20.03.2015 Views

Efecto de la radiación UV en plantas del género Mammillaria

Efecto de la radiación UV en plantas del género Mammillaria

Efecto de la radiación UV en plantas del género Mammillaria

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Efecto</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammil<strong>la</strong>ria<br />

RESUMEN:<br />

La exposición al sol ti<strong>en</strong>e algunos efectos b<strong>en</strong>éficos <strong>en</strong> el ser humano, sin embargo, se <strong>de</strong>be<br />

ser consi<strong>en</strong>te <strong>de</strong> que al exponerse <strong>en</strong> exceso al sol, éste pue<strong>de</strong> provocarnos perjuicios como<br />

es el caso <strong>de</strong>l cáncer <strong>de</strong> piel; así mismo, <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> disminuye <strong>la</strong> tasa<br />

metabólica <strong>en</strong> <strong>la</strong> fotosíntesis, provocando <strong>de</strong>terioro <strong>en</strong> su crecimi<strong>en</strong>to.<br />

Los rayos ultravioleta (<strong>UV</strong>), son <strong>la</strong> parte dañina <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> so<strong>la</strong>r, ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong><br />

reflejarse <strong>en</strong> el agua, cem<strong>en</strong>to, ar<strong>en</strong>a y nieve.<br />

Las cactáceas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammil<strong>la</strong>ria, son p<strong>la</strong>ntas que pue<strong>de</strong>n resistir condiciones <strong>de</strong><br />

sequía, asimismo crec<strong>en</strong> <strong>en</strong> zonas áridas, semiáridas, zonas frías, temp<strong>la</strong>das y <strong>en</strong> zonas<br />

cálido húmedas.<br />

A lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> este proyecto se expusieron p<strong>la</strong>ntas cactáceas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammil<strong>la</strong>ria, a<br />

difer<strong>en</strong>tes <strong>la</strong>psos <strong>de</strong> tiempo <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>, se observaron los cambios que se produjeron<br />

<strong>en</strong> cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, es <strong>de</strong>cir, el <strong>la</strong>rgo, ancho y base <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

mismas.<br />

Finalm<strong>en</strong>te se analizaron los efectos dañinos que causa <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> estas p<strong>la</strong>ntas a <strong>la</strong><br />

luz ultravioleta a corta distancia, sobre su crecimi<strong>en</strong>to y <strong>de</strong>terioro evi<strong>de</strong>nte <strong>en</strong> los<br />

parámetros <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo y ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas medidas.<br />

1


PLANTEAMIENTO DEL PROBLEMA:<br />

La <strong>radiación</strong> ultravioleta (<strong>UV</strong>) ti<strong>en</strong>e unas longitu<strong>de</strong>s <strong>de</strong> onda que van <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los 400 nm,<br />

hasta los 15 nm, <strong>la</strong>s cuales son emitidas por el sol <strong>en</strong> formas <strong>UV</strong>-A <strong>la</strong> más débil, <strong>UV</strong>-B <strong>la</strong><br />

<strong>radiación</strong> normal, <strong>UV</strong>-C <strong>la</strong> <strong>de</strong> más alta <strong>radiación</strong>; pero por causa <strong>de</strong> <strong>la</strong> absorción por parte<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong> atmósfera terrestre, el 99% <strong>de</strong> los rayos ultravioleta que llegan a <strong>la</strong> superficie <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

tierra son <strong>de</strong> tipo <strong>UV</strong>-A. Estos rangos están re<strong>la</strong>cionados con el daño que produc<strong>en</strong> <strong>en</strong> el ser<br />

humano. La <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>-C no llega a <strong>la</strong> tierra porque es absorbida por el oxíg<strong>en</strong>o y el<br />

ozono <strong>de</strong> <strong>la</strong> atmósfera, por lo tanto no produce daño. La <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>-B es parcialm<strong>en</strong>te<br />

absorbida por el ozono y llega a <strong>la</strong> superficie <strong>de</strong> <strong>la</strong> tierra, produci<strong>en</strong>do daño <strong>en</strong> <strong>la</strong> piel.<br />

La <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>-A, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> dañar al ser humano, ti<strong>en</strong>e v<strong>en</strong>tajas, puesto que se utiliza <strong>en</strong><br />

<strong>la</strong> g<strong>en</strong>eración <strong>de</strong> espacios estériles que pue<strong>de</strong>n requerirse <strong>en</strong> <strong>la</strong>boratorios, hospitales, etc;<br />

<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>do <strong>de</strong> <strong>la</strong> longitud <strong>de</strong> onda que se utilice, es el intervalo <strong>de</strong> esterilidad que se<br />

alcanza. Los rayos ultravioleta (<strong>UV</strong>) son <strong>la</strong> parte "dañina" <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> so<strong>la</strong>r. La pot<strong>en</strong>cia<br />

