14.09.2013 Views

Nuevas citas de algas verdes Cocales en la Península Ibérica

Nuevas citas de algas verdes Cocales en la Península Ibérica

Nuevas citas de algas verdes Cocales en la Península Ibérica

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104, 2010, 5-24. ISSN: 0366-3272<br />

<strong>Nuevas</strong> <strong>citas</strong> <strong>de</strong> <strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s <strong>Cocales</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> P<strong>en</strong>ínsu<strong>la</strong> <strong>Ibérica</strong><br />

New records of Coccal gre<strong>en</strong> algae in the Iberian P<strong>en</strong>insu<strong>la</strong><br />

Ingrid Fanés Treviño 1 , Pedro M. Sánchez Castillo 1 y Augusto Comas González 2<br />

1. Departam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Botánica, Facultad <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias, Universidad <strong>de</strong> Granada.<br />

18071 Granada. ingrid@ugr.es<br />

2. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Esudios Ambi<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>fuegos, CITMA, Reparto Reina, Ci<strong>en</strong>fuegos.<br />

55100 Cuba.<br />

Pa<strong>la</strong>bras c<strong>la</strong>ve: Andalucía, Chlorophyceae, Taxonomía, Trebouxiophyceae, P<strong>en</strong>ínsu<strong>la</strong> <strong>Ibérica</strong>, España<br />

Key words: Andalusia, Chlorophyceae, Taxonomy, Trebouxiophyceae, Iberian P<strong>en</strong>insu<strong>la</strong>, Spain<br />

Resum<strong>en</strong><br />

La taxonomía <strong>de</strong>l grupo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s cocales se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> <strong>la</strong> actualidad <strong>en</strong> un periodo <strong>de</strong> transición.<br />

La sistemática tradicional basada <strong>en</strong> caracteres morfológicos ha dado paso a una sistemática molecu<strong>la</strong>r que se hal<strong>la</strong><br />

aún <strong>en</strong> sus inicios. En España este grupo <strong>de</strong> <strong>algas</strong> no ha sido estudiado a nivel monográfico, únicam<strong>en</strong>te se citan sus<br />

especies <strong>en</strong> algunos catálogos g<strong>en</strong>erales o <strong>en</strong> trabajos <strong>de</strong> tipo limnológico. En este trabajo se pres<strong>en</strong>ta un catálogo <strong>de</strong><br />

algunas especies <strong>de</strong> <strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s cocales recolectadas <strong>en</strong> <strong>la</strong>gunas, balsas y embalses <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> España durante los<br />

años 2004 a 2006. Se incluy<strong>en</strong> un total <strong>de</strong> 47 especies, <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales 13 se citan por primera vez <strong>en</strong> <strong>la</strong> P<strong>en</strong>ínsu<strong>la</strong> <strong>Ibérica</strong><br />

(Botryococcus cf. protuberans, Botryococcus terribilis, Chlorel<strong>la</strong> minutissima, Desmo<strong>de</strong>smus grahneisii, Dicellu<strong>la</strong><br />

geminata, Dichotomococcus curvatus, Dictyosphaerium elongatum, Follicu<strong>la</strong>ria sp., Franceia ovalis, Lobocystis<br />

inconspicua, Paradoxia multiseta, Tetrachlorel<strong>la</strong> ornata, Willea cf. vilhelmii), tres son nuevas <strong>citas</strong> para España<br />

(Kirchneriel<strong>la</strong> rotunda, Crucig<strong>en</strong>ia mucronata, Treubaria schmidlei), 27 lo son para Andalucía y 8 para Extremadura.<br />

Se incluye <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> los taxa <strong>la</strong> ecología y <strong>la</strong>s localida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> que ha sido <strong>en</strong>contrado. Destaca el hal<strong>la</strong>zgo <strong>de</strong> una<br />

nueva especie para <strong>la</strong> ci<strong>en</strong>cia: Lobocystis inconspicua, hal<strong>la</strong>da <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>la</strong>guna salina <strong>de</strong> Mojón B<strong>la</strong>nco (Albacete).<br />

AbstRAct<br />

The taxonomy of coccal gre<strong>en</strong> algae is nowadays in a transition period. Traditional systematics based on<br />

c<strong>la</strong>ssical taxonomic characters has evolved to a molecu<strong>la</strong>r taxonomy which is still in its beginnings. In Spain this<br />

group of algae has not be<strong>en</strong> studied at a taxonomic level, its species are only cited in some g<strong>en</strong>eral catalogues or in<br />

limnological studies. In this paper a catalogue of some species of coccal gre<strong>en</strong> algae collected in ponds and <strong>la</strong>kes from<br />

southern Spain during the years 2004-2006 is pres<strong>en</strong>ted. A total of 47 species are inclu<strong>de</strong>d, of which 13 are cited for<br />

the first time in the Iberian P<strong>en</strong>insu<strong>la</strong> (Botryococcus cf. protuberans, Botryococcus terribilis, Chlorel<strong>la</strong> minutissima,<br />

Desmo<strong>de</strong>smus grahneisii, Dicellu<strong>la</strong> geminata, Dichotomococcus curvatus, Dictyosphaerium elongatum, Follicu<strong>la</strong>ria<br />

sp., Franceia ovalis, Lobocystis inconspicua, Paradoxia multiseta, Tetrachlorel<strong>la</strong> ornata, Willea cf. vilhelmii), 3 are<br />

new records for Spain (Kirchneriel<strong>la</strong> rotunda, Crucig<strong>en</strong>ia mucronata, Treubaria schmidlei), 27 for Andalusia and 8<br />

for Estremadura. The ecology of each taxa and the localities where they have be<strong>en</strong> found are inclu<strong>de</strong>d. Is remarkable<br />

the finding of a new species for sci<strong>en</strong>ce: Lobocystis inconspicua (P<strong>la</strong>te II, fig. 4), found in the Mojón B<strong>la</strong>nco saline<br />

<strong>la</strong>ke (Albacete).<br />

1. IntRoduccIón<br />

Las <strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s cocales <strong>en</strong>globan un<br />

importante grupo <strong>de</strong> especies <strong>de</strong> agua dulce<br />

interesante <strong>de</strong>s<strong>de</strong> diversos puntos <strong>de</strong> vista<br />

(filog<strong>en</strong>ético, ecológico, aplicado, etc.). Sus<br />

especies han sido incluidas tradicionalm<strong>en</strong>te<br />

<strong>en</strong> el or<strong>de</strong>n Chlorococcales, g<strong>en</strong>erando un<br />

grupo muy heterogéneo. Su c<strong>la</strong>sificación se ha<br />

ido modificando a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> los años y <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

actualidad está sobradam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>mostrada <strong>la</strong><br />

invali<strong>de</strong>z filog<strong>en</strong>ética <strong>de</strong>l grupo, que incluye<br />

especies proce<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> dos gran<strong>de</strong>s linajes <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s: Chlorophyceae y Trebouxiophyceae<br />

(WAtAnAbe & Floyd, 1992; WIlcox et al., 1992;<br />

leWIs et al., 1992; Floyd et al., 1993; buchheIm et<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010


6<br />

al., 2001. KRI<strong>en</strong>Itz et al., 2003). A pesar <strong>de</strong> ello, su<br />

sistemática molecu<strong>la</strong>r aún no está resuelta, puesto<br />

que sólo se han estudiado a nivel génico algunas<br />

<strong>de</strong> sus especies. Por lo tanto, nos <strong>en</strong>contramos<br />

<strong>en</strong> un periodo <strong>de</strong> transición <strong>en</strong> <strong>la</strong> sistemática <strong>de</strong><br />

estas <strong>algas</strong>, que requiere aún mucho trabajo y<br />

probablem<strong>en</strong>te tardará años <strong>en</strong> ser <strong>de</strong>finitiva.<br />

En <strong>la</strong> actualidad conviv<strong>en</strong> dos concepciones<br />

taxonómicas aún difícilm<strong>en</strong>te compatibles: <strong>la</strong><br />

tradicional, basada <strong>en</strong> los caracteres clásicos<br />

(formas y tamaño celu<strong>la</strong>r), y <strong>la</strong> molecu<strong>la</strong>r. La<br />

primera ha g<strong>en</strong>erado una sistemática útil para el<br />

reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies, pero sobreestima<br />

caracteres morfológicos que probablem<strong>en</strong>te hayan<br />

conducido al <strong>de</strong>smembrami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> especies<br />

biológicas naturales <strong>en</strong> unida<strong>de</strong>s taxonómicas<br />

discretas, g<strong>en</strong>erando una gran confusión<br />

nom<strong>en</strong>c<strong>la</strong>tural (comAs González & sánchez<br />

cAstIllo, 1008). Por otra parte, los estudios<br />

molecu<strong>la</strong>res nos están permiti<strong>en</strong>do reor<strong>de</strong>nar<br />

esa confusión taxonómico-nom<strong>en</strong>c<strong>la</strong>tural y<br />

probablem<strong>en</strong>te nos posibilit<strong>en</strong> reconocer especies<br />

biológicas naturales. Dado que esta reor<strong>de</strong>nación<br />

taxonómica aún se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra <strong>en</strong> sus inicios, es muy<br />

difícil (a veces imposible) incluir con exactitud<br />

biotipos morfológicos <strong>en</strong> taxa concretos, por lo que<br />

<strong>en</strong> ocasiones es imprescindible aproximar alguna<br />

pob<strong>la</strong>ción a taxa próximos, ya que no t<strong>en</strong>emos<br />

una certeza absoluta acerca <strong>de</strong> su naturaleza. A<br />

esta problemática hemos <strong>de</strong> añadir el hecho <strong>de</strong><br />

que <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> <strong>la</strong>s especies han sido <strong>de</strong>scritas<br />

para aguas c<strong>en</strong>troeuropeas y, <strong>en</strong> m<strong>en</strong>or medida,<br />

tropicales, quedando <strong>de</strong>terminadas pob<strong>la</strong>ciones<br />

<strong>de</strong> aguas temp<strong>la</strong>das (como <strong>la</strong>s nuestras) <strong>en</strong> una<br />

posición <strong>de</strong> difícil catalogación. Éste es otro<br />

motivo por el que consi<strong>de</strong>ramos apropiado asimi<strong>la</strong>r<br />

provisionalm<strong>en</strong>te ciertas pob<strong>la</strong>ciones a taxa <strong>de</strong><br />

los que pue<strong>de</strong>n diferir morfológicam<strong>en</strong>te, pero<br />

que quizás constituyan pob<strong>la</strong>ciones intermedias<br />

que form<strong>en</strong> parte <strong>de</strong> especies biológicas aún por<br />

<strong>de</strong>finir morfológica y molecu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te.<br />

En España este grupo no ha sido estudiado<br />

<strong>de</strong> manera exhaustiva. La mayoría <strong>de</strong> trabajos <strong>en</strong><br />

que se citan sus especies proce<strong>de</strong>n <strong>de</strong> estudios<br />

pioneros (AlloRGe, 1928), <strong>de</strong> catálogos ficológicos<br />

g<strong>en</strong>erales (González GueRReRo 1928, 1950, <strong>en</strong>tre<br />

otros) o <strong>de</strong> estudios limnológicos (mARGAleF,<br />

1948, 1956 <strong>en</strong>tre otros) o bi<strong>en</strong> se trata <strong>de</strong> estudios<br />

más reci<strong>en</strong>tes cuyas <strong>citas</strong> han sido recopi<strong>la</strong>das<br />

hasta 1998 por cAmbRA y co<strong>la</strong>boradores. Hasta<br />

<strong>la</strong> actualidad no se habían realizado estudios<br />

taxonómicos amplios <strong>en</strong> este grupo <strong>de</strong> <strong>algas</strong>, si<br />

bi<strong>en</strong> <strong>de</strong>terminadas áreas han sido muestreadas con<br />

el objetivo específico <strong>de</strong> estudiarlo (PéRez bAlIeRo<br />

et al., 2002; FAnés tRevIño, 2008; FAnés tRevIño<br />

et al., <strong>en</strong> pr<strong>en</strong>sa). Por ello, nos propusimos realizar<br />

un estudio florístico <strong>de</strong> este grupo <strong>en</strong> el sur <strong>de</strong><br />

España. Se tomaron muestras <strong>de</strong> balsas y <strong>la</strong>gunas<br />

perman<strong>en</strong>tes y temporales, <strong>la</strong> mayoría situadas <strong>en</strong><br />

lugares <strong>de</strong> especial interés, así como <strong>de</strong> algunos<br />

embalses, don<strong>de</strong> <strong>en</strong> verano suel<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rse<br />

<strong>la</strong>s <strong>algas</strong> ver<strong>de</strong>s cocales. En este trabajo nos<br />

c<strong>en</strong>tramos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s especies que se citan por primera<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

vez <strong>en</strong> <strong>la</strong> P<strong>en</strong>ínsu<strong>la</strong> <strong>Ibérica</strong> o <strong>en</strong> alguna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

regiones estudiadas.<br />

2. MAteRIAl y métodos<br />

Las muestras fueron recogidas <strong>de</strong> un total<br />

<strong>de</strong> 71 localida<strong>de</strong>s situadas <strong>en</strong> el sur <strong>de</strong> España,<br />

<strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s <strong>en</strong> Andalucía, a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong><br />

los años 2004 a 2006, <strong>en</strong>tre los meses <strong>de</strong> abril y<br />

agosto.<br />

La recolección <strong>de</strong> <strong>la</strong>s muestras se realizó<br />

mediante arrastres con una red <strong>de</strong> p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> 25<br />

micras <strong>de</strong> diámetro <strong>de</strong> poro. Fueron fijadas con<br />

formal<strong>de</strong>hído o con lugol acético y glutaral<strong>de</strong>hído.<br />

Para su <strong>de</strong>terminación se examinaron al<br />

microscopio óptico invertido (Zeiss Axiovert 35).<br />

Las muestras fijadas se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>de</strong>positadas<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> ficoteca <strong>de</strong>l Herbario <strong>de</strong> <strong>la</strong> Universidad <strong>de</strong><br />

Granada (GDA).<br />

3. ResultAdos y dIscusIón<br />

3.1 <strong>Nuevas</strong> <strong>citas</strong> ibéricas<br />

▪ Botryococcus cf. protuberans W. et G. S. West<br />

1905 (Lám. I, fig. 1)<br />

Colonias irregu<strong>la</strong>res, a<strong>la</strong>rgadas <strong>en</strong> una<br />

dirección o posteriorm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> un aglomerado<br />

re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te <strong>de</strong>nso, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te compuestas<br />

por grupos celu<strong>la</strong>res conectados por tractos<br />

mucosos más o m<strong>en</strong>os estrechos, <strong>de</strong> 1,0-4,1 µm <strong>de</strong><br />

ancho; célu<strong>la</strong>s básicam<strong>en</strong>te obovoi<strong>de</strong>s, incluidas<br />

totalm<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> colonia o emergi<strong>en</strong>do <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> periferia ⅓ <strong>de</strong> su longitud; clorop<strong>la</strong>sto parietal,<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>s o estructuras simi<strong>la</strong>res no observados;<br />

reproducción por dos autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5,5-8,5 x 3,8-5,4 µm;<br />

colonias <strong>de</strong> 25-64,8 µm.<br />

A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l típico B. protuberans, <strong>en</strong><br />

nuestras muestras los individuos examinados<br />

pres<strong>en</strong>tan célu<strong>la</strong>s obovoi<strong>de</strong>s, algo a<strong>la</strong>rgadas, más<br />

pequeñas, excepcionalm<strong>en</strong>te emergi<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

colonia sólo hasta ⅓ <strong>de</strong> su longitud.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> <strong>la</strong>gos c<strong>la</strong>ros oligo- a<br />

mesotróficos o levem<strong>en</strong>te eutróficos, ampliam<strong>en</strong>te<br />

distribuida.<br />

Distribución: navajo <strong>de</strong> Matanegra (Badajoz).<br />

▪ Botryococcus terribilis Komárek et Marvan<br />

1992 (Lám. I, fig. 2)<br />

Syn.: B. braunii Kützing s<strong>en</strong>su Margalef et al.<br />

1977, Fig. A-18: 1-3; B. braunii Kützing s<strong>en</strong>su<br />

auct. plur.<br />

Colonias multicelu<strong>la</strong>res, irregu<strong>la</strong>res, con<br />

célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>nsam<strong>en</strong>te aglomeradas y dispuestas<br />

más o m<strong>en</strong>os <strong>de</strong> forma radial <strong>en</strong> <strong>la</strong> periferia<br />

colonial, cubiertas totalm<strong>en</strong>te o, frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te,<br />

emergi<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie colonial <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ⅓ a ½<br />

<strong>de</strong> su longitud; marg<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> colonia a m<strong>en</strong>udo<br />

con apéndices ge<strong>la</strong>tinosos cortos o re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te<br />

<strong>la</strong>rgos, irregu<strong>la</strong>res; célu<strong>la</strong>s ovales u obovoi<strong>de</strong>s;<br />

clorop<strong>la</strong>sto parietal con una estructura difer<strong>en</strong>ciada


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA 7<br />

semejante a un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>; reproducción por dos<br />

autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5-9 x 4-7 µm, colonias<br />

41-105 µm <strong>de</strong> diámetro.<br />

De acuerdo con KomáReK & mARvAn<br />

(1992), <strong>en</strong> <strong>la</strong> típica B. terribilis, <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s están<br />

usualm<strong>en</strong>te cubiertas por <strong>la</strong> colonia, sólo como<br />

excepción, los ápices celu<strong>la</strong>res pue<strong>de</strong>n sobresalir<br />

algo a los márg<strong>en</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> colonia. En nuestras<br />

pob<strong>la</strong>ciones este carácter es también muy variable.<br />

Esta variabilidad también ha sido observada <strong>en</strong><br />

materiales <strong>de</strong> Brasil y Cuba (comAs, inédito).<br />

Ecología: especie común, usualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> pequeños y gran<strong>de</strong>s acuatorios<br />

alcalinos, probablem<strong>en</strong>te cosmopolita.<br />

Distribución: balsa <strong>de</strong> Barjalí (Almería);<br />

embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong> Feria (Badajoz); <strong>la</strong>guna<br />

Gran<strong>de</strong> (Cáceres); <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Montel<strong>la</strong>no, embalse<br />

<strong>de</strong> los Hurones (Cádiz); <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Zóñar, <strong>la</strong>guna<br />

Amarga, embalse <strong>de</strong> Iznájar (Córdoba); <strong>la</strong>guna<br />

Gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> Archidona (Má<strong>la</strong>ga); embalse <strong>de</strong><br />

Algeciras (Murcia).<br />

▪Chlorel<strong>la</strong> minutissima Fott et Nováková 1969<br />

(Lám. I, fig. 3)<br />

Célu<strong>la</strong>s esféricas, pequeñas; pared celu<strong>la</strong>r<br />

<strong>de</strong>lgada, clorop<strong>la</strong>sto <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> cinturón o<br />

acopado, <strong>en</strong> célu<strong>la</strong>s adultas ocupando ¾ o más <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> periferia celu<strong>la</strong>r, sin pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción<br />

por 2-4 autósporas ancham<strong>en</strong>te elipsoidales.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 1,5-3 µm <strong>de</strong> diámetro.<br />

La especie se hal<strong>la</strong>, <strong>en</strong> base a criterios<br />

molecu<strong>la</strong>res, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> Trebouxiophyceae (huss<br />

et al., 1999; KRI<strong>en</strong>Itz et al., 1999; yAmAmoto<br />

et al., 2005), y ha resultado ser más cercana al<br />

género Nanochlorum Wilhelm, Eis<strong>en</strong>beis, Wild et<br />

Zahn que a Chlorel<strong>la</strong> y Parachlorel<strong>la</strong>.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el perifiton y p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas<br />

eutróficas, probablem<strong>en</strong>te cosmopolita.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Iznájar (Córdoba).<br />

▪Desmo<strong>de</strong>smus grahneisii (Heynig) Hegewald<br />

2000 (Lám. I, fig. 4)<br />

Syn.: Didymocystis grahneisii Heynig 1962,<br />

Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus grahneisii (Heynig) Fott 1973<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> 2-(4) célu<strong>la</strong>s or<strong>de</strong>nadas<br />

linealm<strong>en</strong>te, elipsoidales a cilíndricas, con polos<br />

más o m<strong>en</strong>os redon<strong>de</strong>ados o cónicos-redon<strong>de</strong>ados;<br />

pared celu<strong>la</strong>r con verrugas que se un<strong>en</strong> formando<br />

cortas costil<strong>la</strong>s, a veces recordando <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> C<br />

mayúscu<strong>la</strong>. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong><br />

con almidón. Reproducción por autoc<strong>en</strong>obios.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 7,8-8,6 x 3,2-3,8 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> estanques, <strong>la</strong>gos y<br />

gran<strong>de</strong>s ríos, rara.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong><br />

Feria, navajo <strong>de</strong> Matanegra (Badajoz); embalse <strong>de</strong><br />

Canales (Granada).<br />

▪Dicellu<strong>la</strong> geminata (Printz) Koršikov 1953 (Lám.<br />

I, fig. 5)<br />

Syn.: Franceia geminata Printz 1914<br />

Célu<strong>la</strong>s ovales, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral unidas <strong>en</strong> pares<br />

por sus <strong>la</strong>dos <strong>la</strong>rgos. En <strong>la</strong> superficie numerosas<br />

setas hialinas, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te más cortas que <strong>la</strong><br />

longitud celu<strong>la</strong>r, finas, sin <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos basales.<br />

Clorop<strong>la</strong>stos parietales, 1 ó 2, con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Reproducción no observada.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 11,3 x 6,8 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén).<br />

▪Dichotomococcus curvatus Koršikov 1939 (Lám.<br />

I, fig. 6)<br />

Syn.: Dichotomococcus elongatus Fott 1948<br />

Colonias con dos hasta numerosas célu<strong>la</strong>s<br />

as<strong>en</strong>tadas sobre un sistema, a veces inconspicuo,<br />

más o m<strong>en</strong>os dicótomo, constituido por restos<br />

ge<strong>la</strong>tinosos <strong>de</strong> pare<strong>de</strong>s maternas, con una <strong>en</strong>voltura<br />

común, ge<strong>la</strong>tinosa, incolora. Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te<br />

ovadas o elipsoidales, ligeram<strong>en</strong>te curvadas <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

parte basal, redon<strong>de</strong>adas <strong>en</strong> el extremo proximal,<br />

y progresivam<strong>en</strong>te agudas y truncadas <strong>en</strong> el distal.<br />

Clorop<strong>la</strong>sto situado <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do convexo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

célu<strong>la</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 6,3-8,1 x 2-2,8 µm, colonias<br />

hasta 41 µm.<br />

Ecología: taxon efímero <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong><br />

aguas eutróficas, <strong>en</strong> estanques, ríos, pequeños<br />

<strong>la</strong>gos, etc.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén);<br />

embalse <strong>de</strong> Alcalá <strong>de</strong>l Río (Sevil<strong>la</strong>).<br />

▪Dictyosphaerium elongatum Hindák 1977 (Lám.<br />

II, fig. 1)<br />

Syn.: Steiniel<strong>la</strong> graev<strong>en</strong>itzii Bernard forma s<strong>en</strong>su<br />

Skuja 1956<br />

Colonias g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te irregu<strong>la</strong>res, con (8)-<br />

16-32 o más célu<strong>la</strong>s y con una fina <strong>en</strong>voltura<br />

mucosa incolora alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> cada grupo <strong>de</strong> 4<br />

célu<strong>la</strong>s; a veces se forma una <strong>en</strong>voltura mucosa<br />

alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> toda <strong>la</strong> colonia. Pedúnculos<br />

ge<strong>la</strong>tinosos finos, <strong>de</strong>lgados. Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te<br />

ovales hasta elipsoidales con polos redon<strong>de</strong>ados,<br />

<strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro a m<strong>en</strong>udo cilíndricas o levem<strong>en</strong>te<br />

arqueadas y as<strong>en</strong>tadas <strong>en</strong> los pedúnculos por sus<br />

caras “v<strong>en</strong>trales”. Un clorop<strong>la</strong>sto parietal, con<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción por 4 autósporas que se<br />

liberan por ge<strong>la</strong>tinización <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared materna.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 7,8-9 x 3,6-4,1 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónico <strong>en</strong> gran<strong>de</strong>s acuatorios<br />

limpios y levem<strong>en</strong>te distróficos, mayorm<strong>en</strong>te <strong>en</strong><br />

zonas boscosas.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Pu<strong>en</strong>te Nuevo<br />

(Córdoba).<br />

▪Follicu<strong>la</strong>ria sp. (Lám. II, fig. 2)<br />

Célu<strong>la</strong>s ais<strong>la</strong>das, esféricas, a veces algo<br />

asimétricas, ro<strong>de</strong>adas por un mucí<strong>la</strong>go ap<strong>en</strong>as<br />

visible, fino. Pared celu<strong>la</strong>r muy gruesa, lisa;<br />

numerosos clorop<strong>la</strong>stos parietales, redon<strong>de</strong>adoscónicos<br />

o poligonales, cada uno con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Posiblem<strong>en</strong>te reproducción por zoósporas, a<br />

juzgar por <strong>la</strong> forma <strong>de</strong> algunas célu<strong>la</strong>s pequeñas<br />

<strong>en</strong> colonias, pero habría que estudiar bi<strong>en</strong> el ciclo<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010


8<br />

para <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong> especie. Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s<br />

12-56 µm.<br />

Ecología: muchas <strong>de</strong> sus especies son<br />

edáficas, <strong>la</strong> nuestra se ha <strong>en</strong>contrado <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton<br />

<strong>de</strong> embalses y <strong>la</strong>gunas.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Béznar (Granada);<br />

<strong>la</strong>guna El Portil (Huelva); <strong>la</strong>guna <strong>de</strong>l Pajarejo<br />

(Jaén).<br />

▪Franceia ovalis (Francé) Lemmermann 1898<br />

(Lám. II, fig. 3)<br />

Syn.: Phythelios ovalis Francé 1894<br />

Célu<strong>la</strong>s regu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te ovales o algo<br />

elipsoidales, con numerosas (25 a más <strong>de</strong> 30)<br />

setas <strong>de</strong>lgadas, más o m<strong>en</strong>os rectas, finas <strong>en</strong><br />

toda su ext<strong>en</strong>sión o gradualm<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>uadas<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> base hacia el ápice. Alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong><br />

una fina <strong>en</strong>voltura ge<strong>la</strong>tinosa poco visible. Un<br />

clorop<strong>la</strong>sto, <strong>en</strong> célu<strong>la</strong>s adultas 2-4, con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>s.<br />

