15.04.2014 Views

propuesta para el mejoramiento de la gestion ambiental en los ...

propuesta para el mejoramiento de la gestion ambiental en los ...

propuesta para el mejoramiento de la gestion ambiental en los ...

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

PROPUESTA PARA EL MEJORAMIENTO DE LA GESTION AMBIENTAL<br />

EN LOS CONCESIONARIOS AUTOMOTRICES REGIONAL MANIZALES<br />

EN SUS ACTIVIDADES DE POST VENTA EN SERVICIOS DE<br />

MANTENIMIENTO Y REPARACION.<br />

CARLOS MARIO FLOREZ VELASQUEZ<br />

UNIVERSIDAD TECNOLOGICA DE PEREIRA<br />

FACULTAD DE TECNOLOGIA<br />

ESCUELA DE TECNOLOGIA INDUSTRIAL<br />

PEREIRA<br />

2010.


PROPUESTA PARA EL MEJORAMIENTO DE LA GESTION AMBIENTAL<br />

EN LOS CONCESIONARIOS AUTOMOTRICES REGIONAL MANIZALES<br />

EN SUS ACTIVIDADES DE POST VENTA EN SERVICIOS DE<br />

MANTENIMIENTO Y REPARACION.<br />

CARLOS MARIO FLOREZ VELASQUEZ<br />

MONOGRAFIA PARA OPTAR AL TITULO DE TECNOLOGO INDUSTRIAL<br />

ASESOR DEL PROYECTO:<br />

CARLOS ANDRES ECHEVERRY R.<br />

DOCENTE ACADEMICO.<br />

UNIVERSIDAD TECNOLOGICA DE PEREIRA<br />

FACULTAD DE TECNOLOGIA<br />

ESCUELA DE TECNOLOGIA INDUSTRIAL<br />

PEREIRA<br />

2010.


TABLA DE CONTENIDO.<br />

1 PROBLEMA DE INVESTIGACION: ............................................................. 5<br />

1.1 P<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> problema: ................................................................. 5<br />

1.2 Formu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> problema: .................................................................... 5<br />

1.3 Sistematización: .................................................................................... 6<br />

2 OBJETIVOS. ................................................................................................ 7<br />

2.1 Objetivo G<strong>en</strong>eral. .................................................................................. 7<br />

2.2 Objetivos Específicos. ........................................................................... 8<br />

3 JUSTIFICACIÓN. ......................................................................................... 9<br />

4 MARCO REFERENCIAL. .......................................................................... 11<br />

4.1 Marco <strong>de</strong> antece<strong>de</strong>ntes. ...................................................................... 11<br />

4.2 Marco geográfico................................................................................. 12<br />

4.3 Marco teórico. ..................................................................................... 13<br />

4.3.1 El protagonismo d<strong>el</strong> gobierno y <strong>la</strong>s administraciones locales <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

búsqueda <strong>de</strong> un futuro m<strong>en</strong>os contaminado. ............................................. 13<br />

4.3.2 Diagrama 1: Protagonismo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s administraciones locales. ........ 15<br />

4.3.3 La gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas públicas y privadas. ......... 16<br />

4.4 Marco juridico. ..................................................................................... 18<br />

5 DISEÑO METODOLÓGICO. ..................................................................... 22<br />

5.1 Tipo <strong>de</strong> investigación: .......................................................................... 22<br />

5.2 Alcance <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación: ................................................................ 22<br />

5.3 Diseño estadístico: .............................................................................. 23<br />

5.4 Técnicas y procedimi<strong>en</strong>tos <strong>para</strong> <strong>la</strong> recolección <strong>de</strong> <strong>la</strong> información. ...... 24


6 DESARROLLO DE OBJETIVOS. .............................................................. 25<br />

6.1 Capítulo I ............................................................................................. 25<br />

6.1.1 Esquema estratégico <strong>para</strong> <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> una política <strong>de</strong><br />

gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas. .......................................................... 25<br />

6.1.2 Aproximación sistemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad. .................. 29<br />

6.1.3 Diagrama 3: Acercami<strong>en</strong>to al Desarrollo Sost<strong>en</strong>ible (modificado) 33<br />

6.2 Capítulo II ............................................................................................ 35<br />

6.2.1 Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias<br />

automotrices. ............................................................................................. 35<br />

6.2.2 Diagrama 4: Diagnostico <strong>para</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> estrategia<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. ........................................................................................ 36<br />

6.2.3 Diagrama 5: Flujo d<strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos sólidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias. .......................................................................................... 39<br />

6.2.4 Diagrama 6: Flujo d<strong>el</strong> uso y manejo <strong>de</strong> aceites <strong>en</strong> concesionarios. 40<br />

6.2.5 Diagrama 7: Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz. ....................... 42<br />

6.2.6 Diagrama 8: Flujo d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios<br />

automotrices. ............................................................................................. 43<br />

6.3 Capítulo III ........................................................................................... 44<br />

6.3.1 P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong><br />

concesionarias automotrices. .................................................................... 44<br />

6.3.2 Diagrama 9: P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> revisión ........................................................ 44<br />

6.3.3 Listado <strong>de</strong> No conformida<strong>de</strong>s vistas <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> revisión. ........... 46<br />

6.4 Capítulo IV .......................................................................................... 55<br />

6.4.1 Propuesta <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias automotrices, valoración <strong>de</strong> aspectos e impactos<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es. .............................................................................................. 55<br />

6.4.2 FICHA MODELO. ......................................................................... 56<br />

6.4.3 GLOSARIO. .................................................................................. 58<br />

6.4.4 “ANEXO 1.” ................................................................................... 59<br />

6.4.5 “ANEXO 2” .................................................................................... 60<br />

2


6.4.6 Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo según <strong>el</strong> kilometraje d<strong>el</strong> vehículo. ....... 61<br />

6.4.7 Diagrama 9: C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> residuos y su disposición final. ....... 62<br />

6.5 Fichas técnicas <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te contaminantes con<br />

su panorama <strong>de</strong> riesgo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. ................................................................ 63<br />

6.5.1 “ANEXO 3” .................................................................................... 64<br />

6.5.2 “ANEXO 4” .................................................................................... 66<br />

6.5.3 “ANEXO 5” .................................................................................... 68<br />

6.5.4 “ANEXO 6” .................................................................................... 70<br />

6.5.5 “ANEXO 7” .................................................................................... 72<br />

6.5.6 “ANEXO 8” .................................................................................... 74<br />

6.5.7 “ANEXO 9” .................................................................................... 76<br />

6.5.8 “ANEXO 10” .................................................................................. 78<br />

6.5.9 “ANEXO 11” .................................................................................. 80<br />

6.6 . Definiciones c<strong>la</strong>ves <strong>para</strong> <strong>la</strong> rotu<strong>la</strong>ción, etiquetado y emba<strong>la</strong>je <strong>de</strong><br />

productos p<strong>el</strong>igrosos. .................................................................................... 80<br />

6.6.3 Diagrama 11: D<strong>en</strong>ominación y cont<strong>en</strong>ido d<strong>el</strong> Rotulo. .................. 81<br />

6.6.4 Diagrama 12: Descripción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s secciones d<strong>el</strong> rotulo. ................ 82<br />

6.7 C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos químicos según <strong>la</strong> UN/NTC 1692. ...... 83<br />

6.7.1 Diagrama 13: Matriz <strong>de</strong> compatibilidad <strong>para</strong> <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

productos p<strong>el</strong>igrosos. ................................................................................. 89<br />

7 CONCLUSIONES. ..................................................................................... 90<br />

8 BIBLIOGRAFÍA: ......................................................................................... 92<br />

3


INTRODUCCION:<br />

Esta <strong>propuesta</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ra textos informativos y herrami<strong>en</strong>tas administrativas<br />

útiles <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> un sistema <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> basado <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

calidad a niv<strong>el</strong> organizacional, explicará <strong>el</strong> protagonismo <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

ag<strong>en</strong>tes involucrados <strong>en</strong> esta gestión y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rá <strong>de</strong> una manera <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da<br />

<strong>la</strong>s posibles soluciones que se pue<strong>de</strong>n dar a <strong>la</strong>s problemáticas que se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> <strong>la</strong> cotidianidad <strong>en</strong> una concesionaria automotriz, así mismo,<br />

ayudará a <strong>la</strong> persona que lo utilice, cualquiera sea su cargo, a i<strong>de</strong>ntificar su<br />

importancia <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> sistema y que activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>be <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>para</strong><br />

mant<strong>en</strong>erlo y/o mejorarlo.<br />

Hoy <strong>en</strong> día, se <strong>de</strong>fine <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> empresarial como un factor crucial<br />

que influye <strong>de</strong>cisivam<strong>en</strong>te tanto <strong>en</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> corporativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa como<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad d<strong>el</strong> producto, <strong>en</strong> <strong>el</strong> costo <strong>de</strong> <strong>la</strong> comercialización y a lo sumo <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

competitividad. “ La gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> ha pasado <strong>de</strong> ser un sueño a un hecho,<br />

<strong>la</strong> empresa, como ag<strong>en</strong>te <strong>de</strong>terminante d<strong>el</strong> proceso productivo, adquiere un<br />

activo protagonismo a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> hab<strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong>s actuaciones <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, <strong>en</strong><br />

este marco es necesario que <strong>los</strong> gestores empresariales cu<strong>en</strong>t<strong>en</strong> con una<br />

series <strong>de</strong> técnicas precisas que les permitan <strong>de</strong>terminar tanto <strong>el</strong> valor <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

impactos <strong>de</strong>rivados <strong>de</strong> su actividad productiva, como <strong>los</strong> costos que t<strong>en</strong>drían<br />

que asumir <strong>para</strong> <strong>el</strong>udir tales impactos o, al m<strong>en</strong>os, reducir<strong>los</strong> a <strong>la</strong> expresión<br />

mínima que <strong>la</strong> tecnología exist<strong>en</strong>te permita.”<br />

4


1 PROBLEMA DE INVESTIGACION:<br />

1.1 P<strong>la</strong>nteami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> problema:<br />

La gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> realizada <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios automotrices <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad<br />

<strong>de</strong> Manizales <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>la</strong>bores <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción pres<strong>en</strong>ta ciertas<br />

fal<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos y <strong>en</strong> <strong>el</strong> control interno <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos que pue<strong>de</strong>n ser nocivos <strong>para</strong> <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida<br />

d<strong>el</strong> hombre.<br />

1.2 Formu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> problema:<br />

¿Pue<strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> exist<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios automotrices <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ciudad <strong>de</strong> Manizales incluir ciertos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos administrativos <strong>para</strong> ayudar a<br />

neutralizar, disminuir o minimizar <strong>los</strong> impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> sus<br />

activida<strong>de</strong>s post – v<strong>en</strong>ta <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción <strong>en</strong> r<strong>el</strong>ación al manejo<br />

a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong> todos <strong>los</strong> residuos g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> estos procesos productivos?<br />

5


1.3 Sistematización:<br />

• ¿Se pue<strong>de</strong> realizar un esquema estratégico que permita <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r<br />

activida<strong>de</strong>s que promuevan <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to, sistematización, y<br />

<strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s políticas <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es al interior <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong><br />

organizaciones?<br />

• ¿Se han analizado cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos productivos que puedan<br />

g<strong>en</strong>erar un posible impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y será posible <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r un<br />

diagnostico que promueva <strong>el</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias medio<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es?<br />

• ¿Se han i<strong>de</strong>ntificado <strong>los</strong> aspectos e impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong><br />

estas organizaciones?<br />

• ¿Es necesario diseñar un docum<strong>en</strong>to con <strong>los</strong> procedimi<strong>en</strong>tos técnicos<br />

realizados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias que cont<strong>en</strong>ga información <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>scripción, manipu<strong>la</strong>ción, normatividad y prev<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos contaminantes al medio ambi<strong>en</strong>te y que afect<strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong><br />

vida d<strong>el</strong> hombre?<br />

6


2 OBJETIVOS.<br />

2.1 Objetivo G<strong>en</strong>eral.<br />

Establecer algunos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos administrativos <strong>en</strong> <strong>los</strong> parámetros <strong>de</strong> operación<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Manizales <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos utilizados<br />

<strong>en</strong> estos procesos <strong>de</strong> manera que no afect<strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida d<strong>el</strong> hombre ni<br />

<strong>la</strong> d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

7


2.2 Objetivos Específicos.<br />

• Realizar <strong>de</strong> manera or<strong>de</strong>nada un esquema estratégico que permita<br />

<strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r activida<strong>de</strong>s <strong>para</strong> promover <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to,<br />

sistematización y <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s políticas <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> una<br />

forma efici<strong>en</strong>te al interior <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias.<br />

• Analizar cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos productivos <strong>en</strong> <strong>la</strong> concesionaria que<br />

puedan g<strong>en</strong>erar un posible impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y realizar un diagnostico<br />

<strong>para</strong> promover <strong>el</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es.<br />

• I<strong>de</strong>ntificar <strong>los</strong> aspectos e impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos productivos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionaras mediante un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong><br />

revisión que <strong>de</strong>talle <strong>la</strong>s conformida<strong>de</strong>s y No conformida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema<br />

y g<strong>en</strong>erar posibles soluciones.<br />

• Diseñar un docum<strong>en</strong>to con <strong>los</strong> procedimi<strong>en</strong>tos técnicos realizados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias que cont<strong>en</strong>ga información <strong>de</strong> <strong>de</strong>scripción, manipu<strong>la</strong>ción,<br />

normatividad y prev<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos contaminantes al<br />

medio ambi<strong>en</strong>te y que afect<strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida d<strong>el</strong> hombre.<br />

8


3 JUSTIFICACIÓN.<br />

La i<strong>de</strong>a d<strong>el</strong> ejecutor, como estudiante <strong>de</strong> tecnología industrial al realizar<br />

proyectos <strong>de</strong> este tipo, es ayudar a g<strong>en</strong>erar <strong>de</strong>sarrollo e innovación <strong>de</strong> carácter<br />

aplicativo <strong>en</strong> <strong>el</strong> sector medio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>para</strong> <strong>la</strong>s zonas industriales a niv<strong>el</strong><br />

nacional.<br />

El problema <strong>de</strong> <strong>la</strong> contaminación y sus efectos <strong>en</strong> <strong>la</strong> vida d<strong>el</strong> hombre y <strong>el</strong><br />

impacto negativo que se está g<strong>en</strong>erando <strong>en</strong> <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te motivan a<br />

buscar alternativas <strong>de</strong> todo tipo <strong>para</strong> contro<strong>la</strong>r o <strong>en</strong> <strong>el</strong> mejor <strong>de</strong> <strong>los</strong> casos<br />

disminuir dichos efectos y así mejorar <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> vida <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas y <strong>de</strong><br />

todos <strong>los</strong> recursos naturales comprometidos <strong>en</strong> estos casos.<br />

Es por esto que esta <strong>propuesta</strong> está diseñada <strong>para</strong> crear una conci<strong>en</strong>cia<br />

colectiva <strong>de</strong> responsabilidad <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> medio empresarial y más aun <strong>en</strong><br />

uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> sectores <strong>de</strong> mayor actividad industrial como lo es <strong>el</strong> automotriz.<br />

Para <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> se <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta 2 aspectos<br />

importantes, <strong>el</strong> primero, <strong>el</strong> estado <strong>en</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tr<strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas a niv<strong>el</strong><br />

organizacional, <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> trabajo, aéreas especializadas y cargos <strong>de</strong><br />

operación <strong>de</strong>finidos. El otro aspecto se c<strong>en</strong>tra más que todo <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

or<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> todas sus funciones productivas según lo establec<strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

normas <strong>de</strong> calidad, docum<strong>en</strong>tos, registros y especificaciones <strong>de</strong> procesos<br />

prev<strong>en</strong>tivos y correctivos ante cualquier ev<strong>en</strong>tualidad, manejo <strong>de</strong> auditorías y<br />

<strong>de</strong> personal calificado <strong>para</strong> realizar <strong>la</strong>bores <strong>en</strong> <strong>la</strong> empresa.<br />

En este caso particu<strong>la</strong>r, <strong>la</strong>s empresas d<strong>el</strong> sector automotriz nacional cumpl<strong>en</strong><br />

con casi todos <strong>los</strong> requisitos exigidos por <strong>la</strong> norma y sus funciones <strong>de</strong><br />

operación tanto <strong>de</strong> taller como <strong>de</strong> servicio al cli<strong>en</strong>te, antes, durante y <strong>de</strong>spués<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> compra d<strong>el</strong> vehículo son <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a calidad.<br />

Nuestro trabajo se <strong>en</strong>focaría <strong>en</strong> ayudar a estas compañías <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte d<strong>el</strong><br />

or<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> información <strong>de</strong> sus operaciones <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to<br />

y re<strong>para</strong>ción <strong>de</strong> <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong> (servicio post-v<strong>en</strong>ta). Con <strong>la</strong> creación <strong>de</strong> un<br />

manual que ayu<strong>de</strong> a establecer que activida<strong>de</strong>s se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> realizar <strong>en</strong> cada uno<br />

<strong>de</strong> estos procesos, como manejar <strong>los</strong> materiales y <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos residuales <strong>en</strong><br />

9


cada vehículo, aceites nuevos y usados, líquidos ajustadores, A.C.P.M.<br />

residual, aplicación y almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> pinturas, manejo <strong>de</strong> chatarra y<br />

<strong>la</strong>tonería <strong>en</strong>tre otros procesos que <strong>de</strong> no darles un bu<strong>en</strong> manejo g<strong>en</strong>erarían un<br />

impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> bastante fuerte y posteriorm<strong>en</strong>te problemas <strong>de</strong> tipo legal<br />

<strong>para</strong> estas compañías.<br />

Todo lo anterior será realizado bajo <strong>los</strong> parámetros establecidos por <strong>la</strong> ley y <strong>la</strong>s<br />

normas <strong>de</strong> calidad ISO 9001 y 14000 a <strong>la</strong>s cuales están sujetos todas <strong>la</strong>s<br />

compañías <strong>de</strong> este sector, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad es <strong>la</strong> herrami<strong>en</strong>ta más<br />

importante <strong>para</strong> pot<strong>en</strong>ciar sus mercados.<br />

Según estas normas cada organización <strong>de</strong>be contar con una <strong>de</strong>scripción<br />

<strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos <strong>de</strong> producción que se g<strong>en</strong>er<strong>en</strong> al interior<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> misma y llevar un control <strong>de</strong> todo lo que pasa antes, durante y <strong>de</strong>spués<br />

<strong>de</strong> cada proceso y así mismo asegurar que <strong>el</strong> personal responsable <strong>de</strong> esto,<br />

está capacitado <strong>para</strong> realizar activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa y que pue<strong>de</strong><br />

actuar <strong>de</strong> manera oportuna ante cualquier posible actividad <strong>de</strong> riesgo.<br />

En conclusión, lo que se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> con esta <strong>propuesta</strong>, es g<strong>en</strong>erar una<br />

herrami<strong>en</strong>ta que sirva como guía <strong>para</strong> realizar <strong>de</strong> forma efici<strong>en</strong>te activida<strong>de</strong>s<br />

que puedan g<strong>en</strong>erar un posible riesgo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y evitarlo al máximo, que sea<br />

un docum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> información que complem<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s bases <strong>de</strong> datos <strong>en</strong> don<strong>de</strong><br />

están cont<strong>en</strong>idas <strong>la</strong>s hojas <strong>de</strong> seguridad y <strong>la</strong> tarjeta <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> residuos<br />

<strong>de</strong> estas compañías y que sirva <strong>para</strong> g<strong>en</strong>erar un registro, una evi<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> que<br />

todo lo realizado <strong>en</strong> <strong>los</strong> hangares <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cada concesionario está<br />

bajo <strong>los</strong> parámetros normativos exigidos por <strong>la</strong> ley nacional <strong>en</strong> este sector.<br />

10


4 MARCO REFERENCIAL.<br />

4.1 Marco <strong>de</strong> antece<strong>de</strong>ntes.<br />

Los antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> trabajos son amplios, <strong>para</strong> <strong>la</strong> realización <strong>de</strong><br />

esta <strong>propuesta</strong> se consultaron varios proyectos realizados por <strong>la</strong> alcaldía <strong>de</strong><br />

Bogotá y <strong>de</strong> algunos sectores privados <strong>de</strong> ciuda<strong>de</strong>s como Cali, Pereira y<br />

Manizales que concib<strong>en</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>a <strong>de</strong> proteger al medio ambi<strong>en</strong>te como una forma<br />

bastante innovadora <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar empresa y así mismo ayudar a <strong>la</strong> conservación<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> recursos naturales.<br />

Estos proyectos <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes alcances reún<strong>en</strong> muchas i<strong>de</strong>as <strong>en</strong> común, todas<br />

con <strong>el</strong> ánimo <strong>de</strong> mejorar <strong>la</strong>s <strong>gestion</strong>es <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es realizadas por <strong>la</strong> industria<br />

<strong>en</strong> nuestro país.<br />

Con <strong>el</strong> ánimo <strong>de</strong> prestar un servicio <strong>de</strong> mejor calidad y aum<strong>en</strong>tar su efici<strong>en</strong>cia y<br />

cumplir con <strong>la</strong>s responsabilida<strong>de</strong>s legales <strong>de</strong> este or<strong>de</strong>n, <strong>el</strong> sector industrial,<br />

particu<strong>la</strong>rm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> automotriz siempre está g<strong>en</strong>erando nuevas i<strong>de</strong>as <strong>para</strong> suplir<br />

<strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s d<strong>el</strong> cli<strong>en</strong>te, mejorar sus procesos productivos y reducir costos<br />

<strong>de</strong> alguna manera. Hoy <strong>en</strong> día como un valor agregado a estas fi<strong>los</strong>ofías <strong>de</strong><br />

calidad, <strong>la</strong> industria nacional c<strong>en</strong>tra sus esfuerzos <strong>en</strong> convertirse <strong>en</strong> un fi<strong>el</strong><br />

amigo d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te, <strong>de</strong> ahí que <strong>la</strong>s gran<strong>de</strong>s ciuda<strong>de</strong>s d<strong>el</strong> país y focos <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> economía colombiana realic<strong>en</strong> proyectos direccionados hacia una efici<strong>en</strong>cia<br />

ecológica, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> estas compañías realizan sus activida<strong>de</strong>s productivas<br />

g<strong>en</strong>erando <strong>el</strong> mínimo impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> posible.<br />

D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>los</strong> proyectos analizados <strong>para</strong> realizar esta <strong>propuesta</strong> se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran:<br />

11


4.1.1 Proyecto <strong>para</strong> <strong>la</strong> búsqueda <strong>de</strong> alternativas <strong>de</strong> expansión d<strong>el</strong> mercado <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> empresa “Combustibles Juanchito S.A.” como c<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> recolección<br />

<strong>de</strong> residuos industriales e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> sistemas <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es<br />

4.1.2 Proyecto conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> cooperación ci<strong>en</strong>tífica, tecnológica y financiera<br />

<strong>para</strong> <strong>el</strong> diseño <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias y lineami<strong>en</strong>tos técnicos requeridos <strong>para</strong><br />

<strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> sector automotor e industrial colombiano.<br />

CONVENIO 063 DE 2005.<br />

4.1.3 Proyectos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias Sofasa R<strong>en</strong>ault, Chevrolet<br />

caminos y Armotor KIA Manizales, <strong>en</strong> <strong>el</strong> afán <strong>de</strong> cumplir sus<br />

responsabilida<strong>de</strong>s <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es y funcionar bajo <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

certificación ISO 9001 y 14000.<br />

4.2 Marco geográfico.<br />

El marco <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> es a niv<strong>el</strong> nacional, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que cada<br />

una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias maneja <strong>la</strong> misma línea <strong>de</strong> producción <strong>para</strong> todo <strong>el</strong><br />

país y posee <strong>en</strong>tre 2 y 3 puntos <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta por ciudad, cada uno con taller <strong>de</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to que funcionan todos bajo <strong>la</strong>s mismas políticas <strong>de</strong> calidad.<br />

Entre <strong>la</strong>s concesionarias visitadas <strong>para</strong> realizar esta <strong>propuesta</strong> están Chevrolet,<br />

R<strong>en</strong>ault, Mazda, <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Manizales, qui<strong>en</strong>es no v<strong>en</strong> ningún problema<br />

<strong>en</strong> facilitar cierta información refer<strong>en</strong>te a este tipo <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>para</strong><br />

complem<strong>en</strong>tar este trabajo y ayudar al <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>gestion</strong>es<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>en</strong> <strong>los</strong> difer<strong>en</strong>tes puntos <strong>de</strong> v<strong>en</strong>ta <strong>en</strong> <strong>el</strong> resto d<strong>el</strong> país.<br />

12


4.3 Marco teórico.<br />

4.3.1 El protagonismo d<strong>el</strong> gobierno y <strong>la</strong>s administraciones locales <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

búsqueda <strong>de</strong> un futuro m<strong>en</strong>os contaminado.<br />

Sobre <strong>el</strong> futuro industrial, Vic<strong>en</strong>te Conesa nos dice que “Des<strong>de</strong> <strong>los</strong> más<br />

conci<strong>en</strong>ciados sectores <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad se está <strong>la</strong>nzando <strong>el</strong> m<strong>en</strong>saje que tanto<br />

fabricantes, v<strong>en</strong><strong>de</strong>dores y consumidores, <strong>de</strong>b<strong>en</strong> conv<strong>en</strong>cerse <strong>de</strong> que <strong>la</strong> política<br />

medio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> repres<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> estructura que <strong>de</strong>berá integrarse <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro si<br />

se quiere ser competitivo <strong>en</strong> un mercado con una t<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia perman<strong>en</strong>te a <strong>la</strong><br />

globalización.” 1 Lo que no <strong>de</strong>scribe Conesa es que ese futuro competitivo d<strong>el</strong><br />

cual se hab<strong>la</strong>, ya lo estamos vivi<strong>en</strong>do hoy, <strong>en</strong> <strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te, muchas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

empresas nacionales se han dado cu<strong>en</strong>ta que <strong>la</strong> ecorresponsabilidad es<br />

r<strong>en</strong>table y que <strong>la</strong> <strong>de</strong>finición <strong>de</strong> “<strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible” no <strong>de</strong>be ser un valor<br />

agregado a <strong>los</strong> nuevos e innovadores productos que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong><br />

nuestros mercados diariam<strong>en</strong>te, sino que ya es un valor que <strong>de</strong>be ir implícito<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> fi<strong>los</strong>ofía <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>la</strong> producción <strong>de</strong> miles <strong>de</strong> artícu<strong>los</strong> d<strong>el</strong> consumo<br />

diario.<br />

Para lograr que ese efecto <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo se logre <strong>en</strong> nuestra industria nacional,<br />

es necesario <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r <strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> responsabilidad medio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong><br />

compartida y sus efectos. Ahora bi<strong>en</strong>, cuando hab<strong>la</strong>mos <strong>de</strong> responsabilidad<br />

compartida, hacemos refer<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong> actuación <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> medio ambi<strong>en</strong>te y<br />

<strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible <strong>de</strong> <strong>los</strong> programas, normas y controles <strong>en</strong> <strong>los</strong> que están<br />

involucrados <strong>el</strong> gobierno y <strong>la</strong>s industrias manufactureras.<br />

Este concepto exige una participación activa <strong>de</strong> todos <strong>los</strong> ag<strong>en</strong>tes económicos,<br />

incluidos <strong>los</strong> po<strong>de</strong>res públicos, <strong>la</strong>s empresas públicas y privadas y <strong>los</strong> mismos<br />

consumidores, esto conseguirá mant<strong>en</strong>er un equilibrio a corto p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

1 Conesa Fernán<strong>de</strong>z, Vic<strong>en</strong>te. Auditorias medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, guía metodológica. 2ª edición. Editorial Mundi-<br />

Pr<strong>en</strong>sa, Madrid 1997.<br />

Desarrollo sost<strong>en</strong>ible: aqu<strong>el</strong> que satisface <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s d<strong>el</strong> pres<strong>en</strong>te sin comprometer <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s futuras g<strong>en</strong>eraciones.<br />

13


sectores nombrados y un b<strong>en</strong>eficio gran<strong>de</strong> repres<strong>en</strong>tado <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo a <strong>la</strong>rgo<br />

p<strong>la</strong>zo <strong>para</strong> <strong>la</strong> sociedad.<br />

El protagonismo d<strong>el</strong> Estado <strong>en</strong> estos casos es fundam<strong>en</strong>tal no solo <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

<strong>la</strong>bor <strong>de</strong> regu<strong>la</strong>ción sino también <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nificación d<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

económico, <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>los</strong> usos d<strong>el</strong> su<strong>el</strong>o, <strong>el</strong> acceso, a <strong>la</strong> información, a <strong>la</strong><br />

educación y a <strong>la</strong> formación, y a su capacidad <strong>de</strong> influir <strong>en</strong> <strong>el</strong> mercado por medio<br />

<strong>de</strong> impuestos sobre productos y estableci<strong>en</strong>do <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> transacción<br />

comercial.<br />

El Estado es <strong>el</strong> <strong>en</strong>cargado <strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar <strong>el</strong> marco y crear <strong>la</strong>s condiciones <strong>para</strong><br />

que <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo sea sost<strong>en</strong>ible, es <strong>el</strong> responsable <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>de</strong>s viales,<br />

ferroviales, aeropuertos, puertos marítimos, compañías productoras <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía,<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos sólidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s zonas urbanas e industriales, es <strong>el</strong><br />

<strong>en</strong>cargado <strong>de</strong> dirigir y limitar <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s organizaciones privadas y<br />

<strong>de</strong> poner <strong>los</strong> recursos necesarios a disposición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s administraciones<br />

c<strong>en</strong>trales, regionales y locales <strong>para</strong> que se puedan poner <strong>en</strong> práctica todos <strong>los</strong><br />

programas correspondi<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong> or<strong>de</strong>nación territorial, formación, educación,<br />

p<strong>la</strong>nificación y sobre todo <strong>de</strong> revisión <strong>de</strong> todos <strong>los</strong> proyectos ad<strong>el</strong>antados <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

campo medio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

“El propósito <strong>de</strong> conseguir mejores ciuda<strong>de</strong>s y pob<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> objetivo<br />

estratégico d<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo humano sost<strong>en</strong>ible que pret<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>el</strong> Estado y sus<br />

administraciones, <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong>rá <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificar <strong>el</strong> estado d<strong>el</strong> arte <strong>en</strong> cuanto a<br />

conocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> factores m<strong>en</strong>cionados y sus dinámicas ecosistemicas y <strong>de</strong><br />

salud <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>para</strong> <strong>de</strong>finir <strong>los</strong> indicadores buscados que sirvan <strong>para</strong> p<strong>la</strong>nificar<br />

un hábitat urbano sost<strong>en</strong>ible” 2<br />

Po<strong>de</strong>mos resumir <strong>la</strong> interv<strong>en</strong>ción d<strong>el</strong> Estado <strong>en</strong> <strong>la</strong> búsqueda d<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

sost<strong>en</strong>ible <strong>en</strong> <strong>el</strong> sigui<strong>en</strong>te diagrama:<br />

Diagrama 1: Protagonismo d<strong>el</strong> gobierno y <strong>la</strong>s administraciones locales <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> (E<strong>la</strong>boración propia).<br />

2 Av<strong>el</strong><strong>la</strong>neda Cusaria. Alfonso. Gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y p<strong>la</strong>nificación d<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo. Ecoe-ediciones. 2ª edición.<br />

14


4.3.2 Diagrama 1: Protagonismo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s administraciones locales.<br />

ORDENACION<br />

TERRITORIAL.<br />

CONSERVACION ESPACIOS VALIOSOS.<br />

OPTIMIZACION DE TRASPORTES Y ENERGIA.<br />

DESARROLLO DE<br />

INFRAESTRUCTURAS<br />

RED VIAL.<br />

TRATAMIENTO DE AGUAS RESIDUALES.<br />

BIEN<br />

SITUADAS.<br />

EMPLAZAMIENTO.<br />

LUCHA CONTRA LA<br />

CONTAMINACION<br />

INDUSTRIAL.<br />

PERMISOS DE PLANIFICACION.<br />

AUTORIZACIONES DE EMISION.<br />

VERTIDO Y EXPLOTACION DE RECURSOS NATURALES.<br />

ADMINISTRACIONES<br />

LOCALES.<br />

GESTION DE<br />

RESIDUOS.<br />

ACCESO A INFORMACION.<br />

REDUCCION.<br />

DEPOSITOS.<br />

REUTILIZACION.<br />

VERTEDEROS.<br />

RECICLADO.<br />

TRANSPORTE.<br />

ORDENACION.<br />

PUBLICO.<br />

PARTICULAR.<br />

INFORMACION Y<br />

EDUCACION<br />

CIUDADANA.<br />

SENSIBILIZACION.<br />

PROMOVER PARTICIPACION.<br />

ESCUCHAR OPINION PUBLICA.<br />

ANALISIS CON SENTIDO CRÍTICO DE SU PROPIO<br />

FUNCIONAMIENTO.<br />

AUDITORIA<br />

INTERNA.<br />

REVISION.<br />

15<br />

COMPRAS.<br />

POLITICAS.<br />

PLANEACION ESTRATEGICA.


