01.03.2013 Views

samcxe-javaxeTis mxare pasporti

samcxe-javaxeTis mxare pasporti

samcxe-javaxeTis mxare pasporti

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong><br />

(axalcixis, adigenis, aspinZis, axalqalaqis, borjomis, ninowmindis administraciul-teritoriuli erTeulebi)<br />

<strong>pasporti</strong><br />

2007 weli


Sinaarsi:<br />

gverdi<br />

1 mxaris zogadi daxasiaTeba 3<br />

2 xelisufleba 7<br />

3 mosaxleoba da dasaqmeba 8<br />

4 ganaTleba 9<br />

5 istoriuli Zeglebi. kulturis obieqtebi 12<br />

6 mxaris ekonomika 16<br />

6.1 mxaris biujeti 19<br />

6.2 mrewveloba 21<br />

6.3 soflis meurneoba 24<br />

6.4 satransporto sistema 30<br />

6.5 kavSirgabmuloba 31<br />

6.6 eqsporti 32<br />

6.7 safinanso-sakredito dawesebulebebi 32<br />

7 mineraluri da rekreaciuli resursi 33<br />

8 mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba 44<br />

9 mxaris sainvesticio potenciali 47<br />

2


teritoriis farTobi – 6,4 aTasi kv. km.<br />

administraciuli centri – qalaqi axalcixe<br />

1. mxaris zogadi daxasiaTeba<br />

manZili administraciul centrsa da Tbiliss Soris – 207 km.<br />

klimati – <strong>mxare</strong> ori reliefur-klimaturi zonisagan Sedgeba: samcxisa – zomierad mSrali,<br />

subtropikuli mTianeTis klimatiT, mcire Tovliani zamTriTa da Tbili, xangrZlivi zafxuliT.<br />

<strong>javaxeTis</strong> zonaSi gabatonebulia zomierad mSrali hava civi zamTriT da xangrZlivi, grili<br />

zafxuliT.<br />

naleqebis raodenoba <strong>mxare</strong>Si uTanabrodaa ganawilebuli rogorc drois, ise sivrcis mixedviT.<br />

saSualo wliuri raodenobis minimumi _ 498 mm. (xerTvisTan), maqsimumi ki 1822 mm. arsianis qedis<br />

Txemze (goderZis uReltexilTan 2025 m-ze zRvis donidan). naleqebis mniSvnelovani nawili myari<br />

saxiT modis, qmnis Tovlis safars, romlis simaRle da xangrZlivoba meryevia. magaliTad,<br />

axalcixeSi Tovlis saSualo simaRle 18 sm-ia, xangrZlivoba ki 63 dRe. Sesabamisad 24 da 101 _<br />

bakuriansa da cxrawyaroSi _ 98 da 191; xolo 3000 metrze maRali mwvervalebi wlis umetes dros<br />

TovliTaa dafaruli.<br />

<strong>mxare</strong>s aRmosavleTis mxridan esazRvreba dmanisisa da walkis raionebi, dasavleTis mxridan<br />

aWaris avtonomiuri respublika, CrdiloeTis mxridan Coxatauris, vanis, baRdaTis, xaragaulis,<br />

xaSuris, qarelisa da goris raionebi, xolo samxreTis sazRvari emTxveva saqarTvelo-TurqeTisa da<br />

saqarTvelo-somxeTis saxelmwifo sazRvrebs.<br />

3


wylis ZiriTadi atreriebi: wylis mTavari arteria md. mtkvaria, romelic am <strong>mxare</strong>Si miedineba<br />

daaxloebiT 170 km-ze. igi tipuri mTis mdinarea, romlis wliuri saSualo xarji wm-Si 95 kub.m-s<br />

aRwevs (md. dviris SesarTavTan). mtkvris mravalricxovani Senakadebidan mTavaria focxovi,<br />

qvabliani (marcxnidan) da faravani (marjvnidan).<br />

focxovi (sigrZe 70 km, auzis farTobi _ 1840 kv.km.) Tavisi SenakadebiT jayis wyliT,<br />

qvablianiTa da ocxeTi (abasTumnis wyliT) awarmoebs samcxis teritoriis didi nawilis drenirebas.<br />

isini tipuri mTis mdinareebia, miedinebian ZiriTadad viwro xeobaSi, axasiaTebT vardna da swrafi<br />

dineba.<br />

faravani <strong>javaxeTis</strong> zeganis mTavari mdinarea (amitomac mas <strong>javaxeTis</strong> mtkvarsac uwodeben). igi<br />

sigrZiT 81 km, auzis farTobi _ 2280 kv.km-s udris. misi Senakadebia: buRaSenis, kulikamis, baraleTis<br />

wyali da sxva.<br />

mdinareTa sazrdooba Sereulia: <strong>samcxe</strong>Si _ TovliT sazrdooba 37%-s Warbobs, miwisqveSa<br />

sazrdooba 32%-s, xolo wvimiT 31%-s. rac Seexeba javaxeTs, aq marto miwisqveSa sazrdooba 60%-ze<br />

metia.<br />

saaTia.<br />

samxreT saqarTvelos mdinareebis saerTo energetikuli simZlavre daaxloebiT 400 aTas kvt-<br />

<strong>javaxeTis</strong> zegani tbebis siuxviT xasiaTdeba. aq 80-mde didi da patara tbaa. arsebuli<br />

mravalricxovani tbebidan mxolod 8 aWarbebs Tavisi farTobiT (TiToeuli) 1-dan 40 kv.km-s. yvelaze<br />

didi tbaa faravani. igi abul samsarisa da <strong>javaxeTis</strong> qedebs Soris mdebare qvabulSia moqceuli,<br />

4


omlis sarke zRvis donidan 2075,5 metris simaRlezea, misi sigrZe 9,5 km-mde aRwevs, sigane ki 6 km-s,<br />

sarkis farTobi 37 kv.km udris, siRrme 3,8 metrs.<br />

<strong>javaxeTis</strong> platos Crdili nawilSi arsebuli tbebidan mTavaria vulkanur-teqtonikuri<br />

warmoSobis daxSuli tba tabawyuri. igi zRvis donidan 1990,6 metr simaRleze mdebareobs. tbis<br />

sarkis farTobi 14,5 kv.km-s udris, auzis farTobi ki 75 kv.km-s aRemateba. siRrme 33 metrs aRwevs da<br />

mxaris uRrmes tbad iTvleba.<br />

mosaxleobis ricxovnoba 1/01/2006w – 208888.<br />

maT Soris: qalaqis _ 67642; soflis – 141246.<br />

mosaxleobis simWidrove 1/01/2006w. – 1 kv.km-ze _ 32 kaci.<br />

mosaxleobis mTliani raodenobidan:<br />

sul dasaqmebulia _ 110,4 aT. kaci;<br />

m.S. dasaqmebulia ekonomikaSi – 35,3 aT. kaci;<br />

umuSevarTa ricxovnoba – 15,1 aT. kaci.<br />

mosaxleobis eTnikuri Semadgenloba:<br />

qarTveli – 42 % (87733 kaci);<br />

somexi – 56,4 % (117812 kaci);<br />

rusi – 0,7 % (1462 kaci);<br />

berZeni – 0,2 % (417 kaci);<br />

osi – 0,4 % (835 kaci);<br />

sxva – 0,3 % (629 kaci).<br />

5


mosaxleobis ricxovnoba msxvil dasaxlebebSi:<br />

qalaqi axalcixe _ 20635 kaci;<br />

qalaqi vale _ 2850 kaci;<br />

qalaqi axalqalaqi – 9830 kaci;<br />

qalaqi borjomi _ 14400 kaci;<br />

qalaqi ninowminda _ 6072 kaci;<br />

daba aspinZa _ 3325 kaci;<br />

daba adigeni _ 1071 kaci;<br />

daba abasTumani _ 2000 kaci;<br />

daba bakuriani _ 2668 kaci;<br />

daba waRveri _ 1923 kaci;<br />

daba axaldaba _ 2377 kaci.<br />

mosaxleobis raodenoba <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si<br />

raioni weli<br />

6<br />

mosaxleoba<br />

sul qalaqi sofeli<br />

1 2 3 4 5<br />

adigeni 2006 20858 3071 17787<br />

aspinZa 2006 13095 3325 9770<br />

cxrili 1


axalqalaqi 2006 61358 9889 51469<br />

axalcixe 2006 46431 23652 22779<br />

borjomi 2006 32643 21368 11275<br />

ninowminda 2006 34503 6337 28166<br />

<strong>samcxe</strong>-javaxeTi 2006 208888 67642 141246<br />

2. xelisufleba<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> regionSi aRmasrulebel xelisuflebas ganaxorcielebs saqarTvelos<br />

prezidentis saxelmwifo rwmunebuli. misi funqciebia uzrunvelyos regionSi sazogadoebrivi<br />

wesrigis dacvis koordinacia, resursebis mobilizeba, administraciul-teritoriuli erTeulebis<br />

socialur-ekonomikuri ganviTarebis programebis SemuSavebisa da ganxorcielebis organizeba,<br />

investiciebis mozidvisa da reformebis ganxorcielebis xelSewyoba, adamianis uflebebis dacva da<br />

sxva.<br />

<strong>mxare</strong>Si adgilobrivi TviTmmarTveloba xorcieldeba warmomadgenlobiTi (sakrebulo) da<br />

aRmasrulebeli (gamgeoba, meria) organoebis mier Semdegi administraciul-teritoriuli<br />

erTeulebis (municipalitetebi) mixedviT:<br />

adigeni – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />

aspinZa – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />

7


axalqalaqi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />

axalcixe – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />

borjomi – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba);<br />

ninowminda – warmomadgenlobiTi (sakrebulo), aRmasrulebeli (gamgeoba).<br />

3. mosaxleoba da dasaqmeba<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si SromiTi resursebi 125,5 aTas kacs Seadgens, rac mosaxleobis 60%-s<br />

udris. aqedan dausaqmebelTa raodenoba daaxloebiT 15,1 aTasi, anu samuSao Zalis 12%-ia. ekonomikis<br />

dargSi dasaqmebulia 35,3 aTasi kaci, anu dasaqmebulTa saerTo raodenobis 34%.<br />

dasaqmebulTa ricxvSi didi xvedriTi wili uWiravT TviTdasaqmebulebs (59 %), es aris<br />