<strong>de</strong> estos rayos es mayor <strong>en</strong> días <strong>de</strong>spejados y soleados, pero también pue<strong>de</strong>n atravesar <strong>la</strong>s<br />

nubes y <strong>la</strong> bruma. El riesgo que <strong>en</strong>traña una sobre exposición al sol es cada vez mayor, los<br />

rayos <strong>UV</strong> ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>la</strong> capacidad <strong>de</strong> reflejarse <strong>en</strong> el agua, el cem<strong>en</strong>to, <strong>la</strong> ar<strong>en</strong>a y <strong>la</strong> nieve <strong>de</strong><br />

manera que pue<strong>de</strong>n llegar a ocasionar daños <strong>en</strong> <strong>la</strong> piel incluso <strong>en</strong> invierno.<br />

La exposición al sol ti<strong>en</strong>e algunos efectos b<strong>en</strong>éficos, aunque hay que ser consci<strong>en</strong>tes <strong>de</strong> que<br />

tomarlo <strong>en</strong> exceso pue<strong>de</strong> provocar un <strong>en</strong>vejecimi<strong>en</strong>to prematuro <strong>de</strong> <strong>la</strong> piel y cambios <strong>en</strong> su<br />

textura. Se asocia también <strong>la</strong> exposición excesiva al sol con distintos tipos <strong>de</strong> cáncer,<br />

incluido uno <strong>de</strong> los más mortales: el me<strong>la</strong>noma, así mismo <strong>en</strong> p<strong>la</strong>ntas se ha <strong>en</strong>contrado que<br />

disminuye <strong>la</strong> tasa metabólica <strong>en</strong> <strong>la</strong> fotosíntesis y po<strong>de</strong>mos suponer que <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cactáceas<br />

ti<strong>en</strong><strong>en</strong> un efecto análogo.<br />

Lo que difer<strong>en</strong>cia a gran<strong>de</strong>s rasgos a <strong>la</strong>s cactáceas <strong>de</strong> otras p<strong>la</strong>ntas empar<strong>en</strong>tadas con el<strong>la</strong>s<br />

son <strong>la</strong>s l<strong>la</strong>madas "areo<strong>la</strong>s", que son unas estructuras redondas u ovales, que pue<strong>de</strong>n<br />

pres<strong>en</strong>tar <strong>la</strong>na y /o pelos y es <strong>de</strong> don<strong>de</strong> emerg<strong>en</strong> <strong>la</strong>s espinas, flores u hojas.<br />

2


La característica que compart<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cactáceas con otras p<strong>la</strong>ntas como <strong>la</strong>s crasu<strong>la</strong>ceas, es que<br />

acumu<strong>la</strong>n agua <strong>de</strong> reserva <strong>en</strong> sus tejidos, es <strong>de</strong>cir, son sucul<strong>en</strong>tas.<br />

T<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta estos datos e<strong>la</strong>boramos el proyecto con el fin <strong>de</strong> observar los daños que<br />

ocasionan los rayos <strong>UV</strong> a <strong>la</strong>s cactáceas; así mismo consi<strong>de</strong>ramos <strong>la</strong> característica que ti<strong>en</strong>e<br />

estas p<strong>la</strong>ntas para acumu<strong>la</strong>r agua y soportar condiciones extremas <strong>de</strong> calor y el hecho <strong>de</strong><br />

que <strong>la</strong> exposición <strong>de</strong> estas p<strong>la</strong>ntas a los rayos <strong>UV</strong>, es dañina.<br />

Los resultados <strong>de</strong> este trabajo, podrían ori<strong>en</strong>tarnos a comparar los daños que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong><br />

<strong>UV</strong> causa a los seres humanos qui<strong>en</strong>es no somos capaces <strong>de</strong> soportar gran<strong>de</strong>s cantida<strong>de</strong>s <strong>de</strong><br />

calor o rayos <strong>UV</strong>. De esta manera se obt<strong>en</strong>drían <strong>de</strong>ducciones acerca <strong>de</strong> <strong>la</strong> forma <strong>en</strong> que<br />

afectaría <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> <strong>en</strong> caso <strong>de</strong> que <strong>la</strong> capa <strong>de</strong> ozono continué <strong>de</strong>teriorándose y se vea<br />

disminuida <strong>la</strong> protección que proporciona a todos los seres vivos, <strong>en</strong> contra <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>radiación</strong><br />