4.3.3 La gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas públicas y privadas.<br />

Según su naturaleza, prácticam<strong>en</strong>te todas <strong>la</strong>s empresas utilizan recursos<br />

naturales 3 <strong>en</strong> sus procesos o productos, al mismo tiempo, son g<strong>en</strong>eradores <strong>de</strong><br />

una gran cantidad <strong>de</strong> residuos que contribuy<strong>en</strong> a su “contaminación” 4 . Pero <strong>la</strong><br />

inquietud que se g<strong>en</strong>era <strong>de</strong> esto es, ¿cuántas <strong>de</strong> esas empresas son<br />

consci<strong>en</strong>tes d<strong>el</strong> daño que hac<strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s al medio ambi<strong>en</strong>te y qué<br />

activida<strong>de</strong>s promuev<strong>en</strong> <strong>para</strong> evitarlo al máximo esa contaminación?<br />

Bi<strong>en</strong> es sabido que <strong>la</strong> competitividad es un factor que hoy <strong>en</strong> día es crucial <strong>para</strong><br />

<strong>de</strong>finir <strong>el</strong> éxito <strong>de</strong> una compañía y su estabilidad <strong>en</strong> un mercado tan cambiante<br />

y exig<strong>en</strong>te como <strong>el</strong> que <strong>en</strong>marca estos tiempos y más aún, <strong>en</strong> términos <strong>de</strong><br />

protección <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>para</strong> <strong>el</strong> sector industrial nacional y mundial.<br />

La educación <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> hace parte <strong>de</strong> esos factores difer<strong>en</strong>ciales que<br />

ayudaran a <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> ese mercado tan s<strong>el</strong>ecto <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> producción e<br />

innovación, po<strong>de</strong>mos <strong>de</strong>finir ese tipo <strong>de</strong> educación como un “proceso<br />

<strong>de</strong>mocrático, participativo que busca <strong>de</strong>spertar <strong>en</strong> <strong>el</strong> individuo y <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

organizaciones una conci<strong>en</strong>cia que permita i<strong>de</strong>ntificarse con <strong>la</strong> problemática<br />

socio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> tanto <strong>en</strong> <strong>el</strong> niv<strong>el</strong> g<strong>en</strong>eral, como d<strong>el</strong> medio <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual interactúa,<br />

i<strong>de</strong>ntificando y aceptando <strong>la</strong>s r<strong>el</strong>aciones <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> hombre y <strong>los</strong> recursos<br />

naturales y <strong>la</strong>s condiciones <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> garantizar una bu<strong>en</strong>a<br />

calidad <strong>de</strong> vida <strong>para</strong> <strong>la</strong>s g<strong>en</strong>eraciones actuales y futuras.” 5<br />

Ayudado por <strong>la</strong> creci<strong>en</strong>te <strong>de</strong>manda <strong>de</strong> tecnologías y productos limpios, <strong>el</strong><br />

mercado ofrecerá oportunida<strong>de</strong>s especialm<strong>en</strong>te v<strong>en</strong>tajosas <strong>para</strong> <strong>la</strong>s empresas<br />

innovadoras, cuando una empresa incluye <strong>en</strong> sus políticas <strong>de</strong> gestión<br />

consi<strong>de</strong>raciones ecológicas, obti<strong>en</strong>e b<strong>en</strong>eficios que se traduc<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> ahorro <strong>de</strong><br />

recursos y <strong>en</strong>ergía.<br />

3 Cfr. Código <strong>de</strong> recursos naturales –<strong>de</strong>creto Ley 2811 <strong>de</strong> 1974-, <strong>los</strong> recursos naturales objeto <strong>de</strong> protección<br />

<strong>en</strong> Colombia son: aguas <strong>en</strong> cualquiera <strong>de</strong> sus estados, <strong>la</strong> atmosfera y <strong>el</strong> espacio aéreo nacional, <strong>la</strong> tierra, <strong>el</strong><br />

su<strong>el</strong>o y subsu<strong>el</strong>o, flora, fauna, fu<strong>en</strong>tes primarias <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía no agotables, p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes topográficas con pot<strong>en</strong>cial<br />

<strong>en</strong>ergético, recursos geotérmicos, recursos biológicos <strong>de</strong> agua, su<strong>el</strong>o y subsu<strong>el</strong>o d<strong>el</strong> mar territorial y <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona<br />

económica d<strong>el</strong> dominio d<strong>el</strong> contin<strong>en</strong>te e insu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> <strong>la</strong> república<br />

4 Cfr. Código <strong>de</strong> recursos naturales –ley 23 <strong>de</strong> 1973 articulo 4, Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por contaminación <strong>la</strong> alteración<br />

d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te por sustancias o formas <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía puestas allí por <strong>la</strong> actividad humana o <strong>de</strong> <strong>la</strong> naturaleza,<br />

<strong>en</strong> cantida<strong>de</strong>s, conc<strong>en</strong>traciones capaces <strong>de</strong> interferir con <strong>el</strong> bi<strong>en</strong>estar y <strong>la</strong> salud <strong>de</strong> <strong>la</strong>s personas, at<strong>en</strong>tar contra<br />

<strong>la</strong> flora y <strong>la</strong> fauna y <strong>de</strong>gradar <strong>la</strong> calidad d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

5 Córdoba Córdoba. Franklin. Fundam<strong>en</strong>tos pedagógicos <strong>para</strong> <strong>la</strong> educación <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Serie universitaria.<br />

Universidad <strong>de</strong> córdoba. Fondo editorial.<br />

16


Retomando un poco <strong>de</strong> lo que se explicaba anteriorm<strong>en</strong>te sobre <strong>la</strong><br />

responsabilidad compartida <strong>en</strong> términos ecológicos y t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do c<strong>la</strong>ro que es <strong>el</strong><br />

Estado qui<strong>en</strong> <strong>en</strong>marca <strong>el</strong> panorama <strong>de</strong> funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>los</strong> límites<br />

legales, se explicara a continuación cuáles <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser <strong>la</strong>s condiciones con <strong>la</strong>s<br />

que una empresa <strong>de</strong>be contar <strong>para</strong> que su <strong>de</strong>sarrollo sea sost<strong>en</strong>ible y marque<br />

un camino difer<strong>en</strong>te <strong>en</strong> términos <strong>de</strong> producción limpia y efici<strong>en</strong>te.<br />

4.3.3.1 Permisos <strong>de</strong> aprovechami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> recursos naturales:<br />

- Inv<strong>en</strong>tario <strong>de</strong> emisiones.<br />

- Ecoauditorias.<br />

- Impuestos ecológicos.<br />

- Tecnologías limpias y <strong>de</strong> pocos residuos.<br />

4.3.3.2 Políticas <strong>de</strong> m<strong>en</strong>os residuos y mejor gestión:<br />

- Inv<strong>en</strong>tarios <strong>de</strong> residuos.<br />

- Inc<strong>en</strong>tivos económicos y fiscales.<br />

- Normas rigurosas <strong>de</strong> <strong>el</strong>iminación.<br />

- Responsabilidad civil.<br />

4.3.3.3 Reducción d<strong>el</strong> consumo <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía:<br />

- Información y educación <strong>de</strong> trabajadores y consumidores.<br />

- Instrum<strong>en</strong>tos reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tarios y <strong>en</strong> bu<strong>en</strong> estado.<br />

- Promoción <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía, so<strong>la</strong>r, hidráulica o<br />

geotérmica.<br />

4.3.3.4 Vehícu<strong>los</strong> y combustibles más limpios:<br />

- Valores <strong>de</strong> límites <strong>de</strong> emisión.<br />

17


- Inc<strong>en</strong>tivos económicos y fiscales.<br />

- Uso <strong>de</strong> combustibles <strong>de</strong> bu<strong>en</strong>a calidad.<br />

4.3.3.5 Manejo y or<strong>de</strong>nación <strong>de</strong> infraestructuras:<br />

- Or<strong>de</strong>nación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s re<strong>de</strong>s.<br />

- Elección <strong>de</strong> vías <strong>de</strong> transporte.<br />

- Gestión d<strong>el</strong> tráfico.<br />

- Información y educación.<br />

4.4 Marco juridico.<br />

Sobre esta parte d<strong>el</strong> proyecto es bu<strong>en</strong>o <strong>de</strong>stacar que <strong>la</strong>s normas ISO, no<br />

si<strong>en</strong>do normas vincu<strong>la</strong>ntes u obligatorias, al acoger<strong>la</strong>s se vu<strong>el</strong>ve <strong>de</strong>ber<br />

cumplir<strong>la</strong>s, un compromiso que <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er cada firma automotriz con <strong>el</strong> cli<strong>en</strong>te<br />

y con <strong>la</strong> calidad, <strong>para</strong> <strong>el</strong><strong>los</strong> es necesario estar certificados ante <strong>la</strong> ISO con <strong>la</strong>s<br />

normas 9001(calidad <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tación y <strong>en</strong> <strong>el</strong> servicio que<br />

prestan), 14000 (calidad <strong>en</strong> sus procesos y garantizar <strong>la</strong> mínima contaminación<br />

al medio ambi<strong>en</strong>te) y <strong>la</strong> 22000 (aplicación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s OSHAS y todo lo refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong><br />

seguridad industrial).<br />

Para <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> se tuvieron <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>tes<br />

aspectos legales que ayudaran al <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s estrategias p<strong>la</strong>neadas y<br />

servirán como guía y limitador <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que se propon<strong>en</strong> <strong>para</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>gestion</strong>es <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios automotrices.<br />

4.4.1 Resolución 909 <strong>de</strong> 1996: Que reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> niv<strong>el</strong>es permisibles <strong>de</strong><br />

emisión <strong>de</strong> contaminantes producidos por fu<strong>en</strong>tes móviles terrestres a<br />

gasolina o dies<strong>el</strong>, y se <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> <strong>los</strong> equipos y procedimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> medición<br />

<strong>de</strong> dichas emisiones y se adoptan otras disposiciones y se toman como<br />

refer<strong>en</strong>cia <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes<br />

<strong>de</strong>finiciones:<br />

18


• Fu<strong>en</strong>te móvil: Es <strong>la</strong> fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> emisión que, por razón <strong>de</strong> su uso o<br />

propósito, es susceptible <strong>de</strong> <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zarse. Para efectos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te<br />

Resolución, son fu<strong>en</strong>tes móviles <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong> automotores.<br />

• Ajuste <strong>de</strong> <strong>los</strong> equipos <strong>de</strong> medición: Operación que se efectúa <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

equipo <strong>de</strong> medición, con <strong>el</strong> objeto <strong>de</strong> colocarlo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s condiciones<br />

iniciales optimas <strong>de</strong> precisión y <strong>el</strong>iminar <strong>el</strong> error <strong>en</strong> <strong>la</strong>s lecturas.<br />

• Año mod<strong>el</strong>o: Año que i<strong>de</strong>ntifica <strong>el</strong> <strong>de</strong> producción d<strong>el</strong> tipo <strong>de</strong> vehículo<br />

automotor.<br />

• Certificación <strong>de</strong> <strong>la</strong> casa fabricante: Docum<strong>en</strong>to expedido por <strong>la</strong> casa<br />

fabricante <strong>de</strong> un vehículo automotor <strong>en</strong> <strong>el</strong> cual se consignan <strong>los</strong><br />

resultados <strong>de</strong> <strong>la</strong> medición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s emisiones <strong>de</strong> contaminantes d<strong>el</strong> aire,<br />

prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong> prototipo s<strong>el</strong>eccionados como<br />

repres<strong>en</strong>tativos <strong>de</strong> <strong>los</strong> mod<strong>el</strong>os nuevos que saldrán al mercado.<br />

• C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> diagnostico: La insta<strong>la</strong>ción o local <strong>en</strong> <strong>el</strong> que se lleve a cabo<br />

<strong>la</strong> medición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s emisiones contaminantes prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

vehícu<strong>los</strong> automotores <strong>en</strong> circu<strong>la</strong>ción, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>la</strong>s exig<strong>en</strong>cias<br />

legales.<br />

4.4.2 Resolución 910 <strong>de</strong>1996: Por <strong>la</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>tan <strong>los</strong> niv<strong>el</strong>es<br />

permisibles <strong>de</strong> emisión <strong>de</strong> contaminantes que <strong>de</strong>berán cumplir <strong>la</strong>s<br />

fu<strong>en</strong>tes móviles terrestres, se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> artículo 91 d<strong>el</strong> Decreto 948<br />

<strong>de</strong> 1995 y se adoptan otras disposiciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cuales se tomaran<br />

como refer<strong>en</strong>cia:<br />

• Que <strong>los</strong> artícu<strong>los</strong> 79 y 80 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Constitución Política establec<strong>en</strong> como<br />

obligación d<strong>el</strong> Estado, proteger <strong>la</strong> diversidad e integridad d<strong>el</strong> ambi<strong>en</strong>te;<br />

fom<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> educación <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>; prev<strong>en</strong>ir y contro<strong>la</strong>r <strong>los</strong> factores <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>terioro <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>; imponer <strong>la</strong>s sanciones legales y exigir <strong>la</strong> re<strong>para</strong>ción<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> daños causados.<br />

19


• Que correspon<strong>de</strong> al Ministerio <strong>de</strong> Ambi<strong>en</strong>te, Vivi<strong>en</strong>da y Desarrollo<br />

Territorial, <strong>de</strong> acuerdo con <strong>los</strong> numerales 2 y 10 d<strong>el</strong> artículo 5° <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 99 <strong>de</strong> 1993, regu<strong>la</strong>r <strong>la</strong>s condiciones g<strong>en</strong>erales <strong>para</strong> <strong>el</strong><br />

saneami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te, y <strong>el</strong> uso, manejo y aprovechami<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> recursos naturales con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> mitigar o <strong>el</strong>iminar <strong>el</strong> impacto <strong>de</strong><br />

activida<strong>de</strong>s contaminantes d<strong>el</strong> <strong>en</strong>torno, <strong>de</strong>terminar <strong>la</strong>s normas<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es mínimas y <strong>la</strong>s regu<strong>la</strong>ciones <strong>de</strong> carácter g<strong>en</strong>eral aplicables<br />

a todas <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que puedan g<strong>en</strong>erar directa o indirectam<strong>en</strong>te<br />

daños <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es.<br />

• Que <strong>de</strong> conformidad con <strong>el</strong> numeral 12 d<strong>el</strong> artículo 31 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley 99 <strong>de</strong><br />

1993, <strong>la</strong>s Corporaciones Autónomas Regionales, y <strong>la</strong>s autorida<strong>de</strong>s a que<br />

se refier<strong>en</strong> <strong>los</strong> artícu<strong>los</strong> 66 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley 99 <strong>de</strong> 1993 y 13 <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ley 768 <strong>de</strong><br />

2002, les compete <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> su jurisdicción ejercer <strong>la</strong>s funciones <strong>de</strong><br />

evaluación, control y seguimi<strong>en</strong>to <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> d<strong>el</strong> uso d<strong>el</strong> aire y <strong>los</strong> <strong>de</strong>más<br />

recursos naturales, <strong>la</strong>s cuales compr<strong>en</strong><strong>de</strong>rán <strong>la</strong> emisión o incorporación<br />

<strong>de</strong> residuos líquidos, sólidos y gaseosos al aire, así como <strong>la</strong>s emisiones<br />

que puedan causar daño o poner <strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>los</strong> recursos naturales<br />

r<strong>en</strong>ovables.<br />

• Artículo 35: Autorización y seguimi<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> medición <strong>de</strong><br />

emisiones contaminantes. Las autorida<strong>de</strong>s <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, <strong>los</strong><br />

comercializadores repres<strong>en</strong>tantes <strong>de</strong> marca, fabricantes, <strong>en</strong>samb<strong>la</strong>dores<br />

e importadores <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong> y/o motocicletas, motocic<strong>los</strong> y moto<br />

tricic<strong>los</strong>, así como <strong>los</strong> <strong>la</strong>boratorios <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es que realic<strong>en</strong> medición <strong>de</strong><br />

emisiones contaminantes <strong>para</strong> cumplir lo establecido <strong>en</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te<br />

resolución, <strong>de</strong>berán contar con <strong>la</strong> autorización d<strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> medición<br />

<strong>de</strong> emisiones contaminantes otorgada por <strong>el</strong> Instituto <strong>de</strong> Hidrología,<br />

Meteorología y Estudios Ambi<strong>en</strong>tales - IDEAM.<br />

20


4.4.3 Ley 23 d<strong>el</strong> 12 <strong>de</strong> diciembre 1973: Por <strong>la</strong> cual se conce<strong>de</strong>n faculta<strong>de</strong>s<br />

extraordinarias al i<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> <strong>la</strong> república <strong>para</strong> expedir <strong>el</strong> Código <strong>de</strong><br />

Recursos Naturales y <strong>de</strong> Protección al Medio Ambi<strong>en</strong>te y se dictan otras<br />

disposiciones.<br />

4.4.4 Decreto ley 2811 <strong>de</strong> 1974: El cual hace refer<strong>en</strong>cia al código <strong>de</strong> recursos<br />

naturales r<strong>en</strong>ovables <strong>en</strong> nuestro país, lograr <strong>la</strong> preservación y<br />

restauración d<strong>el</strong> ambi<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> conservación, <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> y utilización<br />

racional <strong>de</strong> <strong>los</strong> recursos naturales r<strong>en</strong>ovables, según criterios <strong>de</strong> equidad<br />

que asegur<strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo armónico d<strong>el</strong> hombre y <strong>de</strong> dichos recursos, <strong>la</strong><br />

disponibilidad perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> éstos y <strong>la</strong> máxima participación social,<br />

<strong>para</strong> b<strong>en</strong>eficio <strong>de</strong> <strong>la</strong> salud y <strong>el</strong> bi<strong>en</strong>estar <strong>de</strong> <strong>los</strong> pres<strong>en</strong>tes y futuros<br />

habitantes d<strong>el</strong> territorio nacional.<br />

4.4.5 Ley 253 d<strong>el</strong> 9 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1996: Por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> cual se aprueba <strong>el</strong><br />

Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Basilea sobre <strong>el</strong> control <strong>de</strong> <strong>los</strong> movimi<strong>en</strong>tos transfronterizos<br />

<strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>de</strong>sechos p<strong>el</strong>igrosos y su <strong>el</strong>iminación, hecho <strong>en</strong> Basilea <strong>el</strong> 22 <strong>de</strong><br />

marzo <strong>de</strong> 1989, d<strong>el</strong> cual se tomaran como base <strong>de</strong>finiciones c<strong>la</strong>ves<br />

sobre <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción y transporte <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>de</strong>sechos.<br />

21


5 DISEÑO METODOLÓGICO.<br />

5.1 Tipo <strong>de</strong> investigación:<br />

Esta <strong>propuesta</strong> se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>finir como una investigación <strong>de</strong> tipo <strong>de</strong>scriptivo, ya<br />

que <strong>de</strong>scribe datos y características <strong>de</strong> una pob<strong>la</strong>ción, <strong>en</strong> este caso <strong>la</strong>s<br />

concesionarias automotrices y su f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong> estudio, <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong><br />

que realizan <strong>en</strong> sus activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción (post-v<strong>en</strong>ta)<br />

respondi<strong>en</strong>do a preguntas <strong>de</strong> quién, qué, dón<strong>de</strong>, por qué, cuándo y cómo.<br />

Así mismo <strong>la</strong> po<strong>de</strong>mos c<strong>la</strong>sificar como una investigación <strong>de</strong> campo porque trata<br />

<strong>de</strong> compr<strong>en</strong><strong>de</strong>r y resolver una situación, necesidad y/o problema <strong>en</strong> un<br />

contexto real <strong>de</strong>terminado.<br />

5.2 Alcance <strong>de</strong> <strong>la</strong> investigación:<br />

Esta <strong>propuesta</strong> <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>ra textos informativos y herrami<strong>en</strong>tas administrativas<br />

útiles <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes <strong>de</strong> un sistema <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> basado <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

calidad a niv<strong>el</strong> organizacional, explicará <strong>el</strong> protagonismo <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

ag<strong>en</strong>tes involucrados <strong>en</strong> esta gestión y <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>rá <strong>de</strong> una manera <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da<br />

<strong>la</strong>s posibles soluciones que se pue<strong>de</strong>n dar a <strong>la</strong>s problemáticas que se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> <strong>la</strong> cotidianidad <strong>en</strong> una concesionaria automotriz, así mismo,<br />

ayudará a <strong>la</strong> persona que lo utilice, cualquiera sea su cargo, a i<strong>de</strong>ntificar su<br />

importancia <strong>de</strong>ntro d<strong>el</strong> sistema y que activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>be <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>para</strong><br />

mant<strong>en</strong>erlo y/o mejorarlo.<br />

22


5.3 Diseño estadístico:<br />

5.3.1 Universo:<br />

Sector industrial automotriz <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Manizales, talleres que<br />

realic<strong>en</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción a vehícu<strong>los</strong>.<br />

5.3.2 Pob<strong>la</strong>ción:<br />

Concesionarias automotrices, áreas <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción a<br />

niv<strong>el</strong> regional.<br />

5.3.3 Muestra:<br />

Concesionarias automotrices y servitecas <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Manizales,<br />

Sofasa R<strong>en</strong>ault (Caldas motor), Mazda (Co<strong>la</strong>utos), kia (Armotor), zona<br />

industrial Malteria (Manizales).<br />

23


5.4 Técnicas y procedimi<strong>en</strong>tos <strong>para</strong> <strong>la</strong> recolección <strong>de</strong> <strong>la</strong> información.<br />

5.4.1 Accesibilidad a <strong>los</strong> hangares <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y análisis <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

procesos realizados y a <strong>la</strong> información <strong>de</strong> tipo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

base <strong>de</strong> datos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias Sofasa R<strong>en</strong>ault (Caldas Motor) y<br />

Chevrolet caminos (Casa Restrepo) Manizales, Mazda (Co<strong>la</strong>utos)<br />

Manizales, Distoyota.<br />

5.4.2 Información recolectada <strong>en</strong> <strong>la</strong> asignatura <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible durante <strong>el</strong><br />

periodo académico realizado <strong>en</strong> <strong>la</strong> tecnología.<br />

5.4.3 Docum<strong>en</strong>tos, visitas y char<strong>la</strong>s con personal calificado, miembros <strong>de</strong><br />

organizaciones <strong>en</strong>cargadas d<strong>el</strong> sost<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> gestión<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> sector industrial d<strong>el</strong> eje cafetero y norte d<strong>el</strong> valle y<br />

valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> acopio, transporte, almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to,<br />

tratami<strong>en</strong>to y disposición final <strong>de</strong> residuos consi<strong>de</strong>rados como p<strong>el</strong>igrosos<br />

y g<strong>en</strong>eradores <strong>de</strong> alto impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

24


6 DESARROLLO DE OBJETIVOS.<br />

6.1 Capítulo I<br />

6.1.1 Esquema estratégico <strong>para</strong> <strong>el</strong> establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> una política <strong>de</strong><br />

gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas.<br />

Ahora se explicarán bajo qué condiciones se <strong>de</strong>be establecer una política<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>para</strong> <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos <strong>en</strong> una concesionaria automotriz<br />

estableci<strong>en</strong>do c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tajas <strong>de</strong> realizar activida<strong>de</strong>s prev<strong>en</strong>tivas, <strong>en</strong><br />

don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>be evitar al máximo que <strong>la</strong>s inconformida<strong>de</strong>s aparezcan, hay un<br />

control total <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos y <strong>los</strong> registros y docum<strong>en</strong>tos están actualizados<br />

perman<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te a difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s correctivas, que son activida<strong>de</strong>s cuyo<br />

objetivo es subsanar o como bi<strong>en</strong> se indica corregir una actividad, proceso o<br />

docum<strong>en</strong>to que <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> revisado a g<strong>en</strong>erado una no conformidad y es<br />

obstáculo <strong>para</strong> lograr un conformismo pl<strong>en</strong>o y limita <strong>los</strong> parámetros <strong>de</strong> calidad,<br />

es una actividad que g<strong>en</strong>era tiempos imprevistos, mayores costos y mucho<br />

más trabajo por parte <strong>de</strong> todo <strong>el</strong> personal <strong>en</strong>cargado <strong>en</strong> <strong>la</strong> organización.<br />

Cuando hab<strong>la</strong>mos <strong>de</strong> un principio hacemos refer<strong>en</strong>cia a <strong>la</strong>s reg<strong>la</strong>s o normas <strong>de</strong><br />

conducta que ori<strong>en</strong>tan una acción y constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> base y <strong>el</strong> equilibrio <strong>de</strong> todo<br />

sistema <strong>para</strong> lograr un óptimo funcionami<strong>en</strong>to. En este caso hemos <strong>de</strong>stacado<br />

tres principios que nos servirán <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>cia <strong>para</strong> iniciar una gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong><br />

efici<strong>en</strong>te y nos ayudaran a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r que es lo que <strong>de</strong>bemos realizar <strong>para</strong><br />

incorporarnos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s políticas d<strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo sost<strong>en</strong>ible.<br />

