Historias de africanos que se ganan la vida en Escobar ... - Día 32
Historias de africanos que se ganan la vida en Escobar ... - Día 32
Historias de africanos que se ganan la vida en Escobar ... - Día 32
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Durmi<strong>en</strong>do con el <strong>en</strong>emigo<br />
La viol<strong>en</strong>cia re<strong>la</strong>cionada<br />
al círculo íntimo<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> familia<br />
invadió los medios<br />
masivos <strong>de</strong> comunicación<br />
y llegó para <strong>que</strong>dar<strong>se</strong>. El<br />
año 2011 <strong>se</strong> fue, pero aún resu<strong>en</strong>an<br />
los ecos <strong>de</strong> homicidios <strong>en</strong> los<br />
<strong>que</strong> <strong>la</strong>s víctimas fueron m<strong>en</strong>ores<br />
<strong>de</strong> edad, con Can<strong>de</strong><strong>la</strong>, Tomás, el<br />
crim<strong>en</strong> <strong>de</strong> Miramar y <strong>la</strong> masacres<br />
<strong>de</strong> La P<strong>la</strong>ta y <strong>de</strong> M<strong>en</strong>doza a<br />
<strong>la</strong> cabeza.<br />
La visibilización <strong>de</strong> estos <strong>de</strong>litos<br />
empezó a fines <strong>de</strong> agosto <strong>en</strong><br />
Vil<strong>la</strong> Te<strong>se</strong>i con el caso Can<strong>de</strong><strong>la</strong>.<br />
Sus particu<strong>la</strong>rida<strong>de</strong>s -<strong>de</strong>saparición<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> m<strong>en</strong>or e hipótesis <strong>de</strong><br />
<strong>que</strong> fuera víctima <strong>de</strong> <strong>la</strong> trata <strong>de</strong><br />
b<strong>la</strong>ncas- transformaron a cualquier<br />
hijo <strong>de</strong> vecino <strong>en</strong> Sherlock<br />
Holmes. Pero no había <strong>que</strong> alejar<strong>se</strong><br />
mucho <strong>de</strong> <strong>la</strong> familia para<br />
<strong>en</strong>contrar a los responsables <strong>de</strong>l<br />
<strong>se</strong>cuestro y el a<strong>se</strong>sinato <strong>de</strong> <strong>la</strong> chiquita<br />
<strong>de</strong> 11 años.<br />
Le siguió el crim<strong>en</strong> <strong>de</strong> Tomás<br />
Santillán, <strong>de</strong> 9 años -el único<br />
<strong>que</strong> a esta altura parece resuelto-,<br />
qui<strong>en</strong> habría sido a<strong>se</strong>sinado por<br />
su ex padrastro el 15 <strong>de</strong> noviembre<br />
<strong>en</strong> <strong>la</strong> ciudad <strong>de</strong> Lincoln.<br />
M<strong>en</strong>os <strong>de</strong> una <strong>se</strong>mana <strong>de</strong>spués<br />
mataron, <strong>en</strong> ocasión <strong>de</strong> robo, a<br />
Gastón Bustamante, <strong>de</strong> 12 años,<br />
<strong>en</strong> Miramar. Los vecinos marcharon<br />
por <strong>la</strong> ciudad y casi pr<strong>en</strong><strong>de</strong>n<br />
fuego <strong>la</strong> Int<strong>en</strong><strong>de</strong>ncia, pero<br />
<strong>la</strong> manifestación <strong>se</strong> <strong>de</strong>svaneció<br />
cuando <strong>de</strong>tuvieron al principal<br />
sospechoso: Julián Ramón, novio<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> hermana <strong>de</strong> Gastoncito.<br />
Seis días <strong>de</strong>spués, el 27 <strong>de</strong> noviembre,<br />
sucedió el cuádruple<br />
crim<strong>en</strong> <strong>de</strong> La P<strong>la</strong>ta, cuyas víctimas<br />
fueron Micae<strong>la</strong> (11), Bárbara<br />
Santos (29), Susana De Barttole<br />
(63) y Marisol Pereyra (37), respectivam<strong>en</strong>te.<br />
Si no <strong>la</strong>s mató el<br />
karateca Martínez -novio <strong>de</strong> Bárbara-,<br />
¿quién lo hizo?<br />
Ya <strong>en</strong> diciembre, para ll<strong>en</strong>ar el<br />
cartón y cantar “bingo” ocurrió<br />
<strong>en</strong> M<strong>en</strong>doza otro cuádruple crim<strong>en</strong><br />
