12.05.2013 Views

aplicacion de la distancia ev-borde wala en - ortodoncia universidad ...

aplicacion de la distancia ev-borde wala en - ortodoncia universidad ...

aplicacion de la distancia ev-borde wala en - ortodoncia universidad ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

42<br />

VTO DENTARIO:<br />

APLICACIÓN DE LA DISTANCIA E<br />

EN LA ESTIMACIÓN DE<br />

PROBLEMAS TRANSV<br />

RESUMEN<br />

Las <strong>de</strong>cisiones sobre el tratami<strong>en</strong>to ortodóncico se sust<strong>en</strong>tan sobre <strong>la</strong> base <strong>de</strong> un bu<strong>en</strong> diagnóstico, el mismo que es e<strong>la</strong>borado a través <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

recopi<strong>la</strong>ción sistematizada y or<strong>de</strong>nada <strong>de</strong> <strong>la</strong> información más rel<strong>ev</strong>ante <strong>de</strong> los datos obt<strong>en</strong>idos por el interrogatorio <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te, exam<strong>en</strong> clínico<br />

y registros auxiliares, los mismos que son jerarquizados luego, proporcionándonos un sumario <strong>de</strong> diagnóstico <strong>de</strong>l cual se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>rán nuestros<br />

objetivos <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to. Sin embargo <strong>la</strong> tarea más difícil a <strong>la</strong> cual se ha <strong>en</strong>fr<strong>en</strong>tado el clínico ha sido el pre<strong>de</strong>cir los efectos <strong>de</strong> los cambios que se<br />

ll<strong>ev</strong>arán a cabo, ya sea por medio <strong>de</strong>l movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>ntario o <strong>de</strong>l redireccionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estructuras maxi<strong>la</strong>res, y <strong>la</strong> repercusión <strong>de</strong> estos sobre<br />

los <strong>la</strong>bios y tejidos b<strong>la</strong>ndos afectando finalm<strong>en</strong>te el perfil y <strong>la</strong> apari<strong>en</strong>cia facial <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te. El VTO D<strong>en</strong>tario, es una herrami<strong>en</strong>ta muy valiosa que<br />

nos permite graficar y p<strong>la</strong>nificar <strong>la</strong> dirección y cantidad <strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos requeridos tanto <strong>en</strong> el arco maxi<strong>la</strong>r como <strong>en</strong> el mandibu<strong>la</strong>r, y asimismo<br />

visualizar los requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> anc<strong>la</strong>je, y <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> cooperación <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te. En el pres<strong>en</strong>te trabajo incorporamos el análisis y <strong>la</strong> valoración<br />

transversal a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> estimación propuesta por Andrews y posteriorm<strong>en</strong>te publicada por Nappa, sobre el punto EV <strong>de</strong>ntario y el bor<strong>de</strong> WALA y el<br />

posicionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l incisivo inferior <strong>en</strong> función a <strong>la</strong> correcta ubicación <strong>de</strong>l incisivo superior con <strong>la</strong> línea GALL.<br />

Pa<strong>la</strong>bras c<strong>la</strong>ve: VTO D<strong>en</strong>tario, P<strong>la</strong>nificacion <strong>de</strong>l movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>ntario, bor<strong>de</strong> WALA, GALL<br />

ABSTRACT<br />

Decisions about orthodontic treatm<strong>en</strong>t are supported on the basis of a good diagnosis, which is <strong>de</strong>veloped through systematic and or<strong>de</strong>rly collection<br />

of the most rel<strong>ev</strong>ant data obtained by questioning the pati<strong>en</strong>t, clinical examination and auxiliary records, who are th<strong>en</strong> ranked providing us a diagnose<br />

summary of which will emerge our treatm<strong>en</strong>t goals. How<strong>ev</strong>er the most difficult task to which the clinician has faced has be<strong>en</strong> to predict the effects of<br />

the changes that take p<strong>la</strong>ce either through tooth movem<strong>en</strong>t or maxil<strong>la</strong>r an mandible redirection, and the impact of these on the lips and soft tissue<br />

profile that finally affect the pati<strong>en</strong>t’s facial appearance. The D<strong>en</strong>tal VTO is a valuable tool that allows us to plot and p<strong>la</strong>n the direction and amount<br />

of movem<strong>en</strong>t required both in the maxil<strong>la</strong>ry and in the mandibu<strong>la</strong>r arch, and also view the requirem<strong>en</strong>ts for anchorage, and the need for pati<strong>en</strong>t<br />

cooperation. In this paper we incorporate the transverse analysis and assessm<strong>en</strong>t from the estimate proposed by Andrews and <strong>la</strong>ter published by<br />

Nappa, from the EV tooth point and the WALA ridge, and lower incisor positioning according to the correct location of the upper incisor with GALL line.<br />

Key words: D<strong>en</strong>tal VTO, <strong>de</strong>ntal movem<strong>en</strong>t p<strong>la</strong>nification, WALA ridge, GALL<br />

INTRODUCCIÓN<br />

A través <strong>de</strong>l tiempo se han realizado<br />

numerosas propuestas sobre <strong>la</strong><br />

metodología <strong>de</strong> <strong>la</strong> predicción <strong>de</strong><br />

los cambios <strong>de</strong>ntarios, tomando <strong>en</strong><br />

cu<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> primer lugar el movimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>l incisivo inferior y <strong>la</strong> repercusión<br />

<strong>de</strong> esta pieza <strong>de</strong>ntaria <strong>en</strong> <strong>la</strong> posición<br />