25


Principio 1: Reducción o <strong>el</strong>iminación <strong>de</strong> residuos producidos:<br />

Las empresas <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong>b<strong>en</strong> utilizar tecnologías limpias,<br />

incorporando <strong>en</strong> sus productos etiquetas ecológicas según <strong>los</strong> criterios y<br />

composición <strong>de</strong> cada producto, evitando <strong>la</strong> reutilización y promovi<strong>en</strong>do<br />

cambios <strong>de</strong> comportami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>los</strong> fabricantes y <strong>en</strong> <strong>los</strong> consumidores. 5<br />

Principio 2: Recuperación <strong>de</strong> residuos:<br />

Promovi<strong>en</strong>do acciones <strong>de</strong> recogida s<strong>el</strong>ectiva, se<strong>para</strong>ción y c<strong>la</strong>sificación<br />

<strong>de</strong> residuos, recic<strong>la</strong>do <strong>de</strong> materiales y utilizar <strong>el</strong> mínimo consumo <strong>de</strong><br />

<strong>en</strong>ergía posible <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> trabajo. 6<br />

Principio 3: Eliminación segura:<br />

Aprovechar <strong>los</strong> recursos y materias primas al máximo <strong>para</strong> reducir <strong>la</strong><br />

<strong>el</strong>iminación, realizar campañas <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sibilización y creación <strong>de</strong> normas<br />

más estrictas <strong>para</strong> lograr <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> conci<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>los</strong> trabajadores.<br />

La segunda parte <strong>de</strong> este esquema, <strong>la</strong> parte normativa, constituye <strong>los</strong><br />

parámetros que <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong>be cumplir, emisiones e inmisiones 7 , esto es, <strong>los</strong><br />

límites y exig<strong>en</strong>cias particu<strong>la</strong>res <strong>para</strong> garantizar que se está dando <strong>el</strong> uso<br />

correcto a productos p<strong>el</strong>igrosos que pue<strong>de</strong>n afectar al medio ambi<strong>en</strong>te 8 y <strong>la</strong><br />

calidad <strong>de</strong> vida humana si no son tratados <strong>de</strong> una manera responsable.<br />

6 Conesa Fernán<strong>de</strong>z, Vic<strong>en</strong>te. Política <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos. La gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

empresa. 1ª Edición. Editorial Mundi-Pr<strong>en</strong>sa. Madrid 1997.<br />

7 Emisión: Es <strong>la</strong> cantidad <strong>de</strong> contaminante vertido a <strong>la</strong> atmósfera, <strong>en</strong> un período <strong>de</strong>terminado, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un foco.<br />

Inmisión: Conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> contaminantes a niv<strong>el</strong> d<strong>el</strong> su<strong>el</strong>o. En <strong>la</strong> actualidad se emplea más <strong>el</strong> término calidad<br />

<strong>de</strong> aire ambi<strong>en</strong>te.<br />

8 Cfr. Código <strong>de</strong> recursos naturales –ley 23 <strong>de</strong> 1973 artículo 2: El medio ambi<strong>en</strong>te es un patrimonio común;<br />

por lo tanto su <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> y conservación son activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> utilidad pública, está constituido por <strong>la</strong><br />

atmósfera y <strong>los</strong> recursos naturales r<strong>en</strong>ovables.<br />

26


• En <strong>el</strong> campo <strong>de</strong> <strong>la</strong> aplicación g<strong>en</strong>eral <strong>en</strong>contramos:<br />

Establecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> directivas <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> residuos y residuos<br />

p<strong>el</strong>igrosos, normativas sobre <strong>el</strong> control <strong>de</strong> <strong>los</strong> tras<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> estos<br />

residuos y una <strong>propuesta</strong> por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong>s directivas sobre<br />

responsabilidad civil y por daños al medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

• En <strong>la</strong> aplicación especifico se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> establecer:<br />

Con respecto a tipos específicos <strong>de</strong> residuos, directivas sobre aceites<br />

usados, <strong>en</strong>vases, baterías, tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> pinturas, disolv<strong>en</strong>tes,<br />

cauchos, vidrios y fibras y <strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> revisiones tecno<br />

mecánicas y permisos <strong>de</strong> emisión <strong>de</strong> gases a <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong> próximos a<br />

salir d<strong>el</strong> concesionario.<br />

Sigui<strong>en</strong>do <strong>el</strong> or<strong>de</strong>n estratégico d<strong>el</strong> diagrama <strong>en</strong>contramos <strong>en</strong> tercer lugar <strong>los</strong><br />

objetivos y medidas, que son <strong>los</strong> factores que direccionan y a <strong>la</strong> <strong>la</strong>rga<br />

<strong>de</strong>terminan <strong>el</strong> alcance <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión estratégica <strong>en</strong> curso, <strong>en</strong> este punto<br />

po<strong>de</strong>mos establecer criterios <strong>de</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te manera:<br />

6.1.1.1 Objetivos:<br />

• Redacción <strong>de</strong> objetivos sobre <strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración y caracterización <strong>de</strong><br />

cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos y su tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía.<br />

• Ad<strong>el</strong>antos <strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> residuos y procesos <strong>de</strong> recic<strong>la</strong>do como<br />

también <strong>de</strong> transporte <strong>de</strong>ntro y fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía.<br />

6.1.1.2 Medidas:<br />

• Creación <strong>de</strong> bases <strong>de</strong> datos don<strong>de</strong> se guar<strong>de</strong>n <strong>de</strong> manera segura lo<br />

estipu<strong>la</strong>do <strong>en</strong> <strong>los</strong> objetivos.<br />

27


• Creación <strong>de</strong> sistemas integrados <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> residuos, p<strong>la</strong>nes,<br />

re<strong>de</strong>s e insta<strong>la</strong>ciones.<br />

• Desarrollo <strong>de</strong> ba<strong>la</strong>nces ecológicos <strong>para</strong> <strong>la</strong> valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

alternativas s<strong>el</strong>eccionadas <strong>para</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> residuos.<br />

• Aplicación <strong>de</strong> <strong>los</strong> instrum<strong>en</strong>tos ecológicos diseñados <strong>para</strong> <strong>el</strong><br />

tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos basados <strong>en</strong> <strong>el</strong> principio <strong>de</strong> impedir <strong>la</strong><br />

g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> estos, valorado <strong>en</strong> <strong>la</strong> primera parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión.<br />

Por último, <strong>en</strong>tramos <strong>en</strong> <strong>el</strong> esquema estratégico <strong>de</strong> esta gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> retroalim<strong>en</strong>tación d<strong>el</strong> proceso crítico y <strong>de</strong> valoración <strong>para</strong> establecer si <strong>los</strong><br />

procedimi<strong>en</strong>tos realizados han g<strong>en</strong>erado satisfacciones o inconformida<strong>de</strong>s, es<br />

aquí don<strong>de</strong> se contro<strong>la</strong> <strong>el</strong> sistema y se <strong>de</strong>termina si <strong>la</strong>s salidas d<strong>el</strong> mismo han<br />

sido <strong>el</strong> resultado <strong>de</strong> una bu<strong>en</strong>a o ma<strong>la</strong> <strong>en</strong>trada <strong>de</strong> información.<br />

D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong> retroalim<strong>en</strong>tación se manejan <strong>la</strong>s acciones correctivas <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>en</strong>tradas, <strong>la</strong> <strong>de</strong>tección <strong>de</strong> procedimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>fectuosos durante <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> gestión, inconformida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>los</strong> operarios o ina<strong>de</strong>cuados manejos <strong>de</strong><br />

información. Lo anterior permite hacer un ba<strong>la</strong>nce <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación y <strong>en</strong>contrar<br />

posibles soluciones que g<strong>en</strong>er<strong>en</strong> una mayor conformidad <strong>en</strong> todas <strong>la</strong>s partes<br />

d<strong>el</strong> sistema 9 .<br />

A continuación se muestra un diagrama <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se recopi<strong>la</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos<br />

fundam<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> esta p<strong>la</strong>neación estratégica <strong>de</strong>stacando <strong>los</strong> objetivos y <strong>la</strong>s<br />

aplicaciones más importantes <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> sus fases <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>sarrollo<br />

óptimo <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s empresas.<br />

9 Conesa Fernán<strong>de</strong>z, Vic<strong>en</strong>te. Política comunitaria <strong>para</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> residuos. La gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

empresa. 1ª Edición. Editorial Mundi-Pr<strong>en</strong>sa. Madrid 1997.<br />

28


6.1.1.3 Diagrama 2: Panorama organizacional <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

•IMPEDIR QUE SE GENEREN<br />

RESIDUOS.<br />

•RECUPERAR LOS RESIDUOS<br />

GENERALES.<br />

•ELIMINACION SEGURA<br />

•APLICACION GENERAL:<br />

DIRECTIVAS Y<br />

NORMATIVAS.<br />

•APLICACION ESPECIFICA:<br />

DIRECTIVAS Y<br />

OPERACIONES DE GESTION.<br />

PRINCIPIOS<br />

MARCO<br />

NORMATIVO<br />

RETRO-<br />

ALIMENTACIO<br />

N<br />

OBJETIVOS Y<br />

MEDIDAS<br />

•APLICACION ESTRICTA DE<br />

LA LEGISLACION<br />

COMUNITARIA.<br />

•CREACION DE BASES DE<br />

DATOS CON REGISTROS Y<br />

DOCUMENTOS DE<br />

PROCEDIMIENTOS.<br />

Fu<strong>en</strong>te: E<strong>la</strong>boración propia. Basado <strong>en</strong> <strong>el</strong> texto <strong>de</strong> política comunitaria <strong>para</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

6.1.2 Aproximación sistemática <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad.<br />

Consi<strong>de</strong>remos <strong>la</strong> problemática <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias automotrices <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo<br />

<strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos durante sus procesos productivos que se realizan<br />

diariam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> sus vehícu<strong>los</strong>, y que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> funcionar <strong>de</strong> acuerdo a <strong>la</strong>s<br />

condiciones ciones impuestas por <strong>la</strong>s normas <strong>para</strong> garantizar r un a<strong>de</strong>cuado manejo <strong>de</strong><br />

estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>para</strong> que no perjudiqu<strong>en</strong> <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te y no alter<strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

calidad <strong>de</strong> vida d<strong>el</strong> hombre. Si nos limitamos a examinar registros <strong>de</strong><br />

funcionami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> sistema, hasta ese mom<strong>en</strong>to, nuestra evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

posibilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> que <strong>la</strong> calidad <strong>de</strong> sus tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> residuos sea aceptable<br />

29


<strong>en</strong> un futuro próximo sería limitada, aunque hasta <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to haya cumplido <strong>la</strong><br />

normativa vig<strong>en</strong>te. Esto podría <strong>de</strong>berse, por ejemplo, a <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>tes<br />

factores: 10<br />

• La precisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> evaluación <strong>de</strong> datos pue<strong>de</strong> resultar difícil <strong>de</strong> mostrar.<br />

• Los procesos que produc<strong>en</strong> estos residuos p<strong>el</strong>igrosos pue<strong>de</strong>n haber<br />

variado <strong>en</strong> su naturaleza o <strong>en</strong> su magnitud.<br />

• La efectividad a lo <strong>la</strong>rgo d<strong>el</strong> tiempo <strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión d<strong>el</strong> proceso <strong>de</strong><br />

tratami<strong>en</strong>to pue<strong>de</strong> resultar difícil <strong>de</strong> comprobar.<br />

Es necesario asegurar que <strong>la</strong>s empresas mant<strong>en</strong>gan una política ecológica<br />

acor<strong>de</strong> a sus activida<strong>de</strong>s cambiantes, así como a <strong>la</strong>s expectativas <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s<br />

partes interesadas. Es conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te que periódicam<strong>en</strong>te se actualic<strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

objetivos medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa, a fin <strong>de</strong> que se dé un s<strong>en</strong>tido<br />

práctico a esas políticas.<br />

La adopción e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> un conjunto <strong>de</strong> técnicas <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>de</strong><br />

una manera sistemática pue<strong>de</strong>n contribuir a que se alcanc<strong>en</strong> resultados óptimos<br />

<strong>para</strong> todas <strong>la</strong>s partes interesadas. Sin embargo, <strong>la</strong> adopción <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma<br />

internacional no garantiza <strong>en</strong> si misma unos resultados <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es óptimos. Para<br />

lograr objetivos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> pue<strong>de</strong> estimu<strong>la</strong>r a <strong>la</strong>s<br />

organizaciones a consi<strong>de</strong>rar <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> mejoras <strong>en</strong> <strong>la</strong>s técnicas<br />

disponibles, cuando sea apropiado y económicam<strong>en</strong>te viable, y a t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta<br />

completam<strong>en</strong>te <strong>la</strong> r<strong>el</strong>ación <strong>en</strong>tre <strong>el</strong> costo y <strong>la</strong> eficacia <strong>de</strong> estas técnicas.<br />

Para establecer <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> una manera efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> esta<br />

<strong>propuesta</strong> se valorará cada aspecto a <strong>la</strong> luz <strong>de</strong> <strong>la</strong> NORMA TECNICA<br />

COLOMBIANA NTC ISO 14001, norma que especifica <strong>los</strong> requisitos <strong>para</strong> un<br />

sistema <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, <strong>de</strong>stinados a permitir que una organización<br />

<strong>de</strong>sarrolle e implem<strong>en</strong>te una política y unos objetitos que t<strong>en</strong>gan <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta<br />

<strong>los</strong> requisitos legales y otros que <strong>la</strong> organización suscriba, y <strong>la</strong> información<br />

r<strong>el</strong>ativa a <strong>los</strong> aspectos ambi<strong>en</strong>ta significativos.<br />

10 Hunt, David. Paral<strong>el</strong>ismos <strong>en</strong>tre gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad. Sistemas <strong>de</strong> gestión<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. 1ª Edición. Editorial Mc Hill. Madrid 1996.<br />

30


Esta norma internacional se basa <strong>en</strong> <strong>la</strong> metodología conocida como<br />

P<strong>la</strong>nificar-Hacer-Verificar-Actuar (PHVA). La metodología PHVA se pue<strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>scribir brevem<strong>en</strong>te como:<br />

• P<strong>la</strong>nificar: establecer <strong>los</strong> objetivos y procesos necesarios <strong>para</strong> conseguir<br />

resultados <strong>de</strong> acuerdo con <strong>la</strong> política <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización.<br />

• Hacer: implem<strong>en</strong>tar <strong>los</strong> procesos.<br />

• Verificar: realizar <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> medición <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos respecto<br />

a <strong>la</strong> política <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, <strong>los</strong> objetivos, <strong>la</strong>s metas y <strong>los</strong> requisitos legales y<br />

otros requisitos, e informar sobre <strong>los</strong> resultados.<br />

• Actuar: tomar acciones <strong>para</strong> mejorar continuam<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>de</strong>sempeño d<strong>el</strong><br />

sistema <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

Muchas organizaciones <strong>gestion</strong>an sus operaciones por medio <strong>de</strong> <strong>la</strong> aplicación<br />

<strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> procesos y sus interacciones, que se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>nominar<br />

como "<strong>en</strong>foque basado <strong>en</strong> procesos". La Norma ISO 9001 promueve <strong>el</strong> uso<br />

d<strong>el</strong> <strong>en</strong>foque basado <strong>en</strong> procesos. Ya que <strong>la</strong> metodología PHVA se pue<strong>de</strong><br />

aplicar a todos <strong>los</strong> procesos, <strong>la</strong>s dos metodologías se consi<strong>de</strong>ran<br />

compatibles. 11<br />

Esta Norma Internacional se aplica a cualquier organización que <strong>de</strong>see:<br />

• Establecer, implem<strong>en</strong>tar, mant<strong>en</strong>er y mejorar un sistema <strong>de</strong> gestión<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

• Asegurarse <strong>de</strong> su conformidad con su política <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> establecida.<br />

• Demostrar <strong>la</strong> conformidad con esta norma internacional por:<br />

1. La realización <strong>de</strong> una auto-evaluación y auto-<strong>de</strong>c<strong>la</strong>ración, o<br />

2. La búsqueda <strong>de</strong> confirmación <strong>de</strong> dicha conformidad por <strong>la</strong>s partes<br />

interesadas <strong>en</strong> <strong>la</strong> organización, tales como cli<strong>en</strong>tes, o<br />

3. La búsqueda <strong>de</strong> confirmación <strong>de</strong> su auto <strong>de</strong>c<strong>la</strong>ración por una parte<br />

11 Sistemas <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Requisitos con ori<strong>en</strong>tación <strong>para</strong> su uso. Norma Técnica Colombiana<br />

NTC ISO 14001.<br />

31


externa a <strong>la</strong> organización, o<br />

4. La búsqueda <strong>de</strong> <strong>la</strong> certificación / registro <strong>de</strong> su sistema <strong>de</strong> gestión<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> por una parte externa a <strong>la</strong> organización.<br />

Todos <strong>los</strong> requisitos <strong>de</strong> esta Norma Internacional ti<strong>en</strong><strong>en</strong> como fin su<br />

incorporación a cualquier sistema <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Su grado <strong>de</strong><br />

aplicación <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> factores tales como <strong>la</strong> política <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

organización, <strong>la</strong> naturaleza <strong>de</strong> sus activida<strong>de</strong>s, productos y servicios, <strong>la</strong><br />

localización y <strong>la</strong>s condiciones <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cuales opera.<br />

Para contextualizar mejor <strong>la</strong> metodología que se <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>para</strong><br />

realizar una gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> optima <strong>en</strong> base a <strong>la</strong> calidad, a continuación se<br />

muestra <strong>en</strong> un diagrama todos <strong>los</strong> factores que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser t<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta<br />

por <strong>la</strong>s empresas que realizan cualquier tipo <strong>de</strong> actividad que pue<strong>de</strong><br />

consi<strong>de</strong>rarse como perjudicial hacia <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te ligados obviam<strong>en</strong>te a<br />

<strong>la</strong>s leyes y normas establecidas por <strong>el</strong> estado y supervisadas, contro<strong>la</strong>das y<br />

vigi<strong>la</strong>das por <strong>la</strong> respectiva “autoridad compet<strong>en</strong>te” 12 .<br />

12 Cfr. Ley 253 d<strong>el</strong> 9 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1996. Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Basilea sobre <strong>el</strong> control <strong>de</strong> <strong>los</strong> movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>de</strong>sechos<br />

p<strong>el</strong>igrosos y su <strong>el</strong>iminación. Articulo2. Definición 6“Autoridad compet<strong>en</strong>te” autoridad gubernam<strong>en</strong>tal <strong>de</strong>signada<br />

<strong>para</strong> recibir notificación d<strong>el</strong> movimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>de</strong>sechos p<strong>el</strong>igrosos u otros <strong>de</strong>sechos y toda <strong>la</strong> información<br />

correspondi<strong>en</strong>te a esa actividad.<br />

32


6.1.3 Diagrama 3: Acercami<strong>en</strong>to al Desarrollo Sost<strong>en</strong>ible (modificado) 13<br />

GESTION DE RECURSOS.<br />

EVALUACION Y<br />

VALORACION.<br />

• GESTION DE LA<br />

CALIDAD<br />

ATMOSFERICA.<br />

• GESTION DE<br />

RESIDUOS.<br />

• GESTION<br />

AMBIENTE<br />

URBANO, SALUD Y<br />

SEGURIDAD<br />

PÚBLICAS.<br />

• GESTION<br />

RECURSOS<br />

HIDRICOS.<br />

INVESTIGACION.<br />

DESARROLLO<br />

SOSTENIBLE<br />

SECTORES DE<br />

PRODUCCION Y<br />

SERVICIOS.<br />

• DESARROLLO<br />

TECNOLOGICO.<br />

• GESTION DE<br />

RESIDUOS<br />

INDUSTRIALES.<br />

• PERMISOS DE<br />

EXPLOTACION DE<br />

RECURSOS<br />

NATURALES.<br />

• CONTABILIDAD<br />

AMBIENTAL.<br />

INFORMACION.<br />

EDUCACION.<br />

FORMACION.<br />

GESTION DEL<br />

TRANSPORTE.<br />

• LUCHA CONTRA LA<br />

EMISION DE GASES<br />

DE EFECTO<br />

INVERNADERO.<br />

• ORDENACION DE<br />

INFRAESTRUCTURAS.<br />

• ELECCION DEL<br />

MEDIO DE<br />

TRANSPORTE.<br />

13 Modificado d<strong>el</strong> trabajo <strong>en</strong> principios y practicas medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> Catherine Johnson.<br />

33


Para Hunt, “El objetivo a corto p<strong>la</strong>zo <strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad es<br />

proporcionar garantías d<strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong> política como <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

especificaciones por medio <strong>de</strong> un sistema <strong>de</strong> gestión estructurado, así como<br />

permitir que ese cumplimi<strong>en</strong>to sea <strong>de</strong>mostrable a otras instituciones mediante<br />

<strong>la</strong> docum<strong>en</strong>tación y <strong>los</strong> registros a<strong>de</strong>cuados”. 14<br />

Es <strong>en</strong> este punto d<strong>el</strong> sistema don<strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> pret<strong>en</strong><strong>de</strong> hacer aportes<br />

<strong>para</strong> mejorar <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> <strong>la</strong> información <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos y <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos<br />

involucrados a <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s misionales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias automotrices y<br />

así po<strong>de</strong>r aportar a <strong>la</strong> evolución d<strong>el</strong> concepto <strong>de</strong> sistemas <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad y seguir consolidando esa garantía tanto <strong>para</strong> <strong>la</strong>s directivas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

empresas como <strong>para</strong> <strong>los</strong> cli<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> que se ti<strong>en</strong>e un producto <strong>de</strong> <strong>en</strong>tera<br />

confianza.<br />

14 Cfr. Hunt, David. La aproximación sistemática a <strong>la</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Sistemas <strong>de</strong> gestión<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. 1ª Edición. Editorial Mc Hill. Madrid 1996.<br />

34


6.2 Capítulo II<br />

6.2.1 Implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias<br />

automotrices.<br />

En esta c<strong>la</strong>se <strong>de</strong> mercado tan cambiante como lo es <strong>el</strong> sector automotriz,<br />

<strong>en</strong>marcados por <strong>la</strong>s altas tecnologías y <strong>de</strong>sempeños inmejorables <strong>de</strong> todas <strong>la</strong>s<br />

c<strong>la</strong>ses <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong>, <strong>la</strong>s compañías están involucrando sus conceptos <strong>de</strong><br />

calidad mucho antes <strong>de</strong> dar inicio a <strong>la</strong> fabricación <strong>de</strong> uno <strong>de</strong> sus mod<strong>el</strong>os, <strong>los</strong><br />

productos <strong>en</strong> <strong>el</strong> futuro no solo <strong>de</strong>berán cumplir con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

consumidores por <strong>el</strong> simple hecho <strong>de</strong> que lo hayan hecho <strong>en</strong> <strong>el</strong> pasado. Lo que<br />

realm<strong>en</strong>te se necesita es confianza <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema como tal y es allí don<strong>de</strong> esta<br />

<strong>propuesta</strong> quiere proporcionar herrami<strong>en</strong>tas que ayu<strong>de</strong>n al sost<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y<br />

<strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> todo <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> alta calidad que se lleva a cabo hoy <strong>en</strong> día<br />

<strong>en</strong> <strong>el</strong> sector automotriz.<br />

Esa confianza <strong>en</strong> <strong>el</strong> sistema se logra por medio d<strong>el</strong> cumplimi<strong>en</strong>to tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

política <strong>de</strong> calidad y <strong>de</strong> <strong>los</strong> objetivos específicos, trazados <strong>en</strong> una línea <strong>de</strong><br />

tiempo pru<strong>de</strong>ncial <strong>para</strong> lograr su <strong>de</strong>sarrollo efectivo al culminar un ciclo.<br />

Esta <strong>propuesta</strong> se c<strong>en</strong>trara <strong>en</strong> i<strong>de</strong>ntificar <strong>en</strong> que partes <strong>de</strong> <strong>la</strong> implem<strong>en</strong>tación<br />

d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> calidad se pue<strong>de</strong>n hacer mejoras, específicam<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> que se realiza al interior <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias automotrices.<br />

A partir <strong>de</strong> este mom<strong>en</strong>to empezaremos a realizar un diagnostico <strong>de</strong> cómo se<br />

realiza esa gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y trataremos <strong>de</strong> <strong>de</strong>finir puntos críticos a <strong>los</strong><br />

cuales, según nuestro criterio, pue<strong>de</strong>n mejorarse <strong>para</strong> optimizar <strong>el</strong> sistema.<br />

En primer lugar se le <strong>de</strong>be dar un <strong>en</strong>foque correcto a <strong>la</strong> gestión que se realiza<br />

<strong>en</strong> este tipo <strong>de</strong> empresas, <strong>para</strong> esto recurrimos al sigui<strong>en</strong>te diagrama.<br />

35


6.2.2 Diagrama 4: Diagnostico <strong>para</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> estrategia<br />

medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. 15<br />

PREGUNTA. ACTIVIDAD. OBJETIVO.<br />

¿CUAL ES SU<br />

POSICION MEDIO<br />

AMBIENTAL?<br />

REVISION.<br />

IDENTIFICACION DE LAS<br />

FORTALEZAS Y DEBILIDADES<br />

MEDIOAMBIENTALES DE LA<br />

EMPRESA.<br />

¿CUAL SERA EL<br />

CLIMA<br />

MEDIOAMBIENTAL<br />

EN 3-5 AÑOS?<br />

ENTORNO.<br />

IDENTIFICACION DE<br />

AMENAZAS Y<br />

OPORTUNIDADES<br />

MEDIOAMBIENTALES<br />

FUTURAS.<br />

¿DONDE<br />

DEBEMOS IR Y<br />

COMO LLEGAR<br />

ALLI?<br />

ESTRATEGIA DE LA<br />

GESTION<br />

MEDIOAMBIENTAL.<br />

ANTICIPACION DE<br />

AMENAZAS, DESARROLLO<br />

DE DIFERENCIACION<br />

RESPECTO A LA<br />

COMPETENCIA, CREACION<br />

DE NUEVOS PRODUCTOS<br />

AMIGOS DEL MEDIO<br />

AMBIENTE.<br />

Después <strong>de</strong> realizar este primer acercami<strong>en</strong>to <strong>para</strong> saber <strong>en</strong> qué condiciones<br />

se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran dichas empresas <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> sistemas <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es,<br />

po<strong>de</strong>mos empezar a establecer criterios <strong>para</strong> <strong>la</strong> i<strong>de</strong>ntificación más concreta <strong>de</strong><br />

problemáticas <strong>en</strong> <strong>la</strong> gestión que se realiza <strong>en</strong> sus sistemas productivos.<br />

Este <strong>en</strong>foque nos permitirá analizar <strong>el</strong> sistema <strong>de</strong>s<strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> operación como pue<strong>de</strong>n ser <strong>el</strong> área <strong>de</strong> producción, <strong>el</strong> área <strong>de</strong> marketing, <strong>el</strong><br />

área <strong>de</strong> <strong>de</strong>sarrollo y <strong>el</strong> área <strong>de</strong> control <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se valoran procesos, diseños y<br />

docum<strong>en</strong>tos, todo esto con <strong>el</strong> fin <strong>de</strong> realizar un diagnostico real d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong><br />

calidad y establecer puntos <strong>de</strong> riesgo que pue<strong>de</strong>n poner <strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>la</strong><br />

confiabilidad d<strong>el</strong> sistema.<br />

15 Basado <strong>en</strong> principios y practicas medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> Catherine Johnson.<br />

36


D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos a valorar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias<br />

consi<strong>de</strong>ramos algunos modos <strong>de</strong> operación que creemos son vitales <strong>de</strong>finir y<br />

visualizar <strong>de</strong> una manera correcta <strong>para</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r cuál es <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción y <strong>el</strong><br />

tratami<strong>en</strong>to real <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> cada empresa.<br />

Consi<strong>de</strong>ramos importantes <strong>los</strong> procesos <strong>de</strong>:<br />

• Tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos sólidos.<br />

• Uso y formas <strong>de</strong> acopio <strong>de</strong> aceites e hidrocarburos.<br />

• Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz<br />

• El uso y <strong>el</strong> acopio <strong>de</strong> residuos <strong>de</strong> pintura.<br />

El objetivo <strong>de</strong> <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>tes diagramas <strong>de</strong> flujo es <strong>el</strong> <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificar cuáles<br />

pue<strong>de</strong>n ser <strong>los</strong> puntos críticos y <strong>de</strong> posibles mejoras <strong>en</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos consi<strong>de</strong>rados contaminantes y p<strong>el</strong>igrosos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s operaciones <strong>de</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to vehicu<strong>la</strong>r.<br />

