13.05.2013 Views

Impacto económico y social de la Industria del Tabaco en Honduras

Impacto económico y social de la Industria del Tabaco en Honduras

Impacto económico y social de la Industria del Tabaco en Honduras

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Impacto</strong> <strong>económico</strong> y<br />

<strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> <strong>de</strong>l<br />

<strong>Tabaco</strong> <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>


Cont<strong>en</strong>ido<br />

I. Introducción 5<br />

II. Caracterización <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> 7<br />

III. <strong>Impacto</strong> <strong>económico</strong> y <strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> 23<br />

3.1. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera al Producto Interno Bruto <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong> 23<br />

3.2. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong> Recaudación Fiscal <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong> 25<br />

3.3. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong> 29<br />

3.4. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> empleos<br />

e ingresos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> 31<br />

3.5. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera <strong>en</strong> inversión <strong>social</strong> a <strong>Honduras</strong> 35


I. Introducción<br />

El <strong>en</strong>ca<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> valor <strong>en</strong> el cultivo, industrialización y<br />

v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cigarrillos y puros g<strong>en</strong>era una dinámica importante<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

La alta calidad <strong>de</strong>l tabaco que produce <strong>Honduras</strong> es cada vez más<br />

cotizado <strong>en</strong> los mercados internacionales para <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> puros,<br />

situación que favorece <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> producto <strong>de</strong>l<br />

tabaco y que g<strong>en</strong>era gran cantidad <strong>de</strong> empleos <strong>en</strong> zonas específicas<br />

<strong>de</strong> este país, como por ejemplo <strong>en</strong> el Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l Paraíso, <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

zona ori<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

A<strong>de</strong>más, el Sector Tabacalero Hondureño también ti<strong>en</strong>e<br />

repres<strong>en</strong>tación <strong>en</strong> el panorama <strong>económico</strong> y <strong>social</strong> por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

empresa Tabacalera Hondureña S.A afiliada a <strong>la</strong> internacional British<br />

American Tobacco, empresa <strong>de</strong>dicada a <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> cigarrillos y<br />

que g<strong>en</strong>era importantes ingresos a <strong>la</strong> economía <strong>de</strong>l país.<br />

En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes páginas, se realiza una caracterización <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong><br />

<strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong> y <strong>la</strong>s particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> ésta <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, así como el<br />

análisis <strong>de</strong>l impacto <strong>económico</strong> y <strong>social</strong> que <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s<br />

productivas <strong>de</strong> esta <strong>Industria</strong> aportan a <strong>la</strong> realidad <strong>de</strong>l país 1 .<br />

En mom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> economías turbul<strong>en</strong>tas y dón<strong>de</strong> <strong>la</strong> situaciones<br />

<strong>social</strong>es como el <strong>de</strong>sempleo, <strong>la</strong> inseguridad y otros van cada vez más<br />

<strong>en</strong> aum<strong>en</strong>to, es importante t<strong>en</strong>er c<strong>la</strong>ro cuales son los b<strong>en</strong>eficios que<br />

<strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s productivas aportan al país, <strong>en</strong> este caso<br />

específico, <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s re<strong>la</strong>cionadas con el tabaco, su cultivo,<br />

producción y distribución.<br />

1 El pres<strong>en</strong>te es un resum<strong>en</strong> ejecutivo, g<strong>en</strong>erado para BATCA, tomando como insumo el informe<br />

final <strong>de</strong>nominado “<strong>Impacto</strong> Socio-<strong>económico</strong> <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong> <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>”. Este resum<strong>en</strong> consi<strong>de</strong>ra los<br />

puntos relevantes i<strong>de</strong>ntificados por BATCA.<br />

5


<strong>Tabaco</strong> Hondureño: Calidad<br />

reconocida internacionalm<strong>en</strong>te


II. Caracterización <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad<br />

tabacalera <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Las características <strong>de</strong>l suelo y su adaptabilidad para el cultivo <strong>de</strong> esta p<strong>la</strong>nta, un<br />

recurso humano compet<strong>en</strong>te y <strong>de</strong> alta experi<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> el manejo <strong>de</strong> éste cultivo, así<br />

como un clima apto para <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> <strong>la</strong> semil<strong>la</strong>, hac<strong>en</strong> a <strong>Honduras</strong> cada vez<br />

más reconocido por <strong>la</strong> alta calidad <strong>de</strong>l tabaco que se produce.<br />

En <strong>Honduras</strong>, <strong>la</strong> producción agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l<br />

tabaco, se da principalm<strong>en</strong>te por gran<strong>de</strong>s<br />

productores agríco<strong>la</strong>s que a<strong>de</strong>más son<br />

usualm<strong>en</strong>te fabricantes <strong>de</strong> puros, por lo<br />

cual, p<strong>la</strong>nifican <strong>la</strong>s cosechas <strong>de</strong> tabaco,<br />

ajustadas a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> producto<br />

fabricado que t<strong>en</strong>gan. Algunos <strong>de</strong> éstos<br />

gran<strong>de</strong>s productores también abastec<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

este cultivo, a otras pequeñas o medianas<br />

empresas fabricantes y comercializadoras<br />

<strong>de</strong> puros, los cuáles previam<strong>en</strong>te solicitan al<br />

productor sus requerimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> tabaco.<br />

Dado el crecimi<strong>en</strong>to que ha t<strong>en</strong>ido el<br />

mercado <strong>de</strong> puros hondureños, adicional a<br />

<strong>la</strong>s producciones <strong>de</strong> tabaco locales para <strong>la</strong><br />

fabricación <strong>de</strong> éstos, es necesario también<br />

<strong>la</strong> importación <strong>de</strong> otros tipos <strong>de</strong> tabaco no<br />

producidos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, <strong>en</strong> su mayoría<br />

tabaco <strong>de</strong> Nicaragua y República Dominicana,<br />

que forman parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> los<br />

distintos tipos <strong>de</strong> puros que se produc<strong>en</strong>.<br />

A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong> única fábrica <strong>de</strong> cigarrillos<br />

exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, importa el 100% <strong>de</strong><br />

su materia prima <strong>de</strong> tabaco <strong>de</strong> países como<br />

Estados Unidos y Brasil principalm<strong>en</strong>te.<br />

7


8<br />

El cultivo <strong>de</strong>l tabaco para puros pres<strong>en</strong>ta características importantes para asegurar el aroma y<br />

calidad necesarios:<br />

1. Se utilizan varieda<strong>de</strong>s difer<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> semil<strong>la</strong> <strong>de</strong> tabaco y con sistemas <strong>de</strong> cultivos difer<strong>en</strong>tes.<br />

2. Requiere <strong>de</strong> más mano <strong>de</strong> obra para el cultivo <strong>de</strong> tabaco para puros ya que <strong>la</strong> forma <strong>de</strong><br />

cosecha es hoja por hoja, dado que el producto final busca hojas <strong>en</strong>teras.<br />

3. La duración <strong>de</strong> <strong>la</strong> cosecha es mayor, 40 días inverna<strong>de</strong>ros, 90 días <strong>en</strong> campos y 30 días <strong>de</strong><br />

secado, esto sólo para <strong>la</strong> pre industria (tabaco <strong>en</strong> rama, para exportación o consumo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

fábrica)<br />

4. La curación <strong>de</strong>l tabaco dura hasta 2 años, los niveles residuales <strong>de</strong> químicos están <strong>de</strong>bajo<br />

<strong>de</strong> los estándares europeos.<br />

Otra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s características principales que favorece a los productores <strong>de</strong> este cultivo es que<br />

su cosecha se contrata, previo a <strong>la</strong> siembra, lo que asegura <strong>la</strong> colocación <strong>de</strong>l producto <strong>en</strong> el<br />

mercado <strong>de</strong> puros nacional o internacional.<br />

A<strong>de</strong>más, <strong>la</strong> cosecha repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> época don<strong>de</strong> más empleo g<strong>en</strong>era a <strong>la</strong> producción agríco<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong>l tabaco.<br />

Zonas <strong>de</strong> cultivo <strong>de</strong>l tabaco <strong>de</strong> mayor importancia y tipo <strong>de</strong> tabaco que se cultiva<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Según estadísticas <strong>de</strong> <strong>la</strong> FAO, <strong>en</strong> los últimos años, <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> se estima que <strong>la</strong>s áreas<br />

cosechadas con tabaco <strong>en</strong> promedio osci<strong>la</strong>n <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s 4119 a <strong>la</strong>s 4400 héctareas.<br />

Tab<strong>la</strong> No.1:<br />

Área cosechada <strong>de</strong> tabaco bruto<br />

Año Área cosechada <strong>de</strong> tabaco<br />

bruto (hectáreas) 1<br />

2006 4350 (F)<br />

2007 4400 (F)<br />

2008 4119 (Im)<br />

2009 4189 (Im)<br />

2010 4300 (Im)<br />

1 FAOSTAT | © FAO Dirección <strong>de</strong> Estadística 2012 | URL:http://faostat.fao.org/site/567/DesktopDefault.aspx?PageID=567#ancor<br />

1:27PM 22/02/2012. F = Estimación FAO | Im = Datos <strong>de</strong> FAO basados <strong>en</strong> una metodología <strong>de</strong> imputación.


