10.07.2015 Views

plasmas en la naturaleza, la tecnología y la ciencia - Instituto de ...

plasmas en la naturaleza, la tecnología y la ciencia - Instituto de ...

plasmas en la naturaleza, la tecnología y la ciencia - Instituto de ...

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

PLASMAS EN LA NATURALEZA,LA TECNOLOGÍA Y LA CIENCIA:<strong>de</strong> <strong>la</strong> Aurora Boreal al Interior <strong>de</strong> una Estrel<strong>la</strong>,<strong>de</strong> <strong>la</strong> Pantal<strong>la</strong> <strong>de</strong> P<strong>la</strong>sma al Reactor <strong>de</strong> FusiónIsabel TanarroDept. <strong>de</strong> Física Molecu<strong>la</strong>rInst. <strong>de</strong> Estructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> Materia,CSIChttp://www.iem.cfmac.csic.es/<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos/fismol/Isabel_Tanarro/Isabel_Tanarro.htm1


Esquema• Perspectiva histórica <strong>de</strong> los <strong>p<strong>la</strong>smas</strong>• Naturaleza y propieda<strong>de</strong>s• Tipos <strong>de</strong> <strong>p<strong>la</strong>smas</strong>• Aplicaciones2


PLASMA: Materia más abundante <strong>de</strong>l Universo(99,99%) Sol, Estrel<strong>la</strong>s, Nebulosas…3¡Todos los <strong>p<strong>la</strong>smas</strong> emit<strong>en</strong> luz!( y casi todo lo que emite luz es un p<strong>la</strong>sma )3


Los PLASMAS <strong>en</strong> <strong>la</strong> TIERRA sonmuy escasos, breves y poco conocidos.44


53º ESO5


¿QUÉ ES UN PLASMA?6“Materia Gaseosa Fuertem<strong>en</strong>te Ionizada,con Igual Número <strong>de</strong> Cargas LibresPositivas y Negativas”Diccionario <strong>de</strong> <strong>la</strong> Real Aca<strong>de</strong>mia<strong>de</strong> <strong>la</strong> L<strong>en</strong>gua Españo<strong>la</strong>D<strong>en</strong>ominado P<strong>la</strong>sma por 1ª vezpor el Premio Nobel Irving Langmuir (1920).Analogía con el p<strong>la</strong>sma sanguíneo6


PLASMA:“CUARTO ESTADO DE LA MATERIA”.7Último estado <strong>de</strong> agregación <strong>de</strong> <strong>la</strong> materiaid<strong>en</strong>tificado por el hombre.Predicho por Michael Faraday (1820)1791-1867M. FaradayEstudiado por William Crookes<strong>en</strong> Descargas Eléctricas a Baja Presión (1880).1832-1919W. CrookesJ. J. Thomson: Desviación <strong>de</strong> Rayos Catódicos(electrones) con Campos Eléctromagnéticos.Orig<strong>en</strong> <strong>de</strong>l Televisor.1856-19407J. J. Thomson (Nobel)


8¿Cómo formar P<strong>la</strong>smascon Descargas Eléctricas <strong>en</strong> Gases?Célu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Descarga y Bomba <strong>de</strong> Vacío (1880)Alto Voltaje ~ 1000 VP = 0.001 atmósferas = 25.000.000.000.000.000 molécu<strong>la</strong>s/cm 38


Dos aspectos <strong>de</strong> un p<strong>la</strong>sma <strong>de</strong> aire<strong>en</strong> un tubo <strong>de</strong> <strong>de</strong>scarga a distintas presiones y corri<strong>en</strong>tes0.8 mbarÁNODO ( + ) CÁTODO ( ─ )2 mbar9


10P<strong>la</strong>smas <strong>en</strong> Tubos <strong>de</strong> CrookesFosforesc<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> minerales10


11P<strong>la</strong>smas <strong>en</strong> Tubos Geissler.Estudios <strong>de</strong> espectros <strong>de</strong>emisión <strong>de</strong> distintas especies11


Bo<strong>la</strong>s <strong>de</strong> P<strong>la</strong>sma12Nico<strong>la</strong> Tes<strong>la</strong>& Mark Twain (1894)12


13Otro ejemplo <strong>de</strong> <strong>de</strong>scargaRadiación <strong>de</strong> microondas conCélu<strong>la</strong> <strong>de</strong> Aire a Baja Presión ∼1 mbar13


14ESTADOS <strong>de</strong> AGREGACIÓN <strong>de</strong> <strong>la</strong> MATERIASÓLIDO LÍQUIDO GASAporte <strong>de</strong> Energía ( Calor )y Aum<strong>en</strong>to <strong>de</strong> Temperatura14