<strong>UV</strong>. 1<br />

OBJETIVOS:<br />

• Comprobar el daño que causa <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas cactáceas <strong>de</strong>l <strong>género</strong><br />

Mammil<strong>la</strong>ria.<br />

• Observar reacciones y cambios originados <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cactáceas al exponer<strong>la</strong>s a<br />

difer<strong>en</strong>tes <strong>la</strong>psos <strong>de</strong> tiempo a <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>.<br />

• Observar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias exist<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>tre <strong>la</strong>s cactáceas no expuestas a <strong>la</strong> luz <strong>UV</strong> y<br />

<strong>la</strong>s expuestas a <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>.<br />

1 Primer on Environm<strong>en</strong>tal Citiz<strong>en</strong>ship, Canada. El ABC <strong>de</strong> los rayos <strong>UV</strong><br />

http://www.tierramerica.org/capa<strong>de</strong>ozono/losabia.shtml<br />

3


MARCO TEÓRICO:<br />

Las cactáceas son una familia vegetal originaria <strong>de</strong>l contin<strong>en</strong>te americano, que cu<strong>en</strong>ta con<br />

110 <strong>género</strong>s y 1500 especies aproximadam<strong>en</strong>te. De esta cantidad, cerca <strong>de</strong> 52 <strong>género</strong>s y<br />

850 especies se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> nuestro país, lo que coloca a México como el país con mayor<br />

variedad y riqueza <strong>de</strong> cactáceas a nivel mundial. Mas aún, <strong>en</strong> México se pres<strong>en</strong>ta un<br />

elevado grado <strong>de</strong> <strong>en</strong><strong>de</strong>mismo, con 18 <strong>género</strong>s (35%) y 715 especies (85%) exclusivas <strong>de</strong><br />

nuestro país.<br />

Las cactáceas son fanerógamas y dicotiledóneas es <strong>de</strong>cir produc<strong>en</strong> flores, frutos y semil<strong>la</strong>s,<br />

pres<strong>en</strong>tan flores bisexuadas (<strong>en</strong> algunos casos uní sexuadas), y <strong>la</strong> mayoría <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s requier<strong>en</strong><br />

<strong>de</strong> fecundación cruzada para producir semil<strong>la</strong>s aunque algunas especies son auto fértiles.<br />

Tal vez <strong>la</strong> característica más familiar para nosotros sea <strong>la</strong> <strong>de</strong> resistir condiciones <strong>de</strong> sequía,<br />

pero esta característica no es g<strong>en</strong>eral para todas el<strong>la</strong>s.<br />

Las cactáceas crec<strong>en</strong> a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> todo el contin<strong>en</strong>te americano a excepción <strong>de</strong> aquel<strong>la</strong>s<br />

regiones don<strong>de</strong> hay hielo todo el año. Estas p<strong>la</strong>ntas contrario a lo que mucha g<strong>en</strong>te pi<strong>en</strong>sa,<br />

no son p<strong>la</strong>ntas exclusivas <strong>de</strong> los <strong>de</strong>siertos, aunque se calcu<strong>la</strong> que alre<strong>de</strong>dor <strong>de</strong>l 70 % <strong>de</strong><br />

el<strong>la</strong>s crece <strong>en</strong> zonas áridas y semiáridas. Se pres<strong>en</strong>tan también <strong>en</strong> <strong>la</strong>s regiones frías,<br />

temp<strong>la</strong>das y cálidas húmedas, como bosques y selvas <strong>de</strong> todo el país. En otras regiones <strong>de</strong>l<br />

p<strong>la</strong>neta como Australia o África también pue<strong>de</strong>n <strong>en</strong>contrarse cactáceas, pero se cree que<br />

estas p<strong>la</strong>ntas no son originarias <strong>de</strong> esos lugares, sino que fueron llevadas por el hombre o<br />

por corri<strong>en</strong>tes marinas, <strong>en</strong> don<strong>de</strong> prosperaron con el tiempo. 2<br />

Muchas cactáceas pres<strong>en</strong>tan un metabolismo fotosintético modificado l<strong>la</strong>mado CAM<br />

(crassu<strong>la</strong>cean acid metabolism). Este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o se observó por primera vez <strong>en</strong> especies <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> familia Crassu<strong>la</strong>caceae, aunque hoy se sabe que muchas otras familias lo pres<strong>en</strong>tan,<br />

incluidas obviam<strong>en</strong>te <strong>la</strong>s cactáceas. A difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> otras p<strong>la</strong>ntas, los cactos realizan el<br />

intercambio gaseoso <strong>de</strong> CO 2 y oxig<strong>en</strong>o por <strong>la</strong> noche, a fin <strong>de</strong> reducir <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> agua por<br />

transpiración. Como <strong>la</strong> fotosíntesis requiere <strong>de</strong> <strong>la</strong> luz <strong>de</strong>l sol para po<strong>de</strong>rse llevar a cabo, <strong>la</strong>s<br />

p<strong>la</strong>ntas CAM almac<strong>en</strong>an el CO 2 necesario para <strong>la</strong> fotosíntesis <strong>en</strong> forma <strong>de</strong> ácido málico, y<br />