<strong>de</strong>l incisivo superior, estableciéndose<br />

como objetivo <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

un correcto overjet, y overbite,<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA<br />

simu<strong>la</strong>ndo los cambios <strong>en</strong> <strong>la</strong> posición<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s mo<strong>la</strong>res, haci<strong>en</strong>do notar <strong>la</strong>s<br />

necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

arcada. La más emblemática <strong>de</strong> estas<br />

propuestas nos <strong>la</strong> proporcionó el Dr.<br />

Cecil Steiner 1 con su hasta hoy utilizado<br />

“Análisis Resolutivo”. El mismo que<br />

vi<strong>en</strong>e si<strong>en</strong>do empleado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> hace<br />

más <strong>de</strong> cincu<strong>en</strong>ta años a pesar <strong>de</strong><br />

pres<strong>en</strong>tar algunas limitaciones <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación.<br />

Posteriorm<strong>en</strong>te el Dr. Ricketts acuña<br />

el termino “VTO” (Visual Treatm<strong>en</strong>t<br />

Objective” u Objetivo Visual <strong>de</strong><br />

Tratami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> su traducción al<br />

español, como una forma <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r<br />

interpretar <strong>de</strong> manera gráfica y objetiva<br />

los cambios propuestos, a través <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> cefalometría <strong>en</strong> el tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

paci<strong>en</strong>te.


V-BORDE WALA<br />

LOS<br />

ERSALES<br />

Steiner y su análisis resolutivo.<br />

En Julio <strong>de</strong> 1999, los Dres. B<strong>en</strong>nett y<br />

McLaughlin, publican <strong>en</strong> el JCO 2 , “The<br />

D<strong>en</strong>tal VTO: An Analysis of Or thodontic<br />

Tooth Movem<strong>en</strong>t” (El VTO D<strong>en</strong>tario:<br />

Un Análisis <strong>de</strong>l Movimi<strong>en</strong>to D<strong>en</strong>tario<br />

Or todóncico), propuesta que ti<strong>en</strong>e<br />

como finalidad el graficar y p<strong>la</strong>nificar <strong>la</strong><br />

dirección y cantidad <strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos<br />

requeridos tanto <strong>en</strong> el arco maxi<strong>la</strong>r<br />

como <strong>en</strong> el arco mandibu<strong>la</strong>r, y asimismo<br />

visualizar los requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

anc<strong>la</strong>je, y <strong>la</strong> necesidad <strong>de</strong> cooperación<br />

<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />

En Enero <strong>de</strong>l año 2004, los Dres Arnett<br />

y McLaughlin publican el libro “Facial<br />

and D<strong>en</strong>tal P<strong>la</strong>nning for Or thodontist<br />

an Oral Surgeons” 3 incluy<strong>en</strong>do <strong>en</strong><br />

el capitulo 8 <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong>l<br />

Tratami<strong>en</strong>to Or todóncico, el VTO<br />

D<strong>en</strong>tario añadi<strong>en</strong>do una nu<strong>ev</strong>a variante<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes Or to-<br />

Quirúrgicos. Sin embargo esta primera<br />

*<br />

pres<strong>en</strong>tación <strong>de</strong>l VTO<br />

<strong>de</strong>ntario, diagramaba<br />

el apiñami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l<br />

sector anterior (<strong>de</strong><br />

canino a canino)<br />

y lo consolidaba<br />

p o s t e r i o r m e n t e<br />

como el valor <strong>de</strong>l<br />

apiñami<strong>en</strong>to total<br />

(<strong>de</strong> mesial a mesial<br />

<strong>de</strong> primeras mo<strong>la</strong>res<br />

inferiores).<br />

Tr<strong>ev</strong>isi Zane<strong>la</strong>to y Cols 4 , publican<br />

<strong>en</strong> el año 2006, <strong>en</strong> <strong>la</strong> R<strong>ev</strong>ista<br />

D<strong>en</strong>tal Press, el ar ticulo Análise<br />

da Movim<strong>en</strong>tação D<strong>en</strong>tária (VTO<br />

<strong>de</strong>ntário), logrando una propuesta<br />

muy didáctica e incorporando<br />

una interesante variación <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

espacio: UED, Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio<br />

disponibles y UER, Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

espacio requeridas. Posteriorm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l Software <strong>de</strong><br />

Diagnóstico HTr<strong>ev</strong>isi i , Se incorpora<br />

una nu<strong>ev</strong>a variante <strong>en</strong> el registro<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> discrepancia <strong>de</strong>ntaria,<br />

<strong>de</strong>scomponiéndo<strong>la</strong> <strong>en</strong> discrepancia<br />

anterior (<strong>de</strong> canino a canino inferior)<br />

y discrepancia posterior (1eros<br />

y 2dos Premo<strong>la</strong>res inferiores),<br />

característica que permite una<br />

compr<strong>en</strong>sión mas s<strong>en</strong>cil<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

zonas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s que se requier<strong>en</strong><br />

mayores movimi<strong>en</strong>tos y por lo<br />

Fernán<strong>de</strong>z Rivas Armando Martín<br />

Cirujano D<strong>en</strong>tista UNMSM<br />

Especialista <strong>en</strong> Ortodoncia UNMSM<br />

Maestría <strong>en</strong> Administración <strong>de</strong> Empresas UNFV<br />

Doctorando <strong>en</strong> Educación UNFV<br />

Coordinador y Doc<strong>en</strong>te Postgrado Ortodoncia y<br />

Ortopedia Maxi<strong>la</strong>r<br />

Universidad Inca Garci<strong>la</strong>so <strong>de</strong> <strong>la</strong> Vega<br />

