29.09.2013 Views

weliwadis droni

weliwadis droni

weliwadis droni

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>weliwadis</strong> <strong>droni</strong><br />

gazafxuli<br />

rogor gadioda Cvens sofelSi mTeli weliwadi, pirveli kvirtis gaRivebidan<br />

Semodgomis yviTeli foTlebis Camocvenamde, rasac fexdafex TeTri zam-<br />

Taric moyveboda?<br />

amqveynad yvelas Tavisi sofeli aqvs. mec Cems sofels gavixseneb, Zveleburs,<br />

Cemdroindel sofels. ra vqna, Tu zogjer davRondebi kidec, sevdac mome-<br />

Zaleba. adamians sevda ar gaemtyuneba. sevdas mogonebebi iwvevs da mec xom mogonebas<br />

viwyeb, Cemi soflis mogoneba minda.<br />

Tu qalaqelebi brZandebiT, vinatrebdi, Tqvenca gqondeT Tqveni sofeli...<br />

rogor ara gvaqvso, — metyviT gaamayebulni da gakvirvebulnic. aba zafxulobiT<br />

rad davdivarT xan sad, xan sadao.<br />

magram zogjer guli rom ar migiwevT im sofelSi? zogjer ufro sxvagan<br />

rom gindaT gafrena? sakuTari sofeli maSin geqnebaT, roca iqiTken wasvla<br />

xSirad mogindebaT, roca uimisod veRar gasZlebT, iSoviT Tu ara erT-or dRes,<br />

im soflis gzas daadgebiT, SegiyvardebaT is sofeli da, roca Tqvenc karga<br />

xnisa moiyrebiT, moigonebT iqaur gazafxuls, zafxuls, Semodgomas, da bolos,<br />

rogorc giTxariT, TeTr zamTars.<br />

mec ase vigoneb...<br />

es Cveni bavSvobis sofelia. Cveni bavSvobis sofeli ki sxva iyo. bevri<br />

ram maSindeli daikarga, bevri ram gaqra. Cven gvgonia, rom namdvili sofeli is<br />

iyo, dRes ki soflad qalaqis magvari raRac Seiqmna, romelic verc imas ityvis<br />

qalaqi varo da veRarc soflobas daiCemebs. gava xani, dRevandeli sofelic<br />

mosagonari gaxdeba da Tqvenc dRevandelma ymawvilebmac, SeiZleba TqvaT, namdvili<br />

sofeli Cven dros iyo, axla ki veRar gaigeb ra aris, sofeli Tu qalaqio.<br />

amgvaria cxovreba.<br />

magram xsovnaSi araferi ar unda gaqres. Tu Cven ar giambeT Cveneul sofelze,<br />

Tqven ki odesme Tqveneulze ar mouTxreT momaval Taobas, xsovnaSi sicariele<br />

daisadgurebs. xsovnis sicarielisa ki geSinodeT! yvelaferSi, rac momavalSi<br />

unda Seiqmnas, guSindeli da dRevandeli igulisxmeba, guSindeli da<br />

dRevandeli saZirkvlis gareSe momavali ar aSendeba.<br />

amitomac mogiTxrobT Cemi drois sofelze.<br />

amitom iqneba alag-alag sevdiT Seferili es mogoneba, Tuki SevZeli da<br />

mogonebisaTvis aucilebeli sevda Tqvenc gadmogeciT.<br />

jer vidre warmovidgenT, rom ukve iqa varT, Cems sofelSi da ha, sacaa<br />

gazafxuli dadgeba, gaixseneT iakob gogebaSvilis `deda enaSi~ dabeWdili erTi<br />

moTxroba, romelsac `oTxi survili~ hqvia. ai, ra weria am moTxrobaSi:<br />

nikom yinulzed patara cigiT bevri icurava. mere, gawiTlebulma da gaxarebulma,<br />

mamasTan miirbina da uTxra: ax, ra kargia zamTari! netavi sul zamTari<br />

iyoso. Seni survili Cems jibis wignakSi Cawereo, uTxra mamam.<br />

nikom Cawera.<br />

dadga gazafxuli. nikom peplebs bevri sdia, bevri yvavilebi mokrifa da<br />

lamazi konebi Sekra. mere mamasTan miirbina da uTxra: ra mSvenieria es gazafxuli,<br />

netavi sul gazafxuli iyoso.<br />

mamam nikos es survili Tavis jibis wignakSi Caawerina.<br />

movida zafxuli. niko da mama yanaSi wavidnen. niko mTel dRes did sixarulSi<br />

iyo: xan wyalSi banaobda, xan marwyvs hkrefda da xan mwyerebs dasdevda,<br />

saRamozed, mamasTan rom mivida, uTxra: ra kargi iqneboda sul rom zafxuli<br />

yofiliyoo!<br />

es survilic mamam Tavis jibis wignakSi Caawerina.<br />

1


dadga Semodgoma. baRebi mwife xiliT iyo savse. venaxebSi damkvraxuli<br />

mtevnebi dneboda. nikom rTvelSi akidoebi aWra da saRamoTi mamas uTxra: Semodgoma<br />

yvela dros sjobnebiao!<br />

maSin mamam jibidan wigni amoiRo da nikos waakiTxa imisi Cawerili sityvebi.<br />

niko cxadad mixvda, rom yvela dro Tavis rigze kargi yofila;<br />

yvelas Tavisi momxibvleloba aqvs, yvelas Tavisi sikeTe mohyveba.<br />

sofeli erTi didi skolaa bavSvebisaTvis. akaki wereTeli, rogorc ki dabadebula,<br />

sofelSi gauZiZavebiaT. `ZiZaoba~ da ymawvilis sofelSi gabareba istoriuli<br />

Cveuleba iyo Cvens qveyanaSio, — wers Semdgom akaki Tavis `Cem TavgadasavalSi~<br />

da ganagrZobs: `ar SemiZlia ar gamovtyde, rom Tu ki ram darCa Cem-<br />

Si kargi da keTili, ufro imis wyalobiT, rom me sofelSi viyavi gabarebuli<br />

da glexis SvilebTan erTad vizrdebodi~. `xuTi-eqvsi wlisam Zalian kargad vicodi,<br />

Tu rogor unda pirutyvis yuris-gdeba, frinvelis movla, sadil-vaxSamis<br />

mzadeba, gacra-gamtkicva, gamocxoba, sxvada-sxva gvari SeWamadis momzadeba da<br />

sxvani. Seswavlili mqonda, Tu rodis da rogor undoda: xvna-Tesva, Toxna, mka,<br />

sxvla da sxvani, ase rom, Cemi Sesaferi xelsawyo rom mqonoda, yvelafers movaxerxebdi,<br />

ar vicodi mxolod winda-paWiWis qsova da kerva, da isic imitom, rom<br />

ambobdnen: `qalis xel-saqnari kacisTvis didi codva ariso~, da mec mejera~.<br />

amiT yvelaferia naTqvami.<br />

axla ki gavyveT <strong>weliwadis</strong> oTx dros da davtkbeT am sikeTiT. vnaxoT,<br />

rogor gaivlis Cvens Tvalwin — gazafxuli, zafxuli, Semodgoma, zamTari —<br />

da rogor aikinZeba erT grZel weliwadad.<br />

am weliwads Tavisi dasawyisi eqneba da Tavisi dasasruli, radgan amqveynad<br />

yvelaferi ibadeba, izrdeba, berdeba da qreba. maradiulia mxolod usaz-<br />

Rvro samyaro, uTvalavi varskvlavebiT da planetebiT moWedili. maradiulia<br />

mxolod sicocxle, romelic am usazRvro samyaroSi xan aq, xan iq, xan erT<br />

planetaze, xan meoreze, aRmocendeba, ganviTardeba da ase, dausrulebliv...<br />

samyaro vrcelia, Cveni dedamiwa ki — mzis erTi patara planeta.<br />

visac Cveni planetisaken, anu dedamiwisaken Soridan gamouxedavs, da amgvar<br />

xalxs kosmonavtebs eZaxian, erTxmad amboben, rom dedamiwa cisfer samoselSi<br />

gaxveuli ulamazesi planetaa. kosmosSi gafrenilma pirvelma adamianma,<br />

rogorc ki Soridan gamoxeda dedamiwas, TiTqos mTeli samyaros gasagonad dai-<br />

Zaxa: `ra silamazea!~<br />

da, ai, am ulamazes planetaze, sadac Cven, qarTvelebic vcxovrobT, er-<br />

TmaneTs enacvlebian wlebi, wlebs ki <strong>droni</strong> — gazafxuli, zafxuli, Semodgoma,<br />

zamTari.<br />

raRa Tqma unda, es Cveni moTxrobac — <strong>weliwadis</strong> droebze, erT vrcel<br />

weliwadze, soflad rom gaivlis, gazafxuliT unda daviwyoT.<br />

gazafxulia yvelafris dasabami. gazafxulze iRviZebs buneba, iwyeba sicocxle.<br />

gazafxuls mohyveba mziani dReebi da siTbo. ase unda vTqvaT, asea<br />

odiTganve naTqvami, Torem TviTon gazafxuli mohyveba mzes, mzidan modis siTboc<br />

da alersic. `mze dedaa Cvenio~, xalxuri leqsi ambobs. Cven, yvelani, mzis<br />

Svilebi varT, mzis siTbo gvaTbobs, gvkvebavs da gvzrdis. mze ganagebs monacvleobas<br />

droisa da Tanac mudam zustad da Seumcdarad.<br />

ai, welsac didi zamTari iyo, didi yinvebi da siciveebi gamoviareT, da ha,<br />

Tebervali miiwura, zamTris ukanaskneli Tve, da gazafxuls veliT. sacaa mova,<br />

mova uCinrad (`Tebervali dadgao, xeSi wyali Cadgao~, — ambobs xalxuri leqsi).<br />

iqneb ukve mosula kidec da Cven, qalaqis mkvidrni, jer verafers vgrZnobT,<br />

jer verafers mivmxvdarvarT. iqneb soflelebi ukve mixvdnen ki ara, kargadac<br />

xedaven gazafxuls... ara, jer qalaqamde, etyoba, ar mouRwevia... maSin isRa dagvrCenia,<br />

rom Cven wavideT gazafxulis Sesaxvedrad. is xom gzaSia, modis da<br />

Cvenc ise SevxvdeT, rogorc mis mobrZanebas ekadreba. SevxvdeT sadme qalaqidan<br />