Según <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistas realizadas a los principales productores <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, éste país<br />

ti<strong>en</strong>e cuatro zonas, <strong>en</strong> dón<strong>de</strong> se ha conc<strong>en</strong>trado <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> los últimos años.<br />

Tab<strong>la</strong> No.2:<br />

Zonas <strong>de</strong> mayor producción agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> tabaco<br />

Zonas <strong>de</strong> mayor producción<br />

<strong>de</strong> tabaco<br />

Zona Ori<strong>en</strong>tal:<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Paraíso<br />

(Valle <strong>de</strong> Jamastrán)<br />

Zona Ori<strong>en</strong>tal:<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> O<strong>la</strong>ncho<br />

(Valle <strong>de</strong> Azacualpa)<br />

Zona C<strong>en</strong>tral:<br />

Departam<strong>en</strong>to Francisco Morazán<br />

(Valle Ta<strong>la</strong>nga)<br />

Zona Occi<strong>de</strong>nte:<br />

Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Copán<br />

Tipo <strong>de</strong> tabaco producido<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> zona<br />

80% Semil<strong>la</strong> Habano:<br />

Corollo, Criollo, etc.<br />

20% Semil<strong>la</strong> Connecticut<br />

70% Semil<strong>la</strong> Habano:<br />

Corollo, Criollo, etc.<br />

30% Semil<strong>la</strong> Connecticut<br />

70% Semil<strong>la</strong> Habano:<br />

Corollo, Criollo, etc.<br />

30% Semil<strong>la</strong> Connecticut<br />

70% Semil<strong>la</strong> Habano:<br />

Corollo, Criollo, etc.<br />

Fu<strong>en</strong>te: Entrevista realizada a repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia <strong>Tabaco</strong> el 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong>l 2012.<br />

% <strong>de</strong> producción<br />

país proce<strong>de</strong>nte <strong>de</strong><br />

cada zona<br />

80%<br />

Principales productores agríco<strong>la</strong>s <strong>de</strong> tabaco <strong>de</strong>l país<br />

La Asociación Hondureña <strong>de</strong> Productores <strong>de</strong> <strong>Tabaco</strong> y Puros (APROTABACOH) es <strong>la</strong> <strong>en</strong>tidad<br />

que agremia a los principales productores agríco<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong> <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>. A continuación<br />

se <strong>en</strong>listan los productores agríco<strong>la</strong>s con mayor participación <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción país <strong>de</strong> este<br />

cultivo.<br />

Tab<strong>la</strong> No.3:<br />

Principales productores agríco<strong>la</strong>s <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa /<br />

finca productora<br />

7%<br />

6%<br />

7%<br />

Ubicación % <strong>de</strong> participación <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> producción total <strong>de</strong><br />

tabaco<br />

P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia <strong>Tabaco</strong> Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Paraíso y<br />

Francisco Morazán 90%<br />

Agroindustrias La epe Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Paraíso<br />

<strong>Tabaco</strong>s <strong>de</strong> Copán Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Copán 10%<br />

Fu<strong>en</strong>te: Entrevista realizada a repres<strong>en</strong>tante <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cámara <strong>de</strong> Comercio <strong>de</strong> Danlí y repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia <strong>Tabaco</strong> el 13 <strong>de</strong><br />

marzo <strong>de</strong>l 2012.<br />

9


10<br />

Ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> Valor: Múltiples actores involucrados <strong>en</strong> <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> producción<br />

agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l tabaco, múltiples impactos <strong>en</strong> <strong>la</strong> economía:<br />

Consi<strong>de</strong>rando que el cultivo <strong>de</strong>l tabaco para puros requiere <strong>de</strong> cuidados especiales<br />

para obt<strong>en</strong>er <strong>la</strong>s hojas i<strong>de</strong>ales y que <strong>la</strong>s mismas estén libres <strong>de</strong> p<strong>la</strong>gas, el cuidado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

p<strong>la</strong>ntaciones requiere un alto uso <strong>de</strong> agroquímicos y fertilizantes, así como una óptima<br />

irrigación y mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> los suelos.<br />

A continuación se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>n los principales actores involucrados <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción<br />

agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>:<br />

Mano <strong>de</strong> obra agríco<strong>la</strong>: que trabaja <strong>en</strong> <strong>la</strong> preparación <strong>de</strong> los campos, el trasp<strong>la</strong>nte <strong>de</strong><br />

p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong> los semilleros a los campos, cosecha <strong>en</strong> sí y <strong>en</strong> el proceso <strong>de</strong> curado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hojas.<br />

En <strong>la</strong> producción agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> tabaco, ésta es <strong>de</strong>finitivam<strong>en</strong>te el factor más importante.<br />

Productores agríco<strong>la</strong>s <strong>de</strong> los distintos tipos <strong>de</strong> tabaco: dado que el cultivo requiere<br />

<strong>de</strong> una alta inversión, los productores agríco<strong>la</strong>s son fundam<strong>en</strong>tales para este cultivo <strong>en</strong><br />

<strong>Honduras</strong>.<br />

<strong>Industria</strong> <strong>de</strong> agroquímicos: prove<strong>en</strong> a los productores <strong>de</strong> los insumos necesarios<br />

asociados con agroquímicos, fertilizantes, fungicidas, insecticidas y <strong>de</strong>sinfectantes<br />

requeridos para el cultivo <strong>de</strong>l tabaco.<br />

Sistemas <strong>de</strong> riego y secado: <strong>la</strong> maquinaria asociada al riego y secado <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong>l<br />

tabaco es parte importante <strong>de</strong>l proceso productivo.<br />

Servicios <strong>de</strong> logística y transporte: utilizados para llevar <strong>la</strong>s hojas <strong>de</strong> tabaco <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los<br />

campos hasta <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong> procesami<strong>en</strong>to.<br />

Servicios <strong>de</strong> asist<strong>en</strong>cia técnica: tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s gubernam<strong>en</strong>tales que<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción o injer<strong>en</strong>cia con los cultivos, como por <strong>la</strong>s empresas que manufacturan el<br />

tabaco y que gestionaron <strong>la</strong> compra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cosechas, por lo que intervi<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> asesoría<br />

<strong>de</strong> los productores como <strong>en</strong> <strong>la</strong> revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong>s normas <strong>de</strong> calidad establecidas.


Producción agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Con el objetivo <strong>de</strong> t<strong>en</strong>er un <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong>l Sector Tabacalero <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, <strong>en</strong> su<br />

etapa <strong>de</strong> producción agríco<strong>la</strong>, se revisó el volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> producción <strong>de</strong>l tabaco y el costo <strong>de</strong><br />

dicha producción, así como el precio <strong>de</strong> compra <strong>de</strong>l tabaco a los productores.<br />

Tab<strong>la</strong> No.4:<br />

Datos <strong>de</strong> producción agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Año Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

producción <strong>de</strong> tabaco<br />

(Kg) 1<br />

Valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción<br />

<strong>de</strong> tabaco ($) 2<br />

Precios pagados al<br />

productor <strong>de</strong> tabaco<br />

(dó<strong>la</strong>res / tone<strong>la</strong>das) 3<br />

2006 6,441,000.00 10,259,000.00 3,262.45<br />

2007 6,500,000.00 (F) 10,353,000.00 3,546.15<br />

2008 6,033,000.00 (Im) 9,609,000.00 3,854.51<br />

2009 6,098,000.00 (Im) 9,713,000.00 4,189.68<br />

2010 5,700,000.00 (Im) 9,079,000.00 4,554.00<br />

1 FAOSTAT | © FAO Dirección <strong>de</strong> Estadística 2012 |URL:http://faostat.fao.org/site/613/DesktopDefault.aspx?PageID=613#ancor<br />

1:25PM 22/02/2012. El valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción bruta se ha compi<strong>la</strong>do multiplicando <strong>la</strong> producción bruta <strong>en</strong> términos físicos por<br />

los precios <strong>de</strong> los productos a puerta <strong>de</strong> finca.<br />

F = Estimación FAO | Im = Datos <strong>de</strong> FAO basados <strong>en</strong> una metodología <strong>de</strong> imputación.<br />

2 FAOSTAT | © FAO Dirección <strong>de</strong> Estadística 2012 |URL:http://faostat.fao.org/site/613/DesktopDefault.aspx?PageID=613#ancor<br />

22/02/2012<br />

3 Información <strong>de</strong> productores. Ernesto Salmerón (P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia Cigars)<br />

