06.05.2013 Views

simsuqnis marTva pirvelad jandacvaSi

simsuqnis marTva pirvelad jandacvaSi

simsuqnis marTva pirvelad jandacvaSi

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

miRebulia “klinikuri praqtikis erovnuli<br />

rekomendaciebis (gaidlainebi) da<br />

daavadebaTa marTvis saxelmwifo<br />

standartebis (protokolebi) SemuSavebis,<br />

Sefasebisa da danergvis erovnuli sabWos"<br />

2009 wlis 30 dekembris #2 sxdomis<br />

gadawyvetilebis Sesabamisad<br />

<strong>simsuqnis</strong> <strong>marTva</strong> <strong>pirvelad</strong><br />

<strong>jandacvaSi</strong><br />

danarTi 2<br />

klinikuri mdgomareobis marTvis saxelmwifo<br />

standarti<br />

(protokoli)<br />

damtkicebulia saqarTvelos Sromis,<br />

janmrTelobisa da socialuri dacvis<br />

ministris 2010 wlis 30 seqtembris<br />

# 315/o brZanebiT<br />

1


1. ganmarteba<br />

<strong>simsuqnis</strong> <strong>marTva</strong> <strong>pirvelad</strong> <strong>jandacvaSi</strong><br />

protokoli<br />

simsuqne warmoadgens qronikul, multifaqtorul daavadebas,<br />

romelsac kompleqsuri fsiqologiuri, socialuri, kulturuli,<br />

genetikuri, metaboluri mizezebi, garemo faqtorebi da cxovrebis<br />

stili ganapirobebs.<br />

simsuqne gulisxmobs organizmSi cximis Warbad Calagebas, ramac<br />

SesaZloa uaryofiTad imoqmedos adamianis janmrTelobaze.<br />

2. sadiagnozo kriteriumebi<br />

<strong>simsuqnis</strong> diagnostireba da xarisxis Sefaseba sxeulis masis indeqsis<br />

safuZvelze xdeba, rac wonis simaRlis kvadratTan SefardebiT<br />

gamoiangariSeba (kg/sm 2 ).<br />

<strong>simsuqnis</strong>a da sxeulis masis indeqsis klasifikacia:<br />

sxeulis masis da <strong>simsuqnis</strong> Sefaseba smi (kg/m 2 )<br />

sxeulis masis deficiti < 18,5<br />

normaluri wona 18,5-24,9<br />

Warbi wona 25,0-29,9<br />

simsuqne (I xarisxis) 30,0-34,9<br />

simsuqne (II xarisxis) 35,0-39,9<br />

morbiduli simsuqne (III xarisxis) > 40<br />

simsuqnesTan dakavSirebuli riskis Sefaseba rekomendebulia, aseve,<br />

welis garSemowerilobis safuZvelze. welis garSemoweriloba 102 smze<br />

meti mamakacebSi da 88 sm-ze meti qalebSi diabetisa da<br />

kardiovaskuluri avadobis gazrdil riskze miuTiTebs.<br />

3. klinikuri simptomatika da rekomendaciebi<br />

simsuqne qronikuli, multifaqtoruli daavadebaa, romelsac<br />

kompleqsuri politikuri, socialuri, fsiqologiuri, garemo,<br />

ekonomikuri da metaboluri mizezebi da Sedegebi gaaCnia.<br />

faqtobrivad simsuqne sxeulis TiTqmis yvela Sinagan organoze<br />

axdens gavlenas;<br />

2


zogad saeqimo praqtikaSi yvela pacients, simsuqnesTan da masTan<br />

dakavSirebuli riskis identificirebis mizniT, unda daudgindes<br />

sxeulis masis indeqsi da welis garSemoweriloba;<br />

gamoTvaleT sxeulis masis maCvenebeli; moaxdineT individebis<br />

klasificireba gamomdinare sxeulis masis maCvenebelTa<br />

kategoriebidan. moaxdineT informireba pacientebis maTi sxeulis<br />

masis maCveneblebis da masTan dakavSirebuli riskebis Sesaxeb;<br />

arsebobs wonis regulirebis efeqturi strategiebi, rac moicavs<br />

kvebas, fizikur aqtiurobas, cxovrebis stilis modificirebas,<br />

medikamentozur mkurnalobas da qirurgiul Carevas;<br />

eqimma unda daicvas xuTi `A~-s principi (ask, advice, assess, assist, arrange)<br />

(kiTxva, rCeva, Sefaseba, daxmareba, mowesrigeba);<br />

wonis regulireba gundur midgomas moiTxovs. gaTviTcnobierebuli<br />

unda gqondeT klinikuri da sazogadoebrivi resursebi. pacients<br />

sWirdeba mudmivi urTierToba ojaxis eqimTan da meTvalyureoba<br />

jandacvis gundis mxridan. wonis kontroli mTeli cxovrebis<br />

savaldebulo saqmea da jandacvis gundma unda moaxerxos<br />

pacientisTvis konkretuli miznebis dasaxvis xelSewyoba;<br />

nebismier pacients, sxeulis masis indeqsis da welis<br />

garSemowerolobis miuxedavad, unda Cautardes konsultireba<br />

jansaRi kvebisa da varjiSis Taobaze.<br />

pacientebs, romelTa smi>25-ze, xolo welis garSemoweriloba<br />

mamakacebSi 94sm-s da qalebSi 80-s aRemateba esaWiroebaT Semdgomi<br />

konsultacia da gamokvlevebi <strong>simsuqnis</strong> dadgenisa da misi marTvis<br />

adeqvaturi gegmis SemuSavebis mizniT.<br />

4. prevencia, diagnozi da marTvis algoriTmi<br />

prioritetuli miznebi:<br />

1. gaacnobiereT sxeulis masis indeqsis mniSvneloba;<br />

2. gaaZliereT im pacientTa konsultireba da informirebuloba,<br />

romelTac aReniSnebaT Warbi sxeulis masis indeqsi da<br />

darwmundiT, rom maT miewodaT saTanado konsultacia wonis<br />

klebasTan dakavSirebiT;<br />

3. gaaumjobeseT <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobis Sedegi;<br />

4. gaaumjobeseT <strong>simsuqnis</strong> prevenciasa da mkurnalobaSi<br />

sazogadoebis (mosamsaxureTa, moswavleTa) CarTulobis done.<br />

qvemoT mocemulia <strong>simsuqnis</strong> prevenciis, diagnozisa da marTvis<br />

algoriTmi<br />

3


1<br />

simaRlis da wonis gazomva<br />

da sxeulis masis<br />

indeqsis gamoTvla<br />

7<br />

Tanmxlebi daavadebebis<br />

Sefaseba (komorbiduli<br />

daavadebebi)<br />

8<br />

mzadaa pacienti<br />

wonis daklebisTvis?<br />

6<br />

rCeva wonis kontrolis<br />

da sxva risk-faqtorebis<br />

<strong>marTva</strong> A<br />

3<br />

normaluri masa<br />

smi 18,5-24,9<br />

4<br />

sxeulis masis<br />

deficiti smi 40<br />

riski dabali zomieri maRali ukiduresi<br />

kveba X X X X<br />

fiz. aqtiuroba X X X X<br />

qcevis menejmenti X X X X<br />

medikamentebi *X+ X X X<br />

qirurgiuli Careva ? *X X<br />

* SeiZleba mxedvelobaSi iqnes miRebuli Tu arsebobs Tanmxlebi,<br />

simsuqnesTan dakavSirebuli risk-fatorebi da daavadebebi<br />

+ SeiZleba daiwyos, Tu smi aRwevs 27-s an metia<br />

? operaciuli Careva droebiT kvlevis sagans warmoadgens<br />

diax<br />

<strong>simsuqnis</strong> prevencia da <strong>marTva</strong> (mozardebisa da mozrdilebisTvis)<br />

algoriTmi<br />

2<br />

smi≥25?<br />

diax<br />

diax<br />

11<br />

ganmeorebiTi Sefaseba<br />

12 kviris Semdeg<br />

12<br />

mizani<br />

miRweulia<br />

ara<br />

ara<br />

ara<br />

13<br />

5<br />

gaidlainSi ar<br />

ganixileba<br />

10a<br />

ixileT rekomendaciebi<br />

menejmentis<br />

Sesaxeb,<br />

dafuZnebuli smi/daavadebebis<br />

riskze<br />

ganmeorebiTi Sefaseba miznebisa<br />

da risk-faqtorebis da wonis<br />

ganxilva A<br />

4


algoriTmis anotacia<br />

1. gazomeT simaRle da wona da gamoiangariSeT sxeulis masis<br />

indeqsi<br />

o sakvanZo punqtebi:<br />

sxeulis masis indeqsi sasurvelia gamoiTvalos yovelwliurad<br />

skrininiT (mosaxleobis masiuri gamokvleva) da mkurnalobis<br />

SemTxvevaSi saWiroebisamebr;<br />

sxeulis masis indeqsis gamoTvla yvela asakobriv jgufze<br />

vrceldeba. taneris skaliT me-5 donis mozardebi da bavSvebi<br />

unda Sefasdnen arsebuli zrdis diagramebis mixedviT.<br />

o gamoTvaleT sxeulis masis indeqsi<br />

daaxarisxeT sxeulis masis indeqsi kategoriebis mixedviT. gaanaTleT<br />

pacientebi sxeulis masis indeqsis da masTan dakavSirebuli riskebis<br />

Sesaxeb.<br />

sxeulis masis indeqsis gamoTvla<br />

wona = kg<br />

simaRle kvadratSi kv.m.<br />

mozardebi<br />

mozrdilTa sxeulis masis indeqsis kategoriebi<br />

sxeulis masis indeqsi kategoria<br />

18,5-ze naklebi sxeulis masis deficiti<br />

18,5-24,9 normaluri wona<br />

25-29,9 Warbi wona<br />

30-34,9 simsuqne _ I xarisxi<br />

35-39,9 simsuqne _ II xarisxi<br />

40 an meti morbiduli simsuqne _ III xarisxi<br />

sxeulis masis indeqsi bavSvebsa da mozardebSi gamoiTvleba<br />

centilebSi, sanam bavSvi simaRleSi izrdeba. Warbi wona ganisazRvreba<br />

rogorc 85%-ze meti sxeulis masis indeqsi. simsuqne ganisazRvreba,<br />

rogorc 95%-ze meti sxeulis masis indeqsi, xolo <strong>simsuqnis</strong> ukiduresi<br />

