>de</strong>manda inicial estuvo motivada por los obstáculos que vi<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

surgi<strong>en</strong>do <strong>de</strong>s<strong>de</strong> tiempo atrás, y que lleva al analizante a <strong>la</strong> conclusión “no era lo<br />

que esperaba”, “no era lo que p<strong>en</strong>saba”, “él/<strong>el</strong><strong>la</strong> era i<strong>de</strong>al, pero ahora…”,


emergi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión <strong>de</strong> lo imposible que angustia y es difícil <strong>de</strong> soportar; a <strong>la</strong><br />

vez que da cu<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> una <strong>el</strong>ección originaria comandada por <strong>el</strong> I<strong>de</strong>al.<br />

El <strong>en</strong>amorami<strong>en</strong>to inicial y <strong>la</strong> ilusión <strong>de</strong> ser Uno parec<strong>en</strong> haberse “esfumado”,<br />

conduci<strong>en</strong>do a <strong>la</strong> conclusión -por parte <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto al mom<strong>en</strong>to que llega a <strong>la</strong><br />

consulta- que <strong>la</strong> separación es <strong>la</strong> única resolución posible pero resulta difícil <strong>de</strong><br />

concretar.<br />

Trabajando los i<strong>de</strong>ales puesto <strong>en</strong> juego <strong>en</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> pareja, <strong><strong>la</strong>s</strong> interv<strong>en</strong>ciones<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> analista apuntaran a que <strong>el</strong> analizante pueda revisar su propia posición<br />

subjetiva <strong>en</strong> <strong>la</strong> pareja, y a partir <strong>de</strong> <strong>el</strong>lo que una nueva <strong>el</strong>ección resulte posible: ya<br />

sea <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> separación o <strong>de</strong> una nueva forma <strong>de</strong> <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro con ese mismo<br />

part<strong>en</strong>aire, don<strong>de</strong> se negoci<strong>en</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> difer<strong>en</strong>tes posiciones (<strong><strong>la</strong>s</strong> difer<strong>en</strong>cias).<br />

Dicho material fue recolectado con <strong>la</strong> utilización <strong>d<strong>el</strong></strong> método psicoanalítico y<br />

analizado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una perspectiva <strong>la</strong>caniana, sin <strong>de</strong>jar <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er como refer<strong>en</strong>cia <strong>la</strong><br />

conceptualización freudiana <strong>d<strong>el</strong></strong> I<strong>de</strong>al <strong>d<strong>el</strong></strong> yo.<br />

Partimos <strong>de</strong> un texto fundam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> Freud: “Psicología <strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> masas y análisis<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> yo” (1921), don<strong>de</strong> <strong>la</strong> función <strong>d<strong>el</strong></strong> I<strong>de</strong>al <strong>de</strong> yo es puesta <strong>en</strong> primer p<strong>la</strong>no. Será<br />

esta formación <strong>la</strong> que le permitirá explicar <strong>la</strong> fascinación amorosa.<br />

Por otra parte, <strong>el</strong> tema nos conduce al mito que Aristófanes <strong>en</strong>uncia acerca <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

amor, <strong>en</strong> <strong>el</strong> “Banquete <strong>de</strong> P<strong>la</strong>tón”: “Cada uno <strong>de</strong> nosotros no es más que <strong>la</strong> mitad<br />

<strong>de</strong> un hombre, separada <strong>d<strong>el</strong></strong> todo como se divi<strong>de</strong> un l<strong>en</strong>guado <strong>en</strong> dos. La mitad<br />

busca siempre su mitad… Cuando <strong>el</strong> que ama a los jóv<strong>en</strong>es o a cualquier otro<br />

amante <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra su mitad, <strong>el</strong> amor y <strong>la</strong> amistad los une <strong>de</strong> modo tan pl<strong>en</strong>o que<br />

ya no quier<strong>en</strong> volver a separarse…., es <strong>el</strong> <strong>de</strong>seo <strong>de</strong> estar unido y confundido con<br />

<strong>el</strong> objeto amado hasta no ser mas que un solo ser. La causa es que nuestra<br />

naturaleza primitiva era una y formábamos un todo completo, y <strong>el</strong> amor es <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>seo <strong>de</strong> obt<strong>en</strong>er ese antiguo estado”.<br />

Aquí es importante recordar lo que Lacan seña<strong>la</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> Seminario XI: “El mito <strong>de</strong><br />