Correspon<strong>de</strong>ncia:<br />

amfernan<strong>de</strong>zr@gmail.com<br />

tanto más espacio. Sin embargo<br />

hasta el mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong>contramos dos<br />

factores que aún no son resueltos<br />

con <strong>la</strong>s propuestas pres<strong>en</strong>tadas.<br />

El primero <strong>de</strong> ellos involucra a los<br />

cambios transversales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s piezas<br />

<strong>de</strong>ntarias, con <strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te<br />

ganancia o pérdida <strong>de</strong> espacio,<br />

según el movimi<strong>en</strong>to se realice hacia<br />

vestibu<strong>la</strong>r o lingual respectivam<strong>en</strong>te.<br />

Y el segundo factor, re<strong>la</strong>cionado a <strong>la</strong><br />

estimación <strong>de</strong> <strong>la</strong> posición <strong>de</strong>l incisivo<br />

inferior, asumi<strong>en</strong>do <strong>la</strong> recolocación <strong>de</strong><br />

esta pieza <strong>de</strong>ntaria a una valoración<br />

un tanto arbitraria <strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> habilidad y experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l clínico.<br />

El pres<strong>en</strong>te trabajo por lo tanto<br />

ti<strong>en</strong>e por finalidad el hacer una<br />

<strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l VTO<br />

D<strong>en</strong>tario e incorporar el análisis y <strong>la</strong><br />

valoración transversal a par tir <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

estimación propuesta por Andrews<br />

y posteriorm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>da por<br />

Nappa 5 , sobre el punto EV <strong>de</strong>ntario<br />

y el bor<strong>de</strong> WALA y <strong>la</strong> posición <strong>de</strong>l<br />

incisivo inferior <strong>en</strong> función a <strong>la</strong> correcta<br />

ubicación <strong>de</strong>l incisivo superior con <strong>la</strong><br />

línea GALL 6 y <strong>la</strong> re<strong>la</strong>cion <strong>de</strong> compromiso<br />

<strong>de</strong> ambas piezas <strong>de</strong>ntarias <strong>en</strong> función al<br />

tipo <strong>de</strong> discrepancia maxi<strong>la</strong>-mandíbu<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA 43


METODOLOGÍA<br />

El VTO D<strong>en</strong>tario se <strong>de</strong>scompone <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

sigui<strong>en</strong>tes partes:<br />

1. Análisis <strong>de</strong> <strong>la</strong> posición inicial <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

piezas <strong>de</strong>ntarias.<br />

2. Análisis <strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>ntarios<br />

propuestos.<br />

3. Calculo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio<br />

Requeridas (UER).<br />

4. Calculo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio<br />

Disponibles (UED).<br />

Las mismas que son registradas <strong>en</strong> tres<br />

Cartil<strong>la</strong>s:<br />

Cartil<strong>la</strong> 1:<br />

En esta primera cartil<strong>la</strong> se consignan<br />

espacios para el registro <strong>de</strong>:<br />

a) Análisis y registro inicial <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea<br />

media <strong>de</strong>ntaria.<br />

b) Análisis y registro <strong>de</strong> <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción y<br />

posición mo<strong>la</strong>r.<br />

Registro Inicial <strong>de</strong> <strong>la</strong> Línea Media<br />

D<strong>en</strong>taria<br />

Se <strong>ev</strong>alúa el alineami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s líneas<br />

medias <strong>de</strong>ntarias <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> línea<br />

media facial:<br />

44<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA<br />

Cartil<strong>la</strong> <strong>de</strong> Registro <strong>de</strong> Línea media<br />

<strong>de</strong>ntaria y error mo<strong>la</strong>r.<br />

Si <strong>la</strong>s líneas medias se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran<br />

alineadas el valor registrado será cero.<br />

Si se <strong>de</strong>tectara un <strong>de</strong>svío <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea<br />

media, <strong>de</strong>bemos diagnosticar cuál <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s líneas esta <strong>de</strong>sviada. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>l<br />

recuadro indicaremos <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>svío <strong>en</strong> milímetros y consignaremos<br />

mediante una flecha <strong>la</strong> dirección <strong>de</strong>l<br />

<strong>de</strong>svío.<br />

Registro <strong>de</strong> <strong>la</strong> Re<strong>la</strong>ción y Posición<br />

Mo<strong>la</strong>r<br />

Se toma como base para el registro <strong>la</strong><br />

re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong> cúspi<strong>de</strong> vestibu<strong>la</strong>r <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> segunda premo<strong>la</strong>r superior con <strong>la</strong><br />

embrazadura <strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda premo<strong>la</strong>r<br />

inferior y <strong>la</strong> Primera Mo<strong>la</strong>r inferior. Si<br />

existe coinci<strong>de</strong>ncia se <strong>de</strong>termina una<br />

C<strong>la</strong>se I y se consigna el valor Cero.<br />

Se <strong>de</strong>termina <strong>la</strong> <strong>distancia</strong> <strong>en</strong> milímetros<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> segunda premo<strong>la</strong>r superior a <strong>la</strong><br />

embrazadura <strong>en</strong>tre <strong>la</strong> segunda premo<strong>la</strong>r<br />

inferior y primera mo<strong>la</strong>r inferior. Si <strong>la</strong><br />

<strong>distancia</strong> es <strong>de</strong> 0mm se consi<strong>de</strong>ra una<br />

re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> C<strong>la</strong>se I.<br />

Si el paci<strong>en</strong>te pres<strong>en</strong>ta una re<strong>la</strong>ción<br />

interarcos <strong>de</strong> C<strong>la</strong>se II o <strong>de</strong> C<strong>la</strong>se III, se<br />

