10.07.2015 Views

colaborador especial festas - 92 - Hemeroteca Virtual de Betanzos

colaborador especial festas - 92 - Hemeroteca Virtual de Betanzos

colaborador especial festas - 92 - Hemeroteca Virtual de Betanzos

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

COLABORADOR ESPECIAL FE .AS - <strong>92</strong>iratztruttfintes jragn,EN BETANZOSComplejo Resi<strong>de</strong>ncial"LO NG ELES"• •••mitit est., uníwit!APARTAMENTOS<strong>de</strong>s<strong>de</strong> 50 a 90 m 232 Aptos.In !!! !!! !!! !! !!. 1-- - -u!! !!! !!! III !!Hl !! ”.! t!! P ! vi! !!! !!! ni! nin 11;!: ni1 t!1 g - —11-19 1 m !!! lum 71DÚPLEX<strong>de</strong>100a135m 27 DúplexC/ Valdoncel, 2 - SegundoApdo. Correos, 83Tfnos.: 773051 - 773000fax: -7-70934—Y CONFORTALCANCEE VD.BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS = <strong>92</strong>El Banco<strong>de</strong> BETANZOSIIA-•< VeR. Or Ifrt, -Er A'"A‘U .1V1 A 11 1 113Edita:Concello <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. Delegación <strong>de</strong> Festas.Deserio Portada:ManuelMuñozImprime:Lugami(al servicio<strong>de</strong> GALICIAEtebev artaFotografia:Blanco - Faraldo - Fersal - Novio - ArumeDebuxos:Alfredo EriasPallaPinturas:Gabriel AnidoManuel AnidoMe José Cortés GonzálezClemencia Fernán<strong>de</strong>zAna García SeoaneRicardo García Gon<strong>de</strong>llPablo Graña GrandíoFundado en 1717Cantón Gran<strong>de</strong>, 36Teléfono: 77 15 51 - Fax: 77 26 56BETANZOSJEscriben:Joaquín Arias RealBrais da BouzaJuan Luis Camacho LliterasElena Díaz BlancoJosé.Raimundo Núñez LendoiroJusto Javier Pedreira DopicoXesús Torres RegueiroA. TouriñaoManuelJ. Vázquez MíguezAGOSTO 19<strong>92</strong>PROGRAMA OFICIAL DE FESTASDeclaradas <strong>de</strong> Interese Turístico


Un ano máis teño a enorme satistacción <strong>de</strong> po<strong>de</strong>r dirixirme ósbetanceiros e visitantes para <strong>de</strong>sexarlles 1111S _fi,,stexos cheos <strong>de</strong> ledicia eagarimo.Neste ano <strong>92</strong>, no que converxen moitos acontecementos <strong>de</strong> coñecidarelevancia (Expo, Xogos Olímpicos, Centenario do Descubrimento...), esperoque tódolos que nos acompañan encostren en <strong>Betanzos</strong> a hospitalida<strong>de</strong> que étradicional no noso pobo, a<strong>de</strong>rezado con actos festivos no ámbito cultural,artístico, recreativo e familiar, que fagan da nosa Cida<strong>de</strong> un lugar i<strong>de</strong>al <strong>de</strong>encontro.Quero <strong>de</strong>stacar que, como inicio das <strong>festas</strong>, terá lugar a inauguracióndo Pasatempo, unha vez que se levou a cabo a súa preparación nesta faseque, <strong>de</strong>sexo, sea preludio doutras melloras no mesmo e que nos <strong>de</strong>volva atódolos betanceiros e galegos a ilusión dos excepcionais García Irmáns,creadores do mesmo. Continuarán coa coroación das Raíñas, a lectura dospregóns, a Función do Voto, a elevación do globo, os xogoslloráis, os Caneirose todo o importante conxunto <strong>de</strong> actos que vos acompaño e para os que vosinvito moi <strong>especial</strong>mente, que foron preparados con todo esmero pola Delegación<strong>de</strong> Festexos e os seus <strong>colaborador</strong>es, xunto coa colaboración dos cidadánsbetanceiros. Reciban o 111C11 recoñ ecemento e o da Corporación.Para tódolos betanceiros e amigos que nesta ocasión non poidanacompañarnos o <strong>de</strong>sexo <strong>de</strong> que en anos vin<strong>de</strong>iros poidan cumplir coa ilusión<strong>de</strong> estar con todos 17(5S e <strong>de</strong> homenaxear en <strong>Betanzos</strong> ó noso Patrón, San Roque.E para todos ¡saú<strong>de</strong>, felicida<strong>de</strong> e boas <strong>festas</strong>!Misterio da Torre <strong>de</strong> Santo Domingo..., unhos vasiños <strong>de</strong> máis.Cordialmente,Manuel Lagares PérezAlcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>


—2.25 CZ.1■77—Cid- PZ.Angela SánchezVi<strong>de</strong>laMarta IglesiasGómezÉ unha honra para mín, ser elexida Raífiadas Festas Patronáis <strong>de</strong> San Roque 19<strong>92</strong>.Espero que tanto os forasteiros coma todosnós, disfrutemos co amplio programa <strong>de</strong>festexos organizados.Carmen SánchezVázquezUn saúdo para todos e ¡felices <strong>festas</strong>!YOLANDA BASTEIRO SANCHEZNuria Gilsanz Ma Pilar Sas Sandra hila DansGonzález Golpe Lagoa


• DIA 1222.00 Concedo <strong>de</strong> verán. Aula Municipal <strong>de</strong> Cultura.- Coral Polifónica <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.- Coral Polifónica <strong>de</strong> Boiro.• DIA 1322.30 Auditorio do.Pasatempo. Inauguración.Centro Dramático Galego"Un soño <strong>de</strong> verán", <strong>de</strong> William Shakespeare(Unha orixinal versión)1Yo las amo, yo las oigo.Cual oigo el rumor <strong>de</strong>l viento,El murmurar <strong>de</strong> la fuenteO el balido <strong>de</strong>l cor<strong>de</strong>ro...("Las Campanas" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


10.30 Salva <strong>de</strong> 21 bombas <strong>de</strong> palenque e repique da campana da TorreMunicipal11.00 Alboradas. Danzas <strong>de</strong> Mariñeiros. Mómaros e cabezudos. Majorettes.Banda Xuvenil <strong>de</strong> Negreira.Sala <strong>de</strong> Mostras do Liceo. Continuación da Exposición creativa daEscola Taller <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.19.30 Edificio Arquivo. Inauguración da XI Mostra <strong>de</strong> Artes Plásticas doGrupo "I nzar".Edificio Arquivo. Inauguración da Mostra <strong>de</strong> Pinturas da artista PilarDíaz <strong>de</strong> Monterroso, adicada a <strong>Betanzos</strong>.20.00 Coroación da Raíña das Festas, Srta. MARÍA YOLANDA BASTEIROSÁNCHEZ, polo Ilmo. Sr. Alcal<strong>de</strong>-Presi<strong>de</strong>nte D. MANUEL LAGA-RES PÉREZ. Pregón das Fastas, pronunciado polo presi<strong>de</strong>nte daFundación Europea, Ilmo. Sr. D. ENRIQUE CURIEL. Recepciónmunicipal á Raíña, damas e representacións. Entrega dos premiosGarelos <strong>92</strong>, e <strong>de</strong> Balconadas III Bienal.Desfile da comitiva hasta a sala <strong>de</strong> <strong>festas</strong> Rei Brigo, con acompañamentoda Banda Municipal <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, Banda Xuvenil <strong>de</strong>Negreira, Pasiño a Pasiño (coa Danza Gremial dos Zapateiros),Escola <strong>de</strong> Gaitas <strong>de</strong> Lestedo, Majorettes, Danzas dos Mariñeiros,Mómaros e Cabezudos.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Actuación da orquesta-espectáculoSONORA.... Como los pájaros, ellasTan pronto asoma en los cielosEl primer rayo <strong>de</strong>l alba;Le saludan con sus ecos...("Las Campanas" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


11.00 Salvas e alboradas. Marcha das Danzas <strong>de</strong> Mariñeiros, Mómarose Cabezudos, Banda <strong>de</strong> Gaitas Basilio Carril.orn—u.o18.30 Coroación da Raíña Infantil, Srta. ADRIANA REY CARRO, poloIlrno. Sr. Alcal<strong>de</strong>-Presi<strong>de</strong>nte D. MANUEL LAGARES PÉREZ. Pregónda cerimonia a cargo do mociño D. JOSÉ ANTONIO ROMAYPRESEDO.Recepción municipal a Raíña Infantil, cortexo e representacións.19.30 Igrexa <strong>de</strong> Santa María do Azougue. Misa en honor da copatrona dacida<strong>de</strong>, cantada pola Coral Polifónica <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. Procesión.Acompañamento pola comitiva, Banda Municipal <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> econxuntos artísticos.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Actuación do conxunto TANGO. Amúsica e as cancións porteña, con parellas <strong>de</strong> baile.Presentación a cargo do conocido locutor e animardor da Radio eT.V., Antonio Carrizo, agregado cultural da Embaixada Arxentina enMadrid.... Y en sus notas, que van repitiéndosePor los llanos y los cerros,Hay algo <strong>de</strong> candoroso,De apacible y <strong>de</strong> halagüeño...("Las Campanas" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


11.00 Salvas. Alboradas. Desfile <strong>de</strong> Danzas dos Mariñeiros, Mómaros eCabezudos. Banda <strong>de</strong> Gaitas <strong>de</strong> Ares, Banda <strong>de</strong> Negreira.19.15 Función do voto. Saíndo da Casa do Concello, formaráse unhacomitiva oficial para asistir na igrexa <strong>de</strong> Santo Domingo á presentaciónpolo Ilmo. Alcal<strong>de</strong>-Presi<strong>de</strong>nte D. MANUEL LAGARES PÉREZ,da tradicional ofrenda a San Roque. A misa será cantada pola CoralPolifónica <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.Formarán parte da representación e da comitiva a Banda Municipal<strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, o conxunto Pasiño a Pasiño, Majorettes, Danza dosMariñeiros, Mómaros e Cabezudos. Banda Xuvenil <strong>de</strong> Negreira,conxuntos <strong>de</strong> gaitas. O retorno, todolos grupos ofrecerán un recitalna Praza da Constitución.19.30 Campo <strong>de</strong> Fútbol Municipal García Irmáns. "<strong>Betanzos</strong> vs. Meirás".Copa Diputación Provincial da Coruña.22.30 Iniciación da verbena popular na Praza Irmáns García Naveira,amenizada pola renombrada orquesta LOS CAPRIS.24.00 Solta do monumental GLOBO DE BETANZOS. Exhibición <strong>de</strong> fogos<strong>de</strong> pirotécnia, queima da FACHADA e do ESCUDO DE BETANZOS.Alar<strong>de</strong> <strong>de</strong> foguetería da Pirotécnia Golpe, S.A.A orquesta LOS CAPRIS, continuará a velada musical.... Si por siempre enmu<strong>de</strong>cieran,¡Qué tristeza en el aire y el cielo!¡Qué silencio en las iglesias!¡Que extrañeza entre los muertos!•("Las Campanas" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


12.00 Salva <strong>de</strong> bombas <strong>de</strong> palenque.18.00 Festa Infantil no Auditorio do Pasatempo. Actuación <strong>de</strong> AsBrigantinas e Ludisport, con diferentes xogos e diversións paratódolos rapaces20.00 Final <strong>de</strong> Fútbol-Sala no Poli<strong>de</strong>portivo.22.30 Praza lrmáns García Naveira. Actuación dun dos millores grupos<strong>de</strong> música pop <strong>de</strong> E spaña: LOS LIMONES.Con qué pura y serena transparenciaBrilla esta noche la luna!A imágen <strong>de</strong> la cándida inocencia,No tiene mancha ninguna...("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


12.00 Salvas e alboradas polo Conxunto <strong>de</strong> Gaitas da Diputación e aCharanga Xirondas Boys.Saída das primeiras embarcacións rumbo Os Caneiros.17.00 Saída do peirao da Ponte Vella, da comitiva municipal I Xira OsCaneiros. Animación do conxunto <strong>de</strong> Gaitas da Diputación eXirondas Boys.O grupo musical Xirondas Boys actuará toda a xornada no campo<strong>de</strong> Os Caneiros.22.30 Praza lrmáns García Naveira. Velada artístico-danzante, animadapolas orquestas FOLIADA e CUBA TROPICAL.23.00 Regreso da Xira Os Caneiros.Queima <strong>de</strong> fogos <strong>de</strong> artificio <strong>de</strong> aire e acuáticos no peirao da PonteVella.... De su pálido rayo la luz puraComo lluvia <strong>de</strong> oro caeSobre las largas cintas <strong>de</strong> verduraQue la brisa lleva y trae...("A la luna" Rosalla <strong>de</strong> Castro)


12.00 Salvas17.00 IV Concurso <strong>de</strong> Debuxo Infantil na Alameda .Praza Irmáns García Naveira. Concurso <strong>de</strong> minicars organizadopor Ludisport, co patrocinio <strong>de</strong> COCA-COLA.19.30 Teatro Infantil no Cantón Pequeno, o grupo "Trécola" poñerá enescea a obra: O n° 8 da rúa dos contos.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Actuación da orquesta internacionalLOS ARQUINOS.11... Y el mármol <strong>de</strong> las tumbas iluminaCon melancólica lumbre,Y las corrientes <strong>de</strong> agua cristalinaQue bajan <strong>de</strong> la alta cumbre...("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


12.00 Salvas.Faraldo Fotógrafo20.00 Aula <strong>de</strong> Cultura. Entrega dos premios dos Xogos Floráis <strong>Betanzos</strong>19<strong>92</strong>, coa presencia do Xurado, Mantendor e Corte <strong>de</strong> Amor,presidida pola Raíña das Festas.21.00 Igrexa <strong>de</strong> San Francisco. Debut en <strong>Betanzos</strong> da ORQUESTASINFONICA DE GALICIA. Interpretará un selecto repertorio <strong>de</strong>música clásica e popular.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Verbena popular amenizada polafamosa orquesta PARIS.1 11. La iglesia, el campanario, el viejo muro,La ría en su curso vária,Todo lo ves <strong>de</strong>s<strong>de</strong> tu cenit puroCasta virgen solitaria...("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


11.00 Probas do Club Ciclista <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> no Polígono Deportivo doCarregal.12.00 SalvasXIII Campeonato <strong>de</strong> Xadrez "Cida<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>".16.00 Poli<strong>de</strong>portivo. III Torneo S. Roque <strong>de</strong> Hockey a patíns.19.30 XXV Trofeo S. Roque <strong>de</strong> Fútbol, <strong>Betanzos</strong> vs. Sada. EstadioMunicipal García lrmáns.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Verbena animada pola famosaorquesta MALLO.... Todo lo ves, y todos los mortalesCuantos en el mundo habitan,En busca <strong>de</strong>l alivio <strong>de</strong> sus males,Tu blanca luz solicitan...("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


■■u12.00 Salvas.17.00 Finais do XIII Campeonato <strong>de</strong> Xadrez.17.30 Campeonato <strong>de</strong> Piragüismo. VIII Travesía Ría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, nascategorías <strong>de</strong> ca<strong>de</strong>tes, juniors e seniors. Modalida<strong>de</strong>s K-1, K-2 eC-1.Poli<strong>de</strong>portivo. Trofeo San Roque <strong>de</strong> Baloncesto. Gayolo FORD vs.C.B. Arteixo.20.00 Poli<strong>de</strong>portivo. V Copa Galicia <strong>de</strong> Baloncesto.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Actuación da renombrada agrupaciónmusical LOS KEY.... Unos para consuelo <strong>de</strong> dolores,Otros trás <strong>de</strong> ensueños <strong>de</strong> oroQue con vagos y tibios resplandoresVierte tu rayo incoloro...("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)


112.00 Salvas.21.00 Praza lrmáns García Naveira. Concerto e recital <strong>de</strong> música edanzas galegas, polos conxuntos BANDA DE GAITAS DE ARES eo famoso MILLADOIRO.Esta xornada festiva está adicada a todolos betanceiros que resi<strong>de</strong>nfora <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, e no extranxeiro.... Y otros, en fin, para gustar contigoEsas venturas robadas,Que huyen <strong>de</strong>l sol, acusador testigo,Pero no <strong>de</strong> tus miradas...("A‘la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)DL4 DE GALICIA


12.00 Salvas e alborada.II Xira Os Caneiros.Pasarrúas polo conxunto <strong>de</strong> Gaitas da Diputación Provincial e acharanga Xirondas Boys.17.00 Saída do peirao da Ponte Vella da comitiva municipal.Actuación no campo dos Caneiros do Conxunto <strong>de</strong> Gaitas daDiputación e da charanga Xirondas Boys.22.30 Praza Irmáns García Naveira. Verbena popular animada polasorquestas LOS SATELITES e CIUDAD DE LA CORUÑA.23.00 Regreso da II Xira Os Caneiros. Apoteósis <strong>de</strong> fogos <strong>de</strong> estrondo eacuáticos no entorno da Ponte Valla, á chegada das lanchas e dacomitiva municipal.1Y yo celosa como me dió el cieloY mi <strong>de</strong>stino inconstante,Correr quisiera un misterioso veloSobre tu casto semblante.("A la luna" Rosalía <strong>de</strong> Castro)PECHE DASFESTAS-<strong>92</strong>


•••• ••• ••• ••• • • • • • • • ••• •• •B-ORA --DOR.ESESP-E -C1A1FEAs.- <strong>92</strong>LA TIENDA DE JOSEFINAEDMUNDO ROEL GARCIAELEMAGRABO TEXTOBANCO ETCHEVERRIATRADEMACONSTRUCCIONES LARNA, S. A.SUMINISTROS VIA-MARRIEGODISCOTECA IRISCYBPEDRO ROBERTO ROCHA CORRALCAIXA GALICIAUMAFINSAAQUAG ESTGADISAESCUELA TALLERLUGAMIELADIO TABOADA CAMBAIASATALLERES MANDEODISCOTECA G2CONSTRUCCIONES FRAGAANTONIO SANCHEZ SANCHEZFISAL, S.A.L.ESPECTACU LOS BARREIROFERSALSUTEGAINSTELECVENTOSAHORMIGONES BETANZOSESTEBAN VAZQUEZ CARROTOJEIRO TRANSPORTESBANESTOMADERAS MOSQUERATODO DEPORTETALLERES GAYOLOCOCA-COLAPIROTECNIA GOLPERABUÑAL, S. L.AUTO AVION, S. A.MATADERO MONTELLOSINMOBILIARIA BRIGANTINACAIXAVIGOFENOSAERNESTO ANIDOC.R. INVERSIONESElase»IP •_ _ LPONGASE EN NUESTRAS MANOSFESTAS - <strong>92</strong>LUGAMI


col_ARCYRAIYOR FSPEC1AL FESTAS - <strong>92</strong> COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>1 A /%A 1 In* 11 nr" 1 AC1 Fir A.119, ArtirtiklE07.3-1 . jicag:1 :9 EN,I1IlliiI I ILllij fiulp,miLl-VgiaiLni111APARTAMENTOS Y PISOS DE 1, 2, 3 y 4 HABITACIONESDESDE 5.500.000 PTS.VlbUb lit LUJU A 1-1-1tUIU I Abi-kiJÚ(ACOGIBLES A LOS BENEFICIOS DEL R.D. 1932/91 DE AYUDA A LA VIVIENDA)CR Inversiones slPROMOCIONES INMOBILIARIASCtra. <strong>de</strong> Castilla, 2Tfno.: 77 40 8515300 BETANZOS


po<strong>de</strong>res. Es así como a lo largo <strong>de</strong> la Historia, plantearon numerosos litigiosante la Real Audiencia <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia, para solventar sus diferenciasjurisdiccionales.El 23 <strong>de</strong> Febrero <strong>de</strong> 1579, el Regente <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia Don PedroEnriquez <strong>de</strong> Portocarrero, envía una Real Provisión a la ciudad <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>en la que comunica: "Sin perjuicio <strong>de</strong> vuestro <strong>de</strong>recho anssi en possessioncomo en Propiedad consentida <strong>de</strong> no perturbar al dicho monasterio <strong>de</strong> Sobradoen /a possession en que hesta <strong>de</strong> los montes <strong>de</strong> COTO y <strong>de</strong>l canpo <strong>de</strong>iras y lesbolvais lo que le ubiere<strong>de</strong>s llevado enteramente, sin que falte cossa alguna..."(Archivo <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia. Legajo 115-40).Aunque con el <strong>de</strong>bido acatamiento, la Justicia y Regimiento no recibe <strong>de</strong>buen grado la <strong>de</strong>terminación <strong>de</strong> la Real Audiencia. En los libros <strong>de</strong>l Concejo serefleja este obligado trámite en los siguientes términos: "En la ciudad <strong>de</strong>Vetancos a diez e nuebe días <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Dezienbre <strong>de</strong> quinientos e setenta enuebe años, estando en conzexo e ayuntamiento, segun lo tienen <strong>de</strong> costunbre,los lízenciadb-W-téniénefe—déCOTrégidór e Justicia en fá -didfla ciudad, e RuyFreire <strong>de</strong> Andrad (sic), e Juan Vida! da Pena, e Martín Vidal Morelle, rregidores,e Sevastian <strong>de</strong> Pa<strong>de</strong>me, Procurador General, yo escrivano notefique hestarreal Provision a los dichos, que dixeron que la obe<strong>de</strong>sgian y ove<strong>de</strong>sgieron conla rreverengia y acatamiento <strong>de</strong>bido y en quanto al cunplimiento <strong>de</strong>lla dixeronque consentían lo que consentido tenían en la noteficacion <strong>de</strong> arriva, sinperjuizio <strong>de</strong> su <strong>de</strong>recho ansi en propiedad como en posesion, y esto dieron porsu rrespuesta e lo firmaron <strong>de</strong>-sus nonbres, el licenciado Aller = rruy Fi-pire <strong>de</strong>Andrad (sic), Juan Vidal, Martin Vidal Morelle = Sevastian <strong>de</strong> Pa<strong>de</strong>rne, passoante mi Andres Lopez scrivano".En nombre <strong>de</strong>l monasterio <strong>de</strong> Sobrado actua Juan Vázquez <strong>de</strong> Vaamon<strong>de</strong>,quien expone: "quel dicho monesterio tenia muchos lugares en los quales semetían muchas personas apropiandolos para si e para que aya luz y claridad<strong>de</strong> la dicha agienda, sus partes tenían nezessidad que se apeasen los dichoslugares y las mas propieda<strong>de</strong>s y agienda <strong>de</strong>l dicho monesterio...". Se encarga<strong>de</strong>l apeo al receptor Pedro Carrasco, y en la información <strong>de</strong> testigos, que vienenrespondiendo lo mismo, interviene entre otros Juan Miguez "zapatero ylavrador", quien "dixo que ssave e conoze muy bien todos los vienes e agiendapor que hes preguntado, segun que estas ssitos al<strong>de</strong>rredor <strong>de</strong> la dicha granxa<strong>de</strong> Las Cascas, que sse nonbran <strong>de</strong> rrio cobo y Lo<strong>de</strong>iro y chao das Cascas yCOTO e la Enfesta y La Grana...".Continúa con el señalado apeo, que <strong>de</strong>bido a su gran importanciatranscribimos seguidamente:"Se comienza en la puente <strong>de</strong> las Cascas, e por el rrio abaxo asta don<strong>de</strong>se acaba <strong>de</strong> fenecer el prado ameneiral e <strong>de</strong> allí buelbe por rriocobo asta lafuente da Enfesta, e <strong>de</strong> la fuente da enfesta va al camino que viene <strong>de</strong> lasCondumiñas, por don<strong>de</strong> ba testando con hereda<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Ares Pardo, y <strong>de</strong> alli ba., , ._ 7: -7úL.-.).......„ :„,...„.„ c),,„:„.. ..-.....ar, e_,-.-cf)----_Y:------v,—zr—y--x--■-....."-'. 6------- ----.?5 -, ■ l't ‘'9---y-r--.¿—_-.": 6.--:■,)--1) -----_,,..),--,-,..D-‘..A...--0 '>■_ :,..k...9 ,A-t. GY- Q-'--07.e -w .k. 7-,'----.: ,-7,u,_--),...Apeo <strong>de</strong>l monasterio <strong>de</strong> Las Cascas a finales <strong>de</strong>l siglo XVI.(Archivo <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia, legajo 115-40).