2 .- Las cactáceas. http://re<strong>de</strong>sco<strong>la</strong>r.ilce.edu.mx/re<strong>de</strong>sco<strong>la</strong>r/act_ perman<strong>en</strong>tes/conci<strong>en</strong>cia/biología/acertijos _<br />

biológicos/ acertijos01-02/res8.htm<br />

4


<strong>en</strong> el día <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> luz so<strong>la</strong>r, este ácido se <strong>de</strong>scarboxi<strong>la</strong> para producir otra vez CO 2 .<br />

La variación <strong>de</strong>l pH <strong>en</strong> el interior <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta a lo <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong>l día fue uno <strong>de</strong> los primeros<br />

indicios que llevaron al <strong>de</strong>scubrimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> este f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o; <strong>en</strong> pocas pa<strong>la</strong>bras, <strong>la</strong> fotosíntesis<br />

(con <strong>la</strong> consigui<strong>en</strong>te formación <strong>de</strong> alim<strong>en</strong>tos para <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta) y el intercambio gaseoso, se<br />

llevan a cabo <strong>en</strong> mom<strong>en</strong>tos difer<strong>en</strong>tes, todo ori<strong>en</strong>tado a evitar <strong>la</strong> pérdida <strong>de</strong> humedad al<br />

hacer el intercambio gaseoso <strong>de</strong> día. Este mecanismo le ha permitido a <strong>la</strong>s cactáceas<br />

sobrevivir <strong>en</strong> condiciones <strong>de</strong> extrema sequía, aunque también ha obligado a estas p<strong>la</strong>ntas a<br />

poseer una gran cantidad <strong>de</strong> tejido <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to, tanto para guardar agua como CO 2 .<br />

A su vez, este tejido <strong>de</strong> almac<strong>en</strong>ami<strong>en</strong>to no fotosintético, requiere ser mant<strong>en</strong>ido por el<br />

tejido <strong>de</strong>l clor<strong>en</strong>quima (tejido fotosintético), convirtiéndose <strong>en</strong> una especie <strong>de</strong> tejido<br />

"parásito", que es una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s causas <strong>de</strong>l l<strong>en</strong>to crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta. Si bi<strong>en</strong> <strong>la</strong>s cactáceas<br />

<strong>de</strong> zonas áridas pue<strong>de</strong>n tolerar temperaturas elevadas, son m<strong>en</strong>os resist<strong>en</strong>tes a <strong>la</strong>s<br />

temperaturas bajas, por el riesgo <strong>de</strong> que sus tejidos se dañ<strong>en</strong> al cristalizar <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong> el<strong>la</strong>s el<br />

agua <strong>de</strong> reserva. Es necesario seña<strong>la</strong>r que g<strong>en</strong>eralm<strong>en</strong>te los cactos son p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong><br />

crecimi<strong>en</strong>to muy l<strong>en</strong>to, limitadas por <strong>la</strong>s condiciones <strong>de</strong> su <strong>en</strong>torno, <strong>de</strong> su metabolismo y <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> compet<strong>en</strong>cia y <strong>de</strong>predación <strong>de</strong> otros seres vivos.<br />

Muchas cactáceas <strong>en</strong>tran anualm<strong>en</strong>te <strong>en</strong> un periodo <strong>de</strong> reposo <strong>en</strong> el que no crec<strong>en</strong> y su<br />

metabolismo se reduce al mínimo. Por lo g<strong>en</strong>eral, este periodo coinci<strong>de</strong> con <strong>la</strong> temporada<br />

invernal, aunque algunas especies lo pres<strong>en</strong>tan <strong>en</strong> verano. 3<br />

HIPOTESIS:<br />

Esperamos que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> ultravioleta aplicada durante difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>de</strong> exposición a<br />

una <strong>la</strong>rga longitud <strong>de</strong> onda y corta distancia <strong>de</strong> ir<strong>radiación</strong> t<strong>en</strong>ga algún efecto dañino <strong>en</strong> <strong>la</strong>s<br />

p<strong>la</strong>ntas cactáceas <strong>de</strong>l g<strong>en</strong>ero Mammil<strong>la</strong>ria t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> causa daños<br />

al ser humano como, cáncer <strong>de</strong> piel, cambios <strong>en</strong> el color <strong>de</strong> <strong>la</strong> piel, y una <strong>de</strong>t<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> el<br />

crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

3 Wikipedia. Radiación ultravioleta http://es.wikipedia.org/wiki/Radiaci%C3%B3n_ultravioleta. 25 mar 2007<br />

5


DESARROLLO:<br />

DISEÑO EXPERIMENTAL.<br />

Para <strong>la</strong> realización <strong>de</strong>l pres<strong>en</strong>te trabajo se utilizaron los sigui<strong>en</strong>tes materiales:<br />

