You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Eleo</strong><br />
u l-<br />
<strong>Pjaneta</strong> Bab<strong>il</strong><br />
Malta UNESCO Youth Association
<strong>Eleo</strong><br />
u l-<br />
<strong>Pjaneta</strong> Bab<strong>il</strong><br />
Ibbażat fuq id-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem
Drittijiet kollha miżmuma 2013, Malta UNESCO Youth Association<br />
u l-Uffiċċju tal-Kummissarju għat-Tfal<br />
Ippubblikat minn Progress Press<br />
Triq l-Intornjatur, Qasam Industrijali,<br />
Mrieħel, B’Kara. BKR3000 – Malta<br />
L-ewwel edizzjoni bl-Ingliż: 2011<br />
Kitba ta’ Sarah Suda, Christianne Caruana, Ph<strong>il</strong>ip Caruana, Alexander Thenner<br />
Tpinġija ta’ Nicole Diacono<br />
L-ewwel edizzjoni b<strong>il</strong>-Malti: 2013<br />
Inizjattiva u Finanzjament tal-Uffiċċju tal-Kummissarju għat-Tfal<br />
Traduzzjoni ta’ Trevor Zahra<br />
Jekk tkun tixtieq tagħmel traduzzjoni ta’ dan <strong>il</strong>-ktieb f’lingwa oħra, aħna nkunu kuntenti li<br />
nipprovduk bir-riżorsi u l-assistenza neċessarja.<br />
Għal dan <strong>il</strong>-għan ikkuntatja l<strong>il</strong>l-Malta UNESCO Youth Association fuq info@muya.info.
Dan <strong>il</strong>-ktieb huwa ddedikat l<strong>il</strong> uliedna, Aaliyah u Rosaleen<br />
u lit-tfal kollha, bit-tama li jikbru f’dinja aktar paċifika.
Nota tal-awturi<br />
Dan <strong>il</strong>-ktieb huwa bbażat fuq id-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem, li<br />
ġiet introdotta m<strong>il</strong>l-Assemblea Ġenerali tal-Ġnus Magħquda fl-10 ta’ Diċembru<br />
1948. Din id-Dikjarazzjoni ġiet adottata wara lid-dinja għaddiet m<strong>il</strong>l-ħerba tat-Tieni<br />
Gwerra Dinjija. Wara traġedja hekk kbira li damet sejra għal ħafna snin u li laqtet<br />
m<strong>il</strong>juni ta’ nies madwar id-dinja kollha, <strong>il</strong>-mexxejja ta’ ħafna pajjiżi qablu li ħaġa<br />
bħal din m’għandha terġa’ sseħħ qatt. Flimkien huma fasslu d-Dikjarazzjoni<br />
Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem, li hija r-regola fundamentali li tiggarantixxi<br />
d-drittijiet bażiċi ta’ kull persuna. Huma lkoll iffirmaw din id-Dikjarazzjoni u<br />
wiegħdu li, l-popli ta’ pajjiżhom jiġu mħarsa skont l-artikli ta’ din id-Dikjarazzjoni.<br />
Għalkemm id-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem, <strong>il</strong>ha magħna għal<br />
aktar minn sittin sena, jekk nagħtu daqqa t’għajn madwarna malajr nintebħu li<br />
mhux dejjem qed tiġi osservatha, kemm m<strong>il</strong>l-popli kif ukoll m<strong>il</strong>l-pajjiżi.<br />
F’dan <strong>il</strong>-ktieb għandna l-istorja ta’ <strong>Eleo</strong>, tifel ċkejken li jgħix f<strong>il</strong>-pjaneta ideali ta’ Bab<strong>il</strong>,<br />
fejn in-nies irnexxielhom jgħixu f<strong>il</strong>-paċi flimkien għal ħafna snin. Iżda<br />
sfortunatament <strong>il</strong>-pjaneta għandna problemi oħra u flimkien ma’ <strong>Eleo</strong> u n-nannu<br />
Baabi aħna nsiru nafu kif qed jgħixu fuq din <strong>il</strong>-pjaneta u x’qed jagħmlu l-Bab<strong>il</strong>jani<br />
biex jegħlbu l-isfidi li jiffaċċjaw.<br />
Sarah, Christianne, Ph<strong>il</strong>ip u Alex<br />
Malta UNESCO Youth Association<br />
Novembru 2011
Sebħet ġurnata xemxija fuq <strong>il</strong>-pjaneta Bab<strong>il</strong>. Din kienet pjaneta<br />
tonda, tonda li fuqha kienu jgħixu l-Bab<strong>il</strong>jani, kif ukoll<br />
<strong>il</strong>-Puntini u l-Qtajrini. Dawn kienu nies minn pjaneti oħra. Iżda<br />
lkoll kienu jgħixu flimkien bħal aħwa.<br />