Reproducción mediante 2-4-8 autósporas, que<br />

a veces permanec<strong>en</strong> un corto tiempo <strong>en</strong> <strong>la</strong> pared<br />

celu<strong>la</strong>r materna <strong>en</strong>sanchada.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 11-15 x 6-13 µm, setas<br />

9-22 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> <strong>la</strong>gos y estanques,<br />

siempre ais<strong>la</strong>da.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz).<br />

▪Lobocystis inconspicua Fanés Treviño, Sánchez<br />

Castillo et Comas (Lám. II, fig. 4)<br />

Colonias pequeñas flotando librem<strong>en</strong>te,<br />

compuestas por grupos <strong>de</strong> dos célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna <strong>en</strong>sanchada y a<strong>la</strong>rgada<br />

<strong>en</strong> una dirección, parcialm<strong>en</strong>te ge<strong>la</strong>tinizada,<br />

or<strong>de</strong>nadas más o m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> paralelo, ubicadas,<br />

cada una, hacia los extremos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r<br />

materna. Grupos bicelu<strong>la</strong>res unidos mediante<br />

restos bandiformes, cortos, re<strong>la</strong>tivam<strong>en</strong>te anchos,<br />

a un cuerpo colonial común, a<strong>la</strong>rgado, formado<br />

por restos <strong>de</strong> pare<strong>de</strong>s maternas, constituy<strong>en</strong>do<br />

colonias <strong>de</strong> 2-4-(8) célu<strong>la</strong>s; colonias a veces<br />

ro<strong>de</strong>adas por una <strong>en</strong>voltura mucosa inconspicua,<br />

hialina, estrecha y homogénea. Célu<strong>la</strong>s <strong>en</strong> vista<br />

<strong>la</strong>teral ovoi<strong>de</strong>s hasta casi cilíndricas, esféricas<br />

<strong>en</strong> vista po<strong>la</strong>r, con un clorop<strong>la</strong>sto parietal,<br />

<strong>la</strong>minar, <strong>la</strong>teral o hacia uno <strong>de</strong> los polos celu<strong>la</strong>res,<br />

ocupando <strong>de</strong>s<strong>de</strong> ⅓ a ⅔ <strong>de</strong>l volum<strong>en</strong> celu<strong>la</strong>r, con<br />

un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> bi<strong>en</strong> visible ro<strong>de</strong>ado <strong>de</strong> gránulos <strong>de</strong><br />

almidón. Reproducción por 2 autósporas formadas<br />

por división transversal <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong> madre.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: colonias, 7,5-28 µm <strong>de</strong><br />

diámetro; célu<strong>la</strong>s, 3,2-6 x 2,2-3,8 µm; autósporas,<br />

2,2-3,3 µm.<br />

Ecología: <strong>la</strong>guna <strong>en</strong>dorreica con elevada<br />

salinidad.<br />

Distribución: se trata <strong>de</strong> una nueva especie<br />

(FAnés tRevIño et al., 2008), que fue hal<strong>la</strong>da <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Mojón B<strong>la</strong>nco (Albacete).<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

▪Paradoxia multiseta Svir<strong>en</strong>ko 1928 (Lám. II, fig.<br />

5)<br />

Célu<strong>la</strong>s fusiformes a cilíndricas, <strong>de</strong> sección<br />

redon<strong>de</strong>ada, at<strong>en</strong>uadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> base y acabadas<br />

<strong>en</strong> un anc<strong>la</strong>, casi siempre unidas por sus bases<br />

<strong>en</strong> colonias <strong>de</strong> dos. Las anc<strong>la</strong>s se dispon<strong>en</strong><br />

perp<strong>en</strong>dicu<strong>la</strong>res <strong>en</strong>tre sí. Pres<strong>en</strong>tan 4-12 setas,<br />

a veces no c<strong>la</strong>ras o quizás totalm<strong>en</strong>te aus<strong>en</strong>tes.<br />

También a m<strong>en</strong>udo imperceptible el pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> sin<br />

almidón. Reproducción por zoósporas bif<strong>la</strong>ge<strong>la</strong>das<br />

y <strong>en</strong> ocasiones por autósporas (heGeWAld &<br />

Reymond, 1987).<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 15-15,8 x 3,4-3,5 µm,<br />

anc<strong>la</strong> <strong>de</strong> 6,9-7,4 µm <strong>de</strong> anchura, sedas <strong>de</strong> 6,3-<br />

8,5 µm. Posiblem<strong>en</strong>te <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción observada<br />

sea jov<strong>en</strong>, ya que <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones celu<strong>la</strong>res son<br />

inferiores a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>scritas <strong>en</strong> <strong>la</strong> literatura (KomáReK<br />

& Fott, 1983).<br />

Ecología: probablem<strong>en</strong>te distribuida <strong>en</strong> el<br />

p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> los estanques, <strong>la</strong>gos y ríos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s zonas<br />

temp<strong>la</strong>das, aunque siempre aparece ais<strong>la</strong>da.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalmel<strong>la</strong>to<br />

(Córdoba).<br />

▪Tetrachlorel<strong>la</strong> ornata Koršikov 1953 (Lám. II,<br />

fig. 6)<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> 4 célu<strong>la</strong>s más o<br />

m<strong>en</strong>os ovales, a veces levem<strong>en</strong>te asimétricas;<br />

<strong>en</strong> los polos externos, y a veces <strong>en</strong> ambos,<br />

con 2 incrustaciones irregu<strong>la</strong>res <strong>en</strong> forma <strong>de</strong><br />

verrugas oscuras. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, acopado.<br />

Reproducción por 4 autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 9,1-14,1 x 5,8-8,3 µm,<br />

c<strong>en</strong>obios hasta 24.5 µm <strong>de</strong> diámetro.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas estancadas,<br />

sólo conocida <strong>de</strong> Europa.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> (Jaén); embalse<br />

<strong>de</strong> los Hurones (Cádiz); <strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> <strong>de</strong><br />

Archidona (Má<strong>la</strong>ga).<br />

▪Willea cf. vilhelmii (Fott) Komárek1974 (Lám.<br />

III, fig.1)<br />

Syn.: Dispora vilhelmii Fott 1933, Crucig<strong>en</strong>ia<br />

(Willea) irregu<strong>la</strong>ris Wille s<strong>en</strong>su auct. post.<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> 2-4 célu<strong>la</strong>s reunidos <strong>en</strong><br />

sinc<strong>en</strong>obios p<strong>la</strong>nos <strong>de</strong> 4-16-32 célu<strong>la</strong>s, don<strong>de</strong> los<br />

c<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> dos célu<strong>la</strong>s a m<strong>en</strong>udo están or<strong>de</strong>nados<br />

perp<strong>en</strong>dicu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te uno respecto al otro. Los<br />

c<strong>en</strong>obios jóv<strong>en</strong>es permanec<strong>en</strong> a m<strong>en</strong>udo <strong>la</strong>rgo<br />

tiempo con <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna y ro<strong>de</strong>ados<br />

<strong>de</strong> una <strong>en</strong>voltura mucosa incolora. Célu<strong>la</strong>s<br />

ampliam<strong>en</strong>te ovadas, ovales hasta elipsoidales,<br />

se tocan sólo ligeram<strong>en</strong>te con sus <strong>la</strong>dos <strong>la</strong>rgos.<br />

Pared celu<strong>la</strong>r gruesa, <strong>en</strong> los polos a veces muy<br />

ligeram<strong>en</strong>te <strong>en</strong>grosada. Un clorop<strong>la</strong>sto, parietal,<br />

con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> a veces no visible. Reproducción<br />

por dos autósporas. Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5-9,3 x<br />

3-5,9 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica y <strong>en</strong> el litoral <strong>de</strong> aguas<br />

débilm<strong>en</strong>te eutróficas, a m<strong>en</strong>udo gran<strong>de</strong>s <strong>la</strong>gos, <strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>eral <strong>en</strong> aguas ricas <strong>en</strong> cal, rara.<br />

Distribución: navajo <strong>de</strong> Matanegra (Badajoz);<br />

<strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> (Cáceres).


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

3.2 <strong>Nuevas</strong> <strong>citas</strong> para España<br />

▲Kirchneriel<strong>la</strong> rotunda (Koršikov) Hindák 1977<br />

(Lám. III, fig. 2)<br />

Syn.: Ankistro<strong>de</strong>smus rotundus Koršikov 1953,<br />

Raphidocelis rotunda (Korš.) Marvan, Komárek<br />

et Comas 1984, Pseudokirchneriel<strong>la</strong> rotunda<br />

(Korš.) Hindák 1990<br />

Colonias pequeñas <strong>de</strong> pocas célu<strong>la</strong>s o célu<strong>la</strong>s<br />

ais<strong>la</strong>das <strong>en</strong>vueltas <strong>en</strong> una estrecha <strong>en</strong>voltura<br />

mucosa. Célu<strong>la</strong>s más o m<strong>en</strong>os cilíndricas, <strong>en</strong> los<br />

extremos ligeram<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>uadas y redon<strong>de</strong>adas,<br />

curvadas <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> círculo hasta <strong>en</strong> espiral,<br />

<strong>en</strong>tonces se so<strong>la</strong>pan los extremos. Clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal, situado <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do v<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>,<br />

sin llegar hasta los extremos, sin pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Reproducción mediante cuatro autósporas, que se<br />

liberan por ruptura <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna <strong>en</strong><br />

dos mita<strong>de</strong>s.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 19,7-32,4 x 4-4,8 µm;<br />

anchura <strong>de</strong> <strong>la</strong> espiral 9,1-13 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> charcos <strong>de</strong> agua.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén).<br />

▲Crucig<strong>en</strong>ia mucronata (G. M. Smith) Komárek<br />

1974 (Lám. III, fig. 3)<br />

Syn.: Crucig<strong>en</strong>ia f<strong>en</strong>estrata var. mucronata G. M.<br />

Smith 1926<br />

C<strong>en</strong>obios cuadrangu<strong>la</strong>res <strong>de</strong> cuatro célu<strong>la</strong>s<br />

irregu<strong>la</strong>res con un espacio cuadrado <strong>en</strong> el<br />

c<strong>en</strong>tro, formando frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te sinc<strong>en</strong>obios<br />

<strong>de</strong> 16 célu<strong>la</strong>s. Célu<strong>la</strong>s irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te ovales<br />

hasta trapezoidales, cuya pared celu<strong>la</strong>r forma un<br />

pequeño <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>to simi<strong>la</strong>r a una verruga<br />

<strong>en</strong> los ángulos <strong>de</strong> sus <strong>la</strong>dos <strong>la</strong>rgos. Lado externo<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s convexo o levem<strong>en</strong>te cóncavo.<br />

Clorop<strong>la</strong>sto parietal, con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 4,6-6 x 3-3,7 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas eutróficas,<br />

escaso.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz); embalse <strong>de</strong> Pu<strong>en</strong>te Nuevo (Córdoba).<br />

▲Treubaria schmidlei (Schrö<strong>de</strong>r) Fott et Kovácik<br />

1975 (Lám. III, fig. 4)<br />

Syn.: Polyedrium schmidlei Schrö<strong>de</strong>r 1898,<br />

Tetraedron schmidlei (Schröd.) Lemm. 1903,<br />

Treubaria varia Tiff. et Ahlstr. 1931<br />

Célu<strong>la</strong>s con protop<strong>la</strong>sto mayorm<strong>en</strong>te<br />

tetraédrico, raram<strong>en</strong>te triangu<strong>la</strong>r, con extremos<br />

redon<strong>de</strong>ados y <strong>la</strong>dos convexos, a veces esférico.<br />

En los ángulos (3)-4-(más) apéndices incoloros,<br />

cuyas bases, especialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> célu<strong>la</strong>s adultas,<br />

forman una capa externa alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l protop<strong>la</strong>sto<br />

interno. Apéndices rectos, gradualm<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>uados<br />

hacia el extremo, agudos o truncados, hialinos.<br />

Clorop<strong>la</strong>sto con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>, cuatro <strong>en</strong> célu<strong>la</strong>s<br />

adultas. Reproducción poco conocida, sólo se ha<br />

visto <strong>la</strong> división <strong>de</strong>l protop<strong>la</strong>sto <strong>en</strong> cuatro partes.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 10-11,4 µm <strong>de</strong><br />

diámetro, apéndices 17,4-30 µm <strong>de</strong> longitud.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> distintas aguas,<br />

siempre esporádica y ais<strong>la</strong>da.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong><br />

Feria (Badajoz); embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz);<br />

embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén); embalse <strong>de</strong> Alcalá<br />

<strong>de</strong>l Río (Sevil<strong>la</strong>).<br />

3.3. <strong>Nuevas</strong> <strong>citas</strong> regionales<br />

♦Ankistro<strong>de</strong>smus stipitatus (Chodat) Komárková-<br />

Legnerová 1969 (Lám. III, fig. 5)<br />

Syn.: Raphidium fascicu<strong>la</strong>tum status stipitatus<br />

Chodat 1902, Ankistro<strong>de</strong>smus falcatus (Corda)<br />

Ralfs s<strong>en</strong>su G. m. smIth 1920 y PRescott 1951<br />

Célu<strong>la</strong>s ais<strong>la</strong>das o <strong>en</strong> pequeñas colonias <strong>la</strong>xas<br />

