Bienestar y trauma en personas adultas desplazadas por la violencia política
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
R. Abello, M. Amaris, A. B<strong>la</strong>nco, C. Madariaga, K. Manrique, M. Martínez, Y. Turizo, D. Díaz<br />
aus<strong>en</strong>cia de corre<strong>la</strong>ción, debido a que como se ha<br />
dicho anteriorm<strong>en</strong>te, “<strong>la</strong> es<strong>en</strong>cia del <strong>trauma</strong> es <strong>la</strong><br />
abrupta desintegración de nuestro mundo interior”<br />
(Janoff-Bulman, 1992 citado <strong>en</strong> B<strong>la</strong>nco & Díaz,<br />
2004), lo que afecta todos los ámbitos de <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia<br />
del ser humano, incluy<strong>en</strong>do su capacidad<br />
para p<strong>la</strong>ntearse metas.<br />
Cogniciones Irracionales Postraumáticas y<br />
<strong>Bi<strong>en</strong>estar</strong> Psicológico<br />
Se pres<strong>en</strong>tó una corre<strong>la</strong>ción negativa <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s<br />
cre<strong>en</strong>cias negativas hacia el yo y <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones<br />
de autoaceptación (r = -0,150 y p < 0,05), re<strong>la</strong>ciones<br />
positivas (r = -0,324 y p < 0,01), autonomía<br />
(r= -0,226 y p < 0,01), dominio del <strong>en</strong>torno (r=<br />
-0,220 y p < 0,01) y crecimi<strong>en</strong>to personal (r=<br />
-0,229 y p < 0,01).<br />
Foa & Cahill (2001), afirman que <strong>la</strong>s víctimas<br />
o sobrevivi<strong>en</strong>tes de los ev<strong>en</strong>tos traumáticos se v<strong>en</strong><br />
a sí mismos como <strong>personas</strong> débiles e incapaces de<br />
contro<strong>la</strong>r <strong>la</strong>s situaciones cotidianas del <strong>en</strong>torno,<br />
vi<strong>en</strong>do el mundo tan extremadam<strong>en</strong>te peligroso<br />
que los deja imposibilitados para ejercer cualquier<br />
acción fr<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> t<strong>en</strong>sión que experim<strong>en</strong>tan. Así,<br />
estas cre<strong>en</strong>cias negativas hacia el yo, pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong>s <strong>personas</strong> <strong>desp<strong>la</strong>zadas</strong>, crean una disminución <strong>en</strong><br />
<strong>la</strong> s<strong>en</strong>sación de contro<strong>la</strong>bilidad y seguridad fr<strong>en</strong>te<br />
al contexto donde viv<strong>en</strong>, lo cual podría incidir <strong>en</strong><br />
su capacidad para g<strong>en</strong>erar o<strong>por</strong>tunidades de mejora<br />
y para construir <strong>en</strong>tornos favorables para su adecuado<br />
desarrollo. El s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>to de incompet<strong>en</strong>cia<br />
pres<strong>en</strong>te <strong>en</strong> <strong>la</strong>s <strong>personas</strong> <strong>desp<strong>la</strong>zadas</strong> se reflejaría<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> baja autoaceptación y podría producirles <strong>la</strong><br />
idea de que carece de s<strong>en</strong>tido empr<strong>en</strong>der procesos<br />
de autodesarrollo o de crecimi<strong>en</strong>to personal.<br />
Asimismo disminuiría su autonomía, puesto que si<br />
no pose<strong>en</strong> confianza <strong>en</strong> sí mismos, mucho m<strong>en</strong>os<br />
s<strong>en</strong>tirán seguridad <strong>en</strong> sus convicciones.<br />
Por lo que respecta a <strong>la</strong> última dim<strong>en</strong>sión del<br />
bi<strong>en</strong>estar psicológico, el propósito de vida, no se<br />
<strong>en</strong>contró corre<strong>la</strong>ción con <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias negativas<br />
hacia sí mismo, lo que indica que <strong>la</strong> int<strong>en</strong>ción que<br />
ti<strong>en</strong>e una persona desp<strong>la</strong>zada de lograr el cumplimi<strong>en</strong>to<br />
de sus objetivos o metas <strong>en</strong> <strong>la</strong> vida no se<br />
re<strong>la</strong>ciona con <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias negativas que t<strong>en</strong>ga<br />
