21.06.2013 Views

Descarga completa (9MB) - Institución Fernando el Católico

Descarga completa (9MB) - Institución Fernando el Católico

Descarga completa (9MB) - Institución Fernando el Católico

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

dido y también <strong>el</strong> lugar donde había sido<br />

derrotado Fulvio Flaco, es razonable suponer<br />

que Sempronio Graco pudiese dirigirse nuevamente<br />

contra ese ulterior C<strong>el</strong>tiberiae ager.<br />

Así pues, intentaremos localizar geográficamente<br />

esa ultima C<strong>el</strong>tiberia, y comprobar si<br />

existe alguna manera de r<strong>el</strong>acionar entre sí<br />

ambos conceptos, 'ulterior C<strong>el</strong>tiberiae ager' y<br />

'ultima C<strong>el</strong>tiberia' 570 .<br />

Livio menciona tres nombres de ciudades<br />

en la descripción de las primeras operaciones<br />

de Sempronio Graco. El texto se puede<br />

extractar de la manera que sigue:<br />

«(1) Eodem anno in Hispania L. Postumius<br />

et Ti. Sempronius propraetores comparauerunt<br />

ita inter se ut in Vaccaeos por Lusitaniam iret<br />

Albinus, in C<strong>el</strong>tiberiam inde reuerteretur; Gracchus,<br />

si maius ibi b<strong>el</strong>lum esset, in ultima C<strong>el</strong>tiberiae<br />

penetraret. (2) Mundam urbem primo ui<br />

cepit, nocte ex improuiso aggressus. Acceptis<br />

deinde obsidibus praesidioque imposito [et] cast<strong>el</strong>la<br />

oppugnare, [deinde] agros urere, donec ad<br />

praeualidam aliam urbem —Certimam app<strong>el</strong>lant<br />

C<strong>el</strong>tiberi— peruenit. (...) (4) Petierunt enim ut<br />

sibi in castra C<strong>el</strong>tiberorum ire liceret ad auxilia<br />

accienda; si non impetrassent, tum separatim<br />

[eos] ab illis se consulturos. Permitiente Graccho<br />

ierunt et post paucis diebus alios decem legatos<br />

secum adduxerunt. (...)» (GOUILLART) 571<br />

«(1) Inde iam duxit ad Alcen urbem ubi castra<br />

C<strong>el</strong>tiberorum erant, a quibus uenerant nuper<br />

legati. (...)» (GOUILLART) 5 ' 2<br />

«(1) Ab hoc pro<strong>el</strong>io Gracchus duxit ad depopulandam<br />

C<strong>el</strong>tiberiam legiones et, cum ferret<br />

570 SCHULTEN acepta que la expresión ultima C<strong>el</strong>tiberia<br />

alude al ulterior C<strong>el</strong>tiberiae ager: «Sie entspricht<br />

dem Ausdruck 'ultima C<strong>el</strong>tiberiae', denn vom diesseitigen<br />

K<strong>el</strong>tiberien, dem bisherigen Standort der Römer,<br />

aus ist dieses der am weitesten entlegene Teil des Landes.<br />

Gracchus hatte also die Aufgabe vom Jalón her über<br />

das Hochland von Almazán an den oberen Duero zu<br />

marschieren, (...)» (Numantia, 1. Die K<strong>el</strong>tiberer und ihre<br />

Kriege mit Rom, München 1914, p. 329).<br />

571 LIV. 40. 47. Según la traducción cast<strong>el</strong>lana de<br />

J.A. VILLAR, revisada: «(1) Aqu<strong>el</strong> mismo año, en Hispania,<br />

los propretores Lucio Postumio y Tiberio Sempronio<br />

decidieron de mutuo acuerdo que Albino marchase contra<br />

los vacceos a través de Lusitania, y que luego volviese<br />

a C<strong>el</strong>tiberia; si aquí estallaba una guerra más importante,<br />

Graco estaría en la zona más alejada de C<strong>el</strong>tiberia. (2)<br />

Éste tomó primero por asalto la ciudad de Munda atacando<br />

de noche y por sorpresa. Luego, después de recibir<br />

rehenes y establecer una guarnición, se dedicó a atacar<br />

los poblados fortificados y a quemar las cosechas<br />

hasta que llegó a otra ciudad muy bien fortificada que los<br />

c<strong>el</strong>tíberos llaman Cértima. (...) (4) Pidieron, pues, permiso<br />

para ir al campamento de los c<strong>el</strong>tíberos a buscar<br />

refuerzos; en caso de no conseguirlos, tomarían una decisión<br />

independientemente de éstos. Partieron con <strong>el</strong> permiso<br />

de Graco y a los pocos días trajeron con <strong>el</strong>los a<br />

otros diez . (...)» (en LIVIO, Tito Historia de<br />

Roma. Libros XXXVI-XL, Madrid (Gredos) 1993, pp.<br />

414-415).<br />

572 LIV. 40. 48. Según la traducción cast<strong>el</strong>lana de<br />

J.A. VILLAR, revisada: «(1) De allí marchó inmediatamente<br />

hacia la ciudad de Alce, en la que se encontraba<br />

<strong>el</strong> campamento de los c<strong>el</strong>tíberos de donde habían llegado<br />