• 3 lámparas <strong>de</strong> luz ultravioleta: Equipar, <strong>de</strong> 4 Watts mo<strong>de</strong>lo <strong>UV</strong>SL-5<br />

• 4 termómetros:graduación <strong>de</strong> (-20ºC a 110ºC)<br />

• 3 cajas <strong>de</strong> cartón, cada una con <strong>la</strong>s sigui<strong>en</strong>tes medidas: 24cm <strong>de</strong> alto, 30cm <strong>de</strong><br />

ancho y 45cm <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo; estas cajas se forraron por <strong>de</strong>ntro con papel lustre negro<br />

• 4 tapas <strong>de</strong> caja forradas <strong>de</strong> papel lustre negro y hule cristal, que sirvieron <strong>de</strong> base<br />

para <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

• 12 p<strong>la</strong>ntas cactáceas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammil<strong>la</strong>ria<br />

• 1 calibrador Vernier<br />

• 1 tomador <strong>de</strong> tiempo Lux<br />

• 12 palitos <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra que sirvieron <strong>de</strong> apoyo a <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

Las p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammil<strong>la</strong>ria utilizadas para <strong>la</strong> realización <strong>de</strong> este trabajo ti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />

como proce<strong>de</strong>ncia el mercado <strong>de</strong> Xochimilco. Para el montaje <strong>de</strong>l diseño experim<strong>en</strong>tal<br />

forramos <strong>la</strong>s cajas <strong>de</strong> cartón con papel lustre negro, <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas se etiquetaron y <strong>en</strong>umeraron<br />

agrupándo<strong>la</strong>s <strong>de</strong> acuerdo con el número <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to (tiempo <strong>de</strong> exposición a <strong>la</strong> luz ultra<br />

violeta) que iban a recibir. Los tratami<strong>en</strong>tos quedaron <strong>de</strong> <strong>la</strong> sigui<strong>en</strong>te manera:<br />

Tab<strong>la</strong> 1. Descripción <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos aplicados a <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

Tratami<strong>en</strong>to 1<br />

TESTIGO<br />

2<br />

30min <strong>de</strong> <strong>UV</strong><br />

3<br />

60min <strong>de</strong> <strong>UV</strong><br />

4<br />

90min <strong>de</strong> <strong>UV</strong><br />

P<strong>la</strong>nta 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12<br />

6


Las cajas se perforaron <strong>en</strong> <strong>la</strong> parte superior, <strong>de</strong> tal forma que <strong>la</strong>s lámparas coincidieran con<br />

<strong>la</strong> abertura, para <strong>de</strong>spués po<strong>de</strong>r colocar<strong>la</strong>s <strong>en</strong> esa zona, así mismo se hizo una perforación<br />

pequeña <strong>en</strong> <strong>la</strong>s cajas para po<strong>de</strong>r introducir los termómetros y así registrar <strong>la</strong> temperatura<br />

alcanzada <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>l tiempo <strong>de</strong> exposición <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas a <strong>la</strong> luz <strong>UV</strong> (ver Fotografía 1).<br />

Fotografía 1.<br />

Se tomaron <strong>la</strong>s primeras medidas <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cactáceas con <strong>la</strong> ayuda <strong>de</strong> un calibrador Vernier y<br />

así se obtuvieron <strong>la</strong>s dim<strong>en</strong>siones <strong>de</strong>l ancho, <strong>la</strong>rgo y alto para cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

Posteriorm<strong>en</strong>te se prosiguió a dar los difer<strong>en</strong>tes tratami<strong>en</strong>tos (ver tab<strong>la</strong> 1) a <strong>la</strong>s cactáceas,<br />

colocando <strong>la</strong>s lámparas <strong>de</strong> luz <strong>UV</strong> sobre cada una <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cajas (como se observa <strong>en</strong> <strong>la</strong><br />

fotografía 2).<br />

Fotografía 2<br />

Así mismo se registro <strong>la</strong> temperatura al principio y al final <strong>de</strong> cada tratami<strong>en</strong>to. Cabe<br />

m<strong>en</strong>cionar que los tratami<strong>en</strong>tos a <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas se aplicaron diariam<strong>en</strong>te y que <strong>la</strong>s mediciones<br />

se realizaron cada quince días para po<strong>de</strong>r hacer una comparación <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s<br />

p<strong>la</strong>ntas que recibieron tratami<strong>en</strong>to <strong>de</strong> luz <strong>UV</strong> con respecto a nuestro testigo.<br />