Iċ-ċkejken <strong>Eleo</strong> daħal jiġri fid-dar ta’ nannuh. “Nannu Baabi,”<br />
qallu kollu eċitat, “smajthom jgħidu li l-pjaneta sabiħa tagħna<br />
se taħbat mal-pjaneta tal-Puntini u tinfaqa’ b<strong>il</strong>-ponot tagħhom.”<br />
In-nannu Baabi tbissimlu u talbu jpoġġi b<strong>il</strong>-qiegħda. “Iva <strong>Eleo</strong>,<br />
hekk hu,” qallu. “Imma m’għandekx għax tħabbel rasek. Bi<br />
ħsiebna nerġgħu nibagħtu l<strong>il</strong> xi Bab<strong>il</strong>jan fl-ispazju biex isib<strong>il</strong>na<br />
pjaneta ġdida fejn inkun nistgħu ngħixu f<strong>il</strong>-paċi lkoll flimkien...<br />
l-istess kif qegħdin hawnhekk.”<br />
“U għalhekk <strong>il</strong>lum nixtieq ngħidlek xi żewġ sigrieti,”<br />
komplielu nannuh. “L-aħħar darba li konna qed nibnu pjaneta<br />
ġdida, kienu bagħtu l<strong>il</strong>i fl-ispazju. Kont sibt pjaneta blu tassew<br />
sabiħa u minnha ġibt ktieb li fih ir-regoli ta’ kif ngħixu ħajja<br />
ferrieħa. Ejja <strong>Eleo</strong>, imxi mmorru passiġġata ħa ngħidlek<br />
kollox.”<br />
1
Wara xi ħames minuti mixi, <strong>Eleo</strong> u n-nannu għaddew minn<br />
quddiem nursery. Mit-tieqa lemħu ners qed tieħu ħsieb ħafna<br />
trabi. Fosthom kien hemm ħafna trabi Bab<strong>il</strong>jani ta’ lewn<br />
differenti. Magħhom kien hemm tarbija Qtajrina li kienet qed<br />
tibki kemm tiflaħ. <strong>Eleo</strong> lemaħ ukoll Bablini ċkejknin qed<br />
j<strong>il</strong>agħbu ma’ Puntini żgħar. Kienu qed j<strong>il</strong>agħbu fuq tapit kbir u<br />
l-Puntini kienu qed joqogħdu attenti ħafna li ma jweġġgħux<br />
l<strong>il</strong>l-Bablini b<strong>il</strong>-ponot tagħhom.<br />
“Ħares <strong>Eleo</strong>,” qallu n-nannu Baabi, “f<strong>il</strong>-pjaneta tagħna Bab<strong>il</strong>,<br />
jitwieldu kuljum ħafna Bablini. “Iva, nann,” wieġbu <strong>Eleo</strong>,<br />
“imma għaliex aħna daqstant differenti?”<br />
In-nannu ħa gost b<strong>il</strong>-mistoqsija ta’ <strong>Eleo</strong> u qallu: “Tassew... aħna<br />
lkoll nitwieldu differenti minn xulxin, imma aħna lkoll l-istess<br />
u dejjem lesti ngħinu l<strong>il</strong> xulxin bħala<br />
fam<strong>il</strong>ja waħda. Ħares sewwa<br />
madwarek.”<br />
2
In-nannu mexxa l<strong>il</strong> <strong>Eleo</strong> lejn <strong>il</strong>-pjazza fejn kien hemm wieqaf<br />
l-arblu ta’ Mejju. Dan kienu għamluh apposta għall-festa<br />
tal-pjaneta Bab<strong>il</strong>. In-nannu Baabi u <strong>Eleo</strong> ħadu gost jaraw<br />
l<strong>il</strong>l-Bablini jiżfnu u jduru madwar l-arblu. Il-Bablini għandhom<br />
ġ<strong>il</strong>da ta’ kulur differenti u għalkemm <strong>il</strong>koll jissejħu Bablini<br />
mhumiex kollha Bab<strong>il</strong>jani. Ilkoll kellhom f’idejhom żigarella<br />
kkulurita li kienu qed jimmaljawha mal-arblu waqt li jaqbżu u<br />
jduru tond mdwaru. “Ħares lejn dawk <strong>il</strong>-Bablini,” qallu<br />
n-nannu, “<strong>il</strong>koll differenti imma qed j<strong>il</strong>agħbu u jieħdu gost<br />
flimkien. Għalhekk Bab<strong>il</strong> hija pjaneta m<strong>il</strong>l-isbaħ.”<br />
“Mela għalhekk qatt ma kont tgħajjat miegħi meta noħroġ<br />
n<strong>il</strong>għab ma’ Bablini differenti minni,” wieġbu <strong>Eleo</strong>. U minnufih<br />
<strong>Eleo</strong> fehem li meta t<strong>il</strong>għab ma’ tfal differenti minnek, <strong>il</strong>-logħba<br />
ssir isbaħ. U l-ħajja tinħass aktar interessanti.<br />
3
Komplew jimxu u wara ftit <strong>Eleo</strong> u Baabi waslu f<strong>il</strong>-park <strong>il</strong>-kbir.<br />
