evaluación temprana de la deficiencia del nitrógeno en ... - Cenicafé
evaluación temprana de la deficiencia del nitrógeno en ... - Cenicafé
evaluación temprana de la deficiencia del nitrógeno en ... - Cenicafé
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Autores<br />
Ci<strong>en</strong>cia, tecnología<br />
e innovación<br />
para <strong>la</strong> caficultura<br />
colombiana<br />
Víctor Hugo Ramírez-Builes<br />
Investigador Ci<strong>en</strong>tífico II<br />
Disciplina Fitotecnia<br />
Argemiro Miguel Mor<strong>en</strong>o-Berrocal<br />
Investigador Ci<strong>en</strong>tífico II<br />
Disciplina Fitotecnia<br />
Juan Carlos López-Ruiz<br />
Asist<strong>en</strong>te <strong>de</strong> Investigación<br />
Disciplina Fisiología<br />
C<strong>en</strong>tro Nacional <strong>de</strong> Investigaciones<br />
<strong>de</strong> Café, C<strong>en</strong>icafé. Manizales,<br />
Caldas, Colombia.<br />
Edición:<br />
Sandra Mil<strong>en</strong>a Marín López<br />
Fotografías:<br />
Gonzalo Hoyos Sa<strong>la</strong>zar<br />
Diagramación:<br />
María <strong>de</strong>l Rosario Rodríguez L.<br />
Impr<strong>en</strong>ta:<br />
ISSN - 0120 - 0178<br />
La producción cafetera, al igual que<br />
otros r<strong>en</strong>glones <strong>de</strong> <strong>la</strong> agricultura, es<br />
muy s<strong>en</strong>sible a cambios <strong>en</strong> el precio<br />
<strong>de</strong> los fertilizantes, un ejemplo <strong>de</strong> ello<br />
se observó <strong>en</strong> el año 2008, época<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> que los fertilizantes tuvieron<br />
alzas hasta <strong>de</strong>l 336% (14), lo que<br />
condujo a una caída <strong>de</strong> <strong>la</strong>s v<strong>en</strong>tas <strong>de</strong><br />
fertilizantes <strong>en</strong> el sector cafetero <strong>de</strong><br />
330.253 tone<strong>la</strong>das <strong>en</strong> el año 2007 a<br />
234.610 tone<strong>la</strong>das <strong>en</strong> el año 2008 1 .<br />
De igual manera, uno <strong>de</strong> los retos<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> agricultura <strong>en</strong> este siglo es<br />
reducir <strong>la</strong> contaminación ambi<strong>en</strong>tal,<br />
don<strong>de</strong> <strong>la</strong> agricultura contribuye con<br />
cerca <strong>de</strong>l 60% <strong>de</strong>l total <strong>de</strong> emisiones<br />
antropogénicas <strong>de</strong> oxido nitroso o<br />
nitrito (N 2<br />
O), consi<strong>de</strong>rado como un<br />
pot<strong>en</strong>te gas <strong>de</strong> efecto inverna<strong>de</strong>ro<br />
(15).<br />
Los factores m<strong>en</strong>cionados<br />
anteriorm<strong>en</strong>te han motivado el<br />
estudio, evaluación y <strong>de</strong>sarrollo<br />
<strong>de</strong> nuevas técnicas que ayu<strong>de</strong>n a<br />
hacer más efici<strong>en</strong>te el uso <strong>de</strong> los<br />
fertilizantes. D<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> <strong>la</strong>s prácticas<br />
que permit<strong>en</strong> mejorar <strong>la</strong> efici<strong>en</strong>cia<br />
<strong>en</strong> el uso <strong>de</strong>l nitróg<strong>en</strong>o (EUN) <strong>en</strong><br />
los cultivos se <strong>de</strong>stacan: i) Ajuste a<br />
<strong>la</strong>s cantida<strong>de</strong>s aplicadas con base<br />
<strong>en</strong> estimaciones precisas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />
necesida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l cultivo, por ejemplo,<br />
el uso <strong>de</strong> técnicas <strong>de</strong> agricultura<br />
<strong>de</strong> precisión y uso <strong>de</strong> técnicas <strong>de</strong><br />
diagnóstico apropiadas y evaluadas<br />
localm<strong>en</strong>te; ii) Uso <strong>de</strong> fu<strong>en</strong>tes<br />
nitrog<strong>en</strong>adas <strong>de</strong> liberación l<strong>en</strong>ta o con<br />
inhibidores <strong>de</strong> nitrificación, <strong>la</strong>s cuales<br />
reduc<strong>en</strong> los procesos microbiales<br />
que favorec<strong>en</strong> <strong>la</strong> formación <strong>de</strong> N 2<br />
O;<br />
iii) Aplicación <strong>de</strong> N, cuando éste sea<br />
m<strong>en</strong>os susceptible a pérdidas, como<br />
vo<strong>la</strong>tilización, lixiviación y fijación;<br />
iv) Aplicación <strong>de</strong>l N <strong>de</strong> manera<br />
precisa <strong>en</strong> el suelo para que esté sea<br />
fácilm<strong>en</strong>te disponible para <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta,<br />
<strong>en</strong>tre otras (13).<br />
El propósito <strong>de</strong> este avance es<br />
pres<strong>en</strong>tar resultados <strong>de</strong> investigación<br />
que contribuyan a mejorar <strong>la</strong> efici<strong>en</strong>cia<br />
<strong>en</strong> el uso <strong>de</strong>l nitróg<strong>en</strong>o <strong>en</strong> el cultivo<br />
<strong>de</strong> café <strong>en</strong> Colombia, a partir <strong>de</strong><br />
técnicas <strong>de</strong> agricultura <strong>de</strong> precisión,<br />
y más específicam<strong>en</strong>te, a partir el<br />
uso <strong>de</strong> s<strong>en</strong>sores basados <strong>en</strong> índices<br />
espectrales. Para este caso, se usó<br />
el medidor portátil <strong>de</strong> clorofi<strong>la</strong> o<br />
clorofilómetro (SPAD-502; Spectrum<br />
Technologies, Figura 1), el cual<br />
Los trabajos suscritos por el personal<br />
técnico <strong>de</strong>l C<strong>en</strong>tro Nacional <strong>de</strong><br />
Investigaciones <strong>de</strong> Café son parte<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong>s investigaciones realizadas por<br />
<strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración Nacional <strong>de</strong> Cafeteros<br />
<strong>de</strong> Colombia. Sin embargo, tanto <strong>en</strong><br />
este caso como <strong>en</strong> el <strong>de</strong> personas no<br />
pert<strong>en</strong>eci<strong>en</strong>tes a este C<strong>en</strong>tro, <strong>la</strong>s i<strong>de</strong>as<br />
emitidas por los autores son <strong>de</strong> su<br />
exclusiva responsabilidad y no expresan<br />
necesariam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s opiniones <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
Entidad.<br />
Manizales, Caldas, Colombia<br />
Tel. (6) 8506550 Fax. (6) 8504723<br />
A.A. 2427 Manizales<br />
www.c<strong>en</strong>icafe.org<br />
Figura 1. Medidor portátil <strong>de</strong><br />
clorofi<strong>la</strong> o clorofilómetro (SPAD-<br />
502; Spectrum Technologies).<br />
1<br />
Comunicado <strong>de</strong> pr<strong>en</strong>sa, Fe<strong>de</strong>ración Nacional <strong>de</strong> Cafeteros <strong>de</strong> Colombia, Enero 21<br />
<strong>de</strong> 2010.<br />
2