forma ganisazRvreba, rogorc 99%-ze meti sxeulis masis indeqsi<br />

gamomdinare asakidan. (ix. danarTi `A~ `sxeulis masis maCveneblebis da<br />

asakis Sefardeba centilebSi~.)<br />

sxeulis masis indeqsis gaangariSeba xdeba zrdis procesSi myofi<br />

pacientebisTvis, imitom rom is uzrunvelyofs saorientacio<br />

maCvenebels momavali SedarebisaTvis. erTwliani periodisaTvis<br />

5


sxeulis masis indeqsis cvlilebis raime standartebi ar arsebobs,<br />

magram swrafi mateba an dakleba warmoadgens klinikurad sayuradRebo<br />

niSans. gansxvaveba 50 da 75 centilebs Soris igivea, rac sxeulis masis<br />

indeqsis daaxloebiT oridan sam erTeuliT sxvaoba mozardi<br />

gogonebisaTvis. mozard biWebs ki daaxloebiT sxeulis masis indeqsis<br />

ori erTeuli centiliT sxvaoba axasiaTebs. sam erTeulze meti<br />

sxeulis masis indeqsis wliuri mateba gadaWarbebul matebas<br />

gulisxmobs.<br />

mozardebis simsuqnesTan dakavSirebuli klinikuri daavadebebi*<br />

istoria fizikuri daavadeba<br />

Seferxeba<br />

ganviTarebaSi<br />

zrdaSi<br />

CamorCena<br />

RamiT sunTqvis<br />

gaZneleba<br />

varjiSis<br />

gaZneleba<br />

“akantozis nigrikans”<br />

(imigranti)<br />

barZayis/muxlis<br />

tkivili<br />

amenorea<br />

Tavis tkivilebi<br />

muclis<br />

tkivilebi<br />

dismorfuli<br />

Taviseburebebi<br />

Ddabali tanadoba<br />

gadidebuli nuSurebi<br />

genetikuri moSliloba,<br />

magaliTad prader-uilis<br />

sindromi, lourens mun-bidlis<br />

sindromi<br />

hipoTireoidizmi, kuSingi, zrdis<br />

hormonebis deficiti<br />

Zilis apnoe, hipoventilaciuri<br />

sindromi<br />

mstvenavi sunTqva asTma<br />

akantokeratodermia<br />

barZayis areSi<br />

moZraobis SezRudva<br />

hirsutizmi (WarbTmianoba)akantokeratodermia,<br />

insulini-<br />

sadmi rezistentoba<br />

Tvalis optikuri<br />

diskis cvlilebebi<br />

Mmuclis marjvena<br />

zeda<br />

kvadrantis<br />

mgrZnobeloba<br />

insulinisadmi rezistentoba,<br />

Saqriani diabeti tipi2.<br />

barZayis Zvlis mTliani<br />

epifizolizi<br />

polikistozuri sakvercxeebis<br />

sindromi<br />

Tavis tvinis fsevdo simsivne<br />

naRvlis buStis daavadeba<br />

*depresia, SfoTva, kvebis moSliloba da sqesobrivi Zaladoba aseve metad<br />

mniSvnelovani klinikuri niSnebia mozardTa simsuqnesTan dakavSirebuli da unda<br />

Sefasdes ganwyobis disfunqciebis, saskolo warmatebebis, TanatolebSi urTierTobis<br />

da kvebis tipebTan mimarTebaSi.<br />

6


2. rCevebi wonis SenarCunebisa da sxva risk-faqtorebis<br />

menejmentisTvis<br />

metad mniSvnelovania wonis SenarCunebis sakiTxi maTTvis,<br />

visac sxeulis masis indeqsi normaluri aqvs;<br />

wonis SenarCunebis RonisZiebebi moicavs fizikuri aqtiurobis,<br />

kvebis da cxovrebis stilis menejmentis strategias.<br />

mniSvnelovania, wonis SenarCunebis sakiTxis imaTzec mi<strong>marTva</strong>, visac,<br />

sxeulis masis indeqsi normalur diapazonSi (18,5-dan 24,9-mde) aqvT.<br />

wonis normaluri maCvenebeli moiTxovs mTeli cxovrebis manZilze<br />

mudmiv yuradRebas, rac niSnavs: fizikur aqtiurobas, swor kvebas,<br />

cxovrebis stilisa da yuradRebis, fsiqo-socialuri faqtorebis<br />

swor menejments.<br />

pirvel yovlisa, ecadeT regularulad iyoT fizikurad<br />

datvirTulni, TqvenTvis mocemuli rekomendaciis mixedviT.<br />

fizikuri aqtiurobis tipis SerCevisas mniSvnelovania<br />

gaiTvaliswinoT pacientis asaki, Zval-saxsrovani da kunTovani<br />

sistemis mdgomareoba (SezRuduloba) da savarjiSo<br />

mowyobilobebis arseboba. araaqtiuri pacientebisTvis is<br />

SeiZleba moicavdes rogorc minimum 10 wuTian fizikur<br />

aqtiurobas dReSi. idealuria 30-dan 60 wuTamde saSualo<br />

fizikuri aqtiuroba rekomendebuli kviris umetesi dReebis<br />

ganmavlobaSi;<br />

meore, ganixileT sxvadasxva variantebi cxovrebis stilis modificirebasTan<br />

dakavSirebiT. gaamxvileT yuradReba kaloriebze,<br />

gamoiyeneT fizikuri aqtiurobis farglebSi Semcirebuli<br />

kaloriebis moxmarebisa da gazrdili raodenobiT kaloriebis<br />

xarjvis kombinaciebi. yuradReba miaqcieT ulufebis zomas da<br />

sakvebis ingredientebs, sakvebis damzadebas da kaloraJs;<br />

mesame, xeli SeuwyeT cxovrebis stilis marTvis strategias,<br />

romelic moicavs wonis yovelkvireul Semowmebas, kvebis<br />

Jurnalis warmoebas da yoveldRiuri reJimis monitorings, rac<br />

niSnavs dabalansebul cxovrebis stils, balansirebuli kerZebis<br />

miRebas erTi da igive intervalebiT; gasarTob fizikur<br />

aqtiurobas dRis ganmavlobaSi; kviris dagegmvas, rac<br />

samuSaosTan, skolasTan da saojaxo valdebulebebTan erTad<br />

dasvenebas, TamaSs da socialur urTierTobas moicavs.<br />

7


3. mniSvnelovani da naklebad mniSvnelovani (komorbiduli)<br />

Tanmxlebi daavadebebis Sefaseba<br />

sakvanZo punqtebi:<br />

mniSvnelovania sxva daavadebebis Sefaseba, vinaidan maTma<br />

arsebobam SeiZleba gavlena moaxdinos mkurnalobasTan<br />

dakavSirebul gadawyvetilebebsa da Sedegebze;<br />

welis garSemoweriloba, romelic 102 sm toli an metia<br />

mamakacebSi da 88 sm toli an metia qalebSi, warmoadgens<br />

damatebiT risk-faqtors simsuqnesTan dakavSirebuli<br />

garTulebebisaTvis;<br />

depresiebisaTvis da kvebis darRvevebisaTvis, Tu SesaZlebelia,<br />

unda Catardes mokle skriningi;<br />

Sefaseba unda moicavdes srul samedicino anamnezs, raTa moxdes<br />

im medikamentebis identificireba, romlebmac SeiZleba<br />

gamoiwvion wonis momateba an wonis klebis Seferxeba.<br />

Tanmxlebi<br />

daavadebebi<br />

0<br />

1-2<br />

nakleb<br />

mniSvnelovani<br />

Tanxmlebi<br />

daavadeba<br />

mniSvnelovani<br />

Tanmxlebi<br />

daavadebebi an<br />

3 nakleb<br />

mniSvnelovani<br />

Tanmxlebi<br />

daavadeba<br />

Tanxmlebi daavadebebis Sefaseba<br />

sxeulis wonis indeqsi (BMI)<br />

25-30 30-35 35-40 40+<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

mxolod BMI-s 27ze<br />

meti indeqsis<br />

mqone<br />

pacientTaTvis<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

*medikamenturi<br />

Terapia<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis<br />

wesis Secvla<br />

qcevis<br />

menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qcevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qcevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