• Diagrama 5: Flujo d<strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos sólidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias: Este diagrama esboza <strong>el</strong> procedimi<strong>en</strong>to que realiza <strong>la</strong>s<br />

concesionarias al <strong>en</strong>trar un vehículo colisionado al cual hay que<br />

realizarle cualquier actividad <strong>de</strong> re<strong>para</strong>ción, sea cambio <strong>de</strong> piezas o<br />

aplicación <strong>de</strong> pintura y <strong>la</strong> disposición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s partes afectadas<br />

consi<strong>de</strong>radas como chatarra, <strong>la</strong>tonería, vidrio, cauchos, fibras y pastas.<br />

• Diagrama 6: Flujo d<strong>el</strong> uso y manejo <strong>de</strong> aceites <strong>en</strong> concesionarios: <strong>en</strong><br />

este diagrama se <strong>de</strong>scribe todo <strong>el</strong> proceso <strong>de</strong> <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> aceite<br />

utilizado <strong>en</strong> <strong>el</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong>, se observa toda <strong>la</strong><br />

manipu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su estado <strong>de</strong> no usado hasta <strong>la</strong> parte<br />

<strong>de</strong> residuo, se <strong>de</strong>scribe <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación d<strong>el</strong> aceite, <strong>los</strong> p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong><br />

conting<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción que <strong>los</strong> ag<strong>en</strong>tes<br />

externos especializados le dan <strong>de</strong>ntro y fuera d<strong>el</strong> concesionario hasta su<br />

<strong>de</strong>stino final.<br />

37


• Diagrama 7: Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz: Este diagrama<br />

muestra <strong>la</strong> composición química <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura utilizada <strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

concesionarios automotrices, porc<strong>en</strong>tajes y cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada<br />

compon<strong>en</strong>te y <strong>la</strong> característica o cualidad que le aña<strong>de</strong> a <strong>la</strong> mezc<strong>la</strong> final.<br />

• Diagrama 8: Flujo d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios<br />

automotrices: <strong>en</strong> este diagrama se observa <strong>el</strong> uso que se le da a <strong>la</strong><br />

pintura <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias <strong>de</strong>s<strong>de</strong> su orig<strong>en</strong> hasta su transformación<br />

<strong>en</strong> residuo, se repres<strong>en</strong>tan <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> <strong>los</strong> ag<strong>en</strong>tes externos<br />

especializados <strong>para</strong> darle <strong>el</strong> <strong>de</strong>stino final a<strong>de</strong>cuado a este tipo <strong>de</strong><br />

residuos y evitar <strong>la</strong> contaminación al medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

38


6.2.3 Diagrama 5: Flujo d<strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos sólidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias. 16<br />

ENTRADA DE<br />

VEHICULO.<br />

INSPECCION DEL<br />

VEHICULO.<br />

SE EXPIDEN<br />

REGISTRO Y<br />

CONTROL.<br />

INVENTARIO DE<br />

PARTES<br />

AFECTADAS QUE<br />

DEBEN SER<br />

CAMBIADAS.<br />

2 COPIAS<br />

CONCESIONARIO.<br />

ASEGURADORA.<br />

COTIZACION DE<br />

DAÑOS.<br />

ANALISIS DEL CASO.<br />

AUTORIZACION<br />

DE REPARACION.<br />

SINIESTRO.<br />

DAÑO A TERCEROS.<br />

PEDIDO DE<br />

PIEZAS NUEVAS.<br />

DETERMINAR EL<br />

MONTO A PAGAR.<br />

DESENZAMBLE<br />

DE PIEZAS<br />

DAÑADAS.<br />

LATONERIA.<br />

VIDRIO.<br />

TRASLADO AL<br />

AREA DE<br />

CHATARRERIA.<br />

CAUCHOS.<br />

CLASIFICACION.<br />

FIBRAS Y PASTAS.<br />

RECOLECCION DE<br />

ELEMENTOS POR<br />

EL S.G.A.<br />

FUNDIDORAS.<br />

TRASNPORTE A<br />

ZONAS SEGURAS<br />

DE<br />

TRATAMIENTO.<br />

AREA QUEMAS<br />

CONTROLADAS.<br />

AREAS DE RECICLAJE.<br />

16 Diagrama 5: Flujo d<strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos sólidos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias. E<strong>la</strong>boración propia, Basado <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong>s visitas realizadas a <strong>los</strong> concesionarios.<br />

39


6.2.4 Diagrama 6: Flujo d<strong>el</strong> uso y manejo <strong>de</strong> aceites <strong>en</strong> concesionarios.<br />

ENTRADA DE ACEITE<br />

AL ALMACEN<br />

FECHA Y HORA.<br />

SE REGISTRA EL<br />

INGRESO.<br />

SE INGRESA AL<br />

SISTEMA DE<br />

INVENTARIOS.<br />

CANTIDAD.<br />

DE CAJA.<br />

TIPO DE ACEITE. 15W-40<br />

20W-50<br />

SOLICITUD DEL<br />

TALLER.<br />

SE LLENA FICHA DE<br />

SALIDA DEL<br />

ELEMENTO.<br />

FECHA Y HORA.<br />

TIPO DE<br />

MANTENIMIENTO<br />

SE EFECTUA EL<br />

CAMBIO EN EL<br />

VEHICULO.<br />

VEHICULO Y SU<br />

PLACA.<br />

SE RECOGE ACEITE<br />

USADO.<br />

ACEITE DE MOTOR.<br />

SE VIERTE EN EL<br />

TONEL (55 GAL.) DE<br />

ALMACENAMIENTO<br />

SE ALMACENAN.<br />

SIN AGUA.<br />

ACEITE DE CAJA.<br />

SE ENTREGA A EL<br />

ENCARGADO EN LA<br />

ZONA.<br />

SE VACIA EL TONEL<br />

EN UN<br />

TRANSPORTE<br />

SE ROTULAN LOS<br />

TONELES.<br />

40


17<br />

SE ESTABLECE PLAN<br />

DE CONTINGENCIA<br />

PARA TRASPORTE.<br />

UBICACIÓN DE BOMBEROS EN LA RUTA.<br />

UBICACIÓN PUESTOS DE SALUD.<br />

TELEFONOS EN CASO DE EMERGENCIA.<br />

TRANSPORTA<br />

CAMIONES<br />

ESPECIALES DEL<br />

S.G.A.<br />

SE VACIA<br />

VEHICULO EN EL<br />

CENTRO<br />

AMBIENTAL.<br />

SE EMPIEZA<br />

TRATAMIENTO DEL<br />

ACEITES.<br />

FURGONES CON<br />

TANQUES<br />

SELLADOS Y<br />

MOTOBOMBAS<br />

PARA SUCCIONAR<br />

LOS ACEITES.<br />

SE VIERTE EL ACEITE<br />

EN LA CENTRIFUGA.<br />

SEPARA DEL ACEITE.<br />

SILICONA.<br />

EMPAQUES.<br />

CASQUETES.<br />

SE TRASLADA EL<br />

ACEITE MENOS<br />

CONTAMINADO A<br />

UN HORNO.<br />

ALTAS TEMPERATURAS.<br />

ELIMINA HUMEDAD.<br />

SE TRASLADA EL<br />

ACEITE A LOS<br />

TANQUES DE<br />

MEZCLA.<br />

SE MEZCLAN.<br />

ACEITE.<br />

ACPM.<br />

ADITIVOS.<br />

SALE COMBUSTIBLE<br />

ALTERNO.<br />

FULL OIL.<br />

NATA DEL PETROLEO CRUDO.<br />

ALTOHORNOS.<br />

CEMENTERAS.<br />

SE UTILIZA EN<br />

CALDERAS.<br />

17 Diagrama 6: flujo d<strong>el</strong> uso y manejo <strong>de</strong> aceites <strong>en</strong> concesionarios. E<strong>la</strong>boración propia, Basado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s visitas<br />

realizadas a <strong>los</strong> concesionarios.<br />

41


6.2.5 Diagrama 7: Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz. 18<br />

PIGMENTOS. 20%.<br />

NATURALEZA<br />

ORGANICA<br />

(POLVO).<br />

APORTA.<br />

COLOR.<br />

PROPIEDADES<br />

RESINAS. 60%.<br />

COMPONENTE<br />

QUIMICO.<br />

APORTA.<br />

SOLIDIFICACION A LA MEZCLA.<br />

PINTURA<br />

AUTOMOTRIZ.<br />

ADITIVOS.<br />

10%.<br />

COMPONENTE<br />

QUIMICO.<br />

APORTA.<br />

PROPIEDADES PARTICULARES A<br />

LA PINTURA.<br />

CALIDAD.<br />

RECUBRIMIENTO<br />

.<br />

DISOLVENTES.<br />

COMPONENTE<br />

QUIMICO.<br />

FLUIDEZ A LA PARTE SOLIDA<br />

PARA QUE SE EXTIENDA<br />

ADECUADAMENTE.<br />

10%.<br />

APORTA.<br />

SEPARA PARTICULAS LIQUIDAS<br />

DE SOLIDAS.<br />

DILUYENTES.<br />

COMPONENTE<br />

QUIMICO.<br />

AUMENTAR VOLUMEN.<br />

APORTA.<br />

DISMINUIR CONCENTRACION.<br />

18 Diagrama 7: Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz. Revista CESVI Colombia. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> experim<strong>en</strong>tación y<br />

seguridad vial <strong>en</strong> Colombia. Edición 1ª.<br />

42


6.2.6 Diagrama 8: Flujo d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios<br />

automotrices. 19<br />

FRECUENCIA DE<br />

RECOLECCION DE<br />

LOS RESIDUOS DE<br />

PINTURA.<br />

LA MÁS LENTA. ENTRE 2 Y 3<br />

MESES.<br />

PUNTO DE ACOPIO.<br />

TONEL CON<br />

ROTULACION<br />

DIFERENTE<br />

(SOLO PINTURA).<br />

CONTIENE.<br />

THINER.<br />

LIMPIADOR.<br />

PAPEL DE<br />

ENMASCARADO.<br />

SE RETIRA DEL<br />

VEHICULO<br />

PINTADO.<br />

PROPIEDADES DE<br />

LA PINTURA.<br />

CON EL TIEMPO.<br />

SE SOLIDIFICA EN<br />

EL FONDO DEL<br />

TONEL.<br />

SE EMPACA EN<br />

BOLSA DE COLOR<br />

DIFERENTE.<br />

(ROJA)<br />

RECOLECCION DEL<br />

TONEL POR S.G.A.<br />

TRANSPORTE A<br />

UN LUGAR<br />

SEGURO.<br />

PROCEDIMIENTO<br />

PELIGROSO.<br />

SE ENTREGA AL<br />

EMPRESA<br />

METROPOLITANA<br />

DE ASEO DE LA<br />

CIUDAD<br />

INCINERACION DE<br />

RESIDUOS<br />

SOLIDOS.<br />

NO HAY CLASIFICACION.<br />

NO HAY TRATAMIENTO.<br />

“EL TRATAMIENTO CORRECTO SERIA COLOCAR A CARGO<br />

UN ENTE CALIFICADO PARA LA RECOECCION DE ESTE<br />

RESIDUO Y LLEVARLO A INCINERACION (CONTROLADA).<br />

EL COSTO DE INCINERACION DE ESTE MATERIAL ES DE<br />

$1.350 (KILO) mas IVA ”<br />

19 Diagrama 8: Flujo d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios automotrices. Diagnostico <strong>para</strong> manejo <strong>de</strong><br />

residuos industriales. Docum<strong>en</strong>to. Base <strong>de</strong> datos 2008. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> recolección <strong>de</strong> residuos industriales e<br />

implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> sistemas <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es “Combustibles Juanchito S.A.”_ Manizales.<br />

43


6.3 Capítulo III<br />

6.3.1 P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> calidad <strong>en</strong><br />

concesionarias automotrices.<br />

Durante <strong>la</strong>s revisiones que se hicieron al interior <strong>de</strong> varias concesionarias y<br />

gracias a <strong>la</strong> información prestada por algunos ag<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> control externos, <strong>los</strong><br />

cuales están vincu<strong>la</strong>dos <strong>de</strong> una manera directa con <strong>la</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong><br />

que realizan estas compañías, se llevaron a cabo <strong>la</strong>s valoraciones pertin<strong>en</strong>tes<br />

que dieron luz a <strong>la</strong> formu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong>, <strong>en</strong>contrando algunos puntos<br />

durante <strong>la</strong> revisión d<strong>el</strong> sistema que fueron consi<strong>de</strong>rados como puntos débiles<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> ejecución <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong>focado <strong>en</strong> <strong>la</strong> calidad. A<br />

continuación se dará a conocer <strong>el</strong> mod<strong>el</strong>o que se utilizo <strong>para</strong> realizar este<br />

análisis <strong>de</strong> control y <strong>en</strong> don<strong>de</strong> fue que se <strong>en</strong>contraron <strong>la</strong>s inconformida<strong>de</strong>s d<strong>el</strong><br />

sistema.<br />

6.3.2 Diagrama 9: P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> revisión<br />

COMPROMISO. Disposición total <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa <strong>para</strong> valorar <strong>la</strong> calidad. C<br />

SISTEMA. Establecer un sistema y un manual <strong>de</strong> calidad. C<br />

POLÍTICA.<br />

ORGANIZACIÓN.<br />

REVISIÓN DE<br />

CONTRATOS.<br />

Asumida e imp<strong>la</strong>ntada <strong>en</strong> todos <strong>los</strong> niv<strong>el</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

organización.<br />

Directivo responsable. Asignación <strong>de</strong> responsabilida<strong>de</strong>s.<br />

Determinar <strong>los</strong> recursos necesarios y dotar al programa <strong>de</strong><br />

<strong>el</strong><strong>los</strong>.<br />

Revisar todos <strong>los</strong> contratos. Registrar dichas revisiones.<br />

C<br />

C<br />

C<br />

44


CONTROL DE<br />

DISEÑOS<br />

Asignar personal calificado. Determinar especificaciones<br />

cruciales. Contro<strong>la</strong>r cambios y modificaciones.<br />

C<br />

CONTROL DE<br />

DOCUMENTOS.<br />

Aprobar y autorizar docum<strong>en</strong>tos. Poner<strong>los</strong> a disposición <strong>de</strong><br />

qui<strong>en</strong> <strong>los</strong> necesite <strong>en</strong> lugares a<strong>de</strong>cuados. Impedir <strong>el</strong> uso<br />

<strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos ina<strong>de</strong>cuados.<br />

N<br />

COMPRAS.<br />

IDENTIFICACIÓN<br />

DEL PRODUCTO.<br />

Asegurar que se cumpl<strong>en</strong> <strong>la</strong>s especificaciones. Valoración<br />

<strong>de</strong> proveedores.<br />

Asegurarse <strong>de</strong> que <strong>los</strong> productos sean i<strong>de</strong>ntificables<br />

don<strong>de</strong> sean necesarios.<br />

C<br />

C<br />

CONTROL DE<br />

PROCESOS.<br />

I<strong>de</strong>ntificar todos <strong>los</strong> procesos que afectan <strong>la</strong> calidad. Crear<br />

docum<strong>en</strong>tos con instrucciones <strong>de</strong> trabajo y p<strong>la</strong>nes <strong>de</strong><br />

conting<strong>en</strong>cia.<br />

N<br />

INSPECCIÓN Y<br />

COMPROBACIÓN.<br />

INSPECCIÓN DE<br />

EQUIPOS.<br />

ACCIONES<br />

PREVENTIVAS Y<br />

CORRECTIVAS.<br />

Verificaciones <strong>de</strong> funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> un producto nuevo.<br />

S<strong>el</strong>ección d<strong>el</strong> equipami<strong>en</strong>to a<strong>de</strong>cuado <strong>de</strong> trabajo y <strong>de</strong><br />

seguridad <strong>para</strong> <strong>el</strong> personal. Registros <strong>de</strong> calibrado.<br />

Protección d<strong>el</strong> equipo d<strong>el</strong> <strong>de</strong>terioro<br />

Eliminación <strong>de</strong> <strong>los</strong> factores que provocan que <strong>el</strong> producto<br />

no se ajuste a <strong>la</strong>s especificaciones.<br />

C<br />

C<br />

C<br />

MANEJO,<br />

ALMACENAMIENTO,<br />

ENVASADO Y<br />

TRANSPORTE.<br />

REGISTRO.<br />

Manipu<strong>la</strong>ción correcta <strong>de</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> lugares correctos y <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong><br />

espacio, temperatura y humedad a<strong>de</strong>cuados. Técnicas <strong>de</strong><br />

vaciado correctas con equipo a<strong>de</strong>cuado y rotu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

<strong>en</strong>vases, uso <strong>de</strong> medios <strong>de</strong> transporte con <strong>la</strong>s<br />

especificaciones <strong>de</strong> seguridad pertin<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>ntro y fuera<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa.<br />

Registro <strong>de</strong> cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> especificaciones.<br />

Demostración d<strong>el</strong> funcionami<strong>en</strong>to efectivo y correcto d<strong>el</strong><br />

sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> calidad.<br />

N<br />

N<br />

SERVICIO.<br />

TÉCNICAS<br />

ESTADÍSTICAS.<br />

Asegurar que se están cumpli<strong>en</strong>do con <strong>la</strong>s <strong>de</strong>mandas<br />

exigidas.<br />

I<strong>de</strong>ntificar y poner <strong>en</strong> marcha <strong>la</strong>s técnicas necesarias que<br />

facilit<strong>en</strong> <strong>la</strong> toma oportuna <strong>de</strong> <strong>de</strong>cisiones.<br />

C<br />

C<br />

45


AUDITORIAS.<br />

P<strong>la</strong>nificación y ejecución <strong>de</strong> auditorías internas. Verificar<br />

que <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s estén <strong>en</strong> concordancia con <strong>los</strong><br />

objetivos iníciales.<br />

C<br />

REVISIONES. Determinar <strong>la</strong> efectividad d<strong>el</strong> sistema. C<br />

FUENTE: ELEMENTOS BASICOS Y REQUISITOS PRINCIPALES DE LA ISO 9001.<br />

Conv<strong>en</strong>ciones d<strong>el</strong> diagrama 9:<br />

C: Conforme.<br />

N: No conforme.<br />

6.3.3 Listado <strong>de</strong> No conformida<strong>de</strong>s vistas <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> revisión.<br />

En <strong>la</strong> revisión que se hizo <strong>para</strong> <strong>la</strong> valoración <strong>de</strong> <strong>la</strong> calidad <strong>en</strong> <strong>los</strong> procesos<br />

productivos que realizan <strong>la</strong>s concesionarias, <strong>en</strong>contramos que algunos <strong>de</strong><br />

estos talleres <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to pose<strong>en</strong> problemas simi<strong>la</strong>res y que varias <strong>de</strong><br />

sus inconformida<strong>de</strong>s son consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> una misma actividad.<br />

A continuación vamos a <strong>de</strong>scribir <strong>el</strong> porqué <strong>de</strong> <strong>la</strong>s inconformida<strong>de</strong>s y a explicar<br />

su orig<strong>en</strong>.<br />

• Control <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos: Esta es una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que se<br />

pres<strong>en</strong>tan como No conforme a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> ma<strong>la</strong> gestión <strong>de</strong><br />

otras activida<strong>de</strong>s que fueron analizadas <strong>en</strong> <strong>el</strong> p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> revisión. Se<br />

concluye que <strong>la</strong> gestión que se realiza <strong>en</strong> este proceso es ma<strong>la</strong> porque<br />

cuando se analizan activida<strong>de</strong>s como <strong>la</strong> <strong>de</strong> control <strong>de</strong> procesos<br />

<strong>en</strong>contramos que <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>signados a dar instrucciones <strong>de</strong><br />

operación a <strong>los</strong> empleados no son <strong>los</strong> a<strong>de</strong>cuados o <strong>en</strong> ciertos casos no<br />

son conocidos por <strong>el</strong><strong>los</strong>, según lo anterior po<strong>de</strong>mos concluir que, <strong>los</strong><br />

operarios realizan <strong>la</strong>bores ina<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te, <strong>los</strong> docum<strong>en</strong>tos que<br />

explican o <strong>de</strong>scrib<strong>en</strong> funciones no pose<strong>en</strong> <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido a<strong>de</strong>cuado y no<br />

46


han sido actualizados últimam<strong>en</strong>te, muchos <strong>de</strong> <strong>los</strong> procesos pue<strong>de</strong> que<br />

hayan sido mejorados o incluso anu<strong>la</strong>dos pero no ha sido docum<strong>en</strong>tado<br />

esto últimam<strong>en</strong>te.<br />

• Control <strong>de</strong> procesos: Al no haber una organización <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong><br />

docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> carácter informativo <strong>para</strong> <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> ciertas<br />

activida<strong>de</strong>s se g<strong>en</strong>era <strong>el</strong> primer vacio que pone <strong>en</strong> riesgo <strong>la</strong> ejecución<br />

efici<strong>en</strong>te d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> calidad, muchos <strong>de</strong> <strong>los</strong> empleados no sab<strong>en</strong> qué<br />

hacer <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> una emerg<strong>en</strong>cia o nunca han leído <strong>el</strong> p<strong>la</strong>n <strong>de</strong><br />

conting<strong>en</strong>cia creado <strong>para</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que <strong>de</strong>sempeñan <strong>en</strong> <strong>el</strong> taller,<br />

falta realizar una s<strong>en</strong>sibilización <strong>para</strong> que <strong>de</strong>n uso a<strong>de</strong>cuado a <strong>los</strong><br />

equipos <strong>de</strong> protección (que brinda <strong>la</strong>s empresas <strong>de</strong> manera efici<strong>en</strong>te) <strong>en</strong><br />

activida<strong>de</strong>s que pue<strong>de</strong>n ser nocivas <strong>para</strong> su salud.<br />

• Manejo, almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to, <strong>en</strong>vasado y transporte: Uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> puntos<br />

críticos <strong>de</strong> <strong>la</strong> revisión fue este, se <strong>en</strong>contró que <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

ciertos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos no se realiza <strong>en</strong> <strong>los</strong> lugares a<strong>de</strong>cuados, por ejemplo,<br />

se <strong>en</strong>contraron ton<strong>el</strong>es ll<strong>en</strong>os <strong>de</strong> aceite usado <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> pintura,<br />

a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> esto no todos <strong>los</strong> ton<strong>el</strong>es están rotu<strong>la</strong>dos con <strong>la</strong>s<br />

especificaciones <strong>de</strong> sus cont<strong>en</strong>idos, <strong>la</strong>s operaciones <strong>de</strong> transporte son<br />

realizadas por compañías especializadas <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo y tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>los</strong> que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran, aceites, disolv<strong>en</strong>tes y<br />

residuos líquidos que son altam<strong>en</strong>te p<strong>el</strong>igrosos y requier<strong>en</strong> <strong>de</strong> un<br />

manejo especial, son <strong>el</strong><strong>los</strong> <strong>los</strong> más interesados <strong>en</strong> poner <strong>en</strong> marcha un<br />

p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> a<strong>de</strong>cuami<strong>en</strong>to <strong>para</strong> que sus <strong>la</strong>bores puedan ser realizadas <strong>de</strong><br />

una manera efici<strong>en</strong>te sin que signifique algún tipo <strong>de</strong> riesgo.<br />

• Registros: esta es otra <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

ma<strong>la</strong> gestión <strong>de</strong> ciertos procesos se concluye que <strong>de</strong>be ser catalogada<br />

como No conforme. No se cumpl<strong>en</strong> con ciertas especificaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

norma, <strong>la</strong> rotu<strong>la</strong>ción, <strong>la</strong> ubicación <strong>de</strong> ciertos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos que a su vez<br />

47


dificultan <strong>el</strong> acceso <strong>para</strong> su tratami<strong>en</strong>to, todo esto hace que <strong>el</strong><br />

funcionami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> sistema no sea efectivo <strong>en</strong> su totalidad y g<strong>en</strong>ere<br />

problemas e inconformismos <strong>en</strong>tre <strong>los</strong> <strong>en</strong>tes responsables <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión.<br />

A continuación se pres<strong>en</strong>ta un registro fotográfico que sirv<strong>en</strong> como evi<strong>de</strong>ncia<br />

grafica <strong>de</strong> <strong>la</strong> situación real que se vive <strong>en</strong> <strong>los</strong> concesionarios, don<strong>de</strong> se v<strong>en</strong><br />

c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s fal<strong>en</strong>cias y fortalezas <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> talleres <strong>de</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to. La finalidad <strong>de</strong> este ejercicio es realizar un <strong>para</strong>l<strong>el</strong>o <strong>de</strong> lo que<br />

está bi<strong>en</strong> hecho con lo que no lo está, <strong>para</strong> crear una s<strong>en</strong>sibilización al interior<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s empresas <strong>en</strong> cuanto al manejo <strong>de</strong> sus residuos p<strong>el</strong>igrosos, esta tarea<br />

<strong>de</strong>be realizarse <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> parte ger<strong>en</strong>cial y administrativa <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa hasta <strong>la</strong><br />

parte operaria y <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> talleres asignados. Así<br />

mismo <strong>para</strong> que i<strong>de</strong>ntifiqu<strong>en</strong> <strong>de</strong> una manera rápida y segura al <strong>en</strong>te recolector,<br />

sus herrami<strong>en</strong>tas <strong>de</strong> trabajo, logos y facturas que lo acredit<strong>en</strong> como un<br />

organismo certificado <strong>para</strong> realizar esta tarea y así garantizar que sus residuos<br />

van a ser tratados <strong>de</strong> una manera segura.<br />

48


Uso correcto: En esta foto se observa c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>la</strong> forma a<strong>de</strong>cuada <strong>en</strong> que<br />

se <strong>de</strong>be acopiar <strong>el</strong> aceite usado. Dos (2) cont<strong>en</strong>edores <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te amarrados<br />

y puestos <strong>en</strong> un dique <strong>de</strong> seguridad <strong>para</strong> que <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> un <strong>de</strong>rrame se pueda<br />

contro<strong>la</strong>r fácilm<strong>en</strong>te <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to sin afectar otras áreas. Todo está <strong>en</strong> una zona<br />

<strong>de</strong> fácil acceso y <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te marcada.<br />

FOTO 1: CONTENEDORES SELLADOS DISPUESTOS EN DIQUES DE SEGURIDAD.<br />

Uso incorrecto: En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes fotos se observa <strong>la</strong> manera ina<strong>de</strong>cuada d<strong>el</strong><br />

almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> aceites, se dispone <strong>de</strong> un área bastante limitada y <strong>de</strong><br />

difícil acceso <strong>para</strong> <strong>el</strong> recolector y don<strong>de</strong> se realizan activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción a <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong>. Se ve c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>la</strong> falta <strong>de</strong><br />

uniformidad a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ar <strong>el</strong> aceite usado, ton<strong>el</strong>es <strong>de</strong> lámina y<br />

galones plásticos se utilizan <strong>de</strong> igual manera <strong>para</strong> recolectar <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to.<br />

FOTO 2: ZONA DE ACOPIO DE DIFICIL ACCESO<br />

FOTO 3: FALTA DE UNIFORMIDAD PARA ALMACENAR EL ELEMENTO.<br />

49


Uso correcto: Observamos <strong>en</strong> esta foto <strong>la</strong> manera correcta <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> filtros <strong>de</strong> aceite usados, se dispone un ton<strong>el</strong> <strong>de</strong> 55 galones <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te<br />

a<strong>de</strong>cuado con una parril<strong>la</strong> <strong>para</strong> escurrido y evitar <strong>la</strong> mezc<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> materiales,<br />

<strong>los</strong> filtros <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser puestos <strong>en</strong>cima <strong>de</strong> <strong>la</strong> parril<strong>la</strong> y con <strong>la</strong> boquil<strong>la</strong>s hacia abajo<br />

<strong>para</strong> un mejor escurrido, <strong>de</strong> esta forma <strong>el</strong> aceite queda <strong>en</strong> <strong>el</strong> fondo d<strong>el</strong> ton<strong>el</strong> y<br />

<strong>los</strong> filtros secos <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> arriba <strong>de</strong> <strong>la</strong> parril<strong>la</strong> <strong>para</strong> <strong>de</strong>spués ser<br />

recolectados y darles otro tratami<strong>en</strong>to.<br />

FOTO 4: PARRILLA DE ESCURRIDO CON LOS FILTROS DISPUESTOS DE LA MANERA ADECUADA.<br />

Uso incorrecto: En <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te foto se muestra <strong>la</strong> manera incorrecta <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

que son tratados <strong>los</strong> filtros <strong>de</strong> aceite, se dispone <strong>de</strong> un ton<strong>el</strong> sin <strong>la</strong> parril<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

escurrido <strong>en</strong> don<strong>de</strong> no solo se almac<strong>en</strong>an filtros si no también otro tipo <strong>de</strong><br />

residuos como recipi<strong>en</strong>tes plásticos. Esto significa mayor trabajo <strong>para</strong> <strong>el</strong><br />

recolector <strong>el</strong> cual <strong>de</strong>be sacar <strong>los</strong> filtros d<strong>el</strong> ton<strong>el</strong> <strong>para</strong> po<strong>de</strong>r extraer <strong>el</strong> aceite.<br />