Los resultados obt<strong>en</strong>idos se registraron <strong>en</strong> tab<strong>la</strong>s y se procedió a su tratami<strong>en</strong>to estadístico<br />

mediante <strong>la</strong> prueba <strong>de</strong> T <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nt a través <strong>de</strong>l programa estadístico Graph Pad Prism<br />

versión 4; así mismo se obtuvieron <strong>la</strong>s gráficas que muestran <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el<br />

crecimi<strong>en</strong>to sin y con <strong>la</strong> aplicación <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos.<br />

7


RESULTADOS:<br />

A continuación se muestran los resultados obt<strong>en</strong>idos:<br />

Las difer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> <strong>la</strong>s medidas <strong>en</strong> el <strong>la</strong>rgo, ancho y base <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, que se pres<strong>en</strong>taron<br />

con cada tratami<strong>en</strong>to y <strong>en</strong> los difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>en</strong> que se tomaron los datos.<br />

Tab<strong>la</strong>2. Difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> <strong>la</strong>s medidas obt<strong>en</strong>idas.<br />

MEDIDAS (DIFERENCIAS)<br />

Tiempo. LARGO<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

1 1.36 1.05 0.59 0.43<br />

2 0.94 0.332 0.22 1.083<br />

3 1.15 0.691 0.405 0.756<br />

ANCHO<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

1 0.56 0.217 0.11 0.077<br />

2 0.437 0.14 0.007 0.074<br />

3 0.4985 0.1785 0.0585 0.0755<br />

BASE<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

1 0.14 0.35 0.18 0.23<br />

2 0.073 0.38 0.15 0.242<br />

3 0.007 0.41 0.12 0.247<br />

En don<strong>de</strong> T1 es el tratami<strong>en</strong>to 1, T2 es el tratami<strong>en</strong>to 2, T3 es el tratami<strong>en</strong>to 3 y T4 es el<br />

tratami<strong>en</strong>to 4.<br />

Los datos que se muestran <strong>en</strong> <strong>la</strong> tab<strong>la</strong> 2 fueron tratados estadísticam<strong>en</strong>te con el programa<br />

Graph Pad Prism versión 4 aplicando <strong>la</strong> prueba T <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nt que permite comparar <strong>la</strong> media<br />

aritmética <strong>de</strong> muestras pequeñas, como es el caso <strong>de</strong> los datos obt<strong>en</strong>idos <strong>en</strong> este trabajo.<br />

8


ANCHO: (A partir<br />

<strong>de</strong> 2 C<strong>en</strong>tímetros <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong> base hacia arriba)<br />

Fotografía 3.<br />

En <strong>la</strong> figura 1 se observan <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to <strong>en</strong> el ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta (ver<br />

Fotografía 3) po<strong>de</strong>mos apreciar que <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong> tratami<strong>en</strong>to 1 correspondi<strong>en</strong>te al testigo<br />

o control crecieron más que cualquiera <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas que recibió tratami<strong>en</strong>to con luz <strong>UV</strong>.<br />

Los asteriscos indican que <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas que recibieron<br />

tratami<strong>en</strong>to, con respecto al control son significativas.<br />

0.6<br />

Difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> el ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

% <strong>de</strong>l<br />

control<br />

0.5<br />

0.4<br />

0.3<br />

0.2<br />

0.1<br />

***<br />

*** **<br />

0.0<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

Tiempo <strong>de</strong> exposición <strong>en</strong> minutos a <strong>la</strong> Luz <strong>UV</strong><br />

Figura 1. Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>cia con respecto al control, <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l ancho <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas expuestas a difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>. ** indica p = 0.01; *** indica<br />

p = 0.001.<br />

9


Base <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>nta<br />

Longitud <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

Fotografía 4<br />

La figura 2 muestra <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>contradas <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas<br />

(ver fotografía 4), como se pue<strong>de</strong> observar <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias son significativas, sin embargo<br />

<strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas tratadas con luz ultravioleta pres<strong>en</strong>tan mayor crecimi<strong>en</strong>to que el testigo o<br />

control.<br />

0.4<br />

Difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

*<br />

% <strong>de</strong>l<br />

control<br />

0.3<br />

0.2<br />

*<br />

*<br />

0.1<br />

0.0<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

Tiempo <strong>de</strong> exposición <strong>en</strong> minutos a <strong>la</strong> Luz <strong>UV</strong><br />

