'Berriak' Aldizkaria 36. zk. (Pdf 1,9 - Cederna Garalur
'Berriak' Aldizkaria 36. zk. (Pdf 1,9 - Cederna Garalur
'Berriak' Aldizkaria 36. zk. (Pdf 1,9 - Cederna Garalur
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
erriak<br />
CEDERNA-GARALUR ELKARTEAREN ALDIZKARIA 2009ko urtarrila-otsaila. <strong>36.</strong> <strong>zk</strong><br />
ERREPORTAJEA<br />
Hamaika proiektuk saria<br />
jaso dute Ondare Txikiaren<br />
V. Lehiaketan<br />
SUSTATZAILEAK<br />
Iñaki Irigaray<br />
Dendaberriren Sustatzailea<br />
“Sustatzaileak ezinbestekoa<br />
du ilusioa”<br />
GIZARTEA<br />
Belén Mutuberria<br />
Lesakako Burdinaren Etxearen<br />
arduraduna<br />
“Zonaldean erreferente den<br />
turismo-baliabidea sortu dugu”<br />
“80.000 haurrek baino geihagok<br />
eskiatzen ikasi dute<br />
Nafarroako mendietan”<br />
Ángel Luis de Miguel, Izabako alkatea
AURKIBIDEA<br />
ELKARRIZKETA<br />
Ángel Luis de Miguel,<br />
Izabako alkatea:<br />
"Izabak turismo-marka<br />
paregabea eta bereizia du"<br />
4. or<br />
GIZARTEA<br />
Belén Mutuberria<br />
“Zonaldean erreferente den<br />
turismo-baliabidea sortu dugu”<br />
28. or<br />
IRITZIA<br />
Carlos García Pascual<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen-eragilea<br />
Pirinioaurreko ibarretarako.<br />
Langabezia garaiak; autoenplegu garaiak<br />
31. or<br />
SUSTATZAILEAK<br />
Iñaki Irigaray<br />
Dendaberriren Sustatzailea<br />
“Sustatzaileak ezinbestekoa<br />
du ilusioa”<br />
13. or<br />
ERREPORTAJEA<br />
Hamaika proiektuk saria jaso<br />
dute Ondare Txikiaren V.<br />
Lehiaketan<br />
9. or<br />
ERDIALDEA<br />
Europa "klik" batera<br />
32. or<br />
BERRIAK<br />
16. or - 27. or<br />
» Lantaldean kide berriak sartu<br />
dira, eta aldaketak egon dira<br />
» <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak eta<br />
Adesnar federazioak urteko<br />
batzarra egin dute<br />
» Aste ekologikoa Mendialde<br />
Beherean<br />
» Irunberriko Iturberoko garai<br />
bateko iturri-ikuztegia<br />
berreskuratu da<br />
» Ultzamako parke mikologikoak<br />
eta Larraungo Iturraskarri<br />
proiektuak saria jaso dute<br />
proiektu jasangarri gisa<br />
» Nekazaritza dibertsifikatzeko<br />
ikastaroa Basaburuan<br />
» Aurrera darrai Baztango<br />
Udalaren eta Kunsthal-Irun<br />
Diseinu Zentroaren arteko<br />
hitzarmena<br />
» Garai bateko Irati treneko<br />
burdinen zubia berreskuratzea<br />
» Madrilen Estatuko Landa Sarea<br />
aurkeztu dute<br />
» "Ae<strong>zk</strong>oa eta Uharte Garazi,<br />
artzaintza: lotura historikoa eta<br />
estatuz gaindiko lankidetza<br />
suspertzeko tresna"<br />
» Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarrak bat<br />
egin du "Pirinioetako Burdinaren<br />
Ibilbidea" Elkartearekin.<br />
» Akitu dira Baztan Ibarreko Haur<br />
Eskola berriko lanak<br />
» “Zure erosketak Zangozan”<br />
» Europari buru<strong>zk</strong>o informazioa,<br />
premien araberakoa:<br />
www.cederna.es/europea<br />
» Espainiako Europe Direct sarea<br />
2009-2012 aldirako<br />
» Marketing-tailerra: Nola saldu<br />
gehiago eta hobeto?<br />
» Nafarroako Mendialdean<br />
enpresa gehiago hartu dira<br />
altzoan<br />
» Altsasuko Dendarien<br />
Elkartearen Eguberrietako<br />
kanpaina<br />
» Nafarroako Mendialdeak X.<br />
SICTED foroan egon da<br />
» “Aukeratu generorik gabeko<br />
lanbidea” berriro ere landuko da<br />
Altsasuko ikastetxeetan<br />
» Ondarea 3Dn modelatzeko<br />
proiektua<br />
Lege-gordailua: NA-2153/2003
EDITORIALA<br />
B erriro ere hemen gara elkarrekin gure aldi<strong>zk</strong>arian,<br />
Berriak-en. Urte berria dugu,<br />
etxe bakoitzean asmo eta proposamen<br />
berriekin. Oso laket dut gure elkartean<br />
aldaketa horiek geldiunerik ez eragitea. Egia da batzuek<br />
atseden egunak izan ditugula, baina gure herriek<br />
ez digute geratzen uzten, etengabe jardun<br />
beharra dugu Nafarroako Mendialdearen alde.<br />
Horren lekuko duzue orain eskuartean duzuen aldi<strong>zk</strong>aria;<br />
izan ere, Mendialdeko txoko guztietan eta<br />
gure elkartearen jarduera-arlo guztietan buru-belarri<br />
jardun gara eginkizun horretan.<br />
Orrialdeotan elkarri<strong>zk</strong>eta egin diogu Izabako alkate<br />
eta sustatzaile bikain Angel Luis de Migueli. Bere<br />
ke<strong>zk</strong>en berri eman digu, eta Erronkari Ibarreko eski-kanpaina,<br />
Foru Erkidegoko ikasle aunitzen gozamenerakoa,<br />
aurkeztu digu.<br />
Erreportajean ondare txikia berreskuratzeko eta<br />
zaintzeko lehiaketako sari-banaketaren "festa" xumea<br />
jaso dugu. Gizarte-atalean hizpide izan dugu,<br />
halaber, Lesakako Burdinaren Etxea, eskualde baten<br />
ezaugarri etnografikoak ezagutzeko parada<br />
emanen digun etxea. Merezi du hura bisitatzeak.<br />
Urteari hasiera eman dion sustatzailea Auritzen berriki<br />
zabaldu den "Dendaberri" dendaren jabea da.<br />
Ekimen interesgarria enplegua oparoa ez den, eta<br />
dendak gure herrietatik desagertzen ari diren garai<br />
hauetarako. Zoragarria!<br />
Aurten atal berri bati bidea egitea bururatu zaigu;<br />
iritzi artikuluari, hain zuzen ere, bi hilean behin<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen-eragileek sinatuko<br />
dutena. Gaurkotasun handiko gai batekin<br />
zabaldu dugu: enplegua eta autoenplegua.<br />
Gainerakoan, ez dizuet guztiaren berri nik eman<br />
nahi. Hobe duzue irakurri eta ikusi. Azarotik urtarrilera<br />
bitartean izandako gertakariak dituzue hemen<br />
bilduta. Gure elkarteak guztiekin orpoz orpo,<br />
guztien erritmoan lantzen duen Nafarroako<br />
Mendialdeko bizitza islatzen dute.<br />
Irakurketa on!<br />
Luis Gárate Jiménez<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen presidentea<br />
Telefonoa: 948 207 063 Posta elektronikoa: info@cederna.es www.cederna.es<br />
BERRIAK. <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> elkartearen bihilabetekaria. 2009ko urtarrila-otsaila. <strong>36.</strong> <strong>zk</strong><br />
HELBIDEA: Berriobide 40, behea, OO1 bulegoa - 31013 Antsoain (Nafarroa)<br />
ERREDAKZIOA: Novacom: Cristina Losada · <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong>: Marian Serrano, Arantxa Rodriguez, Soraya Diaz, Carlos Garcia, Elena Irigoyen, Gabriela<br />
Orduna, Edurne de Miguel, Izaskun Abril, Ana Echeverria, Edurne Elso, Oskia La<strong>zk</strong>oz, Miriam Imaz, Pablo Rodriguez, Luis Garate, Susana Mendinueta;<br />
Lisabe auzo-elkartea (Irunberri): Eduardo Primo. ITZULTZAILEA: Joxemari Nuñez (Itzuliz). DISEINUA / MAKETAZIOA: Ilune.<br />
ARGAZKIAK: Mikel Rodríguez Larrea (Mamiki), Foto Koldo (Bera) eta <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong>. INPRIMAKETA: Gráficas ONA
ELKARRIZKETA: Ángel Luis de Miguel, Izabako alkatea<br />
"Izabak<br />
turismo-marka paregabea<br />
eta bereizia du"<br />
4 2009ko URTARRILA-OTSAILA
L<br />
egealdi honetako datozen<br />
urteotan zein<br />
proiekturi helduko dio<br />
udalak?<br />
Duela lau legealdi hasi<br />
genuen toki-garapenerako<br />
plan bat bukatzen<br />
ari gara. Lehenik eta behin, igerileku<br />
estalia bukatu nahi dugu, urte honen<br />
bukaeran edo heldu denaren hasieran;<br />
bestetik, datozen urteotan udalerria gobernatuko<br />
duen, eta ibarreko gazteek<br />
etxebizitzarekin duten arazoa konpondu<br />
asmo duen hirigintza-plana garatu<br />
nahi genuke; horiekin batera, hirugarren<br />
adinekoen aferari soluzioa bilatu<br />
nahian gabiltza, eta, horregatik, etxean<br />
geratu nahi duen jendeari edo eguneko<br />
zentrora joan nahi duen jendeari premien<br />
araberako erantzun bat ematea<br />
ahalbidetuko digun ideia abangoardista<br />
lantzen ari gara. Eta a<strong>zk</strong>enik, Izabako<br />
herrigunean 100 ibilgailurentzako baino<br />
gehiagorentzako lurpeko aparkale-<br />
ku bat eraikitzea lantzen ari gara.<br />
Halaber, kultur eta natur ondareari balioa<br />
ematen jarraitu asmo dugu.<br />
Ekimen horiek guztiak gorabehera,<br />
Udalak herriarentzako enblematikoa<br />
izanen den gune bat, mugaz gaindikoa,<br />
eraiki nahi du. Lorategi-anfiteatro bat<br />
da, Izabaren erdigunean dagoena. Bi<br />
lurzoru maila lotuko ditu, lorategi botaniko<br />
bat zeharkatuko duen kale baten<br />
bitartez. Horretan hainbat leku eta<br />
alderdi interesgarri aipatzen dira; besteak<br />
beste, Larra eta 3 behien zerga.<br />
Horrez gain, herritarrek erabil dezaketen<br />
kiosko irekia dago, harlauzaz egindako<br />
zirkuluerdi bat eta 600 lagunentzako<br />
lekua duena. Horregatik, behin<br />
hori eraikita, urtero Kantauri isurialdeko<br />
hurbileko herrietako (Nafarroakoak,<br />
Baretousekoak eta Arettekoak, eta Izaba<br />
eta Erronkarikoak) kulturak batuko dituen<br />
udako jaialdi bat antolatzea pentsatzen<br />
ari gara.<br />
Angel de Miguel eski<br />
goi-denboraldian<br />
biztanleria hirukoizten<br />
duen Nafarroako<br />
Mendialdeko herri<br />
bateko alkatea da,<br />
Izabakoa. Hori dela-eta,<br />
harekin egin genuen<br />
hitzordua Ibarreko eski<br />
nordikoko zentro<br />
berrian, udalak<br />
sustatzen dituen<br />
proiektuak eta turismoekimenak<br />
zehatz-mehatz<br />
konta dieza<strong>zk</strong>igun.<br />
Horietakoren batek izanen al du<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen sostengua?<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartea gure herriko<br />
proiektu guztietan dago tartean sartuta,<br />
nahiz eta anitzetan ezin ditugun<br />
eskuratu berak kudeatzen dituen europar<br />
programetako diru-laguntzak.<br />
Tokiko garapen-eragile Amaia<br />
Mauleonen bitartez, laguntza horiek dituzten<br />
eta ez dituzten proiektuak garatzen<br />
ditugu.<br />
Zer dakarkio Izabari Elkarteak ekimen<br />
horietan parte hartzeak?<br />
Asko-asko, toki-garapenerako tresna<br />
bat delako, eta guretzat ere hala da<br />
mugaz gaindi ditugun aukerekin zerikusia<br />
duen guztian. Aunitz izan dira<br />
gure garapen-eragilearen bitartez mugaz<br />
gaindiko jardueretan bestelako laguntzak<br />
bilatu dituzten Interreg<br />
proiektuak.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 5
6<br />
Zein dira Erronkariko udalerri honek<br />
aurrera begira dituen erronkak?<br />
Izabak gainerako landa-eremuek dituzten<br />
erronkei egin behar die aurre, eta<br />
horiez gain, Mendialdekoek berariaz<br />
dituztenei. Hala ere, gure udalerrian toki-garapena<br />
lantzetik sortzen den beste<br />
bat izan dezakegu; izan ere, zenbait<br />
garaitan eskaera oso altua izan daiteke,<br />
eta, beraz, ekimen guztiak oso ondo bideratu<br />
beharko ditugu.<br />
Horregatik, udalak ekogarapenaren edo<br />
garapen jasangarriaren alde egiten jarraitu<br />
nahi du, eta gure kultur eta natur<br />
ondareari iraunkorki eutsi nahi dio.<br />
Aunitz hitz egiten Izabaren despopulazioaz.<br />
Ba al du horrek irtenbiderik?<br />
Bai, badu. Izan ere, arazoa ekonomikoa<br />
da, eta beraz, soluzio ekonomikoa<br />
behar du. Herriak hustu egiten<br />
dira lanik eta etxebizitzarik ez dutelako.<br />
Gure herriak, egoera ekonomikoa<br />
hobetzen duenean maila demografikoa<br />
berreskuratuko du. A<strong>zk</strong>en finean,<br />
dena mugimendu ekonomikoaren baitan<br />
dago.<br />
Galizia - Katalunia autobiak aldaketa<br />
nabarmena ekarriko dio Izabari; herriaren<br />
lehena eta oraina izanen da. Hori<br />