al camino que biene <strong>de</strong>l Mon' asterio <strong>de</strong> Cines para Juanrrozo, y queda <strong>de</strong>ntroo ‘21C4,9,, ,c. 9'.111 0p°,. . ,"o'■4114001110-,--,•<strong>de</strong> la dicha <strong>de</strong>marcacion el /Ligar <strong>de</strong> Vilaver<strong>de</strong> que hes <strong>de</strong>l CUCUY nionesterioSobrado y <strong>de</strong> alli himr. que trAP aregnrin rin -nritrArtlr , y A/once', <strong>de</strong>Sanmartino que tanvien hes <strong>de</strong>l dicho monasterio y se ba partiendo todo por elcamíno rreal asta bolber a la fuente do Espiño, y <strong>de</strong> la fuente do espino ba alpuerto que biene <strong>de</strong> Santa Cruz para la Graña, y se va partiendo por el rrigueirodo Lo<strong>de</strong>iro y queda <strong>de</strong>ntro lo <strong>de</strong> la Graña, que todo hes <strong>de</strong>l dicho monasterioy ba todo por el dicho rrigueíro asta la puente Ruiveira y por el rrio abaxo astallegar a la puente das Cascas don<strong>de</strong> se comenzo a <strong>de</strong>marcar".No es <strong>de</strong> extrañar que el Prior <strong>de</strong> Las Cascas fray Angel <strong>de</strong> Cartaxena,actuase como procurador <strong>de</strong>l monasterio <strong>de</strong> Sobrado <strong>de</strong>l cual <strong>de</strong>pendía, siendoasí la manera <strong>de</strong> obtener una fi<strong>de</strong>digna respuesta por parte <strong>de</strong> sus propioscolonos, quienes no dudan en afirmar el categórico dominio que, sobre elCOTO y <strong>de</strong>más <strong>de</strong>marcaciones, poseía <strong>de</strong>s<strong>de</strong> tiempo inmemorial la granxacisterciense <strong>de</strong> Las Cascas.El pleito intitulado "El monasterio <strong>de</strong> Sobrado y Las Cascas su anexo,Gregorio do Camiño yJuan do Fieytal, sus caseros, con la Justicia y Regimiento<strong>de</strong> la ciudad <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>", en el que se ventila la propiedad <strong>de</strong>l "Coto <strong>de</strong> lasCascas con su jurisdiccion y montes a el anejos"(Archivo <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia.Figueroa. Mazo 11 - n° 40. Legajo 115) se resolvió dando la razón a los monjes.Si bien <strong>de</strong>fendió el priorato <strong>de</strong> Las Cascas el <strong>de</strong>recho <strong>de</strong> nuda propiedadsobre el monte <strong>de</strong>l COTO, no menos lo hizo la Justicia y Regimiento sobre elforo que <strong>de</strong>l mismo obtuvo. En el año 1621 "Pedro das Seixas bedor <strong>de</strong> la dichagiudad y alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> la cargel <strong>de</strong>lla", presentó una <strong>de</strong>nuncia contra varioscarniceros que labraban y apacentaban sus ganados en el monte <strong>de</strong>l COTO;quienes en lugar <strong>de</strong> satisfacer los <strong>de</strong>rechos al mayordomo <strong>de</strong> la ciudad, lohacían a los monjes <strong>de</strong>l monasterio <strong>de</strong> Las Cascas, sin tener en cuenta "quela dicha giudad paga ciertos maravedis al monasterio <strong>de</strong> Santa Maria <strong>de</strong>Sobrado por el fuero <strong>de</strong>l" (Archivo <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia. Legajo 278-72).El Corregidor <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> encargó al escribano Juan <strong>de</strong> Losada latramitación <strong>de</strong> las diligencias. Por su parte Pedro das Seixas presentó portestigos para la información a Juan Abelión, Fernando <strong>de</strong> Figueroa, DomingoFaraldo, Domingo do Rigueiro y a Pedro Rouco "camigeros becinos <strong>de</strong> la dichaciudad". Tras prestar juramento "en forma <strong>de</strong> <strong>de</strong>recho, por Dios nuestro Señory sobre una senal <strong>de</strong> Cruz", <strong>de</strong>clararon cada uno <strong>de</strong> ellos lo mismo, en lossiguientes términos:"Dixo el testigo que conosge a las partes <strong>de</strong> entero conosgimiento y lo quemas sabe es que sabe y es berdad questa proybido y bedado por Leis yPrematicas <strong>de</strong> su Magestad y hor<strong>de</strong>nangas usadas y guardadas en la dichagiudad, confirmadas por su Magestad, que ninguna persona pueda traercerrado ni ocupado ningun monte que sea Pasto comun ni exido so giertasPenas en ellas contenidas a que el dicho testigo se refiere, y respondiendo a


L.-.. v-.• . 1._94.o..._2‘..- ,7-11..- , u. CAr?..- -)--o4 :-)v04.-sia..,..i .61.-0-erré-O-11-,11.")'s - 1.1, 1 •. .,C,,--rx-1---.-.-0 14-ecgol %-zfic-Tr'• Art.,.. c/A....-,Q,..,U.. • ./?, c-\:,61-P 1 C 71 .ejce..J-N • •Fragmento <strong>de</strong> la <strong>de</strong>claración <strong>de</strong>l carnicero Domingo Faraldo.(Archivo <strong>de</strong>l Reino <strong>de</strong> Galicia, legajo 278-72).e r, •lo mas contenido en la dicha <strong>de</strong>nungiagion dige el dicho testigo que sabe y esber,fpri que Lo<strong>de</strong>iro, que hiha f, ,nra da 19 qiurlad, y Juan García y Juan daYolosía, beginos <strong>de</strong>sta &dad, y un Fernando que bibe en la calle <strong>de</strong> la Fuentedunía que el testigo no sabe el sobrenonbre, y Pedro Cougeiro, hornero, ybastian <strong>de</strong> Roybeira, labran el monte <strong>de</strong> las Cascas que se dige do COTO, y lotraen cerrado y ocupado <strong>de</strong>n<strong>de</strong> mas <strong>de</strong> seis anos a esta parte, senbrando enel pan trigo y mixo y mas nobida<strong>de</strong>s, sin xamas lo querer abrir, apagentando enel sus ganados siendo como es Pasto Comun y exido <strong>de</strong> los becinos <strong>de</strong>stagiudad y obligados <strong>de</strong>/a Camigeria <strong>de</strong>lla que apacentan ene/sus ganados, quetraen para el abasto <strong>de</strong> carne <strong>de</strong>sta giudad y arieros que a ella bienen a buscarsal y sardina, pescado y otras cosas, que abian en el <strong>de</strong> apacentar suscabalgaduras, lo qual sabe el testigo es divo <strong>de</strong> remedio por las causas dichasy seria <strong>de</strong> mucha ynportancia que se abriese y andase abierto como <strong>de</strong> antessolía, y esto es la berdad y lo que <strong>de</strong>llo sabe".La resolución <strong>de</strong> la Justicia y Regimiento no pudo ser más contun<strong>de</strong>nte:"Dese mandamiento <strong>de</strong> prision contra los culpados en la ynformacion <strong>de</strong> atras,probeyolo don Geronimo <strong>de</strong> rroxas y Saldobal, Corregidor y Justicia, en<strong>Betanzos</strong> a veinte y quatro dias <strong>de</strong>l mes <strong>de</strong> Otubre <strong>de</strong> mil y seiscientos y veintey un años y lo senalo ante mi Juan <strong>de</strong> Losada scrivano".De la riqueza documental <strong>de</strong> ambos legajos, se obtiene valiosa informaciónsobre el sistema <strong>de</strong> legislación <strong>de</strong> la época, invariable durante variascenturias y sumarísimo en extremo. No lo es menos el conocimiento <strong>de</strong>l apeoriel monasterio, ya granja, <strong>de</strong> Donas o <strong>de</strong> Las Cascas, que supone una pequeñaparte <strong>de</strong> la propiedad con que contaban los monjes <strong>de</strong> Sobrado en lajurisdicción <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, lo que unido a las pertenecientes a otras ór<strong>de</strong>nesreligiosas, nos permite asegurar que entre la nobleza y el clero se repartían,prácticamente, las tres leguas <strong>de</strong> los alre<strong>de</strong>dores y alfoz, espacio <strong>de</strong> actuacióndirecta <strong>de</strong> la Justicia <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.Otro aspecto importante se manifiesta en el hincapié que muestran lostestigos sobre el cumplimiento <strong>de</strong> las or<strong>de</strong>nanzas <strong>de</strong> la ciudad. Si efectivamentelas or<strong>de</strong>nanzas eran el sosten <strong>de</strong> la autonomía municipal y la razón <strong>de</strong> su<strong>de</strong>recho, no cabe duda que la exigencia <strong>de</strong> su observancia satisfacía el sentido<strong>de</strong> la información <strong>de</strong> los autos, <strong>de</strong> manera que la resolución <strong>de</strong>l Corregidor seveía facilitada al postularse un extremo vital que no podía eludir. Con lasentencia <strong>de</strong> encarcelamiento, preventivo <strong>de</strong> otras sanciones, el Corregidormantiene las or<strong>de</strong>nanzas con toda "su fuerza y vigor". Justamente el añopasado conmemoramos el cuarto centenario <strong>de</strong> la confirmación y aprobación<strong>de</strong> las or<strong>de</strong>nanzas municipales <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, por el Rey Felipe II, evento al que<strong>de</strong>dicamos <strong>especial</strong> atención en el programa oficial <strong>de</strong> nuestras FiestasPatronales <strong>de</strong> San Roque.Es curioso observar como la ciudad <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, privada por <strong>de</strong>recho<strong>de</strong> la propiedad <strong>de</strong>l monte <strong>de</strong>l COTO, se procura aforarlo a los monjes para


servicio <strong>de</strong>l común <strong>de</strong> vecinos y <strong>de</strong> su mata<strong>de</strong>ro, utilización que amplía parael apaciento <strong>de</strong> las cabalgaduras <strong>de</strong> los arrieros que se acercaban a sus feriasy mercados a comerciar,conlo que facilitaba el intercambio mercantil. Esteúltimo extremo, haría efectivo el <strong>de</strong>magógico signo <strong>de</strong> los tiempos <strong>de</strong> llevarsea la práctica en la actualidad, en la que domina un interés progresivo <strong>de</strong>servicios lucrativos, que abren interrogantes a la hora <strong>de</strong> saber quien sirve aquien.Con la <strong>de</strong>samortización <strong>de</strong> Mendizabal (1835), los bienes <strong>de</strong>l monasterio<strong>de</strong> Las Cascas fueron a parar en manos <strong>de</strong> particulares, a lo que se añadió laexclaustración <strong>de</strong> los monjes, medidas que le llevarían al abandono en que seencuentra, sin tenerse presente que en su solar se forjaron los fundamentos <strong>de</strong>la actual ciudad <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. En los terrenos <strong>de</strong> la Con<strong>de</strong>sa, el M.O P.U.construyó viviendas sociales y lo que resta <strong>de</strong>l "Convento das Cascas", comopopularmente se le conoce, espera una urgente y <strong>de</strong>seada restauración._P_ara_quiea_auaca_bay_visitad o el COTO, sirva <strong>de</strong> referencia lainstalación <strong>de</strong> la planta que abastece <strong>de</strong> agua potable a nuestra ciudad, situadaen esta loma, dorninante, que acarician los vientos <strong>de</strong>l Norte, "el mareiro", y dafrente a la ría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. Es un paisaje lleno <strong>de</strong> color y belleza, con asiento<strong>de</strong> multitud <strong>de</strong> especies arbóreas en hermanada exuberancia, a distintosniveles y amplios espacios que conducen a La Graña. Es un monte vital, en elamplio sentido <strong>de</strong> la palabra, <strong>de</strong>l que figura una parte en el inventariopatrimonial <strong>de</strong>l Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.EXPOS I C IO\OLEOS DEPILAR DIAZMOVITROSOOrganiza y Patrocina:'EXCMO. AYTO. BETANZOSEDIFICIO ARCHIVODel 14 al 26 <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong> 19<strong>92</strong>Horas <strong>de</strong> visita:Laborables: <strong>de</strong> 20 a 22 - Festivos: <strong>de</strong> 12 a 14


Secuestrado y <strong>de</strong>saparecido...EL GLOBO QUE HIZOILUSION EN BUENOS AIRESporC/ Tomás Dapena, 7A. TOURIÑAOARENAS Y GRAVASTRANSPORTESPIEDRA DE MAMPOSTERIAPARA FACHADASYCHIMENEASOFICINA: Ctra. <strong>de</strong>l Muelle, s/n - Tfno.: 771725 - BETANZOSToda la comunidad betanceira <strong>de</strong> la Argentina estaba expectante: ¡porfin llegaba la ocasión <strong>de</strong> recibir con cariño un auténtico ejemplar <strong>de</strong>l Globo <strong>de</strong><strong>Betanzos</strong>! Había sido recuperado íntegro y la corporación que presidía AndrésMartínez Guerra, resolvió enviarlo como un obsequio al Centro <strong>Betanzos</strong> <strong>de</strong>Buenos Aires. Corría el año 1979 y aún perduraba la euforia en el país <strong>de</strong>lcampeonato mundial <strong>de</strong> fútbol Argentina 78. También ocurría otras cosas notan jaleadas pero <strong>de</strong> una profundidad social dramática.La noticia había estallado como un reguero <strong>de</strong> pólvora entre losbetanceiros. ¡Y no era para menos! Por fin el Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> sehabía acordado para bien <strong>de</strong> que existía el Centro gacel°. Durante toda la épocafranquista -sabían que existía y sentían su presencia crítica y <strong>de</strong>mocrática-,pero a sus directivos y asociados les consi<strong>de</strong>raban poco menos que apátridaso energúmennq tal es la luci<strong>de</strong>z menta! y la ética política <strong>de</strong> quiénes soloaceptan la sumisión, el silencio como conducta ciudadana. Mientras, enBuenos Aires, se honraba a los mártires betanceiros por la <strong>de</strong>mocracia y seprestaba solidaridad a quiénes la <strong>de</strong>fendían y luchaban por la autonomía <strong>de</strong>Galicia.La documentación que acreditaba el envío había llegado <strong>de</strong> parte <strong>de</strong> laalcaldía <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, ejercida por el señor Martínez Guerra, y <strong>de</strong> inmediato la


comisión directiva elaboró un plan en toda regla para dar cumplida recepcióny recreación <strong>de</strong>l máximo trofeo que pue<strong>de</strong> ilusionar a un betanceiro: recuperarel globo gran<strong>de</strong>. Directivos y socios eran felices.Se dispusieron todas las medidas para que el gigante <strong>de</strong> papel recobrara<strong>de</strong> nuevo su vitalidad en Mar <strong>de</strong>l Plata, surcando los cielos australes como unabuena nueva, con la mirada atenta e ilusionada <strong>de</strong> no menos <strong>de</strong> un millón <strong>de</strong>personas, veraneantes en su mayoría.Un equipo formado por los integrantes <strong>de</strong> la saga Pita, resi<strong>de</strong>ntes en laArgentina, y diferentes ex-<strong>colaborador</strong>es en <strong>Betanzos</strong> en el inflado y lanzamiento<strong>de</strong>l globo, se aprestaban a tomar las riendas <strong>de</strong> la aventura junto connumerosos voluntarios entre directivos y asociados, que eran capitaneados porel joven Jaime Pita Vales, nieto directo <strong>de</strong>l inolvidable Don Claudino. Todoestaba coordinado por el dinámico presi<strong>de</strong>nte Enrique Sóñora Couceiro.El soporte financiero y gestor <strong>de</strong> la operación en Mar <strong>de</strong>l Plata era elmalogrado Pepe Viqueira, fuerte empresario betanceiro con una amplia redcomercial en toda la República.Estaba, pues, integrado <strong>de</strong>talladamente todo el andamiaje humano paraasegurar el éxito.Mar <strong>de</strong>l Plata viviría una jornada lúdica <strong>de</strong> excepcional facturaimpresionista. A la originalidad <strong>de</strong>l globo se uniría la cremá <strong>de</strong> una fallavalenciana, a iniciativa <strong>de</strong> nuestros amigos <strong>de</strong>l Casal Valenciá marplatense,que son maestros en la taumaturgia <strong>de</strong>l foc.La Dirección General <strong>de</strong> Aduanas comunicó a la comisión directorala entidad betanceira que <strong>de</strong>l buque RIO DE LA PLATA, se había <strong>de</strong>sembarcadoun contenedorcon un Aerostato <strong>de</strong> papel, con un peso bruto <strong>de</strong> 400 kilos.El envío procedía <strong>de</strong> Vigo. Era el ansiado globo.Inmediatamente se hicieron los trámites para retirarlo. Por <strong>de</strong>sgracia,aquí comenzó un proceso a_ la libertad. Las autorida<strong>de</strong>s aduaneras citaron quese aportase información más exhaustiva acerca <strong>de</strong>l Aerostato, que consi<strong>de</strong>rabanartilugio estratégico, pese a las aclaraciones <strong>de</strong> que se trataba <strong>de</strong> unsimple globo <strong>de</strong> papel, sin valor comercial, <strong>de</strong>stinado a una mera exhibiciónfestiva. Ante las dudas <strong>de</strong> la administración, nos vimos en la necesidad <strong>de</strong>solicitarle al alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> una selección <strong>de</strong> fotograrfías y datos sobreel origen, vida y <strong>de</strong>sventuras <strong>de</strong>l malhadado gigantón volador...Por fin llegaron las fotos y las referencias adicionales, con la mayorrapi<strong>de</strong>z posible; y sin <strong>de</strong>morarse se trasladó el dossier a la oficina <strong>de</strong>l directornacional <strong>de</strong> Aduanas, almirante Juan C. Martínez (R.E.), quién revisó <strong>de</strong>tenidamentesu contenido.El ojo <strong>de</strong> marino no podía fallar. Las fotografías enviadas por la alcaldía<strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> comprendían todos los cuarterones que integran el globo, con susdistintos chascarrillos, sátiras y alegorías inspiradas por la imaginación <strong>de</strong> losdibujantes que ilustran el espacio <strong>de</strong>dicado a la picaresca. Y no falló.En una <strong>de</strong> las fotos aparecía, un pnrn sesgada, ina caricatura <strong>de</strong>lgeneral Vi<strong>de</strong>la, que en esos tiempos ejercía <strong>de</strong> dictador en la RepúblicaArgentina. En sus manos sosienía una pelota <strong>de</strong> fútbol, alegórica <strong>de</strong>l campeonatomundial que se había jugado el año anterior en ese país, y como un soplo<strong>de</strong>bajo <strong>de</strong> su prominente nariz aparecía la frase: "A la madre patria". Justo asus pies rezaba la letra <strong>de</strong>l tango: Cuando la suerte..., qu'es grela, fallando,fallando...El buen almirante nos aconsejó que <strong>de</strong>sistiésemos <strong>de</strong> reclamar el globosi <strong>de</strong>seábamos evitar ir a la gaiola e aluda máis... Y no bromeaba. Lamentóel inci<strong>de</strong>nte, recordándonos que era muy peligroso que aquello saliera a la luz.Por las dudas, ironizó que con menos motivos habían <strong>de</strong>saparecido muchísimaspersonas.El glorioso globo <strong>de</strong> San Roque terminó sus días en las húmedasbo<strong>de</strong>gas <strong>de</strong>l puerto, <strong>de</strong>vorado por los roedores, que encontraron en las vetas<strong>de</strong>l pegamento <strong>de</strong> pasta <strong>de</strong> centeno un excelente aperitivo.Al pasar la dictadura, se reclamó, y, efectivamente, estaba todo hechotrizas.Entre los secuestrados y <strong>de</strong>saparecidos hubo un célebre globo betanceiro.En la dictadura <strong>de</strong>l general Rosas, un simpático y joven ilustrador <strong>de</strong> unperiódico porteño, satirizó al tirano con un dibujo don<strong>de</strong> aparecía un gauchooliendo una bacinilla y al pie un verso a la vez sarcástico y perspicaz:¡Hay que ver como son las cosas,a los <strong>de</strong>más les huele a m.y a mi me huele a Rosas...!(Astutamente la R <strong>de</strong> Rosas la puso con minúscula)Valga como reflesión sobre todas las dictaduras.


Muebles -CORGONDECORACIONES - CORTINAS - TAPICESDistribuidor <strong>de</strong> PIKOLINCOLCHONES - SOMIERES - GUARDAESPALDA PIKOLINY TODOS SUS FABRICADOS AL SERVICIO DEL HOGARAvda. J. García Naveira, 7-19 - Tfno.: 77 19 55BETANZOSB9AS FESTASAvda. Fraga Iribarne, 10Teléfono: 77 14 03 - Fax: 77 41 18BETANZOS (A Coruña)FUNERARIA Y MUEBLERIA -C/. Venezuela, N 9770166ALQUILER Y VENTADE PELICULASLUIS GARCIA VAZQUEZFundada en 1875- HOGAR FUNERARIO Teléfono: 77 26 95- SERVICIOS FUNERARIOS- ESQUELAS - CORONASRúa dos Ferreiros, 12 - Tfnos.: 772362 - 774200 - BETANZOS


TRANSPORTES Y MUDANZAS IJosé A.LópezC/ Valdoncel, 21 - Tfnos.: 772208 - 771279 - BETANZOSInfórmese en: Teléfono: 77 18 011INVERSIONESINMOBILIARIA¿Quiere Ud. comprar o ven<strong>de</strong>r?¿Quiere invertir?¿Necesita una hipoteca?SIN COMPROMISOVENGA A ASESORARSENOSOTROS LE AYUDAREMOSESTAMOS EN:Avda. Jesús García NaveiraTeléfono: 77 28 02BETANZOS"Rúa das Monxas", óleo <strong>de</strong> Manuel Anido. (Agrupación Cultural INZAR).