11


12<br />

Exportación agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong>l tabaco y principales <strong>de</strong>stinos<br />

En <strong>Honduras</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong>l cultivo <strong>de</strong> tabaco han ido adquiri<strong>en</strong>do mayor relevancia,<br />

si<strong>en</strong>do así que <strong>en</strong> los últimos cinco años se han exportado <strong>en</strong> promedio 14,52 millones <strong>de</strong><br />

dó<strong>la</strong>res <strong>en</strong> tabaco bruto por año.<br />

Tab<strong>la</strong> No.5:<br />

Datos asociados a <strong>la</strong> exportación agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Año Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong><br />

tabaco (Kg) 1<br />

Valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> tabaco<br />

($) 2<br />

2006 2,411,000.50 15,837,038.00<br />

2007 1,966,000.80 16,988,034.90<br />

2008 1,787,000.80 15,071,996.20<br />

2009 1,493,000.50 9,370,580.50<br />

2010 1,472,001.00 15,699,142.60<br />

2011 1,680,000.30 18,964,567.90<br />

1 y 2: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong> Comercio<br />

Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

Gráfico No.1:<br />

Principales <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> tabaco hondureño<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong><br />

Comercio Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

Según se observa <strong>en</strong> el gráfico, durante el 2009 y el 2010, Estados Unidos bajó<br />

consi<strong>de</strong>rablem<strong>en</strong>te <strong>la</strong> importación <strong>de</strong> tabaco hondureño, situación que parece haberse visto<br />

comp<strong>en</strong>sada por el aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> exportaciones hacia República Dominicana y Nicaragua.<br />

Se <strong>de</strong>be recordar que el tabaco es un bi<strong>en</strong> <strong>de</strong> consumo secundario, y como tal, es más<br />

susceptible a <strong>la</strong>s crisis económicas.


E<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> Cigarrillos y Puros:<br />

Valor e impacto <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Principales empresas <strong>de</strong> manufactura <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

En el mercado hondureño, so<strong>la</strong>m<strong>en</strong>te <strong>la</strong> empresa Tabacalera Hondureña S.A. se<br />

<strong>de</strong>dica a <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> cigarrillos, mi<strong>en</strong>tras que para el caso <strong>de</strong> los puros, exist<strong>en</strong><br />

diversas empresas con participación <strong>en</strong> <strong>la</strong> fabricación, si<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s principales <strong>Tabaco</strong>s<br />

<strong>de</strong> Ori<strong>en</strong>te y Agroindustrias La epe.<br />

A continuación se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>s <strong>la</strong>s principales empresas re<strong>la</strong>cionadas con <strong>la</strong> manufactura<br />

<strong>de</strong> cigarrillos o puros <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

Nombre <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pricipales empresas<br />

fabricantes <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> tabaco<br />

Cigarrillos Puros<br />

Tabacalera Hondureña, S.A. <br />

<strong>Tabaco</strong>s <strong>de</strong> Ori<strong>en</strong>te <br />

<strong>Honduras</strong> American Tobacco <br />

<strong>Honduras</strong> Cigars <br />

Agroindustrias La epe <br />

Raíces cubanas <br />

San Judas Ta<strong>de</strong>o <br />

Flor <strong>de</strong> Copán <br />

Fu<strong>en</strong>te: Entrevista realizada a repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>Tabaco</strong>s <strong>de</strong> Ori<strong>en</strong>te y Cámara <strong>de</strong> Comercio <strong>de</strong><br />

Danlí. 13 <strong>de</strong> marzo <strong>de</strong>l 2012.<br />

Según datos obt<strong>en</strong>idos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Cámara <strong>de</strong> Danlí, <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> exist<strong>en</strong><br />

aproximadam<strong>en</strong>te 23 empresas <strong>de</strong>dicadas a <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> puros <strong>de</strong> alta calidad.<br />

13


14<br />

Principales actores involucrados <strong>en</strong> <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> fabricación <strong>de</strong> cigarrillos y<br />

puros<br />

A continuación se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>n los principales actores involucrados <strong>en</strong> <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong><br />

productos <strong>de</strong>l tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Empresas fabricantes: por medio <strong>de</strong> éstas, se g<strong>en</strong>eran gran<strong>de</strong>s producciones <strong>de</strong><br />

cigarrillos y puros <strong>en</strong> el país.<br />

Mano <strong>de</strong> obra especializada: <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> puros ti<strong>en</strong>e alta <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> mano<br />

<strong>de</strong> obra especializada, dado el carácter artesanal <strong>de</strong> <strong>la</strong> e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> puros. Aunque el<br />

proceso <strong>de</strong> industrialización <strong>de</strong> cigarrillos está altam<strong>en</strong>te mecanizado, también se requiere<br />

personal específico <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong> procesami<strong>en</strong>to.<br />

Proveedores <strong>de</strong> materia prima para <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> cigarrillos: específicam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, se utilizan proveedores nacionales para adhesivos, polipropil<strong>en</strong>o, almidón <strong>de</strong><br />

maíz, glicerina, acido láctico, tape <strong>de</strong> caja, tintas para caja, azúcar y solv<strong>en</strong>tes específicos.<br />

Proveedores <strong>de</strong> materia prima para <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> puros: específicam<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, se utilizan proveedores nacionales principalm<strong>en</strong>te para cajas y mol<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

ma<strong>de</strong>ra, tubos y bobinas <strong>de</strong> celofán, anillos-etiquetas, cajas <strong>de</strong> emba<strong>la</strong>je, pinturas, ma<strong>de</strong>ras.<br />

Servicios aduaneros y líneas áreas: con los cuales se realiza <strong>la</strong> coordinación <strong>de</strong> <strong>en</strong>víos<br />

<strong>de</strong> merca<strong>de</strong>ría a los comercializadores.


Fabricación <strong>de</strong> productos <strong>de</strong>l tabaco: cigarrillos y puros<br />

Como se m<strong>en</strong>cionó anteriorm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, el sector secundario <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad<br />

tabacalera produce cigarrillos y puros. Los primeros son comercializados <strong>de</strong>ntro como fuera<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s fronteras hondureñas, mi<strong>en</strong>tras que los puros son fabricados para exportación. A<br />

continuación se pres<strong>en</strong>tan datos <strong>de</strong> producción <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

Tab<strong>la</strong> No.6:<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> fabricación cigarrillos y puros <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Año Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción<br />

cigarrillos (miles <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s) 1<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> producción puros<br />

(unida<strong>de</strong>s) 2<br />

2006 6,851,112 54,157,350<br />

2007 6,305,857 55,141,500<br />

2008 6,143,407 56,235,000<br />

2009 6,178,331 57,450,000<br />

2010 5,373,407 58,800,000<br />

2011 5,731,590 60,300,000<br />

1 Datos <strong>de</strong> producción proporcionados por BATCA.<br />

2 Datos obt<strong>en</strong>idos por medio <strong>de</strong> <strong>en</strong>trevista con tres <strong>de</strong> los principales fabricantes <strong>de</strong> puros.<br />

Según se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior <strong>en</strong> términos unitarios <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> cigarrillos<br />

supera a <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> puros. La mayor producción <strong>de</strong> cigarrillos se explica gracias a los<br />

difer<strong>en</strong>tes procesos <strong>de</strong> fabricación <strong>de</strong> puros y cigarrillos, don<strong>de</strong> los primeros requier<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

procesos <strong>de</strong> fabricación más artesanales mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> el segundo caso se trata <strong>de</strong> procesos<br />

altam<strong>en</strong>te mecanizados. A pesar <strong>de</strong> esto los puros ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una participación importante cuyo<br />

efecto se pue<strong>de</strong> ver <strong>en</strong> el dinero g<strong>en</strong>erado por <strong>la</strong>s exportaciones realizadas.<br />

Se observa una t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia <strong>de</strong>creci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> cigarrillos, con un leve repunte <strong>en</strong><br />

el 2011 alcanzando los 5731 millones <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s. Esto traducido <strong>en</strong> cajetil<strong>la</strong>s <strong>de</strong> 20 unida<strong>de</strong>s<br />

repres<strong>en</strong>tó para ese año una producción <strong>de</strong> 286 millones <strong>de</strong> cajetil<strong>la</strong>s.<br />

15


16<br />

Exportación <strong>de</strong> productos <strong>de</strong>l tabaco: cigarrillos y puros<br />

El análisis <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> los principales productos <strong>de</strong>l tabaco e<strong>la</strong>borados <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>,<br />

refleja c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te que <strong>en</strong> este país <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong> puros ti<strong>en</strong>e mayor aporte al total <strong>de</strong><br />

exportaciones <strong>de</strong>l Sector secundario <strong>de</strong> esta <strong>Industria</strong>.<br />