dela-eta, oraindik ere hainbat urte<br />
beharko baditu ere, prest eta ondo antolatuta<br />
egon behar dugu. Bide horrek<br />
Iruñetik 30 minutura utziko gaitu,<br />
Sigüesetik barna; horrek enpresaburuei<br />
aukera handiak emanen di<strong>zk</strong>ie, baina<br />
prestatuta daudenek soilik baliatu ahal<br />
izanen dituzte.<br />
Hala ere, udan bestelakoa gertatzen<br />
da, biztanle-kopurua handitu egiten<br />
da. Zer dela-eta?<br />
Esan beharra dago hori ez dela soilik<br />
udan gertatzen, baita beste urte-sasoi<br />
batzuetan ere. Erronkari Ibarreko<br />
Batzarra eta Udala turismoa urtaroka<br />
banatzeko joera hausten lan handia egiten<br />
ari dira, eta beste urtaroetarako aisiarako<br />
aukerak sortzen. Ohituraz,<br />
Izaban udako turismoa oso familiarra<br />
izan da beti, baina a<strong>zk</strong>enaldi honetan<br />
neguan ere eskaera handia dago, batez<br />
ere a<strong>zk</strong>en eraikuntzekin; besteak beste,<br />
eski nordikoaren zentroarekin.<br />
Beraz, uda eta negua goi-denboraldiak<br />
dira. Izabak 500 biztanle inguru ditu,<br />
baina 500 ohe erabilgarri, eta 400 pla-<br />
2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
za kanpinean; horrela, goi-denboraldietan<br />
1.500 lagun edo gehiago jaso ditzakegu.<br />
Nolakoa gertatzen ari da udalerriaren<br />
garapen ekonomikoa a<strong>zk</strong>en urteotan?<br />
Ohiko sektoreak, hau da lehen sektoreak,<br />
irtenbide politikoa behar du. Tokiadministraziotik<br />
abeltzaintza eta basogintza<br />
sutatzen dira, baina hori ez da<br />
aski, tokian tokikotasunetik haratago<br />
doan bultzada behar dute.<br />
Hala ere, badira herritarrak bertan geratzen<br />
laguntzen duten, eta arestian aipatutako<br />
beste horiek suspertzen lagun<br />
dezaketen beste sektore batzuk.<br />
Zerbitzuen sektorea hobetu eta finkatu<br />
“<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkartea gure herriko<br />
proiektu guztietan<br />
dago tartean sartuta,<br />
nahiz eta anitzetan<br />
ezin ditugun eskuratu<br />
berak kudeatzen<br />
dituen europar<br />
programetako dirulaguntzak”<br />
da, eta, aldi berean, ibarrean turismoproduktu<br />
garrantzitsua sortzen ari da,<br />
bai udakoa, baita negukoa ere. Horri<br />
tokiko beste ekimen batzuk gehitu<br />
¿NOR DA?<br />
Ángel Luis de Miguel<br />
Izaban sortu zen 1963ko<br />
apirilaren 25ean<br />
E<strong>zk</strong>ongabea, ez du semealabarik<br />
Gaur egun Izaban bizi da<br />
Bere denbora udalari ematen dio<br />
A<strong>zk</strong>en 4 legealdietan izan da<br />
alkatea<br />
Bere denbora librea udalari<br />
ematen dio<br />
behar zai<strong>zk</strong>io; besteak beste, igerilekua,<br />
bertako herritarren premiak betetzeaz<br />
gain, turistentzako aisia-baliabidea ere<br />
bada.<br />
Zein sektore dira jardueraren ardatzeragileak?<br />
Izaban autonomo ugari dago, bertako<br />
ekonomiaren eskeletoa osatzen dutenak.<br />
Guri gustatuko litzaiguke enpresa<br />
txiki hauekiko diskriminazio positiboa<br />
egitea, bai zergei dagokienean, baita gizarte-hobekuntzei<br />
dagokienean ere,<br />
gaur egun Mendialdeak horiei esker<br />
irauten baitu.<br />
Ildo horretan, hirugarren sektoreak lotua<br />
handia izan du etxebizitzak erabilgarri<br />
egotearekin. Egoera horretan dago<br />
gaur egun bertako ekonomiaren sostengatzailea<br />
den gazte asko. Gazteek<br />
muga ugari topatu dituzte beren negozioak<br />
abian paratzean, ez baitute propietaterik.<br />
Nola ari da garatzen turismo-sektorea?<br />
Izaban turismo sektorea tradizionala<br />
da, familiari lotua; alabaina, litekeena<br />
da heldu diren urte hauetan turismo<br />
enpresarialak indarra hartzea. Eskaerak<br />
egonkortasuna haustearen, eta negozioaukera<br />
gehiago egotearen ondorioa da<br />
hori. Baina, bilakaera horrek lotura estua<br />
du hirigintza-planekin, eta eskaintzari<br />
eusteko toki-administrazioek jarriko<br />
dituzten baliabide eta ekimenekin.<br />
Bestalde, guri dagokigunez, mendialdeko<br />
landa-eremuetan ohikoak diren<br />
baliabideez gain, balio erantsi bat du-
gu: elurra. Elurra baliabide garrantzitsua<br />
da, neguan posizionatzen dena, eta<br />
beste eremu batzuek ez dutena. Arlo<br />
horren barnean, Pirinioetako ibarra izanik,<br />
plus horri eutsi eta hobetu ahal izanen<br />
dugu ekogarapen baten bitartez,<br />
Austrian nahiz Suitzan egiten duten era<br />
berean.<br />
Zer eginkizun betetzen du natur inguruneak,<br />
eta nola ulertzen du Izabako<br />
Udalak horren ustiapena?<br />
Funtse<strong>zk</strong>oa da, izan ere, Izabaren turismo-garapena,<br />
neurri handi batean,<br />
natur ondareari esker da. Aipatzekoak<br />
dira, besteak beste, basoak, Larrako<br />
karsta, Belagua edo Belabarze.<br />
Horregatik, gure turismo-produktuaren<br />
oinarria ondare horren zaintza eta<br />
garapena dira. Horren guztiaren eredu<br />
argia dugu Eski Nordikoaren Zentroa;<br />
horretan, bisitariek baliabideaz gozatzeaz<br />
eta hori baloratzeaz gain, kirola<br />
ere egiten dute.<br />
Eski-denboraldi bete-betean, eta a<strong>zk</strong>en<br />
urteotako kanpainarik hoberenetako<br />
batean, zer dakarkio baliabide<br />
horrek herriari?<br />
Aurten eski-kanpainaren 25. urteurrena<br />
da. Bertatik Nafarroako 80.000 haur<br />
pasa dira, eta horri esker iraupen-eskia<br />
egiten dakite. Urte hauetan guztietan,<br />
aisia-industria garrantzitsua eta Estatuan<br />
bakarra izan da, urtez urte eskaera areagotu<br />
egiten baita. Horren ondorioz, zonaldeak<br />
langileak behar izaten ditu negu<br />
partean; hori pentsaezina da<br />
Nafarroako Mendialdeko beste zonaldeetan.<br />
Era berean, landetxe anitzek<br />
beren zerbitzuak eta instalazioak hobetu<br />
dituzte; ondorioz, zerbitzuaren kalitatea<br />
ezin hobea da urte osoan zehar.<br />
Laburbilduz, enplegu aunitz sortu du,<br />
horrek dakarren guztiarekin.<br />
Zer beste jarduera gara daite<strong>zk</strong>e urteko<br />
gainerako garaietan?<br />
Gaur egun, turismo-jardueraren urtarokotasuna<br />
hausten lagunduko digun produktua<br />
lantzen ari gara. Piraguismo eskola<br />
batez ari naiz, Erronkariko herrigunea<br />
zeharkatzen duena. Ur-amilen<br />
eskola horrek uda<strong>zk</strong>enean eta udaberrian<br />
kirol hori egin eta ikasi nahi duen<br />
jendea ekarriko du; hain zuzen ere, okupazioari<br />
dagokionez, sasoi apalenetan.<br />
Horretarako, orpoz orpo ari gara lanean<br />
Espainiako Federazioarekin.<br />
“Eski-kanpainak<br />
zonaldeak langileak<br />
behar izatea lortu<br />
du negu partean;<br />
hori pentsaezina<br />
da Nafarroako<br />
Mendialdeko beste<br />
zonaldeetan”<br />
Ekimen horrekin eta beste batzuekin<br />
lortu nahi dugu aldi berean kirola, kultura<br />
eta erlaxazioa uztartuko dituen turismo-produktu<br />
bat. Horiez gain, beste<br />
hainbat jarduera lantzen ditugu, besteak<br />
beste: gailur altuko mendi-ibiliak,<br />
Burgitik Belaguara eta Santangrazira<br />
“Izabako Udalak<br />
ekogarapenaren alde<br />
egiten jarraitu nahi du,<br />
eta gure kultur eta natur<br />
ondareari iraunkorki<br />
eutsi nahi dio”<br />
doana; ondarea balorizatzeko museoen<br />
sarea; errepideko eta mendiko bizikleta;<br />
eta eskiatzea.<br />
Ildo horretan, zaletuak ekarriko dituzten,<br />
eta kirol-turismoa sortuko duen<br />
goi-mailako kirol ekintzak lantzen ari<br />
gara.<br />
Nolakoa da Erronkari Ibarrera bisitan<br />
etortzen den turista?<br />
Garai batean, uda osoa herriko etxeetan<br />
ematen zuten kide anitzeko familiak,<br />
eta sendatzera etortzen ziren pertsonak<br />
izaten ziren.<br />
Gaur egun turistak familiak eta bikoteak<br />
izaten dira, batez ere Nafarroakoak,<br />
Euskal Autonomia Erkidegokoak,<br />
Kataluniakoak, Valentziakoak eta<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 7
“Galizia - Katalunia autobiak aldaketa ekonomiko nabarmena ekarriko du;<br />
horrek enpresaburuei aukera handiak emanen di<strong>zk</strong>ie, baina prestatuta<br />
dauden arloek soilik baliatu ahal izanen dituzte”<br />
Andaluziakoak. Bisitariek tarte luzeak<br />
egiten dituzte oso denbora laburrean.<br />
Oro har, lekuren batean ostatua hartzen<br />
dute, eta 80 km-ko erradio batean mugitzen<br />
dira. Jende aktiboa da, naturari<br />
eta kultur ondareari balio handia ematen<br />
diona.<br />
Zer proiektu edo ekimen landu beharko<br />
lirateke turismo-jarduerari eusteko?<br />
Denak, gaur ereindakoa bihar jasoko<br />
baita. Oso arriskutsua da toki-garapena<br />
patuaren esku uztea. Gaur egun,<br />
Nafarroako Mendialdeko alternatibarik<br />
garrantzitsuenetako bat turismo-sektorea<br />
da, bere garaian zura edo abeltzaintza<br />
izan zen bezala. Hala ere, ez da<br />
alternatiba bakarra. Hori dela-eta, kalitateko<br />
produktua saltzen jakin behar<br />
da, eta horretarako, ekimen eta jarduera<br />
berriak behar dira.<br />
Iaz Izabako Oroipenaren Etxea inauguratu<br />
zenuten, ibarreko kulturari balioa<br />
emateko, eta bisitariei kultura horren<br />
berri emateko. Zein balantze egiten<br />
duzue lehen urte honetaz?<br />
Balantzea espero genuena da. Kultur<br />
produktua hazten ari da landa-turismoaren<br />
barnean, eta horregatik erabaki genuen<br />
proiektu abangoardista hori lantzea<br />
Izaban. Eskaera, gaur egun, ma-<br />
8 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
sifikaturik ez badago ere, bertako herritarrentzat<br />
balio erantsia du, gure kultur<br />
ondarea balorizatzeko eskola iraunkor<br />
gisa erabil baitezakegu.<br />
“Gaur egun, Nafarroako<br />
Mendialdeko<br />
alternatibarik<br />
garrantzitsuenetako<br />
bat turismo-sektorea<br />
da, bere garaian zura<br />
edo abeltzaintza izan<br />
zen bezala. Hala ere,<br />
ez da alternatiba<br />
bakarra”<br />
Berriki udalerria akordioa lortu du<br />
Nafarroako Gobernuarekin Izaban herritarren<br />
segurtasuna hobetze aldera.<br />
Zer dela-eta?<br />
Turismo-herria izanik, Izabako herrigunearen<br />
okupazio-arazo bat dugu.<br />
Hau da, herrikoak ez direnen autoek<br />
kaleak ixten dituzte, eta horrek garabirik<br />
gabeko gurea bezalako herri txiki<br />
batean arazo dezente sortzen di<strong>zk</strong>ie au-<br />
tonomoei eta bizilagunei. Horregatik,<br />
garai bateko guardaren antzeko asmo<br />
bat lantzen ari gara, aparkalekuak eta<br />
espazioaren antolamenduarekin zerikusia<br />
duen guztia hobetze aldera.<br />
Nola irudikatzen duzu Izaba hamar urteren<br />
buruan?<br />
Bistan da aldaketa ekonomikoa datorrela,<br />
eta gaur egun askorentzat ezine<strong>zk</strong>oa<br />
dirudiena positiboa izanen da bertakoentzat;<br />
betiere, hirigintza-plan on<br />
batek lagundurik.<br />
Horrela, iragarpenen arabera, Nafarroako<br />
Gobernuaren laguntza irmoarekin,<br />
eta toki-administrazioaren lanarekin<br />
bizi-kalitatea emanen duen etorkizun<br />
handiko gunea sor daiteke.<br />
Hamar urtetik gora daramatzazu karguan.<br />
Zer ekarri dizu horrek pertsonalki<br />
eta profesionalki?<br />
Hasiera batean hautematen ez bada ere,<br />
udaletik geroa landu daiteke hurrengo<br />
belaunaldientzat, eta, halaber, herriko<br />
errealitatea alda daiteke.<br />
Arlo pertsonalean eta profesionalean,<br />
udalak, eremu ahulak kudeatzen dituzten<br />
Nafarroako gainerako alkateei bezala,<br />
denbora luzea hartzen dit.