Aristófanes pone <strong>en</strong> imág<strong>en</strong>es, <strong>de</strong> una forma patética y <strong>en</strong>gañosa, <strong>la</strong> persecución<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> complem<strong>en</strong>to, al formu<strong>la</strong>r que <strong>el</strong> ser vivo, <strong>en</strong> <strong>el</strong> amor, busca al otro, a su mitad<br />

sexual. La experi<strong>en</strong>cia analítica sustituye esta repres<strong>en</strong>tación mítica <strong>d<strong>el</strong></strong> misterio


<strong>d<strong>el</strong></strong> amor por <strong>la</strong> búsqueda que hace <strong>el</strong> sujeto, no <strong>d<strong>el</strong></strong> complem<strong>en</strong>to sexual, sino se<br />

esa parte <strong>de</strong> si mismo, para siempre perdida…”.<br />

La búsqueda <strong>de</strong> <strong>la</strong> otra mitad que forma parte <strong>d<strong>el</strong></strong> mito y también <strong>d<strong>el</strong></strong> I<strong>de</strong>al no se<br />

trata más que <strong>de</strong> <strong>la</strong> insist<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> complem<strong>en</strong>tariedad. Lo que se persigue con<br />

<strong>el</strong> mito como con <strong>el</strong> i<strong>de</strong>al, es un int<strong>en</strong>to <strong>de</strong> tapar imaginariam<strong>en</strong>te lo real, cubrir lo<br />

insoportable <strong>de</strong> <strong>la</strong> castración.<br />

No existirán problemas mi<strong>en</strong>tras <strong><strong>la</strong>s</strong> difer<strong>en</strong>cias, <strong>en</strong>tre los part<strong>en</strong>aires, no<br />

aparezcan <strong>en</strong> <strong>la</strong> esc<strong>en</strong>a amorosa. El amor procura resaltar <strong><strong>la</strong>s</strong> semejanzas.<br />

Pero, como aparece <strong>en</strong> <strong>el</strong> Seminario XX, será <strong>la</strong> imposible <strong>de</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación sexual,<br />

imposibilidad estructural, lo que conmoverá <strong>el</strong> contrato <strong>amoroso</strong> con <strong>el</strong> semejante<br />

y pondrá a prueba <strong>el</strong> amor.<br />

Pa<strong>la</strong>bras c<strong>la</strong>ves: I<strong>de</strong>al <strong>d<strong>el</strong></strong> yo/ amor/ contrato <strong>amoroso</strong>/Uno-Dos.<br />

Devastación <strong>de</strong> <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión subjetiva <strong>en</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>de</strong> pareja<br />

Autor: Néstor Eduardo Suarez<br />

E-mail: suareznestore@ciudad.com.ar<br />

Institución: <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Psicología.UNLP<br />

El pres<strong>en</strong>te trabajo se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra inscripto <strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación Vicisitu<strong>de</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong><strong>la</strong>zo</strong><br />

<strong>amoroso</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> època (<strong>en</strong> <strong>el</strong> Gran La P<strong>la</strong>ta). En <strong>el</strong><strong>la</strong>, nuestro aporte es <strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

indagar algunas pres<strong>en</strong>taciones clínicas actuales que nos permitan explorar <strong>el</strong><br />

problema <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>vastación <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto <strong>en</strong> <strong>el</strong> ejercicio <strong>d<strong>el</strong></strong> amor.<br />

En nuestra investigación <strong>d<strong>el</strong></strong> año 2007 <strong>en</strong> <strong>el</strong> estudio <strong>d<strong>el</strong></strong> amor más allá <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

narcisismo <strong>en</strong>fatizamos una cierta positividad <strong>d<strong>el</strong></strong> amor como pasión humana; para<br />

ir <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> una apar<strong>en</strong>te <strong>de</strong>gradación <strong>d<strong>el</strong></strong> amor introducido por <strong>el</strong> psicoanálisis<br />

mediante <strong>la</strong> tesis freudiana <strong>de</strong> que <strong>el</strong> amor es simple y so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te narcisismo.<br />

Este año <strong>en</strong> nuestra indagación clínica ponemos <strong>el</strong> ac<strong>en</strong>to por <strong>el</strong> contrario <strong>en</strong><br />

ciertos pathos corr<strong>el</strong>ativos a <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión <strong>d<strong>el</strong></strong> amor más allá <strong>d<strong>el</strong></strong> narcisismo. Ese<br />

pathos esta calificado con <strong>el</strong> término estrago que <strong>de</strong>fine un cierto arrasami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto cuando está tomado por un real que lo avasal<strong>la</strong>.