PELUQUERÍA MIXTAELENA- DEPILACION- LIMPIEZA CUTIS- MAQUILLAJES- MANICURA- RECOGIDOS, ETC.Travesía Rosalía <strong>de</strong> Castro, 5-7Tfno.: 774420 - BETANZOSMARMOLES YGRANITOSicramenaga- PELDAÑOS- MARMOLES Y GRANITOSNACIONALES Y DE IMPORTACION- ENCIMERAS- LAPIDAS- CHIMENEAS Y TODA CLASE DETRABAJOS EN PIEDRABravío, 19 - Tfno.: 770626 - BETANZOSLes <strong>de</strong>sean Felices Fiestas•■•••4~11 ~yr iffier~1411; ira ara71_41-LoCHATARRAS - HIERROS - METALESDESGUACE DE BUQUESALM. HIERROSDESGUACESAlm. Ctra. Ferrol, s/n.M. Comercial, s/n.Telf. 77 14 52 Telf. 35 36 63BETANZOSEL FERROLGUILLOTINAS 'Y OXICORTESCtra. San Pedro <strong>de</strong> Visma, s/n.Telfs. 26 91 00 - 25 40 43 - 25 75 16Fax 27 01 08LA CORUÑA-IAPROVECHABLESCtra. <strong>de</strong> Ce<strong>de</strong>ira, s/n.Telfs. 38 01 90 - 38 02 00Fax 38 02 00FREIXEIRO - NARON_7J'OSE COUTOCAFE -BARFERRETERIADistribuidor motosierras y <strong>de</strong>sbrozadorasSTHIL y DOLMARLA MOTOSIERRA N2 1 DEL MUNDOLas Cascas, 47 - Uno.: 770143BETANZOSLICIALes <strong>de</strong>sea Felices FiestasSoportales <strong>de</strong>l Campo 20 - BETANZOS


ARRALJOYERIARELOJERIAPLATERIAPlateros, 12 - Teléfono: 77 13 03 - BETANZOSPara el concejal <strong>de</strong> FiestasMUSICAL ATRACCIONES,¿DONDE?É AUTOSESPADACOMPRA VENTA Y CAMBIODE AUTOMOVILESCOCHES CON GARANTIAFACILIDADES DE PAGOTODO TIPO DEREMOLQUES PARA COCHES(CARGA, CAZA, MOTOS, ETC.)C/ Ctra. Castilla, bajoTfno. y Fax _Móvil: 908 685435BETANZOSMALLÓNTALLER DE LAVADO A MANOENGRASE CAMBIO DEACEITES, FILTROS, ETC.VENTA Y REPARACION DENEUMATICOS - CAMBIO DE TUBOSDE ESCAPE, PASTILLAS, ETC.LOS SÁBADOSABIERTO TODO EL DIAA SU DISPOSICION EN:C/ Saavedra Meneses, 58-B(Ctra. Ferrol)Tfno.: 770376 - BETANZOSporBRAIS DA BOUZAEstimado Bea<strong>de</strong>:Con interés leí su colaboración en el Programa <strong>de</strong> Fiestas <strong>de</strong>l añopasado. Entre otros puntos, habla usted <strong>de</strong>l <strong>de</strong> la posible nueva ubicación <strong>de</strong>las atracciones <strong>de</strong> feria. Vaya, hombre, cómo no voy a apoyar su i<strong>de</strong>a <strong>de</strong>llevarlas para O Carregal. Estaremos <strong>de</strong> acuerdo en que una plaza amplia,hermosa, aunque menos <strong>de</strong> lo que <strong>de</strong>biera, como O Campo, no es digna <strong>de</strong> quedurante diez o doce días esté en buena parte ocupada por esas atracciones ypor los bailes. La rutina <strong>de</strong> tantos años parece impedir, Bea<strong>de</strong>, que su iniciativase lleve a término; quizá que haya acuerdo mayoritario entre la vecindad paraese traslado; pero hace falta una voluntad política como la <strong>de</strong> usted y la <strong>de</strong> sugrupo mayoritario para que el centro <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> conserve durante las fiestasesa zona acotada para el placer <strong>de</strong> la tranquila convivencia.


SEópticosSi sus brazos ie quedaron cortos para po<strong>de</strong>rbar-este-anuncioSi no conoce a sus vecinos cuando van por la acera<strong>de</strong> enfrenteSi guiña los ojos sin que pase una tía o un tío "macizos"LA CORUÑA:Cabo Santiago Gómez, 2 y 4Esquina Juan FlórezTfno.: 274202BETANZOS:Sánchez Bregua, 4 y 6Tfno.: 770657Vd. NOS NECESITA.VISITENOS SOLUCIONAREMOSSU PROBLEMAPero si ve doble, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong>coger una "chea" <strong>de</strong> vino <strong>de</strong><strong>Betanzos</strong>,... no se preocupe;mañana le pasa.Ahora bien, estén don<strong>de</strong> quieran músicas y atracciones habrá que ver siel volumen <strong>de</strong> los altavoces es tolerable. Los que se preocupan por el medioambiente le dirán a usted, Bea<strong>de</strong>, dón<strong>de</strong> está el límite en el que músicas yvoces pasen a ser molestia, por su amplificación, para el oído. Parece que conque ésas lleguen a los límites <strong>de</strong>l espacio <strong>de</strong> la fiesta sea suficiente, y quelleguen <strong>de</strong> modo que no <strong>de</strong>sazonen. Es que, se me dirá, predominan losmáximos niveles en los altavoces; y cuanto más altos, mas importantes.Contesto: ni que estuviésemos como tapias, caray.Estos dos factores: primero, el traslado <strong>de</strong> músicas y atracciones a OCarregal, tal como usted propone; segundo, el control <strong>de</strong>i volumen <strong>de</strong> iosaltavoces; y, a<strong>de</strong>más, tercero, la reducción <strong>de</strong> los días <strong>de</strong> fiestas para queganen en calidad lo que pierdan en cantidad, me parece, Bea<strong>de</strong>, que con ellonuestros festejos pondrán un pie en la Mo<strong>de</strong>rnidad-XXI y podremos presentarlascomo mo<strong>de</strong>lo a las <strong>de</strong>más poblaciones. Pero, ya digo, a su voluntad <strong>de</strong>usted tiene que sumarse la <strong>de</strong>cisoria <strong>de</strong> sus compañeros, y si es posible la <strong>de</strong>la oposición. Habrá protestas <strong>de</strong> afectados, no cabe duda, como las hubocuando el alcal<strong>de</strong> coruñés se llevó <strong>de</strong>l Relleno las atracciones. Pero lostiempos<strong>de</strong> la Mo<strong>de</strong>rnidad-XXI están ya aquí.CASA FUNDADA EN 1<strong>92</strong>6SERVICIOS DISCRECIONALES YREGULARES DE VIAJEROS ENAUTOCARES DE GRAN LUJO DOTADOSDE T.V. VIDEO - BUTACAS ABATIBLESY AIRE ACONDICIONADORibera, 123 - Tfnos.: 771224 - 770206PARTICULARES:M, Valiñas Fernán<strong>de</strong>z - Tfnos.: 770812 - 771224M. Rivas Calviño - Tfno.: 770206 - BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>HERÁLDICA MARIÑANAif l'ALA SON DE LA CASA DELEMOS DESCONOCIDOporJOSE RAIMUNDO NUÑEZ LENDOIROCronista Oficial <strong>de</strong>l Ayuntamiento y Ciudad <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>La tienda <strong>de</strong> JosefinctFLORES Y PLANTAS- ARTE FLORAL- RAMOS DE NOVIACORONAS- DECORACION EN NATURALY ARTIFICIALSERVICIO A DOMICILIOC/ Roldán, 11 - Teléfono: 77 22 32AVISOS NOCTURNOS: TELEFONO: 79 15 73BETANZOS (La Coruña)A la memoria <strong>de</strong>l llmo. Sr. D. Manuel Fabeiro Gómez,Cronista Oficial <strong>de</strong> Muros, Lousame y Noya,fallecido el pasado mes <strong>de</strong> Julio,tan buen gallego como amigo.En la casa señalada con el n° 63 <strong>de</strong>l lugar <strong>de</strong> lnsua, parroquia <strong>de</strong> SanPantaleón das Viñas, nos hemos llevado una feliz sorpresa al encontrar en sufachada el blasón <strong>de</strong>l grabado, y que posiblemente no fue <strong>de</strong>scubierto conanterioridad por estar cubierto con una parra y la casa alejada <strong>de</strong>l camino.Pertenece esta piedra armera, a tenor <strong>de</strong> su tipología, al siglo XV, ycorrespon<strong>de</strong> al linaje <strong>de</strong> la casa <strong>de</strong> Lemos, que presenta en campo <strong>de</strong> plata lostrece roeles <strong>de</strong> azur, puestos en tres palos y uno en punta. Esta pieza mi<strong>de</strong> 47ctms. <strong>de</strong> alto, por 37 <strong>de</strong> ancho.Conviene señalar la importancia <strong>de</strong> este hallazgo en razón a la posesión<strong>de</strong>l Coto <strong>de</strong> San Pantaleón das Viñas, que perteneció a la casa <strong>de</strong> Lemos conanterioridad a la <strong>de</strong> Andra<strong>de</strong>, puesto que es bien sabido que a fines <strong>de</strong>l sigloXV lo presentaba Ruy Diaz <strong>de</strong> Andra<strong>de</strong>, el valeroso guerrero que murióheroicamente en la toma <strong>de</strong> Granada, hace justamente quinientos años, y aquien <strong>de</strong>biera erigírsele un monumento en esta parroquia.


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS ®` <strong>92</strong>MATERIALES DE CON'STRUCCIONYAvda. Castilla, 17-19 - Tfno.: 771460Ctro. <strong>de</strong> Castilla - Loureiros - Tfno.: 771217 - BETANZOSESTACIO DEQui rin "A RIVAQ,,"syC/ Castilla, 12Tfnos... 774468 - 771408BETANZOSLAVAD O-DE-TURISMOSIdattPFREDELEGADO ENBETANZOSRIVA SLOPEZC/ Alcal<strong>de</strong> Bocearía 7-bajoTfnos.: 773164 774475BETANZOSeamentos para anornales Pe compañiaMF. - MATADERO FRIGORIFICO DE MONTELLOS, S.A.INSTALACIONES Me matanzas y Fngoritcas) HOMOLOGADAS PARA CAMBIOS INTERCOMUNITARIOS CON LA C.E.E.(981)77 28 0077 28 54rirmiti-rtrof Y- ArnblentacIón Caloraccan. reIngerectda yentlaciOn y oton,ramt- Meneas ovos dolidos galenas contaos. etcColmenas Explotecanos familiares o odustnalos- Ferldwantes y enmiendas ^Abonos- Incubadoras Pectorales y gran capeo<strong>de</strong>d- Jarles. tolvas, bebe<strong>de</strong>ros, come<strong>de</strong>ros y otoñadas— Maradnana. trabe y horramlontas para granjas y lardinerla— Poonsos Cerebelos. fan o». hamo, y subproduclOs <strong>de</strong> molone<strong>de</strong>.-- Profanase, goranorra. macetas y elementos 0Kr/rally°5 P.. ~in— Producto. zoosanrtenoe y atoas/amos.— S9Ml11249, tublycoloa y ralcasApartado <strong>de</strong> Correos, 72Carretera <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> aSantiago. Km 3,300Piensos y ,9uministisMONTELLQS yEt.A■0*"bi (981) 77 10 06Télex: 86241 - MFMO-E15319 - MONTELLOSBETANZOS (La Coruña)Ctra. <strong>Betanzos</strong> a Santiago, Km. 3,30015319 MONTELLOS - BETANZOS(Ld Coruña)GAWNA BLANCAPURINANUTRIMENTOS Y FARMACOLOGIA


IDANAIDERIA_Francisco LozanoEspecialidad en empanadas,pan <strong>de</strong> trigo <strong>de</strong>l país y torta <strong>de</strong> maízBETANZOS... y su GLOBOporANDRES MARTINEZ GUERRASERVICIO PERMAMENTE:C/. Castro <strong>de</strong> Unta, 3 Carral: Tel. 67 03 29BETANZOS <strong>Betanzos</strong>: Tel. 77 00 23TALLERES CARBUROSMETÁLICOSNAVEIRCONSTRUCCION Y REPARACIONDE APEROS AGRICOLASPORTALES y REJASCtra_ <strong>de</strong>-Santiago, Km. 1,5 - Teléfono 77 02 34BETANZOSMe sugiere e invita, el amigo Andrés Bea<strong>de</strong> Dopico, actual Delegado <strong>de</strong>Emigración-Festejos y Relaciones Sociales en el Ayuntamiento Brigantino,para realizar conjuntamente, un artículo para el Programa Patronal <strong>de</strong>lpresente año, bajo el tema: "ENVIO DEL GLOBO DE BETANZOS A LAARGENTINA", acaecido hace 14 años, aludiendo narrar las vivencias ocurridassobre el mismo, en aquel entonces -por su parte- Secretario <strong>de</strong>l Centro <strong>de</strong><strong>Betanzos</strong> en Buenos Aires, y por el que suscribe como Secretario <strong>de</strong> laComisión <strong>de</strong> Festejos Patronales y Alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> la Ciudad.La historia <strong>de</strong>l Globo es rica y abundante, jalonada con brillantes éxitoscumpliendo por estas fechas, por los datos que uno posee -117 años, y que<strong>Betanzos</strong>, lanza al aire en la noche <strong>de</strong>l 16 <strong>de</strong> Agosto, Festividad <strong>de</strong> San Rogué,Patrono <strong>de</strong> la Ciudad-, encontrándonos con un dato a primera vista sorpren<strong>de</strong>nte.En el año 1978, la multitud que aquella noche vió ascen<strong>de</strong>r el Globo, entreaplausos <strong>de</strong> júbilo y volteo <strong>de</strong> campanas, se fue a dormir con el gozo <strong>de</strong> habervisto per<strong>de</strong>rse en el horizonte, esa antorcha <strong>de</strong> papel, mensajero dé la alegría<strong>de</strong> un pueblo en fiestas. ¿A dón<strong>de</strong> llevará ese año el Globo su mensaje...? ¡Ala República Argentina nada menos...!¿Brujería o encantamiento?. Historia perfectamente comprobable conestos datos concretos: Este Globo tomó tierra, aquella noche <strong>de</strong> verano, sobrelas 2.30 <strong>de</strong> la madrugada, en el lugar <strong>de</strong> las Galanas, perteneciente a laParroquia <strong>de</strong> Sta. Eulalia <strong>de</strong> Probaos (Ayuntamiento <strong>de</strong> Cesuras) lo queequivale a-un recorrido <strong>de</strong> 20 kms. y una permanencia en el espacio <strong>de</strong> 2 horas.


laad Un vecino <strong>de</strong> aquel lugar,Lisardo Ulioa García, estabapendiente como todos losaños <strong>de</strong> al menos, ver pasaro "Globo <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>" y divisándoloun largo trecho,comprobó que este comenzóa per<strong>de</strong>r altura, bajandovertiginosamente. Calculómás o menos don<strong>de</strong> pudieraser el aterrizaje y a las 8horas <strong>de</strong> aquella mañana,se hizo al camino dispuestoa sus trabajos <strong>de</strong> labranza,encontrando el Aerostato,todo estirado en un prado,en su entorno lleno <strong>de</strong> árboles,don<strong>de</strong> comprobó que suenorme mecha, <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>lrecipiente que lo alimenta ysostiene aún seguía ardiendo,lo que eliminó a base <strong>de</strong>horquilla y azadón. Si no ardió <strong>de</strong>sapareciendo así en su totalidad, fué <strong>de</strong>bidoa un <strong>de</strong>snivel -un pequeño cómaro- en don<strong>de</strong> se <strong>de</strong>splomaba el aro inferior <strong>de</strong>la boca, con su arquilla metálica, permaneciendo intacto.Dando cuenta <strong>de</strong>l hallazgo, lo recogió, transportándolo en un tractorhasta su casa, que fue durante unos días objeto <strong>de</strong> peregrinaje <strong>de</strong> muchogentío, algunos <strong>de</strong> ellos -aparte <strong>de</strong> las clásicas fotos, llevaron como recuerdocintas y otros, e incluso la argolla- nudo <strong>de</strong>l "piriquito" don<strong>de</strong> se sujeta el Globoen todo su proceso <strong>de</strong> inflado. Se mantuvo un cambio <strong>de</strong> impresiones con elSr. Lisardo y una vez el Globo en nuestro po<strong>de</strong>r, se tomó la <strong>de</strong>cisión por parte<strong>de</strong> todos <strong>de</strong> ofrecérselo -entregar afectivo- al Centro <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> en BuenosAires, que satisfechos y tremendamente emotivos, lo aceptaron. Tenemos yael monumental Aerostato, el número cumbre <strong>de</strong> nuestros festejos patronales,el mayor <strong>de</strong> papel que se construye en el mundo, cruzando el Atlántico, perono por el aire, - sinó por agua... emprendiendo así, el viaje más largo <strong>de</strong> suhistoria. - -Fue realmente ilusión, lo que nos movió al envío, para nuestrosfamiliares, vecinos, amigos y paisanos en la Argentina. Aparte <strong>de</strong> otrassatisfacciones vienen a mi memoria los abundantes escritos por ambas partescursados, llamadas telefónicas, realmente emocionantes, mantenidas con elPresi<strong>de</strong>nte ya fallecido -<strong>de</strong>l Centro <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>- Enrique Sóñora. El momentoescalofriante <strong>de</strong> su partida por carretera al Puerto <strong>de</strong> Vigo, para posteriorembarque, <strong>de</strong> aquel símbolo, en un volumen <strong>de</strong> tres metros cúbidos y 250 kgs.<strong>de</strong> peso. La visita personal, que nos hiciera en aquel entonces Srta. AmparoMén<strong>de</strong>z Fuentes, portadora y diligenciada por el citado Centro en una entrañablereunión, cusándole una emoción indiscriptible, <strong>de</strong> ver el Globo, tal como es,y <strong>de</strong>l que sus padres, tanto le habían hablado, y así un largo etc.Consi<strong>de</strong>ro <strong>de</strong> toda justicia, el constar públicamente, el agra<strong>de</strong>cimientono sólo a Claudino Pita Pan<strong>de</strong>lo -creador <strong>de</strong>l Globo- extensivo a todos sussucesores -Familia Pita- por su confección año tras año <strong>de</strong>l tradicional Globo,así como en el trabajo y reparación <strong>de</strong>l aludido, realizada <strong>de</strong> forma totalmentegratuita y <strong>de</strong>sinteresada. Al Vice-Presi<strong>de</strong>nte 2° <strong>de</strong> la Comisión -Rafael VicenteTeijo- que nos obsequió con un embalaje concienzudo y esmerado. Igualmentea los Entes, tanto municipales,, como y <strong>colaborador</strong>es <strong>de</strong> la ComisiónFiestas Patronales, que con su trabajo, <strong>de</strong>dicación y esfuerzo, sin olvidar nimucho menos, a los que la vida nos arrebató, en este tiempo pasado,convirtieron en realidad los compromisos adquiridos, cumpliendo con creceslos objetivos marcados, sin recibir nada a cambio.Este Globo S2 nroqueño. Este insólito acontecimiento <strong>de</strong>l '781e esperabaen la Argentina otros acontecimientos. Des<strong>de</strong> aquí digo, que pregonó en susilencio, la alegría y el 'arte <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, que un día al año no se duerme, hastaque no ve per<strong>de</strong>rse en el horizonte, el Globo <strong>de</strong> su ilusión.


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>ANTONIOSÁNCHEZSANCHEZMADERASMACHIEMBRADASSERRERIAS DEL MANDE°MADERAS DECONSTRUCCIONMuelle, s/n - Apartado n 2 5Teléfono: 77 02 54BETANZOSCOLABORADOR ESPituiAL 1-t STAS <strong>92</strong>RESIDENCIALDOÑA AGUDAVENTA DE:PISOS CON TRASTERO / PLAZAS DE GARAJELOCALES COMERCIALESPLAZA PUBLICA / PORCHESGRAN SOLEAMIENTOCaracterísticas:- Viviendas <strong>de</strong> 2, 3 y 4 dormitorios- Carpintería exterior en PVC y CLIMALIT- Suelo con tarima <strong>de</strong> ma<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> importación- Puerta <strong>de</strong> acceso blindadaCocina amueblada- Antena parabólica- Calefacción individualPROMUEVE Y CONSTRUYEINMOBILIARIABRIGANTINi&Los Angeles, 21-23 - bajoTfno.: 77 43 16BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>TALLERESMECÁNICOSUNAREALIDAD LABORAL EN MARCHA:LA ESCUELA TALLER "BETANZOS"porJUSTO JAVIER PEDREIRA DOPICODirector <strong>de</strong> la Escuela Taller "<strong>Betanzos</strong>"(MIRO)El Puerto, s/nTeléfonos: 77 29 76 - Particular: 77 22 19BETANZOSLa Escuela Taller "<strong>Betanzos</strong>", forma parte <strong>de</strong> un programa público <strong>de</strong>empleo-formación que, promovido por el Excmo. Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>-y con la participación <strong>de</strong>l INEM y <strong>de</strong>l Fondo Social Europeo-, trata <strong>de</strong> cualificara jóvenes <strong>de</strong>sempleados, <strong>de</strong> ambos sexos, para que adquieran los conocimientosimprescindibles y la experiencia ?ahoral necesaria para integrarse enel mercado <strong>de</strong> trabajo.Para conseguir el objetivo, en la Escuela Taller se dispone <strong>de</strong> nuevemódulos en diferentes <strong>especial</strong>ida<strong>de</strong>s (jardinería, medio ambiente, carpintería,construcción, cantería, forja, re<strong>de</strong>s hidráulicas -encofrado y fontanería-, asícomo atención social). Un total <strong>de</strong> 135 alumnos-trabajadores reciben enseñanzasteóricas y prácticas impartidas por arquitectos, profesores' <strong>de</strong> E.G.B.,licenciados en Arte, técnicos agrícolas, psicólogos y maestros artesanos en losdiversos oficios; contando, a<strong>de</strong>más, con el apoyo <strong>de</strong>l personal administrativoy <strong>de</strong> transporte.¿Cómo alcanzar las metas propuestas?. Trabajando en la recuperación<strong>de</strong>l patrimonio histórico-artístico y medioambiental <strong>de</strong> la ciudad brigantina. Así,la rehabilitación <strong>de</strong> las antiguas escuelas <strong>de</strong> San Francisco, la consi<strong>de</strong>rable


mejora <strong>de</strong>l Parque Municipal "Pablo Iglesias" y otras zonas ajardinadas <strong>de</strong><strong>Betanzos</strong>, los trabajos mediambientales en las márgenes <strong>de</strong>l río Man<strong>de</strong>o, entreotras importantes labores, son el fruto <strong>de</strong> la actividad que se <strong>de</strong>sarrolia en laEscuela Taller.La combinación y armonización entre la teoría y la práctica es muynecesaria. Trabajo a pie <strong>de</strong> obra y estudio, en las aulas, <strong>de</strong> las técnicas <strong>de</strong> cada<strong>especial</strong>idad. Todo ello completado con una formación complementaria quecompren<strong>de</strong> conocimientos tan fundamentales como Historia <strong>de</strong>l Arte, GraduadoEscolar, Diseño, Seguridad e Higiene, Gerencia Empresarial, Cooperativismoy Autoempleo.Enseñanzas, éstas, que se imparten atendiendo al nivel <strong>de</strong> los alumnostrabajadores.La mayoría en posesión <strong>de</strong>l Certificado <strong>de</strong> Estudios Primarios y<strong>de</strong>l título <strong>de</strong> Graduado Escolar; aunque, también, un pequeño porcentaje harealizado estudios <strong>de</strong> B.U.P., C.O.U., F.P. 1 y F.P. 2.Los resultados <strong>de</strong> este tipo <strong>de</strong> -tb-tmación son altamente positivos. Losalumnos-trabajadores, a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> sentirse integrados en un proyecto educativoy laboral que les compromete, sienten una sensible mejora en el conceptoque tienen <strong>de</strong> si mismos y <strong>de</strong> sus posibilida<strong>de</strong>s.La experiencia <strong>de</strong> casi dos años <strong>de</strong> funcionamiento permite <strong>de</strong>cir que elfuturo laboral <strong>de</strong> los integrantes <strong>de</strong>l centro se presenta francamente esperanzador.Los resultados que se están obteniendo, en cuanto al cumplimiento <strong>de</strong>lprograma propuesto, indican una progresiva profesionalización y cualificación<strong>de</strong> los alumnos-trabajadores. También, la consi<strong>de</strong>rable <strong>de</strong>manda que, <strong>de</strong>s<strong>de</strong>hace tiempo, existe en los diversos oficios que se enseñan, anuncian un mejorfuturo para todos.En la Escuela Taller "<strong>Betanzos</strong>" tenemos muy presente el proverbio quedice: "Cuando tú vecino tenga hambre, no le compres un pez; enséñale apescar". En ello nos esforzamos. Enseñando a trabajar en profesiones dignase interesantes; participando en obras y trabajos para la mejora <strong>de</strong> nuestraciudad, <strong>de</strong> nuestro entorno.Y nos alegramos al comprobar el creciente interés que <strong>de</strong>spiertan losprogramas <strong>de</strong> formación profesional ocupacional, lo que conlleva una mayor<strong>de</strong>manda <strong>de</strong> los mismos con la consiguiente aparición <strong>de</strong> nuevos proyectos.Aunque, <strong>de</strong> todas formas, nunca estamos completamente satisfechos;porque sabemos que es preciso ir mejorando día a día.Obras <strong>de</strong> rehabilitación <strong>de</strong>l Colegio <strong>de</strong> San Francisco, realizadas integramentepor la Escuela Taller "<strong>Betanzos</strong>".