Hemmhekk lemħu grupp ta’ Bablini qed itajru ħafna tajr<br />
ikkulurit. Ilkoll kienu qed jgħinu l<strong>il</strong> xulxin, avolja mhux <strong>il</strong>koll<br />
kienu tfal Bab<strong>il</strong>jani. Magħhom kien hemm j<strong>il</strong>agħbu tfal Puntini<br />
u tfal Qtajrini. Ilkoll kienu qed jgħinu l<strong>il</strong> xulxin biex it-tajr<br />
tagħhom jitla’ kollu jittajjar fl-istess għoli. <strong>Eleo</strong> beda jitbissem<br />
b<strong>il</strong>-qalb meta ra dik id-dehra sabiħa. “Xi ġmiel, nann!” beda<br />
jgħid <strong>Eleo</strong>. “Min jaf x’gost toqgħod ittajjar it-tajr!”<br />
“Hekk hu <strong>Eleo</strong>,” qallu nannuh. “Imma żomm f’moħħok li aktar<br />
nieħdu gost meta ngħinu l<strong>il</strong> xulxin. B’hekk it-tajr mhux biss<br />
ikun jista’ jtir kollu fl-istess għoli,<br />
imma jirnexx<strong>il</strong>u jitla’ ’l fuq<br />
wisq aktar minn hekk.”<br />
4
In-nannu Baabi ddeċieda li jaqsmu l-park u jimxu minn taħt<br />
is-siġar. <strong>Eleo</strong> u n-nannu għaddew minn ħdejn grupp ta’<br />
Bab<strong>il</strong>jani qed jippreparaw għal barbikju.<br />
Kull wieħed minnhom kien qed jagħmel xi ħaġa differenti.<br />
Tnejn kienu qed isajru waqt li l-oħrajn kienu qed inaddfu u<br />
jlestu l-mejda. “Mmm, x’riħa tfuħ!” qal <strong>Eleo</strong>. “Mank nistgħu<br />
nieklu magħhom!” In-nannu Baabi wkoll ħassu jiftaħ l-aptit u<br />
għalhekk qal l<strong>il</strong> <strong>Eleo</strong> li setgħu faċ<strong>il</strong>ment jingħaqdu magħhom,<br />
basta jagħtu sehemhom huma wkoll. Jiġifieri minbarra li jieklu,<br />
huma riedu jgħinuhom jippreparaw u jnaddfu kollox wara<br />
l-ikel. F<strong>il</strong>-pjaneta ta’ Bab<strong>il</strong> kulħadd kien jeħtieġ jagħti sehmu.<br />
<strong>Eleo</strong> qabel miegħu u n-nannu resaq lejn <strong>il</strong>-grupp.<br />
“Kif intom, ħbieb?” qal<strong>il</strong>hom. “Nistgħu ningħaqdu<br />
magħkom?” “Mela le,” wieġbu wieħed minnhom. “Ersqu ’l<br />
hawn ħa tagħtuna daqqa t’id.”<br />
5
Wara li spiċċaw m<strong>il</strong>l-ikel, kulħadd beda jnaddaf <strong>il</strong>-platt tiegħu u<br />
l-post fejn kien b<strong>il</strong>-qiegħda. Waqt li Bablinu ċkejken kien qed<br />
inaddaf <strong>il</strong>-platt tiegħu, xi skart waqagħlu barra m<strong>il</strong>-landa.<br />
Ommu xejn ma ħadet gost b’dan u sejħitlu ħdejha.<br />
“Sabiħ, naf li dan kien daqxejn ta’ żball,” qaltlu ommu, “imma<br />
darba oħra oqgħod aktar attent. Mur iġbru u ixħtu f<strong>il</strong>-landa.”<br />
“Qed tara <strong>Eleo</strong>,” qallu nannuh, “tassew li dak it-tifel għamel<br />
żball, imma anki meta niżbaljaw, qatt ma niġu kkastigati<br />
bl-addoċċ.”<br />
Wara li spiċċaw mit-tindif, in-nannu qal l<strong>il</strong> <strong>Eleo</strong> li kien<br />
jaqbl<strong>il</strong>hom ikomplu jimxu għax kien għad fadal ħafna x’jaraw!<br />
6
In-nannu Baabi u <strong>Eleo</strong> mxew sa ma waslu fit-tarf tal-park u<br />
sabu ruħhom f’salib it-toroq. Dak kien post traffikuż ħafna, tant<br />
li kien hemm pulizija qed tiggwida l-karozzi, ir-roti u<br />
l<strong>il</strong>l-pubbliku.<br />
“Nannu, dik <strong>il</strong>-pulizija x’inhi tagħmel?” staqsa <strong>Eleo</strong>. “Dik qed<br />
tikkontrolla t-traffiku,” beda jispjegalu nannuh. “B’hekk<br />
kulħadd ikollu moħħu mistrieħ.”<br />
“U għalfejn għandha dak <strong>il</strong>-ktieb f<strong>il</strong>-but?”<br />
“Dak huwa l-ktieb tar-regolamenti li jeħtieġ isegwi kull<br />
Bab<strong>il</strong>jan,” kompla n-nannu Baabi. “Dawn ir-regoli jgħinuna<br />
ngħixu flimkien f<strong>il</strong>-paċi!”<br />