hacía poco (...)» (en LIVIO, Tito<br />

Historia de Roma. Libros XXXVI-XL, Madrid (Gredos)<br />

1993, p. 416).<br />

CELTIBERIA<br />

111<br />

passim cuncta atque ageret populique alii uoluntate,<br />

alii metu iugum acciperent, centum tria<br />

oppida intra paucos dies in deditionem accepit;<br />

praeda potitus ingenti est. (2) Conuertit inde<br />

agmen retro, unde uenerat, ad Alcen atque eam<br />

urbem oppugnare institit. (...)» (GOUILLART) 573<br />

Sin presuponer en qué lugar pudieron<br />

desarrollarse las operaciones citadas, intentemos<br />

una localización de los tres topónimos<br />

mencionados por Livio; tres lugares<br />

que no debían estar muy alejados entre sí,<br />

según se puede suponer d<strong>el</strong> r<strong>el</strong>ato de la<br />

campaña.<br />

6.3.1. MUNDA<br />

La primera urbs, Munda, presenta dos<br />

opciones para su ubicación geográfica: una es<br />

su homonimia con la Munda o MOUNDA donde<br />

se desarrolló la batalla entre César y Pompeyo;<br />

otra la posible evolución fonética Munda>Monda<br />

574 . Según Estrabón, la MOUNDA de<br />

César se encontraba no lejos de Córdoba, a<br />

una distancia de 1400 ó 6400 (¿?) estadios de<br />

Carteya 575 . El actual topónimo de Monda, por<br />

otra parte, nos llevaría a la provincia de<br />

Málaga, al pie de la Sierra de Ronda. Debe<br />

tenerse presente que se desconoce si la Mun-<br />

573 LIV. 40. 49. Según la traducción cast<strong>el</strong>lana de<br />

J.A. VILLAR, revisada: «(1) Tras esta batalla Graco marchó<br />

al frente de las legiones a devastar C<strong>el</strong>tiberia. Y<br />

como en todas partes se lo llevaba todo por d<strong>el</strong>ante y los<br />

pueblos aceptaban <strong>el</strong> yugo unos de buen grado y otros<br />

por miedo, en cosa de unos pocos días recibió la sumisión<br />

de ciento tres plazas y se hizo con un enorme botín.<br />

(2) Luego dio la vu<strong>el</strong>ta con su ejército en dirección a<br />

Alce, su punto de partida, y comenzó <strong>el</strong> asedio a dicha<br />

plaza. (...)» (en Livio, Tito Historia de Roma. Libros<br />

XXXVI-XL, Madrid (Gredos) 1993, p. 417).<br />

574 SCHULTEN aceptaba dos ciudades con nombre<br />

Munda, la que situaba en Montilla y la que llevaba a<br />

Munébrega por similitud fonética: «Munda und Certima<br />

muß man, da Gracchus, der natürlich vom Ebro aus einmarschiert,<br />

sie zuerst erobert, am unteren Jalón suchen.<br />

Wahrscheinlich ist Munda identizh mit dem heutigen<br />

Orte Munébrega, 13 km südöstlich von Calatayud, der<br />

wohl im Altertum Mundobriga hieß (...)» (Numantia, 1.<br />

Die K<strong>el</strong>tiberer und ihre Kriege mit Rom, München 1914,<br />

p. 330). Sin embargo, SCHULTEN ignoraba que la forma<br />

medieval de este lugar era Monobrega, lo que hace todavía<br />

más difícil la evolución fonética que proponía (vid.<br />

UBIETO, A. Toponimia aragonesa medieval, Valencia<br />

1972, s.v. Monobrega).<br />

575 STR. 3. 2, 2: «esti de en aij oi Pomphiou<br />

paidej katepolemhqhsan, Mounda kai Atetoua<br />

kai Ourswn kai Toukkij kai Ioulia kai Aigoua:<br />

apasai d' autai Kordubhj ouk apwqen. Tropon de<br />

tina mhtropolij katesth tou topou toutou Mounda:<br />

diecei de Karthiaj h Mounda stadiouj<br />

ciliouj† kai tetrakosiouj». No hay unanimidad<br />

manuscrita en <strong>el</strong> ciliouj, 'mil', documentándose también<br />

exakisciliouj, 'seis mil'. Otros problemas de<br />

texto que aparecen en <strong>el</strong> pasaje son Atetoua por<br />

Ateoua, [I]oulia posiblemente por Ioulia y,<br />

según los editores, e[s]ti por esti.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!