TT T 7-77' n ► C3-1 1 N. 12diisto#ESPECTÁCULOSCHAPA Y PINTURAServicio <strong>de</strong> GrúaBARRE1ROOtra. <strong>de</strong> Circunvalación, 29-31Tfno.: 77 11 07BETANZOSCONTRATACION DE ORQUESTAS,ATRACCIONES, BANDAS,PALCOS Y ALUMBRADOC/ Venezuela, 29 - 3 9 DTeléfono 77 07 70BETANZOS (La Coruña)La <strong>de</strong>coración <strong>de</strong> sus ventanases cosa <strong>de</strong> profesionalesy nosotros lo somos.Confeccionamos e instalamos toda clase <strong>de</strong>cortinas, stores, venecianas, finlan<strong>de</strong>sas,gracil ix, tapicerias, edredones coordinadoscon cortinas .Pídanos presupuesto.No le <strong>de</strong>fraudaremos.BOBINO11( 1 f;( 1 11Barrié <strong>de</strong> la Maza, 58 - Tfnos.: 623753 - 6237909 - Tfno.: 2701<strong>92</strong> / BETANZOS - Rúa Traviesa, 2 - Tfno.: 771816ERROL - C/ María 137 - Tfno.: 350997MONFORTE DE LEMOS - Rúa do Comercio, 3 - Tfno.: 410223


57A PiUN CENTRO DEDICADOEXCLUSIVAMENTEA LA IMAGEN DE LA MUJERRúa do Castro, 5-1-Q - Tfno.: 770191BETANZOSESTETICA - PELUQUERIA - SAUNA - SOLARIUMGIMNASIA PASIVA - GIMNASIA APARATOS (Body-Titness)MASAJE - ASESORAMIENTO DIETETICOTRATAMIENTOS ESPECIALES:CELULITIS - REDUCCION - ANTIARRUGAS - ETC.Si a<strong>de</strong>más es socia <strong>de</strong> STAP-SPORT, obtendráimportantes <strong>de</strong>scuentosPREVIA CITA.,4Bk•TPUN CENTRO DEPORTIVOPARA MEJORAR TUCALIDAD DE VIDATAEKWONDO infantil y adultos - SAUNAPESAS (Body-titness, Body-building) - SOLARIUMAEROBIC BALLER infantil y juvenil - MASAJEHORARIO:9 - 13 / 16 - 22.30 Lunes a Viernes / 10 - 13 SábadosEMPEZAMOS EN SEPTIEMBRENUEVAS INSTALACIONES: Avda. Jesús García Naveira, 16-18Tfno.: 772684 - BETANZOSGRITO DF, LA ESCUELA MUNICIPALDE BAILES TRADICIONALESpor ,ELENA DIAZ BLANCODirectoraDentro <strong>de</strong> la política cultural <strong>de</strong>l Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, ocupa sulugar una actividad que entronca con lo más profundo <strong>de</strong> la i<strong>de</strong>ntidad cultural<strong>de</strong> un pueblo, cual es su folclore; y en esta parcela se enmarca el Grupo <strong>de</strong> laEscuela Municipal <strong>de</strong> Bailes Tradicionales.-- Creado en 1989, lo constituye la selección <strong>de</strong> las Escuelas DeportivasMunicipales <strong>de</strong> Bailes Tradicionales, que vienen funcionando <strong>de</strong>s<strong>de</strong> el año1986.En sus pocos años <strong>de</strong> existencia el grupo a participado en fiestas,certámenes y concursos, como:- Las distintas ediciones <strong>de</strong> la Fiesta <strong>de</strong>l Deporte <strong>de</strong>l Ayuntamiento<strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.- Fiestas patronales <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.- Fiesta <strong>de</strong> las Fuerzas Armadas.- Fiestas <strong>de</strong> la Ribera <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.- Fiesta <strong>de</strong>l Vino <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>.- Fiestas <strong>de</strong> las Hogueras <strong>de</strong> San Juan <strong>de</strong> La Coruña.- Días <strong>de</strong> la Muiñeira <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> y La Coruña.- Concurso <strong>de</strong> Baile Gallego organizado por la Asociación JuvenilXacarandaina, en sus cuatro últimas ediciones.Hoy os ofrece una breve selección <strong>de</strong> su repertorio, formado por lossiguientes bailes:- Muiñeira Montañesa.- Jota <strong>de</strong> Ferreiros.• - Danza <strong>de</strong> Santa María <strong>de</strong> Darbo.- Muiñeira Bella <strong>de</strong> Alvite.- Jota <strong>de</strong> Celas <strong>de</strong> Peiro.- Danza <strong>de</strong> Damas y Galanes.


1"II no'41 1ABORtill"""""`" Al—A•prx "19 Ft er.. r II E-1o• CASI "s ah.~MILLADOIRO-AMESSANTIAGO.Telf.:(981) 53 12 03Fax: 53 14 63• CASPI "MIÑO-I"MONTIRON, 131.27002 LUGOTelf.: (982) 22 31 99Fax: 22 32 12• CASH "MIÑO-II"C/. Dr. LOPEZ SUÁREZ , 227400 MONFORTE DE LEMOS(LUGO)Telf.:(982) 40 04 02Fax: 40 38 61DE PROFEVONALA PROFESIONAL• CASH "CC.n,,":"ÑA"POUGONO "LA GRELA-BENSC/ GUTEMBERG, 3615008 LA CORUÑATelf.:(981) 27 28 01Fax: 26 08 08• CASH "FERROL"POUGONO "ENSENADA GÁNDARA"PARCELA 18-19. 15407 FERROLTelf.:(981) 31 03 58Fax: 32 35 45• CASH "VILLAGAIRCIA”LUGAR DE CEA, APTO.85VILLAGARCIA (PONTEVEDRA)Telf.:(986) 50 44 11Fax: 50 74 24o ..j1DIN "O BARCO"LA PUEBLA, S/N. 32300O BARCO VALDEORRAS (ORENSE)Telf.:(988) 32 02 91Fax: 32 2858• CASH "BURGAS"aRA. VIGO, Km.542QUINTELA DE CANEDO (ORENSE)Telf.: (988) 21 32 42Fax: 24 90 21• CAI- I "11—ZC/. FUENTESNUEVAS, S/N24400 PONFERRADA (LEON)Telf.: (987) 41 67 02Fax: 41 68 09o CASH "V VERO"C/. MAGAZOS, S/N27850 VIVEIRO (LUGO)Telf.: (982) 56 06 12Fax: 56 19 60ESCENOGRAFIA.- Cruceiro e adro <strong>de</strong> Santa María do Azougue (S. XII)._CONXUNTO ARTÍSTICO - Escola Municipal <strong>de</strong> Danzas- <strong>Betanzos</strong>.DIRECTORA.- Elena Díaz Blanco• CASH "BETANZOS"ESTACION PUEBLO, S/N. 15300 BETANZOS. TeIf.:(981) 77 19 00. Fax: 77 14 91


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>JOSE FRAGACITRCESLes <strong>de</strong>sea -unas- Felices FiestasSan RoqueMil Novecientos Noventa y DosCO 7XEL COCHE DEL AÑO EN ESPAÑA 19<strong>92</strong>EurocasionTU TIENDA ESPECIALIZADA ENBELLAS ARTESYMANUALIDADESRoldán, 19 - BETANZOSCOCHES USADOS, COMO NUEVOS, DE TODAS LAS MARCAS Y MODELOS CON TODASLAS GARANTIAS, 3 y 6 ESTRELLAS - PLATA Y ORO41ARINERMEJORA. SUSPRECIOS por algo- .amo(2.4 IMIRRIINERFUERABORDAS_JmásomServicios oficiales <strong>de</strong> las motosierras:JONSEREDS Y OLE( - MACCa<strong>de</strong>nas OREGON para todas las motosierras:Fuera Borda MARINER - Cortacesped STIGAVENTA Y EXPOSICIONAvda. Fraga Iribarne, s/nTfno.: 772411 - Fax: 771734BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS — <strong>92</strong>183Efr51-ff.ozWealaZ11Hijos sto E &-CONCESIONARIOCITROENLes <strong>de</strong>sea unas Felices FiestasSan RoqueMil Novecientos Noventa y DosEL COCHE DEL AÑO EN ESPAÑA 19<strong>92</strong>EurocasionTU TIENDA ESPECIALIZADA ENBELLAS ARTESYMANUALIDADESRoldán, 19 - BETANZOSCOCHES USADOS, COMO NUEVOS, DE TODAS LAS MARCAS Y MODELOS CON TODASLAS GARANTIAS, 3 y 6 ESTRELLAS - PLATA Y OROilLYRINERMEJORA SUSPRECIOS ro, aigQ_P- amigoF2-4,11141111RINERFUERABORDASJ1.22asfbilServicios oficiales <strong>de</strong> las motosierras:JONSEREDS Y OLED - MACCa<strong>de</strong>nas OREGON para todas las motosierras:Fuera Borda MARINER - Cortacesped STIGAVENTA Y EXPOSICIONAvda. Fraga Iribarne, s/nTfno.: 772411 - Fax: 771734BETANZOS


0%./"N! A rN e> A r% r'N m. D At'N11,-a-tILJ nal 11"iainti-J lb..0 110 o.- %,) p ¡sir% I—. 1 11— sr^ I ® - ér„VIDEO YFOTOGRAFIAC/ Venezuela, 10Telf.: 77.16.10"In 11197CISEa '• ~eta 'Ital.,' —Nihil Obstat. A Farola da Porta da Vila, xúntase con Santo Domingo para cantarpanxoliñas e falar <strong>de</strong> amores...


SASTRERIA - CONFECCIONESSaavedra Meneses, 26-28 Teléfono: 77 23 08BETANZOSSAN ANTONIOPADROEIRO DE MULTIPLES VILAS E CIDADES NOSAS.TENIENTE CORONEL DEL EJERCITO LUSITANOY GENERAL EN LA RESERVAporJOAQUIN ARIAS REALAGRIMENSIONP 1 1Peritos AgrícolasMediciones y valoraciones agrícolasPartición <strong>de</strong> herenciasTrabajos TopográficosInformes PericialesAlfónsóDa<strong>de</strong>trás <strong>de</strong>l cuartel <strong>de</strong> la G. Civil)Teléfono: 77 41 94 - BETANZOSSan Antonio luce galas militares en varios puntos trasoceánicos. Comoentrada al presente artículo para el Pregón <strong>de</strong> las Fiestas <strong>de</strong> San Roque,recor<strong>de</strong>mos que este universal Taumaturgo es hijo <strong>de</strong> Lisboa. Los italianosa altura Vaticano lo inscribieron en el Libro <strong>de</strong> los Santos como San Antonio "<strong>de</strong>Padua" por haber fallecido en aquella ciudad en la que vivió los últimos años<strong>de</strong> su vida. Antes <strong>de</strong> su canonización se incoó reservado contencioso sobre elparticular que no prosperó a favor <strong>de</strong> Portugal. El Pontífice León XIII al resolverla cuestión se limitó a <strong>de</strong>cir "San Antonio es el Santo <strong>de</strong> todo el mundo".Este Franciscano cuya universalidad es bien conocida, nació el año1190 y murió a los 40 años en 1231. Al año siguiente fue solemnementecanonizado en la Catedral <strong>de</strong> Espoleto don<strong>de</strong> residía entonces la CortePontíficia.Los italianos le construyeron inmediatamente artística Basílica enPadua a la que -32 años <strong>de</strong>spués- fue solemnemente trasladado. En dichotraslado hallaron que sólo su lengua permanecía -como todavía permanece-"rubicunda y fresca".Fueron sus padres Martín <strong>de</strong> Bulloes y Doña Teresa Taveira. Se or<strong>de</strong>nó<strong>de</strong> sacerdote en Coimbra. Impartió clases <strong>de</strong> Teología en las Universida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>Bolonia, Arlés y Montpellier (ciudad natal ésta don<strong>de</strong> 54 años a<strong>de</strong>lante nacía


San Roque).En 1946 PIO XII , trasi:, 6-...aminado los VOiLifiliflOSOS escritos <strong>de</strong>jadospor e s te Santo, lo proclaa .6 `z.> Iglesia Universal en cuyo Decretose califica <strong>de</strong> "eximio teólogo y doctor insigne en ascética y mística".DE SU TRAYECTORIA MILITAR.-NOGUEIRA ESQUECEUCORONEL SANTO ANTÓNI0.-San Antonio.Teniente Coronel en Portugal.SANTO ANTONIO <strong>de</strong> Lisboa, que nasceu em 1195 com o nome<strong>de</strong> Fernando <strong>de</strong> Bulhoes, tem urna extensa e aventurosa carreira militarpóstuma.No Brasil, on<strong>de</strong> atingiu a patente <strong>de</strong> coronel e recebeu os soldoscorrespon<strong>de</strong>ntes, foi, com o advento da república, promovido a generale colocado na reserva, após quase trés séculos <strong>de</strong> servi9o.Em Portugal, a sua carreira militar remonta á Guerra daRestaurnao. Atingiu a patente <strong>de</strong> tenente-coronel, nao há registo doseu abate ao efectivo, e Firmino Miguel queda promové-lo ao postoimediato. A sua, morte fez esquecer a abertura do processo e o santopó<strong>de</strong>, assim, ter passado incólume á "I& dos coronéis".Portugal acaba <strong>de</strong> lanzar la simpática noticia <strong>de</strong> su carrera militar. El"Diario <strong>de</strong> Noticias" <strong>de</strong> Lisboa (3-7-<strong>92</strong>) enriquece al <strong>de</strong>talle la señaladainvestigación con fechas y <strong>de</strong>talles inéditos, fruto <strong>de</strong> arduas investigacionesconvergentes.En febrero <strong>de</strong> 1991 el General <strong>de</strong>l Ejército portugués-Jefe <strong>de</strong>l EstadoMayor, Firmino Miguel, transmitía a compañeros <strong>de</strong> armas. religiosos yfamiliares su intención <strong>de</strong> promover a Santo Antonio al grado <strong>de</strong> Coronel,reponiendo la tradición <strong>de</strong> ascensos anteriores.La carrera militar póstuma <strong>de</strong> este Hijo predilecto <strong>de</strong> Lisboa se remontaa la Guerra <strong>de</strong> la Restauración portuguesa, a partir <strong>de</strong> cuyas contiendas lossueldos <strong>de</strong> San Antonio como militar fueron pagados puntualmente por elEjército hasta 1904: entregados a los franciscanos y a los pobres.San Antonio sentó plazo como soldado raso el año 1668 y posteriormentepromovido a Alférez, Capitán, Comandante, Teniente Coronel y Generalen la Escala B.Registros históricos testimonian que San Antonio sentó plaza en elRegimiento n°2 <strong>de</strong> Infantería el 24 <strong>de</strong> Enero <strong>de</strong> 1668, por alvará <strong>de</strong>l Rey PedroII <strong>de</strong> Portugal, distinguiendo y agra<strong>de</strong>ciendo con ello las victorias alcanzadasdurante la Guerra <strong>de</strong> la Restauración:Batallas contra españoles para restaurar la in<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong>lterritorio continental; y contiendas contra holan<strong>de</strong>ses para recuperarlas colonias <strong>de</strong> ultramar, Angola, Santo Tomé y Príncipe yparte <strong>de</strong> Brasil.Sto. Antonio "mantévese como soldado raso durante 15 anos até queem 12 <strong>de</strong> septembro <strong>de</strong> 1683 foi promovido a Capitanen atención aos seusbons servicios, entre eles o <strong>de</strong> ter posto en fuga un batallón <strong>de</strong> castellanos quepretendían sorpren<strong>de</strong>r un, <strong>de</strong>stacamento do seu Regimento en avanzadahacia Olivenza". "O nome do Santo como Oficial, figuraba antes dos Comandantesnas relnoes militares".


Durante el reinado <strong>de</strong> José I <strong>de</strong> Portugal (1750-1777), los ascensos <strong>de</strong>nuestro biografiado Oficial estuvieron postergados. Años a<strong>de</strong>lante la ReinaDoña María I <strong>de</strong> Portugal IO -promnvía al grado <strong>de</strong> Mayor (Comandante) y JuanVI lo ascendió a Teniente Coronal nada más ceñir la Corona <strong>de</strong> Portugal.S. Antonio estuvo como Alférez entre los militares portugueses <strong>de</strong>stacadosen la India y en Mozambique nombrado Capitán <strong>de</strong> Fusileros.Sus sueldos se entregaban a los pobres y a los hospitales. Informa otracrónica que este militar figuró en las listas <strong>de</strong> reserva <strong>de</strong>l Ejército <strong>de</strong>l Brasil.Según la revista '"L'Observatore Romano" (<strong>de</strong> 24-4-1<strong>92</strong>4), uno <strong>de</strong> los ministros<strong>de</strong> la Guerra <strong>de</strong> los primeros años <strong>de</strong> la República brasileña objetó a su Jefe<strong>de</strong> Gobierno que "nao era conveniente manter no Exército, no novo regime, unSanto como Coronel", categoría que le habían dado los militares <strong>de</strong> la Fortaleza<strong>de</strong> San Pablo. El Jefe <strong>de</strong>l Gobierno corta por lo sano y <strong>de</strong>creta: "O CoronelSanto Antonio vai • uasi en tres séculos <strong>de</strong> servi9o. Eu nomeo-o General e quepase a situaoao <strong>de</strong> reserva".En Bahía el 13 <strong>de</strong> Junio <strong>de</strong> cada año, la pública estatua urbana <strong>de</strong> estaeximia Figura, la engalanan con distintivos militares en las fiestas patronalesen su honor.Su simpática carrera militar según otras crónicas, tuvo origen en el Brasilel 23 <strong>de</strong> Agosto <strong>de</strong> 1595, fecha en que "sentó plaza como recluta en la Fortaleza<strong>de</strong> la Barra, en Salvador. En este mismo Fuerte y Regimiento fue promovidoa Capitán el año 1705 por <strong>de</strong>creto <strong>de</strong>l Gobernador Rodrígues da Costa,ratificado por el Rey Juan V <strong>de</strong> Portugal: 90 años <strong>de</strong>spués ascendía SanAntonio a Comandante y años a<strong>de</strong>lante Juan VI <strong>de</strong> Portugal notificaba a Brasilpara S. Antonio ascenso a Teniente Coronel con los correspondientes emolumentos.El año 1822 -según otro pergamino-, Brasil al in<strong>de</strong>pendizarse <strong>de</strong>Portugal acordó "nemine discrepante" respetar los grados militares y <strong>de</strong>másprivilegios en la persona <strong>de</strong> San Antonio <strong>de</strong> Lisboa". En San Pablo "recebeuos galóes <strong>de</strong> Coronel na Capitanía; e na remota Vila Boa, on<strong>de</strong> tamben fofaalistado como soldado, déronlle categoría <strong>de</strong> Capitán <strong>de</strong> lnfantaria.El prodigio más estupendo <strong>de</strong> este Taumaturgo universal, que sigue alpie <strong>de</strong>l cañón entre nosotros, lo realizó a favor<strong>de</strong> su padre. Ya en Padua recibióSan Antonio carta urgente_<strong>de</strong> Lisboa en la que se le <strong>de</strong>cía que su padre habíasido con<strong>de</strong>nado a muerte, calumniado <strong>de</strong> asesinato a un hombre cuyo cadáverapareció tirado frente a la casa paterna <strong>de</strong> San Antonio.Fray AntribibiarpYrtimbo a Lisboa eñ la primera galera <strong>de</strong> sus paisanosmariñeiros. Presentóse ante el Juez y le aseguró que ante el difunto quedaríaaclarada la cuestión. Desenterraron al muerto a quien S. Antonio le preguntói había sido su padre quien lo-h-abía asesinado. Contestó el extinto que quienlo había matado era otra persona. El Juez, que estaba presente con otrosoficiales <strong>de</strong> la Justicia, or<strong>de</strong>nó a S. Antonio le preguntase e! nombre "<strong>de</strong>lcriminoso" y San Antonio -enérgico- dijo: No he venido a <strong>de</strong>latar a alguien sinoa salvar a mi padre.En el mausoleo erigido frente a la Basílica <strong>de</strong> San Antonio, (ubicada asólo metros <strong>de</strong> la <strong>de</strong> la Catedral <strong>de</strong> Lisboa) en cuyo interior se conserva lahabitación don<strong>de</strong> nació S. Antonio -visitada por JUAN PABLO II en su primervuelo a Lisboa el año 1982-, se <strong>de</strong>staca en figuras <strong>de</strong> bronce que exornan elmonumento varias escenas <strong>de</strong> los milagros <strong>de</strong> este Santo: en una <strong>de</strong> ellas la<strong>de</strong>l Juez, el muerto y San Antonio (perdón) el graduado Teniente Coronel cuyoalto estado mayor tanto honra a quienes así lo honran.¡FELICES FIESTAS DE SAN ROQUE!


COLAbORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>TALLERESCHAPAUTOCHAPISTERIA Y PINTURAMax Meyer pinturas <strong>especial</strong>esAvda. Fraga Iribarne, 72 - Teléfono: 77 24 88BETANZOS)NuevosmotoresSEGUROSY TRAMITESA U T: OTODA CLASEDE "PERMISOSES ('LJEL. AMonjas, 2--1 2 Izq. Tfno: 774434 BETANZOSAvda. Fraga Iribarne, 35 - 37Tfnos.: 771658 - 770933Fa: (981) 770958BETANZOS°oto lo que hacemosnos oorrbm.ye e


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS m <strong>92</strong>UN POUCO DE HISTORIAA imaxinación, irmán da fantasía e parente da utopía, atribule afundación <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, no castro da Croa, ó lexendario Breogán, filio <strong>de</strong> Túbal.Plinio e Ptolomeo dan noticia do paso por <strong>Betanzos</strong> da vía romanaperloca marítima, citando a Flavium Brigantium como ruta <strong>de</strong> Antonino.fooÉ evi<strong>de</strong>nte que o millor testemuño do pasado está representado,erondóxicamente, polos restos arqueolóxicos. En virtu<strong>de</strong> <strong>de</strong> ele, é seguro queen épocas remotas, habitaron esta terra tribus precélticas, fundamentalmentepertenecentes o pobo oestrimio, <strong>de</strong> proce<strong>de</strong>ncia nórdica.Todo o que se sabe o respecto, está representado nos nosos museus.Cri;linariamente, e hasta 1212, a primitiva <strong>Betanzos</strong> estaba asentada noque ahora se coñece como <strong>Betanzos</strong> o vello, rueiro da parroquia <strong>de</strong> Tiobre.Alfonso IX or<strong>de</strong>nóu o traslado da vila o castro <strong>de</strong> Unta, actual emplazamento.mediante un arreglo co mosteiro <strong>de</strong> Sobrado, altamente beneficioso para éste.A historia foi discurrindo cos seus altos e baixos, penas e glorias, como sempre.Soportales <strong>de</strong>l Campo - Tfno.: 77 30 53 - BETANZOSA mediados do século XVI <strong>de</strong>scentralizase a provincia que formaban<strong>Betanzos</strong> e A Coruña, e <strong>Betanzos</strong> constitúese nunha das sete provincias doReino <strong>de</strong> Galicia, conxuntamente con A Coruña, Santiago, Tui, Lugo, Mondoñedoe Ourense.No reinado <strong>de</strong> Isabel II, con motivo da reorganización territorial do


FENIX AUTOSM° José Castro SabínPiza. García Hnos, 6-1®* Aptdo 55Tino-Fax: 774193BETANZOS (La Coruña)<strong>Betanzos</strong> rezuma historia e poesía...Estado disposta en 1834, <strong>Betanzos</strong> per<strong>de</strong> os seus privilexios e <strong>de</strong>ixa <strong>de</strong> sercapitalida<strong>de</strong> provincial e provincia. Sucumben, portanto, maís <strong>de</strong> dousSéCUBOS<strong>de</strong> historia provincial.Nas nosas intimida<strong>de</strong>s ainda hoxe non estamos convencidos <strong>de</strong> esa<strong>de</strong>cisión centralista. As aspiracións dos betanceiros para recuperar o seupasado histórico non <strong>de</strong>ben ser esquecidas. Castelao, nunha carta dirixida acomisión directiva do Centro <strong>Betanzos</strong> <strong>de</strong> Bós Aires, con data 7 <strong>de</strong> agosto <strong>de</strong>1948, para agra<strong>de</strong>cer o seu nomeamento como Presi<strong>de</strong>nte Honorario, manifestaba:-"Para min <strong>Betanzos</strong> -como xa dixen en público- representaalgo máis que a xurisdicción municipal ou xudicial: representa unhahistórica e groriosa provincia, que foi varias veces a cabeza <strong>de</strong>-Galiza".Aseguradora oficial JJ 00El seguro <strong>de</strong> MI CASA - VIDA JUBILACIONMULTIRRIESGOS (comercios, oficinas, industrias...) - R.C.TRANSPORTES - CONSTRUCCIONES - 'PYMES"SEGURO DE CONTINGENCIAS...


