21.06.2013 Views

Dinámica de la contaminación por nitrato en el sistema acuífero de ...

Dinámica de la contaminación por nitrato en el sistema acuífero de ...

Dinámica de la contaminación por nitrato en el sistema acuífero de ...

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Dinámica</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>contaminación</strong> <strong>por</strong> <strong>nitrato</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>sistema</strong> <strong>acuífero</strong><br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic (Osona, Barc<strong>el</strong>ona).<br />

Nitrate pollution processes in the P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic aquifers (Osona, Barc<strong>el</strong>ona).<br />

A. M<strong>en</strong>ció (1) , J. Mas-P<strong>la</strong> (1,2) , N. Otero (3) , A. Soler (4) y A. Folch (2)<br />

(1)<br />

Àrea <strong>de</strong> Geodinàmica, Dept. Ciències Ambi<strong>en</strong>tals, i C<strong>en</strong>tre <strong>de</strong> Geologia i Cartografia Ambi<strong>en</strong>tal (Geocamb), Universitat <strong>de</strong> Girona, Campus <strong>de</strong> Montilivi,<br />

17071, Girona Anna.M<strong>en</strong>cio@uab.es<br />

(2) Dep. <strong>de</strong> Geologia, i Institut <strong>de</strong> Ciència i Tecnologia Ambi<strong>en</strong>tals; Universitat Autònoma <strong>de</strong> Barc<strong>el</strong>ona, 08193 B<strong>el</strong><strong>la</strong>terra, josep.mas.p<strong>la</strong>@uab.es,<br />

albert.folch@uab.es<br />

(3) Grup <strong>de</strong> Hidrogeologia, Institut <strong>de</strong> Ciències <strong>de</strong> <strong>la</strong> Terra Jaume Almera, CSIC. C/ Lluís Solé i Sabarís s/n, 08028, Barc<strong>el</strong>ona, notero@ub.edu<br />

(4)<br />

Grup <strong>de</strong> Mineralogia Aplicada i Medi Ambi<strong>en</strong>t; Dept. <strong>de</strong> Cristal·lografia, Mineralogia i Dipòsits Minerals, Fac. Geologia, Universitat <strong>de</strong> Barc<strong>el</strong>ona. C/ Martí i<br />

Franquès s/n, 08028 Barc<strong>el</strong>ona, albertsolergil@ub.edu.<br />

Introducción.<br />

ABSTRACT.<br />

Nitrate pollution in the P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic aquifers has pres<strong>en</strong>tly reached very high lev<strong>el</strong>s, which pose <strong>en</strong>ormous<br />

limitations to its use. The origin of nitrate is mainly caused by manure application as fertilizer. In this paper,<br />

we pres<strong>en</strong>t a hydrodynamic scheme of the P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic aquifer system, based on pot<strong>en</strong>tiometric data and<br />

nitrate conc<strong>en</strong>trations obtained through a monthly monitoring effort of a 80 w<strong>el</strong>l database. The response<br />

of those w<strong>el</strong>ls to the recharge that <strong>en</strong><strong>de</strong>d a severe drought period allows us to <strong>de</strong>pict differ<strong>en</strong>t<br />

hydrogeological behaviours betwe<strong>en</strong> surface and <strong>de</strong>ep aquifer lev<strong>el</strong>s. We conclu<strong>de</strong> that a mixing process<br />

occurs in this multilev<strong>el</strong> leaky-aquifer system facilitated by the uncasing of most of the w<strong>el</strong>ls. Therefore, a<br />

<strong>de</strong>fici<strong>en</strong>t exploitation of the aquifer is se<strong>en</strong> as an additional cause for the spreading of nitrate.<br />

Key words: nitrate, pollution, recharge, Vic, Osona.<br />

Geogaceta, 41 (2007), 123-126<br />

ISSN: 0213683X<br />

La <strong>contaminación</strong> <strong>por</strong> <strong>nitrato</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

aguas subterráneas es uno <strong>de</strong> los problemas<br />

más recurr<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s distintas<br />

presiones a que se v<strong>en</strong> sometidas <strong>la</strong>s masas<br />

<strong>de</strong> agua <strong>en</strong> Cataluña. Concretam<strong>en</strong>te,<br />

su pres<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic (Osona,<br />

Barc<strong>el</strong>ona) es bi<strong>en</strong> conocida y esta zona<br />

ya fue <strong>de</strong>c<strong>la</strong>rada vulnerable <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>creto<br />