Sors, tyeSi, WalaSi an mindorSi.<br />

gazafxulis moaxloebas zogi rogor xatavs, zogi rogor. umetesoba gazafxulis<br />

maxaroblad enZelebs da yoCivardebs miiCnevs. Txel Tovlze, odnav,<br />

2


cisferi rom dasdebia (xalxi lilo-Wrilos eZaxis), alag-alag rom ukve gamqrala<br />

da miwidan Tavwamoyofili balaxi mwvaned xasxasebs, alag ki TeTrad<br />

SerCenia, xo, swored am TeTrad Tu mocisfrod SemorCenil sifrifana TovlSi,<br />

Tavs amohyofen cisferi, yelmoRerebuli yvavilebi, romlebsac enZela hqviaT,<br />

Cveulebrivad ki gazafxulis maxaroblebs veZaxiT.<br />

zogi gazafxulis maxaroblad SoSiebis mofrenas miiCnevs. aba gavixsenoT<br />

leqsi:<br />

`rad mofrenilxar, SoSiav,<br />

Sen ase adrianada,<br />

ra vqna, ver vZlebdi uTqvenod,<br />

viyavi dardianada~.<br />

amas Tqvenodena ymawvilebs eubneba adrian gazafxulze Tbili qveynidan<br />

mobrZanebuli SoSia. Tbil qveyanaSi rad wavida? zamTars gaerida. zogi frTosani<br />

zom zamTars sxva qveyanaSi atarebs, Semodgomaze gafrindeba sxvebTan er-<br />

Tad da gazafxulze isev CamobrZandeba. magram amaze cota mere vTqvaT, gazafxuli<br />

rom marTla dadgeba da Tbil qveynebSi wasuli frinvelebic marTla CamobrZandebian.<br />

jer gazafxuli ar damdgara, jer buneba da Cvenc (Cvenc xom bunebis<br />

Svilebi gvqvia) mxolod gazafxulis molodinSi varT. zamTari wasvlas<br />

apirebs da gazafxuli unda mobrZandes, jer ki ar mobrZanebula, unda mobrZandes.<br />

jer mxolod saxuravebidan Camodis wveTebi. es Tovli dneba saxuravze.<br />

mzec cotaTi gvaTbobs, ver ereva zamTris susxs, TiTqos tiris zamTari da<br />

`cremlebic~ Rapa-RupiT Camosdis (saxlebidan Camonadeni wveTebi).<br />

iqneb es aris gazafxulis dadgoma? an iqneb yvelaze adre ai, im moxucebma<br />

— berikacebma da dedabrebma — igrZnes gazafxulis moaxloeba, saxlidan<br />

gamovidnen, WiSkarTan, mzis gulze, samfexa dabali skami gamoitanes (amgvar adgilze<br />

ityvian, myudro adgiliao, myudroze gavideTo), Camosxdnen da mzes mieficxnen.<br />

berikaci Tavisive gaTlil joxs Camoeyrdno da gamvlel-gamomvlelis<br />

Tvaliereba daiwyo (Saraze ki mihqrian da mohqrian manqanebi, aTasSi erTxel ga-<br />

Wendeba cxeni, an qveiTad momavali salams uboZebs moxucebs), dedaberma TiTistari<br />

amoiRo, kviristavi moargo (kviristavi imas hqvia, TiTistars boloSi<br />

mrgvalad rom wamoacmeven, raTa darTuli bawari ar Camoixvewos taridan da ar<br />

daiSalos) da darTva daiwyo. albaT SviliSvils mouqsovs windas an Tbil<br />

xelTaTmanebs, Tu aqve hyavs, aqve gaaxarebs, Tu qalaqSi — qalaqSi gaugzavnis.<br />

ityviT, zamTari aki gadis da Tbili winda-TaTmanic karga xans ar dagvWirdebao,<br />

magram bebo swored imitom aris bebo, rom Tadarigi amTaviTve daiWiros.<br />

zamTari gadiso? gavides! aRar mova? bebom xom sxvebze kargad icis, rom gazafxuls<br />

zafxuli mohyveba, zafxuls Semodgoma da Semodgomas isev zamTari. momaval<br />

zamTarSi ki xelTaTmanic isev dagvWirdeba da windac. an am Tbil myudroze,<br />

usaqmod ra gaaCerebs qveyanasac Tvals gaadevnebs da saqmesac ar moscdeba...<br />

da arTavs bebo bawars Tbili windebisaTvis, momavali zamTrisaTvis.<br />

es zamTari ki jerac ar gasula...<br />

maS, sad veZeboT is adgili, sadac gazafxuls SevxvdebiT, SevegebebiT,<br />

rogorc cocxals da vetyviT, rom misi mosvla Zalze gagvixarda? amgvari adgili,<br />

bevric rom veZeboT, arsad ar Segvxvdeba. gazafxuli erT adgilze, erTi<br />

saxiT, ara dgas. igi yvelaferSia, erTianad modis da misi CurCuli xan sad gaismis,<br />

xan sad, misi saxe xan sad gamokrTeba, xan sad. es Cvenzec aris damokidebuli,<br />

raSi davinaxavT gazafxuls, romeli suraTi mogvaxarebs mis mobrZanebas,<br />

aki ukve giTxariT, gazafxulis mosvlas zogi rogor xatavs, zogi rogor-meTqi.<br />

erTi papa gvyavda mezoblad Cvens sofelSi, (ilia erqva, ilia papas veZaxdiT),<br />

misTvis gazafxuli maSin dgeboda, roca xelSi sasxlavs aiRebda (sasxlavi<br />

makratelia, riTac vazs zedmet rtoebs aWrian da sagazafxulod amzadeben,<br />

rom moRonivrdes da yurZenic blomad daisxas); xo, xelSi sasxlavs aiRebda da<br />

venaxisaken gaswevda. Cven am papas merec SevxvdebiT da, maSinac, raRa Tqma unda,<br />

venaxSi an tyeSi. ilia papas xom TeTri darbaisluri wveri efina, saxe mzisagan,<br />

3


qarisagan da im wlebisagan daRaroda, amqveynad rom gaatara (did xans ki icocxla,<br />

oTxmocisa iqneboda, didis pativiT rom gavacileT da davkrZaleT soflis<br />

patara sasaflaoze), xelebi ki jafisagan dakoJreboda. ai, am dakoJrebul xel-<br />

Si aiRebda sasxlavs da venaxis gzas daadgeboda. xalxi misZaxoda, ilia papav,<br />

ra dros sxvla ari, jer isev Tovli devs, yinvam ar mouWiros gasxlul vazs,<br />

ar gagifuWoso, ra geCqarebao? Cemi saqmisa me vicio, pasuxs ki ar iZleoda,<br />

gulSi fiqrobda ilia papa, muSaoba gezarebaT, zamTris netaryuCoba da ZilRvi-<br />

Ziloba gagitkbaT, arki iciT, rom venaxi raxania gelodebaTo. ai, ilia papa rom<br />

vazTan mividoda da pirvel ylortebs (anu lerwebs, ukve gafiCxianebulebsa da<br />

gamagrebulebs, zamTargamovlilsa da qereWdamskdars) CasWrida, im CamonaWrevidan<br />

rom pirveli Taflisferi sufTa wveTi CamoiRvenTeboda da gamdnar Tovlze<br />

daecemoda, albaT ilia papasaviT swored im wams iwyeboda gazafxuli. is<br />

wami berikacisaTvis didebuli iyo, vazis tirilis dawyebis wami. xo, ase eZaxdnen<br />

da axlac eZaxian vazis ylortis gadanaWridan Camosul wveTebs, Camosul<br />

cremls — `vazis tirils~.<br />

vazi tiris, vazis tiriliT modis gazafxuli...<br />

an iqneb sxvagvarad?<br />

iqneb, magaliTad, qalaqSi verca grZnobT, rogor mobrZandeba gazafxuli.<br />

ise Caivlis mTeli Tebervali, ise miileva marti, rom manqanebis grialsa da<br />

xmaurSi, bolosRa, patara baRis kuTxeSiRa SeniSnavT ayvavebul xes (verc ityviT,<br />

ra xea, radgan, Cvenda samwuxarod, Tavis droze verc es xe gagacaniT da<br />

verc misi saxeli dagamaxsovreT) da gaocebuli gaifiqrebT, rom gazafxuli ukve<br />

karga xania mosula.<br />

Tu asea, Tqvens Tavs gamoutydiT, rom erTma gazafxulma ise Caiara, es<br />

gazafxuli TvaliTac ar ginaxavT.<br />

es ki arcTu iseTi patara ubedurebaa...<br />

amaze cudi raRa bevri ram unda moxdes? isedac xanmokle wuTisofelSi<br />

(aba daakvirdiT am erT sityvas: adamianis sicocxles, marTlac xanmokles, sa-<br />