ZiriTadad soflis mosaxleoba, visac aqvs 1 ha an meti miwis farTobi.<br />

saSualo xelfasi:<br />

saSualo xelfasi saxelmwifo seqtorSi aSS dolarze gaangariSebiT 130 aSS dolars Seadgens,<br />

kerZo seqtorSi _ 110 aSS dolars.<br />

saSualo wliuri Semosavali erT sul mosaxleze gaangariSebiT eqspertuli gaTvlebis<br />

Tanaxmad daaxloebiT 1420 dolars Seadgens.<br />

8


4. ganaTleba da kultura<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si funqcionirebs umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebi:<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis axalcixis filiali (amJamad axalcixis institusi);<br />

Tbilisis saxelmwifo universitetis <strong>javaxeTis</strong> filiali (amJamad axalqalaqis umaRlesi<br />

saganmanaTleblo dawesebuleba _ koleji);<br />

goris saxelmwifo universitetis borjomis filiali;<br />

borjomis damoukidebeli universiteti `Tori~.<br />

umaRlesi saswavleblebSi studenTa raodenobis dinamika 2003-2006 wlebSi<br />

# saswavleblis dasaxeleba<br />

studentTa<br />

raodenoba<br />

2003-2004 2004-2005 2005-2006 2006-2007<br />

pedagogTa<br />

raodenoba<br />

1 Tsu axalcixis filiali 2558 257 2486 183 2343 162 2363 148 gaiara<br />

2 Tsu <strong>javaxeTis</strong> (axalqalaqis) filiali 138 41 147 44 27 46 65 39 ver gaiara<br />

3<br />

4<br />

goris saxelmwifo universitetis borjomis<br />

filiali<br />

384 81 217 55 259 45 167 14 ver gaiara<br />

borjomis damoukidebeli universiteti<br />

`Tori~<br />

191 38 70 16 87 18 80 18 ver gaiara<br />

sul: 3271 417 2920 298 2716 217 2675 219<br />

9<br />

studentTa<br />

raodenoba<br />

pedagogTa<br />

raodenoba<br />

studentTa<br />

raodenoba<br />

pedagogTa<br />

raodenoba<br />

studentTa<br />

raodenoba<br />

pedagogTa<br />

raodenoba<br />

akreditacia


ekonomikaSi dasaqmebulTa Soris umaRlesi ganaTleba aqvs 11,2 aTas kacs, profesiuli – 5,3<br />

aTas kacs, xolo sruli zogadi ganaTleba – 18,8 aTas kacs.<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili<br />

10<br />

cxrili 2<br />

# raioni skolamdeli dawyebiTi sabazo 9 wliani sruli zogadi<br />

1 adigeni 7 _ 8 17<br />

2 aspinZa 2 _ 7 12<br />

3 axalqalaqi 4 _ 16 51<br />

4 axalcixe 9 _ 9 28<br />

5 borjomi 14 _ 5 16<br />

6 ninowminda 1 (kerZo) _ 9 29<br />

# municipalitetis dasaxeleba<br />

sul 37 _ 54 153<br />

profteqnikuri saswavleblebi<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

2003 w 2004- 2005 w. 2006 w<br />

maswavl.<br />

raodenoba<br />

1 adigeni _ _ _ _ _ _ _ _<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavl.<br />

raodenoba<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavl.<br />

raodenoba<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavl.<br />

raodenoba


2 aspinZa _ _ _ _ _ _ _ _<br />

3 axalqalaqi 40 13 40 13 40 13 40 13<br />

4 axalcixe 119 28 101 26 114 22 107 23<br />

vale 33 8 60 8 58 7 68 8<br />

5 borjomis 91 18 76 24 67 14 12 12<br />

6 ninowmindis 40 9 40 9 40 9 40 10<br />

<strong>samcxe</strong>-javaxeTi 323 76 317 80 319 65 315 66<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si saswavlo-aRmzrdelobiT dawesebulebaTa raodenoba da profili skolebi<br />

#<br />

municipalitetebis<br />

dasaxeleba<br />

skolebis<br />

raodenoba<br />

2003 2004 2005 2006<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavlebelTa<br />

raodenoba<br />

skolebis<br />

raodenoba<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

1 adigeni 27 3441 483 25 3449 517 25 3293 530 25 3192 542<br />

2 aspinZa 22 2317 368 22 2314 387 19 2151 404 19 2107 400<br />

3 axalqalaqi 67 10248 1388 68 9613 1405 68 9386 1955 67 9015 1386<br />

4 axalcixe 37 7568 765 38 7555 787 38 7377 839 37 7414 978<br />

5 borjomi 21 4732 575 21 4632 579 21 4628 614 21 4557 615<br />

6 ninowminda 38 3606 803 39 5256 811 38 51078 791 38 5056 899<br />

sul 212 31912 4382 213 32819 4486 209 31942 5133 207 31341 4820<br />

11<br />

maswavlebelTa<br />

raodenoba<br />

skolebis<br />

raodenoba<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavlebelTa<br />

raodenoba<br />

skolebis<br />

raodenoba<br />

moswavleTa<br />

raodenoba<br />

maswavlebelTa<br />

raodenoba


adigenis municipaliteti<br />

zarzmis monasteri (XI s);<br />

5. istoriuli da arqiteqturuli Zeglebi<br />

abasTumnis sasaxle, abanoebi, eklesia (XIX s);<br />

Wules monasteri (XIV s);<br />

udis eklesia (XVs);<br />

oqros,zanavis, afieTis, Tamaris cixeebi (ganviT. Sua sauk.) da sxva.<br />

axalcixis municipaliteti<br />

awyuris, slesis, Tiselis, oxeris cixeebi (ganviT.Sua sauk.);<br />

axalcixe-rabaTis ubani-eklesia, cixe-koSki, eklesia;<br />

medrese, meCeTi, galavani;<br />

safaris samonastro kompleqsi (XII-XIV ss.);<br />

sayuneTis eklesia (XV s) da sxva.<br />

aspinZis municipaliteti<br />

varZia cixe-qalaqi (XII s);<br />

xerTvisis cixis kompleqsi (X-XI ss.);<br />

vanis qvabebi (ganviT.Sua sauk.);<br />

zeda varZiis eklesia (X-XI ss);<br />

12


Tmogvis cixe-naqalaqari (X-XI ss);<br />

zeda Tmogvis eklesia stela, gamoqvabulTa kompleqsi (adr. Sua sauk.);<br />

xvildiSis eklesia (VIII_IX ss.);<br />

koxtas cixe (ganviT. Sua sauk);<br />

Tokis, kvarSas, maWaxeTis, oboleTis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.).<br />

axalqalaqis municipaliteti<br />

abulis, abralis eklesiebi (X s);<br />

abulis cixe (Zv. welTaR. I aTaswl.);<br />

azaveTis eklesia (VII s);<br />

afniis, axalqalaqis, alastanis, xospios, koTeliis, koWios eklesiebi (X s);<br />

buzaveTis eklesia (VI s);<br />

burnaSeTis, beJanos eklesiebi (X s);<br />

samsaris saeklesio kompleqsi (VII-X ss);<br />

kumurdos gumbaTiani eklesia (X s) da sxva.<br />

ninowmindis municipaliteti<br />

yaurmis xidi (XIII s);<br />

yaurmis eklesia (XI s);<br />

saRamos, yaurmis ciklopuri cixeebi;<br />

13


fokis cixis kompleqsi (adr. Sua sauk.);<br />

yulalisis eklesia (XI s);<br />

jigraSenis eklesia (X s) da sxva.<br />

borjomis municipaliteti<br />

likanis kompleqsi (XIX-XX s);<br />

timoTesubnis monasteri (XIII s.);<br />

borjomis platos sakiris, elias, Wobisxevis eklesiebi (ganviT. Sua sauk.);<br />

salis, gogias, petres cixeebi (ganviT. Sua sauk.);<br />

gujarisxevis monasteri (ganviT. Sua sauk.);<br />

koSkebi, qvajvarebi, xidebi (adr. Sua sauk.) da sxva.<br />

mesxeTis saxelmwifo Teatri (q. axalcixe);<br />

axalcixis da borjomis Tojinebis Teatrebi.<br />

Teatrebi<br />

muzeumebi<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> istoriuli muzeumi (q. axalcixe);<br />

14


orjomis eTnografiuli muzeumi;<br />

aspinZis <strong>mxare</strong>Tmcodneobis muzeumi.<br />

samxatvro skolebi<br />

axalcixis, axalqalaqis, borjomis samxatvro skolebi.<br />

(respublikuri festivalebis laureatebi)<br />

folkloruli koleqtivebi<br />

axalcixis simRerisa da cekvis ansambli `mesxeTi~;<br />

axalcixis #1 skolis cekvis ansambli;<br />

axalcixis samejliso cekvebis studia;<br />

aspinZis vaJTa simReris gundi `wunda~;<br />

axalcixis kulturis saxlis simReris ansambli `axalcixe~;<br />

adigenis kulturis saxlis simRerisa da cekvis ansambli;<br />

axalqalaqis cekvis ansambli;<br />

ninowmindis simRerisa da cekvis ansambli;<br />

borjomis momReral vaJTa gundi;<br />

15


sxva RirsSesaniSnaobebi<br />

kurorti abasTumani, observatoria, gogirdis abanoebi;<br />

kurorti borjomi;<br />

bakuriani (samTo-saTxilamuro sportis saxeobebi, saerTaSoriso donis sastumroebis qseli);<br />

aspinZis gogirdis abanoebi;<br />

borjom-xaragaulis nacionaluri parki;<br />

<strong>javaxeTis</strong> nacionaluri parki (tbebi);<br />

zekarisa da goderZis uReltexilebi;<br />

uravlis xeoba;<br />

<strong>javaxeTis</strong> zegani.<br />

mxaris ekonomikis zogadi daxasiaTeba:<br />

6. <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris ekonomika<br />

mTliani regionaluri produqtis dargobrivi struqtura, ZiriTadi maprofilebeli<br />

produqciis saxeebi:<br />

1.1. soflis meurneoba – 49% (ZiriTadi produqciis saxeebi – marcvleuli, kartofili,<br />

bostneuli, xili, xorci, rZe da rZis produqtebi, kvercxi, matyli da sxva).<br />

16


1.2. mrewveloba – 14% (mineraluri da mtknari wylebi, naxSirorJangis mopoveba,<br />

eleqtroenergiis warmoeba, ualkoholo gaziani sasmelebi, puri-purfunTuSeulis nawarmi,<br />

mecxoveleobis produqciis gadamuSaveba, samSeneblo masalebi, xe-tyis gadamuSaveba).<br />