RETALES1DI■•■spubm " I! M.St " !f..% ••■■., 11.". 0.".. ."1". 0.111CuLfiktsummuum r°=,b ERZ -<strong>92</strong>LEONORMaría García CastiñeiraTEJIDOS AL PESO - RETALES Y CORTINASCalle <strong>de</strong> Santiago, 5 - BETANZOSRADIADORESANIBALREPARACION .YLIMPIEZAMuelle <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> - Teléfono: 77 27 01DISFRIZA CON NOSOTI20:7,TUS MEJORES MOMENTOSC/ Rosalía <strong>de</strong> Castro, 1BETANZOS (La Coruña)


QUE FIESTAS LAS DE AQUEL AÑOporMANUEL JUSTO VAZQUEZ MIGUEZA Lucho y Luis (In memorian)A Manolo ¡Hey!El <strong>de</strong>stello <strong>de</strong> alguna atroz realidad saltando,como suele saltar, <strong>de</strong>l mismo corazón <strong>de</strong> la primavera .Porque la juventud...Virginia Wolf.La noche va pasando rápidamente. Es <strong>de</strong> negro brillante y cálida, el airees tan suave como el whisky que tomamos a sorbos en la terraza, <strong>de</strong>l interior<strong>de</strong>l local sale una música -La vida sigue igual- que hace surgir la evocación <strong>de</strong>otros tiempos, <strong>de</strong> ensoñaciones rotas, cuando éramos jóvenes <strong>de</strong>lgados,saludables y llenos <strong>de</strong> ilusiones, que son hoy hojas muertas para casi todosnosotros -los que aún estamos vivos-.Manolo -que es un caballero melancólico diseñado por el Greco; pudieraser, tal vez,-un místico si no le traicionara su perspectiva hedonista- preconiza:somos la mejor generación, mejor que la famosa <strong>de</strong>l 98. Los Beatles, Marilyn,los jeans, el bikini, la minifalda... nos avalan.Las Fiestas <strong>de</strong> ahora ni son fiestas ni son nada. - Todas las fiestas <strong>de</strong>lmundo, en todas las épocas, son iguales <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> ese instante <strong>de</strong> pólvora,luz y humo. Cohetería y orquesta-. Pero, para Manolo eran recuerdos <strong>de</strong> aquelmundo instintivo lleno <strong>de</strong> inocencia, en don<strong>de</strong> parecíamos dichosos porque noconocíamos lo que era la dicha. No obstante, entre la música y Manolo, -siempre Manolo-, la evocación nos trasladó a los estertores <strong>de</strong> aquel verano<strong>de</strong>l 68, se aproximaba al final <strong>de</strong> siglo -pues como dijo un sociólogo americano /ossesenta fueron un sigloen si mismos- y semarchaba el verano ,en <strong>Betanzos</strong> siemprese acaba el veranocon las fiestas- sudorososcruzaban elfoso, eran la viva estampa<strong>de</strong> los nuevosgladiadores abandonandoRey Brigo, don<strong>de</strong>siempre finalizabanlos Caneiros, <strong>de</strong>jandoatrás las notas<strong>de</strong> la inolvidableterna: SKY, Players,Sprinters. Una épocaacababa y otra principiaba.Lucho, Luis yManolo, es y han sidoprotagonistas <strong>de</strong> muchas historias, como lo han sido <strong>de</strong> otras historias, otrosmuchos que no eran Manolo, ni Lucho, ni Luis. Todo tuvo su presente, su moda,su mo<strong>de</strong>rnidad, ninguna obra es ajena a RII tiempo lo que ocurre es que lamemoria -tremenda pasión la que nos guarda nuestra memoria- día tras día,mes tras mes, año tras año, registra el más menudo e idiota <strong>de</strong> nuestros actosy jugando a trapecista circense, ensaya triples saltos mortales a mundosoníricos, quizás porque como el sexo, todo en la vida resulta mucho mejorcuando lo soñamos.La añoranza <strong>de</strong>i tiempo ido, tiene mucho que ver con el joven quefuimos. La letra <strong>de</strong> una canción <strong>de</strong> una cantante argentina avisa: "quien no fuémujer ni trabajador, pienssa que el <strong>de</strong> ayer fue un tiempo mejor".Séneca nos <strong>de</strong>jó dicho que: lo importante no es vivir, sino vivir bien yManolo seguramente recordaba aquellos Caneiros light, en los que apoyandosus manos en las bien torneadas y ondulantes ca<strong>de</strong>ras <strong>de</strong> una noia catalana,protagonizó en versión gallega haixando a la font <strong>de</strong>l gat.


odagr dir4M 411ribir%In.,,Nby/ PINTURAS TOCHO 11 A‘ 4BETANZOS 4414tatalgicINVIW -Cr",.


imorosamenie engalanadas e <strong>de</strong>coradas con orixinais motivos, transportandoa bordo núcleos <strong>de</strong> familias cos seus invitados, grupos <strong>de</strong> amigos, colectivos<strong>de</strong> empresas e incluso, agrupacións artísticas e musicá:s foccriadas expresamentepara disfrutar da festa e enriquecela mediante cantigas e melodíasorquestais que animan as singladuras <strong>de</strong> ida e volta. O chegar a OS CANEIROS,distante río arriba unhos tres kilómetros <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, as naves atracan enámbalas duas ribeiras e miles <strong>de</strong> navegantes <strong>de</strong>sembarcan no campo parareunirse cós romeiros que veñen por terra. Unhos celebran os seus xantaresá sombra dos árbores, outros sírvense nas mismas embarcacións, que levanpara tal fin mesas e asientos convenientemente distribuidos na cuberta esombreados por ramaxes e flores.O patrimonio da fe.,t,7, d,-; C CANEIROS é lamen <strong>de</strong> tódoios galegos,<strong>de</strong>terminado yola sua liberta<strong>de</strong>, no que conten espíritu alegre ecomunicativo dos garelos.Cedas ten<strong>de</strong>ncias que se <strong>de</strong>ixan ver na actualida<strong>de</strong> por parte <strong>de</strong>algunhos grupos <strong>de</strong> forasteiros, e <strong>de</strong>terminadas xentes <strong>de</strong> por aquí, <strong>de</strong> facer dafesta unha antroidada, nin son naturáis <strong>de</strong>sta romaría nin ben vistas polosbetanceiros. En todo caso, as bacanales xa fai moitos séculos que morreron copaganismo <strong>de</strong>saforado. Hoxe en día cabe divertirse intensamente pero resaltandoque somos un pobo culto.A concurrencia OS CANEIROS é cada ano maior. Miles <strong>de</strong> persoas sedan cita alí. Compre entón prestixialos cada vez máis.¡<strong>Betanzos</strong> ben merece unha misal.OS CANEIROS (2)As características do entorno natural do campo OS CANEIROS soninigualables. Os ver<strong>de</strong>s prados é unha <strong>de</strong>nsa vexetación prolífica en piñeiros,ameneiros, salgueiros, bidueiros, carballos, eucaliptos e un sin fin <strong>de</strong> outrasespecies arbóreas e <strong>de</strong> arbustos, e varieda<strong>de</strong> <strong>de</strong> flores en estado natural,forman unha tupida re<strong>de</strong> vexetal semiselvática <strong>de</strong> cautivante atractivo.As xiras Os Caneiros por vía fluvial <strong>de</strong>senrólanse aproveitando oenchente e o <strong>de</strong>valar das mareas, que na preamar alcanzan as proximida<strong>de</strong>sdo monte <strong>de</strong> Espenuca, centro <strong>de</strong> observación xeodésica do noroeste <strong>de</strong>Galicia e punto <strong>de</strong> visualización dun panorama espectacular.Polas singulares peculiarida<strong>de</strong>s <strong>de</strong>sta romaría, <strong>de</strong> navegantes <strong>de</strong> ida ámañán e volta polo serán, para atracar na Ponte Vella a noitiña, regustando aslarpeiradas da cocina tradicional galega e acompañándose <strong>de</strong> cantigas, emúsicas, on<strong>de</strong> a gaita é a raíña, como en Irlanda, non ten posible reproducciónen ningunha outra parte, porque a escenografía da natureza e a humanacompleméntanse <strong>de</strong> tal xeito que o microcosmo ambental convirtese e leendae mito, nun <strong>de</strong>spertar <strong>de</strong> ilusións en constante renacemento. Por eso OsCaneiros son o vieiro á eternida<strong>de</strong>, como a afluente do Camiño <strong>de</strong> Santiago.Os Caneiros son tan <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> que ningúen po<strong>de</strong> imaxinar outracousa. Pola sua proximida<strong>de</strong> á Ría homónima, on<strong>de</strong> se prodigan excelentespraias e incitantes recantos naturáis nas ribeiras, cubertas dun eterno manto<strong>de</strong> ver<strong>de</strong>s perlas e <strong>de</strong> flores infinitas, <strong>Betanzos</strong> é centro <strong>de</strong> constantesafluencias turísticas e culturáis, e nas épocas <strong>de</strong> verán convírtese en solar i<strong>de</strong>alpara o disfrute dunhe vida sosegada e reconfortante, adobada ca variada e ricaherda<strong>de</strong> artístico-monumental da Cida<strong>de</strong> e a hospitalida<strong>de</strong> dos seus habitantes,que completan un cadro i<strong>de</strong>ado para as máis esixentes retinas e gustos <strong>de</strong>quenes buscan beleza e cordial acollemento.Discurso do método. Hos Caneiros penso, logo existn (Cogito, ergo sum). (Estudios °sanco)


(981) 77 28 66 - BETANZOS (A CORUÑA)FRUTASCarretera <strong>de</strong> Castilla, n2 4 - Teléfono 77 43 20BETA1VZOS


REBIOSACCESORIOS, 0 AROPA DE CICLISNIOCOMPLEME NTOSOFERTAS EN BICIS DE MTBC/ Rollo, 18-bajo - Tfno.: 771841 - BETANZOSNeumáticosREGUEROGRANDES OFERTASDE NEUMATICOSNACIONALES YDE IMPORTACION- ALINEADO DE DIRECCIONES DE TURISMOS- CAMBIOS DE ACEITE, PASTILLAS DE FRENOS- EQUILIBRADO DE RUEDAS DE CAMION- BASCULAS PARA PESAR CAMIONESSERVICIO DE FURGON A DOMICILIO. . PRESUPUESTOS SIN:COMPROMISO••••••••••• ..... .....„...Infesta, s/n - Tfno.: 7718<strong>92</strong> - BETANZOSUna historia sin palabras.


I¿busca un buen piso o apartamento y noquiere pagarlo <strong>de</strong> lujo?APARTAMENTOS DESDE 35.000 pis. ALTES—'DURANTE 15 AÑOSPara que as ,;estas do San Roquesexan máis doces e Zedas,non se esquenza mercaros seus pastéis naMIOH NIin:EIpinilrMi.'T'OIL... -Ill IIiii.• Wiiii-crnwastrMnIM 'Inallret?E•:EL III . a II ill 1111H 1 -11-Hiriiiiiil I a I I ill zi al II 1111.1.11:::' !II I', .9.1 u ,u1 Jiu NN IN im NI lizon.iii, ..• ,, 1.11 1 f•ii 1 a "lig 1 5 " 1 • • • • .1.."::::liar al io ,. lit i -Y W' Nrlyy:. •III lililíLIIII IPTIY 7" fri- " •"' Unt ad1 . •Si necesita un piso <strong>de</strong> calidad, ni muy gran<strong>de</strong> nipequeño y no está dispuesto a pagar "caprichos"nosotros lo tenernosPROVIBESAPROMOCION VIVIENDAS BETANZOS, S. A.1 E10URGANIZACION ESCUELAS"HNOS. GARCIA NAVEIRA"-VENTA DE PISOS, APARTAMENTOS, DUPLEX,BAJOS COMERCIALES Y PLAZAS DE GARAJECon la colaboración financiera <strong>de</strong>: Banco PastorInformación:-C/ Argentina, 28 bajo - Tfnos.: 772046 - 771880BETANZOS.!DoceríaPOIS XA LEVAMOS MAIS DEMEDIO SECULO, ENDOZANDO OS BETANCEIROSEspeciailda<strong>de</strong> en:TARTAS DE "M1LFOLLAS"Soportales do Campo, 12Teléfono: 77 09 09BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS <strong>92</strong>EMPItf54 NAOONAI DE TRANSPORTE Vf VIATEITOS POR CARRETERANUNCA TE PARESINFORMACION Y VENTA - TELEFONOSASTORGA 9 7) 61 93 51 FOZ _ (982) 14 04 12BAÑEZA, LA (987) 64 13 38 LA CORUNA (981) 23 17 58BAR . 1 I_A._ .._. (982)-22-87 22BARCELONA(93) 245 25 28 PALENCIA (988) 74 27 55245 88 56 PONFERRADA (987) 41 06 09988) 63 41 44 RIBADEO (982) 11 00 42SALIDA DELA CORUÑA18,30(981)77 06 60 VILLAFRANCA DEL BIERZO 987) 54 03 11(982)58 17756 VILLALBA (982) 51 07 17(981) 31 13 70 VIVEIRO (982) 56 03 90Y Agencias <strong>de</strong> viajes autoriza dasEL BUSE ESPERA,LA CORUÑA-LUGO-BARCELONALA CORUÑABETANZOSVILLAFRANCA DEL VIERZOASTORGABENAVENTEC/ LERIDA 47ESTACION DEL NORTE VILANOVAESTACION RENFE SAN ANDRESLLEGADA ALA CORUÑA11,30-11,0010,4010,0008,4508,1507,1506,3005,0020,3019,5019,30SALIDA DEBARCELONA BARCELONAENLACES DESDE FERROL, VII.LA,I,I3 -A,11111A1)E0, FOZ, BURILA Y VIVEROporXESUS TORRES REGUEIROAínda a costa da posible consternación do clero local e dos betanceirospiadosos, teño que confesar que <strong>de</strong>s<strong>de</strong> os meus infantes anos <strong>de</strong> monagovolteime un pouco, ou un moito, <strong>de</strong>screído en materia relixiosa. Así e todo, datonga rastra <strong>de</strong> personaxes do santoral cristiano, a figura <strong>de</strong> San Roque, o nosopatrón, resúltame <strong>especial</strong>mente simpática por varias razóns.No variopinto mundo dos santiños haivos <strong>de</strong> todo. Des<strong>de</strong> reis e raiñasata pobres <strong>de</strong> solemnida<strong>de</strong>, pasando por místicos máis ou menos iluminados,herexes reconvertidos, cortesáns que se volveron castas, mártires do sarracenoou do circo romano, guerreiros, predicadores... e un tongo etcétera.Roque <strong>de</strong> Montpellier pertence á categoría dos santos <strong>de</strong>sposeídos,humanitarios e entregados aos <strong>de</strong>máis. Vivíu a cabalo dos séculos XIII e XIVe a súa curta vida (pois parece que morreu aos trinta e dous anos) adicouna aperegrinaxe e a aten<strong>de</strong>r aos apestados. Como é sabido, a <strong>de</strong>voción ao santoen <strong>Betanzos</strong> comenza no XVI a causa das continuas pestes que asolaban apoboación.A<strong>de</strong>máis <strong>de</strong> santo humil<strong>de</strong> e proletario seri salario, San Roque <strong>de</strong>beu serun tanto subversivo se facemos caso da copla popular:"Por dicir ¡viva San Roque!prencleron a meu irmán,agora que o celaron¡viva San Roque e o can!"A iconografia representa a San Roque coa indumentaria clásica <strong>de</strong>peregrino, ás veces xacobeo, <strong>de</strong>ixando ver a través do saio as chagas da


perna, evi<strong>de</strong>ncia da dorosa enfermida<strong>de</strong> contraída por contaxio dos apestadosaos que aten<strong>de</strong>u nunha peregrinaxe por Italia, posiblemente a Roma. Mais oque i<strong>de</strong>ntifica sen dúbida algunha a San Roque é a compaña do can cunpanciño na boca que, segundo a tradición, Ile levaba diariamente ao doente.Deste xeito aparece representado en todo o Camiño <strong>de</strong> Santiago e en<strong>Betanzos</strong>.Engado <strong>especial</strong> ten para min a pequena imaxe pétrea do santo queestivo anteriormente instalada na fachada da súa capela, máis antiga que á quese Ile ren<strong>de</strong> culto e sae na procesión anual. Aquela estaba feita, probablemente,por algún canteiro local a instancias <strong>de</strong> Roque Refoxo que "lo dio por su<strong>de</strong>bozion" no ano 1716, tal e como consta na inscripción ao pé.Coido que San Roque, orixinario <strong>de</strong> terra <strong>de</strong> bós viños, <strong>de</strong>be apreciar noque vale o <strong>de</strong>talle dos acios 011 piñucos que Ile ofrendan cada <strong>de</strong>zaseis <strong>de</strong>agosto, aínda que vaian ver<strong>de</strong>s dabondo, como primicia do humil<strong>de</strong> viñobetanceiro. E, <strong>de</strong> seguro, que agarda con impaciencia o seu día para dar unhavolta polasvellas rúas da vila. A ún gustaríalle saberque pensa da reconversiónda súa antiga morada, ou <strong>de</strong>se mamotreto <strong>de</strong> cimento, escuálido e enormecomo unha obscena erección incontrolada, que "asombra" o vello Arquivo etenta facer competencia <strong>de</strong>sleal á torre <strong>de</strong> Santo Domingo rachando as tiñasurbanas e o máis elemental bo gusto. Ou, mesmamente, a súa opinión sobreesas extrañas ofrendas que osnosos alcal<strong>de</strong>s Ile veñen facendo,e <strong>de</strong>spois aínda se atreven apublicalas, pedíndolle que remateco paro e nos procure benestar.¿Non quedamos en que esas soncousas que teñen que resolver ospolíticos ou será que teremos quevotar por San Roque?Aló pola República -a segunda,claro-, un concelleirodabondo <strong>de</strong>screído, que facía cal I-sa <strong>de</strong> ateísmo consecuente e noncomo eses que se din ateos "graciasa Dios", escribiu un artigo -coido que irónico e retranqueirorecusandoo padroado <strong>de</strong> San Roque.Baseábase a súa argumentaciónen que os tempos das pestesnegras e <strong>de</strong>máis epi<strong>de</strong>mias eandacios dos que, disque, osbetanceiros salan librados graciasá intercesión do santo, eran cousa do pasado miserento e da falla <strong>de</strong> hixienee limpeza e que cos adiantos do momento non tiñan razón <strong>de</strong> existir .Iconoclasta que era, o <strong>de</strong>vandito concelleiro remataba dicindo que se atradición aconsellaba seguir mantendo un padroeiro, mellor sería nomearcoma tal a un fabricante <strong>de</strong> lexías como aban<strong>de</strong>irado da limpeza e da hixiene.Como ve<strong>de</strong>s, unha vez máis o vello e mal entendido conflicto <strong>de</strong> tradición emo<strong>de</strong>rnida<strong>de</strong>.Así e todo, a min paréceme que por moito que os lexieiros e xabroeirosfixeran, indirectamente, polahixiene e, en consecuencia, polasaú<strong>de</strong>, moi pouco se adiantaríaneste labor se non fose polavonta<strong>de</strong> dos usuarios. A<strong>de</strong>máis,sería certamente difícil precisarque individuo do gremio, dosxabroeiros ou do máis mo<strong>de</strong>rnodos lexieiros tería feito maioresméritos en prol da hixiene dacida<strong>de</strong> e dos seus habitantes. Sese valora o carácter <strong>de</strong> precursor,os eruditos locais terían traballopara <strong>de</strong>svelar os nomes dosintroductores<strong>de</strong>sas industrias Poroutr,a banda, un padroado corporativodo gremio dos hixienistasen xeral, aparte <strong>de</strong> impersoal,tampouco é <strong>de</strong> recibo.Coido a<strong>de</strong>máis que iso <strong>de</strong><strong>de</strong>rribara un padreeiroparnoutro é unha má solución, máximecando aquel resulta máis simpáticoe ten máis antigüida<strong>de</strong> e"solera". E xa se sabe que aantigüida<strong>de</strong>, en moitos casos, éun grao. Así pois Betanoeiros, xaque andamos nos días do patrón,rematemos cun¡VIVA SAN ROQUE!...¡E O CAN!


terFERII3EIRODENOMINACION DE ORIGENTalleresGARCIAR ovM1o<strong>92</strong>CONSTRUCCIONES METALICAS ENHIERRO Y ACERO INOXIDABLE:- PUERTAS BASCULANTES PARA GARAJES Y NAVES- FORJA Y FUNDICION ARTISTICA- PERSIANAS METALICAS- PUERTAS AUTOMATICAS (Venta, Montaje y Servicio Técnico)- ESTRUCTURAS METALICAS- TRABAJOS EN ACERO INOXIDABLECARPINTERIA DE ALUMINIO:Embotellado porBODEGAS DOCAMPO, S.A.Ribadavia - Orense - España- PUERTAS, VENTANAS, DOBLE VENTANAL, GALERIAS- PRESUPUESTOS SIN COMPROMISOCtra. <strong>Betanzos</strong> a Santiago, km. 3,300Tfno.: (981) 771606 - Fax: 77 15 23MONTELLOS - BETANZOS (La Coruña)


FERRETERIADROGUERIA"MUNDO NEUNEZCASA FUNDADA EN 1877L Sánchez Bregua, 17 - Teléfono: 77 23 61 - BETANZOS,:m=samoanimeranal■M■111■0,TALLERESBEELECTRICIDAD DEL AUTOMOVILBenedicto Fernán<strong>de</strong>z RodríguezC/ Muelle, s/n-Uño.: 77 2400 - Tfno. Móvil: 408 181489BETANZOS


• ..,..wr.,••••••}7,..;.> b.‘5,psl9::,110:',A,e, :e: •ELADIOAROADACAMBACONSTRUCCIONESTeléfono: 79 02 89CUTIANCESURAS(La Coruña)Unha irnaxe fora do tempo: 0:s secúlos pasan, o paisaxe pern-lariece: (Estudios Blanco)


DEBE SABER SOBRE SEGUROSPiensos CompuestosMULTIRRÍESGOHOGARASFS()ÍZIA (OH li1111 1 Y 1 ( AlS I G 11 RIGANASAFábrica Espíritu SantoCtra. General Madrid-Coruña, km. 582Tfno.: 62 02 05-----LaEstpeliaGrupo Banco Hispana Arnor ' a'no °'Telf. 77 44 79Venezuela, 20BETANZOS (Lo Coruña)DECORACIONESIGANASAColocación <strong>de</strong>:CORCHOS - FRISOSPAPELYPINTURAS EN GENERALDISTRIBUIDOR OFICIALALMACENES IBERIACereales, Piensos, Semillas y FertilizantesAlmacenes C/ Ribera, 7 - Estación Ferrocarril, s/nTfnos.: 77 12 60 - 77 40 65El Puerto, s/n / BETANZOSC/ Ana González, 33 - Tfno.: 772594 - BETANZOS


TEJIDOSYCONFECCIONESMAYFERTAMBIEN TODO PARA EL HOGARCORTINASEDREDONESSABANAS...Les <strong>de</strong>sea felices FiestasRúa Traviesa, 3 - Teléfono: 77 06 05 - BETANZOS<strong>Betanzos</strong>. Zona histórico-monumental.


larFAGA UNHA. PARADA NOMesónSANROQe collerá folgos paraseguir diSfrutando das<strong>festas</strong> do patrónTEMOS BOAS TAPASE TAMEN UN BO VIÑORodriguezr,.40111111..-11M. RIEGO SE TRNZOS - E X POSIC 10HE SMateriales para la construccióny <strong>de</strong>coración <strong>de</strong>l hogarTMI AMIts Me" E S= relI NTIrj&PAVIMENTOS CERAMICOSapcgasrd .* cuartos <strong>de</strong> baño * muebles <strong>de</strong> cocina* pavimentos <strong>de</strong> gres * accesorios <strong>de</strong> baño"Calexa do Campo"C/ Veiga Roel, 2--BETANZOSBETANZOSMELLIDAvda. <strong>de</strong> LO Coruña, 9Avda. <strong>de</strong> La Haban(Tfnos.: 772011 - 772090 Tfno.: 505332


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>1COLABORADOR ESPECIAL FESTAS -TOJEIROTRIMMITES331.4% 00o oO O


OS AREEIROS(Lembranza)porRICARDO G. GONDELLErguidos, tesos e forrudosescravos do séu traballo.Fachendosos e membrudos.Na rapeta e no traman°.Pola Xira dos Caneiros,son patros, máis mariñeiros.Homes ~alto entéiro,beben vino co puchéiro.Santo Cristo da Ribeira.Na Octava.Na ruada.Enchelles a faldriqueira.Santo Cristo da Ribeira .Na Octava.Na riada.Arredaos da mala fada."Cadro dos Areeiros", óleo <strong>de</strong> Ricardo García Gon<strong>de</strong>ll. (Agrupación Cultural INZAR)Polo refls da marea,os valentes areéiros.Ruben cara a Eria Valla.Son forzudos mariñeiros.Nas bucetas, nas traineras,atrequecen os cazós.Os fodós eas xurelas,ca festa dos san Antós.Tempada <strong>de</strong> chuvia e xiada,ca chalana asulagada.Uchavos pra mercar pán,e remado, que rema, a cotian.Son, Danza dos Mariñeiros.Brincan e bailan lixeiros.Cas pemas tecen, tecen,ea filigrana remexen.Moi lados e paroleiros,cas lanchas no Peírao.Cantan coma xilguéiros.Lembrando o bacallao.Santo Cristo da Ribeira.Tán cobexado no arco.Dalles salú, é non esguazas o carto.<strong>Betanzos</strong>, agosto <strong>de</strong> 19<strong>92</strong>."O antergo Peirao" oleo <strong>de</strong> Clemencia Fernán<strong>de</strong>z :Agrupación Cultora' 1NZAR).