Tab<strong>la</strong> No.7:<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> cigarrillos y puros <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Año Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong><br />

cigarrillos (kg)<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong><br />

puros (kg)<br />

2006 5,022,000.10 3,827,000.30<br />

2007 5,968,000.30 5,369,001.00<br />

2008 4,942,000.90 6,299,000.20<br />

2009 p/ 5,830,000.10 3,690,000.70<br />

2010 p/ 4,254,000.90 3,433,000.10<br />

2011 p/ 4,648,000.10 3,779,000.50<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong><br />

Comercio Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

En <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> se observa que el volum<strong>en</strong> exportado <strong>de</strong> cigarrillos es mayor al <strong>de</strong> puros, con <strong>la</strong><br />

mayor expresión <strong>de</strong> li<strong>de</strong>razgo <strong>en</strong> el 2009 con un 60% <strong>de</strong> repres<strong>en</strong>tatividad.<br />

Según datos proporcionados por BATCA, el principal productor <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, se<br />

exportaron para el 2011 3863 millones <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s, alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> un 67% <strong>de</strong> <strong>la</strong> producción.<br />

En <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te tab<strong>la</strong> se muestran los datos exportaciones <strong>de</strong> cigarrillos para los años 2006 a<br />

2011.<br />

Tab<strong>la</strong> No.8:<br />

Exportación <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Año Exportación <strong>de</strong> cigarrillos<br />

(miles <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s) 1<br />

2006 4,965,468<br />

2007 4,422,899<br />

2008 4,234,400<br />

2009 4,325,920<br />

2010 3,570,930<br />

2011 3,863,586<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos proporcionados por BATCA<br />

Como se observa <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> cigarrillos sufrieron una c<strong>la</strong>ra<br />

disminución para el año 2010, con un repunte para el 2011.


Según datos <strong>de</strong>l Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>, al analizar <strong>la</strong>s exportaciones <strong>en</strong> dó<strong>la</strong>res tanto <strong>de</strong><br />

cigarrillos como <strong>de</strong> puros, queda c<strong>la</strong>ro que los puros ti<strong>en</strong><strong>en</strong> una c<strong>la</strong>ra v<strong>en</strong>taja sobre el valor<br />

que g<strong>en</strong>era <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong> cigarrillos. En el sigui<strong>en</strong>te gráfico se compara el comportami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> ambos productos para los periodos 2006 a 2011.<br />

Gráfico No.2:<br />

Valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong> cigarrillos y puros <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> <strong>en</strong> dó<strong>la</strong>res<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong><br />

Comercio Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

Como se pue<strong>de</strong> apreciar <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> cigarrillos fueron cercanas a los 28 millones <strong>de</strong><br />

dó<strong>la</strong>res mi<strong>en</strong>tras que los puros alcanzaron los 73 millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res <strong>en</strong> ese año.<br />

Acor<strong>de</strong> con los datos proporcionados por el Banco C<strong>en</strong>tral el mejor año para <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong><br />

puros fue el 2008 alcanzando los 97 millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res con una fuerte caída para el sigui<strong>en</strong>te<br />

año. A pesar <strong>de</strong> esto ya para el 2010 los puros mostraron una recuperación <strong>de</strong>l 9% con<br />

respecto al año anterior alcanzando los 80 millones <strong>en</strong> el 2011.<br />

En el caso <strong>de</strong> los cigarrillos el mejor año se vio <strong>en</strong> el 2009 promediando alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong><br />

Respecto a los principales <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> los productos <strong>de</strong>l tabaco, a continuación<br />

se muestran <strong>la</strong>s gráficas correspondi<strong>en</strong>tes tanto a cigarrillos como a puros.<br />

17


18<br />

Gráfico No.3:<br />

Principales <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> cigarrillos<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong><br />

Comercio Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

En cuanto a cigarrillos, se observa que <strong>Honduras</strong> exporta principalm<strong>en</strong>te este producto<br />

hacia <strong>la</strong> región c<strong>en</strong>troamericana, principalm<strong>en</strong>te hacia Nicaragua, Costa Rica y Guatema<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> los cuales repres<strong>en</strong>tan un 78% <strong>de</strong> importancia <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones. Adicionalm<strong>en</strong>te se<br />

visualiza que El Salvador es otro <strong>de</strong>stino repres<strong>en</strong>tativo <strong>de</strong> exportación contando con un<br />

10% <strong>de</strong> importancia, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong>l Caribe se exporta a países como República<br />

Dominicana y Bahamas.


Gráfico No.4:<br />

Principales <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> puros<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Información disponible <strong>en</strong> http://www.bch.hn/sector_externo.php | Estadísticas <strong>de</strong><br />

Comercio Exterior (Exp/Imp) e Inversión Extranjera Directa.<br />

Respecto a los <strong>de</strong>stinos <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong> puros, se ve c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te que el principal receptor<br />

<strong>de</strong> los puros hondureños es Estados Unidos, aunque <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad, <strong>la</strong>s empresas fabricantes<br />

están haci<strong>en</strong>do esfuerzos importantes por colocar también sus productos es países europeos,<br />

<strong>en</strong> los que aum<strong>en</strong>tan su p<strong>en</strong>etración año a año.<br />

19


20<br />

La V<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> Cigarrillos es<strong>la</strong>bón<br />

final <strong>de</strong> <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>na <strong>de</strong> valor<br />

En <strong>Honduras</strong>, el sector terciario <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera está repres<strong>en</strong>tado por <strong>la</strong> industria<br />

<strong>de</strong>l cigarrillo, qui<strong>en</strong>es si comercializan producto a lo interno <strong>de</strong>l país. En el caso <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria<br />

<strong>de</strong> los puros, cada fabricante exporta sus marcas, o <strong>la</strong>s <strong>de</strong> terceros que les contratan para<br />

su fabricación, directam<strong>en</strong>te a los comercializadores, mi<strong>en</strong>tras que <strong>la</strong> distribución y v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong><br />

productos a lo interno <strong>de</strong>l país es prácticam<strong>en</strong>te nu<strong>la</strong>.<br />

Principales empresas comercializadoras <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> tabaco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

En el mercado hondureño, es c<strong>la</strong>ro el li<strong>de</strong>razgo que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong>s marcas <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía BAT <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s prefer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> consumo <strong>de</strong> los fumadores <strong>de</strong>l país.<br />

Tab<strong>la</strong> No.9:<br />

Principales empresas comercializadoras y marcas que se distribuy<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Empresas<br />

comercializadoras<br />

Marcas <strong>de</strong> cigarrillos que se<br />

comercializan <strong>en</strong> el país<br />

% <strong>de</strong> participación<br />

<strong>de</strong> mercado 2011<br />

BAT <strong>Honduras</strong> Belmont, Kool, K<strong>en</strong>t, Royal, Viceroy 96.5%<br />

Philip Morris International L&M, Marlboro, Lí<strong>de</strong>r, Rubios 2.8%<br />

Otros Mo<strong>de</strong>rn, Hill, S<strong>en</strong>eca 0.8%<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por el área <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> BATCA.<br />

Respecto al mercado <strong>de</strong> puros, <strong>la</strong>s marcas más importantes que se comercializan <strong>en</strong> los<br />

mercados internacionales son: Rocky Patell, Flor <strong>de</strong> Selva, Lempira Puro, 5 Vegas Gold, Max,<br />

Camacho y P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, <strong>en</strong>tre otras.


Principales medios <strong>de</strong> distribución utilizados para <strong>la</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Con base <strong>en</strong> información suministrada por el área <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> BATCA, si<strong>en</strong>do ésta<br />

<strong>la</strong> empresa que ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> mayor participación <strong>de</strong> mercado, se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>n los difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong><br />

distribución que se utilizan <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> para <strong>la</strong> comercialización <strong>de</strong> los cigarrillos.<br />

Tab<strong>la</strong> No.10:<br />

Tipos <strong>de</strong> distribución para <strong>la</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Tipos <strong>de</strong> distribución Cantidad <strong>de</strong> puntos <strong>de</strong><br />

v<strong>en</strong>ta alcanzados por<br />

este medio<br />

% <strong>de</strong> puntos <strong>de</strong><br />

v<strong>en</strong>tas alcanzados<br />

por este medio<br />

Distribución directa 18,000.00 65%<br />

Distribución indirecta (por mayoristas) 13,500.00 25%<br />

Distribución tercerizada 1.500.00 10%<br />

Total 33,000.00 100%<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por el área <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> BATCA.<br />

Como se observa <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong>, <strong>la</strong> distribución directa continua si<strong>en</strong>do el medio <strong>de</strong> distribución<br />

preferido para <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> este país. En total 33,000 puntos <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>en</strong><br />

<strong>Honduras</strong> percib<strong>en</strong> ingresos proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cigarrillos.<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes canales<br />

En <strong>Honduras</strong>, el canal con mayor relevancia es el Tradicional, el cual incluye <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tas <strong>en</strong><br />

supermercados y pulperías.<br />

Tab<strong>la</strong> No.11:<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> <strong>en</strong> miles <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s<br />