sobre sí.<br />
En lo refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias negativas del<br />
mundo se <strong>en</strong>contró una corre<strong>la</strong>ción positiva con<br />
<strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión propósito <strong>en</strong> <strong>la</strong> vida (r = 0,188, p <<br />
0,01), y una corre<strong>la</strong>ción negativa con <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión<br />
de re<strong>la</strong>ciones positivas (r = -0,214, p < 0,01).<br />
Según Janoff- Bulman (1989 citado <strong>en</strong> Rodríguez<br />
& Mor<strong>en</strong>o, 2006), <strong>la</strong>s <strong>personas</strong> que han sufrido<br />
alguna experi<strong>en</strong>cia traumática pres<strong>en</strong>tan una<br />
modificación <strong>en</strong> sus cre<strong>en</strong>cias: para ellos el mundo<br />
no es un lugar justo, y no se puede confiar <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />
bu<strong>en</strong>as int<strong>en</strong>ciones de otras <strong>personas</strong>. Los <strong>trauma</strong>s<br />
destrozan <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias, sólidam<strong>en</strong>te compartidas,<br />
respecto a que <strong>la</strong>s <strong>personas</strong> son bu<strong>en</strong>as, amables y<br />
honestas (B<strong>la</strong>nco & Díaz, 2004) dificultando de<br />
esta manera el establecimi<strong>en</strong>to de <strong>la</strong>s re<strong>la</strong>ciones<br />
de confianza y empatía con los otros.<br />
Por esta razón, se podría decir que <strong>la</strong>s <strong>personas</strong><br />
<strong>desp<strong>la</strong>zadas</strong> se aís<strong>la</strong>n del mundo, con el fin de protegerse<br />
de <strong>la</strong>s inseguridades de éste. Así se p<strong>la</strong>ntean<br />
metas y objetivos que los ayud<strong>en</strong> a crecer interiorm<strong>en</strong>te<br />
y contrarrestar <strong>la</strong>s implicaciones negativas<br />
de su <strong>en</strong>aj<strong>en</strong>ación.<br />
Por otra parte, no se <strong>en</strong>contró corre<strong>la</strong>ción<br />
significativa <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s cre<strong>en</strong>cias negativas hacia<br />
el mundo y <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones de autoaceptación,<br />
autonomía, dominio del <strong>en</strong>torno y crecimi<strong>en</strong>to<br />
personal. Esto podría deberse a que <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones<br />
m<strong>en</strong>cionadas anteriorm<strong>en</strong>te, correspond<strong>en</strong> a<br />
aspectos internos del sujeto y su re<strong>la</strong>ción consigo<br />
mismo, lo cual no necesariam<strong>en</strong>te implica una<br />
re<strong>la</strong>ción con el mundo.<br />
En lo refer<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> autoculpa, se <strong>en</strong>contró que<br />
existe una corre<strong>la</strong>ción negativa con <strong>la</strong> dim<strong>en</strong>sión<br />
de autoaceptación (r= -0,168, p < 0,05), lo que<br />
indica que <strong>la</strong>s <strong>personas</strong> <strong>en</strong> situación de desp<strong>la</strong>zami<strong>en</strong>to,<br />
que se si<strong>en</strong>t<strong>en</strong> culpables de su situación,<br />
pued<strong>en</strong> pres<strong>en</strong>tar dificultades para t<strong>en</strong>er s<strong>en</strong>timi<strong>en</strong>tos<br />
positivos hacia sí mismos. Castro (2002),<br />
afirma que <strong>la</strong> autoaceptación implica <strong>la</strong> capacidad<br />
de <strong>la</strong>s <strong>personas</strong> para s<strong>en</strong>tirse bi<strong>en</strong> respecto de <strong>la</strong>s<br />
consecu<strong>en</strong>cias del pasado. Sin embargo, se <strong>en</strong>contró<br />
que <strong>la</strong> pob<strong>la</strong>ción de estudio pres<strong>en</strong>ta altos índices<br />
de culpa re<strong>la</strong>cionados con <strong>la</strong> impot<strong>en</strong>cia, <strong>por</strong><br />
460 U n i v e r s i ta s P s yc h o l o g i ca V. 8 N o. 2 m ayo-ag o s t o 2009