<strong>de</strong> 1998 (Decret 283/1998, DOCG, n.<br />

2760, 6.11.1998) y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>en</strong>tonces ha<br />

sido objeto <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to y estudio <strong>por</strong><br />

parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s administraciones compet<strong>en</strong>tes.<br />

En este caso, <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong><br />

se <strong>de</strong>be a <strong>la</strong> utilización int<strong>en</strong>siva <strong>de</strong>l purín<br />

como fertilizante; <strong>el</strong> cual, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> décadas<br />

<strong>de</strong> aplicación y a pesar <strong>de</strong> <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>dos<br />

p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> gestión, ha alcanzado <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

mayoría <strong>de</strong> los pozos conc<strong>en</strong>traciones superiores<br />

a 50 mg/L.<br />

Una <strong>de</strong> los aspectos recurr<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />

este tipo <strong>de</strong> contaminaciones es <strong>el</strong> conocimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> los <strong>sistema</strong> hidrogeológico<br />

afectado, <strong>el</strong> cual regu<strong>la</strong> <strong>la</strong> distribución <strong>de</strong>l<br />

<strong>nitrato</strong> una vez se ha infiltrado <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

subsu<strong>el</strong>o. En procesos <strong>de</strong> <strong>contaminación</strong><br />

difusa <strong>de</strong> alcance regional, <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> dinámica hidrogeológica es necesaria<br />

para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> vulnerabilidad <strong>de</strong><br />

los <strong>acuífero</strong>s y diseñar estrategias <strong>de</strong> protección<br />

<strong>en</strong> aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>s zonas críticas, como<br />

primer paso <strong>de</strong>stinado a alcanzar a <strong>la</strong>rgo<br />

p<strong>la</strong>zo una disminución <strong>de</strong> <strong>la</strong>s conc<strong>en</strong>traciones<br />

actuales (Tesoriero y Voss, 1997;<br />

Holman et al., 2005).<br />

En este s<strong>en</strong>tido, <strong>el</strong> estudio <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>contaminación</strong><br />

<strong>por</strong> <strong>nitrato</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s aguas subterráneas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic se ha basado <strong>en</strong><br />

un reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s principales unida<strong>de</strong>s<br />

hidrogeológicas, <strong>la</strong> <strong>de</strong>terminación<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones piezométricas y <strong>en</strong> un<br />

seguimi<strong>en</strong>to exhaustivo m<strong>en</strong>sual <strong>de</strong> diversas<br />

captaciones con <strong>la</strong> int<strong>en</strong>ción <strong>de</strong><br />

caracterizar <strong>la</strong> dinámica hidrogeológica<br />

usando <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong> como<br />

indicador (Mas-P<strong>la</strong> et al., 2006).<br />

En este trabajo se pres<strong>en</strong>tan <strong>la</strong> dinámica<br />

hidrogeológica <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic y<br />

su re<strong>la</strong>ción con <strong>la</strong> distribución <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong><br />

<strong>en</strong> este <strong>sistema</strong> <strong>acuífero</strong>, así como <strong>la</strong>s<br />

impliaciones <strong>de</strong> estos resultados <strong>en</strong> futuros<br />

p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong> gestión hídrica.<br />

Contexto geológico e hidrogeológico.<br />

El <strong>sistema</strong> hidrogeológico <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na<br />

<strong>de</strong> Vic se ubica <strong>en</strong> los materiales<br />

Paleóg<strong>en</strong>os <strong>de</strong>l bor<strong>de</strong> ori<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>presión<br />

c<strong>en</strong>tral cata<strong>la</strong>na, situados sobre <strong>el</strong><br />

zócalo ígneo y metamórfico <strong>de</strong> <strong>la</strong> cordillera<br />

Pr<strong>el</strong>itoral (Fig. 1). Su estratigrafía<br />

consiste <strong>en</strong> formaciones <strong>de</strong>tríticas y<br />

carbonatadas, localizadas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s sierras <strong>de</strong><br />

B<strong>el</strong>lmunt y Cabrerès y <strong>en</strong> <strong>el</strong> marg<strong>en</strong><br />

ori<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na, y <strong>en</strong> un amplio <strong>de</strong>sarrollo<br />