7
<strong>Eleo</strong> u n-nannu Baabi qasmu t-triq b<strong>il</strong>-galbu u komplew jimxu<br />
sa ma waslu f<strong>il</strong>-grawnd fejn kienet qed tintlagħab logħba<br />
speċjali.<br />
“Ara nannu... qed j<strong>il</strong>agħbu l-ballun-dadu,” beda jgħajjat <strong>Eleo</strong>.<br />
“Ħares ftit,” qallu Baabi. “Ir-referee jeħtieġ li jkun fair maż-żewġ<br />
timijiet. “U allura x’għandu jagħmel ir-referee meta l-fans jibdew<br />
jgħajtu?” staqsa <strong>Eleo</strong>.<br />
“Ir-referee m’għandu qatt jinfluwenza ruħu m<strong>il</strong>l-għajjat<br />
tal-fans,” wieġbu n-nannu, “imma dejjem għandu japplika<br />
l-istess regoli għal kulħadd.”<br />
8
<strong>Eleo</strong> u n-nannu issa waslu quddiem <strong>il</strong>-Qorti. Dan kien bini kbir<br />
kollu trasparenti sabiex kull min jgħaddi minn barra jkun jista’<br />
jara x’qed isir ġewwa. “Nann, x’inhu għaddej hemm ġew bħal<br />
issa?” “Xi Bab<strong>il</strong>jani qed jitolbu li d-drittijiet tagħhom jiġu<br />
mħarsa,” qallu n-nannu Baabi. “Hemm żewġ avukati, wieħed<br />
biex jiddefendi naħa waħda u l-ieħor in-naħa l-oħra.”<br />
“L-Imħallef jisma’ sewwa ż-żewġ naħat,” kompla n-nannu, “u<br />
wara jiddeċiedi min ikun <strong>il</strong>-ħati u x’kastig għandu jingħata.<br />
Dan jeħtieġ isir quddiem kulħadd. Sa ma jaslu għad-deċiżjoni,<br />
dak li jkun issuspettat li wettaq xi ħaġa ħażina, jista’ jinżamm<br />
f’post apposta fejn ma jkunx ħieles.”<br />
“Allura anki l<strong>il</strong>i jistgħu jressquni quddiem l-Imħallef?” staqsa<br />
<strong>Eleo</strong>. “Jekk ma tiksirx ir-regolamenti ta’ Babli, la qatt titressaq<br />
quddiem l-Imħallef u lanqas tkun ikkastigat. Jekk tgħix ħajja<br />
tajba m’għandekx għalfejn tħabbel rasek.”<br />
9
“Issa qed nifhem kollox,” tbissem <strong>Eleo</strong> waqt li reġa’ qabad id<br />
nannuh u komplew triqithom. Wara ftit, jaraw omm ta’ Qtajrinu<br />
ċkejken qed iċċanfar l<strong>il</strong> binha għax dehr<strong>il</strong>ha li għamel xi ħaġa<br />
ħażina.<br />
“Le Ma, naċċertak li m’għam<strong>il</strong>t xejn ħażin,” beda jibki ċ-ċkejken.<br />
Ommu kkalmat u bdiet tipprova tirraġuna ma’ binha.<br />
“Qed tara <strong>Eleo</strong>,” beda jgħidlu n-nannu Baabi. “Kulħadd jitqies li<br />
huwa innoċenti sakemm jinġiebu provi li juru li jkun tassew<br />
għamel xi ħaġa ħażina.”<br />
U <strong>Eleo</strong> fehem din ukoll.<br />
10
F’din <strong>il</strong>-passiġġata tagħhom <strong>Eleo</strong> u n-nannu waslu fi triq<br />
mimlija kollha djar sbieħ fuq kull naħa. Xi wħud kellhom<br />
it-twieqi u l-bibien miftuħin. Oħrajn kellhom <strong>il</strong>-purtieri<br />
mġerrija u avviż imwaħħal magħhom b<strong>il</strong>-kelma: “Tittawlux!”<br />
“Ħares <strong>Eleo</strong>,” qallu n-nannu Baabi, “ħadd mhu qed jittawwal<br />
minn bejn <strong>il</strong>-purtieri. Ilkoll jista’ jkollna l-post speċjali tagħna<br />
fejn ħadd ma jkun jista‘ joqgħod jittawl<strong>il</strong>na. Din tissejjaħ<br />
privatezza. F’Bab<strong>il</strong> aħna nemmnu li kulħadd għandu jkollu<br />
l-post privat tiegħu fejn ma jdejqu ħadd.” <strong>Eleo</strong> beda jitbissem.<br />
“Allura kamarti nista’ nqisha bħala l-post privat tiegħi, hux<br />
hekk?” “Hekk hu, <strong>Eleo</strong>!”<br />
11
Fit-tarf tat-triq kien hemm fam<strong>il</strong>ja li kienet qed tippakkja xi<br />
affarijiet f<strong>il</strong>-karozza tagħha. Mal-karozza kellhom miktub li<br />
kienu sejrin vaganza ħdejn <strong>il</strong>-baħar<br />
In-nannu u <strong>Eleo</strong> waqfu jħarsu lejhom. “Dawk <strong>il</strong>-Puntini sejrin<br />