Sualod raRac samocdaaT an didi-didi oTxmoc weliwads, xalxma wuTisofeli,<br />

anu erT wuTSi gavlili sicocxle uwoda, erT wuTSi gasavleli cxovreba) ise<br />

gavida erTi gazafxuli, Tvalic ver movkariT, misi arsebobac ver gavigeT, marto<br />

is vikmareT, rom qurqi gaviZreT da xalaTis anabara davrCiT. Cvens cxovrebas<br />

erTi Zalze naTeli furceli CamovaglijeT, an sulac ar gadavSaleT es<br />

furceli, Sig Tvalic ar Cagvikravs, araferi wagvikiTxavs.<br />

xo, visTvis rogor dgeba gazafxuli, visTvis rogor...<br />

am wignis damwerisaTvis rom ekiTxaT, gazafxuli maSin dgeba, roca sad-<br />

Rac, tyeSi... Tumca jer, modiT, tyis gzas gavuyveT da im tyeSi, sadac `gazafxuli<br />

unda dadges~, erTad wavideT... gzaze jer isev Tovli devs, magram mze ana-<br />

Tebs da Tovlis qveSidanac patara, amRvreuli ruebi gamodian, erTmaneTs uer-<br />

Tdebian, Cumad kiskiseben da bolos kisristexiT Carbian ReleSi. mze cxraTvalaa,<br />

ase eZaxdnen winaT, viTomcda ise kaSkaSebs, ise dagvnaTis, cxra Tvali ubrwyinavso.<br />

ratom cxra da ara aTi, an rva? cxra ricxvi idumalia, am ricxvSi<br />

raRac sxva, ufro didi Sinaarsi Cado xalxma da droTa mdinarebam. `cxra~ marto<br />

`cxra~ ar aris, igi ufro bevrs, mniSvnelovans da raRac idumalebiT moculs<br />

itevs. amitomac, amaRlebulsa da ganzogadebuls, xSirad `cxras~ ukavSireben<br />

— `cxrawyaroo~, `cxramuxao~, `egeni cxrani ariano~, `kviraSi cxra paraskevi<br />

aqvso~. SeiZleba wyaro cxra arc iyos, arc muxa iyos cxra, arc isini ar<br />

arian cxrani (romelime ojaxi igulisxmeba albaT) da, cxadia, kviraSi arc<br />

cxra paraskevia, magram cxra mainc sxvagvarad, ufro dafarulad da gansakuTrebuli<br />

SinaarsiT, sagangebo mniSvnelobiT iTqmeba. es, ise, sityvam moitana<br />

(`sityvam moitanac~ — es ari: erT sityvaze sxvac rom gagaxsendeba, droebiT<br />

mTavar ambavs Segawyvetinebs da sxva ambavze gadagiyvans. Cvenc cxraTvala mze<br />

vaxseneT da `cxris~ mniSvnelobasa da Sinaarsze gadavitaneT sityva). davubrundeT<br />

isev imas — `cxraTvala mzes~...<br />

cxraTvala mze anaTebs da Cven jer isev TovliT dafarul gzas mivuyvebiT,<br />

tyis gzas. cxadia, mze ise ar acxunebs, rogorc marTla cxra Tvals ekad-<br />

4


eba, jer xom gazafxuli ar damdgara, magram mainc siTbo igrZnoba. ager, TiTqos<br />

kvirtebic gamoberilan xis totebze, imaTac ugrZvniaT, rom sadRac axlomaxlos<br />

gazafxuli trialebs da sacaa, aqac mova. da uceb, xis gaSiSvlebul<br />

totze Semoskupdeba patara tyis Citi. Cven ar viciT, ra hqvia am Cits. tyeSi<br />

mravlad arian amgvari erTi bewo Citebi, tyis Citebi. ai, Semoskupda totze, ra-<br />

Rac dastvina da boloc xalisiT SeaTamaSa. gana ra moxda iseTi, Citi totze<br />

zis da zemoT, mzisken iyureba. TiTqos Tvalebic minaba, isev dastvina da mainc<br />

ar viciT ratom, erTbaSad vigrZeniT: Citi gazafxuls elodeba. es patara tyis<br />

Citi gazafxulis mosvlas ganicdis, msubuq rtoze nazad irweva, dro da dro<br />

raRacas dastvens da kvlav zemoT, cisken iyureba.<br />

albaT cidan unda Camovides gazafxuli.<br />

davimaxsovroT is Citi, saamo molodiniT Sepyrobili.<br />

davimaxsovroT is martivi, raRac didi sixaruliT gamTbari melodiac, Citi<br />

rom ustvens. Cven am Cits karga xnis mere, Semodgomazec SevxvdebiT. Citi ma-<br />

Sin albaT sxvagvari iqneba da molodinic — sxvagvari. axla mxolod ase<br />

vTqvaT:<br />

tyis patara Citi martodmarto zis moqanave totze.<br />

ustvens. gaCumdeba da smenas TiTqos samyaros miapyrobs.<br />

gazafxuli modis.<br />

giyvarT cxovelebi da frinvelebi, giyvarT tyeebi da Walebi? ZaRlTan<br />

Tu giTamaSiaT an katasTan? cxenze Tu mjdarxarT da WenebiT xeobaze CagiqroliaT?<br />

saxedari Tu gyoliaT, ai, iseTi, Zalze naRvliani Tvalebi rom aqvs da<br />

Tu gaqirze dadga (Tu gajiutda da adgilidan fexi aRar moicvala), Tqvens<br />

mters, guli gvian moubrundeba, raRacaze SemogwyraT, raRacaze atkineT guli.<br />

cxvari Tu gimwyemsiaT, Txebi Tu wagiyvaniaT nekerze?<br />

ramdeni keTili saqme gaukeTebiaT im frinvelebs da cxovelebs, ramdenjer<br />

gamosdgomian adamianebs gasaWirSi. ZaRli xom Tqmula da Tqmula adamianis<br />

megobrad? axla kata? aba is ra saxlia, kata Tu ar krutunebs, mzis gulze Tu<br />

ar gaizmoreba da TaTiT pirs ar daibans, dilaadrian, Tqvenze da Cemze ufro<br />

adre. is ra ezoa, mamali Tu ar Sexteba medidurad Robeze da ar daiyivlebs —<br />

gavaTeneo. mere mamlis yivilze bombora ZaRli ar gamova mefurad ezoSi da Tavis<br />

ZvelisZvel `mters~, katas ar dauwyebs Zebnas, Tu dainaxavs, datuqsavs, dauyefs,<br />

Tu ver dainaxa, raRac gulnaklulobas igrZnobs, sevdianad miwveba saCexis<br />

ZirSi (saCexs erTsarTuliani saxlis aivans eZaxdnen, Tixa miwiT koxtad gadaglesils,<br />

zafxulSi grils da fexSiSvelad saamod sasiarulos), kata ki Soridan<br />

Cumad uTvalTvalebs da fiqrobs, jer ar gamovCndebi, cota xans iyos egre,<br />

Tavs movanatrebo... da Tu saxlis sawveTqveS, muxis direze mercxlis budec<br />

aris mikruli, ai, maSin iqneba marTla saxli, sadac marTla didi ojaxi cxovrobs.<br />

mercxlebs mzis amosvlidan mzis Casvlamde gaudiT WikWiki da JRurtuli.<br />

didi misvla-mosvla aqvT, didi Zieba sarCo-sabadeblisa. bolos bartyebi<br />

wamoizrdebian, yviTeli niskartebi gauxundebaT, erT mSvenier dRes ki ise iswavlian<br />

frenas, gagikvirdebaT, rodis moaswres, ratom Cven veraferi SevniSne-<br />

To. agvistos bolos ki... Tumca amazec mere vilaparakoT, mercxlebis budes mere<br />

