proyecto de seguridad del paciente en hemodialisis - revista seden
proyecto de seguridad del paciente en hemodialisis - revista seden
proyecto de seguridad del paciente en hemodialisis - revista seden
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
PROYECTO DE SEGURIDAD<br />
DEL PACIENTE EN HEMODIALISIS<br />
EDUARDO GAROE FERNANDEZ GARCIA<br />
MERCEDES GONZALEZ VILCHEZ<br />
SONIA ALONSO BARAHONA<br />
FUNDACION HOSPITAL DE CALAHORRA. LOGROÑO<br />
LA RIOJA<br />
INTRODUCCION<br />
La <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> es un concepto <strong>de</strong> gran actualidad <strong>en</strong> nuestras organizaciones<br />
sanitarias. Se han <strong>de</strong>sarrollado iniciativas a nivel mundial, nacional y autonómico que empiezan a dar<br />
frutos y que <strong>de</strong>muestran la importancia que la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> ti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> lo que se refiere al<br />
propio tratami<strong>en</strong>to que recib<strong>en</strong> los <strong>paci<strong>en</strong>te</strong>s <strong>en</strong> los c<strong>en</strong>tros sociosanitarios. (1)<br />
Con el inicio <strong>de</strong> la <strong>en</strong>fermería mo<strong>de</strong>rna, Flor<strong>en</strong>ce Nightingale <strong>de</strong>mostró la importancia <strong>de</strong>l papel <strong>de</strong><br />
la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> el ámbito sanitario. (2)<br />
Se <strong>en</strong>ti<strong>en</strong><strong>de</strong> que la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>be ser un objetivo a alcanzar. Si se pret<strong>en</strong><strong>de</strong> que el <strong>paci<strong>en</strong>te</strong><br />
reciba un tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> calidad, la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l mismo <strong>de</strong>be estar pl<strong>en</strong>am<strong>en</strong>te integrada como una<br />
parte más <strong>de</strong>l tratami<strong>en</strong>to.<br />
En esta línea, nosotros <strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>de</strong>mos que <strong>en</strong> Hemodiálisis (HD) la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> es tan<br />
importante como el propio tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>purativo r<strong>en</strong>al y <strong>de</strong>bería estar integrado como parte <strong>de</strong>l<br />
mismo, t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta la exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l binomio <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> / monitor <strong>de</strong> HD.<br />
Por este motivo y <strong>en</strong>marcado <strong>en</strong> la realización <strong>de</strong> las I Jornadas <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l Paci<strong>en</strong>te,<br />
<strong>de</strong>sarrolladas <strong>en</strong> nuestro hospital <strong>en</strong> el año 2009; gestamos la creación y posterior <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> la<br />
<strong>de</strong>nominada Área <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l Paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Hemodiálisis.<br />
OBJETIVO<br />
‣ Mostrar la sistemática <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong> la puesta <strong>en</strong> marcha y <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l Área <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l<br />
<strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> hemodiálisis <strong>en</strong> la Fundación Hospital Calahorra (FHC).<br />
MATERIAL Y METODO<br />
Todo el trabajo <strong>de</strong>sarrollado <strong>en</strong> la creación y puesta <strong>en</strong> marcha <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> específica,<br />
se basa <strong>en</strong> el trabajo <strong>en</strong> equipo iniciado <strong>en</strong> el 2005, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>l Proceso <strong>de</strong> Calidad <strong>en</strong> HD (Fig1) , que<br />
está <strong>en</strong>marcado <strong>en</strong> el sistema <strong>de</strong> gestión <strong>de</strong> la FHC, basado <strong>en</strong> el mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> excel<strong>en</strong>cia EFQM.<br />
El <strong>en</strong>foque <strong>de</strong> la asist<strong>en</strong>cia clínica al <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> r<strong>en</strong>al es un <strong>en</strong>foque global y que permite varias<br />