37%.<br />

1.3. mSenebloba, vaWroba, ganaTleba, jandacva, transporti, kavSirgabmuloba, turizmi da sxva –<br />

mxaris mTliani produqciis (520 mln. lari) xvedriTi wona qveynis mTlian Sida produqtebSi<br />

Seadgens 4,8 %-s; mTliani regionaluri produqti erT sul mosaxleze– 2489 lari.<br />

17


<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris ekonomikuri maCveneblebis dargobrivi<br />

struqtura<br />

49%<br />

14% 3% 4%<br />

18<br />

3%<br />

5%<br />

6%<br />

5%<br />

1%<br />

3%<br />

7%<br />

agraruli seqtori (soflis meurneoba, metyeveoba, TevzWera, nadiroba - 250 mln<br />

mrewveloba - 75 mln.<br />

Sinameurneoba - 16 mln.<br />

mSenebloba - 23 mln.<br />

vaWroba da teq. momsaxureba - 31 mln.<br />

transporti da kavSirgabmuloba - 26 mln.<br />

turizmi - 7 mln.<br />

wesrigis dacva da saxelmwifo marTva - 16 mln.<br />

ganaTleba - 36 mln.<br />

jandacva - 26 mln.<br />

momsaxurebis sxvadasxva saxeebi - 14 mln.


# Semosavlebis da<br />

6.1. mxaris biujeti<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris teritoriuli erTeulebis 2004-2007 wlebis biujeti Semosavlebisa da<br />

xarjebis<br />

muxlebi<br />

1 sagadasaxado<br />

Semosavlebi<br />

2 arasagadasaxado<br />

Semosavlebi<br />

3<br />

4<br />

5<br />

8<br />

Semosavlebi<br />

kapitaluri<br />

operaciebidan<br />

sul sakuTari<br />

Semosavlebi<br />

sax. biujetidan<br />

miRebuli<br />

finansuri daxm.<br />

(transferti)<br />

sxva<br />

Semosavlebi<br />

kanonmdeblobiT<br />

dawesebuli sxva<br />

arasagadasaxado<br />

Semosavlebidan<br />

sul<br />

Semosulobebi:<br />

sul xarjebi:<br />

maT Soris<br />

adigenis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

aspinZis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

gasavlis ZiriTadi muxlebis mixedviT<br />

2006<br />

axalqalaqis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

axalcixis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

19<br />

2005<br />

2006<br />

faqtobrivi Semosavlebi (aT. lari)<br />

borjomis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

ninowmindis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong><br />

<strong>mxare</strong><br />

519,8 227,8 322,9 378,6 313,7 378,9 864,6 652,1 715,5 2922,0 3426,4 2912,7 12702,5 10835,1 5998,7 666,0 930,0 646,5 18053,5 16385,1 10975,2<br />

34,6 349,8 201,3 59,9 167,8 332,6 59,4 79,8 65,2 248,1 498,2 1346,8 110,9 1985,8 1205,6 7,6 30,3 52,3 520,5 3111,7 3203,8<br />

2,8 13,2 11,0 4,1 25,6 297,5 58,4 10,1 98,9 23,7 158,7 189,8 527,8 167,6 1627,5 10,9 12,7 44,1 627,7 387,9 2268,8<br />

557,2 590,8 535,2 442,6 507,1 10009,0 982,4 742,0 879,6 3193,8 4083,3 4449,3 13341,2 12988,5 8831,8 684,5 973,0 742,9 19201,7 19884,7 16447,8<br />

1150,0 1269,3 367,0 1070,0 1180,0 615,0 3018,0 2886,4 737,0 1600,0 1230,5 20,0 160,0 2100,0 2224,1 600,1 8938,0 8790,3 2499,1<br />

403,2 65,3 189,7 214,7 256,6 41,0 1437,7 1861,0 392,7 802,4 624,5 2139,4 954,0 1659,7 2489,1 748,1 25,7 4556,8 4467,1 5277,6<br />

2110,4 1925,4 1091,9 1727,3 1943,7 1665,0 5438,2 5489,4 2009,3 5596,2 5938,3 6608,7 14295,2 14648,2 11480,9 3532,6 3197,1 1368,7 32699,9 33142,1 24224,5<br />

2076,4 1816,8 1022,9 1636,7 1902,7 1603,9 5332,3 5096,8 1717,0 5115,6 5841,6 6605,5 12694,4 14505,1 10528,2 3535,1 3172,9 1104,9 30390,5 32335,9 22582,4<br />

2004<br />

2005<br />

2006


1<br />

#<br />

saerTo<br />

daniSnulebis<br />

saxelmwifo<br />

momsaxureba<br />

Semosavlebisa da xarjebis<br />

muxlebi<br />

adigenis<br />

municipaliteti<br />

aspinZis<br />

municipaliteti<br />

axalqalaqis<br />

municipaliteti<br />

20<br />

axalcixis<br />

municipaliteti<br />

2007 weli (proeqti) aT. lari<br />

borjomis<br />

municipaliteti<br />

ninowmindis<br />

municipaliteti <br />

<strong>samcxe</strong>javaxeTi<br />

gegma gegma gegma gegma gegma gegma gegma<br />

1 sagadasaxado Semosavlebi 364,0 245,0 1070,0 2410,0 6577,4 480,0 11146,4<br />

2 arasagadasaxado Semosavlebi 324,0 290,0 90,0 315,0 1240,6 60,0 2319,6<br />

3 Semosavlebi kapitaluri<br />

operaciebidan<br />

5,0 7,0 200,0 100,0 300,0 41,0 653,0<br />

4 sul sakuTari Semosavlebi 693,0 542,0 1360,0 2825,0 8118,0 581,0 14119,0<br />

5 sax. biujetidan miRebuli<br />

finansuri daxm. (transferti)<br />

6 Semosavali miRebuli<br />

urTierTangariSsworebiT<br />

saxelmwifo biujetidan<br />

209,4 272,3 438,9 166,0 343,8 754,3 314,3 334,8 835,6 440,5 1124,0 822,8 723,7 1121,6 1429,5 230,0 356,1 496,1 2083,9 3552,6 4777,2<br />

2 ganaTleba 1383,7 1057,9 66,3 1002,1 979,5 81,0 4075,1 2941,3 177,0 2743,5 2634,9 206,0 1864,3 1745,8 420,1 2549,9 2044,0 21,7 13618,6 11403,4 972,1<br />

3 janmrTelobis<br />

dacva<br />

4 socialuri<br />

dacvis programa<br />

5<br />

6<br />

sabinaokomunaluri<br />

meurneoba<br />

sxva danarCeni<br />

xarjebi<br />

137,5 43,4 27,1 117,5 78,8 71,7 301,4 68,4 91,7 289,4 180,5 80,7 1279,3 1013,4 282,9 265,6 80,1 38,7 2390,7 1464,6 592,8<br />

45,5 65,2 70,8 49,9 78,3 85,2 56,0 99,6 37,5 123,6 177,8 144,2 1393,6 941,7 735,8 55,3 75,0 43,4 1723,9 1437,6 1116,9<br />

71,5 81,1 130,4 47,1 71,8 174,9 123,0 1270,3 198,5 794,5 1211,8 4581,7 5587,7 6389,7 5275,7 98,3 285,7 273,7 6722,1 9310,4 10634,9<br />

228,8 296,9 289,4 254,1 350,5 436,8 462,5 382,4 376,7 724,1 512,6 770,1 1845,8 3292,9 2384,2 336,0 332,0 231,3 3851,3 5167,3 4488,5<br />

632,0 550,0 236,0 110,0 554,0 2082,0<br />

300,0 300,0


7 wlis dasawyisisaTvis arsebuli<br />

sabiujeto naSTi<br />

8 Semosavlebi kanonmdeblobiT<br />

dawesebuli sxva arasagadasaxado<br />

Semosavlebidan<br />

77,8 60,0 252,0 900,0 228,0 1517,8<br />

sul Semosulobebi:: 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8<br />

sul xarjebi, maT Soris 1402,8 1152,0 1848,0 3235,0 9018,0 1363,0 18018,8<br />

1 saerTo daniSnulebis saxelmwifo<br />

momsaxureba<br />

599,4 475,6 894,1 636,6 1040,9 571,0 4217,6<br />

2 ganaTleba 25,0 42,3 76,0 39,8 65,0 26,0 274,1<br />

3 janmrTelobis dacva 29,3 20,0 90,0 91,0 69,0 40,0 339,3<br />

4 socialuri dacvis programa 109,0 27,0 100,0 128,1 447,5 24,0 835,6<br />

5 sabinao-komunaluri meurneoba 404,1 329,3 210,0 1671,5 5489,2 280,0 8384,1<br />

6 sxva danarCeni xarjebi 236,0 257,8 477,9 668,0 1906,4 422,0 3968,1<br />

6.2. mrewveloba<br />

mrewvelobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006 wels,<br />

misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi).<br />

# dasaxeleba<br />

21<br />

warmoebuli produqciis moculoba d.R.g._sa da<br />

aqcizis gareSe (aTasi lari)<br />

faqtiur fasebSi<br />

wlis dasawyisidan<br />

2005 2004 + -


<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mrewvelobis pr-ia 80961,2 62155,9 18805,3<br />