Saria jaso duten entitateetako orde<strong>zk</strong>ari guztien familia-arga<strong>zk</strong>ia. Beraiekin dira ekitaldiko<br />
anfitrioiak, Lesakako Burdinaren Etxeko atean.<br />
ERREPORTAJEA<br />
Sari-banaketa Lesakako Burdinaren<br />
Etxean egin zen, azaroaren 26an.<br />
Denetara 11 entitatek (udalak eta elkarteak)<br />
jaso zuten Nafarroako<br />
Mendialdeko ondare txikia zaintzen<br />
egiten den lanari balioa ematen dion<br />
sari hau.<br />
Hamaika proiektuk saria jaso dute<br />
Ondare Txikiaren V. Lehiaketan<br />
Azaroko goiz hotza zen, baina deia jaso zutenak hantxe ziren,<br />
beren udalerrietako ondarea zaintzen eta balorizatzen egindako<br />
lan onari emandako saria jasotzeko.<br />
Sari-banaketan egon zen Fermin Villanueva Ferreras,<br />
Nafarroako Gobernuko Kultura eta Turismo Departamentuko<br />
turismo-produktuak bideratzeko eta garatzeko zerbitzuburua;<br />
honek, kontseilaria ezin etorria desenkusatu zuen, eta saritutako<br />
proiektuetan protagonistek egindako lana oso positibotzat<br />
jo zuen.<br />
Horrez gain, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen presidente Luis<br />
Garate Jimenezek parte hartu zuen, eta haren hitzetan pozga-<br />
rria da V. lehiaketa hau antolatu izana, eta bereziki aipatu zituen<br />
saridunak: “Une honetako benetako protagonistak saria<br />
jaso duten udalak eta entitateak, eta ondarea berreskuratzen<br />
lan egin den herri bakoitzeko herritarrak dira. Esker mila<br />
aunitz Nafarroako Mendialdean, harengatik eta harentzako<br />
lanean jarraitzeagatik”.<br />
Koldo Erkizia, Lesakako alkatea, izan zen ekitaldiaren anfitrioia.<br />
Sari-banaketarako deia jaso zuten guztiak komentuko<br />
nabe nagusian (berritze lanetan, eta aukera handiak ematen<br />
dituena) hartu zituen. Lesakarako eta eskualde osorako kultura<br />
gune garrantzitsua.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 9
ERREPORTAJEA<br />
Benetako protagonistak saria<br />
jaso duten udalak eta entitateak,<br />
eta ondarea berreskuratzen lan<br />
egin den herri bakoitzeko<br />
herritarrak dira.<br />
10 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
Parte-hartze handia<br />
Ondare txikiaren V. lehiaketa 2008ko udaberrian paratu zen<br />
abian. <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen-agentziek udalei<br />
eta elkarteei deia luzatu zieten proiektuak aurkez zitzaten.<br />
Denetara, 21 proiektu aurkeztu dira, eta horietatik 11k jaso<br />
dute saria: 8k saria jaso dute, eta 3k aipamen berezia.<br />
Proiektuak honako udalerri hauetan landu dituzte: Auritz,<br />
Azpilkueta, Abaurregaina, Etxalar, Zubieta, Baztan, Etxarri,<br />
Goizueta, Lesaka, Urroz Hiria eta Irunberrin.<br />
Tokian tokiko esku-langintzari<br />
balioa ematen<br />
Sarituei, diruaz gain, Ione Villanueva esku-langileak egindako<br />
erloju bana eman zieten. Ione Villanuevak Otsagabiako<br />
Muskilda ermitan egiten du lan zurarekin.<br />
Berak azaldu zigun nola egiten dituen erlojuak:<br />
“Gaztainondoaren zuraz eginak dira. Zur landuarekin marra<strong>zk</strong>i<br />
estereoa egin da, eta beherantz profilatu da. Ondorengo<br />
lanketa-prozesuan, inguruko zur guztia kentzen dut, eta, arianarian,<br />
irudia landu dut lortu nahi nuen profila erdietsi arte.<br />
Lan hori egiteko pazientzia handia behar da, oso handia."<br />
Erlojuari amaiera emateko, kolore eta laka geruza mehe eman<br />
diot, piezek mantentze-lanik izan ez dezaten.<br />
Aintzatespena duen lehiaketa<br />
Lehiaketak bost urte bete ditu, eta oso harrera ona izan du<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen jarduera-lurraldeko gizarte-eragileen<br />
artean. Halako aintzatespen hauekin, herrietako bizilagunek<br />
egindako lana aitortzen zaie. Halaber, Nafarroako<br />
Mendialdeko ondarea zaintzearen alde entitateek egindako<br />
lana aitortzen da, iragana baloratzeari eta iragan hori oraina<br />
bihurtzeari begira, gure lurraldearen, Nafarroako<br />
Mendialdearen, eta ondorioz, Foru Erkidego osoaren garapen<br />
jasangarrirantz abiatzeko.<br />
Saritutako proiektuak<br />
banan-banan<br />
Urrobi ibaiaren gaineko "Aetzubia" ingurunean Auritz<br />
abentura-parkerako pasabidea birgaitzea.<br />
Jarduera horrekin, Aetzubia ingurunean, Urrobi ibaia zeharkatzen<br />
duen pasabidea birgaitu da, ezintasun eta/edo mugikortasun<br />
murriztua duten pertsonei pasabidea errazte aldera.<br />
Paraje bati balioa ematea, eta bertakoak eta bisitariak herriaren<br />
historiara hurbiltzea lortu da. Orain "Aetzubia" izenez ezagutuko<br />
da Auriztik Ae<strong>zk</strong>oara doan garai bateko bidea.<br />
Azpilkuetako Urrasun auzoko Santiago baseliza birgaitzea,<br />
Azpilkuetako Done Jakueren bideko Lagunen<br />
Elkarteak sustatua.<br />
Azpilkuetako Urrasun auzoko Santiago baseliza Baztango<br />
Done Jakueren bideko mugarrietako bat da. 2007an zaharbe-
Saridunei emandako erlojua.<br />
Beste orrian: burdinaren Etxera heltzeko paseoa.<br />
rritu zuten Baztan-Urdazubiko Done<br />
Jakueren bideko lagunen Elkarteko boluntarioek.<br />
Sakristiako eta aitorlekuko<br />
komodak zaharberritu dira, baita<br />
Santiago apostolua duen koadroa, sakristiako<br />
atea, barruko eskulekua, aldareko<br />
erlaitza, kanpoko ataria eta kanpoko erdiko<br />
ate handia ere; horrekin guztiarekin,<br />
Done Jakueren bidearen historiaren<br />
zati handi bat.<br />
Abaurregaineko antzinako hilerriko<br />
Erdi Aroko hilarriak baloratzea.<br />
Proiektuak balioa eman dio Erdi Aroko<br />
antzinako hilerriari, "Hilarrien baratzea"<br />
izenekoari, hain zuzen ere. Helburua izan<br />
da Erdi Aroko hilerri hori gune dinamiko,<br />
jolas-zirkuitu bat eta Abaurregaineko<br />
multzo arkeologikoa topatzeko gune<br />
bihurtzea. Ondareari balioa emanez, kultur<br />
ondarearen ezagutza eta zaintza hobetzen<br />
da, enplegua sortzea edo dagoenari<br />
eustea ahalbidetzen da, eta<br />
Ae<strong>zk</strong>oako eta Pirinioetako jarduera-eskaintza<br />
dibertsifikatzen laguntzen da.<br />
Etxarlartsa ola Zaharra<br />
Etxalarko Udalak antzinako burdinola<br />
berreskuratzeko lanak egin ditu,<br />
Etxalarko, eta, hedaduraz, Bortzirietako<br />
turismo-eskaintza osatze aldera. Ingurune<br />
hondatua berreskuratzea lortu da.<br />
Egindako lanekin, burdinolaren deribazio-kanala,<br />
desagertutako forja, burdinolaren<br />
behe-solairua, fatxada, mea erretzeko<br />
labea, eta hurbileko zentral txikia<br />
leheneratu dira.<br />
Zubietako San Anton baseliza berreskuratzea<br />
eta birgaitzea<br />
Zubietak San Anton eguna, animalien<br />
eguna, ospatzen du urtarrilean; egun horretan<br />
animaliei ematen zaien jana bedeinkatzen<br />
da. Baseliza berreskuratzea<br />
eta birgaitzea garrantzi handikoa izan<br />
Lan hori egiteko<br />
pazientzia handia behar<br />
da, oso handia.<br />
da udalerriarentzat; izan ere, lana auzolanean<br />
egin da. Gaur egun horren ohikoa<br />
ez den lan egiteko modu horrek indarrean<br />
dirau Zubietan; hartara, egin<br />
ahal izan dira bestela eta kanpo-kontratazioaren<br />
bitartez egiterik ez leudekeen<br />
lanak, ahalegin ekonomikoari erreparatuz<br />
gero.<br />
Baztango Udala Amaiurko gazteluan<br />
egiten ari den esku-hartze arkeologikoa<br />
Lan arkeologikoa da esku-hartzea, garrantzi<br />
handieneko eraikin-hondarrak<br />
ERREPORTAJEA<br />
kronologikoki mugatzeko eta baloratzeko<br />
beharre<strong>zk</strong>oak diren datuak ematen<br />
ari dena. Esku-hartzea Aranzadi Zientzi<br />
Elkarteko arkeologia historikoko departamentuak<br />
burutu du, hainbat aditurekin<br />
lankidetzan, eta Euskal Autonomia<br />
Erkidegoko arkitektura-eskolako ikasle<br />
unibertsitarioen praktika-lana baliatuta.<br />
Egindako lanak aztarna historiko garrantzitsuak<br />
eta erakargarriak paratu ditu bisitarien<br />
eta bertakoen bistan.<br />
Iturraskarri proiektua: Etxarriko<br />
Konjurotokia berreskuratzea<br />
(Larraun)<br />
"Konjurotoki" ("Konjuleku" ere deitua)<br />
Etxarri elizaren alboan dago. Oinplano<br />
karratuko eraikin txiki bat da, lau isuriko<br />
teilatuduna. Bere berezitasunak dira<br />
jatorria eta erabilera; hau da, konjuruak<br />
egitea. Konjurotoki Iturraskarri<br />
proiektuaren zati da. Izaera sozialeko<br />
proiektua da, eta prestakuntza-izaerako<br />
lanak eskaini nahi ditu, Gizarte<br />
Zerbitzuen Gizarte Enplegu Babestuko<br />
programan parte hartzen duten partaideei<br />
zuzendua. Lekunberriko Udalak eta<br />
15 Kontzejuk hartu dute parte. Gizartehelburuaz<br />
gain, beste bi helburu betetzen<br />
ditu: kulturala eta tokiko ondare eta<br />
turismo-ondarea zaintzearena.<br />
Goizuetako Zubimusuko latsarria berreskuratzea<br />
Garrantzi handikoa da Zubimusuko latsarria.<br />
Garbitzeko 12 harraska ditu.<br />
Lana auzolanean egin da. Latsarria<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 11
ERREPORTAJEA<br />
1908an eraiki zuten, Zubisusu etxearen behealdean, zubiaren<br />
ondoan. Lehen solairuan neskek zuten eskola (oraindik ere<br />
kartela bertan da), eta bigarrenean irakasleek etxebizitza.<br />
Birgaitze honekin, ahanzturan galdu samar genuen tokiko ondarea<br />
berreskuratu da. Emakumeek egiten zuten lana aintzat<br />
hartu da. Horiez gain, turismo-baliabide bat sortu da, bisitariei<br />
erakusteko; eta gune xume bat berreskuratu da hainbat<br />
jarduera bertan garatzeko: besteak beste, kontzertuak eta hitzaldiak.<br />
Dagoeneko, kontzertu bat antolatu da.<br />
E<strong>zk</strong>erretik eskuinera: Fermín Villanueva, Nafarroako<br />
Gobernukoa, Luis Garate, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartekoa, eta<br />
Koldo Erkizia, Lesakako alkatea.<br />
Sumusako Atea - Lesakako Sumusako Atea berritzea<br />
Lesakak, bere garaian, lau ate zituen kanpotik herrira sartzeko.<br />
Gaur egun, horietako bat baino ez dago: Sumusako<br />
Atea. Harri<strong>zk</strong>o zutabeak eta zure<strong>zk</strong>o estalgarria dituen atea<br />
da. Oso elementu bitxia da, bertakoek nahiz kanpokoek estimatua.<br />
Jarduera horrekin ondareari eustea eta berreskuratzea<br />
lortu da. Ha<strong>zk</strong>unde-maila handia duen herri batean halako<br />
ezaugarriak dituen ondareari eustea garrantzitsua da, herriko<br />
historia berreskuratzea, eta ezagutzera ematea ahalbidetzen<br />
duelako.<br />
Urroz Hiriko gurutzadura gotikoa berriztatzea eta kokapen<br />
berria<br />
Aipatu beharra dago Urroz Hiriko gurutzea, halakoen artean,<br />
Nafarroako Mendialdeko, eta, zeha<strong>zk</strong>i, Pirinioaurreko ondare<br />
txikiko arte-balio handikoenetako bat dela. Lanari heldu<br />
aurretik, gurutzea lursaila babesteko horma baten kontra<br />
zegoen, kalteak jasotzeko arriskuan; beraz, lekuz aldatzea erabaki<br />
zen. Balio arkitektonikoa handiko lana da, oso interesgarria<br />
historia ezagutzeko, bai herritarrentzat, baita bisitarientzat<br />
ere.<br />
Irunberriko Beneditarren komentuko zaharberritze- eta<br />
balorizatze-lanetako aztarna arkeologiko erromanikoak<br />
integratzea<br />
Beneditarren Gizarte Etxearen inguruetan aztarna arkeologiko<br />
erromanikoak, balio handikoak, aurkitu zituzten.<br />
Irunberriko Udalak aztarna horiek Beneditarren multzoan<br />
txertatzea erabaki zuen, betirako iraun zezaten. Mosaikoa erre-<br />
12 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
21 proiektu aurkeztu dira, eta<br />
horietatik 11k jaso dute saria.<br />
Ondare Txikiaren V. Lehiaketako sari-banaketan izandakoak.<br />
tiratuen klubaren atean paratu dute, eta beste zati bat ekitaldi-aretoan.<br />
Aurkitu zuten harroin erromatarra Etxeko pasagune<br />
batean dago, kanpotik ikusten dena. Elementu horiek<br />
guztiek, eta egindako aurkikuntza arkeologikoek garai bateko<br />
Irunberri erromatarra izan zenari buru<strong>zk</strong>o interpretazio<br />
gune aparta osatzen dute, herriko turismoa suspertzen, eta<br />
Irunberriko herritarren aberastasun kultural, eta identitateeta<br />
ondare-aberastasuna garatzen laguntzen dutenak.<br />
~ ~ ~<br />
Lehiaketak bost urte bete ditu, eta oso harrera ona izan du<br />
Elkartearen jarduera-lurraldeko gizarte-eragileen artean. Halako<br />
aintzatespen hauekin, herrietako bizilagunek egindako lana<br />
aitortzen zaie diru-saria jaso dutenei zein jaso ez dutenei.<br />
Halaber, Nafarroako Mendialdeko ondarea zaintzearen alde<br />
entitateek egindako lana aitortzen da, iragana baloratzeari eta<br />
iragan hori oraina bihurtzeari begira, gure lurraldearen,<br />
Nafarroako Mendialdearen, eta ondorioz, Foru Erkidego osoaren<br />
garapen jasangarrirantz abiatzeko.
