03.06.2013 Views

sikvdiliT dasja saqarTveloSi

sikvdiliT dasja saqarTveloSi

sikvdiliT dasja saqarTveloSi

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>sikvdiliT</strong> dasjis sakiTxebi saqarTvelosa da yofil sabWoTa<br />

blokis qveynebSi<br />

CemTvis didi pativia esoden pativsacemi auditoriis winaSe<br />

wardgoma. sasiamovnoa is faqti, rom meZleva saSualeba<br />

gagacnoT <strong>saqarTveloSi</strong> arsebuli viTareba svdiliT dasjis,<br />

rogorc sasjelis umaRlesi zomis gamoyenebasTan<br />

dakavSirebiT. me Sevecdebi mokled aRgiweroT is gza, romelic<br />

gaiara qarTulma samarTalma am TemasTan mimarTebaSi,<br />

Soreuli warsulidan dRemde. aseve msurs gagiziaroT<br />

saqarTvelos gamocdileba <strong>sikvdiliT</strong> dasjis gauqmebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

<strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong> sasjelis umaRlesi da uZvelesi formaa,<br />

romelic sxvadasxva dros TiTqmis yvela qveyanaSi<br />

gamoiyeneboda. am mxriv, gamonakliss arc saqarTvelo<br />

warmoadgens. qarTul samarTalSi <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>, mZime<br />

danaSaulis Cadenis SemTxvevaSi sasjelis erT-erT zomad jer<br />

kidev feodalur xanaSi gamoiyeneboda. feodalizmis<br />

droindelma qarTulma samarTlis Zeglebma Semoinaxa im<br />

danaSaulTa nusxa da dasjis meTodebi, romelTa Cadenis<br />

SemTxvevaSi damnaSavis mimarT iyenebdnen aseTi saxis sanqciebs.<br />

Tumca, unda aRiniSnos, rom 12-e saukuneSi, saqarTvelos<br />

aRmavlobis xanaSi, mefe Tamaris mefobis periodSi, maSin<br />

rodesac saxelmwifoebriobam miaRwia Tavisi ganviTarebis<br />

zenits, im droindelma sazogadoebam uari Tqva sasjelis<br />

umaRles zomaze da garkveuli periodis ganmavlobaSi<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong> gauqmda. Tumca, mogvianebiT,<br />

mefis centraluri xelisuflebis Sesustebisa da<br />

dampyrobelTa saukonovani mmarTvelobis periodSi<br />

saxelmwifos winaSe kvlav dadga aseTi saxis sasjelis<br />

SemoRebis saWiroeba.<br />

sasjelis zomad <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s iyenebdnen aseve me-18<br />

saukunis damdegs, rodesac ruseTis imperiam gaauqma mefoba<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> da qveyana imperiis nawili gaxda.<br />

marTlmsajuleba am periodSi, rusuli kanonmdeblobis<br />

mixedviT xorcieldeboda da aseT sanqciebs ZiriTadad<br />

iyenebdnen saxelmwifo damnaSaveebis an recidivistebis mimarT.<br />

uprecedento masStabebs miaRwia <strong>sikvdiliT</strong> dasjis, rogorc<br />

sasjelis umaRlesi zomis gamoyenebam <strong>saqarTveloSi</strong><br />

komunisturi mmarTvelobis pirveli 30 wlis ganmavlobaSi. am<br />

periodSi, SeiZleba iTqvas daxvreta, rogorc <strong>sikvdiliT</strong><br />

dasjis saSualeba raodenobrivad bevrad sWarbobda sasjelis<br />

1


sxva formebs. <strong>sikvdiliT</strong> dasjis ganaCeni sabWoTa<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> gamohqondaT umniSvnelo danaSaulis Cadenis<br />