En los materiales clínicos que indagaremos <strong>el</strong> eje se sitúa <strong>en</strong> <strong>el</strong> estrago <strong>amoroso</strong>.<br />

Esta problemática ha sido tratada por diversas corri<strong>en</strong>tes bajo multiples<br />

d<strong>en</strong>ominaciones, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Teoría <strong>d<strong>el</strong></strong> apego (J.Bowlby), hasta conformar uno <strong>de</strong><br />

los criterios fundam<strong>en</strong>tales para <strong>el</strong> diagnóstico <strong>d<strong>el</strong></strong> Trastorno límite <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

personalidad (DSMIV) se especifica un modo <strong>de</strong> vivir <strong>el</strong> amor con int<strong>en</strong>so<br />

sufrimi<strong>en</strong>to por temor al abandono, busqueda perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> signos <strong>de</strong><br />

correspond<strong>en</strong>cia y esfuerzos para evitar <strong>la</strong> ruptura. Preferimos <strong>en</strong>focar<br />

pr<strong>el</strong>iminarm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> problema apuntando al rasgo común que caracteriza a esos<br />

estados para luego estudiar <strong><strong>la</strong>s</strong> variantes correspondi<strong>en</strong>tes. Una cita <strong>de</strong> Jacques<br />

Lacan <strong>en</strong> <strong>el</strong> Seminario 20: “Aun” será <strong>el</strong> epígrafe <strong>de</strong> nuestro recorrido: “…<strong>el</strong><br />

amor pi<strong>de</strong> amor. Lo pi<strong>de</strong> sin cesar. Lo pi<strong>de</strong>… aun. Aun es <strong>el</strong> nombre propio <strong>de</strong> esa<br />

fal<strong>la</strong> <strong>de</strong> don<strong>de</strong> <strong>el</strong> Otro parte <strong>la</strong> <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> amor.” “Cuando se mira <strong>de</strong> cerca, se<br />

pued<strong>en</strong> ver sus estragos”. Este rasgo se caracteriza por <strong>la</strong> int<strong>en</strong>sidad <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Demanda <strong>de</strong> Amor cuya insist<strong>en</strong>cia que no cesa aspira a realizar un Todo<br />

conduci<strong>en</strong>do a lo peor.<br />

El principio es <strong>el</strong> crim<strong>en</strong><br />

Autores: Lara María C<strong>la</strong>udio- Mari<strong>el</strong>a Eduarda Sánchez<br />

E-mail: <strong>la</strong>ra_c<strong>la</strong>udio1@hotmail.com, mari<strong>el</strong>aeduarda@yahoo.com.ar<br />

Institución: <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Psicología .UNLP<br />

Resum<strong>en</strong><br />

El pres<strong>en</strong>te trabajo se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra inscripto <strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación Vicisitu<strong>de</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

<strong><strong>la</strong>zo</strong> <strong>amoroso</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> época (<strong>en</strong> <strong>el</strong> Gran La P<strong>la</strong>ta). En <strong>el</strong><strong>la</strong>, nuestro rasgo <strong>de</strong><br />

investigación - a partir <strong>de</strong> <strong>en</strong>trevistas realizadas a sujetos <strong>de</strong>t<strong>en</strong>idos <strong>en</strong><br />

unida<strong>de</strong>s p<strong>en</strong>it<strong>en</strong>ciarias-, será establecer algunas coord<strong>en</strong>adas para p<strong>en</strong>sar<br />

que los signos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Declinación <strong>d<strong>el</strong></strong> Nombre <strong>d<strong>el</strong></strong> Padre <strong>de</strong>b<strong>en</strong> leerse <strong>en</strong> <strong>la</strong>


transformación <strong>d<strong>el</strong></strong> registro <strong>d<strong>el</strong></strong> amor, <strong>de</strong>jando por fuera <strong>el</strong> registro que más<br />

<strong>de</strong>sarrollos ha t<strong>en</strong>ido d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> campo <strong>d<strong>el</strong></strong> psicoanálisis: <strong>el</strong> <strong>de</strong> los i<strong>de</strong>ales y <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> autoridad.<br />

El nombre <strong>d<strong>el</strong></strong> Padre ti<strong>en</strong>e que ver con <strong>el</strong> amor y allí hay que ir buscar los signos<br />