davakvirdeT. jer xom arc ki Camosulan Tbili qveynidan, jer xom mxolod<br />

erTi bewo tyis Citi qanaobs gaSiSvlebul rtoze da gazafxuls elodeba.<br />

magram vinc qalaqSia? vinc meoTxe an meToTxmete sarTulze cxovrobs da<br />

arc CuqurTmiani aivani aqvs, arc ezoSi ZaRli daudis?<br />

imasac Tvali mainc soflisken unda eWiros!<br />

Tu sofeli ar giyvars, arc adamiani xar.<br />

adamiani xom bunebis Svilia.<br />

sofeli ki swored bunebaa.<br />

soflisken wasvla mSobliur fesvebTan dabrunebas niSnavs. modiT, xSirad<br />

davubrundeT am fesvebs. xSirad vestumroT bebos, deidas, mamidas, biZas...<br />

Tu arc bebo gveguleba sofelSi da arc mamida, keTili xalxi ram gamolia qveyanaze,<br />

sofeli mainc Cvenad unda viguloT da cxovelebic da frinvelebic, we-<br />

5


Ran rom vaxsenebdiT, Cvens megobrad gavixadoT. megobrobam xom arc siSore<br />

icis, arc moucleloba, arc udrooba...<br />

ra Tqma unda, Tu qalaqeli xar, yovelkvira sofelSi ver irben, magram<br />

televizori ras gveyofa. televizors Tu wignic ar SeaSveleT (ufro marTalni<br />

viqnebiT Tu vityviT — wigns SevaSveloT televizorio), ise araferi gamova. mere<br />

ramdeni kargi wignia qveyanaze! asi sicocxlec ar gveyofa imaT wasakiTxad.<br />

da maT Soris bevrze bevri swored sofelze mogviTxrobs, sofels gvixatavs,<br />

gveubneba, rom Cven, yvelani, sadac ar unda davibadoT da gavizardoT, asfaltze<br />

Tu qvafenilze, mainc soflis Svilebi varT... Tu es dagvaviwyda, ukve cudad<br />

yofila Cveni saqme da xsnaze unda vifiqroT. xo, waikiTxeT is wignebi da<br />

mTeli sofeli Tvalwin dagidgebaT, xan TovliT daibardnebiT, xan zafxulis<br />

gvalvian dReebSi, damskdar gzaze gasulebs, gadaxrukul velze wyaro mogenatrebaT.<br />

Tqvens Tvalwin Caivlis <strong>weliwadis</strong> oTxi dro — Tavisi feriscvalebiT,<br />

Tavisi xvniTa da TesviT, rTvliTa da kaklis bertyviT, is oTxi dro, ramac mec<br />

TqvenTan erTad damsva da erT did weliwadze, <strong>weliwadis</strong> am `oTxTavze~ laparaki<br />

damawyebina.<br />

gadaSli wigns da waikiTxav:<br />

`zamTaria, uberavs,<br />

siciviT vibuzebiT,<br />

Tu gagviRebT karebsa,<br />

TqvenTan SemovfrindebiT,<br />

da Tu ara, bavSvebo,<br />

miT mainc gagvaxareT,<br />

gamoaReT fanjara,<br />

sakenki dagviyareT~.<br />

amas beRurebi amboben, zamTrobiT CvenTan darCenili, erTguli beRurebi.<br />

`ar grcxvenia, umizezod<br />

qvas rom mesvri, biWo, sese~...<br />

amas mercxali Civis, patara biWs arcxvens, Cemi dabriyveba ra didi vaJkacobaao.<br />

`pawawa var, oboli, bedma damibriyva; cud dros davobldi. tanze macvia<br />

patara, moklebewviani, TeTri TvlebiT mowinwkluli Txeli qaTibi~. — amas<br />

Svlis nukri SemogvCivis, vaJa-fSavelas Svlis nukri.<br />

xalxis saukuneobrivi sibrZne dabejiTebiT gveubneba, rom gviyvardes dedabuneba,<br />

rom adamianTa cxovreba, gareSe bunebisa, arc SeiZleba da arc warmoidgineba;<br />

rom adamiani TviTonac bunebis Svilia da gana SeiZleba Svilma Tavis<br />

dedas umtros, marto imaze ifiqros, aba ra wavarTva, ras gamovrCeo, TviTon ki<br />

xelic ar gaanZrios mis mosavlelad da dasacavad? amitom gviTxra vaJa-fSavelam,<br />

Cveni mTis Svilma, bunebis didma mgosanma da mesaidumlem, rom buneba ke-<br />

Tilic aris da gaborotebac icis. keTili maSin, roca dedaSvilobis sikeTiT<br />

gaaxareb, gaborotebuli maSin, roca mis uflebas xelhyof da udierad moeqcevi.<br />

visac buneba uyvars, ufro laRad da Tavisuflad sunTqavs, radgan icis,<br />

es mTa da bari misia. isini am mTisa da baris Svilebi arian. dedabunebac mzad<br />

aris, Tavis Svilebs erTgulebis kalTa gadaafaros. da roca maT CaesmiT saidanRac<br />

mosuli xma, visic ar unda iyos es xma — frinvelisa Tu nadirisa, xmeli<br />

wiflisa Tu verxvisa, iisa Tu enZelisa, Svlisa Tu irmisa, Tu maTi saxlis<br />

win aJivJivdnen zamTris yinvisagan gaToSili beRurebi, isini TavianT Svilebsa<br />

da SviliSvilebs etyvian:<br />

— gamoaReT fanjara...<br />

gazafxuli ki modis.<br />

is Citi, romelic martodmarto mivatoveT tyeSi, SiSvel totze, kvlav gazafxuls<br />

elodeba. da Tu kargad mivixed-movixedavT, im tyis gzaze, orRobis Zi-<br />

6


ebSi, SeiZleba iac SevniSnoT. iam ki SeiZleba gagvaxsenos, upirvelesi wigni<br />

Cvens wignTa Soris, romelsac `deda ena~ ewodeba da qarTveli ymawvilebisaTvis<br />

iakob gogebaSvilma — mweralma da maswavlebelma Seqmna. aba warmovidginoT,<br />

didi zamTris mere Tovli rom dnobas iwyebs da gazafxuli moawevs, gazafxulis<br />

maxaroblad buCqis Zirebs moefineba lurjTvala ia. gamoCndeba ia da<br />

TiTqos masTan erTad iwyeba bunebis gamoRviZeba. es patara yvavili mTel yvavileTs<br />

win mouZRvis. mere da mere modian sxvebic — ufro maRlebic, ufro Zliernic,<br />

ufro Tavmomwonenic, magram ias mainc veravin jabnis, ias veravin utoldeba,<br />

sxva yvavili ia ver iqneba.<br />

`ai, ia~, es aris Tavdapirveli sityva yvela qarTvelisa, vinc pirvelad<br />

gadaSlis `deda enas~, raTa qarTuli anbani gaicnos... mere ki mTis wyarosaviT<br />

wamova codna, gahyveba nakaduls, SeerTveba mdinareebs, gava enis did zRvaSi,<br />

sibrZnis ukidegano okeaneSi.<br />

axla ki kvlav bunebis wigns davubrundeT.<br />

mixedv-moxedvac ver movaswariT da gazafxuli mosula.<br />

xalxuri leqsia:<br />

`Tebervali dadgao,<br />

xeSi wyali Cadgao;<br />

Citma Cioramao<br />

saZirkveli gadgao~.<br />

Tebervali zamTris Tved iTvleba, magram, rogorc es patara xalxuri<br />

leqsi gvarwmunebs, xeSi wyali swored TebervalSi dgeba, anu gazafxuli Tebervlidan<br />

iwyebs mosvlas. xeSi wylis Cadgomac Tovlis dnobasTan da xis gamoRviZebasTan<br />

aris dakavSirebuli. xe TiTqos izmoreba, zamTris Zilis buranidan<br />

gamodis da, msgavsad cocxali arsebisa, mis ZarRvebSi `sisxli~ iwyebs moZraobas.<br />

aba im dros kargad daakvirdiT Tqveni ezos xeebs. Tu qalaqSi xarT, mowadinebuli<br />

kaci qalaqSic ipovis xes da gazafxulis mosvla Tu gindaT naxoT,<br />

xSirad SexedeT. jer TiTqos isev Tovli devs, magram Seirxa toti da Tovlis<br />

erTi fTila Zirs wamovida. mere meore toti Seirxa. TviTon xis tanic Tovlis<br />

nadnobisagan danamula. xe TiTqos tiris, Tumca satirali ra aqvs, gazafxuli<br />

modis, sicocxle Tavidan iwyeba. magram Cava mze da xe isev Tvlemas miecema,<br />

radgan mze uyvars, miT ufro axla, roca nazamTral totebs jer isev sicivisagan<br />

aJrJolebT. da Tu xvalac mziani Tebrvlis dRe dadga, xe kvlav gamococxldeba,<br />

isev gazafxulis Sesaxvedrad daiwyebs mzadebas. yvelaze ufro mainc<br />

nuSi da tyemlebi arian gulubryviloni. sakmarisia oriode dRiT gamoanaTos<br />

da, ianvaric rom iyos, maSinve daijereben, viCqaroT, gazafxuli mosulao, totebs<br />

sixaruliT gaSlian da ise daikvirtebian, TiTqos jer ianvris miwuruli<br />

ki ara, martis damdegi iyos. Tu erTi-ori Tbili dRec kvlav daemata, kvirtebidan<br />

yvavilebi gamovlen da nuSis xec amayad gamoanaTebs; mamlisa ar iyos, rom<br />

iyivla da daijera, me gavaTeneo, nuSsac hgonia, rom gazafxuli moiyvana. netamc<br />

ase iyos, magram Tebervali jer kidev ar aris gazafxuli, martic ki, gazafxulis<br />