Figura 2. Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>cia con respecto al control, <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> base<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas expuestas a difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>. * indica p = 0.05.<br />

10


En <strong>la</strong> figura 3 se pres<strong>en</strong>tan graficados los datos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong>contradas <strong>en</strong> el<br />

crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> el <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas. Se observa que <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas tratadas con 30 y 60<br />

minutos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> pres<strong>en</strong>taron m<strong>en</strong>or crecimi<strong>en</strong>to con respecto al testigo o control, sin<br />

embargo <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas tratadas con 90 minutos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> pres<strong>en</strong>taron mayor crecimi<strong>en</strong>to<br />

que <strong>la</strong>s <strong>de</strong> los tratami<strong>en</strong>tos 2 y 3 y no pres<strong>en</strong>ta difer<strong>en</strong>cias significativas con respecto al<br />

testigo.<br />

1.5<br />

Difer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>l crecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>en</strong> el <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

% <strong>de</strong>l<br />

control<br />

1.0<br />

0.5<br />

*<br />

***<br />

0.0<br />

T1 (C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

Tiempo <strong>de</strong> exposición <strong>en</strong> minutos a Luz <strong>UV</strong><br />

Figura 3. Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> difer<strong>en</strong>cia con respecto al control, <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas expuestas a difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>. * indica p = 0.05; *** indica<br />

p = 0.001.<br />

La figuras 4 muestra <strong>de</strong> manera g<strong>en</strong>eral como crecieron <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas sometidas a difer<strong>en</strong>tes<br />

tratami<strong>en</strong>tos con luz <strong>UV</strong> <strong>en</strong> cuanto a <strong>la</strong>s medidas <strong>de</strong> <strong>la</strong>rgo, base y ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas.<br />

Curva <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta<br />

(Difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> re<strong>la</strong>ción al tiempo)<br />

1.5<br />

% <strong>de</strong>l<br />

control<br />

1.0<br />

0.5<br />

Largo<br />

Base<br />

Ancho<br />

0.0<br />

T1(C) T2 (30') T3 (60') T4 (90')<br />

Tiempo <strong>de</strong> exposición <strong>en</strong> minutos a <strong>la</strong> Luz <strong>UV</strong><br />

Figura 4. Porc<strong>en</strong>taje <strong>de</strong> crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l <strong>la</strong>rgo, base y ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas expuestas a<br />

difer<strong>en</strong>tes tiempos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>.<br />

11


DISCUSION:<br />

Las gráficas que muestran los resultados obt<strong>en</strong>idos proporcionan información que permite<br />

fundam<strong>en</strong>tar <strong>la</strong> hipótesis p<strong>la</strong>nteada acerca <strong>de</strong> que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> produce algún efecto<br />

dañino <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas y <strong>de</strong>ti<strong>en</strong>e su crecimi<strong>en</strong>to.<br />

Como se pue<strong>de</strong> observar <strong>en</strong> <strong>la</strong> figura 1, el ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas que fueron tratadas con luz<br />

<strong>UV</strong> es m<strong>en</strong>or que el <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cactáceas que no fueron radiadas, lo que nos permite afirmar que<br />

al m<strong>en</strong>os <strong>en</strong> el ancho <strong>de</strong> los tallos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, si se observo el efecto <strong>de</strong> <strong>de</strong>t<strong>en</strong>ción <strong>de</strong>l<br />

crecimi<strong>en</strong>to como resultado <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong>.<br />

En <strong>la</strong> figura 2 se observa que <strong>la</strong>s difer<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas son<br />

significativas (p=0.001), sin embargo <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas tratadas con luz ultravioleta pres<strong>en</strong>tan<br />

mayor crecimi<strong>en</strong>to que el testigo o control. En este caso interpretamos los resultados <strong>de</strong> dos<br />

maneras:<br />

1.- Es posible que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> este g<strong>en</strong>erando un daño <strong>en</strong> el tejido <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta,<br />

análogo a lo que sería un cáncer <strong>de</strong> piel <strong>en</strong> el humano; sin embargo sería conv<strong>en</strong>i<strong>en</strong>te<br />

realizar cortes y observaciones al microscopio, <strong>de</strong>l tejido <strong>en</strong> cuestión para confirmar esta<br />

hipótesis. Lo anterior se realizaría con el fin <strong>de</strong> observar si <strong>la</strong>s célu<strong>la</strong>s <strong>de</strong> <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />

p<strong>la</strong>nta se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tran <strong>en</strong> mitosis <strong>en</strong> mayor proporción que <strong>la</strong>s <strong>de</strong> otra región.<br />