Año Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> cigarrillos<br />

colocados <strong>en</strong> Canal <strong>de</strong><br />

Autoservicios<br />

Volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> cigarrillos<br />

colocados <strong>en</strong> Canal<br />

Tradicional<br />

Volum<strong>en</strong> total <strong>de</strong><br />

cigarrillos colocados<br />

<strong>en</strong> el país<br />

2007 88,358.40 1,696,063.30 1,784,421.70<br />

2008 108,922.50 1,843,859.20 1,952,781.70<br />

2009 89,964.50 1,438,799.30 1,528,763.80<br />

2010 97,710.70 1,441,888.10 1,539,598.80<br />

2011 100,069.40 1,462,504.90 1,562,574.30<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por el área <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> BATCA.<br />

Según se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, <strong>la</strong> colocación total <strong>de</strong> producto <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes<br />

canales, ha experim<strong>en</strong>tado disminución a partir <strong>de</strong>l 2008, año que pres<strong>en</strong>ta el mayor dato <strong>de</strong><br />

comercialización <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> producto <strong>de</strong>l tabaco.<br />

21


22<br />

Valor total <strong>de</strong>l producto colocado <strong>en</strong> los canales <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Congru<strong>en</strong>te con el volum<strong>en</strong> <strong>de</strong> producto colocado, <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> que continúa refleja el valor <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

colocación <strong>de</strong>l producto <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

Tab<strong>la</strong> No.12:<br />

Valor <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> <strong>en</strong> dó<strong>la</strong>res<br />

Año Valor <strong>de</strong> cigarrillos<br />

colocados <strong>en</strong> Canal <strong>de</strong><br />

Autoservicios<br />

Valor <strong>de</strong> cigarrillos<br />

colocados <strong>en</strong> Canal<br />

Tradicional<br />

Valor total <strong>de</strong><br />

cigarrillos colocados<br />

<strong>en</strong> el país<br />

2007 5,045,000.50 91,865,000.90 96,911,000.40<br />

2008 6,555,000.80 102,072,000.20 108,627,000.80<br />

2009 6,439,000.20 87,347,000.20 93,786,000.40<br />

2010 7,217,000.50 96,276,000.90 103,494,000.40<br />

2011 8,245,000.80 108,350,000.70 116,596,000.50<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por el área <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> BATCA.<br />

Según se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong>, <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> los canales tradicionales repres<strong>en</strong>tan<br />

más <strong>de</strong>l 90% <strong>de</strong> <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tas totales, lo cual sugiere que <strong>la</strong>s pulperías y pequeños negocios<br />

g<strong>en</strong>eran v<strong>en</strong>tas importantes <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> productos <strong>en</strong> sus comercios.<br />

Ingresos percibidos por los <strong>de</strong>tallistas<br />

A partir <strong>de</strong> datos g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong>l mercado se estimaron los ingresos que recibieron los <strong>de</strong>tallistas<br />

producto <strong>de</strong> <strong>la</strong> comercialización y v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>. En <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te tab<strong>la</strong> se<br />

muestra el resultado obt<strong>en</strong>ido para esta estimación.<br />

Tab<strong>la</strong> No.13:<br />

Valor <strong>de</strong> comercialización <strong>de</strong> cigarrillos <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> <strong>en</strong> dó<strong>la</strong>res<br />

Datos G<strong>en</strong>erales Estimación <strong>de</strong><br />

ingresos<br />

Precio <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta promedio al consumirdor1 (dó<strong>la</strong>res por cigarrillo) 0.080<br />

Utilidad promedio para el <strong>de</strong>tallista sobre el precio al cosumidor1 0.0081<br />

(dó<strong>la</strong>res por cigarrillo)<br />

Cantidad <strong>de</strong> unida<strong>de</strong>s v<strong>en</strong>didas 2011 2 1,562,574,300.00<br />

Ingresos percibidos por los <strong>de</strong>tallistas 12,650,374.84<br />

1 Dato promedio a partir <strong>de</strong> precios <strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales marcas <strong>de</strong> cigarrillo proporcionado por BATCA<br />

2 Datos <strong>de</strong> v<strong>en</strong>tas totales <strong>de</strong> cigarrilos para el 2011 a partir <strong>de</strong> información comercial proporcionada por BATCA<br />

Como se pue<strong>de</strong> observar <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong>, los <strong>de</strong>tallistas obti<strong>en</strong><strong>en</strong> un marg<strong>en</strong> promedio <strong>de</strong>l 10%<br />

sobre el precio <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta unitario al consumidor. A nivel g<strong>en</strong>eral esto g<strong>en</strong>eró <strong>en</strong> el 2011<br />

ingresos para los <strong>de</strong>tallistas cercanos a los 13 millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res por concepto <strong>de</strong> <strong>la</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong><br />

cigarrillos.


III. <strong>Impacto</strong> <strong>económico</strong> y <strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Actividad Tabacalera <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong><br />

El impacto <strong>económico</strong> y <strong>social</strong> que ti<strong>en</strong>e una <strong>de</strong>terminada actividad productiva <strong>en</strong> los países,<br />

pue<strong>de</strong> ser medido <strong>de</strong>s<strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes perspectivas. Para este estudio, se consi<strong>de</strong>ró relevante valorar<br />

el aporte que ofrece <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l tabaco al Producto Interno Bruto (PIB) país, así como los<br />

aportes a <strong>la</strong> recaudación fiscal, a <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> empleos e ingresos y al comercio internacional<br />

<strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

A continuación los resultados obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> los indicadores <strong>en</strong> estudio.<br />

3.1. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera al Producto Interno Bruto <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

La i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong>l aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera al PIB <strong>de</strong>l país se estimó con base <strong>en</strong> el<br />

Valor Agregado Bruto (VAB) que el Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong> ha establecido para <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes<br />

activida<strong>de</strong>s productivas que se <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>n <strong>en</strong> el país.<br />

El VAB <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera que se pres<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te tab<strong>la</strong>, muestra el valor<br />

increm<strong>en</strong>tal aportado por cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes etapas productivas (cultivo <strong>de</strong> tabaco<br />

y e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> productos <strong>de</strong> tabaco) que atraviesan los productos <strong>de</strong>l tabaco, antes <strong>de</strong> su<br />

consumo final o hasta que se exportan.<br />

Tab<strong>la</strong> No.14:<br />

Valor Agregado Bruto <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera y <strong>de</strong> los Sectores Productivos País<br />

<strong>en</strong> millones <strong>de</strong> $<br />

Año VAB<br />

Cultivo <strong>de</strong>l<br />

tabaco<br />

VAB<br />

E<strong>la</strong>boración<br />

<strong>de</strong> productos<br />

<strong>de</strong> tabaco<br />

VAB Cultivo +<br />

VAB<br />

E<strong>la</strong>boración<br />

<strong>de</strong> productos<br />

<strong>de</strong> tabaco<br />

VAP<br />

Sector<br />

Agropecuario<br />

País<br />

VAB<br />

<strong>Industria</strong>s<br />

Manufactureras<br />

PIB<br />

País<br />

2006 10.30 43.32 53.61 1,285 2,056 10,840<br />

2007 11.45 41.85 53.28 1,462 2,203 12,274<br />

2008 9.77 46.43 56.20 1,675 2,455 13,790<br />

2009 9.09 46.96 59.05 1,548 2,372 14,075<br />

2010 9.25 45.00 54.26 1,773 2,609 15,291<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Subger<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Estudios Económicos. Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Estadísticas Macroeconómicas.<br />

A partir <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, se estimó el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes activida<strong>de</strong>s<br />

productivas <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria <strong>de</strong>l tabaco sobre el VAB <strong>de</strong>l Sector Agropecuario País, el VAB <strong>de</strong>l<br />

Sector <strong>Industria</strong>l País y sobre el PIB <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. A continuación los resultados obt<strong>en</strong>idos.<br />

23


24<br />

Gráfico No.5:<br />

Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> el producto interno bruto<br />

(PIB) <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Subger<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Estudios Económicos. Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Estadísticas Macroeconómicas.<br />

Como se observa <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l Sector tabaco que más aporte g<strong>en</strong>era<br />

al PIB Nacional es <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l sector secundario <strong>de</strong> esta industria, o sea <strong>la</strong> etapa <strong>de</strong><br />

e<strong>la</strong>boración <strong>de</strong> productos <strong>de</strong>l tabaco, como los cigarrillos y puros.<br />

A<strong>de</strong>más se obti<strong>en</strong>e, que <strong>en</strong> los últimos años investigados, el mayor aporte al PIB Hondureño se<br />

refleja <strong>en</strong> el 2006, con una participación <strong>de</strong>l 0.5%, mi<strong>en</strong>tras que <strong>en</strong> los años subsigui<strong>en</strong>tes, el<br />

aporte se estima <strong>en</strong> un 0.4%.


