y <strong>en</strong> alm<strong>en</strong>dra. Para <strong>el</strong> primer caso se establece <strong>la</strong> proporción<strong>de</strong> guayabas y medias caras, <strong>de</strong> grano tril<strong>la</strong>do y<strong>de</strong> impurezas. En alm<strong>en</strong>dra se cuantifica <strong>la</strong> proporción<strong>de</strong> “pasil<strong>la</strong>s” (Tab<strong>la</strong> 1) repres<strong>en</strong>tadas por <strong>los</strong> <strong>de</strong>fectosd<strong>el</strong> primer y d<strong>el</strong> segundo grupo según <strong>la</strong> norma quepara <strong>el</strong> efecto ha establecido <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración Nacional <strong>de</strong>Cafeteros <strong>de</strong> Colombia (2), don<strong>de</strong> también se ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>ta aspectos como <strong>la</strong> humedad, <strong>el</strong> color, <strong>el</strong> olor y <strong>la</strong>infestación por insectos.Otra alternativa <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>da por <strong>la</strong> Fe<strong>de</strong>ración Nacional<strong>de</strong> Cafeteros <strong>de</strong> Colombia para <strong>la</strong> comercialización <strong>de</strong>café es <strong>el</strong> factor <strong>de</strong> <strong>r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to</strong> <strong>en</strong> tril<strong>la</strong> 1 , <strong>el</strong> cual se basa<strong>en</strong> <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> alm<strong>en</strong>dras exportables pres<strong>en</strong>tes <strong>en</strong><strong>el</strong> café pergamino seco, don<strong>de</strong> se ti<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>los</strong><strong>de</strong>fectos físicos d<strong>el</strong> café, <strong>la</strong> disminución <strong>en</strong> peso d<strong>el</strong> grano<strong>en</strong> <strong>la</strong> tril<strong>la</strong> (merma) y <strong>el</strong> tamaño <strong>de</strong> <strong>la</strong>s alm<strong>en</strong>dras.Evaluación <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>calidad</strong> d<strong>el</strong> caféalm<strong>en</strong>dra durante su comercializaciónEsta investigación permitió evaluar <strong>el</strong> efecto <strong>de</strong> <strong>los</strong> b<strong>en</strong>eficiostradicional y ecológico (1), sobre <strong>la</strong> <strong>calidad</strong> físicad<strong>el</strong> café durante <strong>la</strong> transformación d<strong>el</strong> fruto hasta obt<strong>en</strong>ercafé <strong>en</strong> alm<strong>en</strong>dra. La información es útil para <strong>de</strong>terminar<strong>la</strong> incid<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> cada proceso sobre <strong>la</strong> <strong>calidad</strong>, <strong>el</strong> <strong>r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to</strong>d<strong>el</strong> producto y <strong>el</strong> ingreso d<strong>el</strong> caficultor.Tab<strong>la</strong> 1. Defectos d<strong>el</strong> grano y <strong>de</strong> <strong>la</strong> bebida d<strong>el</strong> café <strong>de</strong> acuerdo con <strong>la</strong> etapa d<strong>el</strong>proceso <strong>de</strong> cultivo, b<strong>en</strong>eficio y tril<strong>la</strong> (3).* 1 Negro o parcialm<strong>en</strong>te negro, 2 Card<strong>en</strong>illo, 3 Vinagre (ferm<strong>en</strong>to, stinker), 4 Cristalizado, 5 Decolorado(b<strong>la</strong>nqueado, ámbar o mantequillo), 6 Manchado, 7 Mordido, cortado, 8 Picado por insectos (afectado por <strong>la</strong>broca), 9 Partido, 10 Malformado o <strong>de</strong>formado, 11 Inmaduro, 12 Ap<strong>la</strong>stado, 13 Flotador o balsudo, 14 Flojo, 15Negro balsudo, 16 Vano, 17 Astil<strong>la</strong>do y partido, 18 Reposo, 19 Sucio, 20 Sabor f<strong>en</strong>ólico, 21 Materias extrañas.1FEDERACIÓN NACIONAL DE CAFETEROS DE COLOMBIA - GERENCIA COMERCIAL. BOGOTÁ. COLOMBIA. Compras por factor <strong>de</strong><strong>r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to</strong>. Comunicación GC-251. Bogotá: FEDERACAFÉ, 1999. 3 p.2