IÑAKI IRIGARAY<br />
Dendaberriren Sustatzailea<br />
“Sustatzaileak<br />
ezinbestekoa du ilusioa”<br />
SUSTATZAILEAK<br />
Iñaki Irigaray Dendaberriko sustatzailea da. Dendaberri Auritzen berriki<br />
inauguratu den premia<strong>zk</strong>o gaien denda da. Iñakik negozio-aukera ikusi zuen<br />
herriko denda itxi zutenean. Bere negozioa kudeatu nahia, eta lanerako gogoa<br />
funtse<strong>zk</strong>oak izan dira proiektua gauzatzeko.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 13
Zergatik premia<strong>zk</strong>o gaien denda<br />
bat?<br />
Berriki itxi zuten herrian zegoen<br />
halako denda bat, eta inguruetan,<br />
Bi<strong>zk</strong>arretan, Garraldan, Orbaitzetan<br />
eta Aurizberrin izan ezik, ez dago premia<strong>zk</strong>o<br />
gaien beste dendarik.<br />
Zein bide egin duzu zure negozioa abian<br />
paratzeko?<br />
Hasteko eta behin, Auri<strong>zk</strong>o Udalarekin<br />
paratu nintzen harremanetan, eta ondoren<br />
proiektua landu nuen, gerora lan zibila<br />
burutzeko. Halaber, Nafarroako<br />
Gobernuarekin harremanetan paratu<br />
nintzen halako negozioetarako diru-laguntza<br />
eskatzeko, eta, a<strong>zk</strong>enik, akordiora<br />
heldu nintzen enpresa banatzailearekin,<br />
haren kide egiteko.<br />
Zerk bultzatu zintuen proiektua gauzatzera?<br />
Hainbat kontu elkartu ziren. Batetik,<br />
Auritzen zegoen denda itxita, halako negozio<br />
bat zabaltzeko aukera izatea; bestetik,<br />
urteko hainbat sasoitan turistak eta<br />
erromesak herrira etortzeak balioa eransten<br />
zion ekimenari; eta, a<strong>zk</strong>enik, nire negozio<br />
propioa kudeatu beharra neukan.<br />
14 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
“<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkarteak denda<br />
irekitzeko izapideak<br />
bideratzen eta baimenak<br />
lortzen, eta Nafarroako<br />
Gobernuak dendariei<br />
zuzentzen di<strong>zk</strong>ien<br />
laguntzak eskuratzen<br />
lagundu zidan”<br />
Nola paratu zinen harremanetan<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearekin?<br />
Eskualdeko garapen-eragile Edurne de<br />
Miguelen bitartez paratu nintzen<br />
Elkartearekin harremanetan. Berak paratu<br />
zituen nire esku Elkartearen zerbitzuak.<br />
Nola lagundu zizuten <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkartekoek?<br />
Edurne de Miguelek irekitzeko eta baimenak<br />
lortzeko izapideak kudeatzen, eta<br />
Nafarroako Gobernuak 2008-2011 aldirako<br />
dendariei zuzendutako planaren<br />
barnean eskura daite<strong>zk</strong>een laguntzak eskuratzen<br />
lagundu zidan. Halaber,<br />
Elkartearen Enpresak eta Sustatzaileak<br />
arloko teknikari Beatriz Chagoyenek enpresa-plana<br />
egiten lagundu zidan.<br />
Nolakoa gertatzen ari zaizu esperientzia?<br />
Ona negozioaren antolakuntzari eta publikoarekiko<br />
harrerari dagokionez. Hala<br />
ere, espero dut datozen hilabeteotan turistak<br />
eta erromesak etortzen hasten direnean<br />
salmentak hobetzea, oso zaila baita<br />
halako negozio bati eustea horren biztanle<br />
gutxirekin. Orduan egin ahal<br />
izanen dut balorazio erreala.<br />
Zure iritziz, zein da negozioan eman<br />
beharko zenukeen hurrengo urratsa?<br />
Nagusiki, dendarekin daramadan denbora<br />
gutxi hau kontuan hartuta, sor daite<strong>zk</strong>een<br />
premiak eta arazoak onartzea,<br />
eta, aurrera begira, negozioaren barnean<br />
proiektu xume berriak lantzea.<br />
Zer laguntza dituzu ekimen hau aurrera<br />
ateratzeko?<br />
Lana nik bakarrik egiten dut; alabaina,<br />
lan gehiago sortzen denean norbait har-
tzeko asmoa dut. Hori, ordea, aurrerago<br />
aztertuko dut.<br />
Zertan egiten zenuen lan lehen? Zer<br />
desberdintasun, onura eta eragozpen<br />
ikusten di<strong>zk</strong>iozu zure negozio propio<br />
izateari?<br />
Ostalaritzan egiten nuen lan. Orain negozioa<br />
nirea izanda, gauzak nire modura<br />
zuzentzen eta antolatzen ditut.<br />
Gainera, publikoarekin halako kontaktua<br />
izatea, pertsonalagoa eta bestelakoa,<br />
gustukoa dut.<br />
Era berean, eragozpenak nire egoera berean<br />
dauden sustatzaile guztiek dituzte-<br />
“Negozio honekin<br />
gauzak nire modura<br />
zuzentzen eta<br />
antolatzen ditut. Horrez<br />
gain, publikoarekin<br />
dudan harreman hori<br />
gustukoa dut, aurrez<br />
aurrekoa, bestelakoa”<br />
naren antzekoak dira: Hilero soldata finko<br />
bat ez edukitzea, dendan ematen ditudan<br />
orduak eta orduak, eta egin behar<br />
izaten diren gestioak.<br />
Zer ari zaizu gertatzen zailen?<br />
Zalantzarik gabe, egin beharreko lan guztiak<br />
antolatzea.<br />
Eta errazena?<br />
Publikoarekin harremanetan egotea da<br />
errazena, eta, aldi berean, atseginena.<br />
Betidanik izan duzu gogoan zure negozioa<br />
zabaltzea?<br />
Bai, buruan nerabilen bueltaka, nahiz<br />
SUSTATZAILEAK<br />
eta ez nekien zein negozio mota izan zitekeen.<br />
Nola ikusten duzu zure burua hamar<br />
urte barru?<br />
Espero dut lan honetan jarraitzea, baina<br />
horrenbesteko estutasun ekonomikorik<br />
gabe.<br />
Zure iritziz, zer eduki behar du zuk bezalako<br />
sustatzaile batek?<br />
Funtse<strong>zk</strong>oa da lanerako gogoa, eta aukeratutako<br />
proiektuarekin ilusioa izatea.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 15
erriak cederna-garalur<br />
ELKARTEA<br />
Lantaldean kide berriak sartu dira,<br />
eta aldaketak egon dira<br />
Programazio aldi berria abian jarrita, hainbat aldaketa egin dira<br />
lantaldean <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak ematen duen zerbitzua hobetu<br />
eta zabaltze aldera. Garapen-agentzien sareak hiru garapen-eragile<br />
gehiago ditu, baita koordinatzaile bat ere.<br />
Aldaketa horien barnean, Irene Tortajada<br />
sartu da lantaldean. Irene zuzenbidean<br />
lizentziaduna da, hirigintzaren kudeaketan<br />
eta lurraldearen antolamenduan masterra<br />
du, eta esperientzia handia du toki-administrazioan.<br />
Besteak beste, garapen-eragileei<br />
laguntza emanen die<br />
legegintzan eta Estatuko nahiz erregioko<br />
finantziazioan.<br />
Beste bi eragileek dagoeneko lanean<br />
ziharduten Enpresak eta Sustatzaileak<br />
arloan; Soraya Diaz. eta Kontxi<br />
Sansiñena.<br />
Soraya giza zientzietan lizentziaduna da,<br />
eta lan-arriskuen prebentzioan masterra<br />
du. Orain arte, Enpresak eta<br />
Sustatzaileak arloan egin du lan, enpresa-aholkularitzan.<br />
A<strong>zk</strong>enaldian, bere gain<br />
zuen enpresak altzoan hartzeko programaren<br />
eta <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak<br />
bultzatutako lan-arriskuen prebentziorako<br />
programaren ardura.<br />
Kontxi Sansiñena turismo eta enpresazuzendaritzan<br />
lizentziaduna da, eta marketing<br />
arloan aditua. Orain arte<br />
Enpresak eta Sustatzaileak arloko teknikaria<br />
izan da, eta enpresaburuen arteko<br />
lankidetzarako Interreg<br />
proiektuen koordinazioan eta<br />
kudeaketan egin du lan.<br />
Sorayak agentziei sostengua<br />
emanen die, eta<br />
Kontxik, berriz, bi<br />
arlo landuko ditu:<br />
lankidetza, eta agentzien sare osorako<br />
erkidegoaren finantziazioa bilatzea.<br />
Urte berri honetako beste berrikuntza<br />
bat garapen-agentzien koordinazioa sortu<br />
izana da. Eginkizun horretan Marian<br />
Serrano jardungo da, orain arte komunikazio<br />
arloaren arduraduna. Une honetatik<br />
aitzin, agentzien sarea koordinatuko<br />
du. Bere eginkizunetako bat izanen<br />
da garapen-agentzien eta Elkarteko gainerako<br />
arloen arteko, eta agentzien beraien<br />
arteko komunikazioa hobetzea,<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen giza baliabideak<br />
hobeto optimizatzea lortzeko, eta<br />
hori guztia gerentziarekin orpoz orpo lan<br />
eginez.<br />
Irene, Kontxi eta Soraya abenduan hasi<br />
ziren garapen-eragile lanetan. Marian urtarrilaren<br />
23 hasi zen koordinazio-lanetan.<br />
Une horretan, lantalde osoari eman<br />
zitzaion aldaketa horren berri. Hasi berri<br />
dugun etapa hau emankorra izatea<br />
espero dugu.
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkarteak eta<br />
Adesnar<br />
federazioak urteko<br />
batzarra egin dute<br />
Abenduaren 12an, <strong>Cederna</strong><br />
<strong>Garalur</strong> Elkarteak eta Adesnar<br />
Federazioak ohiko batzar nagusiak<br />
egin zituzten, eta horietan<br />
jardueren oroitza-txostenak, urteko<br />
kontuak, lan-egitasmoak eta<br />
aurrekontuak onartu zituzten.<br />
Aurtengo batzarra berriki inauguratu<br />
den Ultzama Ibarreko Gizarte Etxean<br />
(garai bateko Larraintzarreko benta)<br />
egin zen.<br />
Mahaian Luis Garate, presidentea, Patxi<br />
Perez, presidenteordea, Jesus Recalde,<br />
ida<strong>zk</strong>aria, eta Esther Celaya, elkartearen<br />
gerentea, egon ziren. Urteko oroitza-txostenaren<br />
aurkezpenean, arloetako<br />
arduradunek eta batzarra egin zen<br />
eskualdeko garapen-eragile Elena<br />
Irigoyenek hartu zuten parte.<br />
Elkartekideek 2007ko lan-jardueraren<br />
oroitza-txostena eta urteko kontuak<br />
onartu zituzten. 2008ko aurrekontuak<br />
eta jarduera-plana.<br />
Ultzama Ibarreko Udalari eta bertako<br />
langileei eskerrak eman nahi di<strong>zk</strong>iegu,<br />
uneoro antolakuntzan eta Gizarte Etxea<br />
erailtzen eman di<strong>zk</strong>iguten laguntza eta<br />
erraztasunengatik.<br />
Jarduerak auekezten.<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen batzarkideak.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 17
Aste ekologikoa<br />
Mendialde<br />
Beherean<br />
Mendi Behera Elkarteak proiektuz<br />
eta jarduerez beteriko urtea<br />
itxi berria du, ekologiari buruz<br />
hausnarketa egiteko jarduera-aste<br />
batekin.<br />
Ekitaldi guztiak Zangozan egin ziren.<br />
Programa abenduaren 12an jarri zuten<br />
abian, "Landareak zaindu, gu pertsona<br />
gisa zaintzeko" mahai-inguruarekin.<br />
Horretan hartu zuten parte Maite<br />
Palacios Ranerak (Josenea), Kiko<br />
Martinez Aldunatek (Lorea), Silvia<br />
Akerreta biologoak eta Iker Aramendia<br />
Landak (Elkarteko teknikaria).<br />
Aste horretako egun nagusia abenduaren<br />
13a (larunbata) izan zen; izan ere,<br />
bigarren urtez jarraian, Nafarroako<br />
Unibertsitateko He<strong>zk</strong>untza Departamentuko<br />
Toki Garapeneko eta Garapen<br />
Komunitarioko Oinarriak irakasgaiko<br />
ikasleek ingurumenaren arloan ditugun<br />
ohiturei buruz hausnartzeko hainbat jar-<br />
18 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
LANDA BERRIKUNTZA<br />
Irunberriko LISABE auzo-elkarteak, 2008an, boluntarioei<br />
zuzendutako hainbat egun (Nafarroako<br />
Gobernuak finantzatuak) antolatu ditu, arroilen<br />
interpretazio-zentroarekin batera, Iturberoko garai<br />
bateko iturri-ikuztegia eta aipatu iturrira heltzeko<br />
bidea berreskuratze aldera.<br />
Lekua ikuztegi gisa erabiltzen zen iturritik ur beroa ateratzen<br />
zelako; horrek, iragan mendearen erdialdera arte bertara<br />
arropak garbitzera joaten ziren emakumeen lana errazten<br />
zuen.<br />
Pedagogiako ikasleak hilaren 13ko (larunbata) festan.<br />
duera ludiko/pedagogiko antolatu zituzten,<br />
5 urtetik 90 urtera bitarteko pertsonei<br />
zuzendua.<br />
2008ko jaiaren gaia "garapenerako baliabideak"<br />
izenekoa izan zen, eta ardatz<br />
horren inguruan 6 postu jarri ziren ondoko<br />
gai hauei buruz jolasten ikasteko:<br />
giza baliabideak, ura, airea, lurra, fauna<br />
eta flora, eta kultur baliabideak. Goiz<br />
osoan zehar, parte hartzaileek postu horiek<br />
ezagutzeko parada izan zuten, jolasteko,<br />
lehiaketetan parte hartzeko, ikasteko,<br />
banatzeko, eta abar.<br />
Proposamena osatzeko, marra<strong>zk</strong>i erakusketa<br />
bat jarri zuten "zain dezagun ingurumena"<br />
gai hartuta. Eskualdeko 100<br />
Irunberriko Iturberoko garai bateko iturri-ikuztegia<br />
berreskuratu da<br />
Iturria; lanak egin aurretik, eta lanak eginda.<br />
ikasleren baino gehiagoren lanak jarri<br />
ziren ikusgai. Horrez gain, Zangozako<br />
Ekologistak Martxan taldeak "garraioa<br />
eta mugikortasun jasangarria" izeneko<br />
erakusgai didaktikoa antolatu zuen.<br />
A<strong>zk</strong>enik, Mendialde Behereko taberna<br />
zabaldu zuten, leku aproposa jolas batetik<br />
bestera indarrak berritzeko.<br />
Abenduaren 17an, CPAENen laguntzarekin,<br />
asteari amaiera eman zitzaion "zapore<br />
handiko" ekitaldi baten bitartez: sukaldaritza<br />
ekologikoko tailerra, Azpea<br />
Upategiko eta Mendi Behera Elkarteko<br />
Javier Fonsekak zuzenduta; bertan zirenei<br />
produktu ekologikoak eta<br />
Nafarroakoak erabiliz eguberrietako menua<br />
alaitzeko proposamena egin zien.<br />
Irunberriko Azpea Upategiko Javier Perez Fonsecak zuzendutako<br />
sukaldaritza-tailerrean.<br />
Lisabe auzo-elkarteari bururatu zitzaion iturria berreskuratzea.<br />
Interpretazio-zentroarekin harremanetan jarrita, proiektua<br />
egituratzen hasi ziren. Ekintza hau baliagarria izan da<br />
Irunberriko belaunaldi berriei e<strong>zk</strong>utaturik zegoen ondarearen<br />
berri emateko.<br />
Hamabost lagunek parte hartu dute boluntario gisa. Hauen<br />
lana izan da iturrirako bidean eta inguruan<br />
sastrakak kentzea eta egokitzea<br />
(landaretzak erabat estalita), iturria<br />
txukuntzea (inguruan harlauzak<br />
jarrita), iturriaren alde batetik bestera<br />
igarotzeko zure<strong>zk</strong>o zubi txiki bat<br />
egitea, iturriaren erabilerak eta historia,<br />
eta ibarbasoan aurki daite<strong>zk</strong>een<br />
fauna eta flora erakusten dituen<br />
informazio-taula bat paratzea.<br />
Boluntarioak lanean, bete-betean.<br />
Lan teknikoetan (sastrakak kentzea, obra-zuzendaritza) langile<br />
espezializatuek hartu dute parte, Irunberriko udalarekin<br />
batera.
