13.07.2015 Views

Manuel de Irujo y la Guerra Civil en Guipúzcoa en el verano de 1936

Manuel de Irujo y la Guerra Civil en Guipúzcoa en el verano de 1936

Manuel de Irujo y la Guerra Civil en Guipúzcoa en el verano de 1936

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

Barruso, Pedro: <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> y <strong>la</strong> <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> <strong>en</strong> <strong>Guipúzcoa</strong> <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>verano</strong> <strong>de</strong> <strong>1936</strong>titu<strong>la</strong>do “La <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> <strong>en</strong> Euzkadi antes <strong>de</strong>l Estatuto”, <strong>en</strong> <strong>el</strong> que re<strong>la</strong>tabasus viv<strong>en</strong>cias <strong>en</strong> los primeros meses <strong>de</strong> <strong>la</strong> conti<strong>en</strong>da. A partir <strong>de</strong> esemom<strong>en</strong>to <strong>la</strong> percepción <strong>de</strong> <strong>la</strong> figura <strong>de</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> se fue perfi<strong>la</strong>ndopara mi hasta completarse <strong>en</strong> 1992, cuando junto con los hoy doctores yprofesores universitarios José Áng<strong>el</strong> Lema y Migu<strong>el</strong> Larrañaga, recibí <strong>el</strong><strong>en</strong>cargo <strong>de</strong> catalogar <strong>la</strong> parte correspondi<strong>en</strong>te a <strong>la</strong> <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> y <strong>el</strong> exilio <strong>de</strong><strong>la</strong>rchivo <strong>de</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> que se <strong>en</strong>contraba <strong>en</strong> <strong>el</strong> <strong>de</strong>saparecido C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong>Docum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Historia Contemporánea situado <strong>en</strong> <strong>el</strong> viejo caserón <strong>de</strong>lPa<strong>la</strong>cio Ramery <strong>de</strong> Fu<strong>en</strong>terrabía, catalogación que se publicó <strong>en</strong> 1994. Pero<strong>de</strong>jando a un <strong>la</strong>do <strong>la</strong> percepción personal sobre <strong>la</strong> personalidad <strong>de</strong>l <strong>Manu<strong>el</strong></strong><strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> <strong>de</strong>bemos pasar, sin más di<strong>la</strong>ción, a <strong>de</strong>sarrol<strong>la</strong>r <strong>el</strong> tema que los organizadores<strong>de</strong> <strong>la</strong>s pres<strong>en</strong>tes Jornadas me han <strong>en</strong>cargado, que no es otro que<strong>el</strong> pap<strong>el</strong> jugado por <strong>el</strong> diputado por <strong>Guipúzcoa</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> durante <strong>la</strong>breve campaña <strong>de</strong> <strong>Guipúzcoa</strong>.Para <strong>el</strong>lo vamos a c<strong>en</strong>trar <strong>la</strong> pres<strong>en</strong>te interv<strong>en</strong>ción <strong>en</strong> tres aspectos queconsi<strong>de</strong>ro los fundam<strong>en</strong>tales <strong>de</strong> <strong>la</strong> actuación <strong>de</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> <strong>en</strong><strong>Guipúzcoa</strong> al comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong>. Estos son su actuación <strong>en</strong> los primerosmom<strong>en</strong>tos <strong>de</strong> <strong>la</strong> conti<strong>en</strong>da, hasta <strong>la</strong> r<strong>en</strong>dición <strong>de</strong> los cuart<strong>el</strong>es <strong>de</strong>Loyo<strong>la</strong>, <strong>el</strong> 28 <strong>de</strong> julio <strong>de</strong> <strong>1936</strong>; su preocupación por salvar <strong>la</strong> vida <strong>de</strong> los presosy <strong>de</strong>t<strong>en</strong>idos a raíz <strong>de</strong>l fracaso <strong>de</strong> <strong>la</strong> sublevación y, <strong>en</strong> tercer lugar, suactuación al fr<strong>en</strong>te <strong>de</strong> <strong>la</strong> Comandancia o Junta <strong>de</strong> Azpeitia. Veamos brevem<strong>en</strong>tecada uno <strong>de</strong> estos tres puntos m<strong>en</strong>cionadosMANUEL DE IRUJO Y EL COMIENZO DE LA GUERRA CIVILEl comi<strong>en</strong>zo <strong>de</strong> <strong>la</strong> <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> sorpr<strong>en</strong>dió a <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong>, como élmismo re<strong>la</strong>ta <strong>en</strong> su escrito “La <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> <strong>en</strong> Euzkadi antes <strong>de</strong>lEstatuto” 1 , <strong>en</strong> <strong>el</strong> transcurso <strong>de</strong> una comida con empresarios pap<strong>el</strong>eros <strong>en</strong>un caserío <strong>de</strong> Andoain situado <strong>en</strong> los límites <strong>en</strong>tre Navarra y <strong>Guipúzcoa</strong>.El manuscrito <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> seña<strong>la</strong> que es <strong>en</strong> <strong>la</strong> p<strong>la</strong>za <strong>de</strong> Andoain don<strong>de</strong> recibe<strong>la</strong>s primeras noticias <strong>de</strong> <strong>la</strong> sublevación <strong>en</strong> África y <strong>de</strong>ci<strong>de</strong> tras<strong>la</strong>darse aSan Sebastián, adon<strong>de</strong> llega por <strong>la</strong> carretera <strong>de</strong> Zarauz sin problemas———————————1. Se trata <strong>de</strong>l docum<strong>en</strong>to más importante con <strong>el</strong> que contamos para analizar <strong>la</strong> actividad<strong>de</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> <strong>en</strong> los primeros días <strong>de</strong>l Alzami<strong>en</strong>to. Copia <strong>de</strong> este docum<strong>en</strong>to se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra<strong>en</strong> <strong>el</strong> Archivo Histórico Nacional - Sección <strong>Guerra</strong> <strong>Civil</strong> <strong>de</strong> Sa<strong>la</strong>manca (AHN-S) <strong>en</strong> <strong>la</strong> secciónPolítico Social <strong>de</strong> Barc<strong>el</strong>ona (P.S. Barc<strong>el</strong>ona), carpeta 894 que es <strong>la</strong> que manejamos. En <strong>el</strong> propioarchivo <strong>de</strong> <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong>, situado <strong>en</strong> <strong>el</strong> C<strong>en</strong>tro <strong>de</strong> Docum<strong>en</strong>tación <strong>de</strong> Eusko Ikaskuntza <strong>en</strong>San Sebastián, se <strong>en</strong>cu<strong>en</strong>tra igualm<strong>en</strong>te una copia <strong>de</strong>l mismo (Caja 24, expedi<strong>en</strong>te 1). El citadotexto fue publicado <strong>en</strong> 1978 con <strong>el</strong> mismo título y, pese a que Julio Jáuregui –prologuista <strong>de</strong> <strong>la</strong>edición <strong>de</strong> 1978– afirma que se publica respetando <strong>el</strong> texto tal y como fue redactado <strong>en</strong> épocapróxima a los acontecimi<strong>en</strong>tos, comparando ambos es posible apreciar <strong>la</strong> exist<strong>en</strong>cia <strong>de</strong> unaserie <strong>de</strong> añadidos y <strong>de</strong> cambios con respecto al original que manejamos <strong>en</strong> Sa<strong>la</strong>manca que noafectan a lo substancial <strong>de</strong>l texto. D<strong>el</strong> mismo modo, pese a que <strong>el</strong> docum<strong>en</strong>to aparece fechadoa principios <strong>de</strong> 1938 <strong>en</strong> Bayona, parece difícil aceptar esta fecha como <strong>la</strong> verda<strong>de</strong>ra <strong>de</strong> redacción<strong>de</strong>l docum<strong>en</strong>to t<strong>en</strong>i<strong>en</strong>do <strong>en</strong> cu<strong>en</strong>ta que <strong>en</strong> <strong>la</strong> fecha indicada <strong>Manu<strong>el</strong></strong> <strong>de</strong> <strong>Irujo</strong> era ministrosin cartera <strong>de</strong>l segundo Gobierno <strong>de</strong> Juan Negrín.Vasconia. 32, 2002, 63-7465

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!