<strong>de</strong> 2-4-8 célu<strong>la</strong>s, don<strong>de</strong> están or<strong>de</strong>nadas <strong>en</strong> paralelo,<br />

<strong>en</strong> forma <strong>de</strong> haz a<strong>la</strong>rgado y unidas <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro.<br />

Célu<strong>la</strong>s a<strong>la</strong>rgadas, fusiformes, rectas o levem<strong>en</strong>te<br />

arqueadas, <strong>en</strong> los extremos progresivam<strong>en</strong>te<br />

at<strong>en</strong>uadas, aguzadas y puntiagudas o a veces un<br />

poco irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te ondu<strong>la</strong>das. Reproducción<br />

mediante (2)-4 autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 61,2-64,1 x 2,2-2,8 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica y <strong>en</strong> el litoral <strong>de</strong><br />

distintos sistemas acuáticos, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral gran<strong>de</strong>s.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Alcalá <strong>de</strong>l Río<br />

(Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Ankyra <strong>la</strong>nceo<strong>la</strong>ta (Koršikov) Fott 1957 (Lám.<br />

III, fig. 6)<br />

Syn.: Lambertia <strong>la</strong>nceo<strong>la</strong>ta Korš.1953, Lambertia<br />

spatulifera Korš. 1953, Ankyra spatulifera (Korš.)<br />

Fott 1957, Lanceo<strong>la</strong> spatulifera (Koršikov)<br />

Hindák 1988<br />

Célu<strong>la</strong>s estrecham<strong>en</strong>te fusiformes a<br />

cilíndricas, rectas o ligeram<strong>en</strong>te arqueadas, <strong>en</strong><br />

ambos extremos progresivam<strong>en</strong>te ext<strong>en</strong>didas <strong>en</strong><br />

una punta, una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales lleva una formación <strong>en</strong><br />

forma <strong>de</strong> espátu<strong>la</strong> o <strong>la</strong>nceta. Clorop<strong>la</strong>sto parietal,<br />

<strong>la</strong>minar, con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> a m<strong>en</strong>udo poco visible.<br />

Reproducción mediante zoósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 29,4-36,7 x 1,8-3 µm.<br />

En g<strong>en</strong>eral, nuestras pob<strong>la</strong>ciones pres<strong>en</strong>tan<br />

dim<strong>en</strong>siones bastante inferiores a <strong>la</strong>s <strong>de</strong>scritas <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> literatura (KomáReK & Fott, 1983), por lo que<br />

es posible que se trate <strong>de</strong> célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es.<br />

Ecología: dispersa <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> estanques,<br />

<strong>la</strong>gos y ríos.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong>l Almanzora<br />

(Almería); embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz);<br />

embalse <strong>de</strong> Guadalmel<strong>la</strong>to (Córdoba); embalse <strong>de</strong><br />

Panzaco<strong>la</strong> (Jaén). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Closteriopsis acicu<strong>la</strong>ris (G. M. Smith) Belcher<br />

et Swale 1962 (Lám. IV, fig. 1)<br />

Syn.: Closteriopsis longissima var. acicu<strong>la</strong>ris G.<br />

M. Smith 1926<br />

Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te fusiformes, rectas<br />

o levem<strong>en</strong>te arqueadas, <strong>en</strong> ambos extremos<br />

progresivam<strong>en</strong>te estrechadas <strong>en</strong> puntas afi<strong>la</strong>das.<br />

Clorop<strong>la</strong>sto más o m<strong>en</strong>os parietal, <strong>la</strong>minar, recto<br />

o <strong>en</strong> espiral, con uno (sólo <strong>en</strong> autósporas jóv<strong>en</strong>es)<br />

hasta ocho pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>s. Reproducción mediante 2-8<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

9


10<br />

autósporas, que <strong>en</strong> <strong>la</strong> liberación pose<strong>en</strong> siempre<br />

un solo pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 37-84 x 3-5 µm.<br />

Se trata <strong>de</strong> un alga muy cercana a Parachlorel<strong>la</strong><br />

kessleri (Fott et Nováková) Kri<strong>en</strong>itz et al., por lo<br />

que se ha transferido a <strong>la</strong> familia Chlorel<strong>la</strong>ceae<br />

<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se Trebouxiophyceae (ustInovA et<br />

al., 2001).<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas mayorm<strong>en</strong>te<br />

mesotróficas, estancadas o corri<strong>en</strong>tes, no frecu<strong>en</strong>te<br />

pero comúnm<strong>en</strong>te distribuida y repres<strong>en</strong>tada <strong>de</strong><br />

forma dispersa. Probablem<strong>en</strong>te cosmopolita.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Sopetón (Huelva).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Coe<strong>la</strong>strum astroi<strong>de</strong>um De-Notaris 1867 (Lám.<br />

IV, fig. 2)<br />

Syn.: Coe<strong>la</strong>strum microporum f. astroi<strong>de</strong>a (De-<br />

Not.) Nyg. 1949, C. microporum Näg. s<strong>en</strong>su auct.<br />

post., C. sphaericum Näg. s<strong>en</strong>su Chodat 1902 et<br />

auct. post.<br />

C<strong>en</strong>obios esféricos, huecos, con 4 a 32 célu<strong>la</strong>s<br />

or<strong>de</strong>nadas <strong>de</strong> forma radial, sin apéndices <strong>de</strong> unión<br />

<strong>en</strong>tre el<strong>la</strong>s. Célu<strong>la</strong>s ovadas o algo cuneiformes<br />

con pared celu<strong>la</strong>r lisa o rugosa, a m<strong>en</strong>udo con<br />

<strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos apicales. Un clorop<strong>la</strong>sto parietal<br />

con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te situado <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte<br />

distal.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 6-9,6 x 6-9,1 µm,<br />

c<strong>en</strong>obios hasta 23 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> diversas aguas,<br />

ampliam<strong>en</strong>te distribuido.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Vadomojón,<br />

embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén); <strong>la</strong>guna Escalera<br />

(Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Coe<strong>la</strong>strum indicum Turner 1892 (Lám. IV, fig.<br />

3)<br />

Syn.: Coe<strong>la</strong>strum pulchrum var. intermedium Bohl.<br />

1897 et var. mamil<strong>la</strong>tum Bohl. 1897, Coe<strong>la</strong>strum<br />

intermedium (Bohl.) Korš. 1953<br />

C<strong>en</strong>obios esféricos, huecos, <strong>de</strong> 8-32 célu<strong>la</strong>s.<br />

Célu<strong>la</strong>s <strong>en</strong> vista <strong>la</strong>teral esféricas hasta ovales, con<br />

<strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos apicales <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared, <strong>en</strong> vista po<strong>la</strong>r<br />

más o m<strong>en</strong>os poliédricas, unidas mediante 5-6<br />

apéndices cilíndricos, cortos. Protop<strong>la</strong>sto esférico.<br />

Espacios intercelu<strong>la</strong>res pequeños, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te<br />

triangu<strong>la</strong>res. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 6-13 µm, c<strong>en</strong>obios 19-<br />

32 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> pequeños acuatorios y aguas<br />

con vegetación.<br />

Distribución: navajo <strong>de</strong> Matanegra (Badajoz);<br />

embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz); embalse <strong>de</strong><br />

Pu<strong>en</strong>te Nuevo, embalse <strong>de</strong> Iznájar (Córdoba);<br />

<strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Aguas Ver<strong>de</strong>s (Granada). Nueva cita<br />

para Andalucía y para Extremadura.<br />

♦Coe<strong>la</strong>strum pseudomicroporum Koršikov 1953<br />

(Lám. IV, fig. 4)<br />

C<strong>en</strong>obios esféricos, <strong>de</strong> 8-32 célu<strong>la</strong>s, con<br />

célu<strong>la</strong>s or<strong>de</strong>nadas regu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te. Cada célu<strong>la</strong><br />

está unida a 4-6 célu<strong>la</strong>s vecinas mediante cortos<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

apéndices. Célu<strong>la</strong>s ovadas a cuneiformes, <strong>en</strong><br />

los polos g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te <strong>en</strong>grosadas. Los huecos<br />

<strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s son pequeños, con 3-(4)<br />

ángulos. Clorop<strong>la</strong>sto, parietal, con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong><br />

g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te distal.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5,6-17 x 4,5-17 µm,<br />

c<strong>en</strong>obios hasta 65,5 µm.<br />

En <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l embalse <strong>de</strong> Guadalén,<br />

<strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s pres<strong>en</strong>tan un <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>to apical<br />

truncado muy <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>do, parecido al <strong>de</strong>scrito<br />

para algunas pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> C. astroi<strong>de</strong>um.<br />

Algunos autores (heGeWAld et al., 1975, hAjdu,<br />

1977) consi<strong>de</strong>ran que esta última especie es una<br />

modificación <strong>de</strong>l mismo C. pseudomicroporum,<br />

ya que <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> apéndices intercelu<strong>la</strong>res<br />

es un rasgo variable. comAs & KRI<strong>en</strong>Itz (1997)<br />

hal<strong>la</strong>ron una pob<strong>la</strong>ción intermedia, con apéndices<br />

intercelu<strong>la</strong>res muy cortos, <strong>en</strong> el resto <strong>de</strong> caracteres<br />

semejante a C. astroi<strong>de</strong>um, por lo que <strong>la</strong><br />

i<strong>de</strong>ntificaron como esta especie. En nuestro caso,<br />

sin embargo, los apéndices intercelu<strong>la</strong>res están<br />

bi<strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>dos, por lo que consi<strong>de</strong>ramos se<br />

trata <strong>de</strong> C. pseudomicroporum.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> estanques eutróficos<br />

y pequeños <strong>la</strong>gos.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong> Feria<br />

(Badajoz); <strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> (Cáceres); embalse <strong>de</strong><br />

los Hurones (Cádiz); <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Zóñar (Córdoba);<br />

<strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Río Seco Inferior (Granada); <strong>la</strong>guna<br />

Gran<strong>de</strong>, embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén); embalse <strong>de</strong><br />

La Marciaga, embalse <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong> (Sevil<strong>la</strong>). Nueva<br />

cita para Andalucía y para Extremadura.<br />

♦Co<strong>en</strong>ocystis tapasteana Komárek 1983 (Lám.<br />

IV, fig. 5)<br />

Syn.: Eutetramorus tapasteanus (Kom.) Kostikov<br />

et al. 2002<br />

Colonias con 4-32 célu<strong>la</strong>s g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te<br />

dispuestas <strong>en</strong> dos p<strong>la</strong>nos, luego se distribuy<strong>en</strong><br />

irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te, a veces formando aglomeraciones<br />

multicelu<strong>la</strong>res; mucí<strong>la</strong>go colonial incoloro, pero<br />

bi<strong>en</strong> <strong>de</strong>finido; célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es ancham<strong>en</strong>te ovales,<br />

<strong>la</strong>s adultas casi esféricas, ro<strong>de</strong>adas <strong>de</strong> su propia<br />

<strong>en</strong>voltura mucosa; clorop<strong>la</strong>sto parietal acopado,<br />

con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>; reproducción por (2) 4-8 (16)<br />

autósporas que se liberan por ge<strong>la</strong>tinización <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pared materna.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 4,8-6,3 µm <strong>de</strong> diámetro.<br />

Ecología: <strong>en</strong> aguas levem<strong>en</strong>te eutróficas con<br />

vegetación.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Bermejales<br />

(Granada). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Crucig<strong>en</strong>iel<strong>la</strong> pulchra (W. & G. S. West)<br />

Komárek 1974 (Lám. IV, fig. 6)<br />

Syn.: Crucig<strong>en</strong>ia pulchra W. & G. S. West<br />

1902, incl. var. skujae Hajdu 1975, C. apicu<strong>la</strong>ta<br />

var. eri<strong>en</strong>sis Tiff. & Ahlstr. 1931, Tetrastrum<br />

pulloi<strong>de</strong>um Teil. 1942<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> cuatro célu<strong>la</strong>s con espacio<br />

c<strong>en</strong>tral cuadrado o rómbico. Pue<strong>de</strong>n formarse<br />

sin c<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> hasta 64 célu<strong>la</strong>s. Célu<strong>la</strong>s más o<br />

m<strong>en</strong>os cilíndricas con <strong>la</strong>s caras externas cóncavas;


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

pared celu<strong>la</strong>r <strong>en</strong>grosada <strong>en</strong> ambos extremos,<br />

el <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>to distal está inclinado hacia <strong>la</strong><br />

célu<strong>la</strong> vecina, el proximal poco visible. La zona<br />

<strong>de</strong> unión <strong>en</strong>tre dos célu<strong>la</strong>s ocupa ⅓ <strong>de</strong> <strong>la</strong> longitud<br />

celu<strong>la</strong>r. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5-6 x 3 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas, <strong>la</strong>gos y<br />

estanques débilm<strong>en</strong>te eutróficos.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén);<br />

embalse <strong>de</strong> Ca<strong>la</strong> (Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para<br />

Andalucía.<br />

♦Desmo<strong>de</strong>smus cf. dispar (Brébisson) Hegewald<br />

2000 (Lám. V, fig. 1)<br />

Syn.: Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus dispar Brébisson 1856, S.<br />

quadricauda var. dispar (Bréb.) Brunnth. 1915, S.<br />

longus var. dispar (Bréb.) G. M. Smith1916<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> 2-4 célu<strong>la</strong>s, alineados o<br />

levem<strong>en</strong>te alternados; célu<strong>la</strong>s unidas hasta 4/5<br />