Ultzamako parke mikologikoak eta Larraungo Iturraskarri<br />
proiektuak saria jaso dute proiektu jasangarri gisa<br />
Nafarroako Gobernuko Landa Garapeneko eta Ingurumen Departamentuak Ultzamako parke mikologikoa<br />
eta Larraungo Iturraskarri proiektua saritu zituen garapen jasangarriko jarduera on gisa<br />
2008ko sariketan. Bi proiektu horiek <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak kudeatzen duen Nafarroako Mendialdea<br />
Leader+ programaren babesa jaso dute.<br />
Iturraskarri proiektuaren arduradun Mikel Ra<strong>zk</strong>inek<br />
proiektua nola landu den azaltzen.<br />
Iragan azaroan, nekazaritza dibertsifikatzeko jardunaldia antolatu zuten Basaburuan sektoreko nahiz<br />
sektorekoa ez den populazioari landa-eremuan egon daite<strong>zk</strong>een negozio-aukerak ezagutzera emateko,<br />
ibarreko ekonomi ehuna dibertsifikatze aldera.<br />
Basaburuko Garapen Batzordeak jardunaldia<br />
antolatzea proposatu zuen ibarreko<br />
jarduera ekonomikoaren dibertsifikazioa<br />
ekarriko duten esperientzia ekonomiko<br />
eta enpresa-arlokoak ezagutze<br />
aldera.<br />
Jardunaldia azaroaren 14 eta 29 bitartean<br />
izan zen, eta honako hauek aztertu<br />
zituzten: (1) Nekazaritza arlokoak ez diren<br />
jarduerak dibertsifikatzeko laguntzak,<br />
dibertsifikazioa esnegintzan; (2)<br />
"Josenea" enpresaren esperientzia; (3)<br />
"Eskura" denden esperientzia; (4)<br />
Transformazioa haragi-sektorean; (5)<br />
Eltsoko eztiaren museora bisita; eta (6)<br />
Zerainera eta Mahalara bisita. Egun bakoitzean<br />
gai bat aztertu zuten.<br />
Ibarreko Garapen Batzordea garapenaren<br />
alde lan egin nahi duten bertako he-<br />
Sari-banaketa azaroaren 19an izan zen. Azaroaren 18an, arratsaldez, jarduera sarituak<br />
bisitatu ziren. Iturraskarri proiektuari dagokionez, Lezaetako ikuztegia bisitatu<br />
zuten, eta ondoren erakusketa mikologiko bat Ultzamako Gizarte Etxean;<br />
hor, proiektuaren azalpena egin eta aperitibo mikologiko bat dastatu zuten.<br />
Lerrootatik <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak sarituak zoriondu, eta beren eskualdeen<br />
garapen jasangarriaren alde egiten duten lanarekin jarraitzera animatu nahi ditu.<br />
Saridunak landa-garapen eta ingurumen kontseilari Begoña Sanzberrorekin eta departamentuko arduradunekin<br />
batera sari-banaketan, Evenan.<br />
Nekazaritza dibertsifikatzeko ikastaroa Basaburuan<br />
rritarrek osatzen dute. Hilean behin elkartzen<br />
dira, eta Xabier Azpirotz,<br />
Basaburuko zinegotzia, da batzordeburua.<br />
Aipatu Batzordean parte-hartze ak-<br />
Partaideak jardunaldian antolatutako hitzaldietako batean.<br />
tiboa du <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko eskualde<br />
horretarako garapen-eragile Elena<br />
Irigoienek. Batzordea 2007an hasi zen<br />
lanean, eta 12 lagunek osatzen dute.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 19
Aurrera darrai Baztango Udalaren eta Kunsthal-Irun Diseinu<br />
Zentroaren arteko hitzarmena<br />
Hitzarmen horretan, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen Garapen Agentziak prozesu osoaren koordinazio-lana<br />
egin du, eta hitzarmenen definizioan eta ariketa praktikoak aukeratzen parte hartu du.<br />
Izandako a<strong>zk</strong>en praktiketan aurkeztutako proiektuetako<br />
bat. Proiektua Unañe Calero, Itsaso Duarte eta Nagore<br />
Zatonena da, tailerrko irakasgairako prestatua.<br />
Garai bateko Irati treneko<br />
burdinen zubia<br />
berreskuratzea<br />
Irunberriko Udalak, Nafarroako Gobernuaren finantza-sostenguarekin<br />
eta <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkartearen Garapen Agentziako teknikariaren laguntzarekin,<br />
Irati treneko garai bateko burdinen<br />
zubia zaharberritu du, eta, aldi berean, inguruan<br />
paratutako taula baten bitartez ondareari buru<strong>zk</strong>o<br />
azalpenak eman ditu.<br />
Proiektua sortu zen Irati treneko garai bateko "Burdinen<br />
zubia" eraistean, 2006-2007an handitze aldera.<br />
Orduan, Irunberriko Udalak zubia mantentzea erabaki<br />
zuen, herritarren oroimenerako, eta bisitariek ezagutu<br />
zezaten.<br />
Zubi zaharra berritu, eta gaur egun dagoen zubiaren ondoan<br />
kokatu da, eta, halaber, interpretazio-taula bat paratu<br />
da, Irati trenaren eta, bereziki, Burdinen Zubiaren berri<br />
ematen duena.<br />
20 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
2008aren hasieran Baztango Udalak<br />
lankidetza-hitzarmena sinatu zuen<br />
KUNSTHAL-Irun Arte Plastikoetako<br />
eta Diseinuko Zentroarekin. Hitzarmenaren<br />
xedea zen ikasleei eta irakasleei<br />
hainbat ariketaren eta proposamen zorrotzen<br />
bitartez, kasu errealen azterketak<br />
ematea, baina arlo akademikoak<br />
eman dezakeen sormenarekin eta berrikuntzarekin.<br />
Baztango Udalak oso positiboki baloratu<br />
ditu garatutako proposamenak<br />
jasotzen zituzten bi arloen irakasle<br />
arduradunek aurkeztutako emaitzak:<br />
Horrenbestez, hiru ildo lantzea erabaki<br />
da: lehenik eta behin lankidetza-hitzarmena<br />
berrituko da eskolarekin, ikasleek<br />
bi kasuren inguruan lan egin dezaten<br />
(Paisaiako ikasleek haur-eskola<br />
berriko berdegunerako proposamenak<br />
landuko dituzte, eta Diseinukoek, be-<br />
“Burdinen zubia”; gaur egun duen itxura<br />
rriz, Elizondoko eskola-ibilbide baten<br />
definizioa landuko dute); bestalde, zentroko<br />
ikasle batek prestakuntza-zikloko<br />
prestakuntza fasea Baztango Udalean<br />
eginen du, hau da, Elizondoko Baztan<br />
Berri plazaren paisaia-proiektua landuko<br />
du.<br />
A<strong>zk</strong>enik, martxoan erakusketa bat antolatuko<br />
dute ikasleen lanekin,<br />
Ari<strong>zk</strong>unenea kultur etxean. Horrela,<br />
Baztango Udalak 2006an hainbat he<strong>zk</strong>untza-entitaterekin<br />
hasitako lankidetzabidea<br />
indartzen da, horren bitartez udalkudeaketara<br />
hirigintzan, arkitekturan,<br />
eta espazioen eta hiri-elementuen diseinuan<br />
ikuspuntu desberdinak gehitzeko.<br />
Aldi berean, herritarrei aipatu alderdiei<br />
buru<strong>zk</strong>o hausnarketarako tresnak ematen<br />
zai<strong>zk</strong>ie.<br />
Interpretazio-taula osatzeko, 1911ko arga<strong>zk</strong>iak, zubia berritu<br />
aurrekoak, eta "El Irati" enpresak erabilitako marra<strong>zk</strong>iak<br />
bildu dira, garai bateko trena sustatze aldera.<br />
Proiektuak harrera ona izan du herritarren artean; izan ere,<br />
zubia kokatu den inguru horretan ibili ohi dira paseoan.<br />
Irunberriko Udalak, gaur egungo zubia egin ondoren, desagertzeko<br />
arriskuan zegoen ondarea berreskuratu du, eta,<br />
bestalde, herriko turismo-baliabide bati balioa eman dio:<br />
Irati Trenaren Natur Bideari.
Madrilen Estatuko<br />
Landa Sarea<br />
aurkeztu dute<br />
Abenduaren 16an, Estatuko<br />
Landa Sarea aurkeztu zuten<br />
Madrilen. Aurkezpenean izan ziren<br />
Esther Celaya Carrascal,<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen gerentea,<br />
eta Marian Serrano,<br />
Elkartearen komunikazioburua.<br />
Mahaikideak aurkezpenean.<br />
Madrilgo Caixa Forumen ekitaldi-aretoa<br />
erabat beteta, Estatuko Landa Sarea<br />
(Hiri, Landa eta Itsas inguruneko<br />
Ministerioaren mendekoa) aurkeztu zuten.<br />
Aretoan Estatu osoko toki-ekintzako<br />
talde guztietako teknikariak eta gerenteak<br />
zeuden.<br />
Datozen urteotarako sareak duen lanegitasmoa,<br />
eta Estatuko Landa<br />
Sarearen eskumenekoak diren deialdiak<br />
aitzina eramateko Ministerioa<br />
ematen ari den urratsak aurkeztu zituzten.<br />
Landa Ingurunearen Garapen<br />
Jasangarriaren inguruko Legeari buruz,<br />
eta toki-ekintzako taldeek sarean<br />
bertan zein Estatu mailako garapenplanteamenduan<br />
duten eginkizunari<br />
buruz eztabaidatu zuten.<br />
"Ae<strong>zk</strong>oa eta Uharte Garazi, artzaintza:<br />
lotura historikoa eta estatuz gaindiko<br />
lankidetza suspertzeko tresna"<br />
Abenduaren 29an, arratsaldeko 19:00etan, "AEZKOA - GARAZI"<br />
Leader+ lankidetza-proiektuko ekintzen aurkezpena egin zen, eta<br />
"AEZKOA - GARAZI: bi ibarren arteko harremanen testigantzak"<br />
izeneko DVDa eman zuten ikustera, Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Etxean, Ariben.<br />
Artzaintza baliatu da Nafarroako Ae<strong>zk</strong>oa ibarraren eta Akitaniako Garazi Ibarraren<br />
arteko mugaz gaindiko harremanak berreskuratzeko eta hobetzeko.<br />
Proiektua Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarrak eta Uharte Garaziko Sindikatak bultzatu<br />
dute, Nafarroako Mendialdeko <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen eta Ipar Euskal<br />
Herriko Leader taldearen lankidetzarekin, eta estatuz gaindiko Leader+ programaren<br />
barnean burutu da.<br />
Euskokultur Fundazioak, Euskal Kultur Erakundeak eta Aldudarrak Bideoak<br />
gauzatu dute proiektua, eta 2008an zehar 54 pertsonek baino gehiagok hartu<br />
dute parte, horien artean: elkarri<strong>zk</strong>etatuak, teknikariak, musikariak, konpositoreak,<br />
arga<strong>zk</strong>ilariak eta abeslariak.<br />
Bi ibarretako familia anitzen lekukotasuna jaso da, eta antzinako arga<strong>zk</strong>iak berreskuratu<br />
dira. A<strong>zk</strong>en horiez gain, Iruñeko Pedro Zunzarrenen eta Zangozako<br />
Javier Beunzaren arga<strong>zk</strong>iak ere bildu dira. Arga<strong>zk</strong>i horiekin guztiekin ikus-entzune<strong>zk</strong>o<br />
lan bat egin da, eta bi ibarretan barrena eramanen duten erakusketa<br />
ibiltaria antolatzen ari dira.<br />
Horrez gain, bildutako materialarekin 35 minutuko DVDa egin dute, elkarri<strong>zk</strong>eten<br />
laburpena eta bideoklipa jasotzen dituena: "Orbaitzetako menditan".<br />
Bideoklipeko abestia Eñaut Etxamendik (Esterentzubi) konposatu du, eta Gerard<br />
Ihidoik (Esterentzubi) eta Pello Zabaltzak (Orbaitzeta) kantatu dute. Jasotako<br />
testigantzekin bi laburmetraia egin dira, kontrabandoari eta mugetako azienda-kontrolei<br />
buru<strong>zk</strong>oak.<br />
Proiektuaren helburuak, ekintzak eta emaitzak Erroibar-Ae<strong>zk</strong>oa-Esteribar eskualderako<br />
garapen-eragile Edurne de Miguelek aurkeztu zituen, eta Euskokultur<br />
Fundazioko Gai<strong>zk</strong>a Arangurenek, berriz, DVDa eta kontrabandoari eta mugakontrolei<br />
buru<strong>zk</strong>o laburmetraiak. Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarreko presidente Felix<br />
Jamarrek eta Garazi Ibarreko sindikatako presidente Joseph Goyheneixek eman<br />
zioten amaiera ekitaldiari, proiektu honetan familiek izan duten inplikazio aipagarria<br />
eskertuz.<br />
Gerard Ihidoik (Ezterenzubi) eta Pello Zabalzak (Orbaitzeta) Eñaut Etxamendiren<br />
(Ezterenzubi) "Orbaitzetako menditan" izeneko abestia kantatu zuten Ibarreko<br />
Etxeko Batzar-aretora proiektuaren aurkezpenera bildutako ehunen bat ae<strong>zk</strong>oarren<br />
aitzinean.<br />
Argitara emandako DVDa Ibarreko Etxean aurkeztutako proiektuaren aurkezpenean<br />
izandakoak.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 21
Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarrak bat egin du "Pirinioetako<br />
Burdinaren Ibilbidea" Elkartearekin.<br />
Abenduaren 11n, Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarra Pirinioetako burdinaren ibilbidea Elkarteko eskubide<br />
osoko kide egin zen. Bileran eskualde horretarako <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen eragile Edurne<br />
de Miguelek parte hartu zuen.<br />
Legazpiko bileran parte hartu zutenak.<br />
Bileran elkarte horretako kide diren<br />
hainbat entitatek (Gipu<strong>zk</strong>oakoak,<br />
Kataluniakoak eta Nafarroakoak) parte<br />
hartu zuten, baita Erkidegoaren<br />
Interreg VIA (POCTEFA) Ekimenera<br />
"Pirinioetako Burdinaren Ibilbidea"<br />
22 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