GASPLASMA15Más EnergíaIonizaciónEléctricaTérmicaLuminosaQuímicaNuclearGrado <strong>de</strong>Ionización=Nº iones (o electrones)Nº partícu<strong>la</strong>s neutras• Eléctricam<strong>en</strong>te Neutro• Bu<strong>en</strong> Conductor Eléctrico15


Ejemplo <strong>de</strong> P<strong>la</strong>sma: el FuegoEnergía QuímicaConduce <strong>la</strong> ElectricidadVVResist<strong>en</strong>cia eléctrica<strong>de</strong> varios Mega-Ohmios (MΩ)V16


Difer<strong>en</strong>cia <strong>en</strong>tre Gases y P<strong>la</strong>smas17Gases• Partícu<strong>la</strong>s Libres e In<strong>de</strong>p<strong>en</strong>di<strong>en</strong>tes• Transfer<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> Energía por Colisiones IndividualesP<strong>la</strong>smasAcción a distancia <strong>en</strong>tre cargas (iones y electrones)y <strong>de</strong> los campos eléctro-magnéticos(comportami<strong>en</strong>to colectivo, como un fluido)17


F<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os que no suce<strong>de</strong>rían con un Gas:El p<strong>la</strong>sma “escapa”por un pequeño orificio <strong>la</strong>teral(Lab. <strong>de</strong> P<strong>la</strong>smas Fríos, IEM, CSIC)18


Efecto <strong>de</strong> un imán sobre el p<strong>la</strong>sma.Prof. H. Kerst<strong>en</strong>, Inst. Low-Temperature P<strong>la</strong>sma Physics,Greifswald (Germany)19


¿Que f<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>os ocurr<strong>en</strong><strong>en</strong> un p<strong>la</strong>sma a nivelMicroscópico?20


IONIZACIÓN INICIALF<strong>en</strong>óm<strong>en</strong>o <strong>de</strong>s<strong>en</strong>cad<strong>en</strong>ante <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>sma.21e - e+-e -ArcoEléctrico21


PROCESOS SECUNDARIOS22• Los electrones son aceleradospor el campo eléctricoy ganan <strong>en</strong>ergía• Ionización <strong>en</strong> cad<strong>en</strong>a yestablecimi<strong>en</strong>to <strong>de</strong> unacorri<strong>en</strong>te eléctrica._e - +• Se alcanza un grado <strong>de</strong> ionizaciónque pue<strong>de</strong> variar <strong>de</strong>s<strong>de</strong> valores muy pequeñoshasta <strong>la</strong> ionización total (100%).• El p<strong>la</strong>sma <strong>de</strong>saparecería rápidam<strong>en</strong>te( por recombinación ) si cesara el aporte <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía.22


OTROS PROCESOS1 - Excitación <strong>de</strong> niveles internos<strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía por impacto electrónico23Hac<strong>en</strong> falta valoresexactos <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía e -2 - Desexcitación:Emisión <strong>de</strong> radiación (fotones)<strong>de</strong> difer<strong>en</strong>tes <strong>en</strong>ergías :e -Análisis Espectral<strong>de</strong> <strong>la</strong> Radiación¡La luz <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>smapermite analizar <strong>la</strong>sespecies que conti<strong>en</strong>e!.23


3 - Espectros <strong>de</strong> Emisión Atómica <strong>en</strong> un p<strong>la</strong>smaHAuFeFundam<strong>en</strong>to <strong>de</strong> <strong>la</strong> Física Cuántica24


4.- Disociación molecu<strong>la</strong>r25H 2OHOe -+Oe -Las molécu<strong>la</strong>s se fragm<strong>en</strong>tany liberan átomos y radicales (trozos <strong>de</strong> molécu<strong>la</strong>s)que a su vez reaccionan químicam<strong>en</strong>tey dan lugar a nuevas especies ( H 2 , O 2 ,H 2 O 2 …)25


265.- Reacciones con <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l reactory otras superficies <strong>en</strong> el interior <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>smaEl p<strong>la</strong>sma arranca partícu<strong>la</strong>s <strong>de</strong>l materialy <strong>la</strong>s incorpora al p<strong>la</strong>smao <strong>la</strong>s <strong>de</strong>posita <strong>en</strong> otros puntos <strong>de</strong> <strong>la</strong> superficie.V<strong>en</strong>tanas <strong>de</strong> observación recubiertas pau<strong>la</strong>tinam<strong>en</strong>tecon material metálico <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l reactorP<strong>la</strong>sma26