CALZADOSBRANDARIZMARCA LA MODADEL CALZADOC/ Mén<strong>de</strong>z Núñez, 6 y 10 - Tfno.: 771055- BETANZOSCONSTRUCCIONES YDESMONTESESTEBANVAZQUEZCARRO4511,424147411


...COLABORADOR TESTAS -<strong>92</strong>LVENTA Y REPARA CLON DE TODACLASE DE NEUMATICO_S____Avenida García Naveira, 63 - Tfno.: 77 41 35BETANZOSCRISTALERIAUN AMBIENTE AGRADABLE YBUENA MUSICA TE ESPERA COMOSIEMPRE E 1-,1COLOCACION Y VENTA DE VIDRIOS - LUNAS - ESPEJOSROTULOS -INSTALACIONES COMERCIALESACRISTALAMIENTO DE EDIFICIOSTU DISCOTECA DE BETANZOS--Avda.-Ffaga Iribarne,-14Teléfono 77 26 03BETANZOSC/ Mariño <strong>de</strong> Rivera, 10 bajoTeléfono 87 03 86STA. EUGENIA DE RIVEIRALA DIRECCION DE TRIS, OS DESEAA TODOS FELICES FIESTAS 19<strong>92</strong>


DECORACIONESDanielVázquezVENTA Y COLOCAC1ON:Papeles pintados - Frisos plásticosPavimentos - PuertasMoquetas - PersianasRieles - MoldurasCortinas - ParquetsTechos - PegamentosAvda. <strong>de</strong>l Puerto, s/n.--EXPOSEGION Y VENTAS: Monjas, 15 y 17Tfno.:772463BETANZOSTeléfonos 77 28 53 - 77 16 62BETANZOS (La Coruña)


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - 91IFABRICA DE FUEGOS ARTIFICIALES Y ARTISTICOSNocturnio. No.centro da Praza do Gampo, Chopin interpreta Claro <strong>de</strong> lúa...EN 1860- Primer Premio en La Coruña, 1.969.- Primer Premio en Cannes (Francia), 1.972.- Premio Villa <strong>de</strong> Bouzas (Vigo), 1.983.- Primer Premio en Aviles, 1.985.- Felicitación <strong>de</strong> la Alcaldía <strong>de</strong> Santiago en 1.986 y 1.987.- Primer Premio Villa <strong>de</strong> Bouzas (Vigo), 1.990.- Primer Premio Villa <strong>de</strong> Bouzas (Vigo), 1.991.Fábrica en: GUISAMO (La Coruña) - Telfs.: 78 01 31 - 78 00 27 - 78 02 46Composición. A cariáti<strong>de</strong> da fonte do Campo soporta o pe<strong>de</strong>stal <strong>de</strong> Diana nunhavisión poética <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. (Arume fotografía)


COLABORADOR-ESPECIAL FESTAS - 91COLABORADOR ESPECIA! FESTAS ® 9 9GRABOtextoRADEMAGRUPO TAFISADIVISION COMERCIAL* CRIZATZT=c7c1'".- .) ' ASN1 r2/.11rArISTIMMSTRIREIALUMINIO!ADHEslyso.1ATON;ACERO:L .,, , ,,,.., MA1T.E.3 :1211,14;NUESTROS SERVICIOS!1111111 111GRABADOS EN ALTO Y BAJO RELIEVEfábrica <strong>de</strong>Betanz,osPLACAS PARA LA INDUSTRIA, (DECORE!)GRABAD() QUIMICO (AL. ACIDO)SDE _ 1975'6 -7-„,20Schindler0Glosa Schindler. S.A.1NSTALACIONCARGA Ag. PLAZAS PERS.SERIGRAFIA, IMPRESION SOBRECUALQUIER MATERIAL .• LETRAS EN BRONCE—LATON FUNDIDOLOGOTIPOS Y ANAGRAMASROTULOS LUMINOSOSSEÑALIZACION INTEGRAL DE EDIFICIOSS (981) 15 18 35FAX.- (981) 15 18 34nándo_ELSanto 20.- 28010 MADRIDFábrica Tra<strong>de</strong>ma <strong>Betanzos</strong> - Infesta s/n - Tfno.: 77 04 11GRABOtexto,N.1,16(it.--. (l• 1 iguerc,a. 11 -\( 11 /N 1)1 I I RR( ARRII N ( R1s11I ;111) - I ( ( )1:111•:-\.


fPROMOCIONES YCONSTRUCCIONES ---Calle <strong>de</strong>l Muelle, s/n.Teléfonos: Taller: 77 28 03. Particular: 77 21BETANZOS." ■//////// MEI 1111. 1 III MEI MEIN!. III M/M11/ . •- --• -----Ili" MIIMIIIIIIIMEM N/ ~ /1 Will IN/ MI MINI MIII • IN "Mi/ • IMIll■1111111111111111111–2E~MIEN IL Willff .... MI • IN • IMII Illa Va/ ..... WIIII 1111111W711=11111111-111■. ~11~-- /1■11 III • AMI IR/ MB " Mí' 4111111111 IN III/ /1/11111111111111111 •IMO //r~ • al/W-lar "ML 1' ' 4/Mf 11•1 111-1111r ' AZ ~111111■ .~ Ilf II IITravesía <strong>de</strong> Arteijo - Edificio Bayuca, 2-- 1 9 D.ARTEI JOJOYERIA - RELOJERIATICULOS DE REG OTROFEOS DEPORTIVOSAvenida García Naveira, 1 - Teléfono 77 22 61BETANZOSESTAMOS CONSTRUYENDO EN LA CALLESAAVEDRA. MENESESVISITENOS SIN COMPROMISOPIDAN INFORMACION A LOS TELEFONOS77.05.21 - 60.28.17J


COLABORADOR FESTAS 9 COLABORAQQRESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>cR PEDROROBERTOROCHACORRA cacié ecc'aria, 5 - Tfno.: 77 21 12Teléfono 79 20 63 - CINES (Oza <strong>de</strong> los Ríos)


Á Pi Á DF IRIPT91-Nrirne T INTUÍ A NTarviir1W1.3 tk.) I 111.114DA INAIUREZAPoucas rías hai tan garridas e venturosas. Calquera po<strong>de</strong> ensimismarsenavegando porela ou contemplándoa <strong>de</strong>s<strong>de</strong> calquercurruncho das exhuberantesribeiras, <strong>de</strong> vintecinco peiraos e quince praias, a cada cal máis fermosos.Ten 63 km 2, e a sua situación xeográfica está enclavada nos 8° 15' <strong>de</strong>lonxitu<strong>de</strong> oeste e 43° 22' norte. O réxime <strong>de</strong> ventos reinantes proce<strong>de</strong> donoroeste e o dominante do sur. A máxima carreira <strong>de</strong> marea é <strong>de</strong> 4,5 metros.Polas características xeográficas, a Ría aparenta un inmenso lago, con accesoó Atlántico a través dunha vistosa <strong>de</strong>sembocadura, relativamente estreita,configurando, pola profundida<strong>de</strong> das suas augas e a riqueza pesqueira, unexcelente coto <strong>de</strong> recreación turística do maior nivel continental.El Puente Pedrido, es como una arcada gigante que enmarca los accesos fluvialesal puerto <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> y a la Ría homónima, situados al sur y al norte respectivamente.Na perspectiva do <strong>de</strong>senrolo económico <strong>de</strong> Galicia, e na sua ofertaturística <strong>de</strong> futuro, a Ría <strong>de</strong> BetanZos é unha peza <strong>de</strong> dominó esencial noscálculos e realización dos nosos proxectos maxistrales.Ría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, una invitación irresistible.Compo sición. A auga da fonte <strong>de</strong> Diana Cazadora yergue na silueta dacida<strong>de</strong> encantada... (Arume fotografía)


MANUEL REGUERO'MEARwín terth urMonjas, 2-1 2 Dcha. - Teléfono y Fax: 77 00 25BETANZOSADMINISTRACIONDELOTERIAS N° 1¡Felices Fiestas y Feaces Premios!!Pza. Constitución, 4 - bajo - Tfno.: 772457 - BETANZOS


WORLW!DE COURIERENVIOS URBANOSNACIONALES E INTERNACIONALESEL MEDIO AMBIENTE:UNA RESPONSABILIDAD DE TODOSB2 La Con<strong>de</strong>sa, Bloque 2, Local 2 - LAS CASCASTeléfono: (981) 77 44 15BETANZOSporJUAN LUIS CAMACHO LLITERASProfesor <strong>de</strong> la Escuela Taller "<strong>Betanzos</strong>aAl intentar redactar un artículo sobre la problemática medioambientalsuele presentarse una cuestión <strong>de</strong> difícil resolución: ¿cómo resumir en unaslimitadas líneas un tema que atañe a muchas consi<strong>de</strong>raciones?.El Medio Ambiente -lo que nos ro<strong>de</strong>a, don<strong>de</strong> habitamos- compren<strong>de</strong><strong>de</strong>s<strong>de</strong> el estudio <strong>de</strong> la contaminación hasta el comportamiento con nuestrossemejantes; incluyendo, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> luego, sectores tales como la <strong>de</strong>mografía, lariqueza y la pobreza, la sanidad, el consumo, la fauna, la flora, etc. etc.Demasiados aspectos para sertratados con un mínimo rigor en el corto espacio<strong>de</strong> unos folios.Sin embargo, los problemas <strong>de</strong> nuestro entorno no tendrán la a<strong>de</strong>cuadasolución si nos mostramos indiferentes ante el importante papel que todos, ycada uno, <strong>de</strong>bemos <strong>de</strong>sempeñar para evitar las graves consecuencias <strong>de</strong>rivadas<strong>de</strong> la insensatez humana.De poco pue<strong>de</strong>n servir las manifestaciones <strong>de</strong> rechazo hacia terceros -en sus atentados contra el equilibrio <strong>de</strong> la naturaleza- si cada uno <strong>de</strong> nosotros,en privado, no adopta una postura consecuente.No es suficiente la <strong>de</strong>nuncia <strong>de</strong> la <strong>de</strong>gradación si, por ejemplo, no se


acompaña con una racional utilización <strong>de</strong> los recursos que encontramos anuestra disposición en el quehacer cotidiano.Y, en principio, se trata - precisamente <strong>de</strong> esto: saber comportarse,siempre, como personas preocupadas por las cuestiones medioambientales.¿Qué hacer?. ¿Cómo colaborar en la conservación <strong>de</strong> la naturaleza?.Una serie <strong>de</strong> normas <strong>de</strong> comportamiento nos ayudarán.1.- "AHORRANDO ENERGIA"- Utilizando únicamente el coche cuando "realmente" sea necesario.- Aprovechando los transportes colectivos.- Paseando en los trayectos cortos.- Apagando las luces cuando no se necesitan.- Mo<strong>de</strong>rando la intensidad <strong>de</strong> las calefacciones.- Re • I ■ • _ • - _ e los frige-Fificos.- Cargando la máxima capacidad <strong>de</strong> ropa en las lavadoras .2.- "AHORRANDO AGUA"- Cerrando los grifos para evitar que el agua corra libremente.- Reparando las instalaciones que provocan pérdidas y goteos.- Evitando un innecesario <strong>de</strong>rroche <strong>de</strong> agua en el aseo diario.- Regando en las horas a<strong>de</strong>cuadas, con mo<strong>de</strong>ración y cuando seaverda<strong>de</strong>ramente imprescindible.- Recordando, en todo momento, que el agua es un bien cada díamás escaso y cuya conservación es vital para todos.3.- "REDUCIENDO LA PRODUCCION DE BASURAS"- Rechazando los artículos <strong>de</strong> consumo que se presentan conexceso <strong>de</strong> envoltorios.- No adquiriendo productos <strong>de</strong> "usar y tirar".- No aceptando los folletos gratuítos que se reparten sin control.- Ahorrando en el consumo <strong>de</strong> papel."EXIGIENDO ENVASES ADECUADOS"- Optando por los productos que se encuentran envasados enrecipientes ecológicos, como las botellas <strong>de</strong> vidrio retornables y loscartones "tetrabrick".- Rechazando los aerosoles cuando van cargados con fluorocarbonacibs(CFC).- No aceptando envases antiecológicos como las latas <strong>de</strong> bebidaso las botellas plásticas.Equipo <strong>de</strong> Medio Ambiente <strong>de</strong> la Escuela Taller, colocando un nido artificialpara la preservación <strong>de</strong> los pájaros.


5.- "PROCURANDO UNA ALIMENTACION SANA Y NATURAL APRECIOS ASEQUIBLES"Todos los productos alimenticios, incluso las conservas y losacabados, pue<strong>de</strong>n ser obtenidos por métodos respetuosos con elmedio ambiente sin que la calidad se resienta. Al contrario, a mayorecología mejor calidad natural.Adquiramos productos naturales no adulterados y teniendo presen-te que no existen razones para que sean más caros.6.- "NO ALMACENANDO ARSENALES QUIMICOS"Es preciso procurar la limitación en la adquisición y el uso <strong>de</strong>aerosoles, ambientadores, anticongelantes, abrillantadores,<strong>de</strong>satascadores, <strong>de</strong>tergentes, pilas, pinturas, termómetros, etc.Son agentes contaminadores que, impru<strong>de</strong>ntemente, se suelenalmacenar en las viviendas.También es importante la mo<strong>de</strong>ración en el uso <strong>de</strong> las lejías, asícomo evitar el <strong>de</strong>pósito <strong>de</strong> productos químicos en los servicios.COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>El programa <strong>de</strong> Escuelas-Taller fue creado por el Ministerio <strong>de</strong> Trabajo con el fin <strong>de</strong> combatir el<strong>de</strong>sempleo, preferentemente entre los menores <strong>de</strong> 25 años. La finalidad <strong>de</strong> este programa es la formación<strong>de</strong> <strong>especial</strong>istas en profesiones <strong>de</strong>mandadas por el mercado <strong>de</strong> trabajo que les permita una salida comoasalariados, autónomos o cooperativistas.La Escuela-Taller <strong>Betanzos</strong>, cuya entidad promotora es el Excmo. Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>,comenzó a funcionar el 17 <strong>de</strong> Septiembre <strong>de</strong> 1990 con 5 <strong>especial</strong>ida<strong>de</strong>s (Jardinería, Forja, Construcción,Cantería y Carpintería). Un año más tar<strong>de</strong> se amplia con 4 nuevos módulos (Atención Social, Fontanería,Medio Ambiente, Enc,ofrador), contando en la actualidad con 135 alumnos-trabajadores y 21 personasque componen el personal directivo, docente y <strong>de</strong> apoyo. Este Centro <strong>de</strong> Formación Ocupacional, ofrecea los jóvenes la oportunidad <strong>de</strong> formarse en sus oficios, que les permitirán incorporarse al mundo laboralen un futuro inminente.7.- "CUIDANDO EL ENTORNO NATURAL"- No invadiendo la naturaleza con los automóviles. Repudiando lasprácticas <strong>de</strong> los "todoterrenos" y <strong>de</strong>l "motocross".- No prendiendo fuegos.- No <strong>de</strong>jando basuras ni colaborando en la acumulación <strong>de</strong> verte<strong>de</strong>rosincontrolados.- Rechazando la extendida práctica <strong>de</strong> lavar los vehículos en losríos y otras masas <strong>de</strong> agua.- Respetando la flora y la fauna.Sin embargo, estos principios <strong>de</strong>ben ser complementados con la presencia<strong>de</strong> una mayor solidaridad entre todas las personas, participando en lasayudas para los menos favorecidos, y reclamando a los po<strong>de</strong>res públicos laadopción <strong>de</strong> las medidas pertinentes para la solución <strong>de</strong> unos problemas -los<strong>de</strong>l Medio Ambiente- que amenazan con liquidar el sistema <strong>de</strong> vida y lacivilización que hemos conocido.EXCMO. AYTO. DE BETANZOS - INST. NACIONAL DE EMPLEO - FONDO SOCIAL EUROPEO


_COLABORADOR ESPECIAL FE TA ® <strong>92</strong>3 - - --- - --- CANALONES Y-BAJANTESCYBDE ACERO INOXIDABLE PARA LA RECOGIDADE AGUAS PLUVIALESH MOLOGADO POREL MINISTERIO .DE EDUCACIONY CIENCIHOMOLOGADO . POR OMAT(ORGANIZACION MUNDIAL DE ARTES Y TECNICASPARA IMPARTIR EL NIVEL II DEPELUQUERIA DEL REINO UNID 1\ i`4■1,,,,,,\_-,,,... ,.., -..., 11--.. -•-.....„, -..... . ...CANALON EN FORMA DE.CORNISA: FONDO HER,,EFFO.------1100.11,01.1_______-- . .- /_„„„mill -.100/111, ,ill `'`" \ 1"--•G U i r :40,, C".°55.,r2155 G,1-3II.110.....PIEZ4 DEARRANQUE_DE 1-A b+1.14.,ACER1NOXAspccro.C.INALAPOUna profesióncreativa que teofrece unamplio abanico<strong>de</strong> salidaslaboralesCANALONES Y BAJANTESCtra. N-VI, Km. 576Polígono Industrial -715319- BETANZOS (La Coruria)-'ESPAÑATIA.: 981 - 77 41 59 -.Fax'. 981 -77 41 12Roldán, 2 - 1'Telf. 981 - 77 34 08<strong>Betanzos</strong> (La Coruña)


•rna)ozOcaVi. OON O(1:1a)•413• -•-0 Q) oozI..°zo• ro.viCO -OO- y--.-01ZJIaSo :oOzEo v)o) oo --Iy a7«:1O0cx.(/)COa)CO—JCr)ONLUCOc)ooOouEo1)o


HACIA EL HERMAN",MIENTO1$1 'TA A TV 71-1Q4 PCINT T /sa-4 s. 4 = A- , a J1L '441-.41 III .1WPujante municipio <strong>de</strong> la BretañaDurante los días 26 al 28 <strong>de</strong> junio último estuvo <strong>de</strong> visita en la ciudad <strong>de</strong>Pont-l'Abbé, región <strong>de</strong>l Bigoudén (Bretaña francesa), una <strong>de</strong>legación <strong>de</strong>lConcello <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> integrada por el alcal<strong>de</strong>-presi<strong>de</strong>nte, Manuel LagaresPérez, y los concelleiros Andrés Bea<strong>de</strong> Dopico y Francisco Díaz Pereira,correspondiendo a una invitación cursada por las autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> la citadacomuna "capitale du Pays Bigoudén", con objeto <strong>de</strong> establecer los necesarioscontactos oficiales previos al establecimiento <strong>de</strong> los acuerdos <strong>de</strong>hermanamiento y colaboración entre ambos municipios.El año anterior una numerosa <strong>de</strong>legación <strong>de</strong> Pont-l'Abbé, presidida porsu primerteniente alcal<strong>de</strong>, estuvo <strong>de</strong> visita en <strong>Betanzos</strong>, don<strong>de</strong> fue recibida porla corporación en la Casa do Concello, y posteriormente agasajada, <strong>de</strong>spués<strong>de</strong> un recorrido por los lugares más interesantes <strong>de</strong> nuestra ciudad.Las reproducciones gráficas que acompañan esta nota recogen losmomentos en que los alcal<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Pont-l'Abbé y <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, Mr. SebastiánJolivet y D. Manuel Lagares Pérez, intercambian los respectivos escudosheráldicos, representativos <strong>de</strong> ambas ciuda<strong>de</strong>s, en una ceremonia realizada el27 <strong>de</strong> junio en e! <strong>de</strong>spacho <strong>de</strong>! señor Jolivet, en e! H6te! <strong>de</strong> Vffie (Ayuntamiento),instalado en el castillo que se muestra aparte.Durante los tres dias <strong>de</strong> permanencia <strong>de</strong> la <strong>de</strong>legación betanceira en lahospitalaria ciudad bigoudén, se sucedieron una serie <strong>de</strong> activida<strong>de</strong>s sociales,culturales e institucionales <strong>de</strong> imborrable recuerdo. La fina amabilidad y lahospitalidad brindada por sus autorida<strong>de</strong>s y diferentes personalida<strong>de</strong>s, eincluso familias como la <strong>de</strong> los profesores Mr. y Mme Fi ei e Monot, en cuyoAyuntamiento<strong>de</strong> Pont-l'Abbé.