proiektua aurkezteko lagungarri dituzten<br />
teknikariek ere.<br />
Proiektua lantzeaz gain, partaideek otsailaren<br />
9an eratu den Elkartearen estatutuak<br />
landu zituzten; hori ere Legazpin.<br />
Akitu dira Baztan Ibarreko Haur Eskola<br />
berriko lanak<br />
Urte amaierarekin batera bukatu zituzten haur-eskola berria eraikitzeko<br />
lanak. Haur-eskolak 0 eta 3 urte bitarteko 70 haur baino gehiago<br />
jaso ditzake. Baztan Ibarrean haur-eskola berri bat eraikitzea estrategikoa<br />
da ibarraren gerorako, eta halaxe jaso izan zen 2007ko<br />
apirilean udalbatzak onartutako jasangarritasuneran<strong>zk</strong>o Ekintza<br />
Planean.<br />
Proiektuaren bitartez, Udalak gizartean<br />
gero eta nabarmenagoa zen premia bati<br />
erantzun dio. Ekipamendu moderno<br />
eta abangoardista, baina, aldi berean, erabilgarria<br />
proposatu du, hezitzaileen eta<br />
haurren premiei erantzuten diena. Haureskolak<br />
ibar osoko familia guztien premiei<br />
erantzungo die, 82 haurrentzako lekua<br />
izanen baitu (gaur egun 56 haurrendako<br />
lekua dago). Gaur egungo<br />
haur-eskolak (garai batean medikuaren<br />
etxea izandakoan kokatua) ez ditu halako<br />
zentroek bete beharreko baldintzak<br />
betetzen.<br />
Heziketa-proposamena hiru bolumenetan<br />
(laura zabalgarri) egituratzen da, eta<br />
horietako bakoitzak bi modulu jasoko<br />
ditu: 2 edoskitzaileendako, 2 ertainendako<br />
(1-2 urte), eta 2 (laura zabalgarri) oinez<br />
dabiltzanendako. Azalera oso 860,89<br />
m² da. Horrela, gaur egun dagoen eskaerari<br />
erantzuten zaio, eta, gainera, eraikina<br />
handitzen ahal da epe ertainera eskaera<br />
handituko balitz. Haurtzaindegia<br />
San Francisco Javier ikastetxe publikoaren<br />
eta udal-ikastolaren arteko lursail batean<br />
eraiki da, he<strong>zk</strong>untza-ekipamenduen<br />
espazio-antolakuntza logiko bati jarraituz.<br />
Esan beharra dago, ekipamenduaren definizioan<br />
parte-hartze aktiboa izan duela<br />
kudeaketa-taldeak; berau 1996an la-<br />
Sinatze ekitaldian izan ziren Felix<br />
Jamar, Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarraren<br />
burua, eta Edurne de Miguel,<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen<br />
eragilea.<br />
Abenduaren 11n eta 12an egindako<br />
bileran, Edurne de Miguelek<br />
Orbaitzetako arma ola aurkeztu zuen,<br />
Ae<strong>zk</strong>oa Ibarreko Batzarra Elkartearen<br />
kide izatera, nolabait ere, derrigortzen<br />
zuen ondare elementu garrantzitsua.<br />
Jarduera horrekin, Ae<strong>zk</strong>oa dagoeneko<br />
elkartekidea da, eta, gaur<br />
egun, gainerako ba<strong>zk</strong>ideekin dihardu<br />
lanean burdinaren inguruko<br />
Europako ibilbide kultural hori sustatu<br />
eta finkatu asmo duen proiektua<br />
gauzatze aldera.<br />
Instalazioak<br />
nean hasi zen hezitzaile-talde batek osatzen<br />
du. Aipatu hezitzaileen jarduera<br />
abian paratu zen Balleko Etxeak sostengatu<br />
zuen tokiko enplegu-ekimen gisa,<br />
ordura arte ez zegoen eta gero eta eskaera<br />
handiagoa zuen zerbitzua emate aldera.<br />
Proiektua Nafarroako Gobernuaren<br />
laguntzarekin gauzatu da, 0 eta 3 urte bitarteko<br />
haurrendako zentroak eraikitzeko<br />
Nafarroako Toki Entitateei zuzendutako<br />
diru-laguntzen deialdiaren bitartez..<br />
Halaber, 2008an laguntza txiki bat eskuratu<br />
dute Tokiko Agenda 21eko ekintzaplanak<br />
ezartzeko deialdiaren barnean.
“Zure erosketak Zangozan”<br />
Zangozako Udalak kanpaina trinkoa bultzatu du<br />
abenduan eta urtarrilean herriko enpresen, denden,<br />
jatetxeen eta zerbitzuen alde.<br />
Ekintza urriaren 30ean hasi zen, parte-hartze foro batekin.<br />
Bilera horretan, Eskisabel Suescun andreak (alkatea) eta turismo<br />
eta kultura zinegotzi Nora Reta andreak ekonomi sektore<br />
horien egoera aztertu zuten; aurreko urteetan baino larriagoa<br />
besteak beste erdigunean egiten ari diren lanengatik,<br />
eta Zangozan ere eragina izaten ari den munduko krisi ekonomikoagatik.<br />
Halaber, bi udalkideek egoera horien aurrean<br />
udalak ezarritako helburuak eta aurreikusitako erronkak azaldu<br />
zituzten, eta, batez ere, enpresaburuei lanari heltzeko proposamenak,<br />
iradokizunak eta asmoak aurkezteko deia zabaldu<br />
zieten. Abian paratutako lehen jardueraren xedea zen<br />
Eguberrietan herritarrak bultzatzea Zangozan geratu eta erosketak<br />
bertan egin zitzatela.<br />
Horrela "Zure erosketak Zangozan" ikurritzarekin, programa<br />
bat landu zen, eta horren elementurik aipagarrienak honako<br />
hauek izan ziren: eskualde osoan barna banatu ziren kartelen<br />
eta liburuxken bitartez publizitate-kanpaina bat egitea, eta horiekin,<br />
halaber, kultur agendaren berri ematea, kultur agenda<br />
anitza eta Eguberri osorako; animazio-jarduerak (magia,<br />
globoflexia, su-irensleak, eta denda gehien dituzten herriko<br />
Kalitateko orri dinamiko eta praktikoa da. Horrekin,<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen Europe Direct zentroak bere<br />
eskuetan Europari buruz duen informazio guztia helarazi<br />
nahi die herritar guztiei, besteak beste: Taldeei, enpresei,<br />
toki-entitateei eta eragileei.<br />
kaleetan barrena entretenimenduak); eta poltsa ekologikoak<br />
banatzea, besteak beste.<br />
Jarduera horretan, Udalak Zangozako hainbat ekonomi sektoretako<br />
145 establezimenduren lankidetza jaso du, horien artean<br />
ditugu: elikadura, aholkularitza, bankuak, kafetegiak, jatetxeak,<br />
hotelak, artisautza, erlojutegiak, lurrin-dendak, arga<strong>zk</strong>i-dendak,<br />
etxeko tresna elektrikoak eta altzari-dendak,<br />
tapiz-dendak, ile-apaindegiak, estetika eta osasun-zentroak,arropa-dendak,<br />
egunkari-dendak, bazarrak, liburu-dendak,<br />
litxarreria-dendak, burdindegiak, eta zerbitzuak, oro har.<br />
Europari buru<strong>zk</strong>o informazioa, premien araberakoa:<br />
www.cederna.es/europea<br />
Abenduaren 19an (ostirala), Europe Direct Europari<br />
buru<strong>zk</strong>o informazio-zentroaren web orri berritua aurkeztu<br />
dugu <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen egoitzan.<br />
Luis Garate Jimenez, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen presidentea, eta Arantxa Rodriguez,<br />
Elkartearen Europe Direct-en arduraduna, Interneteko zerbitzu berri honen aurkezpenean.<br />
Kanpainaren barnean garatutako ekintzetako batzuk.<br />
Web orri elebiduna (euskaraz eta espainolez); horretan, eskualde,<br />
Estatu nahiz Europa-mailan zabalik dauden laguntza<br />
guztiak kontsulta daite<strong>zk</strong>e.<br />
Zerbitzuak aukera ematen du Europar Batasuneko zuzendaritza<br />
orokorretara, eta Batzordeak proposatutako zerbitzuetara<br />
sartzeko; esate baterako, Europako legeriara.<br />
Interesa duten pertsonek Europar Batasuneko edozein gairi<br />
buruz galde diezagukete "informazio eskaerak" atalaren<br />
bitartez. Beste berrikuntzetako bat liburutegia da: atal honek<br />
Elkartearen egoitzaren liburutegian dauden 3.200 dokumentu<br />
baino gehiagoren katalogoa linean kontsultatzeko<br />
aukera ematen du.<br />
Horrez gain, edozein erabiltzailek bete dezake harpidedun<br />
pertsonalizaturako alta-eskaera. Web orriaren bitartez, interesekoak<br />
dituzun gaiak aukera ditzakezu, baita zein hi<strong>zk</strong>untzatan<br />
jaso nahi duzun ere (euskaraz nahiz espainolez). Astero<br />
zure posta elektronikoan aldi<strong>zk</strong>ari ofizialetan (NAO, BOE<br />
Europar Batasunekoak) eta bestelako argitalpen espezializatuetan<br />
jasotako deialdiak igorriko di<strong>zk</strong>izugu.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 23
Espainiako Europe Direct sarea 2009-2012 aldirako<br />
Urtarrilaren 21ean, urteko bilera egin zuten<br />
Espainiako Europe Direct informazio-zentroek eta<br />
dokumentazio-zentro europarrek Europako<br />
Batzordeak Espainian duen Orde<strong>zk</strong>aritzaren egoitzan.<br />
Europako Batzordeak Espainian duen Orde<strong>zk</strong>aritzaren zuzendari<br />
Jose Luis Gonzalez Vallvek ongi etorria egin zien bertaratutakoei.<br />
Berarekin ziren Ignacio Samper Cimorra, Europar Parlamentuak<br />
Espainian duen Bulegoaren zuzendaria, eta Ana Río Quintana,<br />
Espainiako Europe Direct Informazio Sarearen arduraduna.<br />
Jose Luis Gonzalez Vallvek 2009rako komunikazio-lehentasunak<br />
aurkeztu zituen, honako hauek: Europar Batasunaren<br />
hedapenaren 5. urteurrena, Berlingo Harresia bota zuteneko<br />
20. urteurrena, Europako Parlamenturako hauteskundeak,<br />
energia eta klima-aldaketa, enplegua, Europaren geroa, bezero-kontsumitzailearekiko<br />
arreta, eta Sormenaren eta<br />
Berrikuntzaren Europako urtea.<br />
Bestalde, Parlamentuko Bulegoaren zuzendariak aurten, ekainaren<br />
4tik 7ra bitartean, eginen diren Europako<br />
Parlamenturako hauteskundeetarako komunikazio-kanpaina<br />
aurkeztu zuen. Kanpaina uniformea izanen da 27 herrialde kideetarako,<br />
eta honakoa ikurritza: "Zuk aukeratzen duzu".<br />
Espainiako Europe Direct Sarearen arduradunak Europe Direct<br />
Zentroen 2009-2012rako deialdiaren emaitzen berri eman<br />
zuen. Denetara aurkeztutako 84 proposamenetatik 48 Europe<br />
Direct Zentro aukeratu dira Espainiarako, eta horietatik 14<br />
berriak dira.<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen Europe Direct zentroa aldi berri<br />
honetarako aukeratutako 48 horien artean dago; beraz,<br />
beste lau urtez Europar Batasunari buru<strong>zk</strong>o informazioa ematen<br />
jarraituko dugu Nafarroako Mendialdean.<br />
Alcala de Henareseko Unibertsitateko irakasle eta, gaur egun,<br />
Iberdrola Fundazioaren presidente Manuel Marin Gonzalez jau-<br />
Tailerreko irakasle Miguel Iriberteguik bezeroa leial bihurtzeari,<br />
bezero berriak erakartzeari eta merchandising eta saltokiari bizitasuna<br />
emateari buru<strong>zk</strong>o hainbat gako eman zi<strong>zk</strong>ien tailerreko<br />
partaideei.<br />
Prestakuntzan 24 lagunek hartu dute parte: <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkarteko 5 enpresa-teknikarik, industriako 3 lagunek, 7 denda-jabek,<br />
saltzaile batek, eta hedabideetako 2 langilek. Gehienak<br />
Sakanakoak ziren, eta bakar batzuk Ultzamakoak.<br />
24 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
ENPRESAK ETA SUSTATZAILEAK<br />
Marketing-tailerra: nola saldu gehiago eta hobeto?<br />
Azaroaren 20an eta 27an egin zen marketing-tailerra<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak Arbizun duen zentroan.<br />
Ikastaroa ANELek antolatu du.<br />
Manuel Marín eta Jose Luis Gonzalez Vallve, aurkezpenean.<br />
nak klima-aldaketari buru<strong>zk</strong>o klase magistrala eman zuen nazioarteko<br />
agendan, honako galderei erantzunez: zein da gure herrialdeko<br />
eredu energetikoa, eta zein eredu nahi dugu Europarentzat?<br />
Ba<strong>zk</strong>aldu ondoren, Europako Batzordeko Ingurumen<br />
Zuzendaritza Nagusiko Javier Ruiz Tomasek ingurumen arloko<br />
Europar Batasuneko zuzenbidea izan zuen hizpide; Elkano<br />
Errege Institutuko Federico Steinberg-ek "Finantza-krisia eta<br />
EBk proposaturiko neurriak" aurkeztu zuen; eta Espainiako<br />
Zientzia eta Teknologia Fundazioko Esther Rodriguezek<br />
Sormenaren eta Berrikuntzaren Europako Urtean aurreikusitako<br />
ekimenak aurkeztu zituen.<br />
Jardunaldiari amaiera eman zioten Orde<strong>zk</strong>aritzako komunikazio<br />
eta teknologia berrien taldeko Mª Eugenia de la Rosak,<br />
Alberto Melidak eta Alejandro Izquierdok; hauek, gure jarduerak<br />
hedatzen laguntze aldera, Europe Direct sare osoaren<br />
esku dauden komunikazio-tresna berriak aurkeztu zituzten.<br />
Europe Direct zentroko kideok atsegin handiz emanen dizuegu<br />
edukien aldetik horren oparoa izan den jardunaldi horri<br />
buru<strong>zk</strong>o argibide gehiago.<br />
Taldea irakaslearen azalpenei adi.