6.- ¡ Pero <strong>en</strong> Colisiones Elásticas <strong>en</strong>tre los electronesy <strong>la</strong>s otras especies, muchísimo más pesadas,casi NO hay Intercambio <strong>de</strong> Energía cinética !27He -e - e -Choque e - + Hm e ~M H / 1800e -Choque e - + e -Con masas iguales,el intercambio <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergíaes máximo27


La <strong>en</strong>ergía cinética (o temperatura) <strong>de</strong> los electronespue<strong>de</strong> ser mucho mayor que <strong>la</strong> <strong>de</strong>l resto <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>sma28Exist<strong>en</strong> P<strong>la</strong>smas “Fríos”Muy importante para multitud <strong>de</strong> aplicacionesT e = 30.000 K, T gas = 300 K28


Resum<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>la</strong>sPrincipales Características <strong>de</strong> los P<strong>la</strong>smas• Necesitan <strong>en</strong>ergía para g<strong>en</strong>erarlos y mant<strong>en</strong>erlos.• Emit<strong>en</strong> Luz .• Son bu<strong>en</strong>os conductores (por t<strong>en</strong>er cargas libres).• Son eléctricam<strong>en</strong>te neutros.• Respond<strong>en</strong> a campos eléctricos y magnéticos.• Químicam<strong>en</strong>te, son <strong>en</strong>ormem<strong>en</strong>te reactivos.• Pued<strong>en</strong> estar muy lejos <strong>de</strong>l equilibrio térmico.29


Con tales Característicaslos P<strong>la</strong>smas pres<strong>en</strong>tanmuy diversas Manifestaciones Naturalesy Aplicaciones Tecnológicas30


PLASMAS<strong>en</strong> <strong>la</strong>NATURALEZA31<strong>de</strong> lo más próximoa lo más lejano31


L<strong>la</strong>masPredominio <strong>de</strong> Reacciones Químicas (Combustión)Especies producidas: CO, CO 2 , NO, NO 2 …32Baja ionización (~ 10 -9 ), T ~ 2000 KAca<strong>de</strong>mia <strong>de</strong> Ci<strong>en</strong>cias <strong>de</strong> Flor<strong>en</strong>cia (1667):<strong>de</strong>scubrió que son conductoras <strong>de</strong> electricidad.32


Fuegos ArtificialesLos distintos colores correspond<strong>en</strong> a aditivos <strong>de</strong> distintas sustancias(Na, Sr, Ba…)33


RayosVoltajeCorri<strong>en</strong>teDuraciónLongitudIonizaciónTemperatura10 6 -10 9 V10 5 A10 μs - 100 ms5 KmMuy alta30.000 KEspecies producidas:O 3 , N x O y3434


“Lightning Sprites & Elves”(“Hadas y Elfos” <strong>en</strong> <strong>la</strong> Mesosfera Terrestre)Predichos <strong>en</strong> 1920. Observados <strong>en</strong> 1990 (NASA Space Suttle).35


Vi<strong>de</strong>os <strong>de</strong> Sprites,Con una cámara normal,y con una cámara muy rápida36


Ionosfera ~ ( 60 – 1000 km )37At<strong>en</strong>úa <strong>la</strong> Radiación Exterior <strong>de</strong> Alta Energía37


38La Ionosfera fué<strong>de</strong>scubierta por Marconi <strong>en</strong> 1901Como los metales y otros conductores,los <strong>p<strong>la</strong>smas</strong> reflejan ciertas radiacionesReflexión <strong>de</strong> Radiofrecu<strong>en</strong>cias ⇒Transmisiones <strong>de</strong> Radio <strong>de</strong>Largo Alcance38


39Auroras Boreales y AustralesOcurr<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>la</strong> IONOSFERAAltitud > 100 kmLatitud > 60°Fluctuaciones rápidasMas int<strong>en</strong>sas cada 11 años : ciclo so<strong>la</strong>r39


El SolHasta el S. XX se atribuía una Edad m<strong>en</strong>or al Universo,por suponer combustibles químicos <strong>en</strong> el Sol y <strong>la</strong>s estrel<strong>la</strong>s.Des<strong>de</strong> ∼ 1930 se conoce el orig<strong>en</strong> <strong>de</strong> su <strong>en</strong>ergía:<strong>la</strong> Fusión NuclearCada segundo, el Sol transforma600 MTm <strong>de</strong> H <strong>en</strong> 596 MTm <strong>de</strong> He.El resto, 4 MTm, se transforman <strong>en</strong> Energía : E = mc 2 → 4 x 10 20 MWPot<strong>en</strong>cia incid<strong>en</strong>te sobre <strong>la</strong> Tierra (1 kW/m 2 ) ↔ 10 10 MW ~ 10 7 c<strong>en</strong>trales 4141


