abcefdghiQuelquespiècesd’acastillageetobjetsdelaviequotidienneprovenantdusitesous-marindeLaNatière:a.seau(hauteur:25cm);b.tonne<strong>le</strong>tàpoudre(hauteur:34cm);c.bidon(hauteur:23cm);d.doub<strong>le</strong>poulieavecestope(longueur:35cm);e.formeàchaussure(longueur:22cm);f.poulieavecréa(diamètre:20cm);g.alène(longueur:15cm);h.balaidebrindil<strong>le</strong>scerclédenoisetier(longueur40cm);i.cabillot(longueur:31cm).33
SAINT-QUAY-PORTRIEUX(Côtes-d’Armor)BrosseenboisXVIII e sièc<strong>le</strong>Interlocuteur:Jeanne-YvonneSimon-Hamel,muséed’Artetd’Histoire,Saint-BrieucLabrosseenboisdécouvertesur<strong>le</strong>sitedesPoulinsàSaint-Quay-Portrieuxen2002aétérestituéeaumuséedeSaint-Brieucaprèsl’achèvementdestravauxdelyophilisationetderestauration.SAINT-YRIEIX-LA-PERCHE(Haute-Vienne)LesFouillouxBoisd’étayaged’unemined’orÉpoquegauloiseInterlocuteurs:MartineFabioux,servicerégionaldel’archéologie,DRAC Limousin; Béatrice Cauuet, unité toulousained’<strong>Arc</strong>héologieetd’Histoire,CNRS.Élémentdeboisaged’uneminegauloiseavantrestauration.Destinésaufuturmuséedel’OrdelacommunautédecommunesduPaysdeSaint-Yrieix,desboisdemine,sé<strong>le</strong>ctionnéspar<strong>le</strong>sarchéologues,ontétéconfiéspourtraitementdeconsolidationàARC-Nucléarten1995.Avanttraitement,deuxgrandsensemb<strong>le</strong>ssedégageaient:<strong>le</strong>sboisencorehumideset<strong>le</strong>sboisasséchés.Sitousdeuxétaientcaractérisésparunétattrèsdégradédumatériau,<strong>le</strong>sboisasséchésprésentaient,enplus,desaltérationsdirectementliéesauséchagenoncontrôléinsituouaucoursdustockageaprèslafouil<strong>le</strong>:fentesdedessiccationtrèsmarquées,pertesdecohésion,pertes de matière, effondrements cellulaires,développementfongiquecaractérisé.Destestsmicrobiologiquesont,d’ail<strong>le</strong>urs,misenévidence la présence d’une moisissure appeléePaecilomycesvariotii,particulièrementcolonisante.El<strong>le</strong>sedéveloppesurtoutsurdesboishumidesconfinésetproduitdesrésidusdecou<strong>le</strong>urjaune,trèsdiscernab<strong>le</strong>sdesselsminérauxarséniésdéjàprésentsensurface.Cetteinfestationaétéjugulée,dèslaréceptiondesobjetsàl’atelier,parexpositionaurayonnementgamma.Cesboisnonnettoyésavaientconservéensurfaceunetrèsimportantecouchedesédiments.Leursurfaceétaitdoncextrêmementfragiliséeetincrustéedebouequi,enséchant,aaccentué<strong>le</strong>scontraintesmécaniquesco-existantes.Ladiversitédel’étatdeconservationdesdifférentespiècesaconduit,dansunpremiertemps,àregrouper<strong>le</strong>sobjetsparcatégoried’altérationetparétatd’avancementduséchage,puis,dansunsecondtemps,àadapteraumieuxlaméthodedetraitementetderestauration.Ainsiavons-nousréparti<strong>le</strong>sobjetsentroiscatégories:-<strong>le</strong>shumides,quiontététraitésparimprégnationdepolyéthylèneglycolà20puis35%suivied’unelyophilisation;34