Nafarroako<br />
Mendialdean<br />
enpresa gehiago<br />
hartu dira altzoan<br />
Pasa den urteko a<strong>zk</strong>en hilabeteetan<br />
enpresak altzoan hartzeko<br />
kontaktu berriak landu dira.<br />
Esperientzia guztiz positibotzat<br />
jotzen dute bai altzoan hartzen<br />
dutenek, baita hartuek ere.<br />
Abintzaoko Lantxurda landetxearen (altzoan hartzen<br />
duena) eta Sakanako Torrano (altzoan hartua) landetxearen<br />
jabeen bilera.<br />
Enpresak altzoan hartzeko esperientzia<br />
Empleate proiektuaren eta horretan landutako<br />
jarduera honen ondorioz sortu<br />
zen. <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak proiektu<br />
horretan parte hartzeaz gain,<br />
Nafarroako Mendialdean enpresa berriak<br />
garatzen laguntzen duen metodologia<br />
hori barneratu zuen.<br />
Esperientzia aurrera eraman den guztietan,<br />
enpresen arteko bilerak oso<br />
emankorrak eta positiboak izan dira,<br />
eta finkatutako harremana aberatsa alde<br />
guztientzat.<br />
Elizondoko Noa Estetika Zentroaren jabeak (altzoan hartzen<br />
duena) eta Leitzako Leitza Estetika Zentroaren jabea<br />
(altzoan hartua).<br />
Urrotz Hiriko Muskilda Hotelekoak Urraulgoitiko Santa<br />
Fe Ostatuko maizterrekin; a<strong>zk</strong>en horiek altzoan hartuak.<br />
Altsasuko Dendarien Elkartearen<br />
Eguberrietako kanpaina<br />
Abenduan, Altsasuko Dendarien Elkarteak Eguberrietako kanpaina<br />
landu zuen, herriko eta eskualdeko herritarren harrera oso ona<br />
jaso zuen kanpaina.<br />
2008ko kanpainak bi jarduera izan ditu: Eguberrietako 6. haur-lehiaketa eta zo<strong>zk</strong>eta.<br />
Sariak honako hauek izan dira: 3.000 euroko txekea elkartekoak diren<br />
dendetan arratsalde batez gastatzeko, Eguberrietako saski bat, eta bi lagunentzako<br />
bonua Donostiako La Perla talasoterapian erabiltzeko.<br />
Abenduaren 23an (asteartea) egin zen Altsasuko Dendarien Elkartearen 2008<br />
Eguberrietako Kanpainaren zo<strong>zk</strong>eta. Banatutako txartelei erreparatuta (18.000<br />
inguru), kanpaina oso arrakastatsua izan zela esan daiteke.<br />
3.000 €-ko saria jaso zuenak eta haren familiak elkarteko 21 dendatan izan ziren<br />
eta 3.000 €-ak gastatu zituzten; erosketak egiterakoan, elkartearen kartelak,<br />
eta Altsasuko karriketan barna entzun zitekeen eguberrietako musika zeramatzan<br />
furgoneta errotulatua erabili zuten.<br />
Txekearen irabazleak; herriko dendetan gastatzeko.<br />
Eguberrietako haur-lehiaketako marra<strong>zk</strong>iak.<br />
Marra<strong>zk</strong>i-lehiaketarako ikastetxeen<br />
parte-hartzea eskatu zuten: Zelandi IP,<br />
Jesusen Bihotza Ikastetxea eta Iñigo<br />
Aritza Ikastola, baita Altsasuko Itziar<br />
Nazabalek eta Koldo Arnanzek zuzentzen<br />
dituzten pintura-eskolena ere.<br />
Beste behin ere Elkarteak parte hartu<br />
zuten neska-mutilei eskerrak eman zi<strong>zk</strong>ien.<br />
Marra<strong>zk</strong>iak prest agertu ziren<br />
hainbat dendatan paratu ziren.<br />
Epai-mahaia Dendarien Elkarteko<br />
Batzordeak osatu zuen, eta bederatzi sari<br />
banatu zituen, maila bakoitzeko hiru.<br />
Eguberrietako kanpaina Altsasun gaur<br />
gero errotutako ekintza da, herriko<br />
dendei bizia ematen laguntzen duena.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 25
TURISMOA<br />
Nafarroako Mendialdea X. SICTED foroan egon da<br />
93 turismo-xede elkartu dira, horien artean Nafarroako Mendialdea, X. SICTED foroan<br />
(Sitges, azaroaren 20a eta 21a).<br />
Xedeko Kalitate Planaren asmoa da<br />
Nafarroako Mendialdean kalitateko<br />
Kudeaketa Eredu integrala garatzea eta<br />
ezartzea. Planaren barnean garatutako<br />
lana bi mailatan egituratuta dago: lanjardunaldiak<br />
"Nafarroako Mendialdea"<br />
xedean bertan, eta xedeen artean informazioa<br />
elkarri trukatzeko jardunaldiak.<br />
A<strong>zk</strong>en horien barnean, SICTED<br />
foroak eta Xedeen arteko Lantaldeak<br />
daude.<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen turismoarloak<br />
X. SICTED foroan egon zen<br />
"Nafarroako Mendialdea" xedea orde<strong>zk</strong>atuz.<br />
Ekitaldian SICTED estrategia<br />
berria aurkeztu zen. Aipatu estrategiak<br />
hainbat aldaketa egin ditu eraketan, eta,<br />
horrez gain, zenbait helburu eta 2012ra<br />
bitartean turismo-xedeak kalitatez kudeatzeko<br />
eredua behin betikoz finkatzea<br />
ahalbidetuko duten hainbat jarduera-programa<br />
pentsatu dira.<br />
Berrikuntzarik aipagarrienak ditugu:<br />
Jarduera Onen Eskuliburuen bertsio<br />
berria; ezaugarriaren eta identitate korporatiboaren<br />
irudietan egindako aldaketak;<br />
lau zikloko plan baten bitartez<br />
26 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
GIZA BALIABIDEAK<br />
Urtarrila eta otsaila bitartean landu da<br />
“Aukeratu generorik gabeko lanbidea” izeneko<br />
kanpaina Altsasuko ikastetxeetan. Lansaioak<br />
urtarrilaren 12an hasi ziren lantzen<br />
ikasleekin, eta otsailaren 5a arte luzatu dira.<br />
(prestakuntza-programa barne) etengabeko<br />
hobekuntza lantzea; eta lanplataforman<br />
egindako hobekuntzak.<br />
Xedeen arteko lantaldea<br />
Bestalde, azaroaren 21ean (ostirala),<br />
xede-tipologia bakoitzeko orde<strong>zk</strong>ariek<br />
osatzen duten xedeen arteko lantaldea<br />
elkartu zen. Aztergaiak honako hauek<br />
izan ziren: xedeen arteko lantaldearen<br />
arautegi berria onartzea, eta orain arte<br />
indarrean zegoen xedeen arteko lan-<br />
taldea desegitea, talde horretako kideak<br />
bi urtean behin aukeratu behar izaten<br />
baitira, eta orain bete da epe hori.<br />
Horregatik, Nafarroako Mendialdeak,<br />
beste hamar xederekin batera, B multzoko<br />
orde<strong>zk</strong>aritzarako hautagaitza aurkeztu<br />
du. Aipatu multzoa 34 xedek osatzen<br />
dute, eta 20 eta 45 enpresa/zerbitzu<br />
bitartean dira bereizgarria<br />
dutenak. Hautagaiak aukeratzeko bo<strong>zk</strong>eta<br />
2008ko abendutik 2009ko urtarrilera<br />
bitartean eginen da.<br />
“Aukeratu generorik gabeko lanbidea” berriro ere landuko da<br />
Altsasuko ikastetxeetan<br />
Neska-mutilak kanpainaren saioetako batean.<br />
X. Sicted foroko partaideak bileretako batean. Erdian Ana Etxeberria, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko turismo-arloko<br />
teknikaria.<br />
Kanpaina hau duela hainbat ikasturte paratu zuten abian Altsasun.<br />
Udalak sustatzen du kanpaina <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen garapen-agentziaren<br />
eta giza baliabideen arloaren lankidetzarekin.<br />
Honako ikastetxeok hartu dute parte: San Migel de Aralar BHIk,<br />
Iñigo Aritza Ikastolak, eta Jesusen Bihotza ikastetxeak; guztiak<br />
Altsasukoak.<br />
Informazio- eta sentsibilizazio-kanpainak landu dira, Altsasuko<br />
hiru ikastetxeetako DBHko 3. eta 4. mailetako ikasleei zuzenduak.<br />
Helburua ikasketak eta lanbideak aukeratzeak duen garrantziari,<br />
aukeraketa hori baldintzatzen duten aldagai guztiak kontuan<br />
hartzeak duen garrantziari, eta hartutako erabakiak dituen<br />
ondorioei buruz ikasleei informazioa ematea eta irakasleak eta<br />
gurasoak horren inguruan sentsibilizatzea da. Bereziki landuko<br />
da genero aldagaia, baina baita egindako aukeraketa lan-merkatuarekiko<br />
egokia den ere.
TEKNOLOGIA BERRIAK<br />
Ondarea 3Dn modelatzeko proiektua<br />
Erkidegoaren Leader+ Adesnar programako InteRed I+LG proiektuaren barnean, eta <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong><br />
Elkartearen Teknologia Berriak arlotik, "ondarea 3Dn modelatzea" izeneko proiektua garatu da. Une honetan<br />
lanak burutzen ari dira, eta 2009ko lehen hilabete hauetan tresna aurkeztuko da.<br />
Tresnak ondarea bestela ikusteko aukera<br />
ematen du, eta edonork erabiltzeko<br />
bidea ematen du. Ondareari balioa areagotzea<br />
eta lurraldea bultzatzea lortzen<br />
da. Etorkizuneko tresna da.<br />
Ondare-elementuak 3D bide<strong>zk</strong>o maketetan<br />
berregiteak galdutako ondarea birtualki<br />
birsortzea, edo historian zehar ondareak<br />
izan dituen faseak edo aldiak birsortzea<br />
ahalbidetzen du. Horrez gain,<br />
bideo nahiz arga<strong>zk</strong>i konbentzionalez arkitekturetara<br />
ezine<strong>zk</strong>oak liratekeen ikuspuntuetatik<br />
hurbiltzea ahalbidetzen du.<br />
Halaber, monumentuak "traba arkitektonikorik<br />
gabe" ikusteko, eta monumentuen<br />
egiturez edo eskemez (ohiko begiratuan<br />
ikusezinak) jabetzeko parada<br />
ematen du.<br />
Tresnaren lehen garapen honetan, eta<br />
aipatu proiektuaren barnean, honako<br />
monumentu hauek landu dira:<br />
Oibarko Done Petri eliza, Kasedako<br />
San Zoilo ermita, Eslabako tenplu erromatarra,<br />
eta Agezako eliza, izen bereko<br />
udalerrian. Horiez gain, Xabierreko<br />
“Molinaz”, Leatxeko Moriones etxea,<br />
Lergako Abaiz eliza, eta Ledeako Hiri<br />
erromatarra. Zangozako eskualdean,<br />
honako hauek osatzen dute katalogoa:<br />
Peñako Dorrea, izen bereko parajean;<br />
Zareko San Bizente eliza, Zangozako<br />
San Salbatore eliza, Esako San Eztebe<br />
eliza, eta Rocaforteko San Bartolome<br />
eliza.<br />
Bestalde, Pirinioaurreko Agoitz eta<br />
Irunberriko arroetan, Untzitiko<br />
Naxurieta eliza, Agoi<strong>zk</strong>o San Migel eliza,<br />
Artzibarko Santa Maria eliza,<br />
Urraulgoitiko Santa Fe monumentumultzoa,<br />
eta Zilegietako eta Aiantzeko<br />
dorreak Ibargoitin eta Longidan, hurrenez<br />
hurren, landu dira. Baita<br />
Urraulbeitiko Artieda jauregia, Urrotz<br />
Hiriko Azoka plaza, eta Itzagaondoko<br />
San Migel eliza ere. A<strong>zk</strong>enik,<br />
Erromantzatuko Usungo monasterioa,<br />
Irunberriko Jasokundearen eliza, Eloko<br />
gaztelua, eta Lizoaingo zubia.<br />
Ondarea modu berri horretan ikustea<br />
eta baloratzea bestelakoa da; ikuspuntu<br />
arkitektoniko eta historiko berriak izateko<br />
aukera ematen du.<br />
Artzibarko Santa Maria elizaren irudia landutako tresna informatikoaren barnean.<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 27
GIZARTEA<br />
BELÉN MUTUBERRIA<br />
LESAKAKO BURDINAREN ETXEAREN ARDURADUNA<br />
“Zonaldean erreferente den<br />
turismo-baliabidea sortu dugu”<br />
Belen Mutuberria Doloreetako Ama<br />
Birjinaren garai bateko komentuan<br />
kokatuta dagoen Burdinaren<br />
Etxearen arduraduna da. Burdinaren<br />
Etxea azaroan inauguratu zuten.<br />
Elkarri<strong>zk</strong>eta honetan, turismobaliabide<br />
bisitagarri honen lehen<br />
hilabeteak nolakoak izan diren, eta<br />
ireki arteko ibilbidea zein izan den<br />
kontatu digu.<br />
28 2009ko URTARRILA-OTSAILA
Nondik eta nola sortu zen ekimena?<br />
Une honetan abian den ekimena Lesakako Udalak bortz urtez<br />
egindako lanaren emaitza da. Lan horren barnean aipatzekoak<br />
dira: Erdi Aroko Azoka; sorginkeriari buru<strong>zk</strong>o solasaldiak;<br />
Erdi Aroko burukoen erakusketa; Pedro Lanzek egindako<br />
lanen erakusketa; udalerrira egindako bisitaldi gidatuak,<br />
herriko ondarea eta historia ezagutzeko, publiko guztiei, eta<br />
ikastetxeetako ikasleei zuzendua; Lesakako artearekin, folklorearekin<br />
eta etnografiarekin lotura duten hainbat ekintza; eta<br />
"Lesaka ezagutu" liburuxka argitara ematea.<br />
Halaber, 70 arga<strong>zk</strong>iko erakusketa iraunkorra antolatu zen, herriko<br />
ondareko elementu aipagarrienak biltzen dituena, besteak<br />