iqattgħu l-vaganza tagħhom f<strong>il</strong>-Bajja Ramlija ta’ Bab<strong>il</strong>,” qallu<br />
n-nannu. “X’aktarx jgħaddu s-sajf kollu f’dak <strong>il</strong>-post. Aħna<br />
wkoll daqt nagħmlu bħalhom.<br />
F’din l-art tagħna, aħna lkoll nitħallew nivvjaġġaw b<strong>il</strong>-libertà<br />
kollha u mmorru fejn nixtiequ.”<br />
12
<strong>Eleo</strong> u n-nannu Baabi ġibdu lejn iċ-ċentru tal-Belt. F’daqqa<br />
waħda ltaqgħu ma’ żewġ Qtajrini li kienu ħbieb tan-nannu.<br />
Waqfu jifirħu b’xulxin u tgħidx kemm ħadu gost jitkellmu.<br />
“Dawk <strong>il</strong>-Qtajrini huma Chrissy u Alex,” qal in-nannu l<strong>il</strong> <strong>Eleo</strong><br />
meta ħbiebu komplew triqithom. “Mindu ġew jgħixu f’Bab<strong>il</strong><br />
jinsabu kuntenti ħafna għax f<strong>il</strong>-pjaneta tagħhom Sħabella ma<br />
kinux qed jiġu ttrattati sewwa.” <strong>Eleo</strong> ħa gost ukoll li Chrissy u<br />
Alex issa kienu qed jgħixu ħajja ferħana.<br />
13
Malli waslu preċiżament fiċ-ċentru tal-Belt, <strong>Eleo</strong> u n-nannu<br />
ftakru li dakinhar kien hemm <strong>il</strong>-festival <strong>il</strong>-kbir ta’ Bab<strong>il</strong>.<br />
Il-pjazza u t-triqat kienu maħnuqin bin-nies. Il-Bab<strong>il</strong>jani,<br />
<strong>il</strong>-Puntini u Qtajrini kienu qed jagħmlu parata kbira, <strong>il</strong>koll<br />
ikantaw flimkien u jxejru ħafna bnadar f’idejhom.<br />
“Xi ġmiel nann!” waqaf jiskanta <strong>Eleo</strong>. “Kemm jidhru sbieħ<br />
dawk <strong>il</strong>-bnadar kull kulur!”<br />
“Iva <strong>Eleo</strong>,” qallu n-nannu Baabi, “f’Bab<strong>il</strong> anki l-Puntini u<br />
l-Qtajrini jistgħu jsiru ċittadini tal-pjaneta sabiħa tagħna.”<br />
14
Wara ftit, j<strong>il</strong>mħu karozza tat-tieġ bl-għarajjes ferħanin. <strong>Eleo</strong><br />
waqaf ixejr<strong>il</strong>hom u jċapċap. “Ara nann, dik it-tfajla Bab<strong>il</strong>jana<br />
għadha kemm iżżewġet ġuvni Puntin. Kemm jidhru kuntenti!”<br />
In-nannu Baabi beda jxejr<strong>il</strong>hom ukoll. “Iva <strong>Eleo</strong>, f’Bab<strong>il</strong><br />
kulħadd jista’ jiżżewweġ l<strong>il</strong> min irid; anki jekk ikun xi ħadd<br />
minn pjaneta oħra.”<br />
“Allura jien ukoll inkun nista’ niżżewweġ?” staqsa <strong>Eleo</strong>.<br />
“Dażgur,” infexx jidħak in-nannu. “Imma għal issa għadek<br />
żgħir wisq. Trid tistenna sa ma jkun <strong>il</strong>-waqt!”<br />
15
Min-naħa l-oħra tat-triq j<strong>il</strong>mħu Bablinu ġej lejhom fuq ir-rota.<br />
“Ħares nann,” beda jgħajjat <strong>Eleo</strong>, “dak <strong>il</strong>-Bablinu għandu rota<br />
preċiżament bħal tiegħi. Ħsibtu ħadhieli!”<br />
“Għalkemm ir-rota tiegħu hija bħal tiegħek,” qallu nannuh, “ma<br />
jfissirx li hija tiegħek tassew!”<br />
In-nannu Baabi kompla jgħidlu li f’Bab<strong>il</strong> kulħadd għandu<br />
affarijiet differenti. Iżda biex jakkwistawhom, in-nies ikollhom<br />
jew jixtruhom jew xi ħadd jagħtihomlhom bħala rigal.<br />
“Mid-dehra, dak <strong>il</strong>-Bablinu jħobb ir-rota daqsi,” qal <strong>Eleo</strong>.<br />
16
<strong>Eleo</strong> beda jegħja xi ftit, imma tant kien qed jieħu gost b’dak<br />
kollu li kienu qed jaraw li ma tax kas tal-għejja. Ġo pjazza<br />
ċkejkna lemħu predikatur qed ikellem folla nies minn fuq<br />
daqsxejn ta’ palk.<br />
“Nannu dawk x’qegħdin jagħmlu?” staqsa <strong>Eleo</strong>.<br />
“Dak <strong>il</strong>-predikatur qed jaqsam it-twemmin tiegħu mal-oħrajn,”<br />
wieġbu n-nannu. “B’dan kollu, n-nies li qed jisimgħuh huma<br />