3.2. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong> Recaudación<br />

Fiscal <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

<strong>Honduras</strong> obti<strong>en</strong>e importantes ingresos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad<br />

tabacalera <strong>en</strong> éste país, dado <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes tipos <strong>de</strong><br />

impuestos, los cuáles son recaudados por difer<strong>en</strong>tes fu<strong>en</strong>tes.<br />

Para el análisis <strong>de</strong> este indicador, se consi<strong>de</strong>ran principalm<strong>en</strong>te los<br />

impuestos que llegan directam<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> Administración Tributaria<br />

C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>, pero adicionalm<strong>en</strong>te se contemp<strong>la</strong>n aquellos<br />

ingresos tributarios obt<strong>en</strong>idos por medio <strong>de</strong> los impuestos municipales<br />

y por medio <strong>de</strong>l Régim<strong>en</strong> <strong>de</strong> Seguridad Social, dado <strong>la</strong> importancia<br />

<strong>de</strong> éstos para los gobiernos locales y para <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tida<strong>de</strong>s a<br />

<strong>la</strong>s cuáles se dirige lo recaudado por medio <strong>de</strong>l Sistema <strong>de</strong> Seguridad<br />

Social aplicable <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

A continuación se <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>n los tipos <strong>de</strong> impuestos y aportes que<br />

fueron consi<strong>de</strong>rados para analizar el aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera<br />

a <strong>la</strong> Administración Tributaria C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

Impuestos directos: son aquellos impuestos <strong>de</strong> naturaleza<br />

directa que gravan <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> riqueza, <strong>la</strong> posesión <strong>de</strong><br />

activos/inversiones o <strong>la</strong> remisión <strong>de</strong> utilida<strong>de</strong>s. Estos impuestos son<br />

soportados por <strong>la</strong> industria. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> este grupo <strong>de</strong> impuestos se<br />

incluy<strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

• Impuesto sobre <strong>la</strong> r<strong>en</strong>ta<br />

• Ret<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te (asa<strong>la</strong>riado)<br />

• Ret<strong>en</strong>ción Art. 50 (Honorarios Profesionales)<br />

• Ret<strong>en</strong>ción Art. 5 (No resi<strong>de</strong>ntes)<br />

• Ganancia <strong>de</strong> Capital<br />

• Anticipo <strong>de</strong> r<strong>en</strong>ta (Art. 19)<br />

• Aportación Solidaria Temporal<br />

• Activo Neto<br />

Impuestos indirectos: Correspon<strong>de</strong> a los impuestos que paga<br />

<strong>la</strong> industria <strong>en</strong> forma monofásica y gravan <strong>en</strong> forma indirecta<br />

<strong>la</strong> capacidad económica, es <strong>de</strong>cir el consumo y <strong>la</strong> prestación<br />

<strong>de</strong> servicios. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> este grupo <strong>de</strong> impuestos se incluy<strong>en</strong> los<br />

sigui<strong>en</strong>tes:<br />

• V<strong>en</strong>tas interno<br />

• V<strong>en</strong>tas Vía Aduanas<br />

• Producción <strong>de</strong> cigarrillos<br />

• Actos administrativos<br />

• Derecho arance<strong>la</strong>rios <strong>de</strong> Importación (DAI)<br />

25


26<br />

Tab<strong>la</strong> No.15:<br />

Total <strong>de</strong> ingresos tributarios prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera <strong>en</strong> millones<br />

<strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res<br />

Año 2006 2007 2008 2009 2010 2011<br />

Impuestos directos 2.98 3.66 3.81 4.49 5.65 4.44<br />

Impuestos indirectos 31.20 34.16 39.90 41.48 40.08 43.21<br />

Total <strong>de</strong> impuestos<br />

pagados<br />

34.18 37.82 43.71 45.96 45.74 47.65<br />

Fu<strong>en</strong>te: Dirección Ejecutiva <strong>de</strong> Ingresos <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Memorando DEI-EF-D-008-2012 que remite información pública 017-12<br />

solicitada por <strong>la</strong> firma Deloitte & Touche.<br />

Según se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>ducir <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> recursos impositivos que g<strong>en</strong>era<br />

<strong>la</strong> Actividad Tabacalera se obti<strong>en</strong><strong>en</strong> por medio <strong>de</strong> los impuestos indirectos aplicables a ésta<br />

actividad económica, si<strong>en</strong>do el rubro fiscal asociado a <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> cigarrillos, el que<br />

g<strong>en</strong>eral el mayor porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> recaudación, porc<strong>en</strong>taje que osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre el 75% y 90% <strong>de</strong>l<br />

total <strong>de</strong> impuestos indirectos recaudados <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes años analizados.<br />

A continuación el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación que ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> Actividad <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

recaudación fiscal c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong>l gobierno <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.


Gráfico No.6:<br />

Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> <strong>la</strong> recaudación <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Administración Tributaria c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Fu<strong>en</strong>te: Dirección Ejecutiva <strong>de</strong> Ingresos <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Memorando DEI-EF-D-008-2012 que remite información pública 017-12<br />

solicitada por <strong>la</strong> firma Deloitte & Touche.<br />

Con base <strong>en</strong> los datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, se estima que el aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera<br />

a los ingresos fiscales recaudados por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Administración Tributaria <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

osci<strong>la</strong> <strong>en</strong>tre el 1.89% y el 2.23% <strong>en</strong> los años <strong>en</strong> estudio, según lo reportado por <strong>la</strong> Dirección<br />

Ejecutiva <strong>de</strong> Ingresos <strong>de</strong> este país.<br />

Es importante agregar que, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> los impuestos recaudados por <strong>la</strong> Administración<br />

Tributaria C<strong>en</strong>tral, por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> Dirección Ejecutiva <strong>de</strong> Ingresos, <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, <strong>la</strong> Actividad<br />

Tabacalera también percibe ingresos producto <strong>de</strong> los impuestos municipales y los impuestos<br />

parafiscales.<br />

Los impuestos locales municipales, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> su sust<strong>en</strong>to legal <strong>en</strong> el Decreto número 134-90,<br />

<strong>en</strong> el cuál se establece un porc<strong>en</strong>taje variable sobre v<strong>en</strong>tas netas que se <strong>de</strong>stinan a los<br />

gobiernos locales correspondi<strong>en</strong>tes. Dado que este rubro <strong>de</strong> recaudación está diseminado<br />

<strong>en</strong>tre los difer<strong>en</strong>tes municipios, se solicitó a <strong>la</strong>s empresas asociadas a <strong>la</strong> actividad tabacalera<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>, el monto cance<strong>la</strong>do por concepto <strong>de</strong> impuestos municipales, obt<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do los<br />

sigui<strong>en</strong>tes datos para los últimos cinco años.<br />

27


28<br />

Tab<strong>la</strong> No. 16:<br />

Desglose <strong>de</strong> impuestos locales municipales reportados <strong>en</strong> los últimos cinco años<br />

por <strong>la</strong>s principales empresas <strong>de</strong>l Sector Tabacalero<br />

Año Impuestos locales municipales<br />

reportados<br />

2007 $421,751.56<br />

2008 $423,768.81<br />

2009 $426,458.63<br />

2010 $508,052.61<br />

2011 $548,043.30<br />

Total $2,328,074.91<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por BATCA <strong>Honduras</strong> y Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia.<br />

De <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior se obti<strong>en</strong>e que, los gobiernos locales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s zonas <strong>en</strong> los cuáles se ubican<br />

<strong>la</strong>s empresas que refirieron información, han podido percibir más <strong>de</strong> dos millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res<br />

<strong>en</strong> ingresos producto <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera.<br />

Por otra parte, <strong>la</strong> economía Hondureña también recibe ingresos por medio <strong>de</strong> los aportes<br />

<strong>de</strong> parafiscalidad, estos aportes correspon<strong>de</strong>n a <strong>la</strong>s cotizaciones que bajo el sistema <strong>de</strong><br />

solidarismo <strong>la</strong>s empresas pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> Actividad Tabacalera aportan al Régim<strong>en</strong> <strong>de</strong><br />

Seguridad Social <strong>de</strong>l país, y para este caso específico son <strong>de</strong>terminados <strong>en</strong> base a los sa<strong>la</strong>rios<br />

pagados por <strong>la</strong> industria. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> este grupo <strong>de</strong> aportes se incluy<strong>en</strong> los sigui<strong>en</strong>tes:<br />

Tipo <strong>de</strong> aporte Base legal Base <strong>de</strong> cálculo<br />

Instituto Hondureño <strong>de</strong><br />

Seguridad Social<br />

Decreto 80-2001 Sa<strong>la</strong>rios Brutos<br />

Reg. Aportaciones Privadas Decreto 167/91 modificada Sa<strong>la</strong>rios Máximo <strong>de</strong> Ley<br />

(FOSAVI)<br />

<strong>de</strong>creto 53/93 FOSAVI<br />

Instituto Nacional Formación Decreto-Ley 10 (emitido el Sa<strong>la</strong>rios Brutos<br />

Profesional<br />

28/12/1972)<br />

Gaceta 20873<br />

La Actividad Tabacalera, repres<strong>en</strong>tada por <strong>la</strong>s principales empresas productoras <strong>de</strong> tabaco<br />

y fabricantes <strong>de</strong> puros, y <strong>la</strong> industria <strong>de</strong> los cigarrillos, ha g<strong>en</strong>erado al Régim<strong>en</strong> Solidario <strong>de</strong><br />

<strong>Honduras</strong>, durante los últimos cinco años, <strong>en</strong> promedio $2,814,700.15.