alternativas <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to, por las que un <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> pue<strong>de</strong> ir rotando.<br />
Página 230
Figura 1<br />
PROCESOS ESTRATÉGICOS DEL HOSPITAL<br />
REPERCUSIÓN EN EL PROCESO DIALISIS<br />
REPERCUSIÓN EN EL PROCESO DIALISIS<br />
M<br />
I Proporcionar tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>purativo a <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> que pres<strong>en</strong>te indicación clinica/analítica<br />
S Asegurar la a<strong>de</strong>cuada monitorización <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> y <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> hemodiálisis<br />
I Individualizar el tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> acuerdo a las necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> cada <strong>paci<strong>en</strong>te</strong><br />
O<br />
Realizar dichas activida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> forma segura, logrando la satisfacción <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> con la calidad <strong>de</strong>l sevicio prestado.<br />
N<br />
PLANIFICACIÓN Y MEJORA CONTINUA<br />
REQUISITOS<br />
LEGALES<br />
OBJETIVOS<br />
E<br />
N<br />
T<br />
R<br />
A<br />
D<br />
A<br />
S<br />
C.Nefrología Criterios<br />
Urg<strong>en</strong>cias<br />
INDICACIÓN<br />
Hospitalización<br />
NEFRÓLOGO<br />
Traslados<br />
D Peritoneal<br />
Criterios<br />
Activida<strong>de</strong>s<br />
<strong>de</strong> mejora<br />
PREDIÁLISIS<br />
PROCESO DIALISIS<br />
PROCESOS<br />
DE APOYO<br />
ACTIVIDADES DE APOYO<br />
DIÁLISIS PERITONEAL<br />
(D.P.)<br />
HEMODIÁLISIS (HD)<br />
TRASPLANTE<br />
Datos actividad proceso.<br />
ACTIVIDADES DE APOYO<br />
Exitus letalis<br />
Traslado <strong>de</strong>finitivo<br />
Abandono <strong>de</strong> técnica<br />
Seguimi<strong>en</strong>to Indicadores<br />
(incluidos P. Apoyo)<br />
CONSULTAS H. DIA MEDICO ADMISION INFORMATICA RESIDUOS LENCERIA<br />
FARMACIA HOSPITALIZACION ARCHIVO M. PREVENTIVA MANTENIMIENTO<br />
ESTERILIZACION H. DOMICILIO RR:HH LOGISTICA(Compras) PSICOLOGO DE ALCER<br />
RX QUIROFANO LAB. A. C. HOSTELERIA LIMPIEZA<br />
AMBULANCIAS<br />
S<br />
A<br />
L<br />
I<br />
D<br />
A<br />
S<br />
S<br />
A<br />
T<br />
I<br />
S<br />
F<br />
A<br />
C<br />
C<br />
I<br />
Ó<br />
N<br />
Información<br />
para la Gestión<br />
<strong>de</strong>l proceso<br />
AREAS DE<br />
MEJORA<br />
Debido al mayor peso <strong>de</strong> la HD como alternativa terapéutica <strong>en</strong> nuestro hospital, el trabajo <strong>en</strong><br />
calidad se ori<strong>en</strong>tó inicialm<strong>en</strong>te hacia esa área.<br />
Se cons<strong>en</strong>suaron los sigui<strong>en</strong>tes datos como indicadores <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> proceso <strong>de</strong> HD:<br />
• Hipot<strong>en</strong>siones.<br />
• Fallo <strong>en</strong> la punción.<br />
• Caídas.<br />
• Infección <strong>de</strong> FAVI o injerto<br />
• Infección <strong>de</strong> catéter<br />
• Infección <strong>de</strong> orificio <strong>de</strong> catéter.<br />
Estos indicadores fueron sistemáticam<strong>en</strong>te recogidos <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2006 y han sido <strong>de</strong> gran utilidad para<br />
el trabajo <strong>en</strong> equipo <strong>de</strong>l Área <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l Paci<strong>en</strong>te <strong>en</strong> Hemodiálisis <strong>de</strong> la FHC (ASPHD-FHC).<br />
La ASPHD-FHC, vi<strong>en</strong>e <strong>de</strong>finida por la Unidad Funcional Específica <strong>en</strong> Gestión <strong>de</strong> Riesgos y<br />
Seguridad <strong>de</strong>l Paci<strong>en</strong>te (UFEGRS-FHC), que <strong>en</strong>globa otras áreas (Caídas, Hemo<strong>de</strong>rivados,<br />
intimidad, recién nacido sano, fugas, tratami<strong>en</strong>tos farmacológicos, ulceras por presión,<br />
infección nosocomial, maltrato a las personas mayores y flebitis bacteriana) y nace tras la<br />
realización <strong>de</strong> las I Jornadas <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> la FHC, <strong>en</strong> el año 2010 y como propuesta<br />