qirurgiuli Careva<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qccevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

qirurgiuli Careva<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qcevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

qirurgiuli Careva<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qcevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

qirurgiuli Careva<br />

konsultirebaganaTleba:<br />

cxovrebis wesis<br />

Secvla<br />

qcevis menejmenti<br />

medikamenturi<br />

Terapia<br />

qirurgiuli Careva<br />

8


naklebad mniSvnelovani Tanmxlebi daavadebebi<br />

sigaretis moweva<br />

hipertenzia (sisxlis wneva 140/90-ze meti an toli) an<br />

antihipertenziuli saSualebebis mimdinare moxmareba<br />

LDL-qolesterili > 130mg/100ml<br />

HDL-qolesterili


normaluri amosunTqvis bolos. (wyaro: gulis, filtvisa da sisxlis<br />

erovnuli instituti).<br />

4. mzad aris pacienti daiklos wonaSi?<br />

pacients evaleba dasaxos realisturi, miRwevadi miznebi da iyos<br />

pasuxismgebeli axal qcevaze, romlis meSveobiTac xorcieldeba wonis<br />

dakleba da SenarCuneba.<br />

wonis <strong>marTva</strong>/cxovrebis stilis Secvla<br />

wonis warmatebuli marTvisTvis mniSvnelovania konkretuli qcevis<br />

progresis Sesaxeb Canawerebis warmoeba an TviT_monitoringi.<br />

kaloriebis Semcirebis strategia gulisxmobs sakvebSi meti xilisa da<br />

bostneulis gamoyenebas, misaRebi kaloriebis da ulufis Semcirebas.<br />

aucilebelia procesSi yoveldRiurad meti fizikuri aqtiurobis<br />

CarTva.<br />

eqimma unda ixelmZRvanelos 5 A-s principiT (Ask-SeekiTxe, Advise-urCie,<br />

Assist-daexmare, Assess-Seafase, Arrange-monitorireba gauwie).<br />

Ask-SeekiTxe da Seafase wona/simaRle. pacients, umjobesia sawyis<br />

etapze ganesazRvros wona da gamoeTvalos sxeulis masis<br />

indeqsi. pacientebi informirebuli unda iyvnen TavianTi sxeulis<br />

masis indeqsis da riskis statusis Sesaxeb;<br />

Advise-urCieT wonaSi dakleba. mkveTrad, magram delikaturad<br />

aiZuleT yvela Warbi wonis mqone an msuqani pacienti wonaSi<br />

daiklos;<br />

Assess-SeafaseT wonaSi daklebisaTvis mzadyofna. yvela Warbi<br />

wonis mqone an msuqan pacients SeekiTxeT mzad aris Tu ara igi<br />

wonaSi daklebis mcdelobisaTvis;<br />

Assist-daexmare wonaSi daklebis mcdelobaSi. daexmareT pacients<br />

wonaSi daklebis gegmis SemuSavebaSi;<br />

Arrange-monitorireba gauwie. dagegmeT Semdgomi viziti.<br />

4. wonaSi daklebis misaRwevad dasaxeT miznebi da marTvis strategia.<br />

saWiroebisamebr mimarTeT riskis Sesabamis wyaroebs.<br />

kvebiTi rekomendaciebi gulisxmobs kaloriebis Semcirebas ulufis<br />

zomis da raodenobis SefasebiT;<br />

fizikuri aqtiurobis efeqtebi mniSvnelovnad aris damokidebuli<br />

moZraobis sixSireze, xangrZlivobasa da intensiurobaze;<br />

cxovrebis stilis modifikacia (kveba da fizikuri aqtiuroba)<br />

farmakoTerapiasTan (6 Tvidan 1 wlamde) erTad kombinaciaSi<br />

ganapirobebs wonaSi daklebas msuqan pacientebSi;<br />

bariatriuli qirurgia (<strong>simsuqnis</strong> qirurgiuli mkurnaloba:<br />

kuWis, gastroplastika) naCvenebia gansakuTrebuli jgufis<br />

pacientebSi, romelTa sxeulis masis indeqsi 40-ze metia an<br />

10


utoldeba 35-39.9-s, romlebic naadrevi sikvdilis an invalidobis<br />

absoluturi riskis winaSe arian. bariatriuli qirurgia iZleva<br />

mniSvnelovan da xangrZliv Sedegebs, Tumca ar aris cnobili<br />

Soreuli Sedegebi;<br />

mniSvnelovania yoveldRiuri, yovelkvireuli da xanmokle<br />

miznebis dasaxva.<br />

5. kvebis Sefaseba da mkurnaloba<br />

pacientTan SeTanxmebiT xdeba wonis marTvisTvis Sesaferisi kvebiTi<br />

Terapiis SemuSaveba. dietologi afasebs mdgomareobas da iZleva<br />

rCeva-darigebebs aRniSnuli sakiTxis irgvliv.<br />

kvebis Sefaseba<br />

SeafaseT kvebis Cveva. sakvebi da sasmeli, romelsac pacienti irCevs.<br />

Sefaseba gulisxmobs:<br />

sakvebiT da sasmeliT miRebuli kaloriebi da cximi;<br />

ulufis zoma da sakvebis yvela jgufi;<br />

sakvebi nivTierebebis gadaWarbebuli an arasakmarisi moxmareba;<br />

sakvebi danamatebis gamoyeneba;<br />

specifiuri qcevis Secvlis etapi, rogoricaa xilisa da<br />

bostneulis miReba;<br />

kvebis SesaZlo darRvevis simptomebi _ sakvebis gadaWarbebuli<br />

moculobiT miRebis ganmapirobebeli faqtorebi;<br />

sakvebis miRebis dro, jeradoba da racioni.<br />

kvebiTi rekomendaciebi<br />

SearCieT pacientisaTvis sasurveli kvebis ganrigi. dieturi<br />

rekomendaciebi unda iyos individualuri da moqnili kaloraJis<br />

Sesamcireblad.<br />

rekomendebulia:<br />

wonaSi dakleba kaloriebis Semcirebis gziT. kaloriebis<br />

zomieri SemcirebiT (500-1000 kkal dReSi) SesaZlebelia kviraSi<br />

0,5-1kg-iT wonaSi dakleba;<br />

kvebis gegmis SemuSaveba wonaSi dasaklebad, romelic<br />

gulisxmobs 1000-1200 kkal/dReSi qalebisaTvis da 1200-1600<br />

kkal/dReSi mamakacebisaTvis;<br />

dReSi miiReT xilis da bostneulis sul mcire 5 ulufa.<br />

SezRudeT cximis miReba cximidan miRebuli kaloraJis 30%-mde,<br />

najeri cximidan miRebuli kaloraJis 7-10%-mde, ujeri cximi<br />

unda iyos 1%-ze naklebi an ar unda aRematebodes mas.<br />

gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba marcvleulis da ujredisis<br />

miRebas (dReSi 35 grami an meti);<br />

11


miRebuli ujeri cximi unda Seadgendes kaloraJis 1%-ze naklebs.<br />

rac ufro dabalia sakvebiT miRebuli qolesterini, najeri da<br />

ujeri cximis kombinirebuli miReba, miT metia sargebeli<br />

kardiovaskularuli sistemis mxriv.<br />

dabal-kaloriuli kvebis gegma wonaSi dasaklebad<br />

sakvebi nivTiereba rekomendirebuli norma<br />

kaloriebi Cveuli dRiuri kaloraJis Semcireba<br />

dReSi 500-1000 kkal-iT<br />

saerTo cximi saerTo kaloriebis 30% an naklebi<br />

“gansxvavebuli cximi” * saerTo kaloriebis 1% an naklebi<br />

Nnajeri cximi saerTo kaloriebis 7-10%<br />

ujeri cximi saerTo kaloriebis 15%-mde<br />

cila saerTo kaloriebis 15%<br />

naxSirwylebi-rTuli, sxvadasxva<br />

saxis bostneulis, xilis da da<br />

marcvleulisgan miRebuli<br />

saerTo kaloriebis 55%<br />

boWko 25-35 grami an meti<br />

* “ gansxvavebuli cximi” _ mcenareuli warmoSobisaa, magram is qimiurad Secvlilia<br />

xelovnurad, hidrogenizaciis saSualebiT.<br />

naxSirwylebis dasaSvebi norma mozrdilebisa da bavSvebisaTvis<br />

ganisazRvra dReSi minimum 130 grami.<br />

swori kveba gulisxmobs, rom racioni srulfasovani da<br />

mravalferovani iyos. sakvebi unda Seicavdes cilebs, cximebs,<br />

naxSirwylebs, vitaminebs _ garkveuli TanafardobiT.<br />

kvebis gamosavali da miznebi<br />

wonis daklebis da SenarCunebis ukeTesi Sedegis misaRwevad<br />

aucilebelia fizikuri aqtiurobis gazrdis xarjze kaloriebis<br />

gaZlierebuli daxarjva;<br />

xangrZlivi periodis ganmavlobaSi wonaSi daklebis ukeTesi<br />

Sedegi im SemTxvevaSi miiRweva, rodesac kaloraJis Semcireba<br />

kombinirebulia fizikuri aqtiurobis gazrdasTan da qceviT<br />

TerapiasTan;<br />

wonaSi daklebis procesis efeqturobisTvis rekomedebulia<br />

jandacvis muSakis mxridan xSiri meTvalyureoba da<br />

saganmanaTleblo saubrebi;<br />

kaloraJis Semcirebis da fizikuri aqtiurobis gazrdis<br />

erTobliobiT miiRweva wonis SenarCuneba. wonis SenarCunebisTvis<br />

rekomendebulia dReSi saSualod 1400 kkal miReba,<br />

yoveldRiurad 1 saaTi zomieri fizikuri aqtiuroba da diliT<br />

sauzmis miReba.<br />

12


fizikuri aqtiuroba<br />

fizikur aqtiurobas miekuTvneba sxeulis yvela saxis da<br />

intensiurobis moZraoba, yoveldRiuri aqtiurobis CaTvliT. termini<br />

varjiSi galisxmobs datvirTvis intensiurobis gazrdas.<br />

<strong>simsuqnis</strong> prevenciisa da marTvisTvis aucilebelia fizikuri<br />

aqtiurobis xelSewyoba.<br />

fizikuri aqtiurobis specifiuri roli <strong>simsuqnis</strong> <strong>marTva</strong>Si<br />

