Incidencia de recaída y factores de riesgo asociados en ... - imss
Incidencia de recaída y factores de riesgo asociados en ... - imss
Incidencia de recaída y factores de riesgo asociados en ... - imss
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Roberto Mor<strong>en</strong>o<br />
Martínez et al.<br />
Recaída <strong>en</strong> tuberculosis<br />
pulmonar<br />
336<br />
alta por curación posterior a un esquema <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to<br />
antifímico. 5 En México, la <strong>recaída</strong> por<br />
tuberculosis pulmonar oscila <strong>en</strong>tre 5 y 13 %. 6,7<br />
Los <strong>factores</strong> <strong>de</strong> <strong>riesgo</strong> relacionados han sido i<strong>de</strong>ntificados<br />
<strong>de</strong>s<strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>foques, <strong>en</strong>tre los<br />
cuales se incluy<strong>en</strong> el biológico, antropológico<br />
y socioeconómico.<br />
Des<strong>de</strong> el punto <strong>de</strong> vista biológico, se m<strong>en</strong>ciona<br />
la resist<strong>en</strong>cia primaria a fármacos antifímicos<br />
<strong>de</strong> primera línea, la <strong>de</strong>snutrición y la<br />
pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s concomitantes que<br />
alteran el sistema inmunitario, tales como la diabetes<br />
mellitus y la infección por el virus <strong>de</strong> la<br />
inmuno<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cia humana.<br />
Cuadro I<br />
Características socio<strong>de</strong>mográficas <strong>de</strong> paci<strong>en</strong>tes que recibieron<br />
tratami<strong>en</strong>to antifímico<br />
Variables n %<br />
Escolaridad<br />
Analfabeta 91 38.4<br />
Primaria incompleta 68 28.6<br />
Primaria completa 39 16.5<br />
Secundaria incompleta o más<br />
Ocupación<br />
39 16.5<br />
Ama <strong>de</strong> casa 121 51.1<br />
Jornalero 58 24.5<br />
Agricultor 35 14.7<br />
Estudiante 10 4.2<br />
Otra<br />
Ingreso económico (pesos por semana)*<br />
13 5.5<br />
M<strong>en</strong>or a 200 69 29.1<br />
201 a 300 104 43.9<br />
301 o más<br />
Hacinami<strong>en</strong>to**<br />
64 27.0<br />
Sí 177 74.7<br />
No<br />
Piso <strong>de</strong> la casa<br />
60 25.3<br />
Tierra 146 61.6<br />
Cem<strong>en</strong>to 91 38.4<br />
* Mediana, $300 pesos; mínimo, $150; máximo, $900<br />
* * Se obtuvo al dividir el número <strong>de</strong> personas por vivi<strong>en</strong>da <strong>en</strong>tre el<br />
número <strong>de</strong> cuartos para dormir, consi<strong>de</strong>rándose hacinami<strong>en</strong>to a tres<br />
o más personas por cuarto para dormir<br />
Des<strong>de</strong> el <strong>en</strong>foque antropológico, se alu<strong>de</strong> a la<br />
percepción errónea <strong>de</strong> la <strong>en</strong>fermedad, la relación<br />
médico-paci<strong>en</strong>te y el tratami<strong>en</strong>to antifímico<br />
ina<strong>de</strong>cuados. 8,9<br />
Finalm<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> cuanto al aspecto socioeconómico<br />
es importante m<strong>en</strong>cionar que casi la<br />
totalidad <strong>de</strong> los casos <strong>de</strong> tuberculosis ocurre <strong>en</strong><br />
países <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo, por lo que siempre se ha<br />
consi<strong>de</strong>rado que el pa<strong>de</strong>cimi<strong>en</strong>to afecta a los<br />
socialm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sfavorecidos. 1 Las consecu<strong>en</strong>cias<br />
<strong>de</strong> la <strong>recaída</strong> <strong>de</strong>rivan <strong>de</strong> que el paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> estas<br />
condiciones continúa si<strong>en</strong>do infectante, lo que<br />
repres<strong>en</strong>ta un <strong>en</strong>orme problema <strong>de</strong> salud pública,<br />
ya que a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> la gravedad con que<br />
evoluciona, <strong>en</strong> la comunidad se eleva el <strong>riesgo</strong><br />
<strong>de</strong> infección por cepas farmacorresist<strong>en</strong>tes. 10,11<br />
Durante la última década, Chiapas ha ocupado<br />
los primeros lugares <strong>en</strong> morbilidad y mortalidad<br />
por tuberculosis pulmonar <strong>en</strong> nuestro<br />
país. 12 En la población rural <strong>de</strong>l estado coexist<strong>en</strong><br />
elevados índices <strong>de</strong> analfabetismo, marginación<br />
y pobreza, que caracterizan el rezago social y<br />
económico <strong>de</strong> la población. 13 Estas condiciones<br />
dificultan la aplicación <strong>de</strong> los compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l<br />
programa contra la tuberculosis pulmonar, dado<br />
que contribuy<strong>en</strong> al ina<strong>de</strong>cuado seguimi<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te con tuberculosis pulmonar. Para<br />
<strong>de</strong>sarrollar con éxito las acciones <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>ción<br />
y control, es importante t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta los patrones<br />
culturales que influy<strong>en</strong> <strong>en</strong> el comportami<strong>en</strong>to<br />
<strong>de</strong>l paci<strong>en</strong>te y la forma como ese<br />
comportami<strong>en</strong>to respon<strong>de</strong> a <strong>factores</strong> relacionados<br />
con los servicios <strong>de</strong> at<strong>en</strong>ción médica. 14<br />
La información sobre <strong>recaída</strong>s <strong>en</strong> nuestro<br />
país provi<strong>en</strong><strong>en</strong> principalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> estudios <strong>de</strong>scriptivos<br />
<strong>de</strong> cohortes <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to y <strong>de</strong> los<br />
relativos a farmacorresist<strong>en</strong>cia. 15,16 Es <strong>de</strong> suma<br />
importancia conocer la magnitud <strong>de</strong> la <strong>recaída</strong><br />
<strong>en</strong> el paci<strong>en</strong>te con tuberculosis pulmonar y los<br />
<strong>factores</strong> <strong>de</strong> <strong>riesgo</strong> que se relacionan, para plantear<br />
estrategias efectivas <strong>de</strong> interv<strong>en</strong>ción que limit<strong>en</strong><br />
los <strong>factores</strong> <strong>de</strong> <strong>riesgo</strong> i<strong>de</strong>ntificados por<br />
parte <strong>de</strong> los servicios <strong>de</strong> salud y que sean susceptibles<br />
<strong>de</strong> modificar por el paci<strong>en</strong>te.<br />
El objetivo <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te estudio fue <strong>de</strong>terminar<br />
la inci<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> <strong>recaída</strong> <strong>en</strong> el paci<strong>en</strong>te con<br />
tuberculosis pulmonar y los <strong>factores</strong> <strong>de</strong> <strong>riesgo</strong><br />
<strong>asociados</strong>.<br />
Rev Med Inst Mex Seguro Soc 2007; 45 (4): 335-342