FOTO 5: TONEL SIN PARRILLA Y FILTROS ESCURRIENDO INCORRECTAMENTE. FOTO 6: SEPARACION DE FILTROS PARA PODER EXTRER EL<br />

ACEITE.<br />

50


Uso correcto: En esta foto se observa <strong>la</strong> ubicación correcta <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos<br />

<strong>de</strong> seguridad <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos, se ve<br />

c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>el</strong> extintor y <strong>la</strong> motobomba localizados estratégicam<strong>en</strong>te y <strong>de</strong> fácil<br />

acceso <strong>para</strong> actuar <strong>de</strong> manera rápida <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> un <strong>de</strong>rrame, inc<strong>en</strong>dio u otra<br />

maniobra <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia.<br />

FOTO 7: EXTINTOR Y MOTOBOMBA UBICADOS ESTRATEGICAMENTE EN CASO DE EMERGENCIA<br />

Uso incorrecto: Contrario a lo anterior se observa <strong>en</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te foto <strong>la</strong><br />

ubicación <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> un lugar inapropiado y <strong>de</strong> difícil<br />

acceso <strong>para</strong> <strong>el</strong> personal <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nta <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tarse algún inci<strong>de</strong>nte <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

área <strong>de</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos. Cabe ac<strong>la</strong>rar que estas herrami<strong>en</strong>tas se<br />

<strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran a un niv<strong>el</strong> <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o difer<strong>en</strong>te (2 piso) <strong>de</strong> don<strong>de</strong> son tratados <strong>los</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

FOTO 8: UBICACIÓN INAPROPIADA DE ELEMNTOS DE EMERGENCIA.<br />

51


Uso correcto: Se observa c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te <strong>el</strong> estado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong>signadas <strong>para</strong><br />

<strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> estos residuos, superficies regu<strong>la</strong>res, limpias y<br />

or<strong>de</strong>nadas <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se c<strong>la</strong>sifican <strong>los</strong> residuos y se evita al máximo <strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame<br />

<strong>de</strong> alguno <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos.<br />

FOTO 9: CLASIFICACION DE RESIDUOS EN LUGARES ADECUADOS Y SUPERFICIES AMPLIAS.<br />

Uso incorrecto: En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes fotos se observa c<strong>la</strong>ram<strong>en</strong>te como <strong>en</strong><br />

algunos concesionarios <strong>el</strong> sitio <strong>de</strong> acopio <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos se ubica <strong>en</strong> lugares<br />

no permitidos o <strong>en</strong> su <strong>de</strong>fecto no a<strong>de</strong>cuados como lo especifica <strong>la</strong> norma <strong>para</strong><br />

<strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> residuos, po<strong>de</strong>mos ver como <strong>en</strong> una <strong>de</strong> estas áreas hay<br />

sifones y rejil<strong>la</strong>s <strong>en</strong> <strong>el</strong> su<strong>el</strong>o, también se ve como <strong>de</strong> manera acci<strong>de</strong>ntal se<br />

mezc<strong>la</strong> <strong>el</strong> aceite residual con agua, prov<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> <strong>la</strong>vado <strong>de</strong> uno <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> talleres contiguo a <strong>la</strong> zona <strong>de</strong> acopio. Lo anterior va contra <strong>la</strong> norma y<br />

especificaciones <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> este tipo, <strong>el</strong> aceite se pue<strong>de</strong> filtrar fácilm<strong>en</strong>te<br />

por <strong>los</strong> sifones <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se mezc<strong>la</strong> con <strong>el</strong> agua que por allí pasa g<strong>en</strong>erando<br />

una contaminación <strong>de</strong> alto grado a este recurso natural.<br />

FOTO 10: SIFONES UBICADOS EN EL AREA DE ACOPIO DE ACEITES.<br />

FOTO 11: MEZCLA DE AGUA CON ACEITE EN EL AREA DE ACOPIO.<br />

52


Uso correcto: En <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes fotos se muestra <strong>la</strong> <strong>la</strong>bor medio <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong><br />

efici<strong>en</strong>te que se hace <strong>en</strong> una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s concesionarias que visitamos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

realización <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong>, se se<strong>para</strong>n materiales, se almac<strong>en</strong>an<br />

a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y a ante todo existe una conci<strong>en</strong>cia colectiva <strong>de</strong><br />

protección al medio ambi<strong>en</strong>te por parte <strong>de</strong> todos sus trabajadores.<br />

FOTO12: ALMACENAMIENTO DE BOLSAS PLASTICAS USADAS.<br />

FOTO13: ALMACENAMIENTO DE CARTON<br />

FOTO14: ALMACENAMIENTO DE PAPEL. 20<br />

20 Fotos: 1-14. E<strong>la</strong>boración propia. Visitas realzadas a <strong>la</strong>s concesionarias automotrices.<br />

53


Uso incorrecto: Las fotos que se muestran a continuación reflejan <strong>el</strong> pésimo<br />

manejo <strong>de</strong> residuos a consecu<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong> falta <strong>de</strong> conci<strong>en</strong>cia <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

organizaciones, d<strong>el</strong> <strong>de</strong>scuido tanto <strong>de</strong> <strong>la</strong>s empresas “g<strong>en</strong>eradoras <strong>de</strong> este tipo<br />

<strong>de</strong> <strong>de</strong>sechos” 21 como <strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>en</strong>tes <strong>en</strong>cargados <strong>de</strong> vigi<strong>la</strong>r <strong>el</strong> tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s áreas industriales <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad que permit<strong>en</strong> que se<br />

g<strong>en</strong>er<strong>en</strong> zonas <strong>de</strong> total abandono y alta contaminación <strong>en</strong> lugares <strong>de</strong> trabajo.<br />

Es <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>rar que esta zona <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra al aire libre y a unos<br />

veinte metros <strong>de</strong> una quebrada que pasa por <strong>la</strong> zona, se v<strong>en</strong> altam<strong>en</strong>te<br />

comprometidos recursos naturales como <strong>el</strong> su<strong>el</strong>o, <strong>el</strong> aire y <strong>el</strong> agua.<br />

FOTO 15: ZONA DE TOTAL ABANDONO, RESIDUOS PELIGROSOS AL AIRE LIBRE.<br />

FOTOS 16 Y 17: TONELES LLENOS CON TODA CLASE DE RESIDUOS<br />

PELIGROSOS ALMACENADOS AL AIRE LIBRE, SUELOS<br />

TOTALMENTE CONTAMINADOS. 22<br />

21 Cfr. Ley 253 d<strong>el</strong> 9 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1996. Ratificación d<strong>el</strong> Conv<strong>en</strong>io <strong>de</strong> Basilea sobre <strong>el</strong> control <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

movimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>de</strong>sechos p<strong>el</strong>igrosos y su <strong>el</strong>iminación. Articulo 2. Definición 18. “G<strong>en</strong>erador” se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> como<br />

toda persona cuyas activida<strong>de</strong>s produzcan <strong>de</strong>sechos p<strong>el</strong>igrosos u otros <strong>de</strong>sechos que alter<strong>en</strong> <strong>de</strong> alguna manera<br />

<strong>la</strong> calidad d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te y este <strong>en</strong> capacidad <strong>de</strong> contro<strong>la</strong>r<strong>los</strong>.<br />

22 E<strong>la</strong>boración propia. Visitas realzadas a <strong>la</strong>s concesionarias automotrices.<br />

54


6.4 Capítulo IV<br />

6.4.1 Propuesta <strong>para</strong> <strong>el</strong> <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias automotrices, valoración <strong>de</strong> aspectos e impactos<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es.<br />

Después <strong>de</strong> realizar <strong>el</strong> anterior análisis <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> pr<strong>el</strong>iminar y <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificar <strong>los</strong><br />

factores <strong>de</strong> riesgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>gestion</strong>es realizadas <strong>en</strong> <strong>los</strong> procesos productivos <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> concesionarios, proce<strong>de</strong>remos a buscar posibles soluciones a estos<br />

problemas <strong>para</strong> su corrección y creación <strong>de</strong> p<strong>la</strong>nes prev<strong>en</strong>tivos <strong>para</strong> que no se<br />

repitan y ayudar así al sost<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y <strong>mejorami<strong>en</strong>to</strong> d<strong>el</strong> sistema <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong><br />

estas compañías.<br />

Lo que se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> con <strong>el</strong> cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> esta <strong>propuesta</strong> es <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r un<br />

docum<strong>en</strong>to que complem<strong>en</strong>te <strong>de</strong> manera organizada todo <strong>la</strong> información<br />

refer<strong>en</strong>te al manejo que se le da a <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos residuales y que pue<strong>de</strong>n<br />

g<strong>en</strong>erar <strong>en</strong> algún mom<strong>en</strong>to un posible riesgo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>, resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

<strong>la</strong>bores productivas <strong>en</strong> <strong>el</strong> área <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to y re<strong>para</strong>ción <strong>de</strong> cada una <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s concesionarias.<br />

El docum<strong>en</strong>to facilitara <strong>el</strong> <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos<br />

p<strong>el</strong>igrosos, antes, durante y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> su manipu<strong>la</strong>ción, así mismo brindara<br />

información sobre lo que se <strong>de</strong>be hacer <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> una emerg<strong>en</strong>cia, llevara<br />

también una justificación d<strong>el</strong> porque es importante <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

instrucciones que se especifican <strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fichas y una pequeña<br />

parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> a <strong>la</strong> cual hace refer<strong>en</strong>cia <strong>el</strong> proceso y <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />

utilizado.<br />

La ficha que conti<strong>en</strong>e esta información seria <strong>de</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te forma:<br />

Ficha 1. Mod<strong>el</strong>o (<strong>el</strong>aboración propia) 23<br />

23 Ficha 1. Mod<strong>el</strong>o basado <strong>en</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos básicos y obligatorios <strong>de</strong> hojas <strong>de</strong> seguridad industrial.<br />

Complem<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>el</strong>aboración propia <strong>de</strong> acuerdo a <strong>los</strong> objetivos <strong>de</strong> <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te <strong>propuesta</strong>.<br />

55


6.4.2 FICHA MODELO.<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

NOMBRE DEL ELEMENTO<br />

Información <strong>de</strong> don<strong>de</strong> será utilizado <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to.<br />

Descripción d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to, <strong>para</strong> que se utiliza.<br />

Descripción <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos químicos que conti<strong>en</strong>e <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to.<br />

ESTADO. LIQUIDO ___ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE___<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO___ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

Explicar según <strong>la</strong> característica seña<strong>la</strong>da anteriorm<strong>en</strong>te, cual es <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> su<br />

p<strong>el</strong>igrosidad y bajo qué condiciones reacciona.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

Explica todo lo que se <strong>de</strong>be hacer <strong>para</strong> evitar <strong>la</strong> reacción d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to, <strong>de</strong>rrame o fuga<br />

y <strong>en</strong> caso tal todo un p<strong>la</strong>n <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s <strong>en</strong> don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>scribe como se <strong>de</strong>be actuar<br />

antes durante y <strong>de</strong>spués d<strong>el</strong> inci<strong>de</strong>nte, <strong>en</strong> esta parte se ti<strong>en</strong>e <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> dos<br />

docum<strong>en</strong>tos “anexos” que complem<strong>en</strong>tan esta información.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR___ TRANSPORTADOR___<br />

ALMACENADOR___<br />

TRATADOR___ DISPONEDOR FINAL___ RECEPTOR___<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Describe todas <strong>la</strong>s condiciones <strong>en</strong> que <strong>de</strong>be mant<strong>en</strong>erse <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to mi<strong>en</strong>tras este<br />

<strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía, temperaturas, lugares <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to, procedimi<strong>en</strong>tos <strong>para</strong><br />

<strong>el</strong> transporte, equipos que se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> utilizar antes durante y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> su manejo,<br />

reconocimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s fichas <strong>de</strong> seguridad y rotu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> <strong>los</strong> cont<strong>en</strong>edores.<br />

56


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES ___ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR ___<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA<br />

___<br />

Establece <strong>la</strong>s acciones que se requier<strong>en</strong><br />

<strong>para</strong> prev<strong>en</strong>ir, mitigar, contro<strong>la</strong>r,<br />

comp<strong>en</strong>sar y corregir <strong>los</strong> posibles efectos<br />

o impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es negativos<br />

causados <strong>en</strong> <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> un proyecto,<br />

obra o actividad; <strong>en</strong> esta ficha se realizara<br />

<strong>de</strong> manera específica <strong>para</strong> cada <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />

consi<strong>de</strong>rado p<strong>el</strong>igroso.<br />

TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

BOMBEROS:<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

CRUZ ROJA:<br />

POLICIA:<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

CERCANO:<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Describe <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to riesgoso, <strong>los</strong> equipos que se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> utilizar <strong>para</strong> su manipu<strong>la</strong>ción y<br />

protección personal, instrucciones <strong>de</strong> primeros auxilios y <strong>de</strong>scripción <strong>de</strong> <strong>los</strong> posibles<br />

síntomas que pue<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> persona <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> un contacto o exposición con <strong>el</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>to.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

Descripción <strong>de</strong> <strong>la</strong> parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma a <strong>la</strong> cual hace refer<strong>en</strong>cia <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to (residuo<br />

p<strong>el</strong>igroso), consi<strong>de</strong>raciones <strong>para</strong> su mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to, transporte y uso. C<strong>la</strong>sificación bajo <strong>la</strong>s<br />

leyes aplicables según <strong>de</strong>cretos y/o resolución.<br />

ASPECTO AMBIENTAL:<br />

IMPACTO AMBIENTAL:<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

AGUA ___ INOFENCIVO ___<br />

ALCANCE DEL<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

___<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

SUELO ___ AGRESIVO ___<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

___<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI__ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES ___ DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

___ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

57


6.4.3 GLOSARIO.<br />

EXPLICACION DE LOS SIGNIFICADOS CONTENIDOS EN EL PANORAMA DE RIESGO AMBIENTAL.<br />

ASPECTO<br />

AMBIENTAL.<br />

IMPACTO<br />

AMBIENTAL.<br />

MEDIO<br />

AFECTADO.<br />

I<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s que realizan <strong>la</strong>s compañías <strong>en</strong> cuanto a <strong>los</strong><br />

productos que g<strong>en</strong>eran perjuicio al medio ambi<strong>en</strong>te, g<strong>en</strong>eración, consumo o<br />

comercialización <strong>de</strong> estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos.<br />

I<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> <strong>los</strong> problemas g<strong>en</strong>erados a consecu<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> uso <strong>de</strong> estos<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos p<strong>el</strong>igrosos, agotami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> recurso, contaminación, g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong><br />

erosión, <strong>de</strong>sp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> especies o modificación d<strong>el</strong> paisaje.<br />

hace refer<strong>en</strong>cia al recurso natural que se ve directam<strong>en</strong>te comprometido <strong>en</strong> <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to<br />

que se utilizan <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos consi<strong>de</strong>rados p<strong>el</strong>igrosos <strong>para</strong> <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te, aire, agua,<br />

su<strong>el</strong>o, paisaje, incluso efectos <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo trabajador.<br />

PROBABILIDAD<br />

DEL IMPACTO.<br />

Segura: cuando dadas todas <strong>la</strong>s características d<strong>el</strong> proceso, <strong>el</strong> impacto ocurre<br />

con toda seguridad. Bastante probable: cuando <strong>la</strong> probabilidad <strong>de</strong> que <strong>el</strong> impacto<br />

ocurra se increm<strong>en</strong>ta <strong>de</strong>bido a que no existe cont<strong>en</strong>ción a<strong>de</strong>cuada, no hay<br />

capacitación, no hay un monitoreo o exist<strong>en</strong> antece<strong>de</strong>ntes <strong>de</strong> que <strong>el</strong> impacto a<br />

ocurrido con anterioridad. Improbable: cuando <strong>la</strong>s condiciones son bastante<br />

seguras y solo una acción inusual pue<strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar <strong>el</strong> impacto.<br />

PELIGROS DEL<br />

IMPACTO.<br />

Inof<strong>en</strong>sivo: dado <strong>el</strong> caso <strong>de</strong> un <strong>de</strong>rrame, fuga o cualquier consecu<strong>en</strong>cia a causa<br />

<strong>de</strong> un mal manejo, <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to no va a g<strong>en</strong>erar perjuicios <strong>en</strong> <strong>la</strong> salud d<strong>el</strong><br />

trabajador ni <strong>la</strong> d<strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te. Agresivo: que según <strong>la</strong>s condiciones<br />

anteriorm<strong>en</strong>te m<strong>en</strong>cionadas <strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to g<strong>en</strong>ere daños <strong>en</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>, ojos,<br />

respiración d<strong>el</strong> trabajador y altere <strong>el</strong> área <strong>de</strong> trabajo, se necesite personal y<br />

equipo calificado y afecte <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te. Muy P<strong>el</strong>igroso: cuando se g<strong>en</strong>er<strong>en</strong><br />

daños irreversibles <strong>en</strong> <strong>la</strong> salud d<strong>el</strong> trabajador, tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> material altam<strong>en</strong>te<br />

toxico, radiactivo que g<strong>en</strong>er<strong>en</strong> daños severos <strong>en</strong> <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te, lluvia acida,<br />

efecto inverna<strong>de</strong>ro etc.<br />

FRECUENCIA<br />

DEL IMPACTO.<br />

Dadas <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> uso d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to y <strong>de</strong> su tratami<strong>en</strong>to se establece<br />

cada cuanto se g<strong>en</strong>era este impacto.<br />

ALCANCE DEL<br />

IMPACTO.<br />

Si queda confinado <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía y sus áreas <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to o<br />

trasci<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>los</strong> límites <strong>de</strong> <strong>la</strong> misma afectando caudales <strong>de</strong> ríos o calidad <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

su<strong>el</strong>os o que se g<strong>en</strong>ere un residuo que <strong>de</strong>be ser <strong>gestion</strong>ado por fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>nta.<br />

FUENTE: www.ecoportal.net.<br />

A continuación se aña<strong>de</strong>n dos docum<strong>en</strong>tos “anexos 1 y 2 “ que complem<strong>en</strong>tan<br />

<strong>la</strong> información cont<strong>en</strong>ida <strong>en</strong> <strong>la</strong>s fichas <strong>de</strong> cada <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to y explican <strong>de</strong> manera<br />

<strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da como <strong>de</strong>be ser <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cias durante <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to<br />

y transporte <strong>de</strong> sustancias liquidas <strong>de</strong>ntro y fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía.<br />

58


6.4.4 “ANEXO 1.”<br />

DOCUMENTO COMPLEMENTARIO.<br />

CONTROL PREVENTIVO.<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

OBJETIVO.<br />

ELEMENTOS<br />

NECESARIOS<br />

PARA ATENDER<br />

LA EMERGENCIA<br />

IDENTIFICAR LA<br />

SUSTANCIA Y<br />

EVALUAR EL<br />

INCIDENTE.<br />

NOTIFICACION A<br />

LOS MANDOS<br />

SUPERIORES.<br />

ASEGURAR EL<br />

AREA.<br />

CONTROLAR Y<br />

CONTENER EL<br />

DERRAME.<br />

Tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia.<br />

MANEJO ADECUADO DE DERRAMES.<br />

Minimizar <strong>los</strong> p<strong>el</strong>igros que se pue<strong>de</strong>n g<strong>en</strong>erar a <strong>la</strong> hora <strong>de</strong> realizar <strong>la</strong>bores <strong>de</strong><br />

emerg<strong>en</strong>cia <strong>en</strong> tratami<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>de</strong>rrames o fugas <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

• Equipo <strong>de</strong> protección personal.<br />

• Tambores vacios.<br />

• Material autoadhesivo <strong>para</strong> etiquetar <strong>los</strong> tambores.<br />

• Material absorb<strong>en</strong>te que <strong>de</strong>p<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> sustancia química a absorber o tratar.<br />

• Soluciones con <strong>de</strong>terg<strong>en</strong>tes<br />

• Escobas, pa<strong>la</strong>s antichispas, embudos, etc.<br />

• Evaluar <strong>el</strong> área.<br />

• Localizar <strong>el</strong> orig<strong>en</strong> d<strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame o fuga.<br />

• Buscar <strong>la</strong> etiqueta <strong>de</strong> <strong>la</strong> sustancia p<strong>el</strong>igrosa <strong>para</strong> i<strong>de</strong>ntificar cont<strong>en</strong>ido y riesgos.<br />

• Recurrir a <strong>la</strong>s hojas <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia.<br />

• I<strong>de</strong>ntificar <strong>los</strong> posibles riesgos <strong>en</strong> <strong>el</strong> curso d<strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame, materiales, equipos,<br />

trabajadores.<br />

• Comunicar inmediatam<strong>en</strong>te al mando superior y tomar nota <strong>de</strong> lo ocurrido.<br />

• Int<strong>en</strong>tar <strong>de</strong>t<strong>en</strong>er <strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame o fuga solo si se pue<strong>de</strong> hacer <strong>de</strong> manera segura.<br />

L<strong>la</strong>mar a <strong>los</strong> <strong>en</strong>tes especializados si es <strong>el</strong> caso y utilizar <strong>el</strong> equipami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

protección.<br />

• Evitar <strong>el</strong> contacto directo con <strong>la</strong> sustancia.<br />

• Entregar toda <strong>la</strong> información que se pueda a <strong>la</strong> supervisión directa, equipos,<br />

materiales y ubicaciones exactas <strong>de</strong> áreas afectadas.<br />

• Recurrir a <strong>la</strong>s ayudas externas si es necesario o como mínimo poner<strong>la</strong>s <strong>en</strong><br />

sobre aviso.<br />

• Alertar a todos <strong>los</strong> compañeros d<strong>el</strong> inci<strong>de</strong>nte<br />

• V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>r <strong>el</strong> área.<br />

• Acordonar <strong>el</strong> área contaminada.<br />

• Ro<strong>de</strong>ar con materiales absorb<strong>en</strong>tes, equipos o materiales.<br />

• Apagar todo equipo o fu<strong>en</strong>te <strong>de</strong> ignición.<br />

• Disponer <strong>de</strong> algún medio <strong>de</strong> extinción <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio.<br />

• Colocarse <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> protección personal necesarios.<br />

• Si <strong>el</strong> problema es <strong>en</strong> <strong>el</strong> exterior, hacer barreras con zanjas o tierra.<br />

• Evitar al máximo contaminación <strong>de</strong> recursos naturales.<br />

LIMPIAR LA<br />

ZONA<br />

CONTAMINADA.<br />

DESCONTAMINAR<br />

LOS EQUIPOS Y<br />

EL PERSONAL.<br />

• Int<strong>en</strong>tar recuperar <strong>la</strong> sustancia.<br />

• Absorber o neutralizar <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> acido.<br />

• Lavar <strong>la</strong> zona contaminada con agua <strong>de</strong>s<strong>de</strong> que no exista contraindicación.<br />

• Rotu<strong>la</strong>r <strong>los</strong> recipi<strong>en</strong>tes que cont<strong>en</strong>gan este <strong>de</strong>sperdicio como residuo p<strong>el</strong>igroso.<br />

• Disponer <strong>de</strong> una zona <strong>de</strong> <strong>de</strong>scontaminación.<br />

• Lavar <strong>los</strong> equipos y ropa utilizada.<br />

• Las personas que intervinieron <strong>en</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong>scontaminación <strong>de</strong>b<strong>en</strong> bañarse.<br />

FUENTE: CENTRO DE RECOLECCION DE RESIDUOS INDUSTRIALES E IMPLEMENTACION DE SISTEMAS AMBIENTALES “JUANCHITO S.A”MZLES<br />

59


6.4.5 “ANEXO 2”<br />

DOCUMENTO COMPLEMENTARIO.<br />

CONTROL PREVENTIVO.<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

OBJETIVO:<br />

ALCANCE:<br />

PLAN DE CONTINGENCIA PARA ATENDER EMERGENCIAS DURANTE EL<br />

TRANSPORTE EXTERNO DE RESIDUOS PELIGROSOS.<br />

Tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cia.<br />

Establecer<strong>los</strong> procedimi<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> emerg<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> casos <strong>de</strong> <strong>de</strong>rrames durante <strong>el</strong><br />

transporte <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias automotrices.<br />

Este p<strong>la</strong>n es aplicable al personal <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa transportadora <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos,<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>el</strong> mom<strong>en</strong>to <strong>en</strong> que se <strong>de</strong>tecte hasta su control o mitigación.<br />

ANTES DURANTE DESPUES<br />

El transporte <strong>de</strong> residuos<br />

p<strong>el</strong>igrosos <strong>de</strong>be hacerse <strong>en</strong><br />

vehícu<strong>los</strong> con tambores totalm<strong>en</strong>te<br />

cerrados.<br />

El conductor d<strong>el</strong> vehículo <strong>de</strong>be<br />

poseer un kit s<strong>el</strong><strong>la</strong>do con <strong>los</strong><br />

sigui<strong>en</strong>tes <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

emerg<strong>en</strong>cia.<br />

• Cinta prev<strong>en</strong>tiva <strong>para</strong><br />

d<strong>el</strong>imitación <strong>de</strong> áreas.<br />

• Mascaril<strong>la</strong>s <strong>de</strong>sechables<br />

contra polvos (<strong>en</strong> caso <strong>de</strong><br />

transportar residuos <strong>de</strong><br />

pintura <strong>en</strong> polvo).<br />

• Directorio <strong>de</strong> t<strong>el</strong>éfonos <strong>de</strong><br />

emerg<strong>en</strong>cia.<br />

• Tarjeta <strong>de</strong> seguridad d<strong>el</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>to p<strong>el</strong>igroso.<br />

• P<strong>la</strong>n <strong>de</strong> conting<strong>en</strong>cia,<br />

suministrado por <strong>la</strong><br />

concesionaria.<br />

• Guantes.<br />

• Materia absorb<strong>en</strong>te (ar<strong>en</strong>a<br />

o aserrín).<br />

• Bolsa o recipi<strong>en</strong>te<br />

• Transportar a una<br />

v<strong>el</strong>ocidad segura.<br />

Después <strong>de</strong> ocurrido <strong>el</strong> inci<strong>de</strong>nte<br />

dar aviso a <strong>la</strong> compañía <strong>de</strong> forma<br />

inmediata y comunicarse con <strong>el</strong> jefe<br />

<strong>de</strong> asegurami<strong>en</strong>to y también<br />

reportarse con <strong>la</strong> empresa<br />

prestadora d<strong>el</strong> servicio.<br />

• Utilizar <strong>la</strong> cinta <strong>de</strong><br />

prev<strong>en</strong>ción <strong>para</strong> d<strong>el</strong>imitar<br />

<strong>el</strong> área <strong>de</strong> impacto.<br />

• Revisar <strong>la</strong> estabilidad d<strong>el</strong><br />

vehículo <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> que<br />

este volcado.<br />

• No permitir <strong>el</strong> acceso <strong>de</strong><br />

personas aj<strong>en</strong>as a <strong>la</strong><br />

emerg<strong>en</strong>cia.<br />

• Hacer uso <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> protección<br />

personal.<br />

• Si es posible, cont<strong>en</strong>er <strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>rrame con material<br />

absorb<strong>en</strong>te, <strong>de</strong>positar<strong>los</strong><br />

<strong>en</strong> un recipi<strong>en</strong>te, s<strong>el</strong><strong>la</strong>rlo y<br />

marcarlo.<br />

• Los recipi<strong>en</strong>tes con<br />

cont<strong>en</strong>ido <strong>de</strong> aserrín,<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> s<strong>el</strong><strong>la</strong>rse e<br />

i<strong>de</strong>ntificarse con <strong>la</strong><br />

sigui<strong>en</strong>te ley<strong>en</strong>da:<br />

“Empaque con material<br />

absorb<strong>en</strong>te contaminado”.<br />

• Procurar que <strong>el</strong> piso d<strong>el</strong><br />

vehículo que<strong>de</strong> libre <strong>de</strong><br />

aceite u otro residuo.<br />

• Si <strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame es<br />

incontro<strong>la</strong>ble, avise<br />

rápidam<strong>en</strong>te a <strong>los</strong><br />

organismos <strong>de</strong> socorro.<br />

• Procurar que <strong>el</strong> <strong>de</strong>rrame<br />

no contamino <strong>el</strong> agua <strong>el</strong><br />

su<strong>el</strong>o o <strong>el</strong> aire.<br />

60<br />

• verificar que no que<strong>de</strong>n<br />

residuos <strong>de</strong> aserrín,<br />

aceite, pap<strong>el</strong>, plástico,<br />

ma<strong>de</strong>ra <strong>en</strong> <strong>el</strong> área d<strong>el</strong><br />

acci<strong>de</strong>nte.<br />

• Los residuos d<strong>el</strong><br />

material absorb<strong>en</strong>te<br />

contaminado <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser<br />

incinerados.<br />

• Procurar que <strong>el</strong> área <strong>de</strong><br />

impacto que<strong>de</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

mejores condiciones.<br />

• Lavar <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos <strong>de</strong><br />

protección utilizados<br />

durante <strong>el</strong> acci<strong>de</strong>nte o<br />

<strong>en</strong> su <strong>de</strong>fecto según <strong>el</strong><br />

estado d<strong>el</strong> objeto votarlo<br />

y reemp<strong>la</strong>zarlo por uno<br />

nuevo.<br />

FUENTE: CENTRO DE RECOLECCION DE RESIDUOS INDUSTRIALES E IMPLEMENTACION DE SISTEMAS AMBIENTALES “JUANCHITO S.A”_<br />

MZLES.