ħielsa biex jemmnu dak li jħossuh jgħodd għalihom.”<br />
17
<strong>Eleo</strong> u n-nannu Baabi ħallew l<strong>il</strong>l-predikatur mal-folla tiegħu u<br />
kisru lejn <strong>il</strong>-lemin. Hekk kif daħlu fi triq ġdida, j<strong>il</strong>mħu grupp ta’<br />
sewwieqa tal-muturi resqin lejhom. Dawn kienu l-membri<br />
tal-Klabb Bab<strong>il</strong>jan tal-Muturi.<br />
“Xi ġmiel ta’ muturi!” stagħġeb <strong>Eleo</strong>. “Nixtieq nidħol f’dan<br />
<strong>il</strong>-klabb meta nikber.”<br />
“Dażgur <strong>Eleo</strong>,” qallu n-nannu. “Inti liberu li tidħol f’liema<br />
klabb jew grupp tixtieq.”<br />
18
Waqt li kienu mixjin <strong>Eleo</strong> waqaf iħares lejn tliet powsters li ra<br />
mal-ħajt. “L-Oranġjo Bnin, Il-Vjola Super, L-Isfar<br />
bħall-Banana”, beda jaqra <strong>Eleo</strong>. “Dawn xi jkunu, nannu?”<br />
staqsa t-tifel. “F’Bab<strong>il</strong> dalwaqt se jkollna l-Elezzjoni Ġenerali,”<br />
beda jispjegalu n-nannu Baabi, “U dawk tal-powsters jixtiequ<br />
jkun rappreżentanti tal-poplu f<strong>il</strong>-parlament. Xogħolhom ikun li<br />
jaraw x’għandhom jagħmlu biex <strong>il</strong>-ħajja tagħna tkun dejjem<br />
aħjar.”<br />
“Forsi xi darba jien ukoll għad inkun f<strong>il</strong>-parlament,” tbissem<br />
<strong>Eleo</strong>. “Mela le,” wieġeb nannuh. “Kulħadd jista’ jipprova.”<br />
19
Meta <strong>Eleo</strong> u n-nannu Baabi waslu fit-tarf tat-triq, sabu ruħhom<br />
quddiem shopping mall kbir. Kien hemm ħafna Bab<strong>il</strong>jani, Puntini<br />
u Qtajrini qed jixtru, j<strong>il</strong>għabu, jistennew biex jidħlu t-teatru jew<br />
jieħdu kikkra kafè. Xi Bab<strong>il</strong>jani kienu wkoll qed jaħdmu.<br />
“Ħares <strong>Eleo</strong>,” qabeż jgħidlu n-nannu, “kulħadd jidher kuntent<br />
għax kull min jgħix f’Bab<strong>il</strong> jiġi nkoraġġit biex j<strong>il</strong>ħaq fejn jixtieq.<br />
Kulħadd qed jiddeverti... min permezz tal-logħob u min<br />
permezz tat-teatru. Id-divertiment ukoll jgħinna nkunu dak li<br />
aħna.”<br />
20
<strong>Eleo</strong> u nannuh imxew tul ix-shopping mall kollu u ħarġu<br />
m<strong>il</strong>l-bieb ta’ wara. Hekk kif ħarġu minn hemm ġew sabu<br />
ruħhom fis-suq. Kien hemm ħafna posti u bejjiegħa differenti.<br />
Kien hemm Lucy <strong>il</strong>-mastrudaxxa li kienet qed taħdem<br />
is-siġġijiet biex tbigħhom. Kien hemm ukoll Markus li jbigħ<br />
<strong>il</strong>-makeup waqt li l-bejjiegħa l-oħra kienu lkoll medhijin fuq<br />
xogħolhom.<br />
“F’Bab<strong>il</strong> kulħadd jista’ jagħżel liema xogħol irid,” qal n-nannu<br />
Baabi. “B’hekk kulħadd ikollu biżżejjed flus biex jieħu ħsieb<br />
<strong>il</strong>-fam<strong>il</strong>ja tiegħu.”<br />
21
Wara li daru dawra sewwa mas-suq, <strong>Eleo</strong> u n-nannu rħewlha<br />
lejn <strong>il</strong>-Luna Park. Hemmhekk kien hemm ħafna fam<strong>il</strong>ji qed<br />
jiddevertu. <strong>Eleo</strong> waqaf iħares lejn <strong>il</strong>-karusell. “Ara <strong>Eleo</strong>,” qallu<br />
n-nannu, “f’Bab<strong>il</strong> <strong>il</strong>koll għandna ħin liberu biżżejjed biex<br />
nagħmlu dak li jkollna aptit u b’hekk niddevertu u nistrieħu.<br />
Bejn <strong>il</strong>-ġranet tax-xogħol ikollna wkoll <strong>il</strong>-ġranet liberi.<br />
Il-mistrieħ huwa importanti ħafna.”<br />
“F<strong>il</strong>-ħin liberu tagħna nistgħu mmorru sal-Bajja biex noqogħdu<br />
ngħumu u n<strong>il</strong>agħbu?" staqsa <strong>Eleo</strong>. “Dażgur li mmorru!”<br />
22
<strong>Eleo</strong> u n-nannu Baabi għaddew minn fuq <strong>il</strong>-pont li kien jaqsam<br />
