Guillermo de Santis: "Cosmos y justicia en la obra de ... - Onomázein
Guillermo de Santis: "Cosmos y justicia en la obra de ... - Onomázein
Guillermo de Santis: "Cosmos y justicia en la obra de ... - Onomázein
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
240 BRENDA LÓPEZ<br />
investigación. Nos referimos, por ejemplo, a <strong>la</strong>s numerosas imág<strong>en</strong>es<br />
<strong>de</strong> figuras monstruosas (Gigantes, Titanes, Gorgonas, Harpías, por<br />
nombrar algunas) y <strong>de</strong> animales (serpi<strong>en</strong>tes, león, águi<strong>la</strong>s, etc.), <strong>en</strong><br />
cuyo análisis el profesor De <strong>Santis</strong> consi<strong>de</strong>ra, por una parte, los aportes<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> crítica contemporánea y, por otra, <strong>la</strong> significación que el<strong>la</strong>s<br />
pose<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> tradición cultural anterior a Esquilo, concedi<strong>en</strong>do especial<br />
at<strong>en</strong>ción a <strong>la</strong> re<strong>la</strong>ción intertextual que a través <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s se establece con<br />
<strong>la</strong> Teogonía <strong>de</strong> Hesíodo. Son consi<strong>de</strong>radas también <strong>la</strong>s imág<strong>en</strong>es <strong>de</strong><br />
“corrupción” <strong>de</strong> prácticas e instituciones sociales (ritos, sacrificios,<br />
fertilidad, matrimonio, normas <strong>de</strong> género, y <strong>la</strong> propia institución coral,<br />
parte integrante <strong>de</strong> <strong>la</strong> repres<strong>en</strong>tación trágica, <strong>en</strong>tre otras), aspectos que<br />
han sido objeto <strong>de</strong> reiterados análisis <strong>en</strong> <strong>la</strong>s últimas décadas, <strong>en</strong> especial<br />
por parte <strong>de</strong> <strong>la</strong> crítica anglosajona.<br />
Como dijimos, todas estas imág<strong>en</strong>es son integradas <strong>en</strong> el análisis<br />
<strong>en</strong> vistas <strong>de</strong>l modo <strong>de</strong> utilización, si<strong>en</strong>do tres <strong>la</strong>s características fundam<strong>en</strong>tales<br />
<strong>de</strong>l mecanismo <strong>de</strong> construcción y funcionami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
imág<strong>en</strong>es propuestas <strong>en</strong> este estudio: su integración <strong>en</strong> lo que el autor<br />
<strong>de</strong>nomina “climas simbólicos”, complejos <strong>en</strong> que estas se fusionan y<br />
adquier<strong>en</strong> nuevas significaciones <strong>en</strong> torno a un refer<strong>en</strong>te que <strong>la</strong>s aglutina;<br />
<strong>la</strong> utilización <strong>de</strong> dichos complejos simbólicos, <strong>de</strong>splegados a lo <strong>la</strong>rgo<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>obra</strong>s, <strong>en</strong> <strong>la</strong> configuración progresiva <strong>de</strong> <strong>la</strong>s imág<strong>en</strong>es/personajes<br />
c<strong>en</strong>trales <strong>en</strong> el<strong>la</strong>s, y el carácter argum<strong>en</strong>tativo <strong>de</strong> su uso, esto es, el<br />
valor <strong>de</strong> <strong>la</strong>s imág<strong>en</strong>es ya no solo <strong>en</strong> tanto ilustración <strong>de</strong> un personaje<br />
o elem<strong>en</strong>to, sino como argum<strong>en</strong>tos que contribuy<strong>en</strong> a <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>la</strong><br />
temática c<strong>en</strong>tral <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>obra</strong>s.<br />
En el análisis <strong>de</strong> ambas <strong>obra</strong>s <strong>de</strong> Esquilo, <strong>la</strong> gran variedad <strong>de</strong><br />
imág<strong>en</strong>es a <strong>la</strong>s que hemos aludido se fun<strong>de</strong>n <strong>en</strong> “climas simbólicos”<br />
que pose<strong>en</strong> un “eje <strong>de</strong> significación”: <strong>la</strong> lucha <strong>de</strong> ór<strong>de</strong>nes divinos, <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> que al or<strong>de</strong>n <strong>de</strong>l cosmos olímpico presidido por Zeus y su dike,<br />
bajo cuyo alero se inscribe a su vez el or<strong>de</strong>n <strong>de</strong> <strong>la</strong> polis, se opone un<br />
cosmos no-olímpico, aquel que Zeus <strong>de</strong>bió <strong>de</strong>rrotar para instaurar su<br />
dominio. En consecu<strong>en</strong>cia, <strong>la</strong>s distintas imág<strong>en</strong>es <strong>de</strong> bestialidad, monstruosidad<br />
y corrupción <strong>de</strong> instituciones, <strong>en</strong>tre otras, configuran climas<br />
simbólicos que connotan lo no-olímpico. Cada vez que alguna <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s<br />
es utilizada para caracterizar a un personaje o acción, son <strong>de</strong>finidos<br />
a través <strong>de</strong> <strong>la</strong> significación inher<strong>en</strong>te a todo el conjunto <strong>de</strong> imág<strong>en</strong>es.<br />
A su vez, el<strong>la</strong>s no solo <strong>de</strong>fin<strong>en</strong> a los personajes o acciones a <strong>la</strong>s que<br />
se aplican directam<strong>en</strong>te, sino que van configurando progresivam<strong>en</strong>te<br />
<strong>la</strong>s imág<strong>en</strong>es c<strong>en</strong>trales <strong>de</strong> <strong>la</strong>s <strong>obra</strong>s. Así, por ejemplo, <strong>en</strong> Agam<strong>en</strong>ón<br />
y Coéforas, todas estas imág<strong>en</strong>es asociadas a una esfera no-olímpica<br />
prefiguran <strong>la</strong> imag<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>s Erinias, <strong>de</strong> modo tal que <strong>la</strong> aparición <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong>s diosas como personajes <strong>en</strong> Euméni<strong>de</strong>s es ap<strong>en</strong>as <strong>la</strong> cristalización<br />
final <strong>de</strong> figuras que han sido <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>das a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>obra</strong>, <strong>de</strong>s<strong>de</strong>