Las anteriores fichas serán utilizadas <strong>para</strong> realizar activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> seguimi<strong>en</strong>to y<br />

control <strong>para</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos consi<strong>de</strong>rados como <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos p<strong>el</strong>igrosos utilizados<br />

a diario <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias automotrices.<br />

A continuación se realiza una <strong>de</strong>scripción d<strong>el</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to que se realiza a<br />

cada vehículo <strong>en</strong> <strong>la</strong>s concesionarias <strong>para</strong> analizar con qué frecu<strong>en</strong>cia se están<br />

utilizando cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos, cuáles <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>los</strong> se conviert<strong>en</strong> <strong>en</strong> residuos<br />

<strong>para</strong> así po<strong>de</strong>r establecer difer<strong>en</strong>cias y cualida<strong>de</strong>s únicas <strong>en</strong> manipu<strong>la</strong>ción<br />

cantida<strong>de</strong>s, volúm<strong>en</strong>es y <strong>los</strong> actores consi<strong>de</strong>rados <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to.<br />

La sigui<strong>en</strong>te información está sujeta a cambios y no compromete <strong>en</strong> ningún<br />

mom<strong>en</strong>to a <strong>la</strong>s concesionarias a tomar<strong>la</strong> como una reg<strong>la</strong> obligatoria <strong>para</strong> <strong>el</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> sus vehícu<strong>los</strong>, estos datos varían <strong>de</strong> acuerdo a <strong>la</strong> c<strong>la</strong>se <strong>de</strong><br />

vehículo, <strong>el</strong> uso y <strong>el</strong> <strong>de</strong>terioro d<strong>el</strong> mismo, <strong>el</strong> tipo <strong>de</strong> motor y <strong>la</strong>s<br />

reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>taciones propias cont<strong>en</strong>idas <strong>para</strong> cada marca <strong>en</strong> particu<strong>la</strong>r.<br />

6.4.6 Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo según <strong>el</strong> kilometraje d<strong>el</strong> vehículo.<br />

(Vehícu<strong>los</strong> 0 kilómetros).<br />

5000 km<br />

10.000 km<br />

• Cambio aceite <strong>de</strong> motor.<br />

• Cambio filtro <strong>de</strong> aceite.<br />

• Cambio filtro <strong>de</strong> aire.<br />

• Cambio aceite motor (15w-40).<br />

• Cambio filtro aceite.<br />

• Cambio filtro <strong>de</strong> aire.<br />

• Cambio liquido <strong>de</strong> fr<strong>en</strong>os.<br />

• Alineación y ba<strong>la</strong>nceo.<br />

14.000 y15.000 • cambio <strong>de</strong> fr<strong>en</strong>os y limpieza <strong>de</strong> discos y tambores.<br />

20.000<br />

Observaciones.<br />

• cambio aceite <strong>de</strong> motor.<br />

• cambio <strong>de</strong> aceite hidráulico.<br />

• cambio <strong>de</strong> aceite <strong>de</strong> caja.<br />

• cambio filtro <strong>de</strong> aceite.<br />

• cambio filtro <strong>de</strong> aire.<br />

• cambio <strong>de</strong> líquido <strong>de</strong> fr<strong>en</strong>os.<br />

• Revisión <strong>de</strong> <strong>la</strong> batería.<br />

• Alineación y ba<strong>la</strong>nceo.<br />

• Aceite <strong>de</strong> caja recom<strong>en</strong>dable cada 20.000 kilómetros.<br />

• Revisión tecnomecánica cada 2 años.<br />

• Para vehícu<strong>los</strong> <strong>de</strong> más <strong>de</strong> 7 años o <strong>de</strong>sgaste <strong>de</strong> motor superior a <strong>los</strong><br />

75.000 kilómetros es recom<strong>en</strong>dable utilizar aceite (20w-50)<br />

• Revisión prev<strong>en</strong>tiva <strong>en</strong> concesionarios cada 5.000 o 10.000 kilómetros.<br />

61


D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s acciones que se realizan <strong>en</strong> <strong>el</strong> concesionario <strong>para</strong> realizar <strong>el</strong><br />

mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong>, <strong>en</strong>contramos <strong>los</strong> sigui<strong>en</strong>tes<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos que consi<strong>de</strong>ramos p<strong>el</strong>igrosos y a <strong>los</strong> cuales se les <strong>de</strong>be hacer un<br />

seguimi<strong>en</strong>to <strong>para</strong> su correcta manipu<strong>la</strong>ción antes, durante y <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> su uso<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> concesionaria.<br />

6.4.7 Diagrama 9: C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> residuos y su disposición final. 24<br />

• Líquidos.<br />

ACEITES.<br />

THINER.<br />

SE PUEDEN<br />

ACOPIAR EN UN<br />

MISMO TONEL.<br />

A.C.P.M.<br />

LIQUIDO DE FRENOS.<br />

LIQUIDO DE BATERIA.<br />

TRATAMIENTO<br />

ESPECIAL POR<br />

SER CORROSIVO.<br />

REFRIGERANTES.<br />

SE INCINERAN.<br />

• Sólidos.<br />

LODOS.<br />

GRASAS.<br />

ACERRIN CONTAMINADO.<br />

SE INCINERAN.<br />

DEBE SER SELLADO<br />

HERMETICAMENTE Y<br />

ROTULADO.<br />

PARTES SOLIDAS DE PINTURA.<br />

HILAZAS.<br />

TRATAMIENTO ESPECIAL.<br />

SE RECOMIENDA<br />

ALMACENARLO SOLO.<br />

RECIPIENTES PLASTICOS.<br />

BOLSA PLASTICA ROJA.<br />

RESIDUOS<br />

CONTAMINADOS.<br />

24 Diagrama 9: C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> residuos y su disposición final. E<strong>la</strong>boración propia. Basado <strong>en</strong> <strong>la</strong>s activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

recolección y seguimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> “Aceites Juanchito S.A.”<br />

62


A continuación se proce<strong>de</strong> a realizar <strong>la</strong>s fichas <strong>de</strong> manejo <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong><br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te contaminantes con su panorama <strong>de</strong> riesgo<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y sus especificaciones, estas fichas servirán <strong>para</strong> medir <strong>la</strong> frecu<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> uso y recolección <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y sus residuos y a partir <strong>de</strong><br />

esto establecer estrategias <strong>para</strong> su uso, almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to, recolección y<br />

transporte <strong>de</strong>ntro y fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> organización y analizar <strong>de</strong> manera prev<strong>en</strong>tiva <strong>los</strong><br />

aspectos e impactos <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es que pueda g<strong>en</strong>erar.<br />

6.5 Fichas técnicas <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos pot<strong>en</strong>cialm<strong>en</strong>te contaminantes con<br />

su panorama <strong>de</strong> riesgo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

(Anexos d<strong>el</strong> 3 al 11).<br />

ANEXO<br />

DESCRIPCION<br />

3 Aceites usados.<br />

4 Thiner.<br />

5 A.C.P.M. residual.<br />

6 Liquido <strong>de</strong> fr<strong>en</strong>os.<br />

7 Batería s<strong>el</strong><strong>la</strong>da <strong>de</strong> plomo acido.<br />

8 Residuos <strong>de</strong> pintura.<br />

9 Grasas lubricantes.<br />

10 Refrigerantes.<br />

11 Tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> otro tipo <strong>de</strong> residuos.<br />

63


6.5.1 “ANEXO 3”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

ACEITES USADOS<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo <strong>de</strong> vehículo según su kilometraje<br />

Aceite lubricante mobil oíl o havoline (aplica <strong>para</strong> todas <strong>la</strong>s refer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong><br />

aceite excepto havoline motorcycle 2T, metal protective oíl special, petroltex.)<br />

Combinación <strong>de</strong> bases lubricantes minerales altam<strong>en</strong>te refinadas, aditivos y<br />

emulsificantes.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ x _ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE _ x _<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO___ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

Elem<strong>en</strong>to que <strong>en</strong> <strong>de</strong>scomposición produce monóxido <strong>de</strong> carbono, óxidos metálicos,<br />

óxidos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tales. Contactos prolongados o repetidos pue<strong>de</strong>n llegar a producir<br />

<strong>de</strong>rmatitis <strong>en</strong> pi<strong>el</strong>es muy s<strong>en</strong>sibles. El aceite usado pue<strong>de</strong> cont<strong>en</strong>er impurezas<br />

p<strong>el</strong>igrosas.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

Evite <strong>el</strong> contacto con <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> y <strong>los</strong> ojos. Llevar botas guantes e impermeables a <strong>la</strong> hora<br />

<strong>de</strong> su uso. Prev<strong>en</strong>ir propagación y acercami<strong>en</strong>to a sifones o dr<strong>en</strong>ajes, <strong>en</strong> caso <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y 2”. Ubicar cerca al sitio <strong>de</strong> su manipu<strong>la</strong>ción espumas, polvo<br />

químico o CO 2. NO UTILIZAR NUNCA CHORRO DE AGUA DIRECTO.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR_ X __ TRANSPORTADOR__ X _<br />

TRATADOR_ X __<br />

ALMACENADOR_ X __<br />

DISPONEDOR FINAL_ X _<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: Cuando se maneja <strong>el</strong> producto <strong>en</strong> tambores, se <strong>de</strong>be utilizar siempre botas <strong>de</strong><br />

seguridad, guantes y equipo a<strong>de</strong>cuado <strong>para</strong> su levantami<strong>en</strong>to.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Se <strong>de</strong>be almac<strong>en</strong>ar <strong>en</strong> un lugar frio, seco y bi<strong>en</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do. Los<br />

empaques <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te i<strong>de</strong>ntificados y cerrados. Se <strong>de</strong>be evitar <strong>la</strong> luz<br />

directa con <strong>el</strong> sol, fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> alta temperatura y ag<strong>en</strong>tes oxidantes.<br />

Los residuos no pue<strong>de</strong>n estar <strong>en</strong> un lugar don<strong>de</strong> contamin<strong>en</strong> <strong>el</strong> su<strong>el</strong>o o agua y <strong>en</strong><br />

g<strong>en</strong>eral <strong>el</strong> medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

Recicle o disponga <strong>de</strong> acuerdo a <strong>la</strong>s regu<strong>la</strong>ciones exist<strong>en</strong>tes, preferiblem<strong>en</strong>te con un<br />

contratista reconocido.<br />

64


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ x _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR __ x _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA<br />

___<br />

Durante su manejo evitar <strong>el</strong> contacto con<br />

<strong>el</strong> agua porque produce emulsión. Si <strong>en</strong>tra<br />

al su<strong>el</strong>o se absorberá <strong>en</strong> <strong>la</strong>s partícu<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />

este y per<strong>de</strong>rá su movilidad. Los tambores<br />

<strong>de</strong> 55 galones <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y<br />

retornados al suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y<br />

2”<br />

TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

BOMBEROS:<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

CRUZ ROJA:<br />

POLICIA:<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

CERCANO:<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Se recomi<strong>en</strong>dan gafas <strong>de</strong> seguridad o careta <strong>para</strong><br />

evitar <strong>el</strong> contacto con <strong>los</strong> ojos, utilizar botas y guantes industriales, <strong>la</strong>s zonas <strong>de</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong><br />

expuestas al <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser <strong>la</strong>vadas varias veces <strong>en</strong> <strong>el</strong> día con jabón y agua, <strong>la</strong>s<br />

ropas <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser <strong>la</strong>vadas con agua o <strong>en</strong> seco. Las conc<strong>en</strong>traciones<br />

atmosféricas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> mant<strong>en</strong>erse <strong>en</strong> <strong>los</strong> mínimos valores posibles. Utilizar respirador con<br />

purificador <strong>de</strong> aire, su ingestión pue<strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar mareos o malestar estomacal.<br />

C<strong>la</strong>sificado como residuo p<strong>el</strong>igroso bajo <strong>el</strong> <strong>de</strong>creto 4741 d<strong>el</strong> 2005. Transportar <strong>en</strong><br />

vehícu<strong>los</strong> <strong>en</strong> bu<strong>en</strong> estado e i<strong>de</strong>ntificados con lo exigido <strong>en</strong> <strong>la</strong> resolución 1609 <strong>de</strong> 2002.<br />

Decreto 4741 <strong>de</strong> 2005: Por <strong>el</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta parcialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción y manejo <strong>de</strong><br />

<strong>los</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión integral. Resolución 1609 <strong>de</strong><br />

2002: Por <strong>el</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> manejo y transporte terrestre automotor <strong>de</strong> mercancías<br />

p<strong>el</strong>igrosas <strong>en</strong> carretera.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos c<strong>la</strong>sificados como hidrocarburos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como agua y su<strong>el</strong>o.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ ___<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

SUELO _ X _ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

_ X _<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES ___ DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

_ X _ EN MAS DETALLE.<br />

65


6.5.2 “ANEXO 4”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

THINER<br />

Activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>los</strong> vehícu<strong>los</strong> y repuestos individuales.<br />

Elem<strong>en</strong>to utilizado como solv<strong>en</strong>te y ad<strong>el</strong>gazante <strong>de</strong> pinturas.<br />

Elem<strong>en</strong>to químico estable (CICLOHEXANONA). C 6 H 10 O.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ X __ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE _ X _<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO___ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

Reacciona viol<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>te con oxidantes fuertes. Ataca químicam<strong>en</strong>te muchos plásticos.<br />

La sustancia pue<strong>de</strong> ser absorbida por <strong>el</strong> organismo por <strong>la</strong>s tres vías: inha<strong>la</strong>toria,<br />

ingestiva y <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>. La sustancia irrita <strong>los</strong> ojos, <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> y <strong>el</strong> tracto respiratorio. La sustancia<br />

afecta <strong>el</strong> sistema nervioso. El líquido <strong>el</strong>imina <strong>la</strong> grasa natural <strong>de</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>.<br />

Evitar contacto con ag<strong>en</strong>tes oxidantes fuertes. Pue<strong>de</strong> causar ignición espontanea y<br />

reacción viol<strong>en</strong>ta. Pue<strong>de</strong> atacar plásticos, resinas y goma. Evitar <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>en</strong><br />

condiciones altas <strong>de</strong> calor l<strong>la</strong>mas o fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ignición. En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio mitigar con<br />

Polvo Químico Seco, AFFF, Espuma Química, Halonn, Dióxido <strong>de</strong> Carbono. Rociar<br />

agua <strong>para</strong> mant<strong>en</strong>er fríos <strong>los</strong> cont<strong>en</strong>edores expuestos al fuego.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR _ X _ TRANSPORTADOR _ X _<br />

TRATADOR _ X _<br />

ALMACENADOR _ X _<br />

DISPONEDOR FINAL_ X _<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: Material inf<strong>la</strong>mable. Se<strong>para</strong>r <strong>de</strong> oxidantes y <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> combustión Evite<br />

cualquier contacto o inha<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> producto y no coma, beba ni fume durante su<br />

manipu<strong>la</strong>ción. Almac<strong>en</strong>e <strong>en</strong> <strong>los</strong> recipi<strong>en</strong>tes originales cerrados herméticam<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> sitio<br />

bi<strong>en</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do exclusivo <strong>para</strong> productos químicos. Separe <strong>la</strong> ropa <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

calle. Lave y disponga a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>los</strong> <strong>en</strong>vases vacíos y <strong>los</strong> residuos.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Después <strong>de</strong> su uso se pue<strong>de</strong> acopiar <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo ton<strong>el</strong> <strong>de</strong> aceites<br />

usados sin ningún problema. Proteger contra daño físico. Almac<strong>en</strong>ar <strong>en</strong> un área fría,<br />

bi<strong>en</strong> v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>da, lejos <strong>de</strong> cualquier área don<strong>de</strong> pueda ocurrir p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> fuego.<br />

En <strong>la</strong>s áreas <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to y uso <strong>de</strong>b<strong>en</strong> prohibirse fumar. Usar equipo y<br />

herrami<strong>en</strong>ta antichispa, incluye v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción antiexp<strong>los</strong>ión a ras <strong>de</strong> su<strong>el</strong>o. Separe <strong>de</strong><br />

oxidantes. Ataca a muchos plásticos.<br />

66


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ x _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ x _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA<br />

___<br />

Durante su manejo evitar <strong>el</strong> contacto con<br />

<strong>el</strong> agua porque produce emulsión. Si <strong>en</strong>tra<br />

al su<strong>el</strong>o se absorberá <strong>en</strong> <strong>la</strong>s partícu<strong>la</strong>s <strong>de</strong><br />

este y per<strong>de</strong>rá su movilidad. Los tambores<br />

<strong>de</strong> 55 galones <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y<br />

retornados al suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y<br />

2”<br />

TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

BOMBEROS:<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

CRUZ ROJA:<br />

POLICIA:<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

CERCANO:<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto. Inha<strong>la</strong>ción: Protección respiratoria contra vapores orgánicos.<br />

En caso <strong>de</strong> contacto: Lavar <strong>los</strong> ojos con sufici<strong>en</strong>te agua por lo m<strong>en</strong>os 15 minutos y<br />

aplicar gotas <strong>de</strong> agua <strong>de</strong>sti<strong>la</strong>da. En caso <strong>de</strong> ingestión, cuando este químico ha sido<br />

ingerido, inmediatam<strong>en</strong>te recibir at<strong>en</strong>ción médica. Si <strong>la</strong> persona no es asistida<br />

rápidam<strong>en</strong>te, hacer que vomite tocándose <strong>el</strong> fondo <strong>de</strong> <strong>la</strong> garganta con sus <strong>de</strong>dos o<br />

dándole jarabe vomitivo <strong>en</strong> su <strong>en</strong>vase directam<strong>en</strong>te.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo.<br />

Para <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> producto se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> requerimi<strong>en</strong>tos<br />

establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> Norma técnica Colombiana 4435. C<strong>la</strong>sificación ICONTEC 3.3 Líquido<br />

combustible.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos consi<strong>de</strong>rados como residuos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como agua y su<strong>el</strong>o.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ ___<br />

SUELO _ X _ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

_ X _<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES ___ DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO _ X _ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

67


6.5.3 “ANEXO 5”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

A.C.P.M. RESIDUAL<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong> DIESEL según su kilometraje.<br />

Combustible DIESEL.<br />

Mezc<strong>la</strong> compleja <strong>de</strong> hidrocarburos <strong>en</strong>tre C 9 y C 20 , principalm<strong>en</strong>te alifáticos y<br />

<strong>en</strong> m<strong>en</strong>or proporción olefinicos, nart<strong>en</strong>icos y aromáticos.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ x __ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE _ x __<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO _ x __ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

PREVENCION.<br />

Liquido combustible, vapor inf<strong>la</strong>mable. Gases producto <strong>de</strong> combustión, son tóxicos. Los<br />

vapores pue<strong>de</strong>n formar mezc<strong>la</strong>s exp<strong>los</strong>ivas con <strong>el</strong> aire. Pue<strong>de</strong>n viajar a <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

ignición y <strong>de</strong>volverse <strong>en</strong>c<strong>en</strong>didos. En conc<strong>en</strong>traciones altas <strong>de</strong> vapor produce irritación<br />

<strong>de</strong> ojos, nariz, garganta y pulmones. Pue<strong>de</strong> afectar <strong>el</strong> sistema nervioso c<strong>en</strong>tral<br />

ocasionando dolor <strong>de</strong> cabeza, mareo, adormecimi<strong>en</strong>to, fatiga, pérdida <strong>de</strong> conci<strong>en</strong>cia,<br />

coma, fallo respiratorio y muerte. Incompatible con oxidantes fuertes como acido nítrico,<br />

hipoclorito <strong>de</strong> sodio.<br />

Evitar l<strong>la</strong>mas, evitar chispas y fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> calor. NO FUMAR, mant<strong>en</strong>er bu<strong>en</strong>a<br />

aireación. Evite formar neblinas y g<strong>en</strong>erar vapores. Mant<strong>en</strong>er <strong>en</strong> sitios v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>dos,<br />

extracción localizada, protección respiratoria. Usar traje <strong>de</strong> protección y guantes, usar<br />

gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad. En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio utilizar dióxido <strong>de</strong> carbono, polvo<br />

químico seco o espuma regu<strong>la</strong>r.<br />

FABRICANTE _ x __ ACOPIADOR __ x _ TRANSPORTADOR __ x _<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

TRATADOR _ x __<br />

ALMACENADOR _ x __<br />

DISPONEDOR FINAL _ x __<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Almac<strong>en</strong>ar <strong>en</strong> lugares v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>dos y secos, lejos <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ignición, conectar a tierra<br />

cont<strong>en</strong>edores y tuberías, evite g<strong>en</strong>erar vapores o neblinas, no realice operaciones <strong>de</strong><br />

sifón con <strong>la</strong> boca.<br />

68


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ x _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA __ SE PUEDE CONTROLAR _ x _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA<br />

___<br />

No permita su <strong>en</strong>trada a <strong>de</strong>sagües, ríos y<br />

otras fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua. Toxico <strong>para</strong> <strong>la</strong> vida<br />

acuática. Los tambores <strong>de</strong> 55 galones<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y retornados al<br />

suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y<br />

2”<br />

TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

BOMBEROS:<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

CRUZ ROJA:<br />

POLICIA:<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

CERCANO:<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto. En caso <strong>de</strong> contacto con <strong>los</strong> ojos <strong>la</strong>var con agua tibia a baja<br />

presión durante 15 minutos, separe <strong>los</strong> parpados <strong>para</strong> facilitar <strong>la</strong> p<strong>en</strong>etración d<strong>el</strong> agua. En<br />

caso <strong>de</strong> inha<strong>la</strong>ción, tras<strong>la</strong>dar a <strong>la</strong> persona a un lugar v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do, evite <strong>el</strong> contacto directo<br />

boca a boca, si se pres<strong>en</strong>ta dificultad respiratoria suministrar oxig<strong>en</strong>o con monitoreo. Tras<br />

<strong>el</strong> contacto prolongado con <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> pue<strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar inf<strong>la</strong>mación d<strong>el</strong> tejido, <strong>de</strong>coloración y<br />

dolor agudo. Su ingestión g<strong>en</strong>era disturbios gastrointestinales, vomito y diarrea.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo.<br />

Para <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> producto se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> requerimi<strong>en</strong>tos<br />

establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> Norma técnica Colombiana 4435. C<strong>la</strong>sificación ICONTEC 3.3 Líquido<br />

combustible.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> combustibles y tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> sus residuos<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como <strong>el</strong> agua.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ _ X _<br />

SUELO ___ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

___<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES ___ DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS _ X _ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

69


6.5.4 “ANEXO 6”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

LIQUIDO DE FRENOS.<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong> según su kilometraje.<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO. Liquido <strong>para</strong> fr<strong>en</strong>os hidráulicos tipo DOT – 4.<br />

COMPONENTES.<br />

Mezc<strong>la</strong> <strong>de</strong> glicoles y éteres <strong>de</strong> glicol.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ x __ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE _ x __<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO___ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

Cuando se cali<strong>en</strong>ta, <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong> humos tóxicos e irritantes. La exposición a vapores a<br />

altas conc<strong>en</strong>traciones pue<strong>de</strong> causar irritación <strong>de</strong> nariz, garganta y sistema respiratorio.<br />

La ingestión pue<strong>de</strong> causar somnol<strong>en</strong>cia, mareos, náuseas y vómitos. El líquido pue<strong>de</strong><br />

causar irritación <strong>de</strong> <strong>la</strong> conjuntiva y posiblem<strong>en</strong>te daño <strong>en</strong> <strong>la</strong> córnea. El contacto directo<br />

con <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> pue<strong>de</strong> causar irritación. El contacto repetido o prolongado pue<strong>de</strong> producir<br />

Eliminación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s grasas naturales <strong>de</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>, originando irritación y <strong>de</strong>rmatitis.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción local a<strong>de</strong>cuada. No fumar y evitar todas <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes posibles <strong>de</strong> ignición,<br />

evitar <strong>el</strong> contacto prolongado y <strong>la</strong> inha<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> vapores. Usar gafas ajustadas <strong>de</strong><br />

seguridad. En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio utilizar dióxido <strong>de</strong> carbono, polvo químico seco o<br />

espuma regu<strong>la</strong>r.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR _ x __ TRANSPORTADOR _ x __<br />

TRATADOR _ x __<br />

ALMACENADOR _ x __<br />

DISPONEDOR FINAL___<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: No fumar, comer y beber durante <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> producto. Llevar equipos<br />

<strong>de</strong> protección a<strong>de</strong>cuados, <strong>para</strong> evitar <strong>el</strong> contacto o <strong>la</strong> inha<strong>la</strong>ción prolongada d<strong>el</strong><br />

producto. Lavarse <strong>la</strong>s manos usando un jabón. Eliminar todas <strong>la</strong>s posibles fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong><br />

ignición d<strong>el</strong> área <strong>de</strong> manejo y almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> material; evitar chispas, l<strong>la</strong>mas,<br />

<strong>el</strong>ectricidad estática.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Almac<strong>en</strong>ar a temperatura ambi<strong>en</strong>te, <strong>en</strong> áreas frescos y bi<strong>en</strong><br />

v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>dos. Eliminar todas <strong>la</strong>s posibles fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ignición. Los materiales a<strong>de</strong>cuados<br />

<strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to son acero inoxidable y acero suave (bajo cont<strong>en</strong>ido <strong>en</strong> carbono).<br />

70


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _x_ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ x _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA ___<br />

Recic<strong>la</strong>r <strong>el</strong> material cada que sea posible. TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

Disolver o mezc<strong>la</strong>r <strong>el</strong> material con un<br />

disolv<strong>en</strong>te combustible y quemarlo <strong>en</strong> un BOMBEROS:<br />

incinerador químico equipado con un<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

<strong>de</strong>purador <strong>de</strong> humos. Rotu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te<br />

<strong>los</strong> cont<strong>en</strong>edores <strong>de</strong> este material como CRUZ ROJA:<br />

residuo p<strong>el</strong>igroso. Los tambores <strong>de</strong> 55<br />

galones <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y retornados<br />

POLICIA:<br />

al suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera CERCANO:<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y DIRECCION:<br />

2”<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto. Las bu<strong>en</strong>as prácticas <strong>en</strong> <strong>el</strong> trabajo y <strong>la</strong> adopción <strong>de</strong> medidas<br />

higiénicas personales, reduc<strong>en</strong> exposiciones innecesarias. Deb<strong>en</strong> usarse duchas <strong>de</strong> agua<br />

cali<strong>en</strong>te. Usar jabón y no otros disolv<strong>en</strong>tes. Tanto <strong>la</strong> ropa como <strong>los</strong> útiles <strong>de</strong>b<strong>en</strong> cambiarse<br />

frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te y limpiarse <strong>en</strong> seco. La ropa muy contaminada <strong>de</strong>be cambiarse<br />

inmediatam<strong>en</strong>te. Debe revisarse <strong>el</strong> estado <strong>de</strong> <strong>los</strong> guantes <strong>para</strong> evitar una contaminación<br />

interna. Utilizar cremas <strong>para</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> <strong>de</strong>spués d<strong>el</strong> trabajo.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo.<br />

Para <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> producto se <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>los</strong> requerimi<strong>en</strong>tos<br />

establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong> Norma técnica Colombiana 4435. C<strong>la</strong>sificación ICONTEC 3.3 Líquido<br />

combustible.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos químicos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como <strong>el</strong> agua.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ _ X _<br />

SUELO ___ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

___<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES ___ DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA _ X _ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

71


6.5.5 “ANEXO 7”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

BATERIA SELLADA DE PLOMO ACIDO.<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to prev<strong>en</strong>tivo d<strong>el</strong> vehículo según su tiempo <strong>de</strong> uso.<br />

Batería s<strong>el</strong><strong>la</strong>da <strong>de</strong> plomo acido. Batería mojada no <strong>de</strong>rramable.<br />

Plomo. Dióxido <strong>de</strong> plomo. Sulfato <strong>de</strong> plomo. Acido sulfúrico. Material d<strong>el</strong><br />

armazón.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ X __ SOLIDO_ X __ GASEOSO_ X __<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE___<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

CORROSIVO_ X __ TOXICO_ X __ REACTIVO___<br />

Exposición a ácido sulfúrico, plomo, dióxido <strong>de</strong> plomo, o sulfato <strong>de</strong> plomo pue<strong>de</strong><br />

suce<strong>de</strong>r si se daña <strong>el</strong> armazón s<strong>el</strong><strong>la</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> batería. Sobre exposición crónica: La<br />

persona se cansa fácilm<strong>en</strong>te, pérdida d<strong>el</strong> apetito, irritabilidad, sabor metálico, insomnio,<br />

tóxico al sistema nervioso, riñones y sistema reproductivo. Sobre exposición aguda:<br />