SemTxvevaSic ki, iseTi danaSaulisaTvis, rgoricaa magaliTad<br />

wvrilmani qurdoba, xolo Tu piri sabWoTa xelisuflebis<br />

mimarTYaraloialur damokidebulebaSi iyo eWvmitanili, es<br />

faqti gardauval sikvdils niSnavda. xazi unda gaesvas im<br />

faqts, rom am periodSi ganaCenis gamotana, xSir SemTxvevaSi<br />

xdeboda, ara sasamarTlo xelisuflebis, aramed cnobili<br />

sabWoTa “troicebis” mier, romlebic «Без суда, без следствия»<br />

axdenda adamianebisaTvis sasikvdilo ganaCenis gamotanasa da<br />

aRsrulebas. aseTi meTodebi, romelic “xalxis mtrebis”<br />

winaaRmdeg mimarTuli brZolis saxeliT iyo SeniRbuli, erTis<br />

mxriv emsaxureboda mosaxleobis daSinebasa da terors, xolo<br />

meores mxriv iyo saSualeba maSindeli mmarTveli elita<br />

ganTavisuflebuliyo maTTvis saSiSi elementebisgan,<br />

sazogadoebaSi CaexSo gansxvavebuli azris qonis<br />

SesaZleblobac ki. es periodi sabWoTa kavSiris<br />

SemadgenlobaSi Semavali respublikebis istoriaSi “wiTeli<br />

teroris saxeliTaa cnobili”, romelmac saboloo jamSi,<br />

sakavSiro maStabiT milionobiT adamianis sicocxle<br />

imsxverpla.<br />

70-ian 80-ian wlebSi, rodesac sabWoTa kavSirSi, sajaro<br />

seqtorSi korufciis donem Tavisi ganviTarebis piks miaRwia,<br />

maSindelma xelisuflebam miiRo gadawyvetileba ukiduresad<br />

gaemkacrebina brZola e.w. meqrTameebisa da maTTan<br />

danaSaulebriv kavSirSi myofi pirebis winaaRmdeg. am periodSi<br />

sasikvdilo ganaCeni gamohqondaT meqrTameobisaTvis,<br />

gansakuTrebiT mZime danaSaulisaTvis msjavrdebulTaTvisa da<br />

iSviaT SemTxvevaSi saxelmwifo damnaSaveTaTvis.<br />

1945 wlis Semdeg, sabWoTa blokSi Semavali centraluri<br />

evropis qveynebi <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s sabWoTa kanonmdeblobis<br />

analogiurad axorcielebdnen. 1940 wlis bolos da 1950 wlis<br />

dasawyisSi ungreTSi, CexoslovakiaSi, bulgareTsa da sxva<br />

socialistur qveynebSi gaimarTa sasamarTlo procesebi e.w.<br />

“xalxis mtrebis” winaaRmdeg. es procesebi sruliad<br />

Seesabameboda sabWoTa models da umetes SemTxvevaSi<br />

sasjelis saxiT gansasjelebs CamoxrCoba an daxvreta<br />

miesajaT. 1990 wlis Semdeg, am respublikebSi momxdari<br />

“xaverdovani revoluciebis” Sedegad, demokratiulma<br />

xelisuflebebma gaauqmes <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>, rogorc sasjelis<br />

forma. <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong> gauqmda, maT Soris, rumineTSic.<br />

dReisaTvis, belarusi aris ukanaskneli qveyana evropaSi,<br />

sadac moqmedebs <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>, rogorc sasjelis<br />

umaRlesi zoma. belarusis kanonmdebloba <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s<br />

2


iTvaliswinebs 12 saxis danaSaulisaTvis mSvidobian dros,<br />

xolo omis periodSi 2 saxis danaSaulisaTvis. 1996 wels<br />

belarusSi respublikis masStabiT Catarebulma sayovelTao<br />

referendumma cxadyo, rom <strong>sikvdiliT</strong> dasjis gauqmebas<br />

ewinaaRmdegeboda moqamaqeTa 80.50%.<br />

damoukidebeli saqarTvelos pirobebSi <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>m,<br />

rogorc sasjelis erT-erTma formam sul 5 weli iarseba. 1997<br />

wels saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni, romlis<br />

mixedviTac sasamarTloebs aekrZalaT msjavrdebulTa mimarT<br />

sasikvdilo ganaCenis gamotana. Tumca mivyveT qronologiurad:<br />

90-iani wlebis dasawyisSi saqarTvelos sisxlis samarTlis<br />

kodeqsis me-13 muxli iTvaliswinebda <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s<br />