<strong>simsuqnis</strong> <strong>marTva</strong>Si fizikur aqtiurobas gaaCnia ramodenime specifiuri<br />

roli: prevencia, wonis mkveTri dakleba, wonis dakleba xangrZlivi<br />

periodis ganmavlobaSi, wonis SenarCuneba da normaluri metaboluri<br />

maCveneblebi wonis daklebiT an mis gareSe.<br />

<strong>simsuqnis</strong> prevencia<br />

arsebobs zogadi mosazreba, rom fizikuri aqtiurobis dros<br />

daxarjul energias aqvs unari zemoqmedeba moaxdinos energetikul<br />

balansze da wonis regulaciis procesze. Tumca, mxolod fizikuri<br />

aqtiuroba ver daZlevs arajansaRi kvebis Cvevebs. Warbi wonis<br />

prevenciisTvis orive am faqtoris balansirebaa saWiro. jer kidev ver<br />

dadginda wonaSi matebis prevenciisTvis fizikuri aqtiurobis<br />

optimaluri doza. igi individualuri iqneba asakis, sqesis,<br />

profesiuli energiis xarjvis da Cveuli kaloraJis miRebis mixedviT.<br />

zogadad rekomendebulia kviraSi 5 dRe, 30-dan 60 wuTamde saSualo<br />

intesivobis fizikuri aqtiuroba.<br />

wonaSi mkveTri dakleba<br />

kvlevebiT dadgenilia, rom kaloraJis kontrolis gareSe mxolod<br />

varjiSiT wonaSi dakleba sakmaod rTulia. varjiSiT miRweuli Sedegi<br />

sqesTa Soris gansxvavebulia. wonaSi kleba mamakacebSi ufro mkveTrad<br />

aRiniSneboda, maSin rodesac qalebi mxolod wonis SenarCunebas<br />

aRwevdnen.<br />

wonis SenarCuneba xangrZlivi periodis ganmavlobaSi<br />

xangrZlivi periodis ganmavlobaSi wonis SesanarCuneblad fizikuri<br />

aqtiuroba saWiroa iseTive sixSiriT, rogorc iyo rekomedebuli<br />

daklebis procesSi. wonis SenarCunebisTvis saWiroa yoveldRiurad 1<br />

saaTi an meti zomieri fizikuri aqtiuroba.<br />

normaluri metaboluri maCveneblebi wonis daklebiT an mis gareSe<br />

arsebobs monacemebi, rom 5-dan 10%-mde wonaSi dakleba mniSvnelovan<br />

zegavlenas axdens metabolur sindromze. saSualo <strong>simsuqnis</strong> mqone<br />