Tved rom iTvleba, zogjer iseTi Wirveulia, imasTan zamTari rogor mova?!<br />

ai, wamova kvlav Savi Rrublebi, dauberavs qari (`Tebervali beravdao, marti kabas<br />

keravdao, aprili gacxarebuli saxnis-sakveTs kveravdao~ — ambobs xalxuri<br />

leqsi) da amayad gabrdRvialebuli nuSic totebs frTebiviT CamouSvebs, yvavilebi<br />

moibuzebian da isev kvirtebis Zebnas daiwyeben, iqneb ukan davbrundeT da<br />

CavTbeTo. magram ukve gviania, sawyalma nuSma gazafxuli ver moiyvana...<br />

mainc rom hyvavian nuSebi?<br />

mainc rom ar gawyda nuSebis modgma?<br />

es ki nebaa sicocxlis didi Zalisa.<br />

sicocxle xom mudmiv moZraobas, brZolas, arsebobis uflebis mopovebas<br />

niSnavs.<br />

nuSic cocxalia da ibrZvis.<br />

7


da Cvenda sasixarulod, es brZola umeteswilad gamarjvebiT mTavrdeba,<br />

Tu, ra Tqma unda, uTanasworo ar gamodga. im yvavilebidanac zogi iRupeba da<br />

Zirs cviva, zogi jiutad eWideba deda-xes, ar Tmobs sicocxles da imarjvebs<br />

kidec.<br />

sicocxle imarjvebs...<br />

da, kacma rom Tqvas, Tavad gazafxulic sicocxlis xelaxla dawyebas, sicocxlis<br />

gamarjvebas niSnavs.<br />

nuSma daiyvavila.<br />

tyemlebic hyvavian.<br />

SoSiebi ukve mofrenilan da Cven verc ki SevniSneT. an rogor SeniSnav<br />

frinvelTa mofrenas? erT mSvenier dRes gaixedav da ukve aq arian. im wuTs ki,<br />

roca isini `fexs Semodgamen~ da ityvian, `ukve movediTo~, Znelad Tu moixel-<br />

Tebs vinme kacTagani. ase mofrinavs mercxali. SoSiaze gamoTqmuli leqsi ukve<br />

gagaxseneT (`rad mofrenilxar SoSiav, Sen ase adrianada~) da vidre `mercxlis<br />

leqsebsac~ gagaxsenebdeT, Tavad mercxlebze vTqvaT oriode sityva:<br />

ginaxavT mercxlis bude?<br />

Tu ar ginaxavT, aucileblad unda naxoT.<br />

Tu ar ginaxavT, verc verafers SevadarebT, rom cxadad warmoidginoT.<br />

mercxlis bude mxolod mercxlis budes hgavs da amitomaa, lamazi, sxvebisagan<br />

gamorCeuli. jer saerTod Citis budeze vTqvaT... arc Citis bude ginaxavT?<br />

amisi dajereba ki aRar SeiZleba. tyeSi erTxel mainc aravis wauyvanixarT,<br />

arc ded-mamas, arc ufros da-Zmebs, arc papa-bebiebs? Tu ar wauyvanixarT,<br />

axlave gadadeT es wigni da xmamaRla TqviT, rom xval tyeSi apirebT wasvlas,<br />

rom, Tu gamogyvebian, xom kargi, Tu arada vinme tol-megobars gaiyolebT da mainc<br />

waxvalT, aucileblad waxvalT, ar unda laparaki! da vidre marTla waxvidodeT,<br />

vilaparakoT mercxalze, mercxlis budeze, Citis budeze. aba, daakvirdiT,<br />

Semodgomis gaSiSvlebul tyeSi xeze darCenil budes. kargad daakvirdiT<br />

da SeiZleba sevdac ki mogerioT. mitovebul saxlsa hgavs Citis bude, gamoketil<br />

saxls. axla iq aravin cxovrobs. zafxulSi ki sicocxle duRda da gadmoduRda.<br />

iyo erTi JRurtuli, stvena, galoba, sxva budeebSi gadafren-gadmofrena.<br />

Semodgomaze Citis bude mitovebul sofelsac hgavs. erTi bude, meore, mesame<br />

da ukve sofelic iqneba... yvelaferi erTad ki sicocxlis xsovnas inaxavs: aq<br />

cxovrobdnen, daizardnen, frena iswavles da gafrindnen, raTa gazafxuli rom<br />

dadgeba, kvlav mobrundnen, an axali budeebi aSenon. mWidrodaa nagebi es budeebi...<br />

vis rogor Wirdeba... zogi bude nazia da saTuTi, rbili Calisagan da bumbulisagan<br />

nagebi, zogi ufro kaWaWebidan da ekal-bardebidan motanili `masaliT~.<br />

did, uxeS budeebSi didi frinvelebi saxloben. patara budeebSi —<br />

wvril-wvrili Citebi. mercxlis bude ki mainc sul sxva aris. mercxali tyeSi<br />

ar cxovrobs, adamianis gverdiT uyvars umetesad yofna, saxlis saxuravebs, saxlis<br />

kedlebs etaneba. saxuravqveS, aivnis aqeT rom cotaze gadmoSverila koxtad<br />

naTali ficrebi (koWebs rom eZaxian), swored im koWebze uyvars mercxals<br />

`samosaxlo adgilis~ SerCeva.<br />

ai, Tbili dReebi daiWira da im erT mSvenier dResa Tu saRamos, mercxlebic<br />

mofrindnen. zogs SarSandeli bude xeluxleblad xvdeba. zogma axla unda<br />

aaSenos, ojaxi gamravlda da axali bude gamxdara saWiro; zogi Tavis Zvel<br />

patrons, anu saxlis mobinadres gabutvia, raRaca awyenines, raRaciT atkines<br />

guli, an bude ar daxvda imgvarad, rogoradac datova, an sulac CamouSliaT<br />

onavar bavSvebs. axla sxvagan unda ipovos adgili, sxvagan unda eZios keTili<br />

ojaxi.<br />

mercxals keTili xalxi uyvars, iseTi, sul rom ar SeeSindeba imaTi,<br />

xels rom ar auqSeven, Tavs rom TviTonac ojaxis wevrad igrZnobs. jer ramdenimejer<br />

mofrTxialdebian dedal-mamali mercxlebi da iqaurobas kargad dazveraven.<br />

Tu maspinZels sikeTe SeamCnies, gafrindebian, magram isev male mobrundebian,<br />

mere iqve Camojdebian da WikWiks gaabamen, Cvenze `saubroben~, maspinZlebze<br />

— aba, ra xalxi varT, SeiZleba Tu ara Cvens gverdiT yofna, an ukve gegmas aw-<br />

8


yoben, sad ra iSovon, saidan ra moitanon, rom bude mkvidradac aagon da lamazadac.<br />

mercxlis bude aucileblad lamazi unda iyos.<br />

mere iwyeba Seneba.<br />

moaqvT bumbuli, balaxis Reroebi, namja.<br />

`uyrian~ saZirkvels (anu mkvidrad aSeneben), xisa da kedlis kuTxeSi, miyuJul<br />

adgilze amohyavT `kedlebi~. kedlebi TiTqos gviristadaa nagebi, TiTqos<br />

uwvrilesi aguriT amouyvaniaT da mere ayalo miwiT SeulesiaTo. amodian kedlebi<br />

da bude nel-nela emsgavseba ZvelisZvel cixis godols. Tu aqve, budis<br />

win, Camosajdomi lursmani an joxia, xom mTlad kargi, Camosxdebian mercxlebi<br />

da WikWikeben, TviTonve tkbebian TavianTi ostatobiT.<br />

bude mzad aris!<br />

RamRamobiT am budeSi arxeinad sZinavT da vin icis, uTuod kvercxebic<br />

gaCndnen budis bumbulian ZirSi.<br />

deda-mercxali budidan fexs aRar icvlis.<br />

da erT dRes, roca jer kidev aravin eloda, budidan ismis Wyipini.<br />

es patara mercxlebis — bartyebis xmaa.<br />

mercxlebma bartyebi daCekes.<br />

oriode dRec da bartyebi WyipiniT ikleben iqaurobas. jer budidan kargad<br />

arc Canan, marto maT yviTel niskartsa da farTod dafCenil pirs vxedavT.<br />

mofrindeba deda mercxali da raRac `nugbars~ aucileblad moitans. isinic gaaReben<br />

yviTel niskarts da Wyipineben ara me, ara meo, erTmaneTs ecilebian; cotac<br />

da erTmaneTs mujlugunebs urtyamen, davaswro da me Cavikoklozino yelio.<br />

amasobaSi, am Jivil-xivilSi, am WyipinSi, am datuqsvasa da alersSi (mercxlebic<br />