I el energiis warmoeba sul 1988,8 1786,4 202,4<br />

II kvebis mrewveloba sul 75151,3 57391,6 17759,7<br />

maT Soris<br />

_ xorblis gadamuSaveba 10,3 17,8 -7,5<br />

_ purisa da pufunTuSeulis warmoeba 1107,3 1369,8 -262,5<br />

_ xorcisa da xorcis produqtebis warmoeba sul 91,3 63,7 27,6<br />

_ ualkoholo sasmelebis warmoeba 59,1 42,6 16,5<br />

_ mineraluri wyali (borjomi) 69919,0 53338,4 16580,6<br />

_ mineraluri wyali (mitarbi) 294,4 100,6 193,8<br />

_ mtknari wylis Camosxma 3669,9 2458,7 1211,2<br />

III qimiuri da navTobqimiuri mrewveloba (naxSirorJangi) 1604,5 1329,0 275,5<br />

IV sxvadasxva (sasmeli wyali) 724,0 701,5 22,5<br />

V samSeneblo masalebis mrewveloba 724,9 392,9 331,2<br />

VI msubuqi mrewveloba (samkervalo nawarmi) 2,1 1,5 0,6<br />

VII kult-sameurneo saqoneli (aveji, garnitura, sablanko prod) 26,5 29,4 -2,9<br />

VIII xe-tyisa da xis nawarmis damuSaveba 739,1 523,6 215,5<br />

* statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.<br />

22


#<br />

teritoriuli<br />

erTeulis<br />

dasaxeleba<br />

samrewvelo sawarmoTa ZiriTadi maCveneblebi<br />

mcire sawarmoebi (20<br />

sawarmoTa raodenoba<br />

kacamde)<br />

dasaqmebulTa raodenoba<br />

warmoebuli produqcia<br />

(aT. larebSi)<br />

saSualo sawarmoebi<br />

sawarmoTa raodenoba<br />

(20-100 kaci)<br />

dasaqmebulTa raodenoba<br />

23<br />

msxvili sawarmoebi<br />

(100-ze meti kaci)<br />

cxrili 3<br />

sul moqmedi<br />

sawarmoebi<br />

1 adigeni 47 137 405,0 2 85 1200,0 49 1605,0 222<br />

2 aspinZa 18 69 454,1 1 30 1136,3 19 1590,4 99<br />

3 axalqalaqi 11 41 360,1 11 360,1 41<br />

4 axalcixe 66 243 1391,6 4 138 1375,7 70 2767,3 381<br />

5 borjomi 29 99 94,6 7 272 1533,6 3 635 66820,5 39 68448,7 1006<br />

6 ninowminda 6 15 228,0 6 228,0 15<br />

sul <strong>mxare</strong>Si 177 604 2933,4 14 525 5245,6 3 635 194 74999,5 1764<br />

SeniSvna: statistikis samsaxurs 2006 wlis monacemebis damuSaveba ar dausrulebia.<br />

warmoebuli produqcia<br />

(aT. larebSi)<br />

sawarmoTa raodenoba<br />

dasaqmebulTa raodenoba<br />

warmoebuli produqcia<br />

(aT. larebSi)<br />

sawarmoTa raodenoba<br />

warmoebuli<br />

2006 w.<br />

produqcia<br />

dasaqmebulTa<br />

2006 w.<br />

raodenoba


qveyanaSi mimdinare gardaqmnebis procesSi funqcionireba Sewyvites mxaris ZiriTadi<br />

samrewvelo potencialis iseTma mniSvnelovan sawarmoebma, rogorebicaa:<br />

axalcixis raionSi _ xil-bostneulis sakonservo qarxana, xorckombinati, erbo-yvelis qarxana,<br />

aqat-diatomitis maRaroTa sammarTvelo, mefrinveleobis fabrika, goris bambeulis kombinatis<br />

axalcixis saqsovi fabrika, axalcixis samSeneblo tresti, axalcixis Rvinis Camomsxmeli qarxana,<br />

valis feradi qvebis qarxana, valis el. Zravebis qarxana; borjomis raionSi _ xorckombinati,<br />

andezitis warmoeba, axaldabis saavejo fabrika, rZis kombinati, zanavis sakonservo qarxana,<br />

bakurianis meliebis fabrika; adigenis raionSi _ sakonservo qarxana, magnitofonebis qarxana;<br />

aspinZis raionSi _ gamTiSvelebis qarxana, samSeneblo blokebis qarxana; axalqalaqis raionSi _<br />

fexsacmelebis samkervalo fabrika, mefrinveleobis fabrika, xorckombinati, bagirgzebis<br />

mowyobilobaTa qarxana, ludis qarxana; ninowmindis raionSi _ ninowmindis, eStiisa da gonduros<br />

trikotaJis samkervalo fabrikebi.<br />

6.3. mxaris soflis meurneoba<br />

soflis meurneobis dargebisa da Sesabamisi produqciis daxasiaTeba (warmoebis moculoba 2006<br />

wels, misi dinamika bolo sami wlis ganmavlobaSi)<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si gadamwyveti adgili ukavia agrarul seqtors. am dargis wilad modis<br />

mTliani Sida produqtis 49%. dargSi dasaqmebulia SromiTi resursebis udidesi nawili. dargSi<br />

24


arsebuli sawarmoo potencialis srulad gamoyenebis, maRalmosavliani da daraionebuli jiSebis<br />

(marcvleulis, kartofilis, bostneulis, sakvebi kulturebis) gamoyenebis, mcenareTa dacvis,<br />

sasoflo-sameurneo teqnikis ganaxlebisa da sarwyavi sistemis mowesrigebis Sedegad uaxloes 3-5<br />

weliwadSi <strong>mxare</strong>Si SesaZlebelia saSualod wliuri warmoeba gaizardos marcvleulis 25-30<br />

procentiT da miRweuli iqnes 50-52 aTasi tona; kartofili Sesabamisad 30-40%-iT, 180-200 aTasi tona;<br />

bostneuli _ 15-20%-iT, 48-50 aT. tona; xili _ 20-25%-iT, 5-6 aT. tona; sakvebi kulturebis warmoebis<br />

moculobis gadideba da pirutyvis jiSobrivi gaumjobeseba adgilobrivi resursebis bazaze<br />

mecxoveleobis dargis produqciis yovelwliuri warmoeba gaizrdeba xorcis (realizaciiT) 20-25%-<br />

iT da miaRwevs 20-22 aTas tonas, rZis warmoeba _ 25-30 %-iT da miaRwevs 95-98 aTas tonas. mTliani<br />

produqciis warmoebis saSualo wliuri moculoba fulad gamoxatulebaSi gaizrdeba 25-30%-iT da<br />

miaRwevs 195-200 milion lars.<br />

mxaris bunebriv saTib-saZovrebis zonaluri da vertikaluri mdebareoba, sakvebi kulturebis<br />

warmoebis gadideba uzrunvelyofs pirutyvis suladobis mkveTr gadidebasac da miaRwevs:<br />

msxvilfexa rqosani pirutyvi 105-110 aTas suls, maT Soris Zroxa 65-68 aTas suls, cxvari da Txa 98-<br />

100 aTas suls, Rori _ 11-12 aTas suls.<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> soflis meurneobis prioritetuli mimarTulebebia:<br />

• mekartofileoba;<br />

• mebostneoba;<br />

• marcvleuli kulturebi;<br />

• mexileoba;<br />

25


#<br />

1<br />

2<br />

3<br />

4<br />

marcvleuli<br />

kartofili<br />

bostneuli<br />

xili<br />

kulturebis<br />

dasaxeleba<br />

• sakvebi kulturebis warmoeba;<br />

• mecxoveleoba;<br />

• mefutkreoba.<br />

sasoflo-sameurneo produqciis ZiriTadi saxeobebis warmoebis dinamika 2004-2006 wlebSi<br />

adigenis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

aspinZis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

axalqalaqis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

26<br />

axalcixis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

borjomis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

ninowmindis<br />

municipaliteti<br />

2004<br />

2005<br />

2006<br />

2004<br />

sul <strong>mxare</strong><br />

farTobi ha 2210 2160 1920 1560 1510 1490 12220 12100 12050 4240 4270 4180 750 780 710 3870 3920 3830 24850 24740 24180<br />

saS.<br />

mosavali<br />

c. 18,1 18,3 18,0 17,5 17,3 17,0 18,5 18,8 18,2 18,8 19,1 18,9 16,7 17,1 16,3 18,2 18,5 18,1 18,4 18,6 18,2<br />

sul mosav. t. 4000 3953 3456 2730 2612 2533 22607 22748 21931 7971 8156 7900 1253 1334 1157 7043 7252 6932 45604 46055 43910<br />

farTobi ha 1465 1480 1330 402 430 410 6380 6490 6220 1862 1975 1822 780 792 710 1663 1772 1690 12552 12939 12182<br />

saS.<br />

mosavali<br />

c. 110 112,5 108,3 95 103 92 118,5 127,8 122,3 115,8 122,7 118,3 103,8 110,5 102,5 121,7 128,2 123,4 115,9 123,4 118,2<br />

sul mosav. t. 16115 16650 14404 3819 4429 3772 75603 82942 76071 21562 24233 21554 8096 8752 7278 20239 22717 20855 145434 159723 143933<br />

farTobi ha 435 466 442 221 252 231 755 783 723 552 583 530 210 223 212 138 145 132 2311 2452 2270<br />

saS.<br />

mosavali<br />

c. 168 175 162 152 161 143 155 168 162 172 185 178 145 161 150 152 166 155 160,1 171,9 162,3<br />

sul mosav. t. 7308 8155 7160 3359 4057 3303 11703 13154 11713 9494 10786 9434 3045 3590 3180 2098 2407 2046 37007 42149 36836<br />

farTobi ha 870 870 870 885 885 885 - - - 1055 1055 1055 17 17 17 - - - 2827 2827 2827<br />

saS.<br />

mosavali<br />

c. 32,8 24,2 10,1 28,1 25,3 8,1 - - - 30,2 23,3 8,3 22,1 18,2 5,1 - - - 30,3 24,2 8,8<br />

sul mosav. t. 2854 2105 879 2487 2239 717 - - - 3186 2458 876 38 31 9 0 0 0 8564 6834 2480<br />