<strong>de</strong> su <strong>de</strong>cad<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> nuestra época.<br />

.<br />

Partimos <strong>de</strong> un texto fundam<strong>en</strong>tal que permite <strong>d<strong>el</strong></strong>imitar <strong><strong>la</strong>s</strong> r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre <strong>el</strong><br />

psicoanálisis y criminología <strong>en</strong> ocasión <strong>de</strong> una Comunicación pres<strong>en</strong>tada a <strong>la</strong> XIII<br />

Confer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Psicoanálisis <strong>de</strong> L<strong>en</strong>gua Francesa <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boración con Mich<strong>el</strong><br />

Cénac, escrito que forma parte <strong>de</strong> los anteced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>en</strong>señanza <strong>de</strong> Jacques<br />

Lacan, conocido como “Introducción teórica a <strong><strong>la</strong>s</strong> funciones <strong>d<strong>el</strong></strong> psicoanálisis <strong>en</strong><br />

criminología” (1950). Tomando como punto <strong>de</strong> partida <strong>el</strong> Padre freudiano “Tótem y<br />

Tabú” (1913) Freud ha querido <strong>de</strong>mostrar <strong>en</strong> <strong>el</strong> crim<strong>en</strong> primordial <strong>el</strong> orig<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Ley Universal, <strong>de</strong> allí se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> una i<strong>de</strong>a muy precisa <strong>de</strong> hombre: “con <strong>la</strong> ley y<br />

<strong>el</strong> crim<strong>en</strong> com<strong>en</strong>zaba <strong>el</strong> hombre” y <strong>de</strong> sociedad: “no hay sociedad que no<br />

cont<strong>en</strong>ga una ley positiva, así sea ésta tradicional o escrita, <strong>de</strong> costumbre o <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>recho. Tampoco hay una <strong>en</strong> <strong>la</strong> que no aparezcan d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> grupo todos los<br />

grados <strong>de</strong> transgresión que <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> <strong>el</strong> crim<strong>en</strong>”.<br />

Así <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> crim<strong>en</strong> y <strong>la</strong> ley queda manifestada a través <strong>de</strong> castigos,<br />

que para ser significado como tales, exig<strong>en</strong> como condición, <strong>el</strong> as<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to<br />

subjetivo. Difer<strong>en</strong>ciándolo <strong>d<strong>el</strong></strong> as<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to yoico <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que “Yo<br />

reconozco“ no nos hab<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> posición <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto fr<strong>en</strong>te al <strong>d<strong>el</strong></strong>ito. Nos vemos<br />

conducidos así a <strong>la</strong> problemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> responsabilidad, es Lacan, <strong>de</strong> <strong>la</strong> mano <strong>de</strong><br />

Freud, qui<strong>en</strong> afirma que un sujeto es siempre responsable <strong>de</strong> sus actos, pero <strong>de</strong><br />

esto no se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> su culpabilidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> s<strong>en</strong>tido jurídico <strong>d<strong>el</strong></strong> término, quedan<br />

difer<strong>en</strong>ciados así: culpabilidad <strong>de</strong> responsabilidad.<br />

Es <strong>en</strong> <strong>el</strong> as<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to subjetivo a <strong>la</strong> ley que <strong>el</strong> psicoanálisis pue<strong>de</strong> hacer su aporte<br />

a <strong>la</strong> criminología, a sabi<strong>en</strong>das que <strong>la</strong> ley que rige para <strong>el</strong> <strong>de</strong>recho no es <strong>la</strong> misma<br />

que <strong>la</strong> ley <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dida <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> psicoanálisis.


Seña<strong>la</strong>remos, <strong>en</strong>tonces, los <strong>de</strong>sarrollos <strong>de</strong> los textos freudianos r<strong>el</strong>ativos al tema<br />

”El psicoanálisis y <strong>el</strong> diagnostico <strong>de</strong> los hechos <strong>en</strong> los procedimi<strong>en</strong>tos judiciales”<br />

Sigmund Freud. 1906. “La peritación for<strong>en</strong>se <strong>en</strong> <strong>el</strong> proceso Halsmann”. Sigmund<br />

Freud. 1930. “La responsabilidad moral <strong>d<strong>el</strong></strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> los sueños”. Sigmund<br />