<strong>de</strong> niv<strong>el</strong>es ar<strong>en</strong>osos y margosos que<br />

constituy<strong>en</strong> <strong>el</strong> principal cuerpo<br />

sedim<strong>en</strong>tario <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic. El techo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> serie lo configuran los <strong>de</strong>pósitos fluviales<br />

que afloran <strong>en</strong> su bor<strong>de</strong> occi<strong>de</strong>ntal<br />

(Reguant, 1967; IGME, 1983, 1994;<br />

Abad, 2001). Estas formaciones pres<strong>en</strong>tan<br />

un buzami<strong>en</strong>to uniforme <strong>de</strong> 5-10º hacia<br />

<strong>el</strong> oeste, con <strong>la</strong> excepción <strong>de</strong>l<br />

anticlinal <strong>de</strong> B<strong>el</strong>lmunt situado <strong>en</strong> <strong>el</strong> límite<br />

norte <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na y cuyo eje se exti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

<strong>en</strong> dirección E-O. Geomorfológicam<strong>en</strong>te,<br />

<strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic es una <strong>de</strong>presión erosiva<br />

<strong>por</strong> acción fluvial <strong>de</strong> los ríos Ter y<br />

Congost que carece <strong>de</strong> im<strong>por</strong>tantes estructuras<br />

tectónicas (fal<strong>la</strong>s), si bi<strong>en</strong> los<br />

materiales cim<strong>en</strong>tados pose<strong>en</strong> una int<strong>en</strong>sa<br />

red <strong>de</strong> diac<strong>la</strong>sas con espaciado métrico<br />

a <strong>de</strong>camétrico.<br />

Las principales formaciones acuíferas<br />

se sitúan <strong>en</strong> los niv<strong>el</strong>es carbonatados y<br />

ar<strong>en</strong>osos, <strong>la</strong> <strong>por</strong>osidad <strong>de</strong> los cuales se<br />

hal<strong>la</strong> <strong>de</strong>terminada <strong>por</strong> <strong>la</strong> red <strong>de</strong> fracturas<br />

que los afecta, así como <strong>por</strong> procesos <strong>de</strong><br />

123


Fig. 1.- Situación geológica y mapa piezométrico <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic (Febrero 2005). Ley<strong>en</strong>da:<br />

Paleozoico: 1.- Rocas ígneas, 2.- Rocas metamórficas; Mesozoico: 3.- Formaciones <strong>de</strong>tríticas y<br />

carbonatadas indifer<strong>en</strong>ciadas; Terciario (Paleóg<strong>en</strong>o): 4.- Conglomerados y ar<strong>en</strong>iscas rojizas,<br />

5.- Calcáreas; 6.- Ar<strong>en</strong>iscas y limos margosos, 7.- Margas y ar<strong>en</strong>iscas margosas, 8.- Yesos;<br />

Cuaternario: 9.- Formaciones <strong>de</strong>tríticas indifer<strong>en</strong>ciadas. Cartografia simplificada según <strong>la</strong><br />

base geológica <strong>de</strong>l ICC/IGME (http:// www.mediambi<strong>en</strong>t.g<strong>en</strong>cat.net).<br />

Fig. 1.- Geological situation and pot<strong>en</strong>tiometric map of the P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic (Osona, February<br />

2005). Leg<strong>en</strong>d: Paleozoic: 1. Igneous rocks, , 2.- Metamorphic rocks, Mesozoic: 3.- C<strong>la</strong>stic rocks<br />

and limestones, Tertiary (Paleog<strong>en</strong>e): 4.- Red conglomerates and sandstones, 5.- limestones, 6.-<br />

Sandstone and silty-marls, 7.- Marls, 8.- Eva<strong>por</strong>itic <strong>la</strong>yers; Quaternary: Indiffer<strong>en</strong>tiated<br />

sedim<strong>en</strong>tary <strong>de</strong>posits. Geological map based on ICC/IGME (http:// www.mediambi<strong>en</strong>t.g<strong>en</strong>cat.net)<br />

dilución <strong>en</strong> los niv<strong>el</strong>es calcáreos. En <strong>la</strong><br />

zona ori<strong>en</strong>tal, <strong>la</strong>s formaciones Tavertet y<br />