sxvadasxva simZimis danaSaulisaTvis. im dros sazogadoebrivi<br />

azri <strong>sikvdiliT</strong> dasjis momxre iyo. arasamTavrobo<br />

organizaciebma, Tavisufalma presam da mmarTvelobaSi myofma<br />

reformatoruli ideebis mqone jgufebma mniSvnelovani roli<br />

iTamaSes <strong>sikvdiliT</strong> dasjis winaaRmdeg sazogadoebrivi azris<br />

SemobrunebaSi. am jgufebis muSaobis Sedegag etapobrivad iqna<br />

miRweuli konsesusi sazogadoebaSi, <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

gauqmebasTan dakavSirebiT. 1995-1996 wlebSi moxda<br />

moratoriumis gamocxadeba, marTalia sasamarTloebs kvlav<br />

gamohqondaT saWiroebis SermTxvevaSi sasikvdilo ganaCeni,<br />

Tumca maTi aRsruleba ar xdeboda. sasikvdilo ganaCeni<br />

<strong>saqarTveloSi</strong> bolos 1995 wlis 14 Tebervals iqna sisruleSi<br />

moyvanili. 1996 wlis 12 oqtombers arasamTavrobo<br />

organizaciaTa jgufma daarsa <strong>sikvdiliT</strong> dasjis winaaRmdeg<br />

brZolis sakoordinacio centri, romelsac momavalSi mravali<br />

sxva arasamTavrobo organizaciac SeuerTda. drois mcire<br />

monakveTSi centrma <strong>saqarTveloSi</strong> wamoiwyo <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

sawinaaRmdego masStaburi saganmanaTleblo kampania. man<br />

moawyo sxvadasvxa RonisZiebebi, preskonferenciebi dabeWda<br />

statiebi da a.S. am kanpanias aqtiurad auba mxari mas-mediamac.<br />

sazogadoebis aseTma aqtiurobam saSualeba misca<br />

sakanonmdeblo organoSi myof reformatorebs gaeZlierebinaT<br />

brZola parlamentSi axali kanonmdeblobis misaRebad,<br />

romelSic <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>, rogorc sasjelis saxe<br />

gaTvaliswinebuli aRar iqneboda. Sedegad, 1996 wlis bolos<br />

moxda im muxlebis Semcireba, romelTa sanqciac <strong>sikvdiliT</strong><br />

<strong>dasja</strong>s iTvaliswinebda. aseTi muxlebis raodenoba 13<br />

muxlidan-dan 4 muxlamde Semcirda. amis Semdeg, igive<br />

organizaciebi da kerZo pirebi mTeli wlis ganmavlobaSi<br />

atarebdnen piar-kampanias im kanonis sruliad da sabolood<br />

gasauqmeblad, romelic <strong>saqarTveloSi</strong> <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s<br />

iTvaliswinebda. statistikuri monacemebis mixedviT, 1995 wlis<br />

3


olos da 1996 wlis dasawyisSi mTeli qveynis masStabiT<br />

wamowyebuli kampanisaas mosaxleobis mxolod 10-20%<br />

gamodioda sasjelis am gansakuTrebuli zomis gauqmebis<br />

momxred. 1997 wlis miwuruls ki, sazogadoebrivi azris<br />

gamokvlevis Sedegad, aseT adamianTa ricxvma 50-55% miaRwia.<br />

sabolood, 1997 wlis 11 noembers saqarTvelos parlamentma<br />

oficialurad moaxdina <strong>sikvdiliT</strong> dasjis gauqmeba. xolo,<br />

pirebs, romlebic im droisaTvis elodebodnen sasikvdilo<br />

ganaCenis aRsrulebas, sasjeli SeecvalaT samudamo<br />

patimrobiT, xolo zog SemTxvevaSi Tavisuflebis aRkveTiT 20<br />

wlis vadiT. saqarTvelo, moldovas Semdeg, gaxda meore postsabWoTa<br />

qveyana, romelmac uari Tqva sasjelis am umaRlesi<br />

zomis gamoyenebaze. amis Semdgom sasikvdilo ganaCeni gauqmda<br />

rig post-sabWoTa qveynebZSi, kerZod azerbaijanSi, somxeTSi,<br />

litvaSi, latviaSi, estoneTSi, TurqmeneTSi, ukrainasa da<br />

yirgizeTis respublikaSi.<br />

aucilebelia aRiniSnos saerTaSoriso sazogadoebis<br />

damokidebuleba aRniSnul problemasTan mimarTebaSi:<br />

saerTaSoriso sazogadoeba <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s miiCnevs<br />