Freud. 1925; con <strong>el</strong> objetivo <strong>de</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong>imitar <strong>el</strong> lugar <strong>de</strong> <strong>la</strong> confesión, <strong>de</strong> <strong>la</strong> culpa y <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> responsabilidad.<br />

Metodológicam<strong>en</strong>te, abordaremos <strong>la</strong> formalización freudiana acompañándo<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

r<strong>el</strong>ectura que años más tar<strong>de</strong> hará Jaques Lacan <strong>d<strong>el</strong></strong> padre freudiano, tomando<br />

como refer<strong>en</strong>cia <strong>el</strong> Seminario 5 “Las formaciones <strong>d<strong>el</strong></strong> inconci<strong>en</strong>te” (1958) para<br />

concluir <strong>en</strong> los <strong>de</strong>sarrollos <strong>de</strong> los tres tiempos <strong>d<strong>el</strong></strong> Edipo, como los pasos lógicos<br />

<strong>de</strong> su efectuación <strong>en</strong> <strong>el</strong> sujeto y <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a que <strong>el</strong> compon<strong>en</strong>te <strong>d<strong>el</strong></strong> amor por <strong>el</strong> padre<br />

no pue<strong>de</strong> ser <strong>el</strong>udido.<br />

Pa<strong>la</strong>bras C<strong>la</strong>ves: crim<strong>en</strong>; ley ;culpa ;responsabilidad<br />

Dificultad <strong>en</strong> <strong>la</strong> separación <strong>d<strong>el</strong></strong> part<strong>en</strong>aire <strong>amoroso</strong>: <strong>el</strong> fantasma y <strong>la</strong><br />

proyección<br />

Autor: Mari<strong>el</strong>a Ávi<strong>la</strong><br />

E-mail: avimari<strong>el</strong>a@aol.com<br />

Institución: <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Psicología.UNLP<br />

El pres<strong>en</strong>te resum<strong>en</strong> se <strong>en</strong>marca d<strong>en</strong>tro <strong>d<strong>el</strong></strong> Proyecto <strong>de</strong> Investigación (2009-<br />

2010) Vicisitu<strong>de</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong><strong>la</strong>zo</strong> <strong>amoroso</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad. Un <strong>en</strong>foque <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> clínica<br />

psicoanalítica.<br />

Se abocará al estudio <strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> dificulta<strong>de</strong>s para <strong>la</strong> separación <strong>de</strong> <strong>la</strong> pareja, <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

ámbito <strong>de</strong> <strong>la</strong> consulta individual <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes adultos que pres<strong>en</strong>tan una estructura<br />

neurótica, pero con fal<strong><strong>la</strong>s</strong> a niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> constitución <strong>d<strong>el</strong></strong> fantasma.<br />

T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> psicoanálisis <strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tación <strong>la</strong>caniana<br />

sost<strong>en</strong>emos que <strong>el</strong> fantasma comporta <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación y articu<strong>la</strong>ción <strong>en</strong>tre dos


términos heterogéneos como son <strong>el</strong> $ y <strong>el</strong> a, y que <strong>el</strong> analizante ti<strong>en</strong><strong>de</strong> a ubicarse<br />

tanto <strong>de</strong>s<strong>de</strong> una como <strong>de</strong>s<strong>de</strong> otra posición a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> distintos mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> su<br />

vida y <strong>de</strong> su recorrido analítico, <strong>el</strong> trabajo se c<strong>en</strong>trará <strong>en</strong> paci<strong>en</strong>tes que<br />

manifiestan comportami<strong>en</strong>tos compulsivos, <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n actings out <strong>de</strong> modo<br />

sost<strong>en</strong>ido y ti<strong>en</strong>d<strong>en</strong> a establecer r<strong>el</strong>aciones amorosas que <strong>de</strong>scrib<strong>en</strong> como<br />

altam<strong>en</strong>te disp<strong>la</strong>c<strong>en</strong>teras y que pued<strong>en</strong> ser subsidiarias <strong>de</strong> un fracaso <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

construcción <strong>d<strong>el</strong></strong> fantasma. Estos paci<strong>en</strong>tes se pres<strong>en</strong>tan a <strong>la</strong> consulta<br />

id<strong>en</strong>tificando los rasgos o atributos <strong>d<strong>el</strong></strong> part<strong>en</strong>aire, que hac<strong>en</strong> al sufrimi<strong>en</strong>to<br />

subjetivo y al conflicto <strong>en</strong> <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación, esperando “po<strong>de</strong>r hacer algo con eso”. En<br />

otros casos ya ti<strong>en</strong><strong>en</strong> resu<strong>el</strong>ta <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> separarse hace mucho tiempo, pero sin<br />

embargo no pued<strong>en</strong> llevar a cabo tal <strong>de</strong>cisión.<br />