<strong>de</strong>berá <strong>de</strong>finir <strong>en</strong> cual arco <strong>de</strong>ntario se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra el error, o <strong>en</strong> todo caso <strong>en</strong><br />

que arco se expresará el tratami<strong>en</strong>to<br />

ortodóncico, se <strong>de</strong>berá indicar por lo<br />

tanto si el error se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

mo<strong>la</strong>res superiores o inferiores.<br />

Cartil<strong>la</strong> 2:<br />

En esta segunda cartil<strong>la</strong> se consignarán<br />

los sigui<strong>en</strong>tes datos:<br />

a) Cuantificación <strong>de</strong>l apiñami<strong>en</strong>to anterior.<br />

b) Cuantificación <strong>de</strong>l apiñami<strong>en</strong>to<br />

posterior.<br />

c) Cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> curva <strong>de</strong> Spee.<br />

d) Cuantificación <strong>de</strong>l <strong>de</strong>svío <strong>de</strong> línea<br />

media.<br />

e) Recolocación <strong>de</strong>l incisivo inferior.<br />

f) Adaptación transversal.<br />

f.1) Adaptación <strong>de</strong> Caninos.<br />

f..2)Adaptación <strong>de</strong> 1eros premo<strong>la</strong>res.<br />

f.3) Adaptación <strong>de</strong> 2dos premo<strong>la</strong>res.<br />

f.4) Adaptación <strong>de</strong> 1ras mo<strong>la</strong>res.<br />

g) Total <strong>de</strong> problemas <strong>en</strong> el sector<br />

anterior.<br />

h) Total <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong> mo<strong>la</strong>r a mo<strong>la</strong>r.


Cartil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cuantificación <strong>de</strong> problemas.<br />

Cartil<strong>la</strong> 3:<br />

Movimi<strong>en</strong>tos propuestos<br />

En esta cartil<strong>la</strong> se indicará <strong>la</strong> corrección <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s líneas medias, graficando <strong>la</strong> dirección<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s mismas por medio <strong>de</strong> flechas. Se<br />

diagrama el movimi<strong>en</strong>to propuesto para<br />

los caninos, el corrimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s mo<strong>la</strong>res y<br />

<strong>la</strong> forma <strong>de</strong> conseguir el espacio necesario<br />

para los movimi<strong>en</strong>tos propuestos, ya sea<br />

por medio <strong>de</strong> <strong>de</strong>sgastes interproximales o<br />

<strong>de</strong> extracciones <strong>de</strong>ntarias.<br />

Cartil<strong>la</strong> <strong>de</strong> movimi<strong>en</strong>tos propuestos.<br />

A continuación <strong>de</strong>scribiremos paso a<br />

paso <strong>la</strong> secu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación<br />

mediante <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong>l VTO D<strong>en</strong>tario<br />

a través <strong>de</strong> un caso clínico:<br />

CASO CLÍNICO<br />

Paci<strong>en</strong>te <strong>de</strong> sexo fem<strong>en</strong>ino, <strong>de</strong> 29 años <strong>de</strong> edad, con perfil total y <strong>de</strong> tercio inferior<br />

recto, con maloclusión <strong>de</strong> C<strong>la</strong>se I <strong>de</strong> Angle con apiñami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>ntario anterior, superior<br />

e inferior:<br />

Registro De Lineas Medias Y Re<strong>la</strong>cion Mo<strong>la</strong>r:<br />

La paci<strong>en</strong>te pres<strong>en</strong>ta una re<strong>la</strong>ción mo<strong>la</strong>r <strong>de</strong> c<strong>la</strong>se I, por lo tanto el valor registrado es cero.<br />

Existe un <strong>de</strong>svio <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea media superior <strong>de</strong> 1mm a <strong>la</strong> <strong>de</strong>recha e inferior <strong>de</strong> 1mm a <strong>la</strong><br />

izquierda<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA 45


Cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Discrepancia <strong>de</strong>l<br />

Sector Anterior (3/3)<br />

Se registra el apiñami<strong>en</strong>to anteroinferior, y<br />

este es <strong>de</strong>terminado midi<strong>en</strong>do el espacio<br />

disponible y requerido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> línea<br />

media hasta distal <strong>de</strong>l canino <strong>de</strong>l <strong>la</strong>do<br />

<strong>de</strong>recho e izquierdo respectivam<strong>en</strong>te.<br />

Cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> Discrepancia <strong>de</strong>l<br />

Sector Posterior (4 y 5)<br />

Se registra el apiñami<strong>en</strong>to posterior, el<br />

cual se <strong>de</strong>termina midi<strong>en</strong>do el espacio<br />

disponible y requerido <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong><br />

premo<strong>la</strong>res <strong>de</strong>recho e izquierdo, <strong>en</strong>tre<br />

mesial <strong>de</strong> primera mo<strong>la</strong>r y distal <strong>de</strong><br />

canino.<br />

Cuantificación De La Curva De Spee<br />

Trazamos una línea <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> Segunda<br />

mo<strong>la</strong>r inferior a <strong>la</strong> zona <strong>de</strong>l incisivo<br />

inferior tanto <strong>de</strong>l <strong>la</strong>do <strong>de</strong>recho como<br />

<strong>de</strong>l <strong>la</strong>do izquierdo, y registramos <strong>la</strong><br />

mayor profundidad. La curva <strong>de</strong> Spee se<br />

registra <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> lista <strong>de</strong> problemas<br />

<strong>de</strong>bido a que al ap<strong>la</strong>nar<strong>la</strong> por medio <strong>de</strong><br />

nuestro tratami<strong>en</strong>to, po<strong>de</strong>mos ll<strong>ev</strong>ar<br />

los incisivos hacia vestibu<strong>la</strong>r. Se estima<br />

que cuando <strong>la</strong> profundidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> curva<br />