beste: harria, zura eta burdina. Helburua zen bertakoei<br />
eta bisitariei horren berri ematea.<br />
Horregatik, ildo horretan jarraitu genuen lanean, noiznahi<br />
bisitatu ahal izanen zen gune bat izateko. Asmoa zen, batetik,<br />
burdina herriko artista Pedro Lanzek egindako lanaren<br />
berri emanen zuen ardatz nagusia izatea, eta, bestetik, herriko<br />
eta eskualdeko elementu dinamizatzailea eta erreferentea<br />
bihurtzea.<br />
Zergatik erabaki zen komentuak kokatzea?<br />
Hasiera batean esku-langilearen tailerrean kokatu behar zen;<br />
izan ere, ordurako Pedrok antolatuak zituen hainbat bisitaldi.<br />
Udalak komentua zuen erabilgarri, eta horretan kultur etxea<br />
sortzea pentsatu zuen. Eraikina, ordea, katalogatuta zegoen,<br />
eta, beraz, zenbait muga zeuden. Hori dela-eta, Burdinaren<br />
Etxea leku enblematiko batean kokatzea pentsatu zuten; komentuan.<br />
Horrez gain, arestian aipatutako helburuei beste<br />
hainbat helburu gehitzea pentsatu zuten: hau da, ondare eraikiari<br />
balioa ematea, eta Turismo Bulegoaren bitartez, ondare<br />
hori zaintzea eta kudeatzea; hartara, garapen jasangarriko<br />
proiektu bat lortuko zen.<br />
Zein da horren helburua?<br />
Nagusiki, Lesakak bere<strong>zk</strong>oak dituen hiru elementuei balioa<br />
ematea da, herrian bisita daite<strong>zk</strong>een gainerako baliabideak jasotzeko<br />
eta bideratzeko baliagarria izan daitekeen gune batean.<br />
Finean, guretzat turismo ekintzak garatzeko abiapuntu da, eta,<br />
egon ere, bertan da Turismo Bulegoa.<br />
Zer topa dezakegu zentroan?<br />
Lehenik, Lesakak izan duen bilakaera erakusten digu, burdina,<br />
harria eta zura baliatuta. Hala ere, erakusketaren ardatz<br />
nagusia burdina da. Garai bateko burdinolak eta tailerrak ere<br />
erakusgai daude, eta ibilbide osoan zehar Pedro Lanzek utzitako<br />
lanak ikus daite<strong>zk</strong>e. Piezei dagokienez, esku-langilearen<br />
lagin xume bat baino ez da, horien artean balkoietarako lanak,<br />
lanparak, lanabesak, eta abar.<br />
Esan beharra dago zentro hau lehen fasea baino ez dela, gerora<br />
zabaldu asmo dena.<br />
Pedro Lanzen piezez gain, zein beste elementu ditu zentorak?<br />
Behin eta berriro hizpide ditugun hiru elementu horiekin lotura<br />
duen arga<strong>zk</strong>i-erakusketa bat dugu. Arga<strong>zk</strong>iek Lesakako<br />
eraikinetako harri<strong>zk</strong>o eta burdina<strong>zk</strong>o xehetasunak erakusten<br />
dituzte, baita zure<strong>zk</strong>o ateenak eta hegalkinenak ere.<br />
Horiez gain, Aceralia enpresak utzitako materiala, garai bateko<br />
tailer haien "oraina" erakusten dutena, ere badugu.<br />
GIZARTEA<br />
Nola dago banatuta zentroa?<br />
Gune batean burdina, basoa eta ibaiak antzina nola lantzen<br />
ziren erakusten da. Besteak beste, zura nola garraiatzen zuten,<br />
burdina nola lortzen zuten, edo ikatza nola ateratzen zuten<br />
erakusten da.<br />
Bigarren gunean burdina-minerala nola garraiatzen zuten erakusten<br />
da. Hirugarrenak burdinolak eta forjak ditu erakusgai,<br />
eta, a<strong>zk</strong>enik, arga<strong>zk</strong>i-erakusketa dago: "Lesaka: harria,<br />
burdina eta zura".<br />
Bisitak egiteko, erabiltzen al duzue ikus-entzune<strong>zk</strong>orik?<br />
Bai. Bisitariari audio-gida bat ematen diogu erakusketara sartzen<br />
denean, bertan diren objektu guztien berri emateko oso<br />
baliagarria. Horrez gain, ibilbidean zehar plasmako pantailak<br />
daude, eta horietan, besteak beste, Pedro Lanz ikus daiteke<br />
lanean.<br />
"Udalak Lesakako ondare eta turismo<br />
baliabideak dinamizatzen hastea erabaki<br />
zuen, herriak bere<strong>zk</strong>oak dituen hiru<br />
elementutan oinarrituta: burdina, harria<br />
eta zura"<br />
Zein izan da ia<strong>zk</strong>o azaroan inauguratu arteko prozesua?<br />
2004an, gutxi gorabehera, hasi ziren ekimena lantzen, eta<br />
2006an aurkeztu zuten Leader+ programara. Hala ere, proiektua<br />
2008an esleitu zuten; beraz, denbora aldetik marka guztiak<br />
hautsi ditugu.<br />
Nola lagundu du ekimen horretan <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteak?<br />
Lesakak garapen-eragile bat dauka; Arantxa Arregi. Bera hor<br />
egon da, hasieratik beretik, proiektu hau aitzinat ateratzeko<br />
egin beharreko izapide guztietan. Zeha<strong>zk</strong>i, ekimen hau Leader+<br />
programara aurkeztu genuen <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen<br />
bitartez, eta horri esker jaso dugu diru-laguntza, nahiz eta beste<br />
finantza-alternatiba batzuk ere bilatu ditugun.<br />
Orain, zentroa inauguratuta, Elkarteak turismoaren ikuspuntuko<br />
aholkuak ematen di<strong>zk</strong>igu. Harremana iraunkorra da,<br />
izan ere, hau hasiera baino ez da.<br />
Zer dakarkio herriari halako proiektu batek?<br />
Inguruko herrietan ez daude baliabide bisitagarriak; beraz,<br />
orain gune fisiko bereizia duen erreferentea sortzen ari gara.<br />
Horrez gain, herritarrek hagitz ondo hartu dute. Batetik, komentuan<br />
kokatuta, ondare publiko optimizatu bat berreskuratu<br />
dugulako, eta, bestetik, baliabideak dinamizatzen direla-<br />
BERRIAK CEDERNA-GARALUR 29
GIZARTEA<br />
"<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartea<br />
hor egon da proiektu hau<br />
aitzinat ateratzeko egin<br />
beharreko izapide<br />
guztietan"<br />
ko, nahiz eta, beti bezala, iritzi desberdin<br />
aunitz dauden.<br />
Inauguratu zenetik zenbat jende ibili<br />
da?<br />
Garai hau onena ez den arren, zabalik<br />
daramatzan bi hilabete hauetan 260 lagunek<br />
bisitatu dute. Lesakako eta inguruko<br />
herrietako jende ugari etorri da, eta<br />
asteburuetan Gipu<strong>zk</strong>oako, Arabako,<br />
Bi<strong>zk</strong>aiko eta Nafarroako bisitariak izan<br />
ditugu. Abenduko zubian, berriz, hainbat<br />
taldek eskatu zuten bisitarako ordua.<br />
Hori guztia kontuan hartuta oraindik ez<br />
dugula seinaleztapenik, ezta liburuxkarik<br />
ere; udalaren webgunean baino ez<br />
gara ageri.<br />
30 2009ko URTARRILA-OTSAILA<br />
Burdinaren Etxea<br />
Sustatzailea: Lesakako Udala.<br />
· Zentroaren arduraduna: Belen Mutuberria<br />
· Proiektuaren aurrekontua: 140.000 € (Leader+ laguntza: <strong>36.</strong>000 €)<br />
· Erakusgai dauden piezak: Pedro Lanzen 27 pieza<br />
· Helbidea eta kontaktua: Doloreetako Ama Birjinaren komentua<br />
Antoiu kalea, 31770 Lesaka Tel: 948 638 007<br />
Posta elektronikoa kultura@lesaka.net Webgunea: www.lesaka.net<br />
· Sarrera: 2,00 € helduek (12 urtera bitarteko haurrek doan)<br />
· Ordutegia: asteartetik ortziralera: 10:00etatik 14:00etara<br />
Igandeetan eta jaiegunetan: 10:00etatik 14:00etara<br />
Astelehenetan itxita<br />
Zer jende mota etortzen edo etorriko<br />
da datozen hilabeteotan Burdinaren<br />
Etxera?<br />
Denetarik; bikoteak, familiak, taldeak<br />
eta banakakoak. Egunaren arabera.<br />
Igandeetan familiak eta senar-emazteak<br />
etortzen dira.<br />
Horrez gain, zentroa bisitatzeko modu<br />
pedagogikoagoa bilatzen ari gara, zonaldeko<br />
ikastetxeekin eta gazteekin lan egite<br />
aldera.<br />
Noiz bisita dezakegu?<br />
Aste Santura arte asteartetik ortziralera,<br />
goizeko 9:00etatik 14:00etara, eta larunbatetan<br />
10:00etatik 14:00etara, eta 16:00etatik<br />
19:00etara. Igandeetan eta jaiegunetan<br />
10:00etatik 14:00etara. Astelehenetan itxi-<br />
ta. Edonola ere, datozen hilabeteetan ordutegia<br />
zabalduko dugu.<br />
Zein da proiektu honen geroa? Zein da<br />
eman beharreko hurrengo urratsa?<br />
Batetik, zentroa bera eta erakusketa zabalduko<br />
ditugu, pieza gehiago sartuta,<br />
eta tailerrak lantzen hasiko gara haurrekin<br />
eta gazteekin. Eta, bestetik, promozioari<br />
eta seinaleztapenari bultzada emanen<br />
diegu.<br />
"Zentroa Lesakan eta<br />
inguruetan turismojarduera<br />
garatzeko<br />
abiapuntua da"
“B<br />
erriak" aldi<strong>zk</strong>ariak gehitu duen iritzirako gune hau baliatu<br />
nahi dut enpleguaz aritzeko. Nafarroako Pirinioaurretik begiratuta,<br />
ikuspuntua oso zabala ez bada ere, enpleguak antzeko<br />
ezaugarriak ditu Nafarroako Mendialde osoan.<br />
Munduko krisi ekonomikoa eta horrek enpleguan duen eragin negatiboa<br />
ez dabiltza oharkabean gure lurraldean. Hainbat urteko lan<br />
ha<strong>zk</strong>undearen ondoren, langabezia tasa % 40 baino gehiago handitu<br />
da a<strong>zk</strong>en urte honetan, eta zenbait eremutan Nafarroako gainerako<br />
eremuetako joera baino altuagoa da.<br />
Nekazaritza sektorearen krisiari (a<strong>zk</strong>enaldi honetan areagotua) eraikuntzakoa<br />
eta industriakoa gehitu zai<strong>zk</strong>io. Horrez gain, kontsumoa<br />
moteltzeak hirugarren sektoreko gainerako jarduerei eragin die,<br />
horien kaltetan. Bestalde, eta aurreko urteetan ez bezala, langabeziak,<br />
oraingo honetan, berdin kaltetu ditu gizonak zein emakumeak.<br />
Hala ere, krisi egoerak aproposak izan ohi dira irudimena eta ekimena<br />
astintzeko, autoenplegua sustatzeko, tokiko baliabideei tokiko<br />
soluzioak bilatzeko; a<strong>zk</strong>en finean, gure lurraldean bizi direnei<br />
aukerak emateko.<br />
Zalantzarik gabe, garai hauetan garrantzitsuena ez da norbera<br />
dena, edo norberak ikasi duena, bakoitza zertan dabilen baizik.<br />
Zerbaitetan jarduteko, barruan duguna, bokazioak, zaletasunak eta<br />
e<strong>zk</strong>utuko curriculumak ezinbestekoak dira lortu asmo dugun bizimodu<br />
horrekin bat etorriko den enplegua sortzeko.<br />
Kontua da pertsona guztiek dutela bere baitan sakonki ezagutu<br />
beharreko barne-mundu bat, nork bere trebetasunak, gaitasunak<br />
eta bizi ke<strong>zk</strong>ak ezagutze aldera.<br />
Hala ere, enpleguak malgutasuna, moldagarritasuna, eta trebetasun<br />
eta ezagutza berriak hartzea landu behar ditu. Aspalditik, eta<br />
gero eta gehiago, enplegu egonkorraren izaera aldatu egin da, eta<br />
jakintza berrien etengabeko ikaskuntza gurekin da bizitza osoan<br />
zehar. "Hiltzen eta ikasten"; garai hauetan esanahi berezia hartzen<br />
ari den esaera zaharra.<br />
A<strong>zk</strong>enik, eta oso sakona izateko asmorik gabe, tokian tokiko egoera,<br />
lurraldea eta berau osatzen duen kultura, bidaide ezin hobeak<br />
dira enplegua topatzeko. Gure baitara begiratu ondoren, inguruari<br />
errepara diezaiokegu, enpleguaren saski korapilatsua egin ahal<br />
izateko beharre<strong>zk</strong>oa dugun zumitza topatzeko.<br />
Baina, ibilbide horretan tentuz ibili beharra dugu. Egoera ekonomiko<br />
kaxkarrak sormena eta buru-argitasuna piztu, eta, ondorioz,<br />
negozio aukerak sortzen baditu ere, aldi berean pertsona aunitz<br />
behartzen ditu autoenplegua lantzera, eta korrika eta presaka lantzen<br />
dute autoenplegua, halako egoera garrantzitsu batek dituen<br />
arriskuak neurtu gabe.<br />
Horregatik, garai hauetan, beti bezala, <strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkartearen<br />
ateak irudimenari, ekimenari eta gure sustatzaileen gogo biziari zabalik<br />
daude. Heiekin egonen gara ekintzaile izateko abentura zoragarri<br />
horretan gure ezagutzak eta esperientzia helarazteko.<br />
Iritzia<br />
Langabezia<br />
garaiak;<br />
autoenplegu<br />
garaiak<br />
Carlos García Pascual<br />
<strong>Cederna</strong> <strong>Garalur</strong> Elkarteko garapen-eragilea<br />
Pirinioaurreko ibarretarako.
Change language