Constipación, vómitos, línea azul <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>en</strong>cías, muñecas y tobil<strong>los</strong> débiles, pérdida <strong>de</strong><br />

peso, pi<strong>el</strong> amarill<strong>en</strong>ta. Exposición respiratoria al ácido sulfúrico <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire aum<strong>en</strong>tará <strong>el</strong><br />

daño a <strong>los</strong> pulmones y otras condiciones pulmonares. Los efectos dañinos d<strong>el</strong> plomo<br />

aum<strong>en</strong>tan <strong>para</strong> personas con <strong>de</strong>fici<strong>en</strong>cias alim<strong>en</strong>ticias <strong>de</strong> calcio, hierro y zinc.<br />

Sálgase al aire fresco. Si persist<strong>en</strong> <strong>los</strong> síntomas, obt<strong>en</strong>ga at<strong>en</strong>ción médica. Si estal<strong>la</strong><br />

una c<strong>el</strong>da, <strong>en</strong>juague con cantida<strong>de</strong>s abundantes <strong>de</strong> agua tibia corri<strong>en</strong>do durante un<br />

período máximo <strong>de</strong> 15 minutos. Obt<strong>en</strong>ga at<strong>en</strong>ción médica inmediatam<strong>en</strong>te <strong>para</strong> <strong>los</strong><br />

ojos. Lave <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> con agua y jabón. Quite todas <strong>la</strong>s pr<strong>en</strong>das contaminadas. La ingestión<br />

<strong>de</strong> sustancias químicas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s baterías pue<strong>de</strong> ser dañina. No provoque <strong>el</strong> vómito.<br />

Diluya al dar leche y agua. No proporcione nada por vía oral a una persona<br />

inconsci<strong>en</strong>te.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR_ X __ TRANSPORTADOR___<br />

TRATADOR_ X __<br />

ALMACENADOR___<br />

DISPONEDOR FINAL_ X __<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> <strong>de</strong>rrame: No suce<strong>de</strong>rá a m<strong>en</strong>os que <strong>el</strong> armazón sea dañado o<br />

t<strong>en</strong>ga fuga. En este caso, levante <strong>los</strong> materiales dañados y colóqu<strong>el</strong>os <strong>en</strong> un recipi<strong>en</strong>te,<br />

luego neutralice <strong>el</strong> ácido sulfúrico con cal, carbonato <strong>de</strong> sodio o bicarbonato <strong>de</strong> sodio.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Almac<strong>en</strong>e <strong>en</strong> un lugar seco y v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do. No almac<strong>en</strong>e <strong>en</strong> un<br />

recipi<strong>en</strong>te hermético. No permita que materiales metálicos u otros materiales<br />

conductivos hagan cortocircuito con <strong>la</strong>s terminales.<br />

72


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ X _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ X _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA ___<br />

Para <strong>el</strong> transporte d<strong>el</strong> material: <strong>los</strong> TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

requisitos <strong>de</strong> transporte incluy<strong>en</strong>:<br />

1) La batería <strong>de</strong>be ser <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te BOMBEROS:<br />

empaquetada <strong>de</strong> tal manera <strong>para</strong> prev<strong>en</strong>ir<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

<strong>la</strong> posibilidad <strong>de</strong> crear un cortocircuito.<br />

2) La batería y <strong>la</strong> <strong>en</strong>voltura exterior <strong>de</strong>b<strong>en</strong> CRUZ ROJA:<br />

t<strong>en</strong>er una etiqueta que dice<br />

“NONSPILLABLE” (No <strong>de</strong>rramable) o<br />

POLICIA:<br />

“NONSPILLABLE BATTERY”<br />

(Batería no <strong>de</strong>rramable).<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio: Apague <strong>el</strong> fuego CERCANO:<br />

con un ag<strong>en</strong>te apto <strong>para</strong> <strong>los</strong> materiales<br />

combustibles que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran cerca.<br />

Enfríe <strong>el</strong> exterior <strong>de</strong> <strong>la</strong> batería si está DIRECCION:<br />

expuesta al fuego <strong>para</strong> prev<strong>en</strong>ir o <strong>de</strong>t<strong>en</strong>er<br />

<strong>la</strong> liberación <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>de</strong><br />

plomo y emanaciones.<br />

TELEFONO:<br />

Si <strong>el</strong> producto está involucrado <strong>en</strong> un inc<strong>en</strong>dio, pue<strong>de</strong> causar <strong>la</strong> liberación <strong>de</strong> polvo y<br />

emanaciones y se recomi<strong>en</strong>da <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> una máscara facial. Use siempre l<strong>en</strong>tes/gafas <strong>de</strong><br />

seguridad al trabajar con baterías y c<strong>el</strong>das. Use guantes siempre al manejar <strong>la</strong>s baterías<br />

SLA. Cargue <strong>la</strong>s baterías <strong>en</strong> un lugar v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

Norma técnica colombiana NTC 393 numerales (6.3.1 y 6.3.2)<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos que g<strong>en</strong>eran residuos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como agua y su<strong>el</strong>o.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ _ X _<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

SUELO _ X _ AGRESIVO ___<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

___<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO _ X _ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR _ X _ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES _ X _<br />

DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

73


6.5.6 “ANEXO 8”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

RESIDUOS DE PINTURA.<br />

Re<strong>para</strong>ción <strong>de</strong> lámina <strong>en</strong> vehícu<strong>los</strong> colisionados.<br />

Residuos sólidos <strong>de</strong> pinturas automotrices.<br />

Pintura <strong>en</strong> estado sólido, solv<strong>en</strong>tes y thiner contaminado.<br />

ESTADO. LIQUIDO ___ SOLIDO_ X _ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE_ X _<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO___ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

Producto que <strong>en</strong> <strong>de</strong>scomposición g<strong>en</strong>era monóxido <strong>de</strong> carbono, óxidos metálicos y<br />

óxidos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tales. Irritación primaria <strong>en</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>. Irritación primaria <strong>en</strong> mucosas.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

V<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción local a<strong>de</strong>cuada. No fumar y evitar todas <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes posibles <strong>de</strong> ignición,<br />

evitar <strong>el</strong> contacto prolongado y <strong>la</strong> inha<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> vapores. Usar gafas ajustadas <strong>de</strong><br />

seguridad. En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio utilizar dióxido <strong>de</strong> carbono, polvo químico seco o<br />

espuma regu<strong>la</strong>r.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR_ X __ TRANSPORTADOR_ X _<br />

TRATADOR___<br />

ALMACENADOR_ X __<br />

DISPONEDOR FINAL___<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: <strong>para</strong> su manipu<strong>la</strong>ción se recomi<strong>en</strong>da utilizar guantes <strong>de</strong> nitrilo, gafas <strong>de</strong><br />

seguridad, d<strong>el</strong>antal <strong>de</strong> nitrilo o cuero y respirador con cartuchos <strong>para</strong> vapores<br />

orgánicos.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Almac<strong>en</strong>ar alejados <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ignición almac<strong>en</strong>ar <strong>en</strong> lugares<br />

v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>dos y proteger <strong>de</strong> temperaturas superiores a <strong>los</strong> 30ªC.<br />

74


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ X _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ X _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA ___<br />

Recic<strong>la</strong>r <strong>el</strong> material cada que sea posible. TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

Disolver o mezc<strong>la</strong>r <strong>el</strong> material con un<br />

disolv<strong>en</strong>te combustible y quemarlo <strong>en</strong> un BOMBEROS:<br />

incinerador químico equipado con un<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

<strong>de</strong>purador <strong>de</strong> humos. Rotu<strong>la</strong>r <strong>de</strong>bidam<strong>en</strong>te<br />

<strong>los</strong> cont<strong>en</strong>edores <strong>de</strong> este material como CRUZ ROJA:<br />

residuo p<strong>el</strong>igroso. Los tambores <strong>de</strong> 55<br />

galones <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y retornados<br />

POLICIA:<br />

al suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera CERCANO:<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y DIRECCION:<br />

2”<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto. Tanto <strong>la</strong> ropa como <strong>los</strong> útiles <strong>de</strong>b<strong>en</strong> cambiarse frecu<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te y<br />

limpiarse <strong>en</strong> seco. La ropa muy contaminada <strong>de</strong>be cambiarse inmediatam<strong>en</strong>te. Debe<br />

revisarse <strong>el</strong> estado <strong>de</strong> <strong>los</strong> guantes <strong>para</strong> evitar una contaminación interna. Utilizar cremas<br />

<strong>para</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> <strong>de</strong>spués d<strong>el</strong> trabajo.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo. Decreto 4741<br />

<strong>de</strong> 2005: Por <strong>el</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta parcialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción y manejo <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos<br />

p<strong>el</strong>igrosos g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión integral. Resolución 1609 <strong>de</strong> 2002: Por <strong>el</strong><br />

cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> manejo y transporte terrestre automotor <strong>de</strong> mercancías p<strong>el</strong>igrosas<br />

<strong>en</strong> carretera.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos químicos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como agua, su<strong>el</strong>o y aire.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ ___<br />

SUELO _ X _ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

_ X _<br />

AIRE _ X _ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES _ X _<br />

DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

75


6.5.7 “ANEXO 9”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

GRASAS LUBRICANTES.<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong> según su kilometraje.<br />

Grasa lubricante.<br />

Grasa lubricante a base <strong>de</strong> b<strong>en</strong>tonita organofílica activada con acetona y con <strong>el</strong><br />

agregado <strong>de</strong> aceite mineral <strong>para</strong>fínico. La base lubricante conti<strong>en</strong>e m<strong>en</strong>os d<strong>el</strong> 3% <strong>de</strong><br />

PCA, s (extracto DMSO medido según IP 346).<br />

ESTADO. LIQUIDO _ x __ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE___<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

CORROSIVO___ TOXICO _ x __ REACTIVO___<br />

G<strong>en</strong>era un impacto <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> alto ya que este <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to flota <strong>en</strong> <strong>el</strong> agua y pue<strong>de</strong><br />

obstruir tomas <strong>de</strong> agua. Pres<strong>en</strong>ta baja toxicidad oral. La absorción intestinal es muy<br />

limitada. La ingestión acci<strong>de</strong>ntal <strong>de</strong> gran<strong>de</strong>s cantida<strong>de</strong>s pue<strong>de</strong> provocar irritación d<strong>el</strong><br />

a<strong>para</strong>to digestivo, náuseas, vómitos y diarrea. Contactos con <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>: Exposiciones<br />

cortas pue<strong>de</strong>n causar sequedad y <strong>en</strong>rojecimi<strong>en</strong>to. Contactos prolongados provocan<br />

escozor e irritación, e incluso <strong>de</strong>rmatitis, por <strong>el</strong>iminación <strong>de</strong> <strong>la</strong>s grasas naturales.<br />

Este material reacciona viol<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>te con ag<strong>en</strong>tes oxidantes. Al cal<strong>en</strong>tarse o quemarse<br />

se <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>n conc<strong>en</strong>traciones tóxicas <strong>de</strong> monóxido <strong>de</strong> carbono, dióxido <strong>de</strong> carbono,<br />

al<strong>de</strong>hídos irritantes y cetonas, calcio, sodio, litio, bisulfuro <strong>de</strong> molib<strong>de</strong>no. No fumar y<br />

evitar todas <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes posibles <strong>de</strong> ignición, evitar <strong>el</strong> contacto prolongado y <strong>la</strong><br />

inha<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> vapores. Usar gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad. En caso <strong>de</strong> inc<strong>en</strong>dio utilizar<br />

dióxido <strong>de</strong> carbono, polvo químico seco o espuma regu<strong>la</strong>r.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR_ X __ TRANSPORTADOR_ X __<br />

TRATADOR_ X __<br />

ALMACENADOR_ X __<br />

DISPONEDOR FINAL___<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: Utilizar equipos <strong>de</strong> protección a<strong>de</strong>cuados <strong>para</strong> evitar <strong>el</strong> contacto prolongado<br />

con <strong>el</strong> producto. Eliminar <strong>la</strong>s fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> ignición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s zonas <strong>de</strong> manipu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong><br />

producto. No soldar ni realizar ninguna actividad que g<strong>en</strong>ere chispas <strong>en</strong> áreas próximas<br />

al almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to d<strong>el</strong> producto.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: Almac<strong>en</strong>ar <strong>en</strong> lugar cubierto, seco y v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>do lejos <strong>de</strong> sifones o<br />

<strong>de</strong>sagües. Evitar <strong>la</strong>s temperaturas superiores a 50ºC.<br />

76


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ X _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ X _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA ___<br />

No permita su <strong>en</strong>trada a <strong>de</strong>sagües, ríos y TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

otras fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua. Toxico <strong>para</strong> <strong>la</strong> vida<br />

acuática. Los tambores <strong>de</strong> 55 galones BOMBEROS:<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser dr<strong>en</strong>ados y retornados al<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

suplidor, o ser <strong>en</strong>viado a un<br />

reacondicionado <strong>de</strong> tambores <strong>de</strong> manera CRUZ ROJA:<br />

prev<strong>en</strong>tiva sin remover <strong>la</strong>s marcas y<br />

ley<strong>en</strong>das <strong>de</strong> i<strong>de</strong>ntificación. En caso <strong>de</strong><br />

POLICIA:<br />

transportes y/o <strong>de</strong>rrame ver “ANEXOS 1 Y CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

2” Disolver o mezc<strong>la</strong>r <strong>el</strong> material con un CERCANO:<br />

disolv<strong>en</strong>te combustible y quemarlo <strong>en</strong> un<br />

incinerador químico equipado con un<br />

<strong>de</strong>purador <strong>de</strong> humos.<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto Ingestión: No provocar <strong>el</strong> vómito. Si <strong>la</strong> víctima está consci<strong>en</strong>te<br />

suministrarle agua o leche. Acudir al médico inmediatam<strong>en</strong>te. Contacto/pi<strong>el</strong>: Lavar con<br />

abundante agua y jabón. Empapar <strong>la</strong>s ropas contaminadas d<strong>el</strong> producto con abundante<br />

agua y <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>rse <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s rápidam<strong>en</strong>te. No utilizar disolv<strong>en</strong>tes orgánicos. Ojos: Lavar<br />

con abundante agua durante al m<strong>en</strong>os 15 minutos. Acudir al médico.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo. Decreto 4741<br />

<strong>de</strong> 2005: Por <strong>el</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta parcialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción y manejo <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos<br />

p<strong>el</strong>igrosos g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión integral. Resolución 1609 <strong>de</strong> 2002: Por <strong>el</strong><br />

cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> manejo y transporte terrestre automotor <strong>de</strong> mercancías p<strong>el</strong>igrosas<br />

<strong>en</strong> carretera.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos c<strong>la</strong>sificados como hidrocarburos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como <strong>el</strong> agua.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ ___<br />

SUELO ___ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

_ X _<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES _ X _<br />

DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

77


6.5.8 “ANEXO 10”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

PROCESO:<br />

IDENTIFICACION<br />

DEL ELEMENTO.<br />

COMPONENTES.<br />

REFRIGERANTES.<br />

Mant<strong>en</strong>imi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> vehícu<strong>los</strong> según su kilometraje.<br />

Liquido refrigerante <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> motores.<br />

Líquido refrigerante a base <strong>de</strong> monoetil<strong>en</strong>glicol, mezc<strong>la</strong> <strong>de</strong> sales <strong>de</strong> ácidos carboxílicos,<br />

<strong>de</strong>rivados d<strong>el</strong> b<strong>en</strong>zotriazol y boratos, agua <strong>de</strong>smineralizada y colorante ver<strong>de</strong>.<br />

ESTADO. LIQUIDO _ x __ SOLIDO___ GASEOSO___<br />

INFECCIOSO___ RADIOACTIVO___ INFLAMABLE___<br />

CARACTERISITICAS<br />

DE PELIGROSIDAD.<br />

EXPLOSIVO___<br />

CORROSIVO___ TOXICO _ x __ REACTIVO___<br />

DESCRIPCION DE<br />

LA PELIGROSIDAD.<br />

El <strong>en</strong>vase vacío no <strong>de</strong>be ser soldado, cal<strong>en</strong>tado o perforado, <strong>de</strong>bido al riesgo <strong>de</strong><br />

exp<strong>los</strong>ión. El uso <strong>de</strong> presión <strong>para</strong> vaciar <strong>el</strong> tambor también podrá resultar <strong>en</strong> exp<strong>los</strong>ión.<br />

El contacto prolongado y repetido pue<strong>de</strong> causar <strong>el</strong> <strong>de</strong>s<strong>en</strong>grase <strong>de</strong> <strong>la</strong> pi<strong>el</strong> y pue<strong>de</strong> causar<br />

<strong>de</strong>sór<strong>de</strong>nes tales como <strong>de</strong>rmatitis.<br />

PREVENCION.<br />

ACTORES<br />

CONSIDERADOS EN<br />

EL MANEJO DEL<br />

ELEMENTO.<br />

Higi<strong>en</strong>izar ropas y zapatos luego <strong>de</strong> su utilización. Manipu<strong>la</strong>r con <strong>la</strong>s precauciones <strong>de</strong><br />

higi<strong>en</strong>e industrial a<strong>de</strong>cuadas y respetar <strong>la</strong>s practicas <strong>de</strong> seguridad. No comer, beber o<br />

fumar mi<strong>en</strong>tras se manipu<strong>la</strong>n productos químicos. Se<strong>para</strong>r <strong>la</strong>s ropas <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

ropas comunes.<br />

FABRICANTE___ ACOPIADOR_ X __ TRANSPORTADOR_ X __<br />

TRATADOR_ X __<br />

ALMACENADOR_ X __<br />

DISPONEDOR FINAL___<br />

MANEJO Y<br />

ALMACENAMIENTO<br />

DEL ELEMENTO<br />

DENTRO DE LA<br />

EMPRESA.<br />

Manejo: Manipu<strong>la</strong>r <strong>el</strong> producto <strong>en</strong> local con bu<strong>en</strong>a v<strong>en</strong>ti<strong>la</strong>ción natural o mecánica, <strong>de</strong><br />

modo <strong>de</strong> mant<strong>en</strong>er <strong>la</strong> conc<strong>en</strong>tración <strong>de</strong> <strong>los</strong> vapores bajo <strong>el</strong> Límite <strong>de</strong> Tolerancia. Todos<br />

<strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos conductores d<strong>el</strong> sistema <strong>en</strong> contacto con <strong>el</strong> producto <strong>de</strong>b<strong>en</strong> t<strong>en</strong>er<br />

<strong>de</strong>scarga <strong>el</strong>éctrica a tierra. Usar herrami<strong>en</strong>tas anti-chispas.<br />

Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to: El local <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>be t<strong>en</strong>er piso impermeable, ex<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

materiales combustibles y con dique <strong>de</strong> cont<strong>en</strong>ción <strong>para</strong> ret<strong>en</strong>er <strong>el</strong> producto <strong>en</strong> caso <strong>de</strong><br />

<strong>de</strong>rrame. Mant<strong>en</strong>ga <strong>el</strong> <strong>en</strong>vase cerrado mi<strong>en</strong>tras no lo use. No almac<strong>en</strong>e ni dirija cerca<br />

<strong>de</strong> alta temperatura o l<strong>la</strong>ma abierta. No almac<strong>en</strong>ar cerca <strong>de</strong> ácidos. Conti<strong>en</strong>e nitritos.<br />

78


RECOLECCION Y<br />

TRANSPORTE<br />

DEL ELEMENTO.<br />

PLAN DE<br />

CONTINGENCIA.<br />

RECURSOS<br />

PLAN DE<br />

EMERGENCIA.<br />

NORMATIVIDAD.<br />

PANORAMA DE<br />

RIESGO<br />

AMBIENTAL.<br />

FRECUENCIA DE RECOLECCION.<br />

CANTIDAD.<br />

UNA O DOS VECES AL MES _ X _ DESPRECIABLE ___<br />

UNA VEZ A LA SEMANA ___ SE PUEDE CONTROLAR _ X _<br />

UNA VEZ AL DIA ___ INCONTROLABLE ___<br />

CONTINUO DURANTE EL DIA<br />

___<br />

No permita su <strong>en</strong>trada a <strong>de</strong>sagües, ríos y<br />

otras fu<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> agua. Toxico <strong>para</strong> <strong>la</strong> vida<br />

acuática. Mant<strong>en</strong>er duchas <strong>de</strong><br />

emerg<strong>en</strong>cia y <strong>la</strong>vador <strong>de</strong> ojos<br />

disponibles <strong>en</strong> <strong>los</strong> locales don<strong>de</strong> haya<br />

manipu<strong>la</strong>ción d<strong>el</strong> producto. Evitar <strong>el</strong><br />

contacto prolongado o frecu<strong>en</strong>te con<br />

<strong>el</strong> producto. Disolver o mezc<strong>la</strong>r <strong>el</strong><br />

material con un disolv<strong>en</strong>te combustible y<br />

quemarlo <strong>en</strong> un incinerador químico<br />

equipado con un <strong>de</strong>purador <strong>de</strong> humos.<br />

TELEFONOS DE EMERGENCIA:<br />

BOMBEROS:<br />

DEFENSA CIVIL:<br />

CRUZ ROJA:<br />

POLICIA:<br />

CENTRO MEDICO ASISTENCIAL MAS<br />

CERCANO:<br />

DIRECCION:<br />

TELEFONO:<br />

Equipos <strong>de</strong> protección personal: Ojos: Gafas ajustadas <strong>de</strong> seguridad y pantal<strong>la</strong> facial.<br />

Manos Guantes <strong>de</strong> seguridad <strong>la</strong>rgos e impermeables. Pi<strong>el</strong>: Ropa protectora. Consultar<br />

material con un experto Ingestión: No provocar <strong>el</strong> vómito. Si <strong>la</strong> víctima está consci<strong>en</strong>te<br />

suministrarle agua o leche. Acudir al médico inmediatam<strong>en</strong>te. Contacto/pi<strong>el</strong>: Lavar con<br />

abundante agua y jabón. Empapar <strong>la</strong>s ropas contaminadas d<strong>el</strong> producto con abundante<br />

agua y <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>rse <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>s rápidam<strong>en</strong>te. No utilizar disolv<strong>en</strong>tes orgánicos. Ojos: Lavar<br />

con abundante agua durante al m<strong>en</strong>os 15 minutos. Acudir al médico.<br />

Para <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> este producto <strong>de</strong>berán cumplirse <strong>los</strong> requisitos establecidos <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

Ley 55 <strong>de</strong> 1993 <strong>para</strong> <strong>el</strong> uso <strong>de</strong> sustancias químicas <strong>en</strong> <strong>el</strong> puesto <strong>de</strong> trabajo. Decreto 4741<br />

<strong>de</strong> 2005: Por <strong>el</strong> cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta parcialm<strong>en</strong>te <strong>la</strong> prev<strong>en</strong>ción y manejo <strong>de</strong> <strong>los</strong> residuos<br />

p<strong>el</strong>igrosos g<strong>en</strong>erados <strong>en</strong> <strong>el</strong> marco <strong>de</strong> <strong>la</strong> gestión integral. Resolución 1609 <strong>de</strong> 2002: Por <strong>el</strong><br />

cual se reg<strong>la</strong>m<strong>en</strong>ta <strong>el</strong> manejo y transporte terrestre automotor <strong>de</strong> mercancías p<strong>el</strong>igrosas<br />

<strong>en</strong> carretera.<br />

ASPECTO AMBIENTAL: Consumo <strong>de</strong> productos quimicos.<br />

IMPACTO AMBIENTAL: Contaminación <strong>de</strong> recursos naturales como <strong>el</strong> agua.<br />

ALCANCE DEL<br />

MEDIO AFECTADO. PELIGROS DEL IMPACTO.<br />

IMPACTO.<br />

CONFINADO EN<br />

TALLER<br />

AGUA _ X _ INOFENCIVO ___ ___<br />

SUELO ___ AGRESIVO _ X _<br />

FUERA DEL<br />

TALLER<br />

_ X _<br />

AIRE ___ MUY PELIGROSO ___ CUMPLIMIENTO<br />

DE NORMA.<br />

PAISAJE<br />

___<br />

FRECUENCIA DEL IMPACTO.<br />

SI_ X _ NO__<br />

TRABAJADOR ___ UNA VEZ AL AÑO ___ OBSERVACIONES:<br />

SI TIENE ALGUNA<br />

PROBABILIDAD DEL<br />

IMPACTO.<br />

UNA VEZ AL MES _ X _<br />

DUDA EN EL<br />

MOMENTO DE<br />

DILIGENCIAR<br />

SEGURA ___ CADA 15 DIAS ___ ESTA PARTE DE<br />

LA FICHA,<br />

BASTANTE PROBABLE<br />

REMITACE AL<br />

_ X _ 1 O 2 VECES X SEMANA ___ GLOSARIO EN<br />

DONDE SE<br />

IMPROBABLE ___ DIA DE POR MEDIO ___ EXPLICA C/U DE<br />

LOS PUNTOS<br />

MENCIONADOS<br />

CONTINUA<br />

___ EN MAS DETALLE.<br />

79


6.5.9 “ANEXO 11”<br />

CONTROL DE GESTION<br />

VERSION: FECHA INGRESO: ULTIMA APROVACION:<br />

CODIGO:<br />

ASERRIN<br />

CONTAMINADO:<br />

HILAZA.<br />

RESIDUOS<br />

PLASTICOS.<br />

TRATAMIENTO DE OTRO TIPO DE RESIDUOS.<br />

El aserrín <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> haberse utilizado como material absorb<strong>en</strong>te <strong>en</strong> caso emerg<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> algún <strong>de</strong>rrame <strong>de</strong>be ser recogido y almac<strong>en</strong>ado <strong>en</strong> una bolsa plástica roja con <strong>la</strong><br />

etiqueta <strong>de</strong> “residuo contaminado y p<strong>el</strong>igroso”. Y no <strong>de</strong>be ser tratado por <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong><br />

aseo <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad sino por organismos especializados <strong>en</strong> <strong>el</strong>lo.<br />

Al igual que <strong>el</strong> aserrín, <strong>de</strong>be ser almac<strong>en</strong>ado <strong>en</strong> una bolsa plástica roja con <strong>la</strong> etiqueta<br />

<strong>de</strong> “residuo contaminado y p<strong>el</strong>igroso” <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> su uso y no <strong>de</strong>be mezc<strong>la</strong>rse con otros<br />

productos.<br />

Los residuos plásticos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser almac<strong>en</strong>ados <strong>en</strong> un mismo lugar y previam<strong>en</strong>te<br />

escurridos, por lo g<strong>en</strong>eral son bot<strong>el</strong><strong>la</strong>s, <strong>en</strong>vases y recipi<strong>en</strong>tes que han cont<strong>en</strong>ido<br />

aceites, lubricantes, refrigerantes, thiner y otros compon<strong>en</strong>tes consi<strong>de</strong>rados como<br />

residuos <strong>de</strong> alto riesgo. Estos <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser tratados por organismos especializados <strong>para</strong><br />

darles una bu<strong>en</strong>a disposición final y no por <strong>la</strong> empresa <strong>de</strong> aseo g<strong>en</strong>eral <strong>de</strong> <strong>la</strong> ciudad.<br />

6.6 . Definiciones c<strong>la</strong>ves <strong>para</strong> <strong>la</strong> rotu<strong>la</strong>ción, etiquetado y emba<strong>la</strong>je <strong>de</strong><br />

productos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

Para <strong>el</strong> mejor manejo <strong>de</strong> <strong>los</strong> productos consi<strong>de</strong>rados como p<strong>el</strong>igrosos, se<br />

recomi<strong>en</strong>da que <strong>los</strong> responsables <strong>de</strong> su manejo t<strong>en</strong>gan un conocimi<strong>en</strong>to<br />

preciso <strong>de</strong> cuáles son <strong>los</strong> sistemas <strong>de</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>para</strong> estos <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos y que<br />

<strong>los</strong> apliqu<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> manera a<strong>de</strong>cuada.<br />

A continuación explicaremos <strong>los</strong> términos r<strong>el</strong>acionados con <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong><br />

residuos p<strong>el</strong>igrosos <strong>para</strong> completar esta ficha <strong>de</strong> información realizada <strong>en</strong> esta<br />

<strong>propuesta</strong>.<br />

6.6.1 Etiqueta <strong>de</strong> producto p<strong>el</strong>igroso: Son aqu<strong>el</strong><strong>la</strong>s que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

<strong>en</strong>vase, empaque y/o emba<strong>la</strong>je d<strong>el</strong> producto p<strong>el</strong>igroso y proporcionan <strong>la</strong><br />

información necesaria sobre <strong>el</strong> manejo seguro y almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to,<br />

colores o símbo<strong>los</strong> <strong>de</strong> p<strong>el</strong>igrosidad (rótu<strong>los</strong>), indicaciones sobre riesgos<br />

y consejos <strong>de</strong> seguridad, es <strong>de</strong>cir, son <strong>la</strong>s advert<strong>en</strong>cias que se hac<strong>en</strong><br />

sobre <strong>el</strong> riesgo <strong>de</strong> un producto p<strong>el</strong>igroso. Las etiquetas <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar<br />

siempre <strong>en</strong> bu<strong>en</strong> estado y ser legibles.<br />

80


6.6.2 Rótu<strong>los</strong> <strong>de</strong> productos p<strong>el</strong>igrosos: Son aqu<strong>el</strong><strong>los</strong> que se ubican sobre<br />