qalebSi perioduli varjiSi, dReSi orjer 15 wuTiani Cqari siarulis<br />

saxiT ar iwvevs wonaSi daklebas, magram mkveTrad aumjobesebs maRali<br />

simkvrivis lipoproteidisa da insulinis maCveneblebs. mamakacebSi,<br />

kaloraJis SezRudvis gareSe wonaSi dakleba yoveldRiuri fizikuri<br />

aqtiurobis momatebis xarjze, amcirebs insulinis rezistentobas da<br />

muclis areSi gacximovnebas.<br />

13


arsebobs kvlevebi fizikuri aqtiurobis Sesaxeb, sadac naTlad Cans,<br />

rom wonaSi daklebis gareSe damoukideblad metaboluri efeqtis<br />

miRweva SeuZlebelia.<br />

fizikuri aqtiuroba<br />

fizikuri aqtiuroba SeiZleba gansxvavdebodes moZraobis sixSiris,<br />

xangrZlivobis da intensiurobis mixedviT.<br />

sixSire<br />

fiziologiuri adaptaciis gamomuSavebisTvis fizikuri aqtiurobis<br />

minimaluri sixSire kviraSi sami dRiT ganisazRvreba. yoveldRiuri<br />

varjiSi rekomendebulia arteriuli wnevis da insulinis maCveneblebis<br />

gaumjobesebisTvis. varjiSiT gamowveuli sargeblis misaRwevad<br />

rekomendebulia fizikuri aqtiuroba kviraSi xuTi dRe an meti.<br />

varjiSis dawyeba umjobesia TandanTanobiT, sixSiris Semdgomi<br />

gazrdiT.<br />

xangrZlivoba<br />

vajiSis rekomendirebuli xangrZlivoba cvalebadobs da gulisxmobs<br />

kviraSi samidan xuTi dRis ganmavlobaSi 30 wT varjiSs.<br />

rekomendebulia TiTqmis mTeli kviris ganmavlobaSi 30 wT. saSulo<br />

intensiurobis fizikuri aqtiuroba.<br />

wonis kontrolisTvis rekomendebulia fizikuri aqtiuroba dReSi 60<br />

wT ganmavlobaSi.<br />

intensiuroba<br />

konkretuli pacientisTvis fizikuri aqtiurobis Sesaferisi<br />

intensiurobis SerCeva rTulia. msuqan pacientebs varjiSisTvis<br />

esaWiroebaT didi Zalisxmeva. gadaWarbebuli fizikuri aqtiuroba<br />

zianis momtania. umjobesia fizikuri aqtiurobis mcire intensiurobiT<br />

dawyeba da misi TandaTanobiT gazrda. sunTqvis gaumjobesebisTvis da<br />

varjiSis dasrulebisTvis umjobesia tempis Semcireba.<br />

fizikuri aqtiurobis intensiurobis gansazRvra SesaZlebelia wuTSi<br />

an saaTSi daxarjuli kaloriebis mixedviT. misaRebi kaloraJis<br />

dadgena damokidebulia wonasa da moZraobis intensiurobaze. qvemoT<br />

mocemulia cxrili kaloraJis xarjvis Sesaxeb sxvadasxva datvirTvis<br />

mqone pirebSi.<br />

14


konkretuli fizikuri aqtiurobis dros daxarjuli energia<br />

msubuqi (4 kkal/wT naklebi) saSualo (4-7 kkal/wT) mZime (7 kkal/wT meti)<br />

neli siaruli cocxlad siaruli cocxlad siaruli<br />

aRmarTze an tvirTiT<br />

velosipediT seirnoba velosipediT swrafi<br />

siaruli an rbolaSi<br />

monawileoba<br />

neli curva curva zomieri ZalisxmeviT swrafi curva<br />

zogadi varjiSi, msubuqi zogadi varjiSi, aerobika zogadi varjiSi, kibis<br />

daWimva<br />

ergometria<br />

_ magidis CogburTi CogburTi<br />

golfi _ _<br />

boulingi _ _<br />

Tevzaoba mjdomare Tevzaoba fexze damdgari Tevzaoba mdinareSi<br />

naosnoba neli kanoe swrafi kanoe<br />

diasaxlisoba, xaliCis<br />

diasaxlisoba, zogadi avejis gadaadgileba<br />

dagva<br />

dalageba<br />

balaxis moTibva balaxis moTibva<br />

eleqtrodanadgariT<br />

balaxis moTibva xeliT<br />

saxlSi xeze muSaoba xatva _<br />

mosvenebul mdgomareobaSi yofnis an kiTxvis dros ixarjeba 1<br />

kkal/wuTSi. saSualo wonis adamiani siarulis dros xarjavs<br />

daaxloebiT 5 kkal/wuTSi, 10 wuTis ganmavlobaSi ZunZuliT sirbilis<br />

dros 10 kkal/wuTSi da 7 wuTis ganmavlobaSi sirbiliT 15 kkal/wuTSi.<br />

qcevis <strong>marTva</strong><br />

wonis, kvebis da fizikuri aqtiurobis TviT-monitoringi<br />

wonis daklebisa da SenarCunebisaTvis aucilebel faqtors<br />

warmoadgens energiis miReba-xarjvis da wonis TviT-monitoringi. is<br />

vinc regularulad uwevs TviT-monitorings dietas da fizikur<br />

aqtiurobas, wonaSi daklebis ukeTesi maCveneblebi aReniSnebaT.<br />

pacientebma mudmivad unda akontrolon kaloriebis miReba, fizikuri<br />

aqtiuroba da wona. kaloriebis miRebisa da fizikuri aqtiurobis<br />

aRricxva unda moxdes yoveldRiurad, wonis Sefaseba ki kviraSi<br />

erTxel.<br />

aswavleT cxovrebis unar-Cvevebi<br />

wonis warmatebuli daklebisa da SenarCunebisTvis damatebiTi qceviTi<br />

modifikaciis strategiebi gulisxmobs:<br />

stimulis kontrols: stimulis kontroli gulisxmobs iseTi qcevis<br />

Camoyalibebas, romelic exmareba adamianebs kvebis qcevasa da<br />

inertulobasTan dakavSirebuli garemo impulsebis SemcirebaSi.<br />

pacientebs unda vaswavloT, Seamciron maRali kaloriebis/cximebis<br />

Semcveli, arajansaRi sakvebis SeZena saxlSi, naklebi dro gaataron<br />

dRis manZilze, im adgilas sadac ikvebebian, moeridon kvebis dros<br />

yuradRebis gafantvas (mag, televizoris yureba) da ikvebon SedarebiT<br />

nela.<br />

15


SemecnebiT restruqturizacias: negatiuri fiqrebi (mag. pesimisturi<br />

fiqrebi da eWvi sakuTar TavSi) xSirad arasasurvel gavlenas axdens<br />

qcevis cvlilebis Zalisxmevaze. pirovnebebs unda vaswavloT<br />

negatiuri fiqrebis identificireba da xeli SevuwyoT dadebiTi<br />

muxtis SeZenaSi, rac ganapirobebs jansaRi kvebis da fizikuri<br />

aqtiurobis rekomendaciebis zust Sesrulebas.<br />

miznebis dasaxvas: motivaciis gazrdisTvis pirovnebebs unda vaswavlo<br />

kvebisTvis misaRebi da miRwevadi yoveldRiuri da kvireuli miznebis<br />

dasaxva. fizikuri aqtiuroba da wonaSi dakleba unda iqnes<br />

SenarCunebuli.<br />

problemis gadaWras: wonaSi daklebis komponents warmoadgens kvebisa<br />

da fizikuri aqtiurobis cvlilebebTan dakavSirebuli barierebis<br />

gadalaxva.<br />

socialur mxardaWeras: wonaSi daklebis warmatebaze, rogorc<br />

dadebiTi ise uaryofiTi zegavlenis moxdena SeuZliaT meuRleebs,<br />

ojaxis wevrebs, megobrebs da TanamSromlebs.<br />

Cavardnis (recidivis) prevencias: qcevis cvlilebis dros xSiria<br />

warumatebloba da ganmeorebiT mcdelobis aucilebloba. pacienti,<br />

romelac erTxel ar gaumarTlebs, unda gavamxnevod da vurCioT<br />

scados maSin, rodesac amisTvis mzad iqneba.<br />

medikamenturi mkurnaloba<br />

<strong>simsuqnis</strong> mkurnalobaSi qceviTi Terapia (kvebisa da fizikuri<br />

aqtiurobis CaTvliT) xSirad umniSvnelo gaxanrZlivebul Sedegs<br />

iZleva. iTvleba, rom wonis daklebis da SenarCunebis procesi metad<br />

warmatebuli iqneba, Tu qceviT reJims (kveba da fizikuri aqtiuroba)<br />

davumatebT medikaments.<br />

msuqan pacientebSi wonaSi daklebas ganapirobebs cxovrebis stilis<br />

modifikaciasTan (kveba da fizikuri aqtiuroba) erTad warmoebuli<br />

farmakoTerapia (6 Tvidan 1 wlamde). wonaSi klebis saSualo<br />

maCvenebeli 4-12%-s Seadgens.<br />

wonaSi daklebis medikamenturi mkurnalobisTvis ZiriTadad<br />

gamoiyeneba anoreqsantebi da madis damTrgunveli saSualebebi.<br />

agreTve preparatebi sibutramini (Sibutramine) da orlistati (Orlistat).<br />

sibutramini axdens norepinefrinisa da serotoninis ukuSeboWvis<br />

inhibirebas. orlistati ar miekiTvneba madis damTrgunvel saSualebas<br />

da axdens pankreasis lipazis inhibirebas da cximis Sewovis<br />

daaxloebiT 1/3-is blokirebas.<br />

ixileT agreTve danarTi `C~, `<strong>simsuqnis</strong> samkurnalod FDA 1 _s mier<br />

damtkicebuli medikamentebis nusxa~.<br />

1 sakvebi produqtebisa da medikamentebis sanitaruli kontrolis sammarTvelo<br />

16


mcenareuli medikamentebi ganusazRvreli raodenobiT Seicaven aqtiur<br />

nivTierebebs da potenciurad sazianoa. wonaSi daklebis programaSi<br />

aRniSnuli preparatebis ganxilva dauSvebelia.<br />

farmakoTerapiis dawyebamde aucilebelia TiToeuli pacientis Sesaxeb<br />

sruli medikamenturi anamnezis Sekreba.<br />

usafrTxoeba da gverdiTi efeqtebi<br />

wonaSi daklebis medikamenturi mkurnalobis dros pacientebSi<br />

aRiniSna gverdiTi efeqtebi. mkurnalobis dawyebidan maleve SeiZleba<br />

gamovlindes dozasTan dakavSirebuli mcire efeqtebi, romelic<br />

saSualo simZimisaa da droTa ganmavlobaSi TavisTavad gaqreba.<br />

sawyisi gverdiTi efeqtebis Tavidan acileba an minimumamde Semcireba<br />

SesaZlebelia:<br />

dozirebis da miRebis sqemis SedgeniT,<br />

gverdiTi efeqtebis mimarT maRali riskis jgufebis gamovleniT<br />

da sworad SerCeuli medikamenturi mkurnalobiT,<br />

pacientis ganaTlebiT da gverdiTi efeqtebis monitoringiT<br />

mkurnalobis dasawyisSi an dozis cvlilebis dros.<br />

iSviaTi, magram potenciurad seriozuli gverdiTi efeqtebi SeiZleba<br />

gamovlindes mkurnalobis sakmaod gvian etapze.<br />

ixileT danarTi `D~ `<strong>simsuqnis</strong> samkurnalod FDA-s mier damtkicebuli<br />

medikamentebis uaryofiTi efeqti”.<br />

wamalTSorisi urTierTqmedeba<br />

wonaSi dasaklebi saSualebebiT mkurnalobis dawyebamde unda<br />

Sefasdes preparatTa urTierTqmedebis albaToba.<br />

ixileT danarTi `E~ `<strong>simsuqnis</strong> samkurnalod FDA_s mier damtkicebuli<br />

medikamentebis urTierTqmedeba”.<br />

mkurnaloba<br />

<strong>simsuqnis</strong> medikamenturi mkurnaloba dasaSvebia mxolod wonaSi<br />