ix-xmara. Minn hemm fuq setgħu jaraw ħafna djar max-xatt<br />
tax-xmara. “Nann, naħseb li minn hawnhekk nistgħu naraw<br />
<strong>il</strong>-Belt kollha,” qabeż jgħid <strong>Eleo</strong>. “Hekk hu,” wieġbu n-nannu,<br />
“Għandna djar differenti għax aħna lkoll differenti. Imma ma<br />
jimpurtax, għax lkoll ninsabu siguri u kuntenti. Kull meta<br />
jkollna bżonn l-għajnuna, insibuha malajr.”<br />
“Tiftakarhom dawk <strong>il</strong>-Bablini li rajna fin-nursery u f<strong>il</strong>-Luna<br />
Park?” kompla jgħidlu nannuh. “Dawk jingħataw attenzjoni<br />
speċjali għax f’idejhom jinsab <strong>il</strong>-futur ta’ Bab<strong>il</strong>.”<br />
23
Max-xatt tax-xmara kien hemm ukoll l-iskola. Waqt li kienu<br />
għaddejjin minn ħdejha, <strong>Eleo</strong> u n-nannu lemħu ħafna Bablini<br />
b<strong>il</strong>-basktijiet f’idejhom, jiġru lejn <strong>il</strong>-bieb ewlieni.<br />
In-nannu beda jfiehem l<strong>il</strong> <strong>Eleo</strong> li kulħadd għandu d-dritt li<br />
jitgħallem. B’hekk niżv<strong>il</strong>uppaw it-talenti tagħna u nitgħallmu<br />
kif għandna ngħixu mal-oħrajn.<br />
“Għalhekk aħna nieħdu gost nitgħallmu,” żied in-nannu.<br />
“Iġri nibda mmur l-iskola jien ukoll,” qabeż jgħid <strong>Eleo</strong>.<br />
24
Baqgħu mixjin ma’ xatt ix-xmara sa ma waslu fi pjazza kbira<br />
fejn kuljum kienu jinġabru ħafna artisti tat-triq. <strong>Eleo</strong> u n-nannu<br />
tgħidx kemm ħadu gost josservaw <strong>il</strong>-pitturi, <strong>il</strong>-mużiċisti, <strong>il</strong>-buffi<br />
u l-kantanti... <strong>il</strong>koll jesponu t-talenti tagħhom. “Kemm għandna<br />
artisti bravi!” qal <strong>Eleo</strong>. “Nista’ nitlobhom ipinġuni?”<br />
“Il-poplu ta’ Bab<strong>il</strong> għandu ħafna u ħafna talenti,” qallu<br />
n-nannu. L-artisti tagħna jorganizzaw diversi wirjiet, kunċerti u<br />
drammi. B’hekk ħajjitna tkun isbaħ u aktar interessanti. U dawn<br />
l-artisti jistħoqq<strong>il</strong>hom jitħallsu ta’ xogħolhom. Poġġi b<strong>il</strong>qiegħda<br />
hawnhekk <strong>Eleo</strong>, ħalli ngħid l<strong>il</strong> dak l-artist ipinġik.”<br />
25
Issa n-nannu Baabi beda jegħja ġmielu u għalhekk iddeċidew li<br />
jit<strong>il</strong>għu fuq tal-linja. Waqt li kienu t<strong>il</strong>għin, lemħu ġuvnott<br />
Bab<strong>il</strong>jan qed jgħin l<strong>il</strong> wieħed xwejjaħ jitla’ fuq <strong>il</strong>-karozza.<br />
<strong>Eleo</strong> ħa gost meta ra dan, u qal l<strong>il</strong> nannuh, “Veru ġent<strong>il</strong>i dak<br />
<strong>il</strong>-ġuvni!”<br />
“Iva,” wieġbu n-nannu Baabi, “<strong>il</strong>koll għandna nieħdu ħsieb<br />
xulxin. Jekk nirrispettaw l<strong>il</strong> xulxin u nosservaw ir-regolamenti,<br />
<strong>il</strong>-ħajja tkun wisq aktar faċli.”<br />
26
Hekk kif waslu qrib id-dar tagħhom u niżlu m<strong>il</strong>l-karozza, <strong>Eleo</strong><br />
j<strong>il</strong>maħ vettura spazjali wieqfa f<strong>il</strong>-ġnien tan-nannu.<br />
“F<strong>il</strong>-pjaneta tagħna għandna regolamenti tassew tajba,” qal<br />
<strong>Eleo</strong>. “Nittama li nsibu pjaneta oħra li fiha nkunu nistgħu<br />
ngħixu flimkien f<strong>il</strong>-paċi bħalma qegħdin issa.”<br />
“Tinkwetax ibni,” wieġbu n-nannu. “Ibqa’ ċert li hemm ħafna<br />
pjaneti oħra lesti j<strong>il</strong>qgħuna. Il-vettura spazjal lesta biex titlaq.<br />
Ejja, <strong>Eleo</strong>, ħa ngħinek tlesti kull m’għandek bżonn għall-vjaġġ.<br />
Hawn għandek dak <strong>il</strong>-ktieb li semmejtlek. Żgur li se tiġi<br />