cuyas víctimas fueron Alí<br />
Miguel (80), su esposa Sara García<br />
(83), <strong>la</strong> hija <strong>de</strong> ambos, Mónica<br />
(49), y Ezequiel (10), hijo <strong>de</strong><br />
DIA <strong>32</strong> ● Enero 2012<br />
esta última. El único testigo <strong>de</strong>l<br />
hecho fue un vecino <strong>de</strong> 13 años,<br />
qui<strong>en</strong> confesó a <strong>la</strong> Policía haber<br />
matado al m<strong>en</strong>or “<strong>en</strong> <strong>de</strong>f<strong>en</strong>sa<br />
propia”, luego <strong>de</strong> <strong>que</strong> el más<br />
chico matara a su madre y a sus<br />
abuelos a puña<strong>la</strong>das. Hoy, e<strong>se</strong><br />
vecinito también es sospechoso.<br />
Criminología mediática<br />
El juez <strong>de</strong> <strong>la</strong> Corte Suprema, Eug<strong>en</strong>io<br />
Zaffaroni, acuñó el término<br />
“criminología mediática” para<br />
referir<strong>se</strong> a <strong>la</strong> construcción <strong>de</strong>l<br />
re<strong>la</strong>to sobre una realidad am<strong>en</strong>azada<br />
por el <strong>de</strong>lito y el terrorismo,<br />
<strong>que</strong> no <strong>de</strong>jan más opción<br />
<strong>que</strong> morir<strong>se</strong> <strong>de</strong> miedo o volver<strong>se</strong><br />
paranoico. Este mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> sociedad<br />
está exportado <strong>de</strong>s<strong>de</strong> los<br />
Estados Unidos.<br />
En pa<strong>la</strong>bras <strong>de</strong> Zaffaroni: “La criminología<br />
mediática crea <strong>la</strong> realidad<br />
<strong>de</strong> un mundo <strong>de</strong> personas<br />
<strong>de</strong>c<strong>en</strong>tes fr<strong>en</strong>te a una masa <strong>de</strong><br />
criminales i<strong>de</strong>ntificada a través<br />
<strong>de</strong> estereotipos, <strong>que</strong> configuran<br />
un ‘ellos’ <strong>se</strong>parado <strong>de</strong>l resto <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
sociedad, por <strong>se</strong>r un conjunto <strong>de</strong><br />
difer<strong>en</strong>tes y malos. Los ‘ellos’ <strong>de</strong><br />
<strong>la</strong> criminología mediática molestan,<br />
impi<strong>de</strong>n dormir con puertas<br />
y v<strong>en</strong>tanas abiertas, perturban<br />
<strong>la</strong>s vacaciones, am<strong>en</strong>azan a los<br />
niños, <strong>en</strong>sucian y por eso <strong>de</strong>b<strong>en</strong><br />
<strong>se</strong>r <strong>se</strong>parados <strong>de</strong> <strong>la</strong> sociedad,<br />
para <strong>de</strong>jarnos vivir tranquilos,<br />
sin miedos, para resolver todos<br />
nuestros problemas. Para eso es<br />
necesario <strong>que</strong> <strong>la</strong> Policía nos proteja<br />
sin ningún obstáculo ni límite,<br />
por<strong>que</strong> nosotros somos puros<br />
e inmacu<strong>la</strong>dos”.<br />
Esta criminalidad pasa a <strong>se</strong>r parte<br />
<strong>de</strong>l <strong>se</strong>ntido común, “lo dice <strong>la</strong><br />
tele”, lo com<strong>en</strong>ta mi compañero<br />
<strong>de</strong> trabajo, lo verifica el almac<strong>en</strong>ero,<br />
lo divulga el remi<strong>se</strong>ro. Se<br />
vuelve un “saber” compartido<br />
por todos.<br />
El i<strong>de</strong>ntikit <strong>de</strong> Lombroso<br />
El italiano César Lombroso fue<br />
un médico y criminólogo <strong>que</strong>,<br />
influ<strong>en</strong>ciado por <strong>la</strong>s teorías <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
evolución, creyó <strong>que</strong> podía llegar<br />
a establecer patrones físicos comunes<br />
<strong>en</strong> los homicidas: <strong>se</strong>para-<br />
“Cuando el <strong>en</strong>emigo duerme <strong>en</strong> casa no<br />
hay mosquitero <strong>que</strong> valga. Por<strong>que</strong> al <strong>que</strong><br />
va a <strong>de</strong>spojarnos <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es o <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