2005<br />

2006


5<br />

xorcis warmoeba<br />

(realizacia)<br />

6 rZis warmoeba<br />

t. 2850 2980 3210 1810 1920 2110 4820 5110 5320 3310 3520 3850 1510 1660 1730 3570 3790 4260 17870 18980 20480<br />

t. 5810 5930 6160 4340 4420 4510 24220 24560 24830 8810 8990 9160 3420 3560 3720 23900 24110 24240 70500 71570 72620<br />

wamyvani saxeebis sasoflo-sameurneo produqtebis warmoeba 2006 wels<br />

(aTasi tona)<br />

27<br />

crili 4<br />

municipaliteti marcvleuli kartofili bostneuli xili xorci rZe<br />

adigeni 3,5 14,4 7,2 0,9 3,2 6,2<br />

aspinZa 2,5 3,8 3,3 0,7 2,1 4,5<br />

axalqalaqi 21,9 76,1 11,7 _ 5,3 24,8<br />

axalcixe 7,9 21,5 9,4 0,9 3,9 9,2<br />

borjomi 1,2 7,3 3,2 _ 1,7 3,7<br />

ninowminda 6,9 20,8 2,0 _ 4,3 24,2<br />

sul <strong>mxare</strong>Si 43,9 143,9 36,8 2,5 20,5 72,6<br />

sasoflo-sameurneo savargulebis moculoba saxeebis mixedviT.<br />

sasoflo-sameurneo savarguli <strong>mxare</strong>Si sul: _ 396399 ha.<br />

maT Soris:<br />

_ saxnavi _ 77721 ha;<br />

_ mravalwliani nargavi – 3009 ha;<br />

_ saTibi – 31607 ha;


sasoflo-sameurneo<br />

savargulebis dasaxeleba<br />

_ saZovari – 280142 ha;<br />

_ nasveni – 3920 ha.<br />

sasoflo-sameurneo miwebis aTvisebis mdgomareoba<br />

28<br />

(dinamika 2004-2006 wlebSi)<br />

sasoflo-sameurneo savargulebis<br />

aqedan gamoyenebaSi iyo<br />

farTobi (ha) 2004 w. 2005 w. 2006 w.<br />

saxnavi 77721 55465 50350 48460<br />

mravalwliani nargavi 3009 3009 3009 3009<br />

saTibi 31607 31607 31607 31607<br />

saZovari 280142 280142 280142 280142<br />

nasveni 3920 _ _ _<br />

sul savarguli 396399 370223 365108 363218<br />

raionebis dasaxeleba<br />

sasoflo-sameurneo miwebis privatizebis mdgomareoba 2007 wlis 1/01-Tvis<br />

saprivatizebo miwebis<br />

saerTo raodenoba (ha)<br />

privatizebuli miwebi<br />

pirdapiri miyidvis formiT (ha)<br />

privatizebuli miwebi<br />

auqcionis wesiT<br />

adigeni 5121 33 _<br />

aspinZa 5500 105 _<br />

axalqalaqi 13670 55 _<br />

axalcixe 8397 326 _<br />

(raionebis WrilSi)


orjomi 5529 41 _<br />

ninowminda 22262 432 _<br />

sul <strong>mxare</strong>Si 60479 992 _<br />

mciremiwiani (1,25 ha-mde farTobi) glexebis raodenoba sul <strong>mxare</strong>Si 58879 komli;<br />

m.S. raionebis mixedviT:<br />

_ adigeni – 6553 komli;<br />

_ aspinZa _ 4328 komli;<br />

_ axalqalaqi _ 18721 komli;<br />

_ axalcixe _ 11702 komli;<br />

_ borjomi _ 8011 komli;<br />

_ ninowminda _ 9564 komli.<br />

msxvili fermeruli meurneobebis, fermerTa asociaciebis, kooperativebisa da sxva<br />

gaerTianebebis raodenoba sul _ 6 fermeruli meurneoba.<br />

soflis meurneobis momsaxure agro-centrebis, servis-centrebis raodenoba da maTi masalebiTa<br />

da teqnikiT aRWurvilobis done _ ar aris.<br />

29


6.4. mxaris transporti<br />

satransporto komunikaciebis daxasiaTeba: satransporto arteriebi, transportis saxeebi maTi<br />

mniSvnelobis mixedviT<br />

saavtomobilo arteriebi: axalcixe-Tbilisi, axalcixe-quTaisi, axalcixe-baTumi, axalcixe-<br />

TurqeTis respublika, axalcixe-somxeTis-respublika.<br />

sarkinigzo transporti: vale-Tbilisi, axalqalaqi-Tbilisi.<br />

satransporto organizaciebi da maTi muSaobis maCveneblebi<br />

sarkinigzo da saavtomobilo gzebis sigrZe:<br />

saavtomobilo gzebis sigrZea _ 1340 km. aqedan:<br />

saerTaSoriso mniSvnelobis _ 195 km. saerTaSoriso magistraluri gzebi satranzito<br />

mniSvnelobisaa da isini akavSireben mxarisa da qveynis regionebs somxeTisa da TurqeTis<br />

respublikebTan.<br />

Sida saxelmwifoebrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 270 km;<br />

adgilobrivi mniSvnelobis gzebis sigrZea _ 945 km.<br />

sarkinigzo gzebi: <strong>mxare</strong>Si funqcionirebs saqarTvelos rkinigzis `xaSuri-axalcixe-vale~<br />

(sigrZe _ 60 km.) da `marabda-axalqalaqi~ ganStoebebi, romlis meSveobiTac xorcieldeba satvirTo<br />

(70-80%) da samgzavro gadazidvebi.<br />

30


6.5. kavSirgabmuloba<br />

ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaris<br />

eleqtrokavSirebis 6 teritoriuli filiali emsaxureba 13500 abonents.<br />

q. borjomsa da daba bakurianSi 2005 wels damontaJda da moqmedebs Tanamedrove cifruli<br />

satelefono sadgurebi. ss `saqarTvelos gaerTianebuli satelekomunikacio kompanias~ 2007-2008<br />

wlebSi dagegmili aqvs analogiuri sadgurebis damontaJeba mxaris yvela municipalitetSi.<br />

mxaris eqvsive municipaliteti (adigeni, aspinZa, axalqalaqi, axalcixe, borjomi, ninowminda)<br />

moqceulia `MAGTI-GSM~-sa da `GEO GCELL~-is dafarvis zonaSi.<br />

interneti _ axalcixisa da borjomis macxovreblebs saSualeba aqvT isargeblon internetis<br />

Tanamedrove momsaxurebiT. Tanamedrove cifruli satelefono sadgurebis damontaJebis SemTxvevaSi<br />

mxaris danarCen municipalitetebis mosaxleobas miecema internetiT momsaxurebis saSualeba.<br />

31


6.6. mxaris eqsporti<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mxaridan eqsportirebuli produqciis moculoba 2004-2006 wlebSi (ZiriTadi<br />

saxeobebisa da qveynebis WrilSi).<br />

produqciis dasaxeleba 2004 w. 2005 w. 2006 w.<br />

<strong>samcxe</strong>-jaxaxeTis <strong>mxare</strong>dan qveynis SigniT<br />

eqsportirebuli sul (mln. lari)<br />

maT Soris:<br />

191 198 210<br />

min. wyali `borjomi~ 45 45 41<br />

naxSirorJangi CO2 1.5 1.5 1,5<br />

xe-tye 1.3 1.3 1,2<br />

kartofili 22 21 20<br />

bostneuli 6.0 6,5 6,3<br />

xili 1.2 1.0 -<br />

xorci 36 38 40<br />

rZis produqtebi 78 83.7 100<br />

6.7. safinanso-sakredito dawesebulebebi<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> teritoriaze moqmedebs saqarTvelos erovnuli bankis axalcixis<br />

ganyofileba; <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> regionaluri saxazino samsaxuri (q. axalcixe); 4 komerciuli bankis<br />

32


(TBC bankis regionaluri filiali – q. borjomSi; ss `saqarTvelos bankis~ centraluri filiali –<br />

q. axalcixeSi; ss `saqarTvelos gaerTianebuli qarTuli bankis~ axalcixis filiali _ q.<br />

axalcixeSi; ss saqarTvelos saxalxo bankis~ filialebi eqvsive raionSi) filiali da 6 sakredito<br />

dawesebuleba, romlebic TavianT momxmareblebs sTavazoben srul sabanko momsaxurebas.<br />