Folgueroles pres<strong>en</strong>tan un exc<strong>el</strong><strong>en</strong>te pot<strong>en</strong>cial<br />

hidrogeológico. En <strong>la</strong> zona c<strong>en</strong>tral,<br />

estas formaciones aparec<strong>en</strong> progresivam<strong>en</strong>te<br />

con m<strong>en</strong>or grosor <strong>de</strong>bido a cambios<br />

<strong>la</strong>terales <strong>de</strong> facies y, a m<strong>en</strong>udo, a<br />

profundida<strong>de</strong>s que ya no son alcanzadas<br />

<strong>por</strong> los son<strong>de</strong>os. Es <strong>por</strong> <strong>el</strong>lo que los principales<br />

<strong>acuífero</strong>s se sitúan <strong>en</strong> los niv<strong>el</strong>es<br />

124<br />

ar<strong>en</strong>osos y ar<strong>en</strong>oso-margosos superiores,<br />

<strong>de</strong> grosor métrico, fracturados. Los niv<strong>el</strong>es<br />

<strong>de</strong> margas que los separan, especialm<strong>en</strong>te<br />

aqu<strong>el</strong>los <strong>en</strong> que <strong>la</strong> fracción fina es<br />

dominante y <strong>la</strong> fracturación es m<strong>en</strong>or o<br />

aus<strong>en</strong>te, actúan como acuitardos o<br />

acuicludos. En <strong>la</strong> zona c<strong>en</strong>tro-occi<strong>de</strong>ntal<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic dominan <strong>la</strong>s formaciones<br />

margosas <strong>de</strong> <strong>de</strong>c<strong>en</strong>as <strong>de</strong> metros <strong>de</strong><br />

pot<strong>en</strong>cia, con escasa capacidad<br />

hidrogeológica. Las captaciones <strong>de</strong> agua<br />

su<strong>el</strong><strong>en</strong> alcanzar más <strong>de</strong> 100 m <strong>en</strong> busca <strong>de</strong><br />

los niv<strong>el</strong>es más productivos.<br />

Los pozos <strong>en</strong> terr<strong>en</strong>os aluviales, que<br />

tradicionalm<strong>en</strong>te satisfacían <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s<br />

agrarias, son actualm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> poca im<strong>por</strong>tancia,<br />

dado <strong>el</strong> escaso grosor <strong>de</strong> los<br />

mismos y <strong>el</strong> escaso caudal <strong>de</strong> los cauces;<br />

exceptuando <strong>la</strong>s captaciones ubicadas <strong>en</strong><br />

<strong>el</strong> aluvial <strong>de</strong>l río Ter.<br />

Resultados.<br />

Los resultados <strong>de</strong>l estudio se hal<strong>la</strong>n<br />

condicionados <strong>por</strong> los factores meteorológicos<br />

acaecidos durante <strong>el</strong> período <strong>de</strong><br />

muestreo, <strong>de</strong> febrero a diciembre <strong>de</strong> 2005.<br />

La precipitación acumu<strong>la</strong>da <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>en</strong>ero a<br />

agosto fue inferior a 150 mm, continuando<br />

<strong>la</strong> sequía iniciada <strong>en</strong> septiembre <strong>de</strong><br />

2004. A finales <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong> 2005 se inició<br />

un período lluvioso <strong>de</strong> tres meses con<br />

una precipitación media acumu<strong>la</strong>da <strong>de</strong><br />

350 mm, aproximadam<strong>en</strong>te. Este contexto<br />

meteorológico permitió observar <strong>la</strong> respuesta<br />

<strong>de</strong>l <strong>sistema</strong> <strong>acuífero</strong> ante <strong>la</strong> recarga<br />

y <strong>la</strong> evolución <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong><br />

bajo distintas condiciones <strong>de</strong> flujo<br />

subterráneo.<br />

<strong>Dinámica</strong> hidrogeológica.<br />

La realización <strong>de</strong> tres campañas<br />

piezométricas (febrero, mayo y septiembre<br />

<strong>de</strong> 2005; Mas-P<strong>la</strong> et al., 2006) indicó,<br />

<strong>en</strong> términos g<strong>en</strong>erales, un <strong>sistema</strong> <strong>de</strong> flujo<br />

cuya recarga ti<strong>en</strong>e lugar prefer<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> los r<strong>el</strong>ieves <strong>de</strong>l marg<strong>en</strong> ori<strong>en</strong>tal <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