mSoblebi arian da alersic ician da datuqsvac), bartyebi izrdebian.<br />

da radgan mercxalic frinvelia, cxadia, Tavdapirvelad frena unda iswavlos.<br />

jer gaubedavad toveben patarebi budes.<br />

mSoblebic Relaven, rogorc Relavs ded-mama, roca patara pirvelad gadadgams<br />

fexs. raRa Tqma unda, marcxic xdeba da zogjer sasacilo ambebic. bolos<br />

ki mainc yvelaferi keTilad mTavrdeba, yvela wyena da faTeraki, mRelvareba<br />

da fiqri fermkrTaldeba da bartyebic frenas swavloben.<br />

saxlis aivanze mikruli bude da iq Casaxlebuli mercxlis ojaxi mSvenebaa<br />

mTeli kar-midamosi.<br />

maxsovs, Cvens sofelSi, Cveni saxlis gverdiT, ori mezobeli cxovrobda,<br />

ori ojaxi. omis dro iyo da didi gaWirveba idga. xalxs lukma puric ki ar<br />

hqonda xSirad da am or ojaxsac Zalze uWirda. erTi ojaxi didi iyo, rom ityvian,<br />

wvril-Sviliani — ded-mama da xuTi mozrdili Svili.<br />

meore ojaxi patara da umweo, — moxuci col-qmari, Svili ki — omSi wasuli<br />

da Sinmousvleli.<br />

wliTiwlamde Tavi Zlivs gahqondaT.<br />

sarCos Sovna uWirdaT, magram erTi didi simdidre hqondaT: mTels Cvens<br />

ubanSi mercxlebi budes mxolod imaT maranSi da saxlis erdoze iSenebdnen.<br />

am simdidriT orive ojaxi didad amayobda da, albaT, arCevanze rom mimdgariyo<br />

saqme sxva simdidreze verc gacvlidnen.<br />

isini Sehxarodnen cixis godoliviT Tu patara aivaniviT gadmokidebul<br />

mercxlis budes.<br />

maSin sofelic ufro hgavda sofels, vidre dResa hgavs. miwas guTniT<br />

xnavdnen da yanasac namgliT mkidnen. glex-kacs xar-kameCi daudioda, cxeni ojaxis<br />

nugeSi da Zala iyo, Zroxa da cxvari — ojaxis baraqa... Wirnaxuli marTla<br />

Wirnaxuli iyo, mka — vaJkacobis gamocda, rTveli — dResaswauli. endeT Cems<br />

mexsierebas, miT ufro, rom ymawvilis mexsiereba utyuaria. yvelafers ise mogiyvebiT,<br />

rogorc namdvilad iyo da rogoradac CarCa xsovnaSi.<br />

ginaxavT yviTeli, bumbula wiwilebi Tqvensa, an mezoblis ojaxSi? sad<br />

wiwilebi, sad gazafxulio, — ifiqrebT da marTalnic iqnebiT, Tu odesRac bav-<br />

Svoba sofelSi ar gagitarebiaT.<br />

9


is wiwilebic gazafxulis maxaroblebi iyvnen, rogorc adre mofrenili<br />

SoSiebi da mercxlebi, rogorc liloWriloze amowverili cisferi enZelebi,<br />

rogorc Soreul kavkasionze aWrelebuli Tovlis safari. kruxs Tebervlis bolos<br />

an Sua ricxvebSi dasvamdnen sabudarSi (mozrdili, mrgvali kalaTi iyo,<br />

Sig Tbilad Cagebuli TiviT). winaswar kvercxebs Caalagebdnen, saguldagulod<br />

SerCeulebs da romelime droul dedals sagangebod dasvamdnen, rom mokruxebuliyo<br />

da sabudarSi daesvaT. dedali jiutobda da inazeboda, aqaoda dedobisaTvis<br />

sada mcaliao, an ra dros Cemi dedobaao. bolos mainc daiyabulebdnen<br />

da dedalic sagangebo sidarbaisliT (amieridan dedobisaTvis emzadeboda da<br />

amsubuqeba aRar SeSvenoda) Cajdeboda sabudarSi. ijda da imisi arseboba TiTqos<br />

yvelas aviwydeboda, aTasSi erTxel Tu mixedavdnen, raimes miawvdidnen. xani<br />

gavidoda da jer Cami-Cumi ar ismoda. erT mSvenier dRes ki, rogorc mercxlebze<br />

giTxariT, atydeboda wivwivi. kruxi gamoCekas iwyebda. Signidan wiwilebi<br />

kawravdnen kvercxebs da farTxaliT cdilobdnen gareT gamosvlas, garedan<br />

dedali uniskartebda. bolos wivwivi mcire xniT miwydeboda da sabudari<br />

wiwilebiT gaivseboda. mcire xanic kidev da sabudaridan frTxilad cviodnen<br />

yviTlad da TeTrad gabumbluli wiwilebi. jer SiSiT ebRauWebodnen sabudris<br />

wnul kedlebs, bolos moefinebodnen oTaxs da dedac, sagangebod gaamayebuli<br />

da yelmoRerili, gauZRveboda Tavis amalas.<br />

oTaxSi Tbiloda buxari an Rumeli RadRadebda. iataki miwuri iyo da wiwilebi<br />

TavianT yviTel niskarts Tixaze scemdnen. gareT ki cioda, an Tovda<br />

isev, an qari qroda. jer gazafxuli Sors iyo da krux-wiwilasac aqve, am oTax-<br />

Si, CvenTan erTad, ymawvilebTan erTad unda gamoezamTrebina. cota mosulierebuliyo<br />

da ise gasuliyo axlad amSralebul ezoSi, an mzis gulze.<br />

magram ai, qari dacxra, Rrublebi mcire xniT mTebisken wavidnen da Tebervlis<br />

mziani dRe dadga. rogorc giTxariT, es jer gazafxuli ar iyo, magram<br />

gazafxulis suni mainc trialebda. maSin aiRebda dideda Tavis saCeCels an sar-<br />

Tavs, gavidoda myudroze da Tavis krux-wiwilasac gairekavda. wivwivebdnen Sebumbluli<br />

wiwilebi momTenTav siTboze da iwyeboda maT cxovrebaSi sruliad<br />

axali dro. maTTvis im wuTSi ukve gazafxuli idga.<br />

didedas axla sxvebic SemouerTdebodnen.<br />

axla kacebic modgebodnen saidanRac da iwyeboda saubari amindze, gaWianurebul<br />

zamTarze, gazafxulze, yvelaferze, rac mzis gulze pirvelad gamosulma,<br />

zamTrisagan daRlilma adamianma SeiZleba Tqvas.<br />

mere mze dasavleTisaken ixreba, kvlav sicive wamova da didedac, Tavis<br />

krux-wiwilebianad, Sinisaken midis.<br />

iqiT biWebi raRacas Tlian.<br />

biWebi karga mozrdilebi arian da sicivisa ar eSiniaT.<br />

ori grZeli joxi ukve gauTliaT.<br />

im joxebs TavSi orkapebi aqvT, gan-ganze gawvdili. boloSi ki, sadac joxia<br />

gadaWrili, biWebi axla oTxkuTxa Rrus akeTeben... mere am orive joxis RruebSi<br />

koxtad gamoTlil magar safexurs gauyrian.<br />

Soriaxlos ymawvilebi dganan da Sescqerian.<br />

ician, rac keTdeba da sixaruliT elian im nanatr dRes, roca is `eSmakis<br />

manaqana~ maT xelSi Cavardeba.<br />

biWebi axla wnelebs grexen, magar, sqel wnelebs da joxebs orkapa Tavebze<br />

Camoacmeven.<br />

joxebi ise magrad eWidebian wnelebs, rom kacis simZimec veRar Camoglejs.<br />

wnelebi TavSi momrgvalebulia da im momrgvalebulSic TiTo magar kets<br />

gauyrian.<br />

yvelaferi mzad ari?<br />

ara, jer ar ari mzad.<br />

biWebi axla kaklis did xeze da ganze gawvdil yvelaze Ronier totze<br />

sagangebod mownul or wnels Semoaxveven. wnels ise gaamagreben, rom simagrec<br />

marTla hqondes da totzec Tavisuflad imoZraos. bolos asweven im orkapa jo-<br />

10


xebs Tavis safexurianad da erT joxs (winaswar sagangebod morgebuli ketiT)<br />

erTi wnelis gorgalze Camoacmeven, meores — meoreze.<br />

vinc qvemoT dganan, joxebs moeWidebian da egreve erTad daixunZlebian,<br />

aba, gavigoT, magaria Tu ara, gagviZlebs Tu arao da roca darwmundebian, rom<br />

yvelaferi myarad gakeTda, iqve Camosxdebian.<br />

saqanela!<br />

biWebma kaklis totze saqanela Camohkides!<br />

xval yvelieri iwyeba da yvelieris dResaswauls aucileblad saqanelaTi<br />

unda Sexvdes ubani. erT ubanSi erTi saqanela Camoibmeba meoreSi — meore, da<br />

rogorc ki yvelieris kvira daiwyeba, yovel saRamos am saqanelasTan gaimarTeba<br />

taS-fandura, cekva-TamaSi, dainTeba didi koconi, iqneba Sejibri sityvasa da<br />

jomardobaSi. vidre getyodeT, ras niSnavs yvelieri, Tvali vadevnoT didedas,<br />

xSirad rom sadRac midis (es umetesad saRamoobiT xdeba) da mousvenrobaSia.<br />

Cven ar viciT ra aSoTebs, ratom surs, rom male davwveT da daviZinoT, ra xdeba<br />

am gazafxulis piras SabaT-kviraobiT. aba Tvali movatyuoT, didedas egonos,<br />

rom daviZineT da karic gaixuros... Tu didedas ar ewyineba (didedas wyenineba<br />

ki aramc da aramc ar SeiZleba), frTxilad wamovdgeT, fexakrefiT mivideT kar-<br />