7. mxaris mineraluri da rekreaciuli resursi<br />

sasargeblo wiaRiseuli saxeebisa da adgilmdebareobis mixedviT. maTi maragi<br />

wiaRiseulis dasaxeleba<br />

gamovlinebis dasaxeleba<br />

adgilmdebareoba<br />

33<br />

raioni<br />

Gzomis<br />

erTeuli<br />

maragebi SeniSvna<br />

1 2 3 4 5 6 7<br />

1 mura naxSiri vale axalcixe aT. t. 71300<br />

2 diatomiti qisaTibi axalcixe aT. m 3 7995<br />

3 bentonituri Tixebi<br />

arali adigeni aT. t. 8795<br />

CurCuto adigeni aT. t. 16613<br />

4 andeziti bakuriani borjomi aT. m 3 4517<br />

5 torfi<br />

xanCali ninowminda aT. t. 63,0<br />

avWala ninowminda aT. t. 255,0<br />

tabawyuri borjomi aT. t. 121,3


8<br />

6 sanakeTo qvebi (aqati) Surdo, pamaji axalcixe<br />

7<br />

samSeneblo masalebi –<br />

mosapirkeTebeli qvebi<br />

betonis Semavsebeli<br />

nedleuli<br />

9 samSeneblo qviSa-xreSi<br />

34<br />

aT. m 3 4763<br />

t. 709,8<br />

xando (bazalti) axalqalaqi aT. m 3 2210<br />

CunCxa (doleriti) axalqalaqi aT. m 3 2295<br />

xizabavris (doleriti) aspinZa aT. m 3 14123<br />

WobareTis marmarilosebri kirqva axalqalaqi aT. m 3 5180<br />

faravnis (perliti) ninowminda aT. m 3 13500<br />

gujareTis (vulkanuri wida) borjomi aT. m 3 11891<br />

modegis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 23141<br />

aragvis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 1099<br />

okamis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 3430<br />

surbsaris (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 37270<br />

suldis (vulkanuri wida) axalqalaqi aT. m 3 4231<br />

tikmantaSis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 7770<br />

vladimirovkis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 8977<br />

iniak-dagis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 6517<br />

iumri-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 14622<br />

fokis (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 7895<br />

kara-tepes (vulkanuri wida) ninowminda aT. m 3 51226<br />

vales _ I axalcixe aT. m 3 5919<br />

adigenis adigeni aT. m 3 3171<br />

arlis adigeni aT. m 3 3027


10 saxerxi qvebi odundis (tufbreqCiis) axalcixis aT. m 3 3398<br />

11 samSeneblo TabaSiri<br />

12 mineraluri wylebi<br />

wyalTbilis TabaSiri axalcixe aT. m 3 1121<br />

wyalTbilis gaji axalcixe aT. m 3 1946<br />

1) borjomis borjomi<br />

35<br />

aT.m 3<br />

dR. R.<br />

centraluri ubani borjomi _~_ 0,220<br />

likanis ubani borjomi _~_ 0,077<br />

vaSlovani-yvibisis ubani borjomi _~_ 0,425<br />

2) sadgeris borjomi _~_ 0,170<br />

0,722 eqsp. myofi<br />

3) mitarbis borjomi _~_ 0,103 eqsp. myofi<br />

4) axalcixis axalcixe _~_<br />

m.S. mineraluri wyali _~_ 0,417<br />

naxSirorJangi _~_ 8,890 eqsp. myofi<br />

5) uravlis axalcixe _~_ 0,060<br />

6) naqalaqevis aspinZa _~_ 2,9<br />

7) flates adigeni _~_ 0,134<br />

8) abasTumnis adigeni _~_ -<br />

sul mineraluri wylebi _~_ 4506,0<br />

sul naxSirorJangi _~_ 8890,0


ekreaciuli (sakurorto, turizmis, samkurnalo-gamajansaRebeli da sxva) resursebis daxasiaTeba<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si turizmi swrafad mzardi dargia. turistuli da sakurorto<br />

potenciali warmodgenilia 7 kurortiTa (borjomi, bakuriani, waRveri, cemi, abasTumani, aspinZa,<br />

varZia) da 9 sakurorto adgiliT.<br />

sabWoTa periodSi <strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> samxreTi raionebi TurqeTis sazRvarTan mdebareobis gamo<br />

samxedro strategiuli mniSvnelobis iyo da amdenad igi gansakuTrebuli Sidasameurneo da<br />

SezRuduli mimosvlis reJimiT cxovrobda, rac negatiur zegavlenas axdenda mxaris turistuli<br />

potencialis ganviTarebaze.<br />

turistuli TvalsazrisiT wamyvania mxaris kulturul-istoriuli RirsSesaniSnaobebi.<br />

axalcixidan 22 km-Si, centralur saavtomobilo magistralze mdebareobs mniSvnelovani<br />

turistuli adgili _ sof. awyuri, romelic Zvelad qalaqi iyo. igi mateaneSi XI saukunidan<br />

ixsenieba. awyuri XII-XVII saukuneebSi samcxis saeklesio centrs warmoadgenda. axalcixidan<br />

samxreT-aRmosavleTiT 10 km-Si tyiT daburul mTis ferdobze mdebareobs – safara, samonastro<br />

kompleqsi, sadac 12 sakulto nagebobaa, gansakuTrebiT gamoirCeva wm. sabas gumbaTovani taZari. (am<br />

saxeliT berad aRikveca didi politikuri moRvawe da sardali sargis jayeli) taZari sargisis<br />

Svilis beqas dakveTiT aigo XIII-XIV saukuneebis mijnaze.<br />

adigenis raionSi bunebrivi Tu kulturul-istoriuli mniSvnelobis mravali Zegli arsebobs _<br />

zarzma, Wule, zanavi, oqros cixe, abasTumani da sxva. yovelive ki misi turistul centrad qcevis<br />

winaprobas warmoadgens.<br />

36


adigenis raionis daba abasTumanSi aRsaniSnavia yanobelis mTaze (zRvis donidan 1650 m)<br />

ganlagebuli saqarTvelos mecnierebaTa akademiis unikaluri samecniero-kvleviTi dawesebuleba _<br />

sabWoTa kavSirSi 1932 w. daarsebuli pirveli samTo astrofizikuri observatoria. abasTumnis<br />

midamoebSi saintereso saeqskursio adgilebia Suasaukuneebis eklesia da Tamaris cixe.<br />

qvablianis xeoba gansaxlebisa da kulturul-istoriuli Zeglebis Tavmoyris mTavari arealia,<br />

romelic amave dros Tvalwarmtaci bunebiTa Tu xedebiT waruSlel STabeWdilebas axdens<br />

mnaxvelze.<br />

qvablianisa da misi marjvena Senakadis _ ZinZes SeerTebis adgilas, adigenidan 8 km-is<br />

daSorebiT mTis ferdobze gaSenebulia sof. zarzma, sadac mdebareobs unikaluri samonastro<br />

ansambli. mis daarsebas VI-VII ss-Si mcxovreb gamoCenil moRvawes serapion zarzmels miaweren. igi<br />

centralur-gumbaTovan eklesiaTa tips miekuTvneba. samonastro kompleqsi Sua saukuneebis<br />

xuroTmoZRvrebis maRalmxatvruli nimuSia, romelic gamoirCeva CuqurTmebis siuxviT, kedlis<br />

mxatvrobiT. taZris samreklo erT-erTi udidesi da sanimuSoa saqarTveloSi. istoriulad zarzma<br />

mniSvnelovani saganmanaTleblo kera yofila, sadac moRvaweobdnen mwignobrebi zarzmelebis<br />

saxelwodebiT. adigenidan 5 km.-is moSorebiT, CrdiloeTiT maRali mTebiT garSemortymul tyian<br />

tafobze mdebareobs Wules monasteri. XVI saukunis wm. giorgis saxelobis gumbaTovani taZari<br />

safarisa da zarzmis xuroTmoZRvrul jgufs ganekuTvneba. xeobis RirsSesaniSnaobas warmoadgens<br />

sof. zanavis midamoebSi kldeze aRmarTuli, Znelad misadgomi cixe. zanavis cixidan Crdilo-<br />

aRmosavleTiT mdebareobs samcxis cixe-simagreTa Soris erT-erTi mniSvnelovani – oqros cixe. igi<br />

Tavisi farTobiT erT-erTi udidesia saqarTveloSi.<br />

37


orjomi turizmis mniSvnelovani centria. rogorc bunebrivi, ise istoriuli<br />

RirsSesaniSnaobebiT. borjomis <strong>mxare</strong>Tmcodneobis muzeumSi daculia mravali saintereso<br />

arqeologiuri Tu kulturuli eqsponati. turistuli TvalTazrisiT mniSvnelovania sadgeris<br />

lavuri platos tye-parki, petresa da gogias cixeebi. waRveridan 3 km-Si istoriuli Toris<br />

SuagulSi mdebareobs saagarako sofeli da mniSvnelovani turistuli obieqti timoTesubani. aq<br />

dRemde Semonaxulia XII-XIII saukuneebis qarTuli xuroTmoZRvrebis Zegli _ didi samonastro<br />

kompleqsi RvTismSoblis miZinebis taZriT. igi gamoirCeva araCveulebrivad mdidari ikonografiiT,<br />

romelic aRbeWdilia sxvadasxva ostatebis xelweraTa stilisturi erTianobiT. specialistTa<br />

azriT es mxatvroba Tamar mefis epoqis brwyinvale nimuSia.<br />

bakurianis erT-erT mniSvnelovani turistuli obieqtia 1910 wels Seqmnili botanikuri baRi,<br />

romelic alpuri da subalpuri floris evropuli masStabebis mdidari koleqciiT gamoirCeva.<br />

mcenareTa nimuSebis raodenoba aq 1500-s aRwevs. baRis samecniero da SemecnebiT mniSvnelobas kidev<br />

ufro zrdis mis teritoriaze bunebis dacvis msoflio fondis (WWF) mier dafuZnebuli<br />

ekologiuri ganaTlebis regionuli centri.<br />

arqeologiurma kvleva-Ziebam daadastura, rom borjomis xeoba uZvelesi droidan yofila<br />

dasaxlebuli. igi saqarTvelos ZirZveli kuTxea, romelic II_IV ss Toris saerisTavos saxeliT iyo<br />

cnobili. borjomis xeobaSi 200-ze meti istoriuli Zeglia aRricxuli. maT Soris gansakuTrebiT<br />

sainteresoa taZrisis, neZvis, kvirikeTis, timoTesubnis, qvabisxevis, likanis, CiTaxevis (`mwvani~)<br />

monastrebi, agreTve slesis, petres, gogias, axaldabis cixeebi, Toris platos nasoflarebi da<br />

sxva.<br />

38


aspinZis raionSi aRsaniSnavia xerTvisi, romelic mdebareobs md. mtkvrisa da md. faravanas<br />

Sesayarze da mnaxvels aocebs Tavisi legandaruli cixe-qalaqiT. xerTvisi uZvelesi droidan<br />

darajobda am strategiul adgils, dRes ki iSviaTi silamazis xuroTmoZRvrebis nimuSs<br />

warmoadgens. xerTvisidan varZiis mimarTulebiT xeoba Rrmavdeba da daaxloebiT 8 kilometrSi<br />

mdebareobs sof. naqalaqevi, cnobili Termuli (33 C) radioaqtiuri wyaroebiT. soflis midamoebSi<br />

antikur da adrefeodalur xanaSi arsebobda <strong>javaxeTis</strong> administraciuli da religiuri centri<br />

wunda, aqve aris amave saxelwodebis patara, magram Rrma tba (13 m.) da sanaxevrod kldeze aSenebuli<br />

rusTavelis epoqisdroindeli eklesia. odesRac Zlieri qalaqis wundas dakninebis gamo mis<br />

mopirdapire <strong>mxare</strong>s, mtkvris marcxena napiras maRal mTaze IX-X ss-Si aRmocenda cixe-qalaqi<br />