<strong>en</strong> la organización <strong>de</strong> las mismas.<br />
En Octubre <strong>de</strong> 2010 se crea el área <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> específica y se constituye el grupo <strong>de</strong> trabajo,<br />
formado por:<br />
• Responsable: D. Eduardo Garoé Fernán<strong>de</strong>z García. D.U.E. Coordinador <strong>de</strong> Enfermería <strong>de</strong> la<br />
Unidad <strong>de</strong> Diálisis <strong>de</strong> la FHC.<br />
• Miembros <strong>de</strong>l equipo: Dña. Merce<strong>de</strong>s González Vílchez, F.E. Nefrología, propietario <strong>de</strong>l<br />
proceso <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong> la Unidad <strong>de</strong> Diálisis y el personal <strong>de</strong> <strong>en</strong>fermería <strong>de</strong> la Unidad.<br />
Reunido el equipo con una periodicidad quinc<strong>en</strong>al, com<strong>en</strong>zamos a trabajar <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong>l<br />
Análisis Modal <strong>de</strong> Fallos y Efectos (AMFE), herrami<strong>en</strong>ta imprescindible <strong>en</strong> materia <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l<br />
<strong>paci<strong>en</strong>te</strong> (3 y 4) .<br />
Un AMFE es un procedimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> análisis <strong>de</strong> los posibles fallos <strong>en</strong> un sistema concreto (<strong>en</strong> este<br />
caso la sesión <strong>de</strong> HD) y <strong>de</strong>terminado por la gravedad o por los efectos que produce el fallo <strong>en</strong> el<br />
sistema. Utilizado inicialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> el mundo industrial <strong>de</strong>l automóvil, sus aplicaciones actuales<br />
abarcan también al mundo sanitario (3) .<br />
Página 231
Los compon<strong>en</strong>tes es<strong>en</strong>ciales <strong>de</strong>l AMFE <strong>de</strong>l área <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> son los sigui<strong>en</strong>tes:<br />
‣ Modo <strong>de</strong> Fallo: Error pot<strong>en</strong>cial que pue<strong>de</strong> suce<strong>de</strong>r sobre el <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> cualquiera <strong>de</strong> las<br />
fases <strong>de</strong>l proceso. La división por fases <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> la sesión <strong>de</strong> HD simplificó este<br />
trabajo.<br />
‣ Efecto: Impacto que pue<strong>de</strong> llegar a t<strong>en</strong>er sobre el <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> el fallo concreto.<br />
‣ Causas: Cual es la etiología que pue<strong>de</strong> producirlo.<br />
‣ Método <strong>de</strong> <strong>de</strong>tección: Como se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>tectar el error.<br />
Tabla 1<br />
A partir <strong>de</strong> estos compon<strong>en</strong>tes se realiza una<br />
valoración sobre la gravedad, frecu<strong>en</strong>cia u<br />
ocurr<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>tectabilidad, <strong>de</strong> cada modo <strong>de</strong><br />
fallo, tal y como se establece <strong>en</strong> la tabla adjunta<br />
(Tabla1) (4).<br />
Las reuniones <strong>de</strong>l equipo <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong>l área<br />
<strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> consolidan está puntuación por<br />
medio <strong>de</strong>l cons<strong>en</strong>so <strong>de</strong> los miembros.<br />
De la puntuación obt<strong>en</strong>ida tras esta valoración, a cada modo <strong>de</strong> fallo se le otorga un valor<br />
<strong>de</strong>nominado Número <strong>de</strong> Prioridad <strong>de</strong> Riesgo (NPR), que es el producto <strong>de</strong> la valoración <strong>de</strong> la<br />
frecu<strong>en</strong>cia, gravedad y <strong>de</strong>tección <strong>de</strong>l error y que or<strong>de</strong>na los riesgos o errores por or<strong>de</strong>n <strong>de</strong><br />
importancia. (5) .<br />
En función <strong>de</strong> la gravedad o importancia <strong>de</strong>l NPR <strong>en</strong> el proceso, se actuará con mayor o m<strong>en</strong>or<br />
premura <strong>en</strong> el <strong>de</strong>sarrollo e implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> las acciones <strong>de</strong> mejora necesarias.<br />