<strong>de</strong> Spee, osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre 0 a 3 mm no se<br />

produciran cambios <strong>en</strong> <strong>la</strong> posicion <strong>de</strong>l<br />

incisivo inferior. Si <strong>la</strong> profundidad <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

curva <strong>de</strong> Spee osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre los 3 y 4mm<br />

se requerirá 0.5 mm <strong>de</strong> espacio. Si <strong>la</strong><br />

Curva <strong>de</strong> Spee pres<strong>en</strong>ta una profundidad<br />

mayor a 4mm se requerirá 1mm <strong>de</strong><br />

espacio. La estimación <strong>de</strong>be hacerse<br />

para cada <strong>la</strong>do 4 .<br />

46 TRIBUNA ORTODÓNCICA<br />

Registro <strong>de</strong>l apiñami<strong>en</strong>to anterior.<br />

Registro <strong>de</strong>l apiñami<strong>en</strong>to posterior.<br />

Valores estimados según <strong>la</strong> profundidad<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> curva <strong>de</strong> Spee.<br />

La paci<strong>en</strong>te pres<strong>en</strong>ta una profundidad<br />

<strong>en</strong>tre 3 y 4 mm, tanto <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do <strong>de</strong>recho<br />

como <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do izquierdo, por lo tanto se<br />

registra 0.5mm para cada <strong>la</strong>do.<br />

Cuantificación <strong>de</strong>l Desvío <strong>de</strong> <strong>la</strong> Línea<br />

Media<br />

Para <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación, valoramos el <strong>de</strong>svío <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> línea media inferior, estimando que el <strong>la</strong>do<br />

contrario al <strong>de</strong>svío recibe el valor negativo y<br />

que el <strong>la</strong>do <strong>de</strong>l <strong>de</strong>svío recibe el valor positivo.<br />

Cuantificación <strong>de</strong>l <strong>de</strong>svío <strong>de</strong> <strong>la</strong> línea<br />

media.<br />

La paci<strong>en</strong>te pres<strong>en</strong>taba un <strong>de</strong>svío <strong>de</strong><br />

línea media inferior <strong>de</strong> 1mm hacia <strong>la</strong><br />

izquierda, por lo tanto se requerirá<br />

1mm <strong>de</strong> espacio <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do <strong>de</strong>recho y<br />

se ganará 1mm <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do izquierdo<br />

<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> <strong>la</strong> corrección.<br />

Recolocación <strong>de</strong>l Incisivo Inferior<br />

Debe <strong>de</strong>terminarse <strong>la</strong> posición <strong>de</strong>seada<br />

<strong>de</strong>l incisivo inferior, y para ello po<strong>de</strong>mos<br />

auxiliarnos <strong>de</strong> <strong>la</strong> interpretación <strong>de</strong>l<br />

análisis cefalométrico y facial, ya sea a<br />

través <strong>de</strong>l análisis resolutivo o <strong>de</strong>l VTO<br />

cefalométrico. El motivo principal <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

consulta o queja <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te influye <strong>de</strong><br />

manera fundam<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>cisión <strong>de</strong><br />

recolocación, si por ejemplo al paci<strong>en</strong>te<br />

le molesta su perfil y quiere unos<br />

<strong>la</strong>bios que no se vean tan promin<strong>en</strong>tes,<br />

probablem<strong>en</strong>te nuestras necesida<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> recolocación <strong>de</strong>l incisivo serán<br />

mucho mayores. Las limitaciones<br />

muchas veces estarán <strong>en</strong> función <strong>de</strong><br />

nuestra capacidad como or todoncistas<br />

y <strong>en</strong> <strong>la</strong> adaptación biológica necesaria<br />

para efectuar dichos cambios <strong>de</strong><br />

posición 4 . Sin embargo po<strong>de</strong>mos<br />

utilizar como parámetro <strong>de</strong> aplicación<br />

práctica <strong>la</strong> propuesta <strong>de</strong>l Dr. Andrews<br />

respecto a <strong>la</strong> ubicación anteroposterior<br />

<strong>de</strong>l incisivo superior 6 y una vez<br />

estimada <strong>la</strong> posición <strong>de</strong> esta pieza,<br />

ubicar al incisivo inferior asegurando<br />

un correcto overbite y overjet. Esta<br />

re<strong>la</strong>ción sin embargo <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s bases maxi<strong>la</strong>res y<br />

para ello utilizaremos los compromisos<br />

<strong>de</strong>ntarios estimados por Arnett 7 , <strong>en</strong><br />

función a los trabajos iniciales <strong>de</strong><br />

Fastlicht 8 .<br />

Andrews propone tomar a <strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te<br />

como elem<strong>en</strong>to <strong>de</strong> comprobación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

posición <strong>de</strong>l incisivo. Para ello ubica<br />

el punto FFA (Forehead Facial-Axis<br />

Point) Punto medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el<br />

p<strong>la</strong>no sagital ubicado equidistante <strong>de</strong>l<br />

limite superior e inferior <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma. A<br />

par tir <strong>de</strong> este punto se traza una línea<br />

parale<strong>la</strong> a <strong>la</strong> línea Ver tical Verda<strong>de</strong>ra<br />

que toma el nombre <strong>de</strong> FALL (Forehead<br />

Anterior Limit Line). El mismo autor<br />

propone a<strong>de</strong>más el trazo <strong>de</strong> una<br />

segunda línea l<strong>la</strong>mada GALL (Goal<br />

Anterior-Limit Line) parale<strong>la</strong> a <strong>la</strong> línea<br />

anterior a 0.6mm <strong>en</strong> promedio, pero<br />

que normalm<strong>en</strong>te se ubica <strong>en</strong> el punto<br />

G<strong>la</strong>be<strong>la</strong>. La impor tancia <strong>de</strong> estas dos<br />

líneas se basa <strong>en</strong> que según lo <strong>ev</strong>aluado<br />

por el autor el incisivo superior <strong>de</strong>berá<br />

estar ubicado <strong>en</strong>tre estas dos líneas<br />

<strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia para que el paci<strong>en</strong>te<br />

pres<strong>en</strong>te un perfil armónico.