domicilio ofrecieron una comida, con queimada incluida, constituyen unsímbolo <strong>de</strong> hermandad ya practicada, que sitúan muy alta la cordialidad <strong>de</strong>esa familia y <strong>de</strong> los vecinos pontlabbedianos, como Mr. e Mme Jean Stéphan,Mr. Marcel Le Roux (Marsel Ar Roux en idioma bretón), Mr. Robert Omnes,alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> la comuna vecina <strong>de</strong> Plomelin y presi<strong>de</strong>nte <strong>de</strong> la Sociedad Bretaña-Galicia, todos ellos conocedores <strong>de</strong> la lengua castellana e incluso <strong>de</strong>l idiomagallego.Las visitas al Museo Bigou<strong>de</strong>n, al Centro Social, la Casa <strong>de</strong> lasAsociaciones, el Centro Cultural LE TRISKELL, Club Hípico <strong>de</strong> Rosquerno con22 caballos <strong>de</strong> carrera, Piscinas municipales, Estadio Municipal <strong>de</strong> Tennis, LaCasa <strong>de</strong>l País Bigou<strong>de</strong>n, el Acuario, la Biblioteca, el Liceo Polivalente yProfesional, el Colegio San Gabriel <strong>especial</strong>izado en enseñanza profesional <strong>de</strong>transportes, el área <strong>de</strong> esparcimiento (Aire <strong>de</strong> Pique-Nique), los lagos y elpuerto <strong>de</strong>portivo, y el puerto pesquero <strong>de</strong> Loctudy, sobre el Atlántico, fueronuna parte <strong>de</strong>l intenso itinerario cumplido por la <strong>de</strong>legación, siempre acompañadapor una representación municipal. Excepto el Liceo y el Colegio SanGabriel, todas las <strong>de</strong>mas instituciones son patrimonio comunal, que incluyeotros bienes, como los campos <strong>de</strong> fútbol, béisbol, etc., a<strong>de</strong>más <strong>de</strong> un hotel conservicio completo para 50 jóvenes provenientes <strong>de</strong> otras regiones o países,como parte <strong>de</strong>l intercambio cultural que mantiene el municipio, que cuenta conuna extensión similar a la <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> pero con una población <strong>de</strong> 7.500habitantes solamente.Las autorida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Pont-l'Abbé están muy interesadas en mantenerintercambios culturales, <strong>de</strong>portivos y educativos con <strong>Betanzos</strong>. Manuel LagaresPérez invitó a su homólogo d-e-Froat-l'Abbé y alV1m. Jólívet a visitar nuestraciudad con motivo <strong>de</strong> las próximas fiestas <strong>de</strong> San Roque.*J."-"ur TTYrT i ir -.1.7"k in f A In% 40—Nti,u rr_.41-.1uvirdiPEDREIRA- COMESTIBLES- PLATOS PREPARADOS DEL TIEMPO Y CONGELADOS- MERCERIA - PAQUETERIA - JUGUETERIA- PERFUMERIA - OBJETOS DE REGALO- ESPECIES Y SALSAS NACIONALES Y DE IMPORTACION-HERBORISTERIA-Gran surtido y variedad en alimentos para toda ciase <strong>de</strong> régimes.Para DEPORTISTAS, le ofrecemos una extensa gama <strong>de</strong>VITAMINAS, y complementos dietéticos, aeróbicos,anaeróbico aláctico y anaeróbico láctico.OFERTAS SEMANALESlas cuales anunciamos en nuestros escaparates y estanterías, puesnuestra ética y el cumplimiento <strong>de</strong> la Or<strong>de</strong>nanza Municipal,-que prohibe el tierar a voleo por las calles y caminos <strong>de</strong>l Municipiooctavillas y folletos con propagandaasínos lo exige .• • 19W.•Mr. Sebastián Jolivet y D. Manuel Lagares.ESTAMOS EN:Calle <strong>de</strong> San Francisco, 28Y LE SERVIMOS A DOMICILIO SIN RECARGO EN SU COMPRASI NOS LLAMA AL NUMERO DE TFNO. 771163 - BETANZOS


COMERCIALS USOELECTRODOMESTICOSTiene ofertas puntuales. Tiene las mejores marcas.tiene garantía cinco y tres años.Tiene crédito mágico instantáneo. Servicio propioGRACIAS POR SU COLABORACION -Distribuidor <strong>de</strong> CANAL PLUSTodo esto y más en: C/ Beccaría, 14-16 - Tfno.: 770251 - BETANZOSMONUMENTO O"17CENTENARIO "• 1.Próximamente será instalado nunha praza pública <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, un monumentoadicado o V CENTENARIO DO DESCUBRIMENTO DE AMERICA.O monolito foi donado 6 Concello <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> po/a organización nacionalALCALDES PARA EL V CENTENARIO, da que forma parte o noso municipio.


COLABORADOR ESPECiAL FESTAS - <strong>92</strong>ARNA S. A.Rda. Outelro, 136 - 4 2 DLA CORUÑACONSTRUCCIONESniĀ, S. A.ANTONIO NAVEIRA NAVE/RA• VENTA DE PISOS •SE ALQUILAN BAJOSYLOCALES PARA OFICINASEdificio en construcción en:Avda. Jesús García NaveiraTfno.: 284891 - BETANZOSINSTALACIONESELECTRICASCORUÑESAS, S. L.TALLERES Y OFICINAS:Ntra. Sra. <strong>de</strong> la Luz, 13 - bajo - Tfnos.: 24 52 06 - 24 64 16LA CORUÑAINSTALACIONES Y MONTAJES ELECTRICOS DE:- ALUMBRADOS PUBLICOS- CENTROS DE TRANSFORMACION- LINEAS DE MEDIA Y BAJA TENSION- VIVIENDAS- INSTALACIONES INDUSTRIALES Y COMERCIALESPROYECTOS


arznIP A rYnnotog rafía:Pepe Fare ldoREDECORREFORMAS Y DECORACIONES, S. L.Lu is Ga lán DATASUMINISTROS VIA-MAR, S.A.CADA VEZ SON MAS LAS PERSONAS,QUE A LA HORA DE VESTIR SU VIVIENDA,FIJAN LA MIRADA EN NUESTRO SIMBOLO.DANIEL VAZQUEZDISTRIBUIDOR OFICIAL DE:-Ton( ) EN REFORMAS -PORCELANOSACERAMICAObre, sin - Tfno.: 79 72 87 - PADERNEOFICINAS: Fon<strong>de</strong> <strong>de</strong> Unta - Tfno.: 77 00 18 BETANZOSBETANZOSAvda. Fraga Iribarne, s/nlinos.: 772190 - 772111 - 771986LA CORUÑAAvda. Finisterre, 11Tfno.: 279431


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>NISSANCONCESIONARIO OFICIAL NISSAN PARALA CORUÑA - FERROL - BETANZOSORDENES - CARBALLOVENTAS DE:CAMIONES - FURGONETASTODO TERRENO - TURISMOSComplementos magicos <strong>de</strong> betanzos. La 77z , :;he, la luz, la composición urbana,y una canción a;lorosa,TALLERES EXPOSICION Y VENTAS:El Birloque, 40 - Tfnos.: 28 26 00 - 28 21 22LA CORUÑASERVICIO OFICIAL PARABETANZOS Y COMARCAMIGUEL LumEZ BREATALLERES EXPOSICION Y VENTAS:Las Angustias, s/n. - Tfno.: 77 20 12BETANZOSPentateuco: primeiro fíxose a luz, a auga e a vexetación, e <strong>de</strong>spóis o Man<strong>de</strong>oe Os Caneiros.


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>,COLABORADOR 1ómS ECRL 1- CO VLn[r1EVen a tu concesionario Renault y te sorpren<strong>de</strong>rás.Tenemos algo muy <strong>especial</strong> y exclusivo que proponerte.Verás cómo Clio, si lo eliges con aire acondicionado,para las versiorres que lo llevan, te saldrá por el mismoprecio. Perla upa sensación.Concello.<strong>de</strong>=BetanzorBRAVIOTABACOSMARULORENAULTEL PLACER No cornpatIble con otras promociones. Para más información, llama al 900 100 500 DURANTE ESTE MES.DE VIVIRLOS Más <strong>de</strong> 2000 .nstalacanes su serosa, RENAULT110Ven a refrescarte a:ERNESTO ANIDOC/ ChtunvalacIón, 18 - Tfno.: 77 04 51 - BETANZOSMilWASFALT ®11 I II" SAILMAQUINARIA DE OBRAS PUBLICAS Y SEÑALIZACIONBrea, 66 (N • VI, Km, 579) Guisara° • Bergon<strong>de</strong>elf, • Fax,: (981) 1 02 69, 15165 la CoruñaII1E1FRAneuhausYINIALIPAIC


Exposición y Venta <strong>de</strong>:MUEBLES DE COCINAELECTRODOMESTICOSC11ThmaingCERVECERIAosaba <strong>de</strong> Castro, 6Tfno.: 77 19 11 - Part. 79 1391BETANZOSC/ Argentina, 24 —26 Tfno.: 77 34 02BETANZOSrogroGRAnnc/ Venezuela, n.° 34 Teléfono 7709 52BETANZOSLES FELICITA LAS FIESTASSánchez Bregua, 16 - BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>ELEMABETANZOS, FORA DE BETANZOSDISTRIBUIDOR OFICIAL• FOTOCOPIADORAS• MAQUINAS DE ESCRIBIR• ORDENADORES• IMPRESORAS• MATERIAL DE OFICINA• REGISTRADORAS• FAXC/ Emilia Pardo Bazán, 3 bajo-1Tnos.: 12-0102 __ . 12 02 3815005 LA CORUÑAA comunida<strong>de</strong> betanceira máis numerosa asentada Tora <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>está radicada na Arxentina, don<strong>de</strong> <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 1905 existe unha asociación betanceira,o Centro <strong>Betanzos</strong> <strong>de</strong> Bós Aires, que agrupa a maioría dos nativos do nosoConcello. Esta asociación é a única que teñen os betanceiros que viven forada terra natal.Tódolos anos polos meses <strong>de</strong> xullo e agosto viaxan a <strong>Betanzos</strong> parapasar as <strong>festas</strong> cos seus familiares e amigos numerosos betanceiros queresi<strong>de</strong>n en América do Sur, principalmente os da Arxentina. De este paíssempre vén un continxente representativo, ainda nas peores épocas daeconomía rioplatense, o que <strong>de</strong>mostra a vitalida<strong>de</strong> e os sentimentos afectivoscara o seu pobo.Este ano convencerán en <strong>Betanzos</strong> Xaime Pita Vales e a sua dona,Antonio Vidal Dans e sua dona, Francisco Moreno Vilariño e a sua dona, AndrésCarneiro e a sua dona, Antonio Campos Barral e a sua dona, Vicente CamposBarral, Enrique García Calvo, Palmira Rodríguez, Fermín Gómez, SaraPurriños, Manuel Pérez Doporto e señora, Fernando Casanova e señora. Amaioría dos citados son directivos do Centro betanceiro.Benvidos todos eles, e a todos aqueles que en distintos lugares da Terraesperan unha oportunida<strong>de</strong> para viaxar vaian os rnellores saúdos e <strong>de</strong>sexos <strong>de</strong>velos pronto.71


CoLABORAuul-‹z5PL,CiAL FESTAS - <strong>92</strong>DELEGACION DA DIPUTACION PROVINCIALDA CORUÑA E DOCONCELLO DE BETANZOS A BUENOS AIRESA principios <strong>de</strong> 19<strong>92</strong> unha representación oficial da Diputación Provincialda Coruña e do Concello <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> asistíu en Buenos Aires á inauguracióndas instalacións da nova se<strong>de</strong> social do Centro <strong>Betanzos</strong>. Pola DiputaciónProvincial formaron a <strong>de</strong>legación o presi<strong>de</strong>nte, Salvador Fernán<strong>de</strong>z Moreda,o diputado provincial e tenente alcal<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, Antonio Lagares Pérez,e o tefe do gabinete <strong>de</strong> Prensa, Xoan Xosé Gallo. Polo Concello <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>viaxóu Andrés Bea<strong>de</strong> Dopico, concelleiro <strong>de</strong> relacións e emigración.Suministros Técnicos Galicia, S. L.Ronda <strong>de</strong> Nelle, 133 - 15010 LA CORUÑA.Tel.: (981) 27 08 88 - Fax: (981) 27 18 31.MOBILIARIO DE OFICINA + PAPELERÍA TECNICA + TOPOGRAFIADISTRIBUIDOR OFICIAL DE:qtruti Grupo-AS 4""IGEN auPooPermasa GEMOgaloibenI s ac eintonacional La.zIMAT 412» nomnomaConferencia <strong>de</strong> Antonio Lagares Pérez no Centro <strong>Betanzos</strong> <strong>de</strong> Buenos Aires.De esquerda á <strong>de</strong>reita: Jaime Pita Vales, director <strong>de</strong> cultura do Centro betanceiro;Salvador Fernán<strong>de</strong>z Moreda, presi<strong>de</strong>nte da Diputación Provincial,.-- -Antonio-Lagares-Pérez disertante;Osvaldo Dans Varela, presi<strong>de</strong>nte do Centro <strong>Betanzos</strong>;José Luis Alcázar-Izquierdo, <strong>de</strong> la embajada <strong>de</strong> España en Buenos Aires,e Andrés Bea<strong>de</strong> Dopico, representante do Concello.10,7r51,^1. 1


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>enzezammaisgawawa~MEXID~~11~=ELMADERAS NACIONALES Y EXTRANJERAr*AGLOMERADOS Y TABLEROS O KUMEN* PUERTAS PREFABRICADASEl enigma da la noche dibujada sobre <strong>Betanzos</strong> un seductor reflejo <strong>de</strong> luces, pi oyedtadassobre los paseos <strong>de</strong> ambas márgenes <strong>de</strong>l Man<strong>de</strong>o y en su propio cauce, y en sus callesy casas, como un fascinante suello entre ver<strong>de</strong>s hojas <strong>de</strong> parra y tiernos pámpanos <strong>de</strong>vid que ya anuncian sus próximos frutos. (Estudios Blanco)* r i'^%; r-‘¡ ; A r.Pi 41•4 I!! x.! n r-1A1-{IMASY 1- 1-1IUKILOFABRICA Y ALMACENES:Chaburra, 1 y 10Teléfono: 620015 - Fax: 62012015160 SADAEspecialidad en:PESCADOS FRESCOS y MARISCOSRivera, 133 - Teléfono: 77 14 16 - BETANZOS


COLABORADOR ESPECIAL FESTAS - <strong>92</strong>SuboncesionarioCOMERCIALCuando se unen las ilusiones, las fuerzas, la experiencia, el trabajo y elespíritu innovador se da un salto <strong>de</strong>finitivo hacia el éxito. Con la fusión<strong>de</strong> IVECO y PEGASO y la unificación <strong>de</strong> nuestras amplias gamas <strong>de</strong>productos, re<strong>de</strong>s comerciales y <strong>de</strong> servicio, hemos dado un gran saltohacia el futuro. Para crecer y avanzar lejos por el camino <strong>de</strong> laprosperidad. Para estar cada día más cerca <strong>de</strong> usted. Allí don<strong>de</strong> nosnecesite.,S.L.EXPOSICION, VENTAS Y TALLER:Edificio Río Sol - Las Cascas, 9 - 11 Tfno.: (981) 771259BETANZOS (La Coruña) Telefax: (981) 710355C/ 2 2 Travesía <strong>de</strong> la Jorre., 7-bajoTfno.: 772120 - BETANZOS (La Coruña)


LUFERBA, S. A.DISTRMUIDOR OFICIALUN POBO CON SABORDISTRIBUIDOR OFICIAL N 9 1500/4FerreteríajOSE LUISFERRETERIAELECTRODOMESTICOSBAZARESMén<strong>de</strong>z Núñez, 1 - Tfno.: 770410_Rúa do Castro, 9 - Tfno.: 772491BETANZOSA revista internacional <strong>de</strong> turismo VIAJES Y VACACIONES <strong>de</strong> Madrid,realizóu recentemente unha enquisa entre os seus lectores, coa intención <strong>de</strong>premiar os atractivos turísticos dos principais pobos e cida<strong>de</strong>s <strong>de</strong> Españai<strong>de</strong>ntificados coa gastronomía e os seus productos, e elexir así, mediante oconsenso , popular, os cen pobos con , sabor do Estado español.BETANZOS foi votado maioritariamente. Os entendidos tiveron enconta sobre todo a calida<strong>de</strong> das suas famosas TORTILLAS.É ampliamente coñecida a fama da tortilla <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, en particular ado restaurante A Casilla, pero en xeral a gastronomía betanceira préciase <strong>de</strong>ser un escaparate aberto dos productos do país, on<strong>de</strong>o máis eisixente gourmetpo<strong>de</strong> saciar as suas exquisiteces apentenciáis. Non só a tortilla <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong> ébocatto di cardinale; as empanadas, as roscas e bolas <strong>de</strong> pan, as troitas doMendo, o viño chirlo e agredoce do país, o guiso <strong>de</strong> tirabeques, forman partedun menú <strong>de</strong> rechupete...Cada pobo ten os seus propios encantos, e <strong>Betanzos</strong>, a<strong>de</strong>máis dasbetanceiras, posée un toque <strong>de</strong> seducción gastronómica e <strong>de</strong> vertebración dasmillores ilusións.


UMAFINSA, S. A. Pia<strong>de</strong>la 15319 <strong>Betanzos</strong>. La CoruñaTfno.: 981/77 22 72. Fax. 931177 41 630)1 4V114 kt I tinr kirbi w`tértirtwIrlay t'OC4 1-P14 $41 .4„ 2:1 17:44 14 I t144,Tablero <strong>de</strong> encofrarrecuperableTablero laminado<strong>de</strong> pino


CEROI<strong>de</strong>ntificación y SeguridadCERRAJERIA Y ROTULOS, S L.• AUTOMATISMOS• PERSIANAS DE SEGURIDAD• MARQUESINAS• ROTULOS LUMINOSOS¡BOAS FESTAS!... 19<strong>92</strong>Discurso do método. Nos Caneiros penso, logo existo (Código, ergo sum). (Estudios Blanco).C/ Dtor. Fleming, 15 - Tfno.: 77 31 04 - BETANZOSBOUTIQUE4frBeo Vare laC/ Rollo, 25 - Tfno.: 77 18 98 - BETANZOSDesembarca<strong>de</strong>iro dos Caneiros. (Estudios Blanco)


INVECORS. L.ESCARROCERIASLLa revista GALICIA <strong>de</strong>l Centro Gallego <strong>de</strong> Buenos Aires,publicó recientemente los trabajos realizados en 1934,por el escritor y penodista argentino, ROBERTO ARLT,en una visita que realizó a España, como corresponsal <strong>de</strong>l diarioporteño EL MUNDO.Por su interés literario y documental,consi<strong>de</strong>ramos <strong>de</strong> interés reproducir en elPROGRAMA DE FIESTAS BETANZOS 19<strong>92</strong>una selección <strong>de</strong> los temas que se refieren a los gallegos y a Galicia,y uno <strong>especial</strong>mente <strong>de</strong>dicado a <strong>Betanzos</strong>DELEGACION DE RELACIONES Y FESTEJOSOficinas y Talleres: C/ Muelle, s/nTeléfono: (9 81) 78 02 05 - BETANZOSCRONICASÍCASA PACOALIMENTACION Y BEBIDAS<strong>de</strong>AGUSTIN BUYO CORTESCabía Traviesa, 37 - Teléfono: 770655BETANZOSAGUAFUERTES GALLEGASporROBERTO ARLTDesenfadado y frontal, agudo y escasamente complaciente, es sin dudauno <strong>de</strong> los más originales y significativo escritores argentinos. En vida (1900-1942), se hizo famoso no tanto por sus libros, apasionados e impactantes, queluego le darían justa fama, como por la columna con su firma -Aguafuertesporteñas- que publicó durante muchos años el diario El Mundo. El mismomatutino que, a fines <strong>de</strong> 1934, le encomendó un viaje a España y Africa <strong>de</strong>lNorte. De allí surgirían sus Aguafuertes españolas que, como las otras, tambiéntomaron forma <strong>de</strong> libro. Pero pocos recuerdan ya hoy, más <strong>de</strong> medio siglo<strong>de</strong>spués, que durante dicho viaje el autor <strong>de</strong> Los siete locos y <strong>de</strong> Loslanzallamas también estuvo en Galicia. Y allí redactó algunas <strong>de</strong> sus mástocantes y eficaces páginas periodísticas, que nunca más volvieron a editarse.Como auténtica primicia para nuestros lectores, comenzamos a publicar eneste número una primera selección <strong>de</strong> aquellas crónicas impagables.57


TrabajadorgaLlego, en campoamericano / Marbravo y montañaempinada /ReciedumbregallegaN uestro <strong>de</strong>sapego por el trabajo físico, es tan evi<strong>de</strong>nte que <strong>de</strong> él hanacido la <strong>de</strong>sestima que cierto sector <strong>de</strong> nuestro pueblo experimenta hacia laactividad <strong>de</strong>l gallego. Convertimos en síntoma <strong>de</strong> superioridad la falta <strong>de</strong>capacidad. Razonamos equivocadamente asi: "Si el gallego trabaja tanbrutalmente, y no le imitamos, es porque nosotros somos superiores a él". Eneste disparate, índice <strong>de</strong> nuestra supuesta superioridad, nos apoyamos parahacerle fama al gallego, <strong>de</strong> bruto y estólido, sin darnos cuenta que esasuperioridad es, precisamente, síntoma <strong>de</strong> <strong>de</strong>bilidad.Visitemos una al<strong>de</strong>a gallega, <strong>de</strong> los alre<strong>de</strong>dores <strong>de</strong> Vigo, Persibilleira,Panjon, La Bouza, Corujo.El gallego trabaja en piedra. No en ladrillo. No en ma<strong>de</strong>ra: piedra.De piedra son los hórreos don<strong>de</strong> pone a orear el trigo. De piedra lascasas. De piedra las piletas y las campanas bajo las cuales ar<strong>de</strong> el fuego. Depiedra los techos, <strong>de</strong> piedra las fuentes, <strong>de</strong> piedra los postes que sostienen lasviñas, <strong>de</strong> piedra los muros que cercan los sembradíos, <strong>de</strong> piedra los puentesy los caminitos que corren entre los maizales y <strong>de</strong> piedra los troncos quesostienen las alambradas. Sin embargo, el monte gallego negrea <strong>de</strong> bosques.Le sobra ma<strong>de</strong>ra. Levantemos la cabeza. Allá, arriba, don<strong>de</strong> únicamentepue<strong>de</strong>n andar las cabras, en la cima <strong>de</strong>l monte, en un retazo <strong>de</strong> tierra, avanzala sembradura. Esto no es juguete. Aquí, en Galicia, aunque se esté entrenadoen subir pendientes, hay que hacer un alto a cada cien metros.Pero estas parcelas dificultosas, estas fincas gallegas, a pesar <strong>de</strong> estarconstruídas <strong>de</strong> piedra gris y negra, no son tristes, sino alegres. Se levantan <strong>de</strong>entre golfos <strong>de</strong> verdura, sobrepasan los techadillos <strong>de</strong>l viñedo, sesgan barrancos,permanecen en las alturas, a un costado <strong>de</strong> un cortinado <strong>de</strong> bosque,suspendidas misteriosamente frente a la montaña azul.Cuando el gallego no trabaja la piedra o la tierra, se lanza al mar. AlAtlántico, al Cantábrico. En sus traineras y barcos <strong>de</strong> vela, llega hasta lasóóstas dé Irlanda. poril llamado Mar <strong>de</strong>l Gran Sol.Pero ha <strong>de</strong> trabajar. O en la piedra, o en el océano. Su naturalezaaventurera, no le <strong>de</strong>ja quieto. Ni la necesidad tampoco. La piedra o el océano.Estos reversos <strong>de</strong> medalla no son fiorituras <strong>de</strong> literatura impresionista, sino elbajorrelieve <strong>de</strong>l carátfer <strong>de</strong> un hombre <strong>de</strong> acción.El mar se mete en Galicia, como en los fiordos noruegos. Con ladiferencia, que en Galicia no se les llama fiords, sino "rías".A<strong>de</strong>ntramiento <strong>de</strong>l mar en los valles terrestres. Superficies <strong>de</strong> agua enzig zag, en serpentina, que siguen la ley <strong>de</strong>l flujo y reflujo. A tal punto que hastala ría <strong>de</strong> Pontevedra, en otros siglos, llegaban ballenas. El océano va a buscaral gallego a su casa <strong>de</strong> piedra. De allí esas sorpresas maravillosas que reservael litoral gallego al turista <strong>de</strong>sprevenido. Corre el tren por entre los campos <strong>de</strong>viñedos, en el fondo <strong>de</strong> un valle y <strong>de</strong> pronto, en medio <strong>de</strong> los viñedos, el océano.Un puerto. Es la ría. El panorama es idílico, pero cuando el hombre seabandona en él, el monstruo muestra la cara. El Cantábrico y el Atlántico setragan todos los años muchas vidas humanas. Razón dramática en la cual hayque buscar la reserva observadora <strong>de</strong>l gallego, aun cuando éste se encuentreen presencia <strong>de</strong> formas <strong>de</strong> vida amables y seductoras. Doble género <strong>de</strong> vida,montaña y océano, que le han entrenado para los esfuerzos más recios.De allí que en las Américas la vida sea fácil para el gallego. No sesiembra sobre piedras. La tierra es tan tierna que en verano se la cruza enferrocarril entre gran<strong>de</strong>s nubes <strong>de</strong> polvo. Aquí, en España, la tierra es tan dura,que en pleno verano, cruzando la llanura <strong>de</strong> la Mancha, que no es llanura sinouna sucesión <strong>de</strong> suaves colinas, <strong>de</strong>spués <strong>de</strong> seiscientos kilómetros <strong>de</strong> travesía,conservamos la ropa limpia.El gallego trabaja en América con facilidad. Tierra llana y tierna, ríosquietos y anchos. ¿Qué significa el esfuerzo en la gran llanura, comparado conla lucha en el mar traidora o en la montaña empinadísima?.Nosotros no valoramos al gallego por una subconsciente razón <strong>de</strong>envidia. En las tierras don<strong>de</strong> nosotros, continuamos siendo pobres, él seenriqueza. Si nosotros, los argentinos, tuviéramos que emigrar a Galicia aganarnos" la vida, moriríamos <strong>de</strong> hambre. Y erróneamente <strong>de</strong>finimos conestoli<strong>de</strong>z lo que es temperamento <strong>de</strong> hombre <strong>de</strong> acción. Con un agregadocurioso y emocionante.Siendo el gallego, por su género <strong>de</strong> vida, un aventurero positivo, a quienle es indiferente combatir con la montaña o el océano, es, -a<strong>de</strong>más, un hombreprofundamente <strong>de</strong> hogar, <strong>de</strong> intimidad. Cádiz, en Andalucía, con la mismapoblación que Vigo e idénticas características <strong>de</strong> puerto continental, tieneveinte veces más tabernas y cafés que Vigo. Pero en Cádiz el "standard" <strong>de</strong>vida proletaria es infinitamente más bajo que el <strong>de</strong>l trabajador campesino omarítimo gallego. En los días <strong>de</strong> fiesta, en Vigo, se reconoce al trabajador porsus manos <strong>de</strong>formes, porque su vestir ciudadano es idéntico al <strong>de</strong>l pequeñoburgués.Tal es el carácter <strong>de</strong>l norte <strong>de</strong> España. Y tan bravoso, que Asturias haceuna revolución y ella, a pesar <strong>de</strong> las ocultaciones oficiales, cuesta cinco milmuertos. ¡Y para sofocarla es menester poner en acción las más mo<strong>de</strong>rnasarmas <strong>de</strong> guerra!


