11.01.2013 Views

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

LEA IBILBIDEA SENDERO DEL LEA

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

TURISMO BULEGOAK - OFICINAS DE TURISMO<br />

LEKEITIO<br />

Independentziaren enparantza, z/g<br />

Tel.: 946 844 017 Faxa: 946 844 167<br />

turismo@lekeitio.com<br />

ONDARROA<br />

Erribera, 9<br />

Tel./fax: 946 831 951<br />

turismobulegoa@ondarroakoudala.net<br />

Lea<br />

Ibarra<br />

<strong>LEA</strong> <strong>IBILBIDEA</strong><br />

<strong>SENDERO</strong> <strong>DEL</strong> <strong>LEA</strong><br />

SOS Deiak.........................................112<br />

Ertzaintza / Policía............................. 946 832 700<br />

Suhiltzaileak / Bomberos................... 946 167 168<br />

Gurutze Gorria / Cruz Roja................ 946 831 929<br />

Bizkaibús.......................................... 902 222 265<br />

PESA................................................ 902 101 210<br />

Euskotren......................................... 902 543 210<br />

Lea ibaia laburra da. Laburra bezain bizia. Oiz mendiaren ipar isurialdean, Munitibarren, jaiotzen<br />

da bere emaria. Inguru hauetan eratu ziren gizakien lehen bizileku egonkorrak. Ordutik 1.000<br />

urte baino gehiago igaro dira. Aulesti, Gizaburuaga eta Amoroto gurutzatu ondoren, beste muturrean,<br />

Mendexan, Learen bokalean, erromatarren garaitik honainoko jardueraren aztarna arkeologikoak<br />

daude, deskubritzeko zain… Baina Lea Ibarraren urrezko aroa XVI eta XVIII. mendeak<br />

izan ziren. Bertoko ingenio hidraulikoak, burdinolen produkzioa, ontziolak eta itsas-nabigazioa<br />

Europako abangoardia izan ziren. Ibilbide honetan, urarekin batera, historiaz beteriko inguru ezezagun<br />

eta baketsu aurkitu eta gozatzeko aukera paregabea izango duzu.<br />

Interes puntu nabarmenak:<br />

1. MARIERROTA (Mendexa). 1555ean eraikitako mareaerrota, errekako errotak ordezkatu ahal<br />

izateko lehorte sasoietan. Marearen gorabeherekin urjauzia sorrarazten zen bertan, errota mugitzeko.<br />

2. BENGO<strong>LEA</strong> BURDINOLA (Gizaburuga). Bizkaiko burdinola garrantzitsuena izan zen. Garai<br />

hartan, Europa osorako burdinazko manufakturatuen hornitzaile nagusia Bizkaia zen, beste euskal<br />

lurraldeekin batera. XVIII. mendearen lehen erdian mundu osoko burdinola garrantzitsuena<br />

izan zen.<br />

3. BENGO<strong>LEA</strong> DORREA. PEDRO BERNARDO VILLARREAL DE BERRIZ (Gizaburuga). Lea Ibarraren<br />

eboluzioan giltzarria izan den pertsonaia. XVIII. mendea da ilustrazioaren hasiera. Industrializazioaren<br />

lehen haziak erein zituen Villarrealek. Nobleziako kide izan arren, gorteko kontuak<br />

baino nahiago izan zuen munduaren pultsua jarraitu. Euskal Herriaren aurrerapen teknologiko<br />

eta ekonomikoarengan eragin nabarmena izan zuen.<br />

4. BENGOLA XIV (Munitibar). Bizkaian dokumentatu den burdinola zaharrenetakoa egon zen<br />

hemen, XIV. mendetik. Bertan, iragana etorkizunarekin lotuz, Energia Berriztagarrien Parkea<br />

eraikitzen ari da; modu didaktikoan energia hidraulikoa, eolikoa eta fotoboltaikoa agertuko dira,<br />

instalazio erakusgarrien bidez.<br />

El río Lea es corto pero intenso, sus aguas comienzan a fluir altas, en la vertiente norte del macizo<br />

del monte Oiz en Munitibar. Este lugar vio nacer los primeros asentamientos humanos estables<br />

de nuestro territorio. Son ya más de 1.000 años los que han pasado. Tras recorrer Aulesti,<br />