Regiones <strong>de</strong>l Sol427 MK15 MK6000 K7000 K1 MK¡Núcleo <strong>de</strong> Gas!. D<strong>en</strong>sidad =160 g/cm 3 (10 veces <strong>la</strong> <strong>de</strong>l Pb)42


NebulosasSu <strong>en</strong>orme masa, muy dispersa, se va aproximando por gravedady cal<strong>en</strong>tando hasta formar nuevas estrel<strong>la</strong>s.43Nebulosa <strong>de</strong> Orión43


Nebulosa<strong>de</strong> Orion44


45APLICACIONESTECNOLÓGICAS45


Fluoresc<strong>en</strong>tes y lámparas <strong>de</strong> bajo consumoSe ahorra el 80% <strong>de</strong> <strong>en</strong>ergía46Pot<strong>en</strong>cia consumida <strong>en</strong> iluminación ~ 10 5 MW46


Láseres <strong>de</strong> Gas47


Esterilización por p<strong>la</strong>smaa baja temperatura48Aplicaciones médicasy <strong>de</strong> consumo alim<strong>en</strong>tario,<strong>en</strong> materiales que no soportanaltas temperaturas.Doble acción bactericida:• Radiación ultravioleta.• Radicales Fuertem<strong>en</strong>te oxidantes.48


49Destrucción <strong>de</strong> Contaminantes AtmosféricosP<strong>la</strong>sma sobre un catalizadorpara eliminar CO y NO<strong>de</strong> los tubos <strong>de</strong> escapeDescargas <strong>en</strong> coronaa presión atmosférica49


50Cambios superficiales <strong>de</strong> materialesDureza, resist<strong>en</strong>cia al rozami<strong>en</strong>to o al ataque químico,impermeabilidad, conductividad, propieda<strong>de</strong>s ópticas,biocompatibilidad <strong>de</strong> imp<strong>la</strong>ntes…Notable mejora <strong>de</strong> <strong>la</strong>s propieda<strong>de</strong>s<strong>de</strong> muy diversos productos50


Microelectrónica51


52Pantal<strong>la</strong>s <strong>de</strong> P<strong>la</strong>sma52


Reactores <strong>de</strong> Fusión TermonuclearConsumo <strong>en</strong>ergético por persona<strong>en</strong> un país industrializado durante TODA LA VIDA• 10 g (D) → 0,5 m 3 H 2 O• 30 g Li53


Joint European Torus (J.E.T, U.K.)54No existe material capaz <strong>de</strong> aguantar <strong>la</strong>s altas temperaturas necesarias.54


55P<strong>la</strong>sma <strong>de</strong> fusión<strong>en</strong> el interior <strong>de</strong> un reactor.Confinami<strong>en</strong>to <strong>de</strong>l p<strong>la</strong>sma,lejos <strong>de</strong> <strong>la</strong>s pare<strong>de</strong>s <strong>de</strong>l reactor,por un pot<strong>en</strong>te campo magnético.55


Motores IónicosPued<strong>en</strong> ser el medio <strong>de</strong> propulsión espacial <strong>de</strong>l futuroSonda Lunar “Smart-1” <strong>de</strong> <strong>la</strong> Ag<strong>en</strong>cia Espacial Europea.Lanzada <strong>en</strong> Agosto <strong>de</strong> 200656


ConclusiónLos <strong>p<strong>la</strong>smas</strong> constituy<strong>en</strong> <strong>la</strong> mayor parte<strong>de</strong> <strong>la</strong> materia conocida <strong>de</strong>l Universo (99,99%),con formas extraordinariam<strong>en</strong>te variadas y bel<strong>la</strong>s.Los <strong>p<strong>la</strong>smas</strong> repres<strong>en</strong>tan a<strong>de</strong>más un papelcada vez más importante <strong>en</strong> nuestras vidas.57


¡Muchas gracias por vuestra at<strong>en</strong>ción!Laboratorio <strong>de</strong> P<strong>la</strong>smas Fríos. <strong>Instituto</strong> <strong>de</strong> Estructura <strong>de</strong> <strong>la</strong> Materia. CSIChttp://www.iem.cfmac.csic.es/<strong>de</strong>partam<strong>en</strong>tos/fismol/Isabel_Tanarro/Isabel_Tanarro.htm58

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!