Tab<strong>la</strong> No. 17:<br />

Desglose <strong>de</strong> aportes parafiscales reportados <strong>en</strong> los últimos cinco años por <strong>la</strong>s<br />

principales empresas <strong>de</strong>l Sector Tabacalero<br />

Año Aportes parafiscales reportados<br />

2007 $2,391,013.57<br />

2008 $2,606,127.90<br />

2009 $2,792,584.37<br />

2010 $3,019,040.47<br />

2011 $3,264,734.44<br />

Total $14,073,500.76<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por BATCA <strong>Honduras</strong> y Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia.<br />

Es importante resaltar, que el monto total que se pres<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, no contemp<strong>la</strong><br />

<strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> empresas asociadas a <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>, sin embargo, el dato<br />

es repres<strong>en</strong>tativo <strong>de</strong>l aporte que esta <strong>Industria</strong> brinda a <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>tes organizaciones que se<br />

b<strong>en</strong>efician <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> aportes.<br />

A continuación se analiza el aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong>l sector tabacalero.<br />

3.3. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

En <strong>Honduras</strong>, el valor promedio anual <strong>de</strong> <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong> productos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad<br />

tabacalera <strong>en</strong> los últimos cinco años es <strong>de</strong> aproximadam<strong>en</strong>te 111 millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res.<br />

Tab<strong>la</strong> No.18:<br />

Valor total <strong>de</strong> exportaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera y el país <strong>en</strong> millones <strong>de</strong><br />

dó<strong>la</strong>res<br />

Año Valor total <strong>de</strong><br />

exportación <strong>de</strong> tabaco<br />

y sus productos<br />

Valor total <strong>de</strong><br />

exportación <strong>de</strong> Bi<strong>en</strong>es<br />

país<br />

Valor total <strong>de</strong><br />

exportaciones País<br />

2006 117,265,001.40 5,276,000,000.60 6,021,000,000.50<br />

2007 122,691,001.30 5,783,000,000.60 6,564,000,000.30<br />

2008 106,353,000.30 6,457,000,000.50 7,110,000,000.10<br />

2009 101,345,001.20 4,824,000,000.60 5,778,000,000.10<br />

2010 111,624,000.30 5,741,000,000.90 6,763,000,000.50<br />

Fu<strong>en</strong>te: Datos aportados por BATCA <strong>Honduras</strong> y Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia.<br />

Con los datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, se estimó el porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación que repres<strong>en</strong>tan <strong>la</strong>s<br />

exportaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera a <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es país y a <strong>la</strong>s totales <strong>de</strong><br />

<strong>Honduras</strong>. A continuación los resultados obt<strong>en</strong>idos.<br />

29


30<br />

Gráfico No .7:<br />

Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación que repres<strong>en</strong>ta el valor <strong>de</strong> <strong>la</strong> exportación <strong>de</strong>l tabaco y<br />

sus productos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> bi<strong>en</strong>es país y exportaciones totales país<br />

Fu<strong>en</strong>te: Banco C<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>. Subger<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Estudios Económicos. Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Estadísticas Macroeconómicas.<br />

Las cifras <strong>de</strong> exportación <strong>de</strong>l tabaco compite <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> con otros sectores igualm<strong>en</strong>te<br />

dinámicos, por ejemplo <strong>en</strong> el 2010 <strong>la</strong>s exportaciones <strong>de</strong> camarón cultivado cerraron <strong>en</strong> 200<br />

millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res, según datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> Asociación Nacional <strong>de</strong> Acuicultores <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

(ANDAH).<br />

Por otro <strong>la</strong>do, el café es un pi<strong>la</strong>r importante <strong>en</strong> <strong>la</strong>s exportaciones, brindando ingresos para <strong>la</strong><br />

cosecha 2010-2011 que superaron, según fu<strong>en</strong>tes económicas, los 1.200 millones <strong>de</strong> dó<strong>la</strong>res.<br />

En el sigui<strong>en</strong>te indicador se expon<strong>en</strong> los datos <strong>de</strong> empleos asociados a <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l tabaco<br />

<strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.


3.4. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera a <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> empleos e ingresos <strong>en</strong><br />

<strong>Honduras</strong><br />

Los empleos directos que se incluy<strong>en</strong> <strong>en</strong> este informe, son los empleos recopi<strong>la</strong>dos por fu<strong>en</strong>te<br />

primaria <strong>de</strong> <strong>la</strong>s visitas realizadas al Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, Agroindustrias La epe y Fábrica <strong>de</strong> Puros<br />

Internacional <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> Danlí, así como British American Tobacco <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong> y su fábrica.<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te se incorporaron datos <strong>de</strong> empleos ubicados por fu<strong>en</strong>te secundaria.<br />

Tab<strong>la</strong> No.19:<br />

Cantidad <strong>de</strong> empleos g<strong>en</strong>erados por <strong>la</strong> actividad tabacalera y PEA (Pob<strong>la</strong>ción<br />

económicam<strong>en</strong>te Activa ocupada <strong>en</strong> el país<br />

Año Cantidad <strong>de</strong> empleos<br />

directos1 Cantidad <strong>de</strong> empleos<br />

indirectos2 Cantidad <strong>de</strong> PEA<br />

Ocupada <strong>en</strong> el país3 2007 10,726 3231 2,773,492<br />

2008 10,716 3212 2,901,076<br />

2009 10,700 3389 3,135,563<br />

2010 10,693 3411 3,253,980<br />

2011 10,696 3272 3,226,135<br />

1 Recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con BATCA, Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, Agroindustrias La epe, Fábrica <strong>de</strong> Puros Internacional<br />

y recopi<strong>la</strong>ción por fu<strong>en</strong>te secundaria <strong>de</strong> Flor <strong>de</strong> Copán, Puros Indio, Raíces Cubanas, San Judas Ta<strong>de</strong>o, PMI, Séneca<br />

2 Datos <strong>de</strong>l 2011 recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con base a <strong>la</strong> información suministrada por los principales<br />

proveedores hondureños <strong>de</strong> materias primas y servicios tercerizados <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong>. Para 2010 a 2007 estimación basados <strong>en</strong> el<br />

dato <strong>de</strong>l 2011 y ajustada con el comportami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l sector tabacalero según datos <strong>de</strong>l Banco C<strong>en</strong>tral.<br />

3 Instituto Nacional <strong>de</strong> Estadísticas <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

Así mismo, <strong>la</strong> estimación <strong>de</strong> empleos indirectos se realizó mediante <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> los<br />

proveedores hondureños referidos por <strong>la</strong>s principales empresas productoras <strong>de</strong> tabaco,<br />

fabricantes <strong>de</strong> puros y cigarrillos que ti<strong>en</strong><strong>en</strong> mayor participación <strong>de</strong> mercado <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

I<strong>de</strong>ntificados los proveedores se les contacto vía telefónica o e-mail y se les solicitó el dato <strong>de</strong><br />

empleos <strong>de</strong>dicados a <strong>la</strong> actividad tabacalero, <strong>de</strong> dón<strong>de</strong> se obtuvo el número reportado <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

tab<strong>la</strong> anterior.<br />

A continuación, el cálculo <strong>de</strong> aporte <strong>de</strong> empleos g<strong>en</strong>erados por <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong>.<br />

31


32<br />

Gráfico No.8:<br />

Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> participación <strong>de</strong> empleos <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera respecto a <strong>la</strong><br />

pob<strong>la</strong>ción económicam<strong>en</strong>te activa ocupada <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong><br />

Fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> empleos directos: Recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con BATCA, Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, Agroindustrias La epe,<br />

Fábrica <strong>de</strong> Puros Internacional y recopi<strong>la</strong>ción por fu<strong>en</strong>te secundaria <strong>de</strong> Flor <strong>de</strong> Copán, Puros Indio, Raíces Cubanas, San Judas<br />

Ta<strong>de</strong>o, PMI, Séneca<br />

Fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> empleos indirectos: Recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con base a <strong>la</strong> información suministrada por los<br />

principales proveedores hondureños <strong>de</strong> materias primas y servicios tercerizados <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> (aún estamos recibi<strong>en</strong>do<br />

información <strong>de</strong> empleos indirectos)<br />

A<strong>de</strong>más se analizó <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong> personas que se v<strong>en</strong> impactadas gracias a <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración<br />

<strong>de</strong> empleos que produce <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> <strong>Honduras</strong>. La tab<strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te muestra los<br />

resultados.