2.- P<strong>en</strong>samos que tales resultados se pue<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ber a que <strong>la</strong> luz <strong>UV</strong> fue aplicada <strong>de</strong> manera<br />

vertical y tal vez no llegaron hasta <strong>la</strong> base <strong>de</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>nta, por lo cual, no se obtuvo el mismo<br />

efecto que <strong>en</strong> regiones superiores <strong>de</strong>l tallo. Para comprobar lo anterior, sugerimos realizar<br />

otros experim<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> los que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> se aplique <strong>de</strong> manera <strong>la</strong>teral <strong>en</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas y así<br />

evaluar si sería correcta <strong>la</strong> explicación que proponemos.<br />

Por último, los resultados obt<strong>en</strong>idos para el <strong>la</strong>rgo <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas nos muestran que hubo<br />

m<strong>en</strong>or crecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong>s cactáceas tratadas con 30 y 60 minutos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> con respecto<br />

al control, lo que también apoya <strong>la</strong> hipótesis <strong>de</strong> que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> <strong>UV</strong> <strong>de</strong>ti<strong>en</strong>e el crecimi<strong>en</strong>to<br />

<strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas, sin embargo <strong>la</strong>s tratadas con 90 minutos <strong>de</strong> <strong>radiación</strong> parec<strong>en</strong> haber crecido<br />

más que <strong>la</strong>s correspondi<strong>en</strong>tes a los tratami<strong>en</strong>tos 2 y 3 esto se pue<strong>de</strong> <strong>de</strong>ber a una difer<strong>en</strong>cia<br />

<strong>en</strong> <strong>la</strong> toma <strong>de</strong> medidas, ya que dichas difer<strong>en</strong>cias observadas no son significativas con<br />

respecto al testigo o control.<br />

12


CONCLUSIONES:<br />

o Al comparar <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas <strong>de</strong>l <strong>género</strong> Mammi<strong>la</strong>ria expuestas a <strong>la</strong> luz ultravioleta<br />

con <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas testigo se observó que si se vieron afectadas <strong>en</strong> su crecimi<strong>en</strong>to.<br />

o La disminución observada <strong>en</strong> el crecimi<strong>en</strong>to, es evi<strong>de</strong>nte <strong>en</strong> los parámetros <strong>de</strong><br />

<strong>la</strong>rgo y ancho <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas medidas.<br />

o Sugerimos realizar otros experim<strong>en</strong>tos <strong>en</strong> los que <strong>la</strong> <strong>radiación</strong> se aplique <strong>de</strong><br />

manera <strong>la</strong>teral a <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas y observar si hay un efecto <strong>de</strong>bido a <strong>la</strong> dirección <strong>en</strong><br />

que se proporciona <strong>la</strong> <strong>radiación</strong>.<br />

o Finalm<strong>en</strong>te se propone realizar cortes <strong>de</strong> los tejidos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s p<strong>la</strong>ntas radiadas y<br />

observarlos al microscopio para <strong>de</strong>terminar si hubo algún daño observable a<br />

nivel celu<strong>la</strong>r.<br />

13


BIBLIOGRAFIA Y CIBERGRAFÍA:<br />

1.- Chao Lincoln L. 1993. Introducción a <strong>la</strong> estadística. Compañía Editorial Contin<strong>en</strong>tal.<br />

México. 536 pp.<br />

2. -Las cactáceas. http://re<strong>de</strong>sco<strong>la</strong>r.ilce.edu.mx/re<strong>de</strong>sco<strong>la</strong>r/act_<br />

perman<strong>en</strong>tes/conci<strong>en</strong>cia/biología/acertijos _ biológicos/ acertijos01-02/res8.htm<br />

3.- Pablo May<strong>en</strong>. Las Cactáceas <strong>de</strong> México http://espanol.geocities.com/pmay<strong>en</strong>/. 20 <strong>de</strong><br />

Febrero <strong>de</strong>l 2004<br />

4. - Primer on Environm<strong>en</strong>tal Citiz<strong>en</strong>ship, Canada. El ABC <strong>de</strong> los rayos <strong>UV</strong><br />

http://www.tierramerica.org/capa<strong>de</strong>ozono/losabia.shtml<br />

5.- SIMAT. Índice <strong>de</strong> Radiación Ultravioleta<br />

http://www.sma.df.gob.mx/simat/pnradiacion.htm.<br />

6.- Wikipedia. Radiación ultravioleta<br />

http://es.wikipedia.org/wiki/Radiaci%C3%B3n_ultravioleta. 25 mar 2007<br />

14

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!