daklebis specialuri programis paralelurad, romelic gulisxmobs<br />

dabal-kaloriuli dietis, momatebuli fizikuri aqtiurobis da<br />

qceviTi Terapiis erTobliobas. farmakoTerapiis dawyeba<br />

rekomendebulia im SemTxvevaSi, Tu aRniSnuli specialuri programis<br />

fonze wonaSi kleba kviraSi 0,45kg-iT ar aRiniSneba.<br />

farmakoTerapia eniSnebaT pacientebs, visac sxeulis masis indeqsi (smi)<br />

aqvT 27-30 da meti, agreTve aReniSnebaT simsuqnesTan dakavSirebuli<br />

Tanmxlebi daavadebebi da risk-faqtorebi. 27-29.9 smi-s fonze SesaZlo<br />

daavadebebs da risk-faqtorebs miekuTvneba: hipertenzia, dislipidemia,<br />

gulis koronaruli daavadeba, tipi 2 Saqriani diabeti da Zilis apnoe.<br />

im SemTxvevaSi, Tu mkurnalobis fonze wonaSi klebis sasurveli<br />

maCveneblebi ar fiqsirdeba, saWiroa mkurnalobis procesis xelaxla<br />

gadaxedva da dozis regulireba. preparatis miReba unda Sewydes im<br />

17


SemTxvevaSi, Tu pacienti ar eqvemdebareba mkurnalobas an seriozuli<br />

gverdiTi efeqtebi aRiniSna.<br />

farmakoTerapiis dawyebidan oTxi kviris ganmavlobaSi wonaSi kleba<br />

unda aRiniSnos 2 kilogramiT. Tu aRniSnuli maCvenebeli ar<br />

dafiqsirda samomavlo efeqturoba naklebsavaraudoa. iq sadac<br />

pirveli oTxi kviris ganmavlobaSi sasurveli efeqti ar aRiniSna<br />

rekomendebulia mkurnalobis Sewyveta. medikamenturi mkurnalobis<br />

gagrZeleba mizanSewonilia im SemTxvevaSi, Tu pirveli 6 Tvis<br />

ganmavlobaSi aRiniSneba wonaSi dakleba an klebis sawyisi fazis<br />

Semdeg wonis SenarCuneba. gverdiTi efeqtebis gamovlenisTanave unda<br />

Sewydes preparatis miReba.<br />

pacientebis monitoringi<br />

wonis medikamenturi mkurnalobis dawyebisTanave aucilebelia<br />

pacientTa monitoringi. monitoringis sqema gulisxmobs pacientebis<br />

Sefasebas oridan oTxi kviris SualedSi, TveSi erTxel momdevno 3<br />

Tvis ganmavlobaSi da yovel sam TveSi erTxel mkurnalobis<br />

dawyebidan 1 wlis ganmavlobaSi. aRniSnuli vizitebis dros fasdeba<br />

wona, welis garSemoweriloba, arteriuli wneva, gulis cemis sixSire,<br />

gverdiTi efeqtebis arseboba, warmoebs laboratoriuli testebi da<br />

pacientis SekiTxvebs eZleva pasuxebi.<br />

mkurnaloba warmatebulad iTvleba, Tu preparatis miRebis fonze ar<br />

aRiniSneba gverdiTi efeqtebi da mkurnalobis dawyebidan 6 Tvis<br />

Semdeg wonaSi kleba aRiniSneba 10% an meti. SemdgomSi wonaSi<br />

dasaklebad saWiroa cxovrebis stilis modifikacia, rac kaloraJis<br />

Semcirebas da fizikuri aqtiurobis gazrdas gulisxmobs.<br />

ori wlis ganmavlobaSi welis garSemowerilobis Semcireba sul<br />

mcire 4 sm-iT da namati 3 kg-ze naklebi – wonis warmatebuli<br />

SenarCunebaa.<br />

6. gaidlaini, romelac eyrdnoba aRniSnuli protokoli<br />

- `<strong>simsuqnis</strong> <strong>marTva</strong> <strong>pirvelad</strong> <strong>jandacvaSi</strong>~.<br />

18


7. adamianuri da materialur-teqnikuri resursebi<br />

adamianuri<br />

ojaxis eqimi,<br />

an ubnis<br />

eqimi/Terapevti<br />

resursi funqciebi/mniSvneloba SeniSvna<br />

zogadi praqtikis<br />

eqTani<br />

klinikuri Sefaseba,<br />

prevenciuli<br />

RonisZiebebis SerCeva,<br />

medikamenturi mkurnalobis<br />

Taobaze gadawyvetileba,<br />

mimdinare meTvalyureoba<br />

riskis profilis Sefaseba<br />

pacientis konsultireba<br />

(dietis, fizikuri aqtiurobis<br />

Sesaxeb)<br />

registratori pacientebis gamoZaxebis<br />

uzrunvelyofa mimdinare<br />

menejeri/<br />

administratori<br />

meTvalyureobisaTvis<br />

gaidlainisa da protokolis<br />

danergvis xelSewyoba<br />

danergvaze meTvalyureoba,<br />

auditis Catareba da Sedegebis<br />

analizi<br />

specialisti specialuri Cvenebebis<br />

SemTxvevaSi konsultireba<br />

materialurteqnikuri<br />

simaRlis mzomi riskis profilis Sefaseba<br />

(smi-s gamosaTvlelad)<br />

saswori riskis profilis Sefaseba<br />

(smi-s gamosaTvlelad)<br />

santimetri riskis profilis Sefaseba<br />

(welis garSemowerilobis<br />

pacientis<br />

saganmanaTleblo<br />

masala<br />

mi<strong>marTva</strong><br />

sadiagnostiko<br />

centrSi<br />

(meoreul<br />

doneze)<br />

savaldebulo<br />

savaldebulo<br />

savaldebulo<br />

gamosaTvlelad)<br />

pacientis informireba sasurveli<br />

19


8. danarTebi<br />

danarTi A. smi gamosaxuli centilebSi asakis mixedviT<br />

gogonebi: 2-dan 20 wlamde. saxeli, gvari______<br />

20


iWebi 2-dan 20wlamde saxeli, gvari_________<br />

21


danarTi B. wonis matebasTan dakavSirebuli medikamentebi<br />

medikamentTa klasi<br />

neiroleptikebi (Aronne 2003 [R]):<br />

fenoTiazinebi<br />

atipiuri neiroleptikebi:<br />

klozapini > olanzapini > risperidoni = qetiapini<br />

normoTimikebi:<br />

liTiumi<br />

antidepresantebi:<br />

tricikluri (Masand 2000 [R])<br />

amitriptilini > imipramini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi (araseleqtiuri)<br />

izokarboqsazidi, fenelzini, tranilcipromini<br />

seleqtiuri serotoninis ukumitacebis<br />

inhibitorebi (Sussman 2001 [M]):<br />

paroqsetini > citaloprami, fluvoqsamini,<br />

sertralini<br />

mirtazapini<br />

epilefsiis sawinaaRmdego saSualebebi:<br />

gabapentini, valproati, karbamazepini, pregabalini<br />

antiepileptikebi/neiroleptikebi gamoyenebuli<br />

bipolaruli aSlilobisas (Nemeroff, 2003 [R])<br />

valproati, karbamazepini, klozapini, olanzapini,<br />

risperidoni<br />

steroiduli hormonebi:<br />

hormonaluri kontraceptivebi<br />

kortikosteroidebi<br />

progestaciuri steroidebi:<br />

megestrolis acetati<br />

diabetis sawinaaRmdego saSualebebi:<br />

insulini<br />

silfonilureazi<br />

Tiazolidindionebi<br />

hipertoniis sawinaaRmdego saSualebebi:<br />

beta da alfa-1 adrenomablokirebeli saSualebebi<br />

antihistaminebi:<br />

ciproheptadini<br />

alternatiuli<br />

varianti<br />

ziprazidoni,<br />

aripiprazoli<br />

nefazodoni, bupropioni,<br />

venlafaqsini<br />

lamotrijini, topiramati<br />

lamotrijini, topiramati,<br />

ziprazidoni<br />

eTinil-estradiolis da<br />

drospirenonis kombinacia<br />

wonis kleba, aromatazas<br />

inhibitorebi<br />

metformini, akarboza,<br />

eqsenatidis ineqcia<br />

agf-inhibitorebi, arb-ebi,<br />

diuretikebi, kalciumis<br />

arxebis blokerebi<br />

difenhidramini,<br />

dekongestantebi (SeSup.<br />

saw.), inhalatorebi<br />

(adaptirebulia Greenway, 2003 [R]; Kushner. 2003b [R]; Weigle, 2003 [R])<br />

22


saxeobis<br />

saxelwodeba<br />

benzfetamini<br />

dieTilpropioni<br />

meTamfetamini<br />

fendimetrazini<br />

fentermini<br />

fentermini<br />

fisis<br />

kompleqsi<br />

sibutramini<br />

orlistati<br />

danarTi C. FDA 2 _s mier damtkicebuli <strong>simsuqnis</strong> samkurnalo<br />

medikamentebis nusxa<br />

moqmedebis<br />

meqanizmi<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

simpaTomimetiki, iwvevs centraluri nervuli<br />

sistemis stimulacias da moqmedebs rogorc<br />

anoreqtiki (madis damTrgunveli)<br />

Terapiuli efeqti miiRweva norefinefrinis,<br />

serotoninisa da dopaminis STanTqmis Sene-<br />

lebiT. sibutramini da misi ZiriTadi<br />

farmakologiurad aqtiuri metabolitebi (M 1<br />

da M 2 ) ar moqmedeben monoaminebis<br />

gamonTavisuflebis gamo; Sedegi gaZRomis<br />

gaumjobesebuli SegrZnebaa<br />

lipazebis Seqcevadad moqmedi inhibitori;<br />

Tavis Terapiul aqtiurobas amJRavnebs mci-<br />

re nawlavSi gastralur da pankreatiul<br />

lipazebTan kovalentuli bmis formirebiT<br />

da trigliceridebis hidrolizis momdevno<br />

SemcirebiT, da maT Soris qolesterinis<br />

STanTqmiT<br />

miTiTeba<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia egzogenuri (gare) <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis<br />

rogorc moklevadiani xelSemwyobi saSualeba (ramodenime<br />

kvira) kaloriebis SezRudvaze dayrdnobili wonis<br />

daklebis mkurnalobis sqemis dros<br />

gankuTvnilia <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisaTvis, maT Soris wonis<br />

daklebisa da gagrZelebisaTvis; unda gamoyenebul iqnes<br />

kaloriebis Semcirebi dros dietasTan erTad<br />

gankuTvnilia <strong>simsuqnis</strong> mkurnalobisTvis, maT Soris wonis<br />

daklebisa da gagrZelebisaTvis, rodesac gamoiyeneba<br />

kaloriebis Semcireba dietasTan erTad; aseve gankuTvnilia<br />

wonis aRdgenis riskis SemcirebisaTvis, wonis daklebis<br />

Semdeg an manamde<br />

2 sakvebi produqtebisa da medikamentebis saagento (Food and Drug Administration).<br />