Gizaburuaga y Amoroto, en el otro extremo, Mendexa, en la desembocadura, también encontramos<br />

restos arqueológicos y noticias de su rica actividad desde tiempos de los romanos… Pero<br />

sin duda fueron el siglo XVI y el XVIII los que marcaron el esplendor y la riqueza de la comarca.<br />

Los ingenios hidráulicos, la producción ferrona, los astilleros y la marinería fueron vanguardia<br />

europea. En este recorrido, junto con el agua, tendrá una oportunidad inigualable para conocer<br />

y gozar de parajes sosegados y desconocidos llenos de historia.<br />

Puntos de interés:<br />

1. MARIERROTA (Mendexa). Molino de mareas construído en 1.555 para suplir a los fluviales en<br />

momentos de sequía. Su fundamento, provocar salto de agua con el ciclo mareal.<br />

2. FERRERÍA DE BENGO<strong>LEA</strong> (Gizaburuga). La ferrería más importante de Bizkaia. Bizkaia junto<br />

con el resto de los territorios vascos fue en esa época el principal suministrador de manufacturados<br />

ferrones de Europa… Siendo ésta la más importante del mundo en la primera mitad del<br />

s. XVIII.<br />

3. CASA TORRE DE BENGO<strong>LEA</strong>. PEDRO BERNARDO VILLARREAL DE BERRIZ (Gizaburuga).<br />

Personaje clave en la evolución del valle del Lea. Es el s. XVIII, el inicio de la Ilustración. Villarreal<br />

sembró las primeras semillas de la Industrialización. A pesar de pertenecer a la nobleza, estuvo<br />

más atento al mundo que a la corte, contribuyendo e influyendo al avance tecnológico y económico<br />

de todo el País Vasco.<br />

4. BENGOLA XIV (Munitibar). En este solar ocupado desde el s. XIV por una de las ferrerías<br />

documentada más antiguas de Bizkaia, se está construyendo un ambicioso Parque de Energías<br />

Renovables que representará didácticamente producciones eólicas, solares e hidráulicas, con<br />

instalaciones de muestra.