<strong>de</strong> su longitud, alongado ovales hasta cilíndricas;<br />

extremos at<strong>en</strong>uados, polos redon<strong>de</strong>ados o<br />

levem<strong>en</strong>te poligonales; <strong>en</strong> los polos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s<br />

marginales <strong>de</strong> 1-2 espinas cortas, dos <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s<br />

<strong>en</strong> diagonal, más o m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> paralelo, <strong>la</strong>s dos<br />

restantes perp<strong>en</strong>dicu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te con respecto al eje<br />

longitudinal <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>obio; <strong>en</strong> <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s internas<br />

pue<strong>de</strong>n aparecer hasta dos espinas cortas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 12,1-15,2 x 2,4-6,4<br />

µm, espinas 2,8-4,8 µm.<br />

La pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> Desmo<strong>de</strong>smus que<br />

hemos estudiado pudiera estar re<strong>la</strong>cionada<br />

morfológicam<strong>en</strong>te con D. dispar, con D.<br />

armatus <strong>en</strong> el s<strong>en</strong>tido <strong>de</strong> heGeWAld (2000), o<br />

con Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus sooi Hortob.; esta última <strong>de</strong><br />

acuerdo con heGeWAld (2000) es sinónima <strong>de</strong> D.<br />

intermedius (Chod.) Hegew.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónico y <strong>en</strong> el perifiton,<br />

disperso. Cosmopolita.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Garrucha (Almería).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Desmo<strong>de</strong>smus costato-granu<strong>la</strong>tus Skuja 1948<br />

(Lám. V, fig. 2)<br />

Syn.: Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus granu<strong>la</strong>tus W. & G. S. West<br />

s<strong>en</strong>su auct. post., Didymocystis inconspicua Korš.<br />

1953, Pseudodidymocystis inconspicua (Korš)<br />

Hind. 1990, Didymocystis lineata Korš. 1953,<br />

Pseudodidymocystis lineata (Korš.) Hind. 1990<br />

C<strong>en</strong>obios bicelu<strong>la</strong>res, célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te<br />

ovales a elipsoidales o casi cilíndricas, con<br />

extremos redon<strong>de</strong>ados, levem<strong>en</strong>te ap<strong>la</strong>nadas <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> superficie <strong>de</strong> contacto. Pared celu<strong>la</strong>r con fi<strong>la</strong>s<br />

<strong>de</strong> verruguil<strong>la</strong>s que se un<strong>en</strong> formando costil<strong>la</strong>s<br />

a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, con<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> poco visible.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 8,2-9 x 3,1-3,3 µm.<br />

La pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l embalse <strong>de</strong> los<br />

Bermejales pres<strong>en</strong>ta todos los caracteres <strong>de</strong><br />

Pseudodidymocystis inconspicua (Korš) Hind.,<br />

pero heGeWAld (2000) consi<strong>de</strong>ra a esta especie<br />

como sinónimo <strong>de</strong> Desmo<strong>de</strong>smus costatogranu<strong>la</strong>tus.<br />

La pob<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>l embalse <strong>de</strong> Iznájar, <strong>en</strong><br />

cambio, se correspon<strong>de</strong> con Pseudodidymocystis<br />

lineata, que también se incluye <strong>en</strong> D. costatogranu<strong>la</strong>tus<br />

(Hegewald, 2000). Muchas<br />

pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong>terminadas al microscopio óptico<br />

como D. costato-granu<strong>la</strong>tus son difer<strong>en</strong>ciables a<br />

nivel molecu<strong>la</strong>r o ultraestructural, constituy<strong>en</strong>do<br />

especies in<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes (vAnoRmelInG<strong>en</strong> et al.,<br />

2007).<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica, <strong>en</strong> estanques,<br />

embalses y <strong>la</strong>gos, ais<strong>la</strong>da.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Bermejales<br />

(Granada); embalse <strong>de</strong> Iznájar (Córdoba). Nueva<br />

cita para Andalucía.<br />

♦Dictyosphaerium tetrachotomum Printz 1914<br />

(Lám. V, fig. 3)<br />

Colonias con 4-32 célu<strong>la</strong>s, esferoidales o<br />

irregu<strong>la</strong>res; célu<strong>la</strong>s conectadas a restos ge<strong>la</strong>tinosos<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> pared materna <strong>de</strong> distinta longitud y anchura,<br />

que se ramifican más o 0m<strong>en</strong>os dicotómicam<strong>en</strong>te.<br />

Célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es ovales, ovoi<strong>de</strong>s, algo asimétricas;<br />

<strong>la</strong>s adultas, o0vales, ampliam<strong>en</strong>te ovales hasta<br />

irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te esferoidales, asimétricas, situadas<br />

levem<strong>en</strong>te oblicuas o con sus extremos más<br />

estrechos sobre los tractos ge<strong>la</strong>tinosos ramificados<br />

más o m<strong>en</strong>os dicotómicam<strong>en</strong>te; clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal, acopado, con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>; reproducción<br />

por cuatro autósporas que al liberarse <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared<br />

celu<strong>la</strong>r materna efectúan un giro <strong>de</strong> 180º.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 4-8 x 2,9-6,4 µm.<br />

Esta es <strong>la</strong> especie más frecu<strong>en</strong>te <strong>en</strong> nuestras<br />

muestras. Se difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> D. pulchellum (con <strong>la</strong><br />

cual ha sido frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te confundida) por sus<br />

célu<strong>la</strong>s adultas más o m<strong>en</strong>os ovales, asimétricas,<br />

unidas basalm<strong>en</strong>te a los tractos mucosos y por<br />

el giro <strong>de</strong> 180º <strong>de</strong> sus autósporas <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> ser<br />

liberadas <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> aguas débil a<br />

fuertem<strong>en</strong>te eutróficas, difundida <strong>en</strong> <strong>la</strong>s zonas<br />

temp<strong>la</strong>das y tropicales.<br />

Distribución: balsa <strong>de</strong> Caparidal, embalse<br />

<strong>de</strong>l Almanzora (Almería); embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera<br />

<strong>de</strong> Feria, <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Maguil<strong>la</strong> (Badajoz); embalse<br />

<strong>de</strong> los Hurones (Cádiz); embalse <strong>de</strong> Canales<br />

(Granada); embalse <strong>de</strong> La Marciaga (Sevil<strong>la</strong>).<br />

Nueva cita para Andalucía y para Extremadura.<br />

♦Gloeota<strong>en</strong>ium loitlesbergerianum Hansgirg 1890<br />

(Lám. V, fig. 4, 5)<br />

Colonias, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral, <strong>de</strong> 2-4 célu<strong>la</strong>s, <strong>en</strong><br />

vista frontal más o m<strong>en</strong>os elípticas, esferoidales<br />

a trapezoidales, <strong>en</strong> vista <strong>la</strong>teral más o m<strong>en</strong>os<br />

cilíndricas, ovales <strong>en</strong> sección circu<strong>la</strong>r, con<br />

pequeños <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> los polos. Cinturón<br />

<strong>de</strong> incrustaciones ancho, <strong>en</strong> parte cubri<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s<br />

célu<strong>la</strong>s. Clorop<strong>la</strong>sto con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción<br />

mediante 2-4 autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 12,4-17,8 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónico <strong>en</strong> <strong>la</strong>gos con aguas<br />

ricas <strong>en</strong> cal, también <strong>en</strong> fondos con vegetación <strong>de</strong><br />

zonas pantanosas.<br />

Distribución: balsa <strong>de</strong> Punta Entinas<br />

(Almería). Nueva cita para Andalucía.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

11


12<br />

♦Gol<strong>en</strong>kinia radiata Chodat 1894 (Lám. V, fig. 6)<br />

Célu<strong>la</strong>s esféricas, ro<strong>de</strong>adas por una estrecha<br />

<strong>en</strong>voltura mucosa. Pared celu<strong>la</strong>r con setas <strong>la</strong>rgas,<br />

<strong>de</strong>lgadas y rectas; clorop<strong>la</strong>sto con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong><br />

r<strong>en</strong>iforme con <strong>en</strong>voltura <strong>de</strong> almidón <strong>en</strong> 2-3 piezas.<br />

Reproducción por 4 hemizoósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 9,8-11,2 µm, setas<br />

hasta 24 µm <strong>de</strong> longitud.<br />

Ecología: dispersa <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> pequeños<br />

sistemas acuáticos, probablem<strong>en</strong>te cosmopolita<br />

pero nunca frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong> Feria<br />

(Badajoz); embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz). Nueva<br />

cita para Extremadura.<br />

♦Hariotina polychorda (Korš.) Hegewald in<br />

heGeWAld et al. 2002 (Lám. VI, fig. 1)<br />

Syn.: Coe<strong>la</strong>strum reticu<strong>la</strong>tum var. duplex<br />

(Comp.) Com. 1989, Coe<strong>la</strong>strum reticu<strong>la</strong>tum<br />

var. polychordum Koršikov 1953, Coe<strong>la</strong>strum<br />

polychordum (Koršikov) Hindák 1977<br />

C<strong>en</strong>obios esféricos o elipsoidales, con 16-<br />

64 célu<strong>la</strong>s. Célu<strong>la</strong>s esféricas o esferoidales,<br />

débilm<strong>en</strong>te ap<strong>la</strong>nadas, <strong>en</strong> vista po<strong>la</strong>r redon<strong>de</strong>adas.<br />

Célu<strong>la</strong>s vecinas unidas por (1)-2-3 apéndices <strong>de</strong><br />

unión estrechos, subapicales. En <strong>la</strong> reproducción<br />

se forman a m<strong>en</strong>udo sinc<strong>en</strong>obios, don<strong>de</strong> los<br />

c<strong>en</strong>obios hijos permanec<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s celu<strong>la</strong>res<br />

maternas <strong>en</strong>sanchadas. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con un<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 7-8,3 µm; c<strong>en</strong>obios<br />

24,6 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica y <strong>en</strong> perifiton, rara.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Kirchneriel<strong>la</strong> contorta (Schmidle) Bohlin 1897<br />

(Lám. VI, fig. 2)<br />

Syn.: Kirchneriel<strong>la</strong> obesa var. contorta Schmidle<br />

1894, Raphidocelis contorta (Schmidle) Marvan,<br />

Komárek et Comas 1984, Pseudokirchneriel<strong>la</strong><br />

contorta (Schmidle) Hindák 1990.<br />

Colonias pequeñas, con célu<strong>la</strong>s dispuestas<br />

irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> una <strong>en</strong>voltura ge<strong>la</strong>tinosa fina,<br />

sin estructura. Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te cilíndricas, <strong>en</strong><br />

todas partes igual <strong>de</strong> anchas, torcidas <strong>en</strong> forma<br />

<strong>de</strong> arco, <strong>en</strong> espiral o sigmoi<strong>de</strong>s, con extremos<br />

redon<strong>de</strong>ados. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, cubri<strong>en</strong>do casi<br />

toda <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r, sin pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción<br />

mediante 4-8 autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 7,4-12,1 x 1,7-2,8 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> <strong>la</strong>gos, estanques<br />

y ríos, dispersa, difundida probablem<strong>en</strong>te<br />

cosmopolita.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Kirchneriel<strong>la</strong> irregu<strong>la</strong>ris (G. M. Smith) Koršikov<br />

1953 (Lám. VI, fig. 3)<br />

Syn.: Kirchneriel<strong>la</strong> lunaris var. irregu<strong>la</strong>ris G. M.<br />

Smith 1920, Pseudokirchneriel<strong>la</strong> irregu<strong>la</strong>ris (G.<br />

M. Smith) Hindák 1990.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

Colonias <strong>de</strong> 4-16 célu<strong>la</strong>s, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral<br />

dispuestas irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te, más raram<strong>en</strong>te célu<strong>la</strong>s<br />

ais<strong>la</strong>das. Célu<strong>la</strong>s fusiformes, arqueadas <strong>en</strong> forma<br />

semicircu<strong>la</strong>r, con los extremos progresivam<strong>en</strong>te<br />

at<strong>en</strong>uados y más o m<strong>en</strong>os aguzados hasta<br />

puntiagudo truncados. Clorop<strong>la</strong>sto parietal,<br />

llegando hasta los extremos, probablem<strong>en</strong>te con<br />

un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción por cuatro autósporas<br />

que se liberan por ge<strong>la</strong>tinización <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared<br />

celu<strong>la</strong>r materna.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: autósporas 8,4-11 x 2,2-2,8<br />

µm.<br />

El material <strong>en</strong>contrado <strong>en</strong> el embalse <strong>de</strong> los<br />

Hurones se correspon<strong>de</strong> con <strong>la</strong> variedad spiralis<br />

Koršikov 1953.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton o bajo otras <strong>algas</strong><br />

y p<strong>la</strong>ntas acuáticas, dispersa hasta comúnm<strong>en</strong>te<br />

distribuida.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz); embalse <strong>de</strong> Alcalá <strong>de</strong>l Río (Sevil<strong>la</strong>).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Kirchneriel<strong>la</strong> subcapitata Koršikov 1953 (Lám.<br />