Tab<strong>la</strong> No. 20:<br />

Cantidad <strong>de</strong> personas impactadas directam<strong>en</strong>te por <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong><br />

<strong>Honduras</strong><br />

Año Total <strong>de</strong> empleos<br />

directos e indirectos<br />

g<strong>en</strong>erados por <strong>la</strong><br />

actividad tabacalera1 Número promedio <strong>de</strong><br />

personas por hogar2 Cantidad <strong>de</strong> personas<br />

que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />

directam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

actividad tabacalera<br />

2007 13,998 4.7 65,790.60<br />

2008 13,988 4.6 64,344.80<br />

2009 13,972 4.7 65,668.40<br />

2010 13,965 4.6 64,239.00<br />

2011 13,968 4.7 65,649.60<br />

1 Fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> empleos directos: Recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con BATCA, Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, Agroindustrias La epe,<br />

Fábrica <strong>de</strong> Puros Internacional y recopi<strong>la</strong>ción por fu<strong>en</strong>te secundaria <strong>de</strong> Flor <strong>de</strong> Copán, Puros Indio, Raíces Cubanas, San Judas<br />

Ta<strong>de</strong>o, PMI, Séneca. Fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> empleos indirectos: Recopi<strong>la</strong>ción por medio <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>te primaria con base a <strong>la</strong> información<br />

suministrada por los principales proveedores hondureños <strong>de</strong> materias primas y servicios tercerizados <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> (aún<br />

estamos recibi<strong>en</strong>do información <strong>de</strong> empleos indirectos). El dato se obti<strong>en</strong>e <strong>de</strong> <strong>la</strong> sumatoria <strong>de</strong> empleos directos e indirectos<br />

i<strong>de</strong>ntificados <strong>en</strong> este estudio.<br />

2 Instituto Nacional <strong>de</strong> Estadísticas <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>.<br />

33


34<br />

Consi<strong>de</strong>rando los datos <strong>de</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior y t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que éstos datos no<br />

contemp<strong>la</strong>n el 100% <strong>de</strong> empleos asociados a <strong>la</strong> actividad tabacalera, el dato <strong>de</strong> personas<br />

que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera es importante <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar, especialm<strong>en</strong>te por que<br />

impacta <strong>en</strong> zonas específicas <strong>de</strong>l país.<br />

Adicionalm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> este indicador pres<strong>en</strong>tamos un cuadro que pres<strong>en</strong>ta el aporte <strong>económico</strong><br />

que g<strong>en</strong>era <strong>la</strong> actividad <strong>de</strong>l tabaco, por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> comp<strong>en</strong>sación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas que<br />

trabajan <strong>en</strong> dicha industria.<br />

Tab<strong>la</strong> No.21:<br />

Aportes <strong>en</strong> ingresos <strong>económico</strong>s que g<strong>en</strong>era <strong>la</strong> actividad tabacalera como<br />

empleador<br />

Año Ingresos anuales por concepto <strong>de</strong> comp<strong>en</strong>saciones<br />

que g<strong>en</strong>era <strong>la</strong> actividad tabacalera (dó<strong>la</strong>res) 1<br />

2007 117,966,988.23<br />

2008 132,919,667.49<br />

2009 124,710,017.24<br />

2010 139,488,972.26<br />

2011 142,240,286.28<br />

1 Dato aportado por BATCA y Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, principales repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> el país.<br />

Es importante resaltar, que los montos anuales que se pres<strong>en</strong>tan <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> anterior, no<br />

contemp<strong>la</strong> <strong>la</strong> totalidad <strong>de</strong> empresas asociadas a <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>de</strong> <strong>Honduras</strong>,<br />

sin embargo, el dato es repres<strong>en</strong>tativo ya que consi<strong>de</strong>ra a <strong>la</strong>s dos empresas con mayor<br />

participación <strong>de</strong> mercado.


A continuación los datos <strong>de</strong> aporte <strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> industria <strong>de</strong>l tabaco.<br />

3.5. Aporte <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad Tabacalera <strong>en</strong> inversión <strong>social</strong> a <strong>Honduras</strong><br />

La inversión <strong>social</strong> se <strong>de</strong>terminó según <strong>la</strong> inversión que <strong>la</strong>s principales empresas re<strong>la</strong>cionadas<br />

a <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong> realizan por medio <strong>de</strong> programas <strong>de</strong> ayuda <strong>social</strong> <strong>en</strong> el país o sus<br />

comunida<strong>de</strong>s. El dato que se pres<strong>en</strong>ta a continuación son los resultados aportados por el<br />

Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia y BAT <strong>Honduras</strong>.<br />

Tab<strong>la</strong> No.22:<br />

Algunos aportes <strong>en</strong> inversión <strong>social</strong> que g<strong>en</strong>era <strong>la</strong> actividad tabacalera<br />

Año Inversión <strong>social</strong> total <strong>de</strong> <strong>la</strong> Actividad<br />

Tabacalera <strong>en</strong> el país (<strong>en</strong> dó<strong>la</strong>res) 1<br />

2007 135,700.00<br />

2008 187,279.00<br />

2009 103,716.00<br />

2010 306,894.00<br />

2011 251,551.00<br />

1 Dato aportado por BATCA y Grupo P<strong>la</strong>s<strong>en</strong>cia, principales repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> <strong>la</strong> actividad tabacalera <strong>en</strong> el país.<br />

Según <strong>la</strong>s <strong>en</strong>trevistas realizadas, a nivel comunitario el aporte <strong>social</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Industria</strong> <strong>de</strong>l <strong>Tabaco</strong><br />

se refleja específicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> co<strong>la</strong>boraciones a los c<strong>en</strong>tros educativos, c<strong>en</strong>tros <strong>de</strong> cuido<br />

para adultos mayores, agrupaciones religiosas que ori<strong>en</strong>tan sus recursos a ayudas <strong>social</strong>es,<br />

bomberos y programas <strong>de</strong> reforestación, principalm<strong>en</strong>te.<br />

35


Si <strong>de</strong>sea información adicional, por favor, visite www.<strong>de</strong>loitte.com<br />

Deloitte se refiere a una o más <strong>de</strong> <strong>la</strong>s firmas miembros <strong>de</strong> Deloitte Touche Tohmatsu Limited, una compañía privada <strong>de</strong>l Reino Unido limitada por garantía, y su red <strong>de</strong> firmas<br />

miembros, cada una como una <strong>en</strong>tidad única e in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>te y legalm<strong>en</strong>te separada. Una <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da <strong>de</strong> <strong>la</strong> estructura legal <strong>de</strong> Deloitte Touche Tohmatsu Limited y sus<br />

firmas miembros pue<strong>de</strong> verse <strong>en</strong> el sitio web www.<strong>de</strong>loitte.com/about.<br />

Deloitte presta servicios <strong>de</strong> auditoría, impuestos, consultoría y asesorami<strong>en</strong>to financiero a organizaciones públicas y privadas <strong>de</strong> diversas industrias. Con una red global <strong>de</strong> Firmas<br />

miembro <strong>en</strong> más <strong>de</strong> 150 países, Deloitte brinda sus capacida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> c<strong>la</strong>se mundial y servicio <strong>de</strong> alta calidad a sus cli<strong>en</strong>tes, aportando <strong>la</strong> experi<strong>en</strong>cia necesaria para hacer fr<strong>en</strong>te a los<br />

retos más complejos <strong>de</strong>l negocio. Aproximadam<strong>en</strong>te 182.000 profesionales <strong>de</strong> Deloitte se compromet<strong>en</strong> a ser estándar <strong>de</strong> excel<strong>en</strong>cia.<br />

Limitación <strong>de</strong> responsabilidad<br />

Esta publicación sólo conti<strong>en</strong>e información g<strong>en</strong>eral y ni Deloitte Touche Tohmatsu Limited, ni sus firmas miembro, ni ninguna <strong>de</strong> sus respectivas afiliadas (<strong>en</strong> conjunto <strong>la</strong> “Red<br />

Deloitte”), presta asesoría o servicios por medio <strong>de</strong> esta publicación. Antes <strong>de</strong> tomar cualquier <strong>de</strong>cisión o medida que pueda afectar sus finanzas o negocio, <strong>de</strong>be consultar a un<br />

asesor profesional calificado. Ninguna <strong>en</strong>tidad <strong>de</strong> <strong>la</strong> Red Deloitte, será responsable <strong>de</strong> <strong>la</strong> pérdida que pueda sufrir cualquier persona que consulte esta publicación.<br />

© 2012 Deloitte & Touche, S.A. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!