A lo largo <strong>de</strong>l Miño/Recuerdo a losgallegos<strong>de</strong> Buenos Aires/Paisajes puros,suaves y plácidosE l tren corre entre un caos <strong>de</strong> montañas. Montañas ver<strong>de</strong>s, azules,sonrosadas, violetas. De tanto en tanto, caseríos recios, <strong>de</strong> piedra gris. Elgallego no encala su casa. Las tejas son <strong>de</strong> piedra negra. En los prados, "asvaquiñas". Me acuerdo <strong>de</strong> todos los gallegos <strong>de</strong> Buenos Aires evocando estepaisaje y "as vaquiñas". El río corre formando meandros perezosos, los viñedosretrepan las montañas. Viñedos altos, bajo los cuales caminan mujeres concestos en las cabezas. Las montañas tienen escalones <strong>de</strong> sembradío. Yopienso con amargura cómo me las arreglaré para caminar por aquí. Porque unacosa es mirar el paisaje, y otra andarlo. Se necesitan para estas alturas piernas<strong>de</strong> acero. Y yo tengo piernas <strong>de</strong> hombre <strong>de</strong> ciudad. El Miño corre abajo.Caudaloso, formando en ciertos trechos espejos tan cristalinos que la montañaazul y las nubes sonrosadas se reflejan en él. Me acuerdo <strong>de</strong> los gallegos <strong>de</strong>Buenos Aires. Canturreo la "Alborada", <strong>de</strong> Veiga. Me acuerdo <strong>de</strong> los gallegos<strong>de</strong> Buenos Aires. "As vaquiñas". ¡Cómo se les <strong>de</strong>be apretar el corazón cuandorecuerdan a su Galicial.Estos valles frescos y profundos, empenachados <strong>de</strong> castaños y nogales.Pasan las estaciones, los pueblecillos... Pueblos <strong>de</strong> casas <strong>de</strong> piedra obscura<strong>de</strong> los pisos, con tejado <strong>de</strong> piedra negra, estampados en manchas ver<strong>de</strong>s.Porque éste es el paisaje más hermoso y más dulce <strong>de</strong> España. Panoramadon<strong>de</strong> flota un velo <strong>de</strong> melancolía tierna, la misma ternura tan femenina y dulce<strong>de</strong> las mujeres gallegas. Y aunque mi cuerpo está aquí bloqueado por el paisajegallego, mi pensamiento se a<strong>de</strong>ntra allá en Buenos Aires, junto a todos losgallegos, junto a todas las mujeres gallegas que han cruzado el gran océano,y me digo:- Cómo se les ha <strong>de</strong> encoger el corazón cuando, en un momento <strong>de</strong>soledad, se acuerdan <strong>de</strong> estas al<strong>de</strong>as tan bonitas, tan envueltas en cortinadosver<strong>de</strong>s, y cuando se acuerdan <strong>de</strong> la caída <strong>de</strong> la tar<strong>de</strong>, y <strong>de</strong>l sol en el río, y <strong>de</strong>las voces <strong>de</strong> lasgaitas, y <strong>de</strong> los bailes en los calveros, y <strong>de</strong> las vacas que atadascon una cuerda llevaban a beber a un río, y <strong>de</strong> los viñedos tan tupidos, y <strong>de</strong> suscasonas suspendidas sobre los abismos.60


El gallego es celta, y en ios primeros tiempos <strong>de</strong>l cristianismo, adorabalas piedras, una montaña misteriosa, que se cree sea el Pico Sacro y lascascadas <strong>de</strong> auga. Pertenece a la misma raza que los hombres <strong>de</strong> Bretaña,Irlanda, Cornualls y Armórica. Por eso tienen muchos ojos ver<strong>de</strong>s y el cabellorubio. Inmolaban víctimas humanas al dios <strong>de</strong> la guerra. Danzaban antes <strong>de</strong>entrar en batalla. Navegaban en barcos <strong>de</strong> cuero. Miles y miles <strong>de</strong> años hanvivido siempre en estas montañas, en este paisaje dulce. El cristianismo no hapodido <strong>de</strong>sterrar aún <strong>de</strong> ellos la creencia supersticiosa en el beneficio mágico<strong>de</strong> ciertas piedras. Son gente <strong>de</strong> montaña. De allí su naturaleza concentrada,ese perfil limpio y bárbaro, la mirada <strong>de</strong> un cristalino tan vitrificado que seríacruel, si la ternura vegetal, contagiada por el panorama ver<strong>de</strong>, no pusiera enel fondo <strong>de</strong> la mirada <strong>de</strong> las mujeres esa dulzura tan ardientemente femenina.Ahora comprendo una palabra que me dijeron los andaluces <strong>de</strong> Granada:- Las mujeres gallegas son <strong>de</strong> miel.Sí; dulces como esa palabra que expresa nostalgia y langor: "morriña".Y bajo la miel, la nervadura <strong>de</strong> acero que ha estraticado la montaña: su--voturrtacilavoilmtad <strong>de</strong>cid -da,TiT11eVIDerW1"u e ci are! gran salto a las Américas.Corre el tren por las orillas <strong>de</strong>l Miño. Los viñedos retrepan las la<strong>de</strong>ras,la montaña tiene escalones <strong>de</strong> verdura, los tejados <strong>de</strong> piedra negra sobre lascasas <strong>de</strong> piedra gris, se amontonan <strong>de</strong>fensivamente. Las al<strong>de</strong>as pasan, serenuevan. Una chica baja hacia el río con una "vaquiña" atada a una cuerda.Y yo me acuerdo <strong>de</strong> todos los gallegos <strong>de</strong> Buenos Aires.Galicia emociona como un dulcísimo llanto. Su paisaje es tan puro, queel corazón se arremansa en él. Su montaña no es brutal, sino idílica. Y yo sécómo los seres humanos, que han nacido en la montaña, aman a la montaña.Es el amor <strong>de</strong> toda su vida. Yo sé que aquí el trabajo es rudo, más rudo que enninguna otra parte <strong>de</strong> España; pero sé también que el ojo <strong>de</strong>l varón o <strong>de</strong> lamujer, que han bebido el paisaje <strong>de</strong> montaña, lo llevan tan esculpido <strong>de</strong>ntro <strong>de</strong>lcorazón, que todas las lágrimas que en la soledad vertieron en un momento,en Buenos Aires, los ojos gallegos tienen algo <strong>de</strong> la misma substancia que lasaguas <strong>de</strong> estos ríos, el Sil, el Cabrera y el Miño. Y aunque quero <strong>de</strong>shacerme<strong>de</strong>l recuerdo <strong>de</strong> los gallegos <strong>de</strong> Buenos Aires, no puedo. Sé hasta quéprofundidad tienen metido el amor <strong>de</strong> su Galicia, en los tuétanos, y el paisaje,hermoso, en vez <strong>de</strong> serme agradable, se traduce en emoción, me sientogallego, pero gallego no en España sino en Buenos Aires, <strong>de</strong>pendiente <strong>de</strong>almacén, peoncito <strong>de</strong> pana<strong>de</strong>ría, o gran señor comerciante, que para todos eslo mismo.El tren corre a las orillas <strong>de</strong>l Miño y entrecierro los ojos, me acuerdo <strong>de</strong>lpaisaje gallego que está a un paso <strong>de</strong> mi cuerpo, y me represento el sufrimiento<strong>de</strong> esta raza heroica y concentrada, en tierras extrañas, y me digo, que elgallego que abandonó sus montañas, <strong>de</strong>be sufrir bárbaramente. Porque en--Galicia—eTTSársájé-no—etliTéréperidlenfe <strong>de</strong>l hombre. No es un <strong>de</strong>corado don<strong>de</strong>la vida se <strong>de</strong>sliza, con prescin<strong>de</strong>ncia <strong>de</strong> la naturaleza. En Galicia, el hombrey la naturaleza forman una soldadura racial.La alegría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>/Mitad América, mitadEspaña/Reminiscencias<strong>de</strong> la ArgentinaI g ®h, alegría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>! ¡Quién te encarecerá con palabras suficientes,<strong>de</strong>spués <strong>de</strong> morir <strong>de</strong> antigüedad, en aquel sepulcro <strong>de</strong> piedra berrido porel viento y que se llama Santiago <strong>de</strong> Compostela! Alegría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>,empavesada por la fiesta <strong>de</strong> SanRoque, con el cielo <strong>de</strong> las diez <strong>de</strong> la mañanarayado <strong>de</strong> bombas pirotécnicas; y las muchachas <strong>de</strong> las al<strong>de</strong>as y <strong>de</strong>l pueblo,bailando, tomadas <strong>de</strong> la cintura, bajo los árboles <strong>de</strong> los paseos; y las calesitasazules, girando en la plaza; y las comparsas <strong>de</strong> niños, con pantalón blanco yboina roja, bailando bajo los aros <strong>de</strong> los toneles, que sostienen sus manos, ladanza <strong>de</strong> los "mariñeiros", mientras tabletea sordo el tamboril, y pone melancolía<strong>de</strong> montaña la bolsa inflada <strong>de</strong> los gaiteros, paseando con pantalón blancoy polainas <strong>de</strong> terciopelo negro.Alegría <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>, pastoril y marinera, las muchachas caminando<strong>de</strong>s<strong>de</strong> temprano por la plaza, los vasos <strong>de</strong> cerveza <strong>de</strong>sbordando en las mesas<strong>de</strong> mármol, don<strong>de</strong> se mueven las siluetas <strong>de</strong> las hojas <strong>de</strong> los plátanos, la torre<strong>de</strong> piedra <strong>de</strong> la iglesia, entre el verdor <strong>de</strong> los árboles, poniendo la jovialidad <strong>de</strong>su reloj campanero y los niños meciéndose en los botes <strong>de</strong> los columpios, y lasbombas retumbando en el espacio, y las al<strong>de</strong>anas haciendo círculo con lostonelillos en torno <strong>de</strong> la fuente comunal, rematada con la estatua <strong>de</strong> DianaCazadora.<strong>Betanzos</strong>, pueblo ver<strong>de</strong>. <strong>Betanzos</strong> con hoteles, don<strong>de</strong> encuentro en losfrescos comedores cuadros criollos, parejas en tres colores, bailando elpericón, un resero enseñándole a un chico (el hijo <strong>de</strong>l estanciero) sentado enuna cabeza <strong>de</strong> buey, el manejo <strong>de</strong> las boleadoras, un paisano junto a unapalmera, hablándole <strong>de</strong> amor a una gauchita.¡Gente, gente, que me habla <strong>de</strong> la calle Caracas, <strong>de</strong> la calle San Juan,<strong>de</strong> la calle Jonte! <strong>Betanzos</strong>, mitad América, mitad España. Los hombres quecruzaron el mar, reuniéndose al caer<strong>de</strong> la tar<strong>de</strong>, poniendo en hilera sus sillones<strong>de</strong> esterilla, frente al Hotel Comercio, o al Archivo <strong>de</strong>l Reyno <strong>de</strong> Galicia. Buenos


Aires, Cuba...Fenomenales algunas <strong>de</strong> estas ciuda<strong>de</strong>s gallegas. Fenomenales por suproximidad con la Argentina. Por momentos se duelq. cada tresse nombre la Argentina con una proximidad que hace absurda la noción <strong>de</strong> unviaje real <strong>de</strong> quince días <strong>de</strong> océano. En cada una <strong>de</strong> estas casas gallegas, laRepública Argentina no es una nación geográfica, sino un país tan concreto enel conocimiento popular, que son familiares los nombres <strong>de</strong> calles, los<strong>de</strong>rroteros <strong>de</strong> sus líneas <strong>de</strong> ómnibus, la numeración <strong>de</strong> sus casas. La exactitud<strong>de</strong> las menciones es tan asombrosa, que el entendimiento vacila. ¿Noescontraremos al salir a la calle, en vez <strong>de</strong>l Archivo <strong>de</strong>l Reyno <strong>de</strong> Galicia, laTorre <strong>de</strong> los Ingleses?La República Argentina es la segunda patria <strong>de</strong>l gallego. Porque la patriasentimental, la <strong>de</strong> la morriña, es Galicia. Con sus mujeres tan apasionadas ydulces, que sólo el dialecto gallego pue<strong>de</strong> reproducir ese susurro mimoso querequiere la inquietud amorosa.Por la ventana entreabierta, sobre la plaza, mientras escribo, llega untango, que ejecuta la banda municipal venida <strong>de</strong> La Coruña. Parejas <strong>de</strong> chicasbailan junto a una calesita azul. La música popular argentina ha penetrado tanprofundamente aquí en Galicia, que en cualquier pueblo, a la hora <strong>de</strong> la siesta,escucharéis a la muchacha <strong>de</strong>l hotel que lava los platos, canturrear un tango.Los gallegos que han estado en la Argentina, con la vista en América, los otros,esperando <strong>de</strong> España.Baten las campanas en <strong>Betanzos</strong><strong>de</strong> los Caballeiros. Paz al<strong>de</strong>ana. El solbaña las recovas <strong>de</strong> piedra; las golondrinas<strong>de</strong>tienen su vuelo en el campanario<strong>de</strong> piedra, con caracoles en cuyas volutascrece la hierba.llustracción do <strong>de</strong>buxante doCentro <strong>Betanzos</strong> <strong>de</strong> Bós Aires,Manuel Cor<strong>de</strong>iro, <strong>de</strong>dicado ó capítulo<strong>de</strong> AGUAFUERTES GALLEGAS,relacionado con <strong>Betanzos</strong>.63


. , ..... ... . ..... . ...... ;;;:UDImagina una nueva emoción alvolante. Impulsado por sus 150 CV .Nuevo Opel Astra GSi 16 Válvulas,<strong>de</strong> serie: Control Electrónico <strong>de</strong> Tracción,Sistemá ABS, DiferencialAutoblocante, Llantas <strong>de</strong> Aleacción,Pantalla Multifimción, Computadora,Check Control, Equipo Musical HI-FI,Sistema Microfiltro <strong>de</strong> Aire, SistemaActivo <strong>de</strong> Cinturones, AlarmaAntirrobo... y mucho más, ven a <strong>de</strong>scubrirlo.Ven a <strong>de</strong>scubrir un futuro a"Arios Luz".ASTRA GSi, <strong>de</strong>s<strong>de</strong> 2.170.500 ptas.*CACHAZAAMAASISTENCIA.EN CARRETERAPINTURA--3 ANOSREIA4RACION 1 ANOUna serie <strong>de</strong> servicios postventa, a<strong>de</strong>más marca li<strong>de</strong>r en tecnología pue<strong>de</strong><strong>de</strong> la garantía <strong>de</strong> 1 año sobre materiales y permitirse garantizar. Fiat, para conducirmano <strong>de</strong> obra <strong>de</strong> su Fiat, que son todo un con toda tranquilidad.plus. Exactamente el'servicio que unaPlazuela <strong>de</strong> la Marina, 8 - Tfno.: 7716<strong>92</strong>BETANZOS•( II I. AS "1." It A• P.V.P. recomendado por el fabricante (Península y Baleares). Transporte, IVA y Gastos <strong>de</strong> Preentregaincluidos. Ventas a flotas, consulta a tu Concesionario Oficial Opel. Cuenta, a<strong>de</strong>más, con lasexcelentes condiciones <strong>de</strong> financiación y leasing ofrecidas Opel Credit. Opel Leasing y Opel Rent ing.MOTO — RPARDO, S.A. --- .....Ctra. <strong>de</strong> Castilla, s/n - Tfno,: 771265 - BETANZOSEl Tarabelo, 50 - Tfnd.: 623601 - 623690 - SADAOPEL ASTRA. INGENIERIA ALEMANA DE FUTURO.lerroceilninelm tilki<strong>de</strong>sOPELMeimes Por =Palencia


Dous símbolos da vida betanceira: a fonte <strong>de</strong> Diana Cazadora danos a auga, a torre<strong>de</strong> Santo Domingo a hora. (Arume fotografía)


Vós <strong>de</strong>sexamos unhasb o as estasCAFETERIApELUQUER1AHoras a convir: Tfno.: 774070C/ Esquina Rosalía <strong>de</strong> Castro, s/n - bajoOS MERCORES POLA TARDE, CERRADO1 E1SALON ROUGE PARA TERTULIAS- SERVICIO ESME l• Á OValdoncel, 6-8 - Teléfono: 77 40 69 - BETANZOSPELUO UERIAMARYTHOMSON -- PHILIPS - PIONEER - LOEWEITACHI - GRUNDING - SONY - MITSUBISHIAEG - BAUKNECHT - CROLLS - FAGORN'ELE - GENERAL ELECTRIC - ETC.- - SERVICIO TECNICO - -Avda. Castilla, 14 - Tfno.: 77 07 72Les <strong>de</strong>sea pasen unas Felices Fiestasy les ofrece sus servicios enPELUQUERIAyDEPILACION A LA CERARúa Traviesa, 23-2 2 Piso (Entrada por el comercio)Teléfono: 77 18 57 -BETANZOS


EL PROGRAMA ESTA SERVIDO...Un programa <strong>de</strong> fiestas para celebrar el San Roque y Os Caneiros essiempre un compromiso, un reto. Requiere un notable esfuerzo <strong>de</strong> una parteimportante <strong>de</strong>l pueblo <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>. Unos, a través <strong>de</strong> sus propias aportacioneseconómicas, ya sean como anuncios para la revista programa o directamentecomo donaciones; otros, mediante sus colaboraciones literarias, fotográficas,plásticas, o con su propio trabajo personal.Sin este colectivo <strong>de</strong> <strong>colaborador</strong>es: empresariales, institucionales ypersonales, sería imposible reunir los medios materiales y los recursoshumanos imprescindibles, para plasmar en realidad las diversas atraccionesque durante quince días se proyectan en ese escenario, a la vez dinámico yplacentero, constituido por las rúas, las plazas y los <strong>de</strong>más espacios recreativos<strong>de</strong> Betanzo-s. —Este año, a<strong>de</strong>más, recuperamos los tradicionales Juegos Florales,iniciados en nuestra ciudad el siglo pasado. Exaltar nuestra cultura poética yliteraria, en general, es <strong>de</strong> vital importancia.Ciertamente, pocas ciuda<strong>de</strong>s, incluso <strong>de</strong> las gran<strong>de</strong>s, pue<strong>de</strong>n preciarse<strong>de</strong> disponer <strong>de</strong> un complejo tan rico y variado <strong>de</strong> espacios <strong>de</strong> recreación yexpansiónfísica y cultural. Heterogéneos y al propio tiempo concentrados enla espaciosa zona <strong>de</strong>l Carregaly <strong>de</strong> gran parte <strong>de</strong>l Pasatiempo, ya reconstruido,allí conviven el flamante Auditorio, los dos campos <strong>de</strong> fútbol, piscina 9 1Pnatación climatizada, poli<strong>de</strong>portivo, canchas <strong>de</strong> hockey, área <strong>de</strong> ciclismo, ypronto habrá juegos parajóvenes y niños, y un dilatado paseo en el Pasatiempo,con sus estanques, pérgolas, puentecillos, paseo elevado, mirador, meren<strong>de</strong>rose infinidad <strong>de</strong> otras instalaciones lúdicas. Allí rige el principio urbanístico <strong>de</strong>la antigua Atenas: "Cada cosa en su lugar, y armoniosamente". Ojalá fueseen todas partes así.En el futuro será el lugar predilecto <strong>de</strong> los betanceiros para 'arealización <strong>de</strong> sus principales activida<strong>de</strong>s expansivas, y por cierto también <strong>de</strong>la celebración <strong>de</strong> las fiestas patronales.En el presente año se iniciará el proceso <strong>de</strong> cambio. El nuevo Auditorioserá escenario <strong>de</strong> un <strong>de</strong>but teatral <strong>de</strong> primer or<strong>de</strong>ny <strong>de</strong> diversos actos infantiles.Amigos, el Programa está servido. A los <strong>colaborador</strong>es, muchas gracias.A todos los betanceiros, que disfruten <strong>de</strong> las fiestas tanto como les seaposible.Excmo. Ayuntamiento <strong>de</strong> <strong>Betanzos</strong>Delegación <strong>de</strong> Fiestas'1CrILARrIRAnrIR P'QPPC!Al FPTAq <strong>92</strong>terrazo•_Ié"GribkB1:1,,1 17(• Pavimentos• Terrazos• Rodapiés• PeldañosS•L •P3719ffffill d@ffiCYO@Jalaustres• Jardineras• Bordillos piscinaB 3::11 posCarregal, 16Teléfonos: 77 10 90 y 77 11 90 - Fax: 77 42 09

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!