VI, fig. 4)<br />

Syn.: Ankistro<strong>de</strong>smus subcapitatus Korš. 1953,<br />

Raphidocelis subcapitata (Koršikov) Nygaard,<br />

Komárek, Kristians<strong>en</strong> et Skulberg 1986,<br />

Sel<strong>en</strong>astrum capricornutum Printz s<strong>en</strong>su Skulb.<br />

1964 et auct. post. sine typo, Pseudokirchneriel<strong>la</strong><br />

subcapitata (Koršikov) Hindák 1990<br />

Colonias pequeñas, <strong>de</strong> pocas célu<strong>la</strong>s, <strong>en</strong> una<br />

ge<strong>la</strong>tina fina; a veces célu<strong>la</strong>s ais<strong>la</strong>das con <strong>en</strong>voltura<br />

mucosa <strong>de</strong>lgada. Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te cilíndricas,<br />

<strong>de</strong> igual anchura <strong>en</strong> toda <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>, arqueadas <strong>en</strong><br />

círculo o sigmoi<strong>de</strong>s, con los extremos redon<strong>de</strong>ados,<br />

a veces levem<strong>en</strong>te capitados. Clorop<strong>la</strong>sto parietal,<br />

cubri<strong>en</strong>do casi toda <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r, pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> no<br />

visible al microscopio óptico. Reproducción por<br />

(2)-4-8 autósporas que se liberan por ruptura <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

pared materna <strong>en</strong> <strong>la</strong> zona apical <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 10,8-14,9 x 2,3-3,1 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas meso- a<br />

eutróficas, nunca frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Pedrizas<br />

(Má<strong>la</strong>ga). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Lagerheimia subsalsa Lemmermann 1898 (Lám.<br />

VI, fig. 5)<br />

Syn.: Chodatel<strong>la</strong> subsalsa Lemm. 1898<br />

Célu<strong>la</strong>s ovales, elipsoidales o citriformes,<br />

don<strong>de</strong> los extremos redon<strong>de</strong>ados pres<strong>en</strong>tan a<br />

veces <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r. En<br />

cada polo (ligeram<strong>en</strong>te subpo<strong>la</strong>r) (2)-3-4-(5)<br />

setas rectas o ligeram<strong>en</strong>te retorcidas, incoloras a<br />

parduzcas, regu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te or<strong>de</strong>nadas <strong>en</strong> forma <strong>de</strong><br />

corona alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l polo celu<strong>la</strong>r, at<strong>en</strong>uadas <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> base hasta el ápice. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con un<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción mediante 4-8 autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 6-17 x 3-13 µm, setas<br />

6-10 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> distintos acuatorios<br />

no <strong>de</strong>masiado sucios y eutróficos, dispersa.


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong><br />

Feria (Badajoz); embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz);<br />

embalse <strong>de</strong> Cubil<strong>la</strong>s (Granada); embalse <strong>de</strong><br />

Guadalén (Jaén). Nueva cita para Extremadura.<br />

♦Lobocystis cf. p<strong>la</strong>nctonica Fott 1975? (Lám. VI,<br />

fig. 6)<br />

Syn.: Dictyosphaerium p<strong>la</strong>nctonicum Tiff. et<br />

Ahlst. 1931, Lobocystis dichotoma Thompson<br />

1952<br />

Colonias <strong>de</strong> (2)-4 a numerosas célu<strong>la</strong>s,<br />

esféricas pero siempre un poco irregu<strong>la</strong>res, con o sin<br />

<strong>en</strong>voltura muci<strong>la</strong>ginosa. Pares <strong>de</strong> célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es<br />

unidos por anchas bandas mucosas, que más<br />

tar<strong>de</strong> se estrechan. Célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te<br />

permanec<strong>en</strong> <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna<br />

estrecha, parcialm<strong>en</strong>te ge<strong>la</strong>tinizada. Célu<strong>la</strong>s<br />

r<strong>en</strong>iformes con un clorop<strong>la</strong>sto que pronto se<br />

divi<strong>de</strong> <strong>en</strong> 2, con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción por dos<br />

autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 6,7-8,5 x 3,1-4,7 µm.<br />

La especie Dictyosphaerium p<strong>la</strong>nctonicum<br />

Tiff. et Ahlst. 1931 fue consi<strong>de</strong>rada idéntica<br />

a Lobocystis dichotoma Thompson por Fott<br />

(1975?), proponi<strong>en</strong>do a L. p<strong>la</strong>nctonica (Tiff. et<br />

Ahlst.) Fott 1975? como el nombre correcto <strong>de</strong>l<br />

tipo nom<strong>en</strong>c<strong>la</strong>tural <strong>de</strong>l género.<br />

comAs & PéRez bAlIeRo (2002) seña<strong>la</strong>n <strong>la</strong>s<br />

difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>tre los iconótipos <strong>de</strong> L. dichotoma<br />

Thomps. 1952 (KomáReK & Fott, 1983, Taf. 103,<br />

Fig. 1 a-b) y <strong>de</strong> Dictyosphaerium p<strong>la</strong>nctonicum<br />

Tiff. et Ahlst. 1931 (ver Komárek & Fott, 1983,<br />

Taf. 103, Fig. 1 c-e), aunque no pudieron afirmar<br />

si D. p<strong>la</strong>nctonicum y L. dichotoma eran o no<br />

idénticas.<br />

La pob<strong>la</strong>ción estudiada se correspon<strong>de</strong> con<br />

D. p<strong>la</strong>nctonicum. Es importante <strong>de</strong>stacar que,<br />

hasta ahora, <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s especies <strong>de</strong> Lobocystis<br />

(exceptuando a L. p<strong>la</strong>nctonica) sus célu<strong>la</strong>s hijas<br />

permanec<strong>en</strong> <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna.<br />

De no ser consi<strong>de</strong>rada L. p<strong>la</strong>nctonica <strong>de</strong>ntro<br />

<strong>de</strong> Lobocystis, su <strong>de</strong>scripción original como D.<br />

p<strong>la</strong>nctonicum sería correcta, <strong>en</strong> este caso sería<br />

también una excepción, ya que los pedicelos<br />

mucosos, anchos y bandiformes no son conocidos<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s especies <strong>de</strong>l género Dictyosphaerium.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> <strong>la</strong>gos y estanques;<br />

cosmopolita, pero esporádica.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Pu<strong>en</strong>te Nuevo<br />

(Córdoba). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Micractinium crassisetum Hortobágyi 1973<br />

(Lám. VII, fig. 1)<br />

Célu<strong>la</strong>s esféricas, raram<strong>en</strong>te solitarias,<br />

mayorm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> colonias más o m<strong>en</strong>os tetraédricas,<br />

más raram<strong>en</strong>te p<strong>la</strong>nas, <strong>de</strong> 4 célu<strong>la</strong>s. Clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal, con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> bi<strong>en</strong> visible. Pared<br />

celu<strong>la</strong>r con (1)-2-3-(4) setas cónicas, rígidas,<br />

hialinas y huecas, rectas, que se at<strong>en</strong>úan <strong>de</strong>s<strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> base <strong>en</strong> una punta afi<strong>la</strong>da. Reproducción por 4<br />

autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 5,2-7,1 µm, setas 1,2-<br />

1,9 µm <strong>de</strong> ancho <strong>en</strong> <strong>la</strong> base y 10,6-13,2 µm <strong>de</strong><br />

longitud. En nuestra pob<strong>la</strong>ción, <strong>la</strong> longitud <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s setas es inferior a <strong>la</strong> <strong>de</strong>scrita <strong>en</strong> <strong>la</strong> literatura<br />

(KomáReK & Fott, 1983; comAs, 1996), pero<br />

se ha <strong>de</strong>mostrado <strong>en</strong> varios estudios que éste<br />

es un carácter muy variable <strong>en</strong> función <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

condiciones ambi<strong>en</strong>tales (luo et al., 2005, 2006).<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica, rara.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Alcalá <strong>de</strong>l Río<br />

(Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Monoraphidium arcuatum (Koršikov) Hindák<br />

1970 (Lám. VII, fig. 2)<br />

Syn.: Ankistro<strong>de</strong>smus arcuatus Korš. 1953<br />

Célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>lgadas, arqueadas <strong>en</strong> semicírculo,<br />

a veces débilm<strong>en</strong>te sigmoi<strong>de</strong>s. Los extremos<br />

celu<strong>la</strong>res gradualm<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>uados <strong>en</strong> una punta<br />

afi<strong>la</strong>da. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, sin pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Reproducción mediante (2)-4-8-(16) autósporas,<br />

<strong>en</strong> cuya liberación <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r se rompe <strong>en</strong><br />

dos mita<strong>de</strong>s.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: diámetro <strong>de</strong>l contorno circu<strong>la</strong>r<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong> 17-33,3 µm, célu<strong>la</strong>s (longitud <strong>de</strong>l eje)<br />

27-45,8 µm, anchura <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong> 1-1,4 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton y <strong>en</strong> el perifiton,<br />

ampliam<strong>en</strong>te difundida pero no frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén);<br />

<strong>la</strong>guna Escalera, embalse <strong>de</strong> La Marciaga (Sevil<strong>la</strong>).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Oocystis submarina Lagerheim 1886 (Lám. VII,<br />

fig. 3)<br />

Syn.: O. gloeocystiformis Borge s<strong>en</strong>su auct. post.,<br />

Oocystel<strong>la</strong> submarina (Lagerheim) Hindák 1988<br />

Célu<strong>la</strong>s uniformem<strong>en</strong>te elipsoidales,<br />

<strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te ovales hasta casi cilíndricas con<br />

polos débilm<strong>en</strong>te <strong>en</strong>grosados. Célu<strong>la</strong>s raram<strong>en</strong>te<br />

ais<strong>la</strong>das, g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te reunidas <strong>en</strong> colonias<br />

ge<strong>la</strong>tinosas <strong>de</strong> muchas célu<strong>la</strong>s (hasta 32?),<br />

formadas por subcolonias (hasta 3 g<strong>en</strong>eraciones).<br />

Las colonias parciales <strong>en</strong>cerradas <strong>en</strong> algunas<br />

pare<strong>de</strong>s celu<strong>la</strong>res <strong>en</strong>sanchadas. En célu<strong>la</strong>s jóv<strong>en</strong>es<br />

un clorop<strong>la</strong>sto, parietal, <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> artesa, no<br />

ll<strong>en</strong>a toda <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>, más tar<strong>de</strong> dos (raram<strong>en</strong>te hasta<br />

cuatro) clorop<strong>la</strong>stos, cada uno con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Reproducción mediante 2-4-8 (muy raram<strong>en</strong>te 16)<br />

autósporas. Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 8-12 x 3-7 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> estanques <strong>de</strong> agua dulce<br />

y salobre (más raram<strong>en</strong>te <strong>en</strong> acuatorios más<br />

gran<strong>de</strong>s).<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Canales (Granada);<br />

<strong>la</strong>guna Escalera (Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para<br />

Andalucía.<br />

♦Pseudoschroe<strong>de</strong>ria antil<strong>la</strong>rum (Komárek)<br />

Hegewald et Schnepf 1986 (Lám.VII,fig. 4)<br />

Syn.: Schroe<strong>de</strong>ria antil<strong>la</strong>rum Komárek 1983<br />

Célu<strong>la</strong>s corta a <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te fusiformes, casi<br />

rectas o más a m<strong>en</strong>udo leve e irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te<br />

arqueadas o sigmoi<strong>de</strong>s. Extremos celu<strong>la</strong>res<br />

setiformes, gradualm<strong>en</strong>te at<strong>en</strong>uados hacia el<br />

exterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>, hialinos, rectos, fuertem<strong>en</strong>te<br />

puntiagudos. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, con un<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

13


14<br />

Dim<strong>en</strong>siones: cuerpo celu<strong>la</strong>r (sin espinas <strong>de</strong><br />

los extremos) 16,3-17,4 x 3,1 µm, espinas 8,2-14<br />

µm <strong>de</strong> longitud.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> distintas aguas.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> los Hurones<br />

(Cádiz); embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén). Nueva cita<br />

para Andalucía.<br />

♦Pseudoschroe<strong>de</strong>ria robusta (Koršikov)<br />

Hegewald et Schnepf 1986 (Lám. VII, fig. 5)<br />

Syn.: Schroe<strong>de</strong>ria robusta Koršikov 1953,<br />

Schroe<strong>de</strong>ria indica Philipose 1967<br />

Célu<strong>la</strong>s <strong>la</strong>rgam<strong>en</strong>te fusiformes, <strong>en</strong> el c<strong>en</strong>tro<br />

cilíndricas, ligeram<strong>en</strong>te arqueadas o sigmoi<strong>de</strong>s.<br />

Extremos celu<strong>la</strong>res rectos, gradualm<strong>en</strong>te<br />

at<strong>en</strong>uados hacia el exterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> célu<strong>la</strong>. Clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal, célu<strong>la</strong>s vegetativas con 1-2 (hasta varios)<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>s bi<strong>en</strong> visibles con <strong>en</strong>voltura <strong>de</strong> almidón.<br />

Reproducción mediante zoósporas que se liberan<br />

mediante una ruptura <strong>en</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s (completa) 23,5-54,4 x<br />

3,1-9,6 µm, punta <strong>de</strong>l extremo 9,8 a 18,9 µm <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>rgo.<br />

En algunos casos <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s son muy<br />

simi<strong>la</strong>res a Schroe<strong>de</strong>ria indica Philipose, aunque<br />

<strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s no están <strong>en</strong> un solo p<strong>la</strong>no. Según<br />

heGeWAld & schnePF (1986) este carácter no ti<strong>en</strong>e<br />

vali<strong>de</strong>z taxonómica y se trata <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma especie.<br />

Ecología: dispersa <strong>en</strong> pequeños estanques<br />

con vegetación y pantanos, a veces también pasada<br />

por alto <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton, quizás también <strong>en</strong> ríos.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Medina, embalse <strong>de</strong><br />

los Hurones (Cádiz); embalse <strong>de</strong> Pu<strong>en</strong>te Nuevo<br />

(Córdoba); embalse <strong>de</strong> Guadalén (Jaén); <strong>la</strong>guna<br />

Escalera (Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Quadricoccus ellipticus Hortobágyi 1973 (Lám.<br />

VII, fig. 6)<br />

Colonias nadando librem<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> 2-4 célu<strong>la</strong>s<br />

dispuestas más o m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> cruz sobre los bor<strong>de</strong>s<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s maternas vacías, ro<strong>de</strong>adas <strong>de</strong> un<br />

mucí<strong>la</strong>go <strong>de</strong>licado, incoloro y <strong>de</strong>licuesc<strong>en</strong>te.<br />

Los restos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s maternas a veces<br />

forman un sistema ramificado. Célu<strong>la</strong>s elípticas,<br />

con los extremos redon<strong>de</strong>ados, pared celu<strong>la</strong>r<br />

lisa, clorop<strong>la</strong>sto parietal con un pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> bi<strong>en</strong><br />

visible; reproducción mediante 2-4 autósporas<br />

que se liberan por ruptura <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared materna y<br />

permanec<strong>en</strong> unidas por un polo o un <strong>la</strong>do a los<br />

restos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared materna.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 6-9,4 x 3-4,9 µm.<br />

Ecología: p<strong>la</strong>nctónica <strong>en</strong> estanques<br />

artificiales, pequeños <strong>la</strong>gos y <strong>en</strong> ríos.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Guadalmel<strong>la</strong>to<br />

(Córdoba); embalse <strong>de</strong> Alcalá <strong>de</strong>l Río (Sevil<strong>la</strong>).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

♦Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus obliquus (Turpin) Kützing 1833<br />

(Lám. VIII, fig. 1)<br />

Syn.: Achnantes obliqua Turp. 1820, Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus<br />

acutus Mey<strong>en</strong> 1829, Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus dimorphus<br />

(Turp.) Kütz. 1833<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

C<strong>en</strong>obios <strong>de</strong> 2-4-8 célu<strong>la</strong>s, alineados, ligera<br />

o irregu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te alternos; célu<strong>la</strong>s más o m<strong>en</strong>os<br />

fusiformes hasta cilíndrico-fusiformes, con los<br />

extremos at<strong>en</strong>uados, cónicos o puntiagudos,<br />

con o sin <strong>en</strong>grosami<strong>en</strong>tos apicales; rectos o<br />

curvos; célu<strong>la</strong>s rectas o curvas, principalm<strong>en</strong>te<br />

<strong>la</strong>s externas. Clorop<strong>la</strong>sto parietal con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong><br />

ro<strong>de</strong>ado <strong>de</strong> almidón.<br />

Nuestras pob<strong>la</strong>ciones se correspon<strong>de</strong>n con <strong>la</strong><br />

var. dimorphus (Turpin) Hansgirg 1888.<br />

Ecología: <strong>en</strong> perifiton <strong>de</strong> pequeñas aguas y<br />

<strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton. Probablem<strong>en</strong>te cosmopolita.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Garrucha (Almería);<br />

<strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> (Cáceres); <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Zóñar<br />

(Córdoba); embalse <strong>de</strong> Béznar (Granada); embalse<br />

<strong>de</strong> Vadomojón (Jaén); embalse <strong>de</strong> Algeciras<br />

(Murcia); <strong>la</strong>guna Escalera, embalse <strong>de</strong> La<br />

Marciaga (Sevil<strong>la</strong>). Nueva cita para Extremadura.<br />

♦Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus raciborskii Woloszynska 1914<br />

(Lám. VIII, fig. 2)<br />

C<strong>en</strong>obios arqueados <strong>de</strong> (2)-4-8 célu<strong>la</strong>s<br />

oval-cilíndricas, or<strong>de</strong>nadas <strong>en</strong> semicírculo,<br />

arqueadas hacia el interior <strong>de</strong>l c<strong>en</strong>obio, con los<br />

polos redon<strong>de</strong>ados; pared celu<strong>la</strong>r lisa, <strong>en</strong> los<br />

extremos más fuertem<strong>en</strong>te <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>da que <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

parte c<strong>en</strong>tral, formando un mucrón; clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong>. Reproducción mediante<br />

autoc<strong>en</strong>obios. Dim<strong>en</strong>siones: 14,4-15,6 x 5,6-7,2<br />

µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas eutróficas,<br />

poco frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: <strong>la</strong>guna <strong>de</strong> Maguil<strong>la</strong> (Badajoz);<br />

embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz); embalse <strong>de</strong><br />

Guadalén (Jaén); <strong>la</strong>guna Gran<strong>de</strong> <strong>de</strong> Archidona<br />

(Má<strong>la</strong>ga). Nueva cita para Andalucía y para<br />

Extremadura.<br />

♦Si<strong>de</strong>rocelis ornata (Fott) Fott 1934 (Lám. VIII,<br />

fig. 3)<br />

Syn.: Oocystis ornata Fott 1933, Si<strong>de</strong>rocelis<br />

ba<strong>la</strong>tonica Hortob. 1948<br />

Célu<strong>la</strong>s <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral ais<strong>la</strong>das, o <strong>en</strong> grupos <strong>de</strong><br />

4-8 célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared materna, ro<strong>de</strong>adas<br />

por una <strong>en</strong>voltura mucosa. Célu<strong>la</strong>s elipsoidales a<br />

ovales, <strong>en</strong> los polos redon<strong>de</strong>adas o algo agudas.<br />

Pared celu<strong>la</strong>r gruesa, cubierta <strong>en</strong> toda <strong>la</strong> superficie<br />

por verrugas oscuras. En autósporas un clorop<strong>la</strong>sto<br />

parietal, <strong>en</strong> adultas hasta cuatro, con pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong><br />

poco visible. Reproducción por autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 14,1 x 10,7 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> estanques y<br />

pequeños <strong>la</strong>gos, <strong>en</strong> g<strong>en</strong>eral rara.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albuera <strong>de</strong> Feria<br />

(Badajoz). Nueva cita para Extremadura.<br />

♦Tetrachlorel<strong>la</strong> alternans (G. M. Smith) Koršikov<br />

1939 (Lám. VIII, fig. 4)<br />

Syn.: Crucig<strong>en</strong>ia alternans G. M. Smith 1926<br />

C<strong>en</strong>obios g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te <strong>de</strong> cuatro célu<strong>la</strong>s,<br />

raram<strong>en</strong>te <strong>en</strong> grupos multicelu<strong>la</strong>res <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> una<br />

<strong>en</strong>voltura mucosa incolora. Célu<strong>la</strong>s elipsoi<strong>de</strong>s,<br />

con los extremos ampliam<strong>en</strong>te redon<strong>de</strong>ados, algo


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

estrechos, romos. Pared celu<strong>la</strong>r lisa. Clorop<strong>la</strong>sto<br />

1-(2), parietal, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> acopado hasta acana<strong>la</strong>do.<br />

Reproducción mediante cuatro, muy raram<strong>en</strong>te<br />

dos, autósporas.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 8,2-12,6 x 5-7,7 µm, c<strong>en</strong>obios<br />

hasta 20,9 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas<br />

mo<strong>de</strong>radam<strong>en</strong>te eutróficas, probablem<strong>en</strong>te<br />

ampliam<strong>en</strong>te difundida, pero no frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Cubil<strong>la</strong>s<br />

(Granada); embalse <strong>de</strong> Rúmb<strong>la</strong>r (Jaén); embalse<br />

<strong>de</strong> Guadalhorce (Má<strong>la</strong>ga). Nueva cita para<br />

Andalucía.<br />

♦Tetraedron regu<strong>la</strong>re Kützing 1845 (Lám. VIII,<br />

fig. 5)<br />

Incl. var. granu<strong>la</strong>tum Presc. 1944; Syn.:<br />

Tetraedron tumidulum (Reinsch) Hansg. 1889, T.<br />

quadrilobum G. M. Smith 1922<br />

Célu<strong>la</strong>s cuadrangu<strong>la</strong>res, tetraédricas, con los<br />

<strong>la</strong>dos levem<strong>en</strong>te cóncavos, con pequeñas papi<strong>la</strong>s<br />

<strong>en</strong> los extremos <strong>de</strong> los lóbulos celu<strong>la</strong>res. Pared<br />

celu<strong>la</strong>r lisa o rugosa. Clorop<strong>la</strong>sto parietal, con<br />

pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> evi<strong>de</strong>nte con una <strong>en</strong>voltura <strong>de</strong> almidón.<br />

Reproducción mediante 4-8 autósporas que se<br />

liberan mediante <strong>la</strong> ruptura <strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r<br />

materna <strong>en</strong> dos partes.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: 11-15 µm.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> pequeños<br />

sistemas acuáticos, rara.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> <strong>la</strong> Albue<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

Feria (Badajoz); embalse <strong>de</strong> los Hurones (Cádiz);<br />

embalse <strong>de</strong> Guadalmel<strong>la</strong>to (Jaén). Nueva cita para<br />

Andalucía.<br />

♦Tetrastrum komarekii Hindák 1977 (Lám. VIII,<br />

fig. 6)<br />

Syn.: Crucig<strong>en</strong>ia quadrata Morr. s<strong>en</strong>su auct. post.<br />

C<strong>en</strong>obios rómbicos o cuadrados, p<strong>la</strong>nos, con<br />

cuatro célu<strong>la</strong>s or<strong>de</strong>nadas <strong>en</strong> cruz, con un espacio<br />

c<strong>en</strong>tral cuadrado muy pequeño, a veces aus<strong>en</strong>te,<br />

con o sin <strong>en</strong>voltura ge<strong>la</strong>tinosa. Célu<strong>la</strong>s triangu<strong>la</strong>res<br />

hasta trapezoidales, <strong>en</strong> el <strong>la</strong>do externo, levem<strong>en</strong>te<br />

convexas y redon<strong>de</strong>adas; pared celu<strong>la</strong>r lisa,<br />

clorop<strong>la</strong>sto parietal, siempre sin pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> visible<br />

al microscopio óptico. Reproducción mediante<br />

autoc<strong>en</strong>obios, que se liberan mediante ruptura<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> pared celu<strong>la</strong>r materna; a veces se forman<br />

sinc<strong>en</strong>obios transitorios.<br />

Dim<strong>en</strong>siones: célu<strong>la</strong>s 4,8-5,6 x 3,9-4,8 µm,<br />

c<strong>en</strong>obios 9,8-10,4 x 9,8 μm.<br />

El único carácter distintivo <strong>de</strong> esta especie<br />

respecto a Tetrastrum triangu<strong>la</strong>re (Chod.) Kom.<br />

es <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> pir<strong>en</strong>oi<strong>de</strong> visible al microscopio<br />

óptico <strong>en</strong> esta última.<br />

Ecología: <strong>en</strong> el p<strong>la</strong>ncton <strong>de</strong> aguas eutróficas,<br />

frecu<strong>en</strong>te.<br />

Distribución: embalse <strong>de</strong> Panzaco<strong>la</strong> (Jaén).<br />

Nueva cita para Andalucía.<br />

AGRA<strong>de</strong>cImI<strong>en</strong>tos<br />

Este estudio fue parcialm<strong>en</strong>te financiado<br />

por una beca <strong>de</strong>l Programa <strong>de</strong> Formación <strong>de</strong><br />

Profesorado Universitario <strong>de</strong>l Ministerio <strong>de</strong><br />

Educación y Ci<strong>en</strong>cia a I. Fanés, por el Proyecto<br />

<strong>de</strong> Investigación Flora Ficológica <strong>de</strong> Andalucía <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> Consejería <strong>de</strong> Medio Ambi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> Junta <strong>de</strong><br />

Andalucía y por el Proyecto CICYT REN 2002-<br />

04397-C03-01/GLO.<br />

Recibido el día 24 <strong>de</strong> septiembre <strong>de</strong> 2010<br />

Aceptado el día 4 <strong>de</strong> octubre <strong>de</strong> 2010<br />

bIblIoGRáFIA<br />

AlloRGe, P. 1928. Note préliminaire sur <strong>la</strong> flore <strong>de</strong>l<br />

algues d’eau douce <strong>de</strong> <strong>la</strong> Galice (Euchlorophycées,<br />

Conjuguées et Hétérocontes). Boletín <strong>de</strong> <strong>la</strong> Real<br />

Sociedad Españo<strong>la</strong> <strong>de</strong> Historia Natural, 28: 469-<br />