Tmogvi, romelic istoriaSi cnobilia auReblis saxelwodebiT. es didi da Znelad misadgomi cixe-<br />

simagre vefxistyaosanSi qajeTis cixis asociacias iwvevs da turistisaTvis mimzidveli obieqtia.<br />

vanis qvabebidan 1,5 km-Si mtkvris marcxena <strong>mxare</strong>s aRmarTulia kldeSi nakveTi qalaqi varZia.<br />

saocari sanaxaobaa 100 m. simaRlis mqone da naxevar km-ze ganfenili sarTulebad ganlagebuli<br />

gamoqvabulebis kompleqsi. 1938 wlidan varZia muzeum-nakrZalad aris gamocxadebuli.<br />

axalqalaqis raionuli centridan 12 km-is daSorebiT <strong>javaxeTis</strong> centrSi, mdebareobs kumurdos<br />

taZari. igi aaSena xuroTmoZRvarma sakocarma 964 wels, xolo manamde aq sxva taZari arsebula.<br />

kumurdo kaTedraluri taZaria. igi gamoirCeva originaluri arqiteqturuli gadawyvetiT,<br />

dekoraciuli gaformebis mdidruli sistemiTa da Zveli qarTuli warwerebis siuxviT.<br />

ninowmindis raions gansakuTrebuli istoriuli mniSvneloba aqvs qristianuli<br />

saqarTvelosaTvis. Cveni welTaRricxvis me-3 saukuneSi somxeTidan swored aq Semovida pirvelad<br />

39


qarTvelTa didi ganmanaTlebeli wmida nino. raionis saxelwodebac swored mas ukavSirdeba,<br />

wmindani Tavdapirvelad faravanis tbis mimdebare teritoriaze dasaxlebula, sadac dRes sofeli<br />

foka mdebareobs. amJamad sofelSi dedaTa da mamaTa monastrebi funqcionirebs da qristianuli<br />

RvTismsaxureba aResruleba. gansakuTrebiT mniSvnelovania XIII-XIV saukuneebis qarTuli<br />

xuroTmoZRvrebis brwyinvale nimuSi fokis dedaTa monasteri, romelic mnaxvels aocebs Tavisi<br />

maRalmxatvrulobiT, originaluri arqiteqturuli gaformebiTa da CuqurTmebis siuxviT.<br />

turizmis ganviTarebis TvalsazrisiT Cvens <strong>mxare</strong>Si mniSvnelovan rols Seasrulebs bojom-<br />

xaragauli-abasTumnis erovnuli parki, romelic Seiqmna 2001 wels bunebis dacvis msoflio fondisa<br />

da germaniis mTavrobis daxmarebiT da dReisaTvis igi ukve konkretul Sedegebs iZleva. parki<br />

moicavs mcire kavkasionisaTvis damaxasiaTebeli tyis ekosistemebis, sub-alpuri da alpuri<br />

mdeloebis 85000 heqtars. parkis didi teritoria SemorCenilia xeluxlebeli saxiT. erovnuli parki<br />

warmoadgens florisa da faunis araerTi gadaSenebis piras myofi, endemiuri da reliqturi<br />

saxeobebis TavSesafars. maT Soris bevri maTgani Sesulia saqarTvelos wiTel wignSi.<br />

erovnuli parki SesaniSnavi adgilia turistuli mogzaurobisa da dasvenebisaTvis. mnaxvelebs<br />

saSualeba eZlevaT gaecnon xeluxlebeli bunebis saocrebebs, istoriisa da arqiteqturis Zeglebs.<br />

arsebuli infrastruqtura moicavs 2 administraciul Senobas, romelic amavdroulad<br />

funqcionirebs rogorc vizitorTa centrebi; 4 turistul TavSesafars turistuli marSrutebis<br />

gaswvriv (lomis mTa, amaraTi, saxvlari da abasTumani), agreTve sakarve da sapiknike adgilebs,<br />

romlebic mowyobilia parkis SesasvlelebSi da TavSesafrebTan (qvabisxevi, zanavi, nunisi, awyuri,<br />

abasTumani, marelisi). parkis bilikebis qseli moicavs 9 turistul marSruts, romlebic iZlevian<br />

40


ogorc erTdRiani, ise ramdenimedRiani turebis mowyobis saSualebas. aq SeiZleba ekologiuri,<br />

samTo, saTavgadasavlo, aRmoCeniTi da kulturuli turizmis moyvarulTa interesebis maqsimaluri<br />

dakmayofileba.<br />

SeTavazeba sxvadasxva miznobrivi jgufisaTvis<br />

miznobrivi jgufi SeTavazeba<br />

studenti praqtikuli samuSaoebi da treningebi erovnul parkSi; organizebuli laSqroba,<br />

filmi, muzeumi<br />

moswavleebi da maswavleblebi istoriuli Zeglebis monaxuleba, organizebuli turebi, saganmanaTleblo biliki,<br />

saganmanaTleblo programebi, erovnuli parkis muzeumi<br />

damsveneblebi kurortidan mokle da ioli marSrutebi, istoriuli Zeglebi, sapiknike adgilebi<br />

ojaxebi mokle da ioli marSrutebi, cxenebiT gaseirneba<br />

organizebuli turistebi<br />

(saqarTvelos moqalaqeebi)<br />

sacxenosno da salaSqro turebi<br />

religiuri turistebi eklesia-monastrebi. #2 – andria pirvelwodebulis biliki<br />

individualuri turistebi<br />

(ucxoelebi)<br />

organizebuli turistebi<br />

(ucxoelebi)<br />

saqarTveloSi mcxovrebi<br />

ucxoelebi<br />

salaSqro da sacxenosno turebi, sapiknike adgilebi<br />

laSqroba, cxenosnoba, erovnuli parkis muzeumi, filmi – saganmanaTleblo biliki<br />

laSqroba, cxenosnoba, – saganmanaTleblo biliki<br />

41


turistTa raodenobis dinamika borjom-xaragaulis erovnul parkSi 2003-2006 wlebi<br />

wlebi 2003 2004 2005 2006<br />

erTdRiani turistebi 209 371 673 1268<br />

ramdenime dRiani turistebi 148 291 349 467<br />

turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da<br />

saswavlo dawesebulebebis garda)<br />

turistebis saerTo raodenoba (delegaciebis da<br />

saswavlo dawesebulebebis CaTvliT)<br />

357 662 1022 1735<br />

1021 1688 2519 3190<br />

gasul wlebSi yvelasaTvis cnobilma siZneleebma sakmaod moSala mxaris turistuli<br />

infrastruqtura, bevr adgilebSi Sewyda turistuli marSrutebi. bolo wlebSi aRdga borjom-<br />

bakurianisa da abasTumnis kurortebis samomxmareblo potenciali. mxaris turizmisa da kurortebis<br />

sammarTvelos Seqmnis mTavari mizani is iyo, rom Seqmniliyo <strong>mxare</strong>Si turizmisa da sakurorto<br />

ganviTarebis strategia da SemuSavebuliyo konkretuli koncefcia im unikalur pirobebze<br />

dayrdnobiT, romelic <strong>mxare</strong>s esoden moWarbebulad gaaCnia, magram samwuxarod mxaris sammarTvelom<br />

ver SeZlo Seeqmna turistul-sakurorto ganviTarebis strategia da konkretuli koncefcia misi<br />

infrastruqturis aRorZinebisaTvis.<br />

aRniSnulidan gamomdinare, am etapze aucilebelia dazianebuli saavtomobilo magistralebisa<br />

da turistul obieqtebTan misasvleli gzebis SekeTeba-reabilitacia; infrastruqturis ganviTareba;<br />

sasmeli wyliT momaragebis uzrunvelyofa; sakanalizacio sistemebis mowesrigeba (gansakuTrebiT<br />

adigeni, abasTumani, axalcixe, aspinZa); jandacvis obieqtebis reabilitacia; kavSirgabmulobis<br />

funqcionirebisa da tele-radio gadacemebis miRebis mdgomareobis gaumjobeseba; varZiis istoriuli<br />

42


Zeglis restavracia da gamagrebiTi samuSaoebis Sesruleba. turistuli kompleqsis restavracia da<br />

misasvleli gzis (xerTvisi-varZia) monakveTis mSenebloba, regionaluri turistuli saagentos<br />

Seqmna, turistuli marSrutebis Sedgena, aspinZisa da adigenis raionebSi sastumroebisa da<br />

dasasvenebeli saxlebis mSenebloba; sazkvebis obieqtebis mSenebloba. axalcixisa da borjomis<br />

raionebSi arsebuli kerZo sastumroebis turizmis infrastruqturis qselSi aqtiurad CarTva.<br />

turizmis tradiciuli da perspeqtiuli saxeebi:<br />

dasveneba borjomis raionis kurortebze da abasTumanSi, mTis klimatur kurortebze;<br />

samkurnalo turizmi klimatur da balneologiur kurortebze;<br />

zamTris samTo turizmi (bakuriani) _ zRvis donidan 1700 m-ze mdebare bakuriani, saqarTvelos<br />

gamorCeuli samTo kurorti da saerTaSoriso mniSvnelobis centria. igi borjomidan 29 km-iT aris<br />

daSorebuli da mdebareobs tyiT dafaruli mTis ferdobebiT garSemortymul farTo qvabulSi. misi<br />

hava da reliefi zamTris sportis ganviTarebisaTvis idealur pirobebs qmnis. Tanamedrove<br />

bakuriani, romelic zamTarSi `sportuli dedaqalaqi~ xdeba, Camosulebs daainteresebs ara marto<br />

samTo-saTxilamuro trasebiT, sabagiro gzebiT, sportuli da samkurnalo gamajansaRebeli bazebiT,<br />

sastumro momsaxurebiT, dasvenebisa da helioTerapiis efeqtianobiT, aramed aqtiuri turizmis<br />

farTo SesaZleblobebiTac;<br />

ekoturizmi _ (borjom-xaragaulis erovnuli tye-parki, abasTumani, varZia, <strong>javaxeTis</strong> zeganze<br />

arsebuli tbebi da sxva);<br />

43


8. mxaris saerTaSoriso ekonomikuri TanamSromloba<br />

<strong>mxare</strong>Si (raionebis WrilSi) moqmedi saerTaSoriso organizaciebi, fondebi, donori qveynebis<br />

warmomadgenlobebi da maT mier ganxorcilebuli programebi da proeqtebi.<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> <strong>mxare</strong>Si moqmedi saerTaSoriso organizaciebi: UNDP, Care Internacional, CHF,<br />