<strong>la</strong>s unida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> transporte (cont<strong>en</strong>edores, carro tanques, <strong>en</strong>tre otros) y<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong>s etiquetas <strong>de</strong> <strong>los</strong> productos p<strong>el</strong>igrosos y, proporcionan <strong>la</strong><br />

información necesaria sobre <strong>la</strong> advert<strong>en</strong>cia d<strong>el</strong> riesgo d<strong>el</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>to<br />

mediante colores o símbo<strong>los</strong> <strong>de</strong> p<strong>el</strong>igrosidad que llevan <strong>el</strong> número <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

c<strong>la</strong>se pertin<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong> mitad inferior. Los rótu<strong>los</strong> <strong>de</strong>b<strong>en</strong> estar siempre <strong>en</strong><br />

bu<strong>en</strong> estado y ser legibles.<br />

Exist<strong>en</strong> varios sistemas <strong>de</strong> c<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> rotu<strong>la</strong>do <strong>para</strong> productos p<strong>el</strong>igrosos,<br />

a continuación mostraremos cuales son <strong>los</strong> más comunes y explicaremos como<br />

<strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser interpretados <strong>para</strong> darles un bu<strong>en</strong> uso <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s empresas.<br />

• NFPA (National Fire Protection Association) 704: Es utilizado <strong>en</strong><br />

etiquetas y <strong>en</strong> <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> tanques estacionarios y bo<strong>de</strong>gas,<br />

<strong>para</strong> comunicar e i<strong>de</strong>ntificar todos <strong>los</strong> riesgos inher<strong>en</strong>tes al producto<br />

p<strong>el</strong>igroso <strong>en</strong> un solo rótulo (salud, reactividad, inf<strong>la</strong>mabilidad y<br />

especiales). El rombo se divi<strong>de</strong> <strong>en</strong> 4 colores, don<strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>los</strong><br />

ti<strong>en</strong>e indicado <strong>el</strong> grado <strong>de</strong> p<strong>el</strong>igrosidad mediante una numeración <strong>en</strong>tre 0<br />

y 4.<br />

6.6.3 Diagrama 11: D<strong>en</strong>ominación y cont<strong>en</strong>ido d<strong>el</strong> Rotulo. 25<br />

PUEDE TENER<br />

DENOMINACIONDE DE 0 A 4.<br />

PUEDE TENER<br />

DENOMINACIONES DE 0 A 4.<br />

PUEDE TENER<br />

DENOMINACIONES DE 0 A 4.<br />

DENOMINACION DE RIESGOS<br />

ESPECIALES.<br />

25 www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_39.<br />

concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos químicos.<br />

81


6.6.4 Diagrama 12: Descripción <strong>de</strong> <strong>la</strong>s secciones d<strong>el</strong> rotulo.<br />

ROJO<br />

AMARILLO<br />

INFLAMABILIDAD: 4. Debajo <strong>de</strong> <strong>los</strong> 23ºC. 3. Debajo <strong>de</strong> <strong>los</strong> 38ºC.<br />

2. Debajo <strong>de</strong> <strong>los</strong> 93ºC. 1. Sobre <strong>los</strong> 93ºC. 0. No ar<strong>de</strong>.<br />

REACTIVIDAD: 4. Pue<strong>de</strong> explotar a presión y temperatura normal.<br />

3. Pue<strong>de</strong> explotar por un fuerte golpe o calor y confinami<strong>en</strong>to. 2.<br />

Posibilidad <strong>de</strong> cambio químico viol<strong>en</strong>to a <strong>el</strong>evada presión y<br />

temperatura. 1. Normalm<strong>en</strong>te estable pero se vu<strong>el</strong>ve inestable a<br />

presión y temperatura <strong>el</strong>evada. 0. Normalm<strong>en</strong>te estable, incluso<br />

bajo fuego.<br />

AZUL.<br />

SALUD: 4. Pue<strong>de</strong> ser mortal. 3. Pue<strong>de</strong> causar daño serio o<br />

perman<strong>en</strong>te. 2. Pue<strong>de</strong> causar incapacidad temporaria o daño<br />

residual. 1. Pue<strong>de</strong> causar irritación severa 0. No se espera daño.<br />

BLANCO<br />

RIESGOS ESPECIALES: W. No usar agua. OX. Oxidante. ACID.<br />

Ácido. ALK. Alcalino. COR. Corrosivo.<br />

Fu<strong>en</strong>te: 26<br />

26 Diagrama 11: www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_39.<br />

http://www.petrobras.com.ar/petrobras/internet_institucional/espanol/productos/lubricantes/automoviles/docum<strong>en</strong><br />

tos/msds%20-%20liq.%20fr<strong>en</strong>os%20lubrax%20rev0.pdf.<br />

82


• Naciones Unidas / NTC 1692: Aplica <strong>de</strong> manera g<strong>en</strong>eral <strong>para</strong><br />

transporte y <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>los</strong> productos p<strong>el</strong>igrosos. Está<br />

dividido <strong>en</strong> 9 c<strong>la</strong>ses y éstas a su vez <strong>en</strong> subc<strong>la</strong>ses, consignadas <strong>en</strong><br />

códigos específicos <strong>de</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te manera: 27<br />

NOMBRE DE LA CLASE O<br />

SUBCLASE DE CLASIFICACION<br />

DEL PRODUCTO PELIGROSO.<br />

CODIGO DE CLASE O SUBCLASE<br />

DEL ELEMENTO SEGÚN SUS<br />

CARACTERISTICAS. (1. O 2.1.)<br />

6.7 C<strong>la</strong>sificación <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos químicos según <strong>la</strong> UN/NTC 1692.<br />

C<strong>la</strong>se 1: Exp<strong>los</strong>ivos.<br />

C<strong>la</strong>se 2: Gases.<br />

C<strong>la</strong>se 3: Líquidos inf<strong>la</strong>mables<br />

C<strong>la</strong>se 4: Sólidos inf<strong>la</strong>mables.<br />

C<strong>la</strong>se 5: Combur<strong>en</strong>tes y peróxidos inf<strong>la</strong>mables.<br />

C<strong>la</strong>se 6: Sustancias toxicas e infecciosas.<br />

C<strong>la</strong>se 7: Sustancias radioactivas.<br />

C<strong>la</strong>se 8: Sustancias corrosivas.<br />

C<strong>la</strong>se 9: Sustancias p<strong>el</strong>igrosas varias.<br />

27 Cfr.<br />

www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_3<br />

9. concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos químicos. Consultado <strong>el</strong> 09/09/10<br />

83


C<strong>la</strong>se 1.<br />

Exp<strong>los</strong>ivos: Sustancia sólida o líquida, o mezc<strong>la</strong> <strong>de</strong><br />

sustancias, que <strong>de</strong> manera espontánea por reacción<br />

química, pue<strong>de</strong>n <strong>de</strong>spr<strong>en</strong><strong>de</strong>r gases a una temperatura,<br />

presión y v<strong>el</strong>ocidad tales que caus<strong>en</strong> daños <strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

alre<strong>de</strong>dores. Esta c<strong>la</strong>se conti<strong>en</strong>e seis (6) divisiones y trece<br />

(13) grupos <strong>de</strong> compatibilidad.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.1: sustancias o artícu<strong>los</strong> que ofrec<strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> exp<strong>los</strong>ión <strong>en</strong> masa.<br />

Es <strong>de</strong>cir, que afecta toda <strong>la</strong> carga <strong>en</strong> forma instantánea.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.2: Sustancias o artícu<strong>los</strong> que ofrec<strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> proyección mas no<br />

exp<strong>los</strong>ión <strong>en</strong> masa.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.3: sustancias o artícu<strong>los</strong> que ofrec<strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> fuego y <strong>en</strong> m<strong>en</strong>or<br />

grado proyección <strong>de</strong> partícu<strong>la</strong>s, o ambos, mas no p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> exp<strong>los</strong>ión <strong>en</strong><br />

masa.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.4: Sustancias o artícu<strong>los</strong> que no repres<strong>en</strong>tan p<strong>el</strong>igro significativo.<br />

Pue<strong>de</strong>n <strong>en</strong>trar <strong>en</strong> ignición ev<strong>en</strong>tualm<strong>en</strong>te.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.5: Sustancias o artícu<strong>los</strong> muy ins<strong>en</strong>sibles que ofrec<strong>en</strong> <strong>en</strong><br />

condiciones especiales, p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> exp<strong>los</strong>ión <strong>en</strong> masa.<br />

Subc<strong>la</strong>se 1.6: Sustancias o artícu<strong>los</strong> extremadam<strong>en</strong>te ins<strong>en</strong>sibles que no<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> p<strong>el</strong>igro <strong>de</strong> exp<strong>los</strong>ión <strong>en</strong> masa.<br />

C<strong>la</strong>se 2.<br />

Gases: Son sustancias que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran totalm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> estado gaseoso a<br />

20ºC y una presión estándar <strong>de</strong> 101.3 Kpa (gases: comprimidos, licuados y<br />

criogénicos, <strong>en</strong> solución). Esta c<strong>la</strong>se conti<strong>en</strong>e <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes divisiones:<br />

Subc<strong>la</strong>se 2.1 Gas inf<strong>la</strong>mable: pue<strong>de</strong>n inc<strong>en</strong>diarse<br />

fácilm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>el</strong> aire cuando se mezc<strong>la</strong>n <strong>en</strong> proporciones<br />

inferiores o iguales al 13% <strong>en</strong> volum<strong>en</strong>.<br />

84


Subc<strong>la</strong>se 2.2 Gas no inf<strong>la</strong>mable: no tóxicos; Pue<strong>de</strong>n ser<br />

asfixiantes simples u oxidantes.<br />

Subc<strong>la</strong>se 2.3 Gas tóxico: Ocasionan p<strong>el</strong>igros <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

salud, son tóxicos o corrosivos.<br />

C<strong>la</strong>se 3.<br />

Líquidos inf<strong>la</strong>mables: Líquidos, o mezc<strong>la</strong> <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>los</strong>, o<br />

líquidos que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> sólidos o <strong>en</strong> susp<strong>en</strong>sión (por<br />

ejemplo: pinturas, barnices, <strong>la</strong>cas, etc., pero sin incluir<br />

sustancias que se c<strong>la</strong>sifican <strong>de</strong> otra parte por sus<br />

características <strong>de</strong> p<strong>el</strong>igro), que emit<strong>en</strong> vapores inf<strong>la</strong>mables<br />

a temperaturas máximas <strong>de</strong> 60,5°C, <strong>en</strong> <strong>en</strong>sayos <strong>en</strong> cop a cerrada, o máximo<br />

60,6°C <strong>en</strong> <strong>en</strong>sayos <strong>de</strong> copa abierta, <strong>de</strong>nominado común m<strong>en</strong>te como punto <strong>de</strong><br />

inf<strong>la</strong>mación. Sin embargo, <strong>los</strong> líquidos con punto <strong>de</strong> inf<strong>la</strong>mación superior a<br />

35°C, que no manti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> combustión, no es necesar io consi<strong>de</strong>rar<strong>los</strong> como<br />

inf<strong>la</strong>mables <strong>para</strong> <strong>el</strong> propósito <strong>de</strong> <strong>la</strong> norma NTC 1692. Los líquidos pres<strong>en</strong>tados<br />

<strong>para</strong> transporte a temperaturas que se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> su punto <strong>de</strong> inf<strong>la</strong>mación o<br />

por <strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> él, se consi<strong>de</strong>ran <strong>en</strong> cualquier caso como líquidos inf<strong>la</strong>mables.<br />

Los líquidos inf<strong>la</strong>mables también incluy<strong>en</strong> sustancias que son transportadas o<br />

pres<strong>en</strong>tadas <strong>para</strong> transporte a temperaturas <strong>el</strong>evadas <strong>en</strong> estado líquido, y que<br />

emanan vapores inf<strong>la</strong>mables a <strong>la</strong> máxima temperatura <strong>de</strong> transporte o por<br />

<strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> <strong>el</strong><strong>la</strong>. 28<br />

28<br />

Cfr. www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_39.<br />

concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos químicos. Consultado <strong>el</strong> 09/09/10<br />

85


C<strong>la</strong>se 4.<br />

Sólidos inf<strong>la</strong>mables: Sustancias sólidas que, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s condiciones que se dan<br />

durante <strong>el</strong> transporte, se <strong>en</strong>ci<strong>en</strong><strong>de</strong>n con facilidad o pue<strong>de</strong>n causar o activar<br />

inc<strong>en</strong>dios por fricción; sustancias autoreactivas o afines que experim<strong>en</strong>tan una<br />

fuerte reacción exotérmica; exp<strong>los</strong>ivos ins<strong>en</strong>sibilizados que pue<strong>de</strong>n explotar si<br />

no están sufici<strong>en</strong>tem<strong>en</strong>te diluidos. Compr<strong>en</strong><strong>de</strong>n tres (3) divisiones:<br />

Subc<strong>la</strong>se 4.1 Sólido inf<strong>la</strong>mable: Son aqu<strong>el</strong><strong>los</strong> que bajo<br />

condiciones <strong>de</strong> transporte son combustibles o<br />

pue<strong>de</strong>n contribuir al fuego por fricción.<br />

Subc<strong>la</strong>se 4.2 Sólidos espontáneam<strong>en</strong>te combustibles:<br />

Son aqu<strong>el</strong><strong>los</strong> que se cali<strong>en</strong>tan espontáneam<strong>en</strong>te al<br />

contacto con <strong>el</strong> aire bajo condiciones normales.<br />

Subc<strong>la</strong>se 4.2 Sólidos que emit<strong>en</strong> gases inf<strong>la</strong>mables al<br />

contacto con <strong>el</strong> agua: Son aqu<strong>el</strong><strong>los</strong> que reaccionan<br />

viol<strong>en</strong>tam<strong>en</strong>te con <strong>el</strong> agua o que emit<strong>en</strong> gases que<br />

se pue<strong>de</strong>n inf<strong>la</strong>mar <strong>en</strong> cantida<strong>de</strong>s p<strong>el</strong>igrosas cuando<br />

<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> contacto con <strong>el</strong><strong>la</strong>. 29<br />

29<br />

Cfr. www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_39.<br />

concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos químicos. Consultado <strong>el</strong> 09/09/10<br />

86


C<strong>la</strong>se 5.<br />

Oxidantes y peróxidos orgánicos.<br />

Subc<strong>la</strong>se 5.1 Sustancias Oxidantes: Sustancias que, sin<br />

ser necesariam<strong>en</strong>te combustibles, pue<strong>de</strong>n liberar oxíg<strong>en</strong>o y<br />

<strong>en</strong> consecu<strong>en</strong>cia estimu<strong>la</strong>r <strong>la</strong> combustión y aum<strong>en</strong>tar <strong>la</strong><br />

v<strong>el</strong>ocidad <strong>de</strong> un inc<strong>en</strong>dio <strong>en</strong> otro material.<br />

Subc<strong>la</strong>se 5.2 Peróxidos orgánicos: Sustancias orgánicas<br />

que conti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> estructura bival<strong>en</strong>te O-O y que pue<strong>de</strong>n<br />

consi<strong>de</strong>rarse <strong>de</strong>rivados d<strong>el</strong> peróxido <strong>de</strong> hidróg<strong>en</strong>o, <strong>en</strong> <strong>el</strong><br />

que uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> átomos <strong>de</strong> hidróg<strong>en</strong>o, o ambos, han sido<br />

reemp<strong>la</strong>zados por radicales orgánicos. Son sustancias<br />

térmicam<strong>en</strong>te inestables que pue<strong>de</strong>n sufrir una<br />

<strong>de</strong>scomposición exotérmica autoac<strong>el</strong>erada.<br />

C<strong>la</strong>se 6.<br />

Sustancias tóxicas e infecciosas.<br />

Subc<strong>la</strong>se 6.1 Sustancias Tóxicas: Sustancias que pue<strong>de</strong>n<br />

causar <strong>la</strong> muerte o lesiones graves o que pue<strong>de</strong>n ser<br />

nocivas <strong>para</strong> <strong>la</strong> salud humana, si se ingier<strong>en</strong> o inha<strong>la</strong>n o<br />

<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> contacto con <strong>la</strong> pi<strong>el</strong>. 30<br />

30 Cfr. www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_complem<strong>en</strong>tarias_congreso_39<br />

concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos químicos. Consultado <strong>el</strong> 09/09/10<br />

87


Subc<strong>la</strong>se 6.2 sustancias Infecciosas: Sustancias que<br />

conti<strong>en</strong><strong>en</strong> microorganismos viables como: bacterias, virus,<br />

parásitos, hongos y rikettsias, o recombinantes, híbridos o<br />

mutantes, que se sabe causan <strong>en</strong>fermeda<strong>de</strong>s <strong>en</strong> <strong>los</strong><br />

animales o <strong>en</strong> <strong>los</strong> humanos.<br />

C<strong>la</strong>se 7.<br />

Sustancias radiactivas: Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> por sustancia<br />

radiactiva toda aqu<strong>el</strong><strong>la</strong> cuya actividad sea superior a 70<br />

kBq/kg (0,002 mCi/g). Por actividad específica se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong><br />

<strong>en</strong> este contexto, <strong>la</strong> actividad por unidad <strong>de</strong> masa <strong>de</strong> un<br />

radionúclido ó, respecto <strong>de</strong> un material <strong>en</strong> <strong>el</strong> que un<br />

radionúclido t<strong>en</strong>ga una distribución uniforme.<br />

C<strong>la</strong>se 8.<br />

Sustancias corrosivas: Sustancias que por su acción<br />

química, causan lesiones graves a <strong>los</strong> tejidos vivos que<br />

<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> contacto o si se produce un escape pue<strong>de</strong>n<br />

causar daños <strong>de</strong> consi<strong>de</strong>ración a otras mercancías, o a <strong>los</strong><br />

medios <strong>de</strong> transporte, o incluso <strong>de</strong>struir<strong>los</strong>.<br />

C<strong>la</strong>se 9.<br />

Sustancias p<strong>el</strong>igrosas varias Compr<strong>en</strong><strong>de</strong> sustancias y<br />

objetos que durante <strong>el</strong> transporte, pres<strong>en</strong>tan un riesgo<br />

difer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s otras c<strong>la</strong>ses. En esta c<strong>la</strong>se se incluy<strong>en</strong><br />

sustancias <strong>en</strong> estado líquido <strong>para</strong> ser transportadas a<br />

temperaturas iguales o superiores a 100° C o sustan cias <strong>en</strong><br />

estado sólido <strong>para</strong> ser transportadas a temperaturas iguales o superiores a<br />

240° C.<br />

88


Subc<strong>la</strong>se 9.2 Sustancias que produc<strong>en</strong> contaminación<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>: por bioacumu<strong>la</strong>ción o por toxicidad a <strong>la</strong><br />

vida acuática o terrestre (contaminante <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>).<br />

Como complem<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> anterior información anexaremos <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te matriz<br />

<strong>de</strong> compatibilidad que nos sirve como guía <strong>para</strong> almac<strong>en</strong>ar productos químicos<br />

<strong>de</strong> manera segura, <strong>en</strong> especial <strong>en</strong> lugares muy estrechos. Lo más aconsejable<br />

es asignar espacios sufici<strong>en</strong>tes <strong>para</strong> se<strong>para</strong>r a<strong>de</strong>cuadam<strong>en</strong>te <strong>los</strong> riesgos y<br />

seguir <strong>la</strong>s indicaciones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s hojas <strong>de</strong> seguridad <strong>de</strong> <strong>los</strong> productos a manipu<strong>la</strong>r.<br />

6.7.1 Diagrama 13: Matriz <strong>de</strong> compatibilidad <strong>para</strong> <strong>el</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to <strong>de</strong><br />

productos p<strong>el</strong>igrosos. 31<br />

1<br />

1 2,1<br />

2,1 2,2<br />

2,2 3<br />

3 4,1<br />

4,1 4,2<br />

4,2 4,3<br />

4,3 5,1<br />

5,1 5,2<br />

5,2 6,1<br />

6,1 7<br />

7 8<br />

8 9<br />

9<br />

ROJO<br />

AMARILLO<br />

VERDE<br />

BLANCO<br />

TOTALMENTE SEPARADO: Significa colocado <strong>en</strong> compartim<strong>en</strong>tos<br />

se<strong>para</strong>dos o bo<strong>de</strong>ga aparte.<br />

SEPARADO DE: Colocados <strong>en</strong> distintos compartim<strong>en</strong>tos, pue<strong>de</strong><br />

requerirse una se<strong>para</strong>ción longitudinal o vertical,<br />

LEJOS DE: Pue<strong>de</strong> estar colocado <strong>en</strong> <strong>el</strong> mismo compartim<strong>en</strong>to.<br />

NO SE RECOMIENDA SEPARACION ESPECIAL: consultar con <strong>el</strong><br />

responsable d<strong>el</strong> programa <strong>de</strong> manejo <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos.<br />

31 Diagrama 12: Concesionaria TIBITOC S.A. Dirección <strong>de</strong> gestión HSEQ. Manejo <strong>de</strong> productos<br />

químicos parte 1. Almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to.2005.<br />

89


7 CONCLUSIONES.<br />

• La g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos pret<strong>en</strong><strong>de</strong> ayudar al proceso<br />

<strong>de</strong> s<strong>en</strong>sibilización a niv<strong>el</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> organizaciones <strong>de</strong> este tipo, es<br />

por esto que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> un inicio explica <strong>de</strong> manera <strong>de</strong>tal<strong>la</strong>da conceptos,<br />

principios y métodos a seguir <strong>para</strong> <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> una gestión<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> efici<strong>en</strong>te <strong>de</strong>s<strong>de</strong> <strong>la</strong> parte operativa y técnica <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

concesionarias hasta <strong>la</strong> parte ger<strong>en</strong>cial y administrativa, es un<br />

docum<strong>en</strong>to que pue<strong>de</strong> estar al alcance <strong>de</strong> toda persona <strong>para</strong> que<br />

resu<strong>el</strong>va dudas, inquietu<strong>de</strong>s o amplíe su información sobre cómo se<br />

<strong>de</strong>be actuar sobre un sistema <strong>de</strong> gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> implem<strong>en</strong>tado y<br />

reconociéndose como parte <strong>de</strong> él.<br />

• Esta <strong>propuesta</strong> ayuda a <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>r a <strong>los</strong> operarios <strong>la</strong> composición,<br />

manipu<strong>la</strong>ción apropiada y <strong>los</strong> alcances a niv<strong>el</strong> <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> que cada<br />

<strong>el</strong>em<strong>en</strong>to pue<strong>de</strong> g<strong>en</strong>erar, establece una difer<strong>en</strong>ciación c<strong>la</strong>ra <strong>en</strong>tre<br />

impacto y aspecto y resu<strong>el</strong>ve <strong>en</strong> un panorama <strong>de</strong> riesgo <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>la</strong>s<br />

frecu<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> recolección, probabilida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> un posible impacto<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y su manera <strong>de</strong> prev<strong>en</strong>irlo, <strong>la</strong> parte normativa a <strong>la</strong> cual hace<br />

refer<strong>en</strong>cia <strong>la</strong> manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong> cada uno <strong>de</strong> <strong>los</strong> <strong>el</strong>em<strong>en</strong>tos consi<strong>de</strong>rados<br />

<strong>en</strong>tre otros factores que <strong>de</strong>b<strong>en</strong> ser analizados y tomados <strong>en</strong><br />

consi<strong>de</strong>ración <strong>para</strong> establecer p<strong>la</strong>nes estratégicos <strong>para</strong> <strong>el</strong> acopio,<br />

transporte y manipu<strong>la</strong>ción <strong>de</strong>ntro y fuera <strong>de</strong> <strong>la</strong> empresa <strong>para</strong> evitar una<br />

posible contaminación al medio ambi<strong>en</strong>te.<br />

• Esta <strong>propuesta</strong> ayudara a restablecer objetivos y cumplimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> metas<br />

<strong>en</strong> un periodo <strong>de</strong> tiempo real, con <strong>el</strong> seguimi<strong>en</strong>to perman<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> alta<br />

dirección, trabajar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s inconformida<strong>de</strong>s y solucionar <strong>los</strong> problemas<br />

<strong>de</strong>s<strong>de</strong> su fu<strong>en</strong>te, no por periodos <strong>de</strong> tiempo parciales, así mismo a<br />

g<strong>en</strong>erar un reor<strong>de</strong>nami<strong>en</strong>to <strong>en</strong> <strong>el</strong> manejo <strong>de</strong> docum<strong>en</strong>tos y registros<br />

90


<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es <strong>de</strong> <strong>la</strong> compañía, g<strong>en</strong>erar docum<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> fácil <strong>en</strong>t<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to<br />

y acceso <strong>para</strong> <strong>la</strong> parte operativa don<strong>de</strong> se divulgue <strong>el</strong> porqué <strong>la</strong><br />

importancia d<strong>el</strong> recic<strong>la</strong>je, <strong>el</strong> bu<strong>en</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to y <strong>la</strong> minimización <strong>de</strong><br />

residuos, esto g<strong>en</strong>erará <strong>de</strong> manera positiva una mayor calidad d<strong>el</strong><br />

producto y una mayor confianza <strong>en</strong> <strong>la</strong> ca<strong>de</strong>na productiva, cli<strong>en</strong>tes,<br />

proveedores, y <strong>el</strong><strong>los</strong> como comerciantes <strong>en</strong> un mercado bastante<br />

competitivo.<br />

91


8 BIBLIOGRAFÍA:<br />

• Conesa Fernán<strong>de</strong>z, Vic<strong>en</strong>te. Auditorias medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es, guía<br />

metodológica. 2ª edición. Editorial Mundi-Pr<strong>en</strong>sa, Madrid 1997. Política<br />

<strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> residuos p<strong>el</strong>igrosos. La gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

empresa. 1ª Edición. Editorial Mundi-Pr<strong>en</strong>sa. Madrid 1997.<br />

• Av<strong>el</strong><strong>la</strong>neda Cusaria. Alfonso. Gestión <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y p<strong>la</strong>nificación d<strong>el</strong><br />

<strong>de</strong>sarrollo. Ecoe-ediciones. 2ª edición.<br />

• Córdoba Córdoba. Franklin. Fundam<strong>en</strong>tos pedagógicos <strong>para</strong> <strong>la</strong><br />

educación <strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Serie universitaria. Universidad <strong>de</strong> córdoba. Fondo<br />

editorial.<br />

• Hunt, David. Paral<strong>el</strong>ismos <strong>en</strong>tre gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> y gestión <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

calidad. La aproximación sistemática a <strong>la</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.<br />

Sistemas <strong>de</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. 1ª Edición. Editorial Mc Hill.<br />

Madrid 1996.<br />

• Johnson Catherine. Sistema <strong>de</strong> gestión medio<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong> principios y<br />

práctica. Editorial Mc Graw-Hill/interamericana <strong>de</strong> España s.a., 1996.<br />

• Revista CESVI Colombia. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> experim<strong>en</strong>tación y seguridad vial <strong>en</strong><br />

Colombia. Composición <strong>de</strong> <strong>la</strong> pintura automotriz. Edición 1ª.<br />

• Aceites Juanchito S.A.”_ Manizales. Diagnostico <strong>para</strong> manejo <strong>de</strong><br />

residuos industriales. Docum<strong>en</strong>to. Base <strong>de</strong> datos 2008. C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong><br />

recolección <strong>de</strong> residuos industriales e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> sistemas<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>es “.<br />

92


• Código <strong>de</strong> recursos naturales. Ley 23 d<strong>el</strong> 1973. Artícu<strong>los</strong> 2 y 4<br />

• Decreto ley 2811 <strong>de</strong> 1974<br />

• Código recursos naturales. Ley 253 d<strong>el</strong> 9 <strong>de</strong> <strong>en</strong>ero <strong>de</strong> 1996. Articulo 2.<br />

• Norma Técnica Colombiana NTC ISO 14001. Sistemas <strong>de</strong> gestión<br />

<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>. Requisitos con ori<strong>en</strong>tación <strong>para</strong> su uso.<br />

• www.<strong>la</strong>seguridad.ws/consejo/consejo/html/memorias/memorias_comple<br />

m<strong>en</strong>tarias_congreso_39. concesionaria tibitoc s.a._ manejo <strong>de</strong> productos<br />

químicos. O <strong>en</strong> <strong>el</strong> buscador <strong>de</strong> google se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra por Concesionaria<br />

TIBITOC S.A. Dirección <strong>de</strong> gestión HSEQ. Manejo <strong>de</strong> productos<br />

químicos.<br />

• http://www.petrobras.com.ar/petrobras/internet_institucional/espanol/pro<br />

ductos/lubricantes/automoviles/docum<strong>en</strong>tos/msds%20-<br />

%20liq.%20fr<strong>en</strong>os%20lubrax%20rev0.pdf.<br />

• www.ecoportal.net.<br />

• http://www.revistafuturos.info/futuros17/ge_<strong>ambi<strong>en</strong>tal</strong>.htm<br />

93

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!