476.<br />

buchheIm, m.A., mIchAloPulos, e.A. & buchheIm,<br />

j.A. 2001. Phylog<strong>en</strong>y of the Chlorophyceae with<br />

special refer<strong>en</strong>ce to the Sphaeropleales: a study of<br />

18S and 26S rDNA data. Journal of Phycology,<br />

37: 819-835.<br />

comAs González, A. 1996. Las Chlorococcales<br />

dulciacuíco<strong>la</strong>s <strong>de</strong> Cuba. J. Cramer, Stuttgart. 192<br />

págs.<br />

comAs González, A., & KRI<strong>en</strong>Itz, I. 1997. Comparative<br />

LM- and SEM-studies on Coe<strong>la</strong>strum<br />

(Chlorophyta, Chlorel<strong>la</strong>les) un<strong>de</strong>r culture<br />

conditions. Algological Studies, 87: 87-98.<br />

FAnés tRevIño, I. 2008. Estudios taxonómicos <strong>en</strong> <strong>algas</strong><br />

ver<strong>de</strong>s cocales <strong>de</strong>l sur <strong>de</strong> España. Tesis doctoral.<br />

Universidad <strong>de</strong> Granada, Granada. 325 págs.<br />

FAnés tRevIño, I., sánchez cAstIllo, P. m. & comAs<br />

González, A. (2009) Contribution to the<br />

taxonomical study of the family Botryococcaceae<br />

(Trebouxiophyceae, Chlorophyta) in southern<br />

Spain. Cryptogamie, Algologie, 30 (1): 17-30.<br />

Floyd, G. I., WAtAnAbe, s. & <strong>de</strong>Ason, t. R. 1993.<br />

Comparative ultrastructure of The zoospores of<br />

eight species of Characium(Chlorophyta). Archiv<br />

für Protist<strong>en</strong>kun<strong>de</strong>, 143: 63-73.<br />

González GueRReRo, P. 1928. Más datos ficológicos <strong>de</strong><br />

agua dulce. Boletín <strong>de</strong> <strong>la</strong> Real Sociedad Españo<strong>la</strong><br />

<strong>de</strong> Historia Natural, 28: 435-438.<br />

- 1950. Algas <strong>de</strong>l Río Tinto (Huelva). Anales <strong>de</strong>l<br />

Jardín Botánico <strong>de</strong> Madrid, 9: 111-128.<br />

hAjdu, I. 1977. Über die Wie<strong>de</strong>raufstellung von<br />

Coe<strong>la</strong>strum astroi<strong>de</strong>um De Not. (Chlorophyta,<br />

Chlorococcales). Annales Historico-naturales<br />

Musei Nationalis Hungarici, 69: 37-40.<br />

heGeWAld, e. 2000. New combinations in the<br />

g<strong>en</strong>us Desmo<strong>de</strong>smus (Chlorophyceae,<br />

Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smaceae). Algological Studies, 96: 1-18.<br />

heGeWAld, e., jeejIbAI, n. & hesse, m. 1975.<br />

Taxonomische und floristische Studi<strong>en</strong> an<br />

P<strong>la</strong>nktonalg<strong>en</strong> ausungarisch<strong>en</strong> Gewässern.<br />

Archiv für Hydrobiologie Suppl. 46, Algological<br />

Studies, 13: 392-432.<br />

heGeWAld, e., & Reymond, o.I. 1987. The life cycle<br />

and taxonomy of Paradoxia multiseta Svir.<br />

(Chlorophyceae, Chlorococcales), and re<strong>la</strong>ted<br />

taxa. Cryptogamie, Algologie, 8: 191-199.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

15


16<br />

heGeWAld, e., & schnePF, e. 1986. Zur Struktur<br />

und Taxonomie spin<strong>de</strong>lförmiger Chlorel<strong>la</strong>les<br />

(Chlorophyta): Schroe<strong>de</strong>ria, Pseudoschroe<strong>de</strong>ria<br />

g<strong>en</strong>. nov., Closteriopsis. Algological Studies, 42:<br />

21-48.<br />

huss,v.A.R., FRAnK, c., hARtmAnn, e.c., hIRmeR,<br />

m., KlobouceK, A., seI<strong>de</strong>l,b.m., W<strong>en</strong>zeleR, P.<br />

& KessleR, e. 1999. Biochemical taxonomy<br />

and molecu<strong>la</strong>r phylog<strong>en</strong>y of the g<strong>en</strong>us Chlorel<strong>la</strong><br />

s<strong>en</strong>su <strong>la</strong>to (Chlorophyta). Journal of Phycology,<br />

35: 587-598.<br />

KomáReK, j. & Fott, b. 1983. Chlorophyceae<br />

(Grünalg<strong>en</strong>). Ordnung: Chlorococcales.<br />

Schweizerbart’ssche Ver<strong>la</strong>gsbuchhandlung,<br />

Stuttgart. 1044 págs<br />

KomáReK, j. & mARvAn, P. 1992. Morphological<br />

differ<strong>en</strong>ces in natural popu<strong>la</strong>tions of the g<strong>en</strong>us<br />

Botryococcus (Chlorophyceae). Arciv für<br />

Protist<strong>en</strong>kun<strong>de</strong>, 141: 65-100.<br />

KRI<strong>en</strong>Itz, l., heGeWAld, e., hePPeRle, d. & WolF, m.<br />

2003. The systematics of coccoid gre<strong>en</strong> algae: 18S<br />

rRNA g<strong>en</strong>e sequ<strong>en</strong>ce data versus morphology.<br />

Biologia, Bratis<strong>la</strong>va, 58: 437-446.<br />

KRI<strong>en</strong>Itz, l., tAKedA, h. & hePPeRle, d. 1999.<br />

Ultrastructure, cell wall composition, and<br />

phylog<strong>en</strong>etic position of Pseudodictyosphaerium<br />

jurisii (Chlorococcales,<br />

Chlorophyta) including a comparison with other<br />

picop<strong>la</strong>nktonic gre<strong>en</strong> algae. Phycologia, 38: 100-<br />

107.<br />

leWIs, l.A., WIlcox, l.W., FueRst, P.A. & Floyd, G.l.<br />

1992. Concordance of<br />

molecu<strong>la</strong>r and ultrastructural data in the study of<br />

zoosporic Chlorococcalean gre<strong>en</strong> algae. Journal<br />

of Phycology, 28: 375-380.<br />

luo, W., KRI<strong>en</strong>Itz, l., PFluGmAcheR, s. & WAlz, n.<br />

2005. G<strong>en</strong>us and species concept in Chlorel<strong>la</strong><br />

and Micractinium (Chlorophyta, Chlorel<strong>la</strong>ceae):<br />

g<strong>en</strong>otype versus ph<strong>en</strong>otypic variability<br />

un<strong>de</strong>r ecosystem conditions. Verhandlung<strong>en</strong><br />

Internationale Vereinigung für Theoretische und<br />

Angewandte Limnologie, 29: 170-173.<br />

luo, W., PFluGmAcheR, s., PRöschold, t., WAlz, n. &<br />

KRI<strong>en</strong>Itz, l. 2006. G<strong>en</strong>otype versus ph<strong>en</strong>otype<br />

variability in Chlorel<strong>la</strong> and Micractinium<br />

(Chlorophyta, Trebouxiophyceae). Protist, 157:<br />

315-333.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

mARGAleF, R. 1948. Materiales para una flora <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>algas</strong> <strong>de</strong>l NE <strong>de</strong> España. III a, Euchlorophyceae.<br />

Collectanea Botanica, 2(2): 233-250.<br />

- 1956. Algas <strong>de</strong> agua dulce <strong>de</strong>l noroeste <strong>de</strong> España.<br />

Publicaciones <strong>de</strong>l Instituto <strong>de</strong> Biología Aplicada,<br />

22: 43-152.<br />

PéRez bAlIeRo, m. c., comAs González, A., <strong>de</strong>l Río, j.<br />

G. & sIeRRA, j. P. 2002. P<strong>la</strong>nktonic Chlorophyceae<br />

from the lower Ebro River (Spain). Acta Botanica<br />

Croatica, 61(2): 99-124.<br />

ustInovA, I., KRI<strong>en</strong>Itz, l. & huss, v.A.R. 2001.<br />

Closteriopsis acicu<strong>la</strong>ris (G. M. Smith) Belcher<br />

et Swale is a fusiform alga closely re<strong>la</strong>ted to<br />

Chlorel<strong>la</strong> kessleri Fott et Nováková (Chlorophyta,<br />

Trebouxiophyceae). European Journal of<br />

Phycology, 36: 341-351.<br />

vAnoRmelInG<strong>en</strong>, P., heGeWAld, e., bRAbAnd, A.,<br />

KItschKe, m., FRIedl, t., sAbbe, K. & vyveRmAn,<br />

W. 2007. The systematics of a small spineless<br />

Desmo<strong>de</strong>smus species, D. costato-granu<strong>la</strong>tus<br />

(Sphaeropleales, Chlorophyceae), based on<br />

ITS2 rDNA sequ<strong>en</strong>ce analyses and cell wall<br />

morphology. Journal of Phycology, 43: 378-396.<br />

WAtAnAbe, s. & Floyd, G.l. 1992. Comparative<br />

ultrastructure of zoospores with parallel basal<br />

bodies from the gre<strong>en</strong> algae Dictyochloris<br />

fragrans and Bracteacoccus sp. American Journal<br />

of Botany, 79: 551-555.<br />

WIlcox, l.W., leWIs, l.A., FueRst, P.A. & Floyd, G.l.<br />

1992. Assessing the re<strong>la</strong>tionships of autosporic<br />

and zoosporic Chlorococcalean gre<strong>en</strong> algae with<br />

18S rDNA sequ<strong>en</strong>ce data. Journal of Phycology,<br />

28: 381-386.<br />

yAmAmoto, m., KuRIhARA, I. & KAWAno, s. 2005.<br />

Late type of daughter cell wall synthesis in one<br />

of the Chlorel<strong>la</strong>ceae, Parachlorel<strong>la</strong> kessleri<br />

(Chlorophyta, Trebouxiophyceae). P<strong>la</strong>nta. 221:<br />

766-775.


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

lámInA I /PlAte I<br />

1) Botryococcus cf. protuberans, 2) Botryococcus terribilis, 3) Chlorel<strong>la</strong> minutissima, 4) Desmo<strong>de</strong>smus grahneisii, 5)<br />

Dicellu<strong>la</strong> geminata, 6) Dichotomococcus curvatus. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

17<br />

lám. I / Pl. I


18<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

lámInA II/PlAte II<br />

lám. II / Pl. II<br />

1) Dictyosphaerium elongatum, 2) Follicu<strong>la</strong>ria sp., 3) Franceia ovalis, 4) Lobocystis inconspicua, 5) Paradoxia<br />

multiseta, 6) Tetrachlorel<strong>la</strong> ornata. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

lámInA III/PlAte III<br />

1) Willea cf. vilhelmii, 2) Kirchneriel<strong>la</strong> rotunda, 3) Crucig<strong>en</strong>ia mucronata, 4) Treubaria schmidlei, 5) Ankistro<strong>de</strong>smus<br />

stipitatus, 6) Ankyra <strong>la</strong>nceo<strong>la</strong>ta. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

19<br />

lám. III / Pl. III


20<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

lámInA Iv/PlAte Iv<br />

lám. Iv / Pl. Iv<br />

1) Closteriopsis acicu<strong>la</strong>ris, 2) Coe<strong>la</strong>strum astroi<strong>de</strong>um, 3) Coe<strong>la</strong>strum indicum, 4) Coe<strong>la</strong>strum pseudomicroporum, 5)<br />

Co<strong>en</strong>ocystis tapasteana, 6) Crucig<strong>en</strong>iel<strong>la</strong> pulchra. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

lámInA v/PlAte v<br />

1) Desmo<strong>de</strong>smus cf. dispar, 2) Desmo<strong>de</strong>smus costato-granu<strong>la</strong>tus, 3) Dictyosphaerium tetrachotomum, 4-5)<br />

Gloeota<strong>en</strong>ium loitlesbergerianum, 6) Gol<strong>en</strong>kinia radiata. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

21<br />

lám. v / Pl. v


22<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

lámInA vI/PlAte vI<br />

lám. vI / Pl. vI<br />

1) Hariotina polychorda, 2) Kirchneriel<strong>la</strong> contorta, 3) Kirchneriel<strong>la</strong> irregu<strong>la</strong>ris, 4) Kirchneriel<strong>la</strong> subcapitata, 5)<br />

Lagerheimia subsalsa, 6) Lobocystis cf. p<strong>la</strong>nctonica. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.


nuevAs cItAs <strong>de</strong> AlGAs veR<strong>de</strong>s cocAles <strong>en</strong> lA P<strong>en</strong>ínsulA IbéRIcA<br />

lámInA vII/PlAte vII<br />

1) Micractinium crassisetum, 2) Monoraphidium arcuatum, 3) Oocystis submarina, 4) Pseudoschroe<strong>de</strong>ria antil<strong>la</strong>rum,<br />

5) Pseudoschroe<strong>de</strong>ria robusta, 6) Quadricoccus ellipticus. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

23<br />

lám. vII / Pl. vII


24<br />

Bol. R. Soc. Esp. Hist. Nat. Sec. Biol., 104 (1-4), 2010<br />

I. FAnés tRevIño, P. m. sánchez cAstIllo, A. comAs González<br />

lámInA vIII/PlAte vIII<br />

lám. vIII / Pl. vIII<br />

1) Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus obliquus, 2) Sc<strong>en</strong>e<strong>de</strong>smus raciborskii, 3) Si<strong>de</strong>rocelis ornata, 4) Tetrachlorel<strong>la</strong> alternans, 5)<br />

Tetraedron regu<strong>la</strong>re, 6) Tetrastrum komarekii. Esca<strong>la</strong>: 10 µm.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!