Tan da karis RriWoSi an gasaRebis WuWrutanaSi SeviWvritoT.<br />

dideda aqeT-iqiT frTxilad ixedeba, mere zandukidan raRac amoaqvs da<br />

kamodis Tavze debs.<br />

xati!<br />

es is xatia, romelzedac amas winaT mokrZalebuli CurCuliT Tqva:<br />

RvTismSoblis xati...<br />

mere dideda ujridan sanTels iRebs, anTebs, pirjvars iwers da sanTels<br />

RvTismSoblis xatis win amagrebs. sanTlis ali mkrTalad anaTebs idumal xats.<br />

dideda raRacas butbutebs da Cvenc sunTqva gvigubdeba.<br />

Tqvenc unda icodeT:<br />

yoveli xalxi Tavis religias misdevs.<br />

qarTvelebi qristianuli religiis mimdevrebi, anu qristianebi varT.<br />

gadmocemiT qriste rwmenisaTvis jvarze acves. sikvdilis Semdeg ki mainc<br />

mkvdreTiT aRdga.<br />

vin iyo qriste? namdvilad arsebobda Tu rwmenisaTvis wamebulze xalxis<br />

saukuneobrivma ocnebam SeTxza igi?<br />

amaze dResac davoben da Cvenc sityvas aRar gavagrZelebT. marto daviT<br />

guramiSvilis striqonebs gagaxsenebT, romelic ieso qristes eZRvneba:<br />

`vai, ra kargi saCino ra avad migiCnieso!<br />

borotisagan keTili SuriT ver ganarCieso,<br />

macxovrebeli Sen maTi wamwymedlad migiCnieso,<br />

dideba moTminebasa Sensa, ufalo ieso!~<br />

didedac qristiania, qristes rjuli swams da pativi vceT mis rwmenas,<br />

xels nu SevuSliT, simSvides nu davurRvevT, dae, Tavis gulSi esaubros RvTi-<br />

Sobel mariams da SesTxovos rac surs.<br />

ra survili eqneba didedas?<br />

Cveni kargad yofna.<br />

qveynierebis kargad yofna.<br />

Cveni gamravleba da gaxareba...<br />

qristes Sobis dRe ocdaxuTi dekemberia.<br />

qristes aRdgomis dRe ki xan aprilSi modis, xan maisSi.<br />

aRdgomamde mravali religiuri dResaswaulia.<br />

dResaswauli mirqmisa.<br />

kvira yvelierisa.<br />

didmarxva, da kidev mravali.<br />

axla yvelieris kvira dgeba da dideda amitom loculobs Cvenze.<br />

yvelieri didmarxvis wina kviraa.<br />

11


didi marxva niSnavs mkacr cxovrebas. xorcisagan gandgomas, sulze<br />

fiqrs. adamiani mxolod mcenareuls ekareba, codvaTagan Tavs Sors iWers da<br />

ase emzadeba qristes aRdgomis Sesaxvedrad.<br />

yvelieris kvira ki swored am mkacri cxovrebis winakviraa, laRi, mxiaruli,<br />

Tavisufali, saxalxo zeimebis kvira... is zeimebi saqarTveloSi qristes<br />

sjulis SemoRebamdec imarTeboda da maSindelma uZvelesma wes-Cveulebebma<br />

axal religiaSic gadmoinacvla.<br />

maT Soris erT-erTi zeimi, anu sanaxaobaa yeenoba.<br />

`yeenoba~ yvelierSi imarTeboda. sofelSi didi mzadeba iyo, rogorc warmodgenisaTvis<br />

emzadebian xolme da `yeenoba~ marTlac xalxur sanaxaobad, xalxur<br />

warmodgenad, namdvil Teatris winamorbedadac iTvleba. aq arian msaxiobebi<br />

(albaT `reJisoric~ igulisxmeba anu is, romelsac mTeli es sanaxaoba wesrigSi<br />

mohyavs, anawilebs rolebs, gansazRvravs warmodgenis xasiaTs) aris `piesac~,<br />

xalxis mier odiTganve SeTxzuli, dakanonebuli siuJetiT da sasacilo<br />

ambebiT. mayureblebi `warmodgenis~ monawileni arian, SeuZliaT Caerion moqmedebaSi,<br />

Tavadac gauswordnen yeens, amoiyaron saukuneobrivi javri.<br />

`yeeni dampyroblis simboluri saxea, dampyroblis niRabi. igi cxenze zis,<br />

Tanac ukuRma da Tanac marTla kaci ki ar aris, fitulia, safrTxobelaa, muTaqisagan<br />

gakeTebuli da Tavzec gamuruli qoTani adgas nacvlad tradiciuli aRmosavluri<br />

Calmisa.<br />

da ai, yeeni unda gasasacilovdes.<br />

zogi goroxebs esvris.<br />

zogi wyals asxams.<br />

zogi Solts gadaawnavs.<br />

aris erTi sixaruli da sicil-xarxari.<br />

da, raRa Tqma unda, rom yeeni aucileblad unda damarcxdes, samarTlianobam<br />

unda izeimos, gaimarjvos uZvelesma xalxurma moralma, romelic borotze<br />

keTilis uTuo gamarjvebas qadagebs.<br />

axla Citifafoba?..<br />

zamTari CitebisaTvis mSieri droa, aremare TovliT aris dafaruli da<br />

sakvebi arsad moiZeveba. am dros adamiani valdebulia, frinvelebs<br />

xeli gauwodos, anu, rogorc dasawyisSi giTxariT, `gamoaRos fanjara~.<br />

CitifafobisTvisac sagangebod emzadebian, ymawvilebs avaleben, natexrebi SeagroveTo<br />

(natexari Tixis da faifuris WurWlis natexebia), balRebic didis xalisiT<br />

agroveben natexrebsa. mohfenen ezoSi, gzispirebze da Sig sakenks da saWmlis<br />

narCenebs yrian, raTa Citebma akenkon da madlierni darCnen. unda naxoT<br />

maSin frinvelebi... ra madlierni arian adamianisa. ra ndobiT modian natexreb-<br />

Tan, aRarafrisa eSiniaT, radgan es dRe maTi dRea, `Citifafobaa~.<br />

sofelSi vaSlis nafcqvensac ki ar gadaagdebdnen, cecxlze dawvavdnen<br />

da roca saamo surneleba vaSlisa dadgeboda, ityodnen, Citebs uyvarT, zogier-<br />

Ti Citi amisi suniT cocxlobso.<br />

axla Wiakokona? didi koconi da mis irgvliv gaCaRebuli mxiaruleba? WiakokonobisTvisac<br />

sagangebod emzadebian.<br />

Wiakokonas danTebas ra samzadisi sWirdebao — ityviT Tqven.<br />

Wiakokonasac Tavisi azri aqvs, baRebsa da bostnebSi darCenili kaWaWi,<br />

simindis fuCeCi, xexilisa da vazis nasxlavi unda Segrovdes da daiwvas, raTa<br />

mavne mwerebi da Wia-Ruebic Tan mihyvnen. es TavisTavad, ise ki Wiakokona sagazafxulo<br />

mxiarulebis sababia.<br />

ai, Segrovda blomad kaWaW-fuCeCi.<br />

aizvina erTad.<br />

mogrovda xalxic. cxadia, umetesad gogo-biWebi da wvrilfexoba Warboben,<br />

magram arc darbaiseli moxucebi darCenilan Sin, Soriaxlos dganan da<br />

axalgazrdobis faci-fucs Tvals adevneben, Tan Tavisas igoneben, Tan raRacas<br />

arigeben. ai, ainTo cecxli da yiJinic dasces, cecxlis ali cas swvdeba da vi-<br />