IOCC, Unicef,UUnifem, World Food programme, Ww, `Save the Children~, `Tina Til Kvina~, `Press–Now~,<br />

_A(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); `CSCE~ –<br />

(axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); Aqvantage, Mercy Corps, Europian Centre For Minority<br />

Issues – (axalqalaqis, ninowmindis raionebSi); IIZ/DVV – (axalcixis, ninowmindis raionebSi) Urban<br />

Institute – (axalqalaqis, axalcixis raionebSi),MMersy Corps (axalqalaqis raioni).<br />

saerTaSoriso fondebi:<br />

USAID, DFID, SIDA, MCG _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis<br />

raionebSi); EC Delegation to Georgia – (axalqalaqis, axalcixis, ninowmindis raionebSi); World Bank _<br />

(adigenis, aspinZis, axalqalaqis, axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi); GGerman Bank of<br />

Reconstructive and Developerment - (borjomis, axalcixis, adigenis raionebSi).<br />

donori qveynebi:<br />

aSS, holandia, SvedeTi, inglisi, norvegia, germania, avstria _ (adigenis, aspinZis, axalqalaqis,<br />

axalcixis, borjomis, ninowmindis raionebSi);<br />

maT mier ganxorcielebuli programebi:<br />

44


UNDP- infrastruqturis reabilitacia, turizmis perspeqtivebis kvleva; ganxorcielebuli<br />

proeqtebi:<br />

axalqalaqis raionis raisaavadmyofos reanimaciuli ganyofilebis reabilitacia, iv.<br />

javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis filialis wyalgayvanilobis mSenebloba, q.<br />

axalqalaqis sabavSvo sportuli skolis reabilitacia _ (yvela dasrulebuli), zakvi-xando-<br />

koTeliis sarwyavi sistemis reabilitacia (mimdinare).<br />

CHF _ soflad mewarmeobis, Semosavlebisa da samuSao adgilebis Seqmnis xelSewyoba da<br />

gaumjobeseba ekonomikuri fasilitaciisa da ganviTarebis gziT; ganxorcielebuli proeqtebi:<br />

adigenis raionis sof. lelovanis eleqtromomaragebis gaumjobesebisaTvis eleqtrogadamcemi<br />

xazebis transformatoris dadgma, sof. lelovanis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof.<br />

kaxareTis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. benaris sarwyavi arxis rekonstruqcia, sof.<br />

xevaSenis sasmeli wylis wyalsadenis mSenebloba, sof. xevaSenis gzis remonti, aspinZis raionis<br />

sof. idumalaSi sasmeli wylis sistemis remonti, axalqalaqis raionis sof. bozalis sasmeli<br />

wylis qselis reabilitacia, axalcixis raionis sof. anis sasmeli wylis sistemis reabilitacia,<br />

sof. ivlitis sasmeli wylis Sida qselis SekeTeba, sof. ivlitis sarwyavi arxis transformatoris<br />

Secvla. borjomis raionis sof. mzeTamzes sasmeli wylis sistemis reabilitacia, sof. tbis Sida<br />

gzis reabilitacia, sof. sadgeris sacalfexo xidebis reabilitacia, sof. vardgineTis Sida gzis<br />

reabilitacia. _ (yvela dasrulebuli);<br />

45


Care Internacional _ saarsebo saSualebebis mdgradi ganviTarebisa da regionuli dagegmarebis<br />

proeqti, sazogadoebrivi investirebis proeqti; ekologiuri usafrTxo mecxoveleobis proeqti;<br />

konfliqtis prevenciia axalgazrdebSi garemosmcodneobis amaRlebis saSualebiT;<br />

OCC _ sakredito komponenti;<br />

World Food programme _ sairigacio sistemebisa da infrastruqturis reabilitacia mosaxleobis<br />

sasursaTo uzrunvelyofiT;<br />

Wv _ sakredito komponenti, axalgazrduli centrebi axalcixesa da ninowmindaSi;<br />

CSCE _ adamianTa uflebebis dacva, iuridiuli konsultacia, qarTuli enis swavlebis programa<br />

araqarTveli mosaxleobisaTvis;<br />

Urban Institute _ urbanuli ganviTareba, TviTmmarTvelobebis konsultacia;<br />

Save the Children _ bavSvTa uflebebis dacva, sagranto komponenti garemosdacvis sakiTxebze;<br />

Tina Til Kvina~ _ genderuli programa;<br />

Press-Now _ adgilobrivi mediis ganviTareba, gazeTi `samxreTis karibWe~;<br />

Aqvantage _ sasoflo produqtebis _ meTesleobis ganviTareba, fermeruli biznesis aRorZineba;<br />

Europian Centre For Minority Issues _ erovnul umciresobaTa uflebebis dacva;<br />

IIZ/DVV _ erovnul umciresobaTa warmomadgenlebis profesiuli momzadeba, enis swavleba,<br />

kulturaTa integracia;<br />

Unicef _ bavSvTa imunizaciis programa, treningebi bavSvTa jandacvis sakiTxebze, skolamdeli<br />

aRzrdis dawesebulebebis saganmanaTleblo komponenti;<br />

Unifem _ qalTa uflebebis dacva _ treningebis cikli;<br />

46


Mercy Corps – infrastruqturis reabilitacia.<br />

sazRargareTis qveynebis investiciebi (pirdapiri da portfeluri investiciebi). am<br />

investiciebis geografiuli da dargobrivi struqtura. sazRvargareTis qveynebis kapitaliT<br />

Seqmnili sawarmoebi (CamonaTvali).<br />

9. mxaris sainvesticio potenciali<br />

2007 wels saxelmwifo biujetidan gansazRvrulia 2,64 mln laris gamoyofa, romelic<br />

daixarjeba Semdegi proeqtebis gansaxorcieleblad:<br />

proeqtis dasaxeleba<br />

daba adigenSi md. vablianze napirsamagri<br />

samuSaoebis Sesruleba<br />

sof. tyisubanis eleqtrogadamcemi xazis<br />

mSenebloba<br />

proeqtis Rirebuleba<br />

(aTasi lari)<br />

adigenis municipaliteti<br />

47<br />

proeqtis dawyebis<br />

TariRi<br />

proeqtis dasrulebis<br />

TariRi<br />

50,0 2007, marti 2007, maisi<br />

200,0 2007, marti 2007, dekemberi<br />

daba adigenis keTilmowyobis samuSaoebi 137,0 2007, marti 2007, noemberi<br />

daba abasTumanis keTilmowyobis samuSaoebi 77,0 2007, aprili 2007, maisi<br />

municipalitetis teritoriaze arsebuli<br />

Sidasasoflo xidebis SekeTeba-aRdgena<br />

137,0 2007, aprili 2007, oqtomberi<br />

gorguli-aralis sarwyavi arxis saTave 38,0 2007, marti 2007, noemberi


nagebobis aRdgena-SekeTeba md. qvablianze<br />

oTa-aspinZis sasmeli wylis magistralis<br />

qselis mSenebloba<br />

q. axalqalaqis malxasianis quCaze asfaltis<br />

dageba (0,5 km)<br />

XIX s. qalaq-muzeumTan (rabaTi) misasvleli<br />

gzis reabilitacia, 1 km-ze<br />

daba ninowmindis sasmeli wylis qselis<br />

realizacia da sakanalizacio qselis<br />

nawilobrivi SekeTeba<br />

aspinZis municipaliteti<br />

1000,0 2007, marti 2007, oqtomberi<br />

axalqalaqis municipaliteti<br />

350,0 2007, aprili 2007, agvisto<br />

axalcixis municipaliteti<br />

300,0 2007, aprili 2007, ivlisi<br />

ninowmindis municipaliteti<br />

350,0 2007, maisi 2007, noemberi<br />

sainvesticio winadadebebi, romelTa gansaxorcieleblad saWiroa mozidul iqnes investiciebi.<br />

saSen masalaTa (bazalti, perliti, marmarilo, vulkanuri wida, TabaSiri, inertuli masalebi)<br />

mopoveba da gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;<br />

diatomitisa da aqatis sabadoebis (mopoveba, gadamuSaveba, realizacia) amoqmedeba;<br />

<strong>samcxe</strong>-<strong>javaxeTis</strong> mdinareebze (mtkvari, faravani, focxovi) mcire hesebis aSenebis perspeqtivebi;<br />

tbebze (faravani, tabawyuri, saRamo, karwaxi) Tevzis warmoebis gadideba da gadammuSavebeli<br />

mini sawarmos Seqmna;<br />

mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo teqnikiT momsaxurebis servisebis Seqmna;<br />

48


sasoflo-sameurneo produqciis warmoebis gazrdisaTvis arsebuli sarwyavi sistemebis<br />

reabilitacia;<br />

marcvleulisa da kartofilis Teslis warmoebis gafarToebisaTvis (fermerTa gaerTianeba)<br />

xelsayreli pirobebis Seqmna.<br />

sanaSene mecxoveleobis ganviTarebisaTvis (fermerTa gaerTianeba) xelsayreli pirobebis Seqmna.<br />

mxaris municipalitetebSi sasoflo-sameurneo produqciis (xili, bostneuli, xorci, rZe)<br />

gadammuSavebeli sawarmoebis Seqmna;<br />

sasoflo-sameurneo produqtebis SesafuTi Tanamedrove teqnologiebis danergva da<br />

sawarmoebis Seqmna;<br />

avejisa da xis nakeTobaTa erToblivi sawarmoebis Seqmna;<br />

arsebuli xe-tyis gadammuSavebeli sawarmoebis anarCenebiT (naxerxiT) sawvavi SeSis Semcvleli<br />

`briketebis~ warmoebisaTvis sawarmoebis Sqmna;<br />

mineraluri (flate, varZia, uraveli) da mtknari wylebis Camosasxmeli sawarmoebis Seqmna;<br />

turizmis ganviTareba;<br />

inovaciuri turistuli produqtis formireba da sastumro meurneoba;<br />

saTamaSo biznesis ganviTareba;<br />

investiciebi uZrav qonebaSi, binaTmSenebloba;<br />

infrastruqturuli obieqtebis mSenebloba.<br />

49

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!