En <strong>el</strong> curso <strong>d<strong>el</strong></strong> tratami<strong>en</strong>to se pue<strong>de</strong> apreciar <strong>el</strong> pap<strong>el</strong> que juega <strong>la</strong> proyección<br />

como mecanismo <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sivo primario y <strong><strong>la</strong>s</strong> fal<strong><strong>la</strong>s</strong> que hac<strong>en</strong> a <strong>la</strong> conformación <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

fantasma, interrogándonos si <strong>el</strong> part<strong>en</strong>aire se ubica justam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> lugar <strong>de</strong> esta<br />

fal<strong>la</strong> y cu<strong>en</strong>ta como “<strong>el</strong> <strong>en</strong><strong>gran</strong>aje” <strong>de</strong> una estabilización precaria.<br />

Por un <strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida <strong>en</strong> que <strong>el</strong> mecanismo proyectivo permite <strong>de</strong>positar<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> pareja aqu<strong>el</strong>lo que <strong>el</strong> paci<strong>en</strong>te no pue<strong>de</strong> reconocer como propio y<br />

disp<strong>la</strong>c<strong>en</strong>tero, cumple una función, y <strong>el</strong> part<strong>en</strong>aire <strong>d<strong>el</strong></strong> cual se queja y al cual se<br />

cuestiona es por esta razón necesario; no se lo pue<strong>de</strong> per<strong>de</strong>r, porque esto<br />

conllevaría un severo traspié a niv<strong>el</strong> <strong>d<strong>el</strong></strong> sostén narcisista e id<strong>en</strong>tificatorio.<br />

Por otro <strong>la</strong>do, <strong>en</strong> <strong>la</strong> medida que no termina <strong>de</strong> establecerse una c<strong>la</strong>ra<br />

difer<strong>en</strong>ciación <strong>en</strong>tre lo que correspon<strong>de</strong> al Sujeto y lo que correspon<strong>de</strong> al campo<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> Otro, <strong>el</strong> part<strong>en</strong>aire no siempre es percibido como “otro sujeto”, “como otro ser<br />

humano, con virtu<strong>de</strong>s y <strong>de</strong>fectos, necesida<strong>de</strong>s y recursos”, y quedando sometido a<br />

<strong>la</strong> lógica <strong>d<strong>el</strong></strong> narcisismo primario resulta trabado <strong>el</strong> cuidado <strong>amoroso</strong> y <strong>la</strong><br />

preservación que como semejante podría implicar.<br />

Trabajando los aspectos <strong>de</strong> proyección <strong>en</strong> juego que surg<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> contexto <strong>d<strong>el</strong></strong><br />

tratami<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> lógica que rige <strong>el</strong> narcisismo primario como aspecto no consci<strong>en</strong>te<br />

pero eficaz <strong>en</strong> <strong>el</strong> contrato <strong>amoroso</strong> con <strong>el</strong> semejante, se apuntará a que <strong>la</strong><br />

<strong>el</strong>ección <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto hasta <strong>en</strong>tonces imposibilitada resulte viable. Sea <strong>en</strong> términos


<strong>de</strong> <strong>la</strong> separación (cuando <strong>el</strong> amor es insufici<strong>en</strong>te y <strong>el</strong> analizante pue<strong>de</strong> <strong>el</strong>aborar lo<br />

que <strong>de</strong>positaba <strong>en</strong> <strong>el</strong> part<strong>en</strong>aire, y por <strong>el</strong> cual le resultaba necesario <strong>en</strong> un tiempo<br />

anterior) o dando lugar a una nueva forma <strong>de</strong> <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tro con ese mismo<br />

part<strong>en</strong>aire, ( cuando <strong>el</strong> amor aun es sufici<strong>en</strong>te y se establece una re<strong>de</strong>finición <strong>de</strong> lo<br />

que es propio <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto, y lo que correspon<strong>de</strong> al campo <strong>d<strong>el</strong></strong> otro o semejante)<br />

lográndose una redistribución <strong>de</strong> <strong>la</strong> economía <strong>de</strong>seante y un reposicionami<strong>en</strong>to<br />