sasjelis umaRles zomad. saerTaSoriso samarTalSi<br />

<strong>sikvdiliT</strong> dasjis sakiTxebs da sikvdilmisjilTa uflebebis<br />

dacvas mogexsenebaT ramdenime saerTaSoriso xelSekruleba<br />

aregulirebs. maTgan erT-erTi umniSvneloanesia 1966 wels<br />

miRebuli “saerTaSoriso paqti saerTaSoriso da politikur<br />

uflebaTa Sesaxeb”, romlis me-6 muxli adgens, rom sasikvdilo<br />

ganaCeni SeiZleba gamotanil iqnas mxolod gansakuTrebiT<br />

mZime danaSaulisaTvis, aseTi danaSaulisas moqmedi<br />

kanonmdeblobis Sesabamisad, romelic ar ewinaaRmdegeba am<br />

paqtis debulebebs. aqve ganmartebulia sikvdilmisjilTa<br />

uflebebi gaasaCivron gadawyvetileba an iTxovon Sewyaleba.<br />

“samoqalaqo da poitikur uflebaTa saerTaSoriso paqtis”<br />

meore damatebiTi oqmi, romelic exeba <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

gauqmebas, miRebulia 1990 wels da igi dRemde moqmedebs. oqmze<br />

xelmomwer saxelmwifoebs swamT, rom <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

gauqmeba “Tavis wvlils Seitans adamianis Rirsebis metad<br />

warmoCinebaSi da adamianis uflebebis ufro metad<br />

ganviTarebaSi(preambula). aRniSnuli damatebiTi oqmi moiTxovs<br />

saxelmwifoTagan <strong>sikvdiliT</strong> dasjis SeCerebas da yvela<br />

SesaZlo zomis miRebas mis gasauqmeblad. oqmis mimarT<br />

akrZalulia yvelanairi daTqmis Camoyalibeba, Tumca<br />

saxelmwifoebma SeiZleba daitovon <strong>sikvdiliT</strong> dasjis, rogorc<br />

sasjelis zomis gamoyenebis ufleba omis periodSi, samxedro<br />

tipis mZime danaSaulis Camden pirTa mimarT. Tumca, yvela<br />

saxelmwifo, romelic uerTdeba am daTqmas gaero-s generalur<br />

4


mdivans aucileblad unda Seatyobinos qveyanaSi amgvari omis<br />

dawyebisa da damTavrebis dro.<br />

rogorc vxedavT, saerTaSoriso samarTali, dReisaTvis<br />

araorazrovnad gmobs <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>s. 20-e saukunis<br />

dasasruls Seiqmna iseTi politikuri garemo, rodesac<br />

saerTaSoriso uwyebaTa umravlesobam miiRo <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

gauqmebasTan dakavSirebuli konvenciebi da oqmebi, Tumca<br />

amgvari qmedebisaTvis jer kidev ar miumarTavs zogierT<br />

saxelmwifos. <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong> dReisaTvis kidev moqmedebs,<br />

magaliTad, saudis arabeTSi, CineTSi, iranSi, aseve aSS-s<br />

zogierT StatSi da sxv. saerTaSoriso paqti aSkarad<br />

gamoxatavs saerTaSoriso sazogadoebis damokidebulebas<br />

<strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>sTan mimarTebaSi. me-6 muxlSi mocemulia<br />

