18.09.2018 Views

Gaceta UAQ 08 | Agosto 2018

Gaceta Universitaria. Universidad Autónoma de Querétaro

Gaceta Universitaria. Universidad Autónoma de Querétaro

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

HÑÄÑHO<br />

AGOSTO <strong>2018</strong><br />

MTRO. AURELIO NÚÑEZ<br />

Y DR. EWALD HEKKING<br />

IDENTIDAD E INTERCULTURALIDAD<br />

FACULTAD DE FILOSOFÍA<br />

pemahetsi@gmail.com<br />

ewaldhekking@yahoo.com<br />

AR PA YA JÄ’ITHO MBO JA<br />

NXOGE AR XIMHAI<br />

Ar hñä Pueblo (ir ‘ñehe ar latin populus) ir boni ‘ra ya<br />

nt’ot’e, ‘na dige’u bí nthehu ár hmunts’i ya jä’i bí ‘bui<br />

‘na´jar xeni, ´na jar hai wa ‘na jar ximhai, ne bí pets’i<br />

xkagentho ar hñä, xkagentho ar ‘muise, xkagentho<br />

ya ‘mui ne xkagentho ar nthanduximhai. ‘Nehe ar<br />

hñä Indígena (ir ‘ñehe ar latin indígena) bí nthehu ‘nar<br />

hmunts’i ya jä’i ya mengu ‘nár xeni ar ximhai.<br />

M’onda ‘bui 68 ya hmunts’ujä’i yá mboxita mí ‘bui<br />

nuwa já r xeni ar ximhai ‘bu ‘beto ndi zoni ma ‘ra<br />

ya hmunts’ujä’i, hange yá thuuhu ‘nehe ya hmunts’ujä’i<br />

ya mengu M’onda. Nu’bya ‘bui 15.7 ya jä’itho nu<br />

M’onda. Nu’u ge’u 14 % ya jä’i mi M’onda. Honse<br />

6.6 ya m’o ya m’o ya jä’itho ñä ‘nar hñä jä’itho. Nä’ä<br />

ir boni 9.1 ya m’o ya m’o ya jä’itho xí ‘medi ár me<br />

hñä.<br />

DÍA INTERNACIONAL DE LOS<br />

PUEBLOS INDÍGENAS<br />

El término Pueblo (del latín populus) tiene varios significados,<br />

entre ellos, uno hace referencia al conjunto<br />

de personas que habitan un lugar, región o país determinado<br />

y además comparten una lengua, identidad,<br />

cultura y cosmovisión. Por otro lado, el término Indígena<br />

(del latín indígena) hace referencia a la población<br />

originaria o nativa de un territorio.<br />

En México existen 68 pueblos indígenas, descendientes<br />

de los primeros habitantes de este territorio, por<br />

lo mismo se reconocen también como pueblos originarios.<br />

La población indígena en México actualmente<br />

es de 15.7 millones de habitantes, que representan<br />

el 14% de la población total, de los cuales, sólo 6.<br />

6 millones son hablantes de una lengua indígena,<br />

que significa que 9.1 millones han perdido su lengua<br />

materna.<br />

Xí mahyoni da hnoni anke ‘bui tx’utho ya jä’itho<br />

nu M’onda, xingu ya mengu M’onda ‘ñehe ya jä’itho<br />

ngu ya mboxita, ngetho ya jä’itho xi thänts’uhu ya zubi<br />

‘mefa mbi dähä M’onda ya zubi. ‘Bui 2456 ya hnini<br />

nuwa ja ma hninihu, ne ja goho ya ‘nate ma ‘ret’a<br />

ma guto dige kadu‘nanthebe ya hnini ‘bui ya jä’itho.<br />

Ar 9 ar agosto t’ot’e Ár Pa ya Jä’itho Mbo ja<br />

Nxoge ar Ximhai. Ar 23 ar disyembre ar jeya 1994<br />

ar Hmunts’i ya Ximhai bi ungumfädi nuna ar pa pa<br />

ndi mbeni ar ndui ar Hmunts’u’befi dige ya Hnini ya<br />

Jä’itho pa ndi mprebeni ne ndi thäki hinda t’utsa ne<br />

da mats’i ya t’ulo hmunt ’ujä’i, nä’ä bi thogi ar jeya<br />

1982. Nuna ar dängo t’o t’e pa da thuxunjut’i ne<br />

pa da mfeni ‘bui xingu ya ‘na’ño ‘mui ya jä’itho mbo<br />

ja nxoge ar ximhai, ‘nehe t’ot’e pa da t’unguts’edi ar<br />

mfats’i gatho ya ximhai pa da thäki ya hñäki pets’i ya<br />

jä’itho dige ya za ya jä’i, nä’ä bi thets’igihu ar nte, ar<br />

t’uti, ar nzaki ne pa da hnumansu ár ‘muise ne yá ‘mui.<br />

Es importante mencionar que aunque, oficialmente,<br />

el porcentaje de la población indígena es bajo en<br />

comparación con la población total, la mayoría de<br />

los mexicanos son de origen indígena, como resultado<br />

del mestizaje que ocurrió con los españoles después<br />

de la conquista de México. De los 2456 municipios<br />

que hay en nuestro país, en el 99% hay presencia de<br />

población indígena.<br />

El 9 de agosto, a nível mundial, se celebra el Día<br />

Internacional de los Pueblos Indígenas, proclamado<br />

por la Organización de las Naciones Unidas el 23<br />

de diciembre de 1994, para conmemorar la primera<br />

reunión del Grupo de Trabajo sobre Poblaciones Indígenas<br />

de la Subcomisión de Prevención de Discriminaciones<br />

y Protección de las Minorías, ocurrida en 1982.<br />

El objetivo de esta celebración es valorar y reconocer<br />

la diversidad cultural de las poblaciones indígenas<br />

del mundo, así como fortalecer la cooperación internacional<br />

para la solución de problemas que enfrentan los<br />

pueblos indígenas en cuanto a sus derechos humanos,<br />

medio ambiente, desarrollo, educación y salud, respetando<br />

plenamente su identidad y cultura.<br />

17

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!