fantasmatico.<br />

Se pres<strong>en</strong>tará para <strong>el</strong>lo <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> una viñeta clínica que permitirá situar a<br />

partir <strong>d<strong>el</strong></strong> r<strong>el</strong>ato <strong>de</strong> una paci<strong>en</strong>te <strong>el</strong> funcionami<strong>en</strong>to <strong>d<strong>el</strong></strong> mecanismo proyectivo, y a<br />

partir <strong>de</strong> alli una serie <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>raciones sobre <strong>la</strong> conformación <strong>d<strong>el</strong></strong> fantasma, <strong>el</strong><br />

lugar <strong>d<strong>el</strong></strong> sujeto, <strong>el</strong> lugar <strong>d<strong>el</strong></strong> otro y <strong>el</strong> amor.<br />

La familia freudiana y <strong>la</strong> nuestra<br />

Autores: St<strong>el</strong><strong>la</strong> Maris Lopez, Ana Laura Piovano<br />

E-mail: anapiovano@gmail.com<br />

Institución: <strong>Facultad</strong> <strong>de</strong> Psicología UNLP<br />

El pres<strong>en</strong>te trabajo se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra inscripto <strong>en</strong> <strong>la</strong> investigación Vicisitu<strong>de</strong>s <strong>d<strong>el</strong></strong> <strong><strong>la</strong>zo</strong><br />

<strong>amoroso</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> època (<strong>en</strong> <strong>el</strong> Gran La P<strong>la</strong>ta). En <strong>el</strong><strong>la</strong>, nuestro aporte es <strong>el</strong> <strong>de</strong><br />

establecer algunas coord<strong>en</strong>adas <strong>de</strong> los efectos que aparec<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> pareja par<strong>en</strong>tal<br />

cuando <strong>en</strong> los niños se opera un avance <strong>en</strong> <strong>la</strong> subjetivación <strong>de</strong> sus síntomas.<br />

Partimos aquì <strong>de</strong> <strong>la</strong> aguda m<strong>en</strong>ción <strong>de</strong> Jacques Lacan, 1937, <strong>en</strong> un escrito que<br />

forma parte <strong>de</strong> los anteced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> su <strong>en</strong>señanza conocido como “La Familia”:<br />

“Es posible que <strong>el</strong> sublime azar <strong>d<strong>el</strong></strong> g<strong>en</strong>io no explique por si solo que haya sido <strong>en</strong><br />

Vi<strong>en</strong>a –c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> un estado que era <strong>el</strong> “m<strong>el</strong>ting- pot” <strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> formas familiares màs<br />

diversas, <strong>en</strong>tonces, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong><strong>la</strong>s</strong> màs arcaicas a <strong><strong>la</strong>s</strong> màs evolucionadas, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los<br />

últimos agrupami<strong>en</strong>tos agnàticos <strong>de</strong> los campesinos es<strong>la</strong>vos hasta <strong><strong>la</strong>s</strong> formas màs<br />

reducidas <strong>d<strong>el</strong></strong> hogar pequeño burgués hasta <strong><strong>la</strong>s</strong> formas màs <strong>de</strong>cad<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong>


pareja inestale, pasando por los paternalismos feudales y mercantiles-, <strong>el</strong> lugar <strong>en</strong><br />

que un hijo <strong>d<strong>el</strong></strong> patriarca judío imaginò <strong>el</strong> Complejo <strong>de</strong> Edipo.”<br />

Lo cierto es que Sigmund Freud aborda <strong>el</strong> tema <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia (<strong>el</strong> padre <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

esc<strong>en</strong>a <strong>de</strong> <strong>la</strong> seducción –padre <strong>de</strong> <strong>la</strong> histeria <strong>en</strong> <strong>el</strong> ord<strong>en</strong> traumàtico) muy<br />

tempranam<strong>en</strong>te. Luego, con <strong>el</strong> análisis <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes r<strong>el</strong>atos <strong>el</strong>abora <strong>la</strong> nov<strong>el</strong>a<br />

familiar <strong>d<strong>el</strong></strong> neurótico brindàndonos <strong>la</strong> c<strong>la</strong>ve <strong>de</strong> los resortes inconsci<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>el</strong>aboración fantasmàtica <strong>en</strong> cada caso clínico. Màs tar<strong>de</strong>, separa familia <strong>de</strong><br />