mimarTva im saxelmwifoTa mimarT, sadac jer kidev moqmedebs<br />

sasjelis umaRlesi zoma, rom isini sifrTxiliT moekidon<br />

sasjelis amgvari zomis Sefardebas.<br />

wlebis ganmavlobaSi mimdinareobs dava <strong>sikvdiliT</strong> dasjis<br />

gauqmebis momxreebsa da mowinaaRmdegeebs Soris, orive mxares<br />

TavianTi sakmaod myari argumentebi gaaCniaT, Tumca neba<br />

miboZeT me Cemi pozicia davafiqsiro da DSevuerTde sikvdilis<br />

dasjis, rogorc sasjelis zomis gamoyenebis mowinaaRmdegeTa<br />

rigebs. imdenad, ramdenadac, <strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong>, rogorc<br />

sasjelis zoma safuZvelSive ewinaaRmdegeba sasjelis mizans.<br />

sasjelis mizani xom danaSaulis prevencia, damnaSavis<br />

gamosworeba da misi sazogadoebaSi srulfasovan wevrad<br />

dabrunebaa. marTalia, Cven SegviZlia vikamaToT, Tu ramdenad<br />

uwyobs xels Tanamedrove msoflioSi gavrcelebuli sasjelis<br />

zomebi damnaSaveTa gamosworebas da sazogadoebaSi<br />

srulfasovan wevrad dabrunebas, magram erTi ram Uudavoa, -<br />

<strong>sikvdiliT</strong> <strong>dasja</strong> scildeba humanizmisa da Tanamedrove<br />

Rirebulebebis principebs. <strong>sikvdiliT</strong> dasjis, rogorc<br />

sasjelis umaRlesi zomis Sefardebisas saxelmwifo da<br />

sazogadoeba emsgavseba SurisZiebis surviliT Sepyrobil<br />

manqanas, romelsac danaSaulis Camdeni pirisaTvis samagieros<br />

mizRva barbarosuli meTodebiT ganuzraxavs. Cven, erTismxriv,<br />

vkicxavT, vsjiT damnaSaves, mis mier Cadenili gansakuTrebiT<br />

mZime danaSaulisaTvis, xolo meoresmxriv, vaZlevT uflebas<br />

meore adamians, mosmarTles, ganagos adamianis sikvdilsicoxlis<br />

bedi. ganaCenis gamotana xom Cveulebrivi adamianebis<br />

xeliT xdeba, Secdomebisgan ki aravinaa dazRveuli.<br />

dasafiqrebelia, aaqvs ki ufleba saxelmwifos misces ama-Tu im<br />

pirs uflebqamosileba, Tundac kanonis sruli dacviT<br />

miRebuli gadawyvetilebiT xelyos adamianis, Tundac<br />

damnaSavis sicocxlis ufleba. Tu amovalT im wertilidan,<br />

5


om adamianis sicocxlis mospoba borotebaa, sasikvdilo<br />

ganaCenis gamotaniT Cven erTismxriv sazogadoebas<br />

vaTavisuflebT borotmoqmedisagan, xolo iqve vRebuloT<br />

meore mkvlels, - adamians, romelmac aRasrula sasamarTlos<br />

mier gamotanili sasikvdilo ganaCeni. erT borotebas ki<br />

aucileblad sxva boroteba mohyveba.<br />

Tanamedrove, demokratiuli sazogadoeba erTxmad aRiarebs<br />

adamianTa Tanasworuflebianobis princips, diax, kanonis<br />

winaSe yvela Tanasworia, arcerT adamians ar aqvs ufleba<br />

sicocxle mouswrafos meore adamians. am principebis<br />

gaTvaliswinebiT <strong>sikvdiliT</strong> dasjis sasjelis zomad<br />

gamoyeneba, rbilad rom vTqvaT, arakonstituciuria da uxeSad<br />

arRvevs saerTaSoriso sazogadoebis mier aRiarebul normebs.<br />

dabolos, vfiqrob, yvela CvenTaganis valia, erTi wuTiT<br />

mainc davfiqrdeT, ra ufro didi sasjelia damnaSavisaTvis,<br />

mTeli sicocxlis, uvadoTavisuflebaaRkveTilTa sakanSi,<br />

oTx kedelSi, sazogadoebisagan izolaciaSi gatareba Tu<br />

sicocxlis erTi gasroliT dasruleba?!<br />

6

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!