Tras un periodo <strong>de</strong> tiempo establecido se reevaluará el modo <strong>de</strong> fallo otorgándole un nuevo NPR. Así<br />
con todos y cada uno <strong>de</strong> los modos <strong>de</strong> fallo <strong>de</strong>sarrollados <strong>en</strong> el AMFE.<br />
El apoyo bibliográfico utilizado <strong>en</strong> la gestación <strong>de</strong> la ASPHD-FHC y <strong>en</strong> todo el trabajo realizado fue<br />
vital, mereci<strong>en</strong>do una reseña especial el trabajo realizado por el Servicio <strong>de</strong> Nefrología <strong>de</strong>l Hospital<br />
Reina Sofía <strong>de</strong> Córdoba <strong>en</strong> su Plan <strong>de</strong> Seguridad <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> HD (6)<br />
RESULTADOS<br />
Basándonos <strong>en</strong> la metodología <strong>de</strong>scrita; <strong>en</strong> las sucesivas reuniones <strong>de</strong>l equipo <strong>de</strong> trabajo se<br />
<strong>de</strong>terminaron inicialm<strong>en</strong>te los modos <strong>de</strong> fallo, facilitando la tarea con la división <strong>en</strong> tres fases<br />
difer<strong>en</strong>ciadas <strong>de</strong>l mapa <strong>de</strong> proceso <strong>de</strong> HD (Fig2) :<br />
1. Fase <strong>de</strong> Pre-conexión y Conexión.<br />
2. Sesión <strong>de</strong> HD.<br />
3. Fase <strong>de</strong> Desconexión y Post-<strong>de</strong>sconexión.<br />
Página 232
Figura 2<br />
Posteriorm<strong>en</strong>te se pusieron <strong>en</strong> común opiniones sobre los modos <strong>de</strong> fallo, i<strong>de</strong>ntificando aquellos<br />
que al equipo le parecían más repres<strong>en</strong>tativos, <strong>en</strong> cuanto a la vulnerabilidad <strong>de</strong> la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong> los<br />
<strong>paci<strong>en</strong>te</strong>s durante las distintas fases <strong>de</strong>l proceso <strong>de</strong> HD, i<strong>de</strong>ntificadas <strong>en</strong> el mapa <strong>de</strong>l mismo.<br />
Se <strong>de</strong>terminaron los compon<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>l AMFE refer<strong>en</strong>tes a cada uno <strong>de</strong> los modos <strong>de</strong> fallo (efectos<br />
sobre el <strong>paci<strong>en</strong>te</strong>, etiología <strong>de</strong>l modo <strong>de</strong> fallo, <strong>de</strong>tectabilidad) y se puntuaron según la gravedad,<br />
ocurr<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>tección. Gracias a ello, obtuvimos finalm<strong>en</strong>te el NPR inicial <strong>de</strong> cada modo <strong>de</strong> fallo.<br />
En las últimas reuniones <strong>de</strong>l equipo <strong>de</strong> trabajo <strong>en</strong> Marzo <strong>de</strong> 2011, pusimos <strong>en</strong> marcha las acciones<br />
<strong>de</strong> mejora <strong>de</strong>terminadas por el mismo <strong>de</strong> los modos <strong>de</strong> fallo cuyos NPR nos parecían prioritarios.<br />
Tras una primera evaluación y revaloración <strong>de</strong>l NPR se han <strong>en</strong>contrado mejoras significativas que<br />
pon<strong>en</strong> <strong>de</strong> manifiesto la reducción <strong>de</strong>l NPR.<br />
En resum<strong>en</strong> el AMFE <strong>de</strong>sarrollado por el equipo <strong>de</strong> trabajo <strong>de</strong>l ASPHD-FHC, es el sigui<strong>en</strong>te (Tablas 2,3<br />
y4):<br />
Tabla 2<br />
Fase <strong>de</strong> Preconexión y Conexión<br />
Tabla 1<br />
Se <strong>de</strong>tectaron dos modos<br />
<strong>de</strong> fallo, relacionados<br />
directam<strong>en</strong>te con las<br />
programaciones <strong>de</strong> las<br />
sesiones <strong>de</strong> HD <strong>en</strong> los<br />
monitores <strong>de</strong> HD, cuyo<br />
NPR era más alto que<br />
otros modos <strong>de</strong> fallo y<br />
sobre los que hemos<br />
actuado <strong>de</strong> forma<br />
inmediata, con la<br />
implem<strong>en</strong>tación <strong>de</strong><br />
acciones <strong>de</strong> mejora.<br />
En una primera instancia,<br />
tras ser reevaluadas, han<br />
dado resultados muy<br />
positivos con reducciones<br />
significativas <strong>de</strong> los NPR<br />
correspondi<strong>en</strong>tes.<br />
Página 233
Tabla 3<br />
Fase <strong>de</strong> sesión <strong>de</strong> HD y fase <strong>de</strong> <strong>de</strong>sconexión y post-<strong>de</strong>sconexión<br />
Tabla 4<br />