23


danarTi D. FDA_s mier <strong>simsuqnis</strong> samkurnalod damtkicebuli<br />

medikamentebis uaryofiTi efeqtebi<br />

saxeobis<br />

saxelwodeba<br />

benzfetamini<br />

dieTilpropioni<br />

meTamfetamini<br />

fendimetrazini<br />

fentermini<br />

fentermini<br />

fisis<br />

kompleqsi<br />

sibutramini<br />

orlistati<br />

uaryofiTi efeqti gafrTxileba da ukuCvenebebi<br />

Tavis tkivilebi, uZiloba, aRznebadoba<br />

(nerviuloba), gaRizianeba, taqikardia,<br />

hipertenzia da aCqarebuli guliscema<br />

cns-is aRznebadoba, Tavbruxvevebi, Tavis<br />

tkivilebi, kuWSi Sekruloba, simSrale pirSi,<br />

Rebineba, uZiloba RebinebiT, SfoTva,<br />

arteriuli wnevis mcire momateba, aCqarebuli<br />

guliscema/msubuqi taqikardia<br />

cns-is aRznebadoba, Tavbruxvevebi, Tavis<br />

tkivilebi, kuWSi Sekruloba, simSrale pirSi,<br />

Rebineba, uZiloba RebinebiT, SfoTva,<br />

arteriuli wnevis mcire momateba, aCqarebuli<br />

guliscema/msubuqi taqikardia<br />

cns-is aRznebadoba, Tavbruxvevebi, Tavis<br />

tkivilebi, kuWSi Sekruloba, simSrale pirSi,<br />

Rebineba, uZiloba RebinebiT, SfoTva,<br />

arteriuli wnevis mcire momateba, aCqarebuli<br />

guliscema/msubuqi taqikardia<br />

filtvebis <strong>pirvelad</strong>i hipertenzia da/an<br />

SeqceviTi kardiovaskularuli daavadeba,<br />

aCqarebuli guliscema, taqikardia, arteriuli<br />

wnevis momateba, gaRizianeba, SfoTva,<br />

Tavbruxvevebi, uZiloba, eiforia, tremori,<br />

Tavis tkivilebi<br />

filtvebis <strong>pirvelad</strong>i hipertenzia da/an Seqce-<br />

vadi kardiovaskularuli daavadeba,<br />

aCqarebuli guliscema, taqikardia, arteriuli<br />

wnevis momateba, gaRizianeba, SfoTva,<br />

Tavbruxvevebi, uZiloba, eiforia, disforia,<br />

tremori, Tavis tkivilebi<br />

normasTan Seusabamo ekg, hipertenzia,<br />

aCqarebuli guliscema, taqikardia, simSrale<br />

pirSi (17%), Tavis tkivilebi (30%), uZiloba<br />

(10%), anoreqsia (madis dakargva) (13%), kuWSi<br />

Sekruloba (11,5%)<br />

muclis tkivilebi/diskomforti, cximiani<br />

ganavali, kuWSi gasvlis xSiri survili,<br />

nawlavTa aSliloba<br />

naadrevi aTeriosklerozi, hipertenzia, hiperTiroidizmi,<br />

glaukoma<br />

naadrevi aTeriosklerozi, aRznebuli mdgomare-<br />

oba,hiperTreoidizmi monoaminoqsidazas inhibitorebis<br />

miRebisas 14 dRis farglebSi, glaukoma, narkotikebis<br />

moxmareba anamnezSi, hiper- an mometebuli mgrZnobeloba<br />

(idiosinkrazia) simpaTomimetikis aminebisadmi,<br />

hiperTiroidizmi, Zlieri hipertenzia<br />

glaukoma, naadrevi aTeriosklerozi, simptomaturi<br />

kardiovaskuluri daavadeba, hipertenzia, hiperTiroidizmi,<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebis miRebisas<br />

naadrevi aTriosklerozi, simptomaturi kardiovaskuluri<br />

daavadeba, hipertenzia, hiperTiroidizmi, glaukoma, cns-is sxva<br />

stimulatorebi maT Soris monoaminoqsidazas inhibitorebi,<br />

naadrevi aTeriosklerozi, kardiovaskularuli daavadeba,<br />

hipertenzia, hiperTiroidizmi, glaukoma<br />

naadrevi aTriosklerozi, kardiovaskuluri daavadeba,<br />

hipertenzia, hiperTiroidizmi, glaukoma<br />

nervuli anoreqsia, monoaminoqsidazas inhibitorebis<br />

Tanmxlebi gamoyeneba, gulis koronaruli daavadeba, gulis<br />

mwvave ukmarisoba, insulti , ariTmia, arakontrolirebadi<br />

hipertenzia, narkotikebis moxmareba anamnezSi, orsuloba an<br />

ZuZus woveba, neirogenuri bulimia, medikamentebis Tanmxlebi<br />

miReba, romelic mavned moqmedebs hemostazsa da<br />

trombocitebis funqciaze, qolestazi, RviZlis dazianeba,<br />

glaukoma, filtvebis hipertenzia, Tirkmlebis ukmarisoba da<br />

gulyrebi anamnezSi<br />

qolestazi qronikuli malabsorbciis sindromi, kuW-nawlavis<br />

daavadeba, pacientebi cximSi xsnadi vitaminebis deficitis<br />

riskiT<br />

24


danarTi E. FDA_s mier <strong>simsuqnis</strong> samkurnalod damtkicebuli<br />

medikamentebis urTierTqmedeba<br />

saxeobis<br />

saxelwodeba<br />

benzfetamini<br />

dieTilpropioni<br />

meTamfetamini<br />

fendimetrazini<br />

fentermini<br />

fentermini<br />

fisis<br />

kompleqsi<br />

sibutramini<br />

orlistati<br />

medikamentebis urTierTqmedeba<br />

cns-is stimulatorebi,<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

tricikluri antidepresantebi<br />

hipertenziis sawinaaRmdego saSualebebi<br />

guaneTidini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

sibutramini<br />

Tioridazini<br />

insulini<br />

guaneTidini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

fenoTiazinebi<br />

tricikluri antidepresantebi<br />

amfetamini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

sibutramini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

sibutramini<br />

krazana<br />

pirdapiri qmedebis madis damTrgunvelebi<br />

deqstromeTorfani<br />

dihidroergotamini<br />

droperidoli<br />

ergotamini<br />

fentanili<br />

liTiumi<br />

meperidini<br />

monoaminoqsidazas inhibitorebi<br />

pentazocini<br />

serotoninis SeboWvis seleqtiuri inhibitorebi (SSRIs)<br />

krazana<br />

triptofani<br />

iohimbini<br />

25


danarTi F. fizikuri aqtiurobis recepti (daniSnuleba)<br />

saxeli _____________<br />

TariRi _____________<br />

dakvirvebis intervali _______________<br />

janmrTelobis mdgomareoba fizikuri aqtiurobisaTvis<br />

amJamindeli diagnozi (ix. ukuCvenebebi): amJamindeli mkurnaloba<br />

1. 1.<br />

2. 2.<br />

3. 3.<br />

Sefaseba:<br />

_______ Tanxmoba TviT-monitoringiT aqtiurobis programaze<br />

_______ Tanxmoba mxedvelobis qveS aqtiurobis programaze (mi<strong>marTva</strong> eqimTan)<br />

_______ moiTxovs varjiSisadmi testirebas (mi<strong>marTva</strong> eqimTan)<br />

aqtiurobis mgegmavi: sezoni _________<br />

saSinao pirobebSi – marto saSinao pirobebSi _ sxvebTan erTad<br />

1. aqtiurobis 1. aqtiurobis<br />

resursi resursi<br />

a) a)<br />

b) b)<br />

g) g)<br />

2. aqtiurobis 1. aqtiurobis<br />

resursi resursi<br />

a) a)<br />

b) b)<br />

g) g)<br />

gareT _ marto gareT – sxvebTan erTad<br />

1. aqtiurobis 1. aqtiurobis<br />

resursi resursi<br />

a) a)<br />

b) b)<br />

g) g)<br />

2. aqtiurobis 1. aqtiurobis<br />

resursi resursi<br />

a) a)<br />

b) b)<br />

g) g)<br />

aqtiuroba:<br />

siaruli<br />

curva<br />

velosipedi<br />

mebaReoba<br />

CogburTi<br />

gazonebis<br />

gaTibva<br />

golfi<br />

ioga<br />

eqskursia<br />

gorgolaWebiT<br />

sriali<br />

fexburTi<br />

aerobika<br />

cekva<br />

pacientma unda moaxdinos minimum ori SesaZlo aqtiurobis identificireba TiToeul<br />

garemoebaSi mravalferovnis misaRwevad.<br />

nebismieri arCeuli aqtiurobisaTvis daadgineT is mTavari resursebi, romlebic<br />

saWiroa mis gansaxorcieleblad. resursebi moicavs rogorc fizikur (mag.,<br />

aRWurviloba, mwvrTneli, dro), aseve fsiqologiur aspeqtebs (mag., socialuri<br />

mxardaWera, miznebi).<br />

miznebSi Sedis aqtiurobis gegmis SeTavseba sezonebsa da amindTan, mowyenilobis<br />

minimalizacias, isini ganmartavs socialur mxardaWeras da aqtiurobis<br />

individualur SerCevas.<br />

26


danarTi G. fizikuri aqtiurobis rekomendacia<br />

fizikuri aqtiurobis gaumjobesebis mimarTulebebi:<br />

sixSire – kviraSi dReebis is raodenoba, romelic rekomendirebulia arCeuli<br />

aqtiurobis gansaxorcieleblad.<br />

1. kardiovaskularuli daavadebebi – dasawyisSi 3-jer kviraSi da Semdgom<br />

gavrceleba kviris ufro met dReebze;<br />

2. Zala _ dasawyisSi 2-3 jer kviraSi da Semdgom or dReSi erTxel;<br />

3. plastiuroba – dasawyisSi or dReSi erTxel, xolo SemdgomSi gavrceleba kviris<br />