San Salvador<br />

erreño<br />

Kanponamendi<br />

505 m.<br />

Kanpona<br />

506 m.<br />

Santiago Apostol<br />

Totorika<br />

Munitibar<br />

Munitibar-Arbatzegi-Gerrikaitz<br />

Bilbao<br />

Gernika<br />

Aulesti<br />

San Lorenzo<br />

Otsandategigana<br />

Elbitzuaga<br />

450 m.<br />

Miñarria<br />

457 m.<br />

Gerrikaitz<br />

Lea<br />

San Miguel<br />

Mendazoa Elexalde<br />

Santiago<br />

Urriola<br />

Zubero<br />

Ziortza-Goierria<br />

Ispaster<br />

Zeinka-Zearregi<br />

Bolibar<br />

Kortazar<br />

Artika (Zatika)<br />

Santa Eufemia<br />

Aulesti<br />

Urregarai<br />

Meabe<br />

500<br />

Erdotza<br />

400<br />

“Kareaga”<br />

300<br />

Santa Katalina<br />

Talaia<br />

200 m.<br />

Gardata-Artika<br />

Lekeitio<br />

H<br />

Aita Piel<br />

Markina-Xemein<br />

Altzaa<br />

San Juan<br />

Garraitz<br />

Santikurutz Barainka San Martin<br />

Solarte-Gallete<br />

Magdalena<br />

Kurtziaga-Arropain<br />

Santa Luzia<br />

Likoa<br />

P<br />

Paguko mendia<br />

190 m.<br />

Soloaran<br />

Leagi<br />

Mendexa<br />

Arterreta<br />

300 m.<br />

“Leagitorre” Zelaia<br />

Amoroto<br />

Ugaran<br />

Lea<br />

Iturreta<br />

P<br />

GR Bidezidorra<br />

Lehentasuneko errepidea<br />

Sendero GR<br />

Carretera preferente<br />

Galarregi<br />

Lariz<br />

“Errotabarri”<br />

598 m. Umendinagusi<br />

575 m. Ardatza<br />

Lea<br />

500 m. Gizaburuaga “Larizoleta”<br />

“Bolua” Erkiaga<br />

Okamika<br />

Oibar<br />

“Erezaerrota”<br />

Airomendi<br />

Aingeru Guardakoa<br />

543 m.<br />

Oñiztarra<br />

“Bengolea”<br />

Elexalde<br />

573 m.<br />

Kapelatxueta “Bengolatorre”<br />

500 m.<br />

Amoroto<br />

Santa Barbara<br />

Laxier<br />

Zaldigana Eskualdeko errepidea Carretera comarcal<br />

270 m.<br />

Siñoitz<br />

Tokiko errepidea Carretera local<br />

293 m.<br />

Baserri errepidea Carretera rural<br />

Autobus geltokia Parada de Bus<br />

Ondarroa Elexpurua<br />

Markina-Xemein<br />

KurutzeganaIkuspegi<br />

panoramikoa Vista panorámica<br />

Eliza Iglesia<br />

Torrezarratu<br />

Baseliza<br />

Goimen-<br />

Oruetagana<br />

Asterrika Urkiagamendi<br />

Ermita<br />

Altxamonte<br />

181 m.<br />

Dorretxea Casa Torre Urkamendi<br />

San Lorentzo<br />

Kurubio<br />

Goiko- Iturria Fuente<br />

Antig<br />

Hondartza Playa<br />

Andr<br />

Merelludi Kalamendi<br />

Hotela H Hotel<br />

Zabalamendi<br />

Ikaragirre<br />

Pentsioa Andra Maria P Pensión<br />

“Aranzibia”<br />

Illunzar<br />

727 m.<br />

San Anton<br />

San Antolin<br />

Nekazalturismoa<br />

Landetxea<br />

Agroturismo<br />

Casas Rurales<br />

Narea<br />

San Vicente Martir<br />

“Angizerrota”<br />

Lea<br />

Odiaga<br />

Otamendia<br />

“Errotatxu”<br />

333 m.<br />

Arranomendi<br />

325 m.<br />

Mokogana<br />

Bengolea-Gizaburuaga<br />

Aterpetxea Albergue<br />

Gorozika<br />

Santa KurtzeInformazioa<br />

i Información<br />

San Juan 0-100Magdalena<br />

0-100<br />

Berriatua<br />

100-200 100-200<br />

200-300 Txindurri 200-300<br />

Olabemendi<br />

“Andonegi”<br />

300-400 300-400<br />

400-500 400-500<br />

Tonto<br />

San Pablo<br />

San Juan<br />

Aulesti<br />

“Angizolea”<br />

Goierri<br />

Santutxu<br />

Ituiñomendi<br />

“Plazatorre”<br />

500-600 500-600<br />

Santa Rosa<br />

600-700 600-700<br />

Amallosur Magdalena<br />

700-800 700-800<br />

Legarmendi<br />

Madalengana<br />

800-900 800-900<br />

Kaltzakortagain<br />

Ibarrola<br />

San Lorentzo<br />

Urberuaga<br />

Artibai<br />

San Juan<br />

900-1000 900-1000<br />

Arrikurutz<br />

Santa Magdalena<br />

Malats Bedart-<br />

Urkamendi<br />

441 m.<br />

San Juan<br />

Motrollo<br />

592 m.<br />

Erragaiztiburu<br />

506 m.<br />

Santaluziburua<br />

Munitibar<br />

Anglis<br />

395 m.<br />

Ogella<br />

“Aranatorre”<br />

San Martin<br />

Lekoiz<br />

Arnaotegi<br />

Otoio<br />

375 m.<br />

(Metrotan)<br />

Artibai<br />

200<br />

100<br />

Zubia<br />

Zapola<br />

San Cosme eta“Ugartetorre”<br />

Txantela<br />

San Damian Iraupena gitxi gorabehera 8 h. 20’ Horario aproximado<br />

Andra Maria<br />

Ez<br />

Bai<br />

Oleta<br />

i<br />

Isuntza<br />

Lumentza<br />

120 m.<br />

Lea<br />

Bizkaiko Golkoa<br />

“Torrezarra”<br />

Karraspio<br />

H H<br />

“Torrebidarte”<br />

“Arismenditorre”<br />

“Munibe”<br />

“Barroeta”<br />

Urko<br />

“Ansotegi”<br />

Gizaburuaga<br />

Urko<br />

Artibai<br />

Urkieta<br />

Akarregi<br />

Aulesti<br />

Muskarregi<br />

M E<br />

Oreguntza<br />

Km 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Etxebarria<br />

(Kilometraia)<br />

17 18 19<br />

Markizburu<br />

I<br />

H<br />

Astorregi<br />

20<br />

Artibai<br />

Munitibar<br />

Gorostola-<br />

Otxaor<br />

Aristiandipuntea<br />

Gorosta<br />

21 22 23

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!