Todavía están <strong>en</strong> fase <strong>de</strong><br />
estudio y <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong><br />
medidas <strong>de</strong> mejora.<br />
El equipo <strong>de</strong> trabajo<br />
continuará trabajando <strong>en</strong><br />
las<br />
reuniones<br />
quinc<strong>en</strong>ales.<br />
Se pue<strong>de</strong> observar que<br />
hay modos <strong>de</strong> fallo que<br />
conllevan distintos<br />
niveles <strong>de</strong> NPR y que<br />
están influ<strong>en</strong>ciados por la<br />
gravedad, ocurr<strong>en</strong>cia y<br />
<strong>de</strong>tectabilidad, <strong>de</strong> modo<br />
que pue<strong>de</strong> darse el caso<br />
<strong>de</strong> que t<strong>en</strong>ga una<br />
gravedad<br />
muy<br />
importante, pero si la<br />
ocurr<strong>en</strong>cia es baja y/o la<br />
<strong>de</strong>tectabilidad es muy<br />
alta el NPR será bajo y<br />
por el contrario pue<strong>de</strong> ser<br />
una gravedad inferior,<br />
pero al ser la ocurr<strong>en</strong>cia<br />
más frecu<strong>en</strong>te y/o la<br />
<strong>de</strong>tectabilidad baja, el<br />
NPR correspondi<strong>en</strong>te al<br />
error pue<strong>de</strong> ser<br />
notablem<strong>en</strong>te<br />
significativo.<br />
DISCUSION<br />
T<strong>en</strong>dremos que continuar trabajando, inicialm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> los modos <strong>de</strong> fallo con NPR más elevado y<br />
progresivam<strong>en</strong>te ir avanzando <strong>en</strong> el estudio AMFE que redundará <strong>en</strong> importantes b<strong>en</strong>eficios para el<br />
<strong>paci<strong>en</strong>te</strong> y su <strong>seguridad</strong>, tal como ya hemos advertido anteriorm<strong>en</strong>te.<br />
Nos parece claro que el AMFE se trata <strong>de</strong> una herrami<strong>en</strong>ta pot<strong>en</strong>te <strong>en</strong> cuanto a <strong>de</strong>tección y<br />
resolución <strong>de</strong> problemas se refiere y que aunque es aplicable a otras áreas distintas; con respecto a<br />
la <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> se ha mostrado <strong>de</strong> gran utilidad, facilitando la localización <strong>de</strong> posibles<br />
puntos débiles <strong>de</strong> nuestro proceso y el <strong>de</strong>sarrollo <strong>de</strong> soluciones con medidas <strong>de</strong> actuación,<br />
cons<strong>en</strong>suadas y protocolizadas.<br />
Página 234
BIBLIOGRAFIA<br />
1. Ag<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> calidad <strong>de</strong>l sistema Nacional <strong>de</strong> Salud. Estrategia <strong>en</strong> <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong>.<br />
Disponible <strong>en</strong>: http://formacion.<strong>seguridad</strong><strong>de</strong>l<strong>paci<strong>en</strong>te</strong>.es/doc/opsc_sp1.pdf<br />
2. Rubio Pilarte, J y Solórzano Sánchez M. Una experi<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Flor<strong>en</strong>ce Nightingale <strong>en</strong> Crimea. La<br />
Seguridad <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong>. Disponible <strong>en</strong>: http://<strong>en</strong>feps.blogspot.com/2010/12/una-experi<strong>en</strong>cia-<strong>de</strong>flor<strong>en</strong>ce-nightingale.html<br />
3. Pagina web <strong>de</strong> Wikipedia. Análisis Modal <strong>de</strong> Fallos y Efectos. Disponible <strong>en</strong>:<br />
http://es.wikipedia.org/wiki/An%C3%A1lisis_modal_<strong>de</strong>_fallos_y_efectos.<br />
4. Ruiz López P, y González Rodríguez-Salinas C. Unidad <strong>de</strong> Calidad. Hospital Universitario 12 <strong>de</strong><br />
Octubre. El análisis modal <strong>de</strong> fallos y efectos (AMFE). Una herrami<strong>en</strong>ta muy útil para la<br />
<strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong>. Jano 27 Junio - 3 <strong>de</strong> Julio 2008. Nº 1702<br />
5. Luis Llor<strong>en</strong>te J. Análisis Modal <strong>de</strong> Fallos y Efectos. Disponible <strong>en</strong>: http://www.gestioncalidad.com/archivos%20web/AMFE.pdf<br />
6. Hospital Reina Sofía <strong>de</strong> Córdoba. Plan <strong>de</strong> <strong>seguridad</strong> <strong>de</strong>l <strong>paci<strong>en</strong>te</strong> <strong>en</strong> Hemodiálisis. Disponible <strong>en</strong>:<br />
http://www.saludinnova.com/practices/view/464/<br />
Página 235