P<strong>la</strong>na, <strong>en</strong> dirección SE los flujos proce<strong>de</strong>ntes<br />

<strong>de</strong> B<strong>el</strong>lmunt-Cabrerès hasta <strong>el</strong> eje<br />

<strong>de</strong>l río Ter y <strong>en</strong> dirección E los flujos proce<strong>de</strong>ntes<br />

<strong>de</strong>l sector ori<strong>en</strong>tal <strong>en</strong> <strong>la</strong>s sierras<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Tavèrnoles a Tara<strong>de</strong>ll, <strong>en</strong> <strong>el</strong> sector<br />

sur <strong>de</strong>l río Ter. La principal recarga ti<strong>en</strong>e<br />

lugar a través <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Fms. Tavertet y<br />

Folgueroles, <strong>la</strong>s cuales se dispon<strong>en</strong> <strong>por</strong><br />

<strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> los niv<strong>el</strong>es ar<strong>en</strong>osos y margosos<br />

<strong>de</strong>l conjunto <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic (Fig. 1).<br />

En <strong>el</strong> c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>presión, los aflorami<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> los niv<strong>el</strong>es ar<strong>en</strong>osos pue<strong>de</strong>n dar<br />

lugar a una cierta recarga, limitada <strong>por</strong> <strong>la</strong><br />

superficie <strong>de</strong> los mismos; si bi<strong>en</strong> ésta pue<strong>de</strong><br />

ser más efectiva cuando estos estratos<br />

ar<strong>en</strong>osos subyac<strong>en</strong> <strong>la</strong>s formaciones superficiales<br />

(aluviales, coluviales) que pue<strong>de</strong>n<br />

actuar como <strong>acuífero</strong>s m<strong>en</strong>ores. Los terr<strong>en</strong>os<br />

con substrato margoso, dominantes <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> zona c<strong>en</strong>tral y occi<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na, son<br />

inefici<strong>en</strong>tes <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> recarga.<br />

La corre<strong>la</strong>ción piezométrica muestra<br />

un cierto gradi<strong>en</strong>te <strong>en</strong> dirección E <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

<strong>el</strong> marg<strong>en</strong> occi<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>presión. Por<br />

razones estratigráficas (particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te,<br />

<strong>el</strong> buzami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> s<strong>en</strong>tido oeste) y estructurales,<br />

este flujo subterráneo es <strong>de</strong> carác-


ter superficial y no supone una im<strong>por</strong>tante<br />

fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> recursos hídricos.<br />

No se han observado <strong>en</strong> los datos<br />

piezométricos variaciones verticales <strong>de</strong>l<br />

niv<strong>el</strong> hidráulico ni distinción <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s direcciones<br />

g<strong>en</strong>erales <strong>de</strong> flujo a distintas<br />

profundida<strong>de</strong>s. Asimismo, <strong>la</strong> tipología <strong>de</strong><br />

los pozos, habitualm<strong>en</strong>te sin <strong>en</strong>tubado y<br />

abiertos prácticam<strong>en</strong>te hasta su base, impi<strong>de</strong><br />

estas distinciones.<br />

La tipología hidroquímica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s aguas<br />

subterráneas es dominantem<strong>en</strong>te <strong>de</strong>l tipo<br />

carbonatado-cálcico, con un cont<strong>en</strong>ido va-<br />

Fig. 3.- Evolución<br />

m<strong>en</strong>sual <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración<br />

<strong>de</strong> <strong>nitrato</strong> <strong>en</strong><br />

<strong>de</strong>terminados pozos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic. Los<br />

gráficos <strong>de</strong> <strong>la</strong> columna<br />

izquierda, con símbolos<br />

ll<strong>en</strong>os, correspon<strong>de</strong><br />

a pozos superficiales<br />

(< 30 m) y los <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

columna <strong>de</strong>recha, con<br />

símbolos vacíos, a<br />

pozos profundos (> 30<br />

m) agrupados <strong>en</strong><br />

distintos sectores.<br />

Fig. 3.- Nitrate<br />

monthly evolution in<br />

s<strong>el</strong>ected w<strong>el</strong>ls at the<br />

P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic. Plots in<br />

the left column b<strong>el</strong>ong<br />

to shallow w<strong>el</strong>ls (< 30<br />

m <strong>de</strong>pth, solid<br />

symbols), and those of<br />

the right column<br />

b<strong>el</strong>ong to <strong>de</strong>ep w<strong>el</strong>ls (><br />

30 m, empty symbols).<br />

Fig. 2.- Frecu<strong>en</strong>cia<br />

acumu<strong>la</strong>da <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración<br />