Parámetros utilizados por Andrews para<br />

<strong>de</strong>limitar <strong>la</strong> posición anteroposterior <strong>de</strong><br />

los incisivos superiores <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción con<br />

<strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te.<br />

Radiografía <strong>la</strong>teral <strong>de</strong> <strong>la</strong> paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

que se observa una bu<strong>en</strong>a re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l<br />

incisivo superior <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción a <strong>la</strong> línea<br />

GALL y <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma forma una bu<strong>en</strong>a<br />

re<strong>la</strong>ción con el incisivo inferior.<br />

Tetrágono <strong>de</strong> Fastlitch, al cual se le<br />

agrega una línea que pasa por el<br />

<strong>en</strong>trecruzami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los incisivos y el<br />

p<strong>la</strong>no oclusal.<br />

Valores estimados según el tipo <strong>de</strong> discrepancia sagital maxi<strong>la</strong>-mandíbu<strong>la</strong> <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />

En base a <strong>la</strong> ubicación <strong>de</strong>l incisivo superior y a<br />

su a<strong>de</strong>cuada re<strong>la</strong>ción con el incisivo inferior se<br />

<strong>de</strong>ci<strong>de</strong> no cambiar <strong>la</strong> ubicación <strong>de</strong> este último,<br />

modificando ligeram<strong>en</strong>te al incisivo superior<br />

para un mejor ajuste <strong>de</strong>l overjet.<br />

Adaptación Transversal<br />

Uno <strong>de</strong> los puntos que quedaban por resolver con <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong>l VTO D<strong>en</strong>tario,<br />

era <strong>la</strong> <strong>ev</strong>aluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> ganancia o pérdida <strong>de</strong> espacio al modificar <strong>la</strong> posición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

piezas <strong>de</strong>ntarias <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido transversal, ya sea que estas requieran ser inclinadas<br />

hacia vestibu<strong>la</strong>r o hacia lingual. En el libro <strong>de</strong> Técnica Bioprogresiva <strong>de</strong> Ricketts ya<br />

se había propuesto lo sigui<strong>en</strong>te: «La reg<strong>la</strong> <strong>de</strong> Ricketts indica, que por cada milímetro<br />

<strong>de</strong> expansión a nivel <strong>de</strong> los caninos, se gana un mm <strong>de</strong> longitud <strong>de</strong> arco. por cada<br />

milímetro <strong>de</strong> expansión a nivel <strong>de</strong> los premo<strong>la</strong>res o mo<strong>la</strong>res primarios se gana medio<br />

mm <strong>de</strong> arco, y por cada milímetro <strong>de</strong> expansión a nivel <strong>de</strong> los mo<strong>la</strong>res se gana un tercio<br />

<strong>de</strong> mm <strong>de</strong> longitud <strong>de</strong> arco» 9 .<br />

Andrews y Andrews, <strong>de</strong>scribieron <strong>en</strong>: The syl<strong>la</strong>bus of the Andrews orthodontic philosophy,<br />

un bor<strong>de</strong> anatomico <strong>en</strong> el proceso alveo<strong>la</strong>r mandibu<strong>la</strong>r, al cual <strong>de</strong>nominominaron<br />

bor<strong>de</strong> WALA (Will Andrews y Larry Andrews) el cual serviría como refer<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma óptima <strong>de</strong> <strong>la</strong> arcada y <strong>de</strong>terminaron <strong>la</strong>s <strong>distancia</strong>s <strong>de</strong> los<br />

puntos EV (punto <strong>de</strong> eje vestibu<strong>la</strong>r o facial coronal) <strong>de</strong> <strong>la</strong>s piezas inferiores <strong>de</strong> los<br />

sujetos analizados con oclusiones normales a este Bor<strong>de</strong> WALA 10 .<br />

Evaluación <strong>de</strong>l Bor<strong>de</strong> Wa<strong>la</strong> a los puntos<br />

EV <strong>en</strong> Caninos, premo<strong>la</strong>res y mo<strong>la</strong>res.<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA 47


Nappa 5 , propone una tab<strong>la</strong> <strong>de</strong> valores<br />

que re<strong>la</strong>ciona <strong>de</strong> manera más precisa <strong>la</strong><br />

re<strong>la</strong>ción <strong>en</strong>tre el monto <strong>de</strong> expansión <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s piezas <strong>de</strong>ntarias inferiores (caninos,<br />

primeros y segundos premo<strong>la</strong>res y<br />

mo<strong>la</strong>res) y el aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> longitud <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> arcada mandibu<strong>la</strong>r (Fig. 35) tomando<br />

como refer<strong>en</strong>cia para el posiciónami<strong>en</strong>to<br />

transversal <strong>de</strong> <strong>la</strong>s piezas <strong>de</strong>ntarias, lo<br />

propuesto por Andrews.<br />

De acuerdo a estos datos, hemos incluido<br />

<strong>en</strong> nuestra cartil<strong>la</strong> <strong>de</strong> cuantificación<br />