Materiales y métodosEl estudio se realizó <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>la</strong>boratoriopara <strong>la</strong> experim<strong>en</strong>tación sobre<strong>el</strong> b<strong>en</strong>eficio d<strong>el</strong> café <strong>de</strong> <strong>la</strong> Disciplina<strong>de</strong> Ing<strong>en</strong>iería Agríco<strong>la</strong> <strong>de</strong> C<strong>en</strong>icafé.Se evaluaron <strong>los</strong> <strong>procesos</strong> <strong>de</strong> b<strong>en</strong>eficioempleados <strong>en</strong> Colombia, <strong>el</strong>Tradicional (PT) y <strong>el</strong> Ecológico (PE)(Becolsub), t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong><strong>calidad</strong> y <strong>el</strong> <strong>r<strong>en</strong>dimi<strong>en</strong>to</strong> d<strong>el</strong> café obt<strong>en</strong>ido.Se efectuaron 32 repeticiones concada tratami<strong>en</strong>to y por proceso seemplearon 150 kg <strong>de</strong> frutos <strong>de</strong> cafévariedad Colombia, proced<strong>en</strong>tes <strong>de</strong>un lote <strong>de</strong> <strong>la</strong> Estación C<strong>en</strong>tral Naranjal,<strong>en</strong> Chinchiná, Caldas, y recolectadosnormalm<strong>en</strong>te.Antes d<strong>el</strong><strong>de</strong>spulpado se mezcló<strong>el</strong> café cereza paragarantizar <strong>la</strong> homog<strong>en</strong>eidad<strong>de</strong> <strong>la</strong> materiaprima para <strong>los</strong> <strong>procesos</strong>.En <strong>el</strong> PE se realizó <strong>el</strong><strong>de</strong>spulpado sin agua,<strong>el</strong> <strong>de</strong>smuci<strong>la</strong>ginadomecánico, <strong>el</strong> <strong>la</strong>vadod<strong>el</strong> café con 1,0 litro<strong>de</strong> agua por kilogramo<strong>de</strong> café pergaminoseco procesado,<strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación pord<strong>en</strong>sidad, <strong>el</strong> secadomecánico <strong>en</strong> un equipo<strong>de</strong> capa estáticacon intercambiador<strong>de</strong> calor e inversión d<strong>el</strong> flujo d<strong>el</strong> airea una temperatura máxima <strong>de</strong> 50 °C,<strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación d<strong>el</strong> café pergaminoseco por tamaño <strong>en</strong> una zarandap<strong>la</strong>na con abertura <strong>de</strong> 4,4 mm y <strong>la</strong>tril<strong>la</strong>. El PT incluyó <strong>la</strong> c<strong>la</strong>sificación portamaño d<strong>el</strong> café <strong>de</strong>spulpado empleando<strong>la</strong> zaranda circu<strong>la</strong>r <strong>de</strong> varil<strong>la</strong>scon separación media <strong>de</strong> 8,38mm, <strong>la</strong> remoción d<strong>el</strong> mucí<strong>la</strong>go con<strong>la</strong> ferm<strong>en</strong>tación natural <strong>en</strong>tre 12 y14 horas, y <strong>el</strong> <strong>la</strong>vado d<strong>el</strong> café concuatro <strong>en</strong>juagues <strong>en</strong> <strong>el</strong> tanque. Las<strong>de</strong>más operaciones d<strong>el</strong> PT fueronefectuadas con <strong>la</strong>s mismas condicionesd<strong>el</strong> proceso ecológico (PE).La <strong>calidad</strong> d<strong>el</strong> café cereza se estableciócon <strong>la</strong> proporción <strong>de</strong> frutosmaduros, sobremaduros, pintones,ver<strong>de</strong>s, secos e impurezas. Para <strong>el</strong>café pergamino se id<strong>en</strong>tificaron <strong>los</strong>granos tril<strong>la</strong>dos, <strong>los</strong> mordidos o partidos,<strong>los</strong> afectados por <strong>la</strong> broca, <strong>los</strong>frutos sin <strong>de</strong>spulpar y <strong>la</strong>s impurezas.El café alm<strong>en</strong>dra fue comparado t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do<strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta <strong>la</strong> proporción d<strong>el</strong>os granos afectados por <strong>la</strong> broca y<strong>la</strong>s pasil<strong>la</strong>s tradicionales, discriminandod<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> éstas <strong>los</strong> <strong>de</strong>fectos d<strong>el</strong>primer grupo.Para <strong>la</strong> caracterización d<strong>el</strong> café pergaminoseco y d<strong>el</strong> café <strong>en</strong> alm<strong>en</strong>dra,se evaluó <strong>la</strong> <strong>calidad</strong> física d<strong>el</strong>café <strong>en</strong> C<strong>en</strong>icafé, <strong>la</strong> Cooperativa <strong>de</strong>Caficultores <strong>de</strong> Manizales, AlmacaféChinchiná y <strong>en</strong> <strong>la</strong> Oficina <strong>de</strong> Calida<strong>de</strong>s<strong>de</strong> Café <strong>de</strong> Almacafé.B<strong>en</strong>eficio tradicional d<strong>el</strong> café. Despulpado y transporte d<strong>el</strong>café hacia <strong>los</strong> tanques <strong>de</strong> ferm<strong>en</strong>tación3