10.05.2013 Views

Mensaje y Poema Mangues Chorotega-Español - Guanacastequidad

Mensaje y Poema Mangues Chorotega-Español - Guanacastequidad

Mensaje y Poema Mangues Chorotega-Español - Guanacastequidad

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Mensaje</strong> y <strong>Poema</strong> <strong>Mangues</strong><br />

<strong>Chorotega</strong>-<strong>Español</strong><br />

“A mi Patria Ancestral: Nambiquepio-Nicoayan”<br />

Marco Tulio Gardela


Aclaración Pertinente<br />

El presente <strong>Mensaje</strong> y <strong>Poema</strong> <strong>Mangues</strong> es el primer texto literario escrito en el<br />

idioma chorotega o mangue. Se fundamenta en el magnífico e imprescindible<br />

Diccionario <strong>Español</strong>–<strong>Chorotega</strong> <strong>Chorotega</strong>–<strong>Español</strong>, de Juan Santiago<br />

Quirós.


<strong>Mensaje</strong> Mangue<br />

<strong>Chorotega</strong>-<strong>Español</strong><br />

Manke-Mankeme<br />

Cismimuh manke-mankeme, namapume Nacume Nambi Najyumbu<br />

Najyuligüi Nambiquepio, nicupu nyanuhme kuru. Na Kupankeme Tipotani Kue<br />

Nembithia Nyama Nenguitamali. Taru manku: nyua, nasi, nirome, nyuri, nitiu,<br />

nopopo, neju, nyupa, niri, numbu, yu, niti... Semehmu manzu gopanangu:<br />

nequepio, nya, nyumbu, nambiro, nyupo, kita, nyusa, nimburo, nyunsu, natiya,<br />

nyusi, nimbugo... Nasu pocugua, nuguloge, narime, nyumu, noi, nambo,<br />

nyumbulime, nori, nambrome, ñuga... koprima nambari, nimbu, nemi, nimbyusi,<br />

nimbusojo... pumbu nari. Najmo gapunajmu.<br />

¡Taru manzu! ¡Taru manku! Gua Yokue Nacume Nakupui nahu kupaniro.<br />

Los <strong>Mangues</strong><br />

Nosotros somos los mangues o chorotegas, los señores, el pueblo del<br />

Cacique Nambí o Nicoa y de la Jefa Nayuligüi o Biriteca, que habita Nambipaís o<br />

Nicoya, territorio del árbol de orejas, el guanacaste. Provenimos de nuestro Dios<br />

Tipotani, el Padre Nembithía y la Madre Nenguitamalí. Todos somos hermanos: el<br />

hombre, la mujer, el bosque, la flor, el viento, la abeja, el río, la piedra, los<br />

pájaros, el sol, la luna, las estrellas... Amamos y defendemos nuestra naturaleza y<br />

cultura: la tierra, la flora, la fauna, el calabazo, el maíz, el pozo, el zapote, la<br />

nimbuera, el jícaro, la tinaja, el cacao, el comal... Nos alimentamos con pescado,<br />

huevos, frutas, frijoles, tortillas, atol, elotes, gallina, carne, nacatamal... y bebemos<br />

pinol, agua, coyol, chocolate, tiste, pozol… en jícara y guacal. El níspero es<br />

nuestra moneda.<br />

¡Todos amigos! ¡Todos hermanos! Y que el Gran Cacique del Cielo dé luz a<br />

nuestro camino.


<strong>Poema</strong> Mangue<br />

<strong>Chorotega</strong>-<strong>Español</strong><br />

Nyuri Nakupui<br />

Cejo Nyuri Nakupui,<br />

koyomo namapume manke:<br />

nasinyamo Yokue Kupankeme Tipotani,<br />

nasayme Nacume Nambi,<br />

nguri Najyumbu Najyuligüi.<br />

Boronyamo<br />

yu<br />

nuti<br />

nimbu<br />

nitiu<br />

nya<br />

nambue<br />

nake.<br />

Murio, tasipio, copripiomu,<br />

paya gopanangu nyunsu nimbugo<br />

nirome, neju, diría,<br />

Nyama Nekepio.<br />

Botupu mbandiro nambroj<br />

niro natiya<br />

payacope nahu nangumba,<br />

mbanampume nyupo<br />

gua Kue Numbu<br />

undamo koimurio.<br />

¡Ropia, nomo rijno narima!,<br />

uji nandipame<br />

napayori nandiume,<br />

ngä nyapome koya,<br />

natu nahti narime.


Flor de Cielo<br />

Yo soy Flor de Cielo,<br />

fulgor del pueblo mangue:<br />

doncella del Gran Dios Tipotani,<br />

hija del Cacique Nambí,<br />

compañera de la Jefa Nayuligüi.<br />

Hermana de la luna<br />

el lucero<br />

la lluvia<br />

el viento<br />

el árbol<br />

el jaguar<br />

el gavilán.<br />

Mañana, tarde y noche,<br />

nuestro hogar de jícaro y comal<br />

habita el bosque, el río, la montaña,<br />

la Madre Tierra.<br />

Mis manos de arcilla<br />

recorren caminos de tinajas<br />

y fecundan la lumbre del altar,<br />

con mi corazón maíz<br />

que ofrendo al Padre Sol<br />

cantando al amanecer.<br />

¡Ven, espíritu de la vida!,<br />

cúbreme de azul<br />

con tus alas amarillas,<br />

en este nido de mazorcas y collares<br />

que habla desde el ojo de su raíz.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!