<strong>de</strong> <strong>nitrato</strong> <strong>en</strong> los<br />

H»80 pozos <strong>de</strong><br />

muestreo.<br />

Fig. 2.- Accumu<strong>la</strong>ted<br />

frequ<strong>en</strong>cy of<br />

nitrate conc<strong>en</strong>tration<br />

in the H»80<br />

w<strong>el</strong>ls database.<br />

riable <strong>en</strong> sulfato (hasta <strong>el</strong> 30% <strong>de</strong>l total <strong>de</strong><br />

aniones), básicam<strong>en</strong>te <strong>de</strong> orig<strong>en</strong> mineral.<br />

En <strong>la</strong> zona c<strong>en</strong>tral se observa una mayor<br />

pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cloruro, <strong>el</strong> cual guarda una<br />

re<strong>la</strong>ción directa positiva con <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración<br />

<strong>de</strong> <strong>nitrato</strong>. Esta corre<strong>la</strong>ción sugiere<br />

que <strong>el</strong> cloruro es atribuible a <strong>la</strong> aplicación<br />

<strong>de</strong> purines, como ya indicó Vitòria (2004).<br />

Alcance <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>contaminación</strong> <strong>por</strong> <strong>nitrato</strong><br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> P<strong>la</strong>na <strong>de</strong> Vic.<br />

El seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong><br />

compuestos <strong>de</strong> nitróg<strong>en</strong>o se realizó sobre<br />

un inv<strong>en</strong>tario <strong>de</strong> 246 pozos (todos <strong>el</strong>los<br />

pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a explotaciones agríco<strong>la</strong>s<br />

o gana<strong>de</strong>ras), <strong>de</strong> los cuales unos 80 se<br />

muestrearon m<strong>en</strong>sualm<strong>en</strong>te. Los valores<br />

<strong>de</strong> amonio y nitrito no pres<strong>en</strong>tan valores<br />

<strong>el</strong>evados, exceptuando casos muy concretos;<br />

<strong>por</strong> lo que no constituy<strong>en</strong> un riesgo.<br />

El rango <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong> más frecu<strong>en</strong>te <strong>en</strong> todo<br />

<strong>el</strong> registro se sitúa <strong>en</strong>tre 75 y 150 mg/L,<br />

habiéndose registrado captaciones con<br />

conc<strong>en</strong>traciones continuas superiores a<br />

200 mg/L (Fig. 2).<br />

De este modo, <strong>el</strong> aum<strong>en</strong>to g<strong>en</strong>eralizado<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong> que tuvo<br />

lugar a partir <strong>de</strong> <strong>la</strong>s int<strong>en</strong>sas precipitaciones<br />

<strong>de</strong> septiembre es una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s observaciones<br />

más notables <strong>de</strong>l seguimi<strong>en</strong>to<br />

m<strong>en</strong>sual. La figura 2 muestra <strong>la</strong> frecu<strong>en</strong>cia<br />

acumu<strong>la</strong>da <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>nitrato</strong><br />

durante los meses <strong>de</strong> sequía (mayo y<br />

julio) y con posterioridad a <strong>la</strong>s precipitaciones<br />

(septiembre, noviembre y diciembre).<br />

De este modo, un 75-90% <strong>de</strong> los pozos<br />

muestreados pres<strong>en</strong>taban un valor <strong>de</strong><br />

<strong>nitrato</strong> inferior a 170 mg/L durante <strong>el</strong> primer<br />

semestre <strong>de</strong> 2005. Con posterioridad<br />

a <strong>la</strong>s lluvias, y más concretam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> noviembre,<br />

sólo un 55% <strong>de</strong> los mismos pozos<br />

pres<strong>en</strong>taban conc<strong>en</strong>traciones inferio-<br />

125


es a este valor, <strong>de</strong>notando un g<strong>en</strong>eralizado<br />

aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>en</strong> casi <strong>la</strong><br />

mitad <strong>de</strong> los puntos <strong>de</strong> muestreo.<br />

En términos g<strong>en</strong>erales, los pozos superficiales<br />

(

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!