rac SeiZleba met dReze. gansakuTrebiT moTelva aerobikis dros.<br />

xangrZlivoba _ drois rekomendirebuli xangrZlivoba an aqtiurobisas mTlianad<br />

Sesrulebuli samuSao drois xangrZlivoba. sixSire da xangrZlivoba yvelaze<br />

mniSvnelovania kaloriebis mTliani xarjvisaTvis da wonis regulirebisaTvis. isini<br />

unda gaizardos intensiurad.<br />

intensivoba _ moZraobis siCqare (siarulis siCqare). intensivobis gazrda aris<br />

mudmivi da TandaTobiTi gaumjobesebis sawindari mocemuli sixSirisTvis da<br />

aqtiurobis xangrZlivobisTvis fiziologiuri adaptaciis Semdeg. intensivobis<br />

monitoringi SeiZleba Borg Perceived Exertion Scale-is (specialuri skala, romlis<br />

mixedviT geZlevaT warmodgena miRebul datvirTvaze) meSveobiT. tipiurad samizne<br />

intensivoba borgis 6-20 quliani skalis mixedviT aris Semdegi: 10-12 qulidan _<br />

sakmaod msubuqi; 13-14-mde _ mZime.<br />

aseve `salaparako testi~ gamoxatavs intensivobis Semcirebis moTxovnas, Tu giWirT<br />

laparaki aerobikis Sesrulebis dros.<br />

aqtiurobis recepti: CamowereT receptiT dadgenili aqtiuroba da drois<br />

xangrZlivoba kviris TiToeuli dRis mixedviT.<br />

Sin:<br />

(aqtiuroba)<br />

(aqtiuroba)<br />

gareT<br />

(aqtiuroba)<br />

(aqtiuroba)<br />

Sin:<br />

(aqtiuroba)<br />

(aqtiuroba)<br />

gareT<br />

(aqtiuroba)<br />

(aqtiuroba)<br />

I kvira<br />

kvira orSab. samSab. oTxSab. xuTSab. parask. SabaTi<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

II kvira<br />

kvira orSab. samSab. oTxSab. xuTSab. parask. SabaTi<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

_____<br />

muSaoba ----- wuTamde -------- kviris ganmavlobaSi.<br />

muSaoba -------- kg. daklebamde --------- kviris ganmavlobaSi.<br />

veTanxmebi am danarTi aqtiurobis recepts 8. ,,kvebis da Tanaxma dagegmva var Sevinaxo Cemi da aqtiurobis wonis Jurnali koreqcia’’ Cems kalendarSi<br />

----- dan ----mde.<br />

pacientis xelmowera -------------------------- samedicino muSakis xelmowera ---------------<br />

27


danarTi H. ,,kvebis dagegmva da wonis koreqcia’’<br />

sakvebi produqtebi:<br />

1. puri da pureuli<br />

2. xorci da xorceuli<br />

3. xili<br />

4. bostneuli<br />

5. rZe da rZis produqtebi<br />

6. cximebi<br />

a. nebismieri saWmeli am jgufis produqtebis sxvadasxvagvari kombinaciaa;<br />

b. purisa da pureulis jgufi ZiriTadaT naxSirwylebs Seicavs. aseve<br />

naxSirwylebis wyaroa xili da bostneuli;<br />

c. rZe da rZis produqtebi Seicavs naxSirwylebs, naklebi raodenobiT<br />

cilebs da kidev ufro naklebi raodenobiT cximebs. calke unda<br />

gamoiyos xorceulis jgufi produqtebi - cilis ZiriTadi wyaro.<br />

pureulis siaSi Semavali TiToeuli produqtis erTi erTeuli<br />

(ulufa) Seicavs Tanabari raodenobiT naxSirwyals, cilas, cxims<br />

kvalis saxiT da TiToeuli maTganis erTi erTeuli (ulufa) gvaZlevs<br />

80kkalorias.<br />

purisa da pureulis 1<br />

ulufa<br />

zoma wona grami<br />

TeTri puri 1 naWeri 30<br />

Wvavis puri 1 naWeri 30<br />

Cveulebrivi funTuSa 1 cali 30<br />

mWadi 1 cali 30<br />

hamburgeris funTuSa 1 cali 30<br />

brinji moxarSuli 1/2½ Wiqa 70<br />

Svria herkulesi 1/2½ Wiqa 70<br />

wiwibura 1/2½ Wiqa 70<br />

mananis burRuli 1/2½ Wiqa 70<br />

spageti 1/2½ Wiqa 70<br />

makaroni 1/2½ Wiqa 70<br />

atria 1/2½ Wiqa 70<br />

simindis fqvili 2 1/2 C.k 20<br />

fqvili 2 1/2 C.k 20<br />

simindi 1/2½ Wiqa 100<br />

lobio wiTeli 1/2½ Wiqa 65<br />

ospi 1/2½ Wiqa 75<br />

28


ugrexeli 1/2½ Wiqa 75<br />

mwvane barda 1/2½ Wiqa 100<br />

karTofili 1 patara 80<br />

karTofilis piure 1/2½ Wiqa 100<br />

gogra 1 Wiqa 200<br />

yabayi 1/4 Wiqa 200<br />

wabli 12 c.saSualo 200<br />

sistema gaZlevT saSualebas erTmaneTs SeunacvloT TqvenTvis<br />

sasurveli produqtebi, ise rom sakvebis kaloraJi ar Seicvalos.<br />

xili: xilis erTi ulufa Seicavs saSualo 15 gr. naxSirwyals da<br />

60kkal. xili naxSirwylebis erT-erTi wyaroa, cilebsa da cximebs es<br />

jgufi TiTqmis ar Seicavs.<br />

bostneuli: naxSirwylebis didi Semcvelobis gamo bostneulis siidan<br />

amoRebulia da pureulis siaSia Setanili barda, karTofili, gogra,<br />

yabayi, bostneulis siaSi Semavali danarCeni produqtebis 1 ulufa<br />

Seicavs 5gr-naxSirwyals, 2gr. cilas, 25 kkal.<br />

bostneulSi Sedis: Warxali, kombosto, stafilo, yvavilovani<br />

kombosto, badrijani, mwvane lobio, mwvane wiwaka, pomidori, wiTeli<br />

fxali, ispanaxi, soko, xaxvi, mJave kombosto. SezRudviT SeiZleba<br />

miiRoT oxraxuSi, boloki, tarxuna, wiwmati, kama, kitri.<br />

rZe da rZis produqtebi: Seicavs naxSirwylebs, cilebs da cximebs.<br />

rZis da rZis produqtebis cximianoba ganisazRvreba naRebis<br />

procentuli SemcvelobiT. amis mixedviT iyofa 3-jgufad: 1-moxdili; 2dabal<br />

cximiani; 3-mouxdeli. rZis produqtebSi Sedis: rZe, mawoni,<br />

iogurti.<br />

xorci da xorceuli - cilis ZiriTad wyaros warmoadgens.<br />

isini ar Seicaven naxSirwylebs magram Seicaven cximebs sxvadasxva<br />

raodenobiT. maTi kaloriuloba damokidebulia cximis Semcvelobaze.<br />

ulufa<br />

xorceuli<br />

naxSirwylebi<br />

gramebSi<br />

cilebi cximebi kkaloriebi<br />

mWle xorci 0 7 3 55<br />

saSualo cximiani 0 7 5 75<br />

qoniani xorci 0 7 8 100<br />

29


ogorc mWle, aseve saSualo da Zalian qoniani xorcis 1 ulufa<br />

udris 30 grams. am jgufs miekuTvneba:<br />

saqonlis, xbos, Rors, kurdRlis, cxvris, Txis, ciknis da<br />

batknis xorci;<br />

indauri, ixvi, wiwila, bati, qaTami, xoxobi;<br />

axali da gayinuli Tevzeuli.<br />

xorceulis erT ulufas agreTve Seesabameba Semdegi: xamanwka – 85 gr.,<br />

kvercxis cila – 100 gr., Tavmoxdili qarTuli yveli – 40 gr., Tevzi –<br />

30gr,. sosisi – 30gr., Zexvi – 30 grami.<br />

sakvebad sjobs uqono, mWle xorcis gamoyeneba. umjobesia frinvelis<br />

xorci miirTvaT kangaclili. xorcs nu SewvavT da nu moxrakavT<br />

cximSi. gamoiyeneT iseTi tafa, romelic ar ikravs. umjobesia<br />

moxarSuli, an Samfurze da quraSi Semwvari xorcis gamoyeneba.<br />

cximi: iyofa najer da ujer cximebad. 1 grami cximi iZleva<br />

daaxloebiT 9 kkalorias. cximis erTi ulufa Seicavs daaxloebiT 5<br />

gr. cxims da 45 kkalorias. yvelanairi cximi maRalkaloriulia.<br />

upiratesoba eniWeba ujer cximebs.<br />

najer cximebs Seicavs: karaqi, kvercxis guli, lori, Roris<br />

qoni, araJani;<br />

ujer cximebs Seicavs: margarini, dieturi margarini, mcenareuli<br />

zeTi, maionezi, nuSi, miwis Txili, nigozi, Txili, zeTisxili,<br />

mzesumzira.<br />

30

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!