Complejo <strong>de</strong> Edipo. El asesinato <strong>d<strong>el</strong></strong> padre <strong>en</strong> <strong>el</strong> mito <strong>de</strong> Tótem y Tabù funda <strong>la</strong> ley<br />

simbòlica, una nueva ori<strong>en</strong>tación clínica hayamos <strong>en</strong> “Lo siniestro” don<strong>de</strong> lo<br />

familiar-no familiar es <strong>la</strong> ocasión <strong>de</strong> <strong>la</strong> angustia.<br />

Seña<strong>la</strong>remos, <strong>en</strong>tonces, <strong>la</strong> <strong>de</strong>scripciòn <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad vi<strong>en</strong>esa <strong>de</strong> fines <strong>de</strong> siglo 19<br />

y principios <strong>de</strong> siglo 20, mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> que Freud respondi<strong>en</strong>do a <strong>la</strong> crisis <strong>de</strong><br />

familia <strong>de</strong> <strong>la</strong> época <strong>el</strong>abora <strong>el</strong> complejo <strong>de</strong> Edipo lo que lleva incluso al principio<br />

<strong>de</strong> su obra a ubicar <strong>el</strong> concepto clínico <strong>de</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación a los efectos <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

represión familiar. Es <strong>el</strong> carácter <strong>de</strong> conting<strong>en</strong>cia <strong>d<strong>el</strong></strong> síntoma histérico <strong>en</strong> Freud<br />

articu<strong>la</strong>do al contexto <strong>d<strong>el</strong></strong> discurso <strong>de</strong> <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia don<strong>de</strong> po<strong>de</strong>mos unirlo al s<strong>en</strong>tido<br />

<strong>de</strong> lo real como soporte <strong>d<strong>el</strong></strong> ser <strong>d<strong>el</strong></strong> síntoma. La importancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> estructura<br />

familiar <strong>en</strong> <strong>la</strong> clínica psicoanalítica nos permite inscribir <strong>el</strong> síntoma <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong><strong>la</strong>zo</strong> social<br />

don<strong>de</strong> se manifiesta. Como consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>ciar r<strong>el</strong>ación sexual <strong>de</strong><br />

r<strong>el</strong>ación simbólica resaltaremos <strong>la</strong> pregnancia <strong>de</strong> <strong>la</strong> monogamia freudiana como<br />

solidaria <strong>de</strong> su tiempo <strong>de</strong>t<strong>en</strong>iéndonos <strong>en</strong> <strong>el</strong> lugar <strong>de</strong> fijación pulsional y <strong>el</strong> amor <strong>en</strong><br />

su articu<strong>la</strong>ción con <strong>el</strong> punto <strong>de</strong> imposible. Metodològicam<strong>en</strong>te, abordaremos <strong>la</strong><br />

formalización clínica <strong>de</strong> casos freudianos y acompañándo<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> revisión <strong>de</strong> una<br />

s<strong>el</strong>ección <strong>de</strong> publicaciones <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> sociología, economìa e historia sobre <strong>la</strong><br />

familia <strong>en</strong> los finales <strong>d<strong>el</strong></strong> S19 y S20.<br />

Analizaremos material bibliográfico <strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces y publicaciones actuales sobre <strong>la</strong><br />

familia <strong>en</strong> psicoanàlisis t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do como ejes <strong>el</strong> malestar <strong>en</strong> <strong>la</strong> civilización, los<br />

síntomas <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación su satisfacción paradójica y <strong>en</strong> tanto hace a nuestra pràctica<br />

que requiere amar al inconsci<strong>en</strong>te.<br />

Valièndonos tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong> literatura y <strong>la</strong> pràctica analìtica como <strong>de</strong> aportes <strong>de</strong> otras<br />

disciplinas (Casullo,N “La remoción <strong>de</strong> lo mo<strong>de</strong>rno.Vi<strong>en</strong>a <strong>d<strong>el</strong></strong> 900”.edit Nueva


Visión Bs As 1991 y Janik,A y Toulmin: La Vi<strong>en</strong>a <strong>de</strong> Wittg<strong>en</strong>stein Taurus Eliano<br />

1974) concluiremos <strong>en</strong> <strong>la</strong> importancia que adquiere difer<strong>en</strong>ciar <strong>la</strong> vìa <strong>de</strong> los i<strong>de</strong>ales<br />

<strong>d<strong>el</strong></strong> nùcleo real (goce) que se transmite <strong>en</strong> <strong>la</strong> estructura familiar <strong>en</strong> psicoanálisis.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!