<strong>vida</strong> ya no po<strong>de</strong>mos i<strong>de</strong>ntificarlo con <strong>la</strong><br />
facilidad <strong>de</strong>l prejuicio”.<br />
LA COLUMNA REBELDE<br />
ción <strong>de</strong> los ojos, forma <strong>de</strong> <strong>la</strong>s orejas,<br />
comisura <strong>de</strong> los <strong>la</strong>bios, altura<br />
<strong>de</strong> <strong>la</strong> fr<strong>en</strong>te, tamaño <strong>de</strong>l cráneo.<br />
Estos y otros ítems sirvieron para<br />
su c<strong>la</strong>sificación antropológicapsicológica<br />
<strong>de</strong>l criminal.<br />
A pesar <strong>de</strong> haber errado el vizcachazo,<br />
el estereotipo <strong>de</strong>l ma<strong>la</strong>ndra<br />
<strong>se</strong> manti<strong>en</strong>e <strong>en</strong> vig<strong>en</strong>cia: un<br />
morocho, f<strong>la</strong>co, con ropa <strong>de</strong>portiva<br />
y gorra <strong>en</strong> pl<strong>en</strong>a madrugada<br />
y <strong>en</strong> una calle oscura vuelv<strong>en</strong><br />
prejuicioso hasta a otro morocho,<br />
f<strong>la</strong>co, con ropa <strong>de</strong>portiva y<br />
gorra.<br />
La mano <strong>que</strong> mece <strong>la</strong> cuna<br />
Los casos <strong>de</strong> viol<strong>en</strong>cia <strong>de</strong>ntro<br />
<strong>de</strong>l <strong>en</strong>torno familiar, escapan a<br />
<strong>la</strong> criminalidad mediática y a<br />
cualquier c<strong>la</strong><strong>se</strong> <strong>de</strong> estereotipo.<br />
Se trata <strong>de</strong> personas “normales”,<br />
padres <strong>de</strong> familia, jóv<strong>en</strong>es<br />
no vincu<strong>la</strong>dos al mundo <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
marginalidad ni <strong>de</strong> <strong>la</strong> mafia. Trabajadores,<br />
<strong>de</strong>portistas, personas<br />
con <strong>la</strong>s necesida<strong>de</strong>s primarias<br />
satisfechas. Y <strong>se</strong> da <strong>la</strong> paradoja<br />
<strong>de</strong> <strong>que</strong> ni rejas, a<strong>la</strong>rmas, o perros<br />
a<strong>se</strong>sinos ni cámaras <strong>de</strong> circuito<br />
cerrado sirvieron para <strong>de</strong>sanimar<br />
dichos crím<strong>en</strong>es.<br />
Es <strong>que</strong> cuando el <strong>en</strong>emigo<br />
duerme <strong>en</strong> casa no hay mosquitero<br />
<strong>que</strong> valga. Por<strong>que</strong> al<br />
<strong>que</strong> va a <strong>de</strong>spojarnos <strong>de</strong> los bi<strong>en</strong>es<br />
o <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>vida</strong> ya no po<strong>de</strong>mos<br />
i<strong>de</strong>ntificarlo con <strong>la</strong> facilidad <strong>de</strong>l<br />
prejuicio, <strong>de</strong> <strong>la</strong> imag<strong>en</strong>, <strong>de</strong> <strong>la</strong><br />
no reflexión, por<strong>que</strong> está <strong>de</strong>ntro<br />
nuestro, <strong>en</strong> nuestras fotos:<br />
una pulsión <strong>de</strong> muerte como<br />
un volcán <strong>en</strong> erupción.<br />
Si algo me <strong>en</strong><strong>se</strong>ñaron <strong>la</strong>s pelícu<strong>la</strong>s<br />
norteamericanas es <strong>que</strong><br />
siempre hay <strong>que</strong> t<strong>en</strong>er un arma.<br />
Y <strong>de</strong>s<strong>de</strong> estas líneas quiero advertir<br />
a mis familiares y allegados:<br />
conmigo nadie <strong>se</strong> <strong>la</strong> va a<br />
llevar <strong>de</strong> arriba. El matagatos<br />
<strong>de</strong> mi abuelo bajo <strong>la</strong> almohada,<br />
el Tramontina <strong>en</strong> <strong>la</strong> cintura,<br />
el chaleco antiba<strong>la</strong>s siempre<br />
puesto y una <strong>de</strong>sconfianza total<br />
y absoluta me manti<strong>en</strong><strong>en</strong><br />
con <strong>vida</strong> y a salvo. ❚❘<br />
Por CrISTIÁN TroUVÉ<br />
❮ 23 ❯