<strong>de</strong> problemas un bloque adicional que<br />

correspon<strong>de</strong> a <strong>la</strong> “Adaptación Transversal”<br />

término acuñado por el Dr. Nappa y que<br />

<strong>en</strong> función a <strong>la</strong> lista <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong>be<br />

ser <strong>de</strong>scompuesta <strong>de</strong> tal manera que<br />

los cambios transversales a nivel <strong>de</strong><br />

caninos sean tabu<strong>la</strong>dos <strong>en</strong> <strong>la</strong> sección<br />

que correspon<strong>de</strong> a T.3/3 (sumatoria <strong>de</strong><br />

los problemas <strong>de</strong> espacio <strong>en</strong> el sector<br />

anterior). En el caso <strong>de</strong> nuestra paci<strong>en</strong>te<br />

los caninos no <strong>de</strong>berían sufrir cambios<br />

transversales por <strong>en</strong>contrarse <strong>en</strong> una<br />

bu<strong>en</strong>a posición por lo tanto el valor<br />

estimado será <strong>de</strong> cero. Este dato sin<br />

embargo pue<strong>de</strong> ser <strong>de</strong> gran importancia<br />

cuando se t<strong>en</strong>gan caninos lingualizados<br />

<strong>en</strong> cuyo caso <strong>la</strong> verticalización <strong>de</strong> los<br />

mismos ofrecerá un espacio adicional <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> arcada que sumado a los cambios <strong>en</strong><br />

el sector posterior pue<strong>de</strong>n ori<strong>en</strong>tarnos a<br />

realizar un caso sin extracciones.<br />

48 TRIBUNA ORTODÓNCICA<br />

Re<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> expansión con <strong>la</strong> longitud <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> arcada mandibu<strong>la</strong>r.<br />

Sumatoria <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> problemas <strong>en</strong> el<br />

sector anterior <strong>en</strong> el que se incluye <strong>la</strong><br />

valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong> posición transversal <strong>de</strong><br />

los caninos.<br />

Se realizan <strong>la</strong>s mediciones para el sector<br />

posterior, <strong>en</strong>contrándose difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>tre<br />

<strong>la</strong>s <strong>distancia</strong>s normales <strong>de</strong> los puntos EV<br />

y Bor<strong>de</strong> WALA y se multiplican por los<br />

factores propuestos por Nappa. Este<br />

resultado es colocado luego <strong>en</strong> <strong>la</strong> casil<strong>la</strong><br />

correspondi<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> Adaptación<br />

Transversal.<br />

Difer<strong>en</strong>cias transversales a nivel <strong>de</strong><br />

premo<strong>la</strong>res y mo<strong>la</strong>res.<br />

Una vez terminada <strong>la</strong> valoración <strong>de</strong> los<br />

problemas transversales se ti<strong>en</strong>e un<br />

consolidado <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> problemas <strong>en</strong> el<br />

maxi<strong>la</strong>r inferior, <strong>de</strong> mo<strong>la</strong>r <strong>de</strong>recha a mo<strong>la</strong>r<br />

izquierda.<br />

Sumatoria <strong>de</strong>l Total <strong>de</strong> problemas <strong>de</strong><br />

Mo<strong>la</strong>r a Mo<strong>la</strong>r.<br />

Unidad <strong>de</strong> Espacio Requerido<br />

Con los valores obt<strong>en</strong>idos tanto para <strong>la</strong><br />

sumatoria <strong>de</strong> problemas <strong>en</strong> el sector<br />

anterior, y <strong>la</strong> valoración total <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

arcada, se realiza <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación <strong>de</strong> los<br />

movimi<strong>en</strong>tos que se ll<strong>ev</strong>aran a cabo,<br />

tanto a nivel <strong>de</strong> caninos como a nivel<br />

<strong>de</strong> mo<strong>la</strong>res p<strong>la</strong>nificando el cierre total<br />

<strong>de</strong> espacios. Una vez <strong>de</strong>terminado el<br />

movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> arcada inferior, se<br />

<strong>de</strong>berá p<strong>la</strong>nificar el movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

arcada superior. Se <strong>de</strong>termina así <strong>en</strong><br />

función a <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>ntario, <strong>la</strong> necesidad o no <strong>de</strong> realizar<br />

extracciones, los requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

anc<strong>la</strong>je y si será necesaria una mayor o<br />

m<strong>en</strong>or co<strong>la</strong>boración <strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te.<br />

Se observa <strong>la</strong> cuantificación <strong>de</strong> los<br />

movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>ntarios, <strong>en</strong> este caso se<br />

han indicado extracciones <strong>de</strong> premo<strong>la</strong>res.<br />

El corrimi<strong>en</strong>to mesial <strong>de</strong> <strong>la</strong> mo<strong>la</strong>r se ve<br />

influ<strong>en</strong>ciado por el apiñami<strong>en</strong>to posterior<br />

(A 4 y 5) y por <strong>la</strong> Adaptación Transversal.<br />

Tr<strong>ev</strong>isi 4 pres<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> su ar tículo <strong>la</strong><br />

“Teoría <strong>de</strong> <strong>la</strong> reciprocidad” a <strong>la</strong> que<br />

<strong>de</strong>scribe que son necesarios 2mm<br />

<strong>de</strong> espacio para solucionar 1mm <strong>de</strong><br />

problema. Por lo tanto <strong>en</strong> los casos<br />

con extracciones <strong>de</strong> premo<strong>la</strong>res, solo<br />

<strong>la</strong> mitad <strong>de</strong>l ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong> pieza <strong>de</strong>ntaria<br />

extraída es utilizada por los di<strong>en</strong>tes<br />

anteriores <strong>en</strong> su movimi<strong>en</strong>to distal,<br />

y el resto <strong>de</strong>l espacio se pier<strong>de</strong> por<br />

problemas <strong>de</strong> anc<strong>la</strong>je. Esto se pue<strong>de</strong><br />