bżonnu.”<br />
27
United Nations International Nursery School:<br />
Dawn it-tfal qed jiċċelebraw <strong>il</strong>-Jum tad-Drittijiet tal-Bniedem.<br />
It-tfal tal-United Nations International Nursery School qed iħarsu lejn powster<br />
tad-Dikjarazzjoni Universali tad-Drittijiet tal-Bniedem, li fl-10 ta’ Diċembru 1950<br />
kienet għalqet sentejn.<br />
Ritratt: UN
Dan <strong>il</strong>-ktieb sar b<strong>il</strong>-kollaborazzjoni ta’ ħafna mħuħ kreattivi. L-idea twieldet waqt kors ta’<br />
taħriġ iffinanzjat m<strong>il</strong>l-Youth in Acton Programme tal-Kummissjoni Ewropea, msejjaħ Rightly<br />
Yours and Rightly Mine. Dan huwa kors ta’ taħriġ fuq id-drittijiet u d-dmirijiet tal-bniedem<br />
f’Ewropa multi-kulturali, li kien organizzat m<strong>il</strong>l-Malta UNESCO Youth Association u sar<br />
f’Malta f’Ġunju 2008. Għalih attendew diversi parteċipanti m<strong>il</strong>l-Italja, Spanja, Malta,<br />
l-Estonja, ir-Rumanija, <strong>il</strong>-Bulgarija, is-Slovenja, l-Iżvezja, <strong>il</strong>-Greċja u l-Olanda.<br />
Il-parteċipanti kienu:<br />
Joanna Bonnici & Caroline Grech – Malta<br />
Olga Rodionova & Rostislav Tshikalski – Estonia<br />
Fabio Cerrito & Giorgio Sinapi – Italy<br />
Marina Albuquerque Maranhao & Fabio Santos – Spain<br />
Popi Nalpantiodou & Athanasios Tzoganis – Greece<br />
Marieke Van Der Linden & Ayla Van Kessel – Netherlands<br />
Ivanina Stoyanova - Bulgaria<br />
Jasmina Mohorko & Sebastijan Starc – Slovenia<br />
Soren Berglund & Mats Grambon – Sweden<br />
Dimitrie Anatoli Postovei – Romania<br />
Minn dan <strong>il</strong>-kors ħarġet l-idea ta’ ktieb għat-tfal u l-Malta UNESCO Youth Association bdiet<br />
taħdem fuqu minnufih.
Kollaboraturi:<br />
Alexander Thenner<br />
Annette Vella<br />
Audrey Spiteri<br />
Birgit Oidram<br />
Chantal Sciberras<br />
Christianne Caruana<br />
CJ Saliba<br />
Daniel Mifsud<br />
Desiree D’Amato<br />
Dorianne Formosa<br />
Elysia Cam<strong>il</strong>leri<br />
Joanna Bonnici<br />
Julian Portelli<br />
Krista Bonnici<br />
Marie Louise Vella<br />
Ph<strong>il</strong>ip Caruana<br />
Sarah Cassar<br />
Sarah Suda<br />
Estonian UNESCO Youth Association, Estonia: Julia Barsukova, Olga Rodionova, Deniss<br />
Jershov; Youth Centre of Dravinja Valley, Slovenia: Aleš Kurnik, Jasmina Mohorko, Anja<br />
Žibert; Initsiativa Regional Youth Counc<strong>il</strong>, Bulgaria: Rosen Dimov.<br />
Konsulenti: Dr Gorg Mallia - Universita’ ta’ Malta, Sur Chris Grupetta - Merlin Library,<br />
Sur Anson D. Aqu<strong>il</strong>ina, Sinj. Krista Bonnici
Dan <strong>il</strong>-ktieb kien parzjalment iffinanzjat m<strong>il</strong>l-European Youth Foundation fi<br />
ħdan <strong>il</strong>-Kuns<strong>il</strong>l tal-Ewropa f<strong>il</strong>-kategorija B li tissapportja materjal stampat u<br />
awdjo-viżiv.<br />
Ħajr speċjali l<strong>il</strong> Athanasios “Sakis” Krezios (Kids in Action) li kienu għajn ta’ ispirazzjoni u li<br />
tawna informazzjoni m<strong>il</strong>l-aktar utli dwar l-użu ta’ dan <strong>il</strong>-fond.
Skopri aktar fuq dan <strong>il</strong>-proġett
Fuq <strong>il</strong>-pjaneta Bab<strong>il</strong> in-nies qed jgħixu ferħanin,<br />
f<strong>il</strong>-paċi u f’armonija sħiħa ma’ xulxin. <strong>Eleo</strong> jmur<br />
għand nannuh bit-tama li jikseb ċerti tweġibiet, iżda<br />
ma jdumx ma jintebaħ li huwa ntgħażel għal missjoni<br />
speċjali. Imma qabel ma jitlaq, nannuh jeħtieġ li<br />
jagħtih tagħrif prezzjuż li se jservih tal-akbar<br />
għajnuna matul <strong>il</strong>-vjaġġ.