<strong>ev</strong>i<strong>de</strong>nciar a través <strong>de</strong>l Software <strong>de</strong><br />

Diagnostico HTr<strong>ev</strong>isi, <strong>en</strong> el que se<br />

grafica el grado <strong>de</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong>ntario a manera <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

espacio requeridas. Esta información<br />

nos ll<strong>ev</strong>ara a p<strong>la</strong>nificar cuidadosam<strong>en</strong>te<br />

nuestro anc<strong>la</strong>je <strong>en</strong> función a <strong>la</strong> obt<strong>en</strong>ción<br />

<strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos p<strong>la</strong>nificados.<br />

En función a los movimi<strong>en</strong>tos propuestos<br />

se estiman 34 unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio<br />

requerido.<br />

Unida<strong>de</strong>s De Espacio Disponibles<br />

Las unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio disponibles<br />

<strong>de</strong>berán coincidir finalm<strong>en</strong>te con <strong>la</strong>s<br />

unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio requerido a fin <strong>de</strong><br />

que se ll<strong>ev</strong><strong>en</strong> a cabo los movimi<strong>en</strong>tos<br />

propuestos. Para este fin se<br />

consi<strong>de</strong>ran los espacios exist<strong>en</strong>tes,<br />

<strong>la</strong> colocación <strong>de</strong> Barras pa<strong>la</strong>tinas<br />

y arcos linguales para reforzar<br />

el anc<strong>la</strong>je, Aparatos extraorales,<br />

Extracciones <strong>de</strong> premo<strong>la</strong>res, o el uso<br />

<strong>de</strong> minitornillos.


En función a los movimi<strong>en</strong>tos propuestos<br />

se estiman 34 unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> espacio<br />

requerido.<br />

CONCLUSIONES<br />

El VTO D<strong>en</strong>tario, se constituye como<br />

una herrami<strong>en</strong>ta muy valiosa <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación y <strong>de</strong>terminación<br />

<strong>de</strong> los movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>ntarios. La<br />

incorporación <strong>de</strong>l <strong>la</strong> estimación <strong>de</strong> los<br />

valores <strong>de</strong>l Punto EV al Bor<strong>de</strong> WALA,<br />

nos brinda una información adicional<br />

que permite incorporar <strong>la</strong> <strong>ev</strong>aluación<br />

<strong>de</strong> los problemas transversales <strong>de</strong>l<br />

paci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> esta p<strong>la</strong>nificación<br />

y <strong>la</strong> cuantificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> ganancia<br />

o pérdida <strong>de</strong>l espacio <strong>de</strong> <strong>la</strong> arcada<br />

<strong>de</strong>ntaria influida por <strong>la</strong> ver ticalización<br />

o lingualización respectivam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

piezas <strong>de</strong>ntarias.<br />

REFERENCIAS<br />

1. Steiner C, Cephalometrics for you and me. American Journal of Orthodontics.<br />

Oct 1953; 39(10): 729-755<br />

2. McLaughlin RP, B<strong>en</strong>nett JC. The D<strong>en</strong>tal VTO: An Analysis of Orthodontic Tooth<br />

Movem<strong>en</strong>t. JCO. Jul 1999; 33(7): 394-403<br />

3. Arnett, G.W., and McLaughlin, R.P. Facial and D<strong>en</strong>tal P<strong>la</strong>nning for Orthodontists<br />

and Surgeons, Ed. Mosby 2004.<br />

4. Tr<strong>ev</strong>isi AC, Tr<strong>ev</strong>isi H, Tr<strong>ev</strong>isi RC, Tr<strong>ev</strong>isi AC, Chicarelli R. Análise da Movim<strong>en</strong>tação<br />

D<strong>en</strong>tária (VTO <strong>de</strong>ntário). R<strong>ev</strong>. Clín. Ortodon. D<strong>en</strong>tal Press, Maringá, 2006; 5(5)<br />

59-65<br />

5. Nappa, A. Des<strong>de</strong> el arco recto conv<strong>en</strong>cional al sistema Damon, mis caminos:<br />

Diagnósticos y Mecánicos. Ed. Ripano 2007<br />

6. Andrews WA. AP Re<strong>la</strong>tionship of the Maxil<strong>la</strong>ry C<strong>en</strong>tral Incisors to the Forehead<br />

in Adult White Females. Angle Orthodontist, 2008; 78(4) 662-669<br />

7. McLaughlin RP, B<strong>en</strong>nett JC, Tr<strong>ev</strong>isi H. Mecanica sistematizada <strong>de</strong>l Tratami<strong>en</strong>to<br />

Ortodóncico. Ed Mosby 2008 p.176<br />

8. Fastlicht J. Tetragon: A Visual Cephalometric Analysis. JCO. 2000; 33(6): 353-<br />

360<br />

9. Ricketts RM. Técnica Bioprogresiva <strong>de</strong> Ricketts. Editorial Panamericana 1983<br />

Pag. 114<br />

10. Triviño T, Furquim D, Andrews WA. Evaluation of distances betwe<strong>en</strong> the<br />

mandibu<strong>la</strong>r teeth and the alveo<strong>la</strong>r process in Brazilians with normal occlusion. Am<br />

J Orthod D<strong>en</strong>tofacial Orthop 2010;137:308.e1-308.e4<br />

TRIBUNA ORTODÓNCICA 49

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!