Racam ukve daiZaxa is, rac am dros aucileblad unda daiZaxon:<br />

— aliluli kudianebs!<br />

12


aliluli eSmaksao!<br />

gabeduli biWebi cecxls zed axtebian.<br />

da yvelas sjera, am weliwads eSmaki veravis veRarafers daaklebs, iqneba<br />

mosavlis siuxve da sikeTis zeimi.<br />

rogorc giTxariT, saqanelebic ukve CamoubamT. yvelierSi saqanela aucilebelia,<br />

uamisod yvelieri ar iqneba. uamisod yveliers feri daakldeba. saqanelas<br />

mTeli ubani axvevia. didedac ki mosula. jer isev civa, binddeba kidec,<br />

magram Sin rogor gaCerdeboda, Tbil SalSi (Tavisive xeliTaa naqsovi) CafuTnula<br />

da modis.<br />

cecxli ukve gaCaRebula, didi Wiakokona anTia da didedas aqeT-iqidan<br />

eZaxian, axlos modi, cecxlTan, gaTbio. didedac modis da patara, danaoWebul<br />

xelebs cecxlisken iwvdis. saqanelaze gogo-biWebi cvlian erTmaneTs, ufro metad<br />

ki — biWebi. buqnas Cahkraven, saqanela win gaiwevs da Tu gabeduli biWi<br />

Sedga, safexurs xis romelime tots miawvdens. ai, es iTvleba vaJkacobad. am<br />

dros biWi TiTqos caSi dafrinavs, Tumca saqanelas xelnebi Ronivrad CaubRujavs.<br />

da roca gaoflili biWi dacxreba da safexuridan gadmoxteba, gogoebma<br />

ukve kargad ician, vin aris yvelaze gabeduli da uSiSari. mere saidanRac fanduri<br />

moaqvT. fanduri saTamaSos ukravs da axla mefandures irgvliv Seikvreba<br />

wre (oRond ise, rom Wiakokona mTel wres anaTebdes). jer viRaca gadmova gaubedavad.<br />

im viRacas gaamxneveben, nu grcxvenia, gaubede, daiwyeo da male erTmaneTs<br />

mihyvebian cekvis msurvelni. gogoebic, ra Tqma unda, jer gainazebian, mere<br />

ki, Tu ded-mamisa da gansakuTrebiT ufrosi Zmebis damyoli mzerac igrZnes, gabedulad<br />

gadadian wreSi. da Tu am dros medole da megarmonec gamoCndnen, (medole<br />

da megarmone mainc iSviaTi iyo sofelSi da Tanac yvela saqanela unda<br />

CamoevloT, yvelgan SeewiaT TavianTi sacekvao), marTla yvelieri iqneba, mar-<br />

Tla jansaRi da mxiaruli kvira, mauwyebeli gazafxulisa...<br />

*<br />

is sofeli, sadac Cveni <strong>weliwadis</strong> `oTxTavi~ gaTamaSdeba, kaxeTSia, saqar-<br />

Tvelos erT lamaz da Ronier kuTxeSi. kaxeTs Tavze kavkasionis mTebi dascqerian.<br />

qvemoT cisfrad gadaSlili alaznis velia, zemodan ki gadmomxobila mTebi.<br />

devebiviT mTebio, — ityvian xolme. galaktion tabiZem amgvar mTebze Tqva —<br />

dabinduli qliavis feriao (`ginaxavT feri dabindul qliavis, es Cemi samSoblos<br />

mTebia~). cisfers ki, albaT, sivrce qmnis, Rrma sivrce, romelic Soridan<br />

cisfrad aRiqmeba.<br />

swored am mTebze kiTxulobs glexkaci <strong>weliwadis</strong> droTa cvalebadobas.<br />

mTebs `didi kalendari~ vuwodoT. ar iqneba mTlad lamazi Sedareba, magram<br />

zusti ki iqneba. zafxulSi mTebi mokrialebulia, mwvane balaxsac ki gaarCevs<br />

Tvali. mere mTa nel-nela fers Seicvlis, TiTqos zafxulis mzeze gadaxundeba<br />

da ase gastans Semodgomis Sua xanebamde. Tu Semodgoma civi daiWira da zam-<br />

Tarmac adre moiwadina mobrZaneba, noemberSi, erT mSvenier dRes, davinaxavT,<br />

rom qedis wverebi pirvel Tovls daufaravs. mzian dReSi es wverebi TeTrad<br />

qaTqaTeben da imas gvauwyeben, rom zamTari ukve Sors aRar aris, wamosula,<br />

daZrula da axla, qedis Tavze wamomdgari, Tavis dros elis, rom nel-nela qvemoT<br />

Camovides. es dRe, kavkasionis qedze pirveli CamoTovlisa, SeuniSnavi aravis<br />

darCeba. gansakuTrebiT moxucebs uyvarT iqiT gaxedva da Tqma, rom kavkasionze<br />

ukve CamoTova da sadacaa zamTari mova. es Tovli niSania da am niSanze,<br />

sofelSi ra xdeba, maSin getyviT, roca Semodgomamde mivalT, roca Semodgoma<br />

dadgeba. axla marto is gavixsenoT, rom yvelani erTmaneTs eubnebian, Tovli gamoCndao.<br />

mere da mere Tovli ufro qvemoT Camodis, mTebisa marto wverebi ki<br />

ara, kalTebic ifareba, bolos sul qvemoT, alaznis velamde Camosdevs da ha,<br />

sacaa Cvenamdec mova. ai, maSin dgeba zamTari.<br />

mTeli zamTari, raRa Tqma unda, kavkasioni TovliTaa dafaruli (anu kavkasionis<br />

is nawili, romelic kaxeTidan moCans da romelsac zogjer daRestnis<br />

mTebs uwodeben). gazafxulze ki Tovli dnobas iwyebs da axla gazafxuli qvemodan<br />

zemoT miiwevs. jer veli gadamwvandeba, mere nel-nela tyeebs ahyveba, bo-<br />

13


los qedis kalTebi gadaWreldeba, liloWriloebi qedis wverebsac miswvdeba<br />

da ivnisis bolosaTvis Tovli ukve aRar moCans. kalendris erTma ciklma, kavkasionis<br />

bumberaz (esec Zveli epiTetia) qedze aRbeWdilma Cvens Tvalwin Caiara.<br />

axla swored is droa, roca qedi aWrelda, ferdobebze Tovlma dnoba iwyo,<br />

mdinareebi aimRvra...<br />

axla saxnis-sakveTi unda gavmarToT, gavafxianoT, raTa mindvrad ise gavideT,<br />

iaraRma ar gviRalatos. saxnis-sakveTs ki Cvens bavSvobaSi samWedloSi<br />

afxianebdnen da, rac ufro cnobiswadils aRgviZravs, cxenebsac iq nalavdnen.<br />

modiT, gavswioT samWedlurisaken.<br />

jer Soridan xalxs davinaxavT.<br />

umravlesoba kacebi iqnebian.<br />

gazafxulze sofeli mudam gareT gamoefineba xolme. zamTarma mainc saxlebSi<br />

gamoketa xalxi, erTmaneTTan misvla-mosvla ki iyo, magram TiTo-orolad<br />

Tu Sexvdeboda sofleli soflels. axla cota Tbila, gareT dgoma SeiZleba.<br />

SeiZleba ki ara, gulma gagviwia gareT da raki samWedluric swored soflis<br />

SuagulSia, swored iq, sadac salaybo ewyoba (salaybo, anu adgili, sadac xalxi<br />

ikribeba samaslaaTod da imitomac, rom gaixed-gamoixedos, rogorc ityvian,<br />

Tvals wyali daalevinos). am gaxsenebaze, aqve axlosaa wyaroc. iqiT, moSorebiT,<br />

soflis Zveli eklesia moCans, Zveli ki ara, ZvelTaZveli, bazilika, anu<br />

ugumbaTo eklesia.<br />

xalxi mogrovilia samWedluris win. axlos mivdivarT da ukve wkara-wkuric<br />

gvesmis, dro da dro ki uro mZimed daecema grdemlze. grdemli gaxurebuli<br />

foladia. uro Tqvenc iciT, ra aris da am gavarvarebul folads Ronieri<br />

mWedlebi kveriTa da uroTi ebrZvian, raTa forma miscen, imad aqcion, rac Tavad<br />

surT, rac sofels gamoadgeba. sofels ki, gazafxulda da, bevri ram sWirdeba:<br />

Toxi, bari, namgali, guTani. uamaTod vervin gava verc venaxSi da verc mindorSi.<br />

aki giTxariT, rom mWedeli Ronieri kaci unda iyos, rkinas rom dalewavs<br />

xeliT, imgvari, da mxiaruli kacic. mWedeli iRimeba da saxeze TeTri, qaTqaTa<br />

kbilebi mouCans. jansaRi kacia, rkinismkvneteli. aTasSi erTxel Sublze<br />

ofls Camoiwmends winsafriT (Tumca winsafaric, cxadia, gaxurebuli aqvs) da<br />

saxes ufro CamoiTxvris. mere ra, gava dRe, najafs da naoflars Camoirecxavs<br />

da erTi kargi vaJkaci mogvevlineba, namdvili Sromis kaci, gamoewyoba da an<br />

qorwilSi wava, an naTlobaSi, an dReobaze. magram axla mWedels arc erTisTvis<br />

scalia, arc meorisTvis, mWedeli Tavis vals asrulebs: Sromobs, raRacas qmnis<br />

da yalibad asxams. is imisTvisaa dabadebuli.<br />

gareT ki kacebi bWoben.<br />

mWedeli fardulSia. am farduls hqvia samWedluri.<br />

eubnebian, geyofa, daisveneo, xvalac am Tvisaao.<br />

magram mWedelma icis, rom dasveneba maSin Seergeba, roca saqmes moaTavebs,<br />

`xvale~ ki yovelTvis ar aris am Tvisa...<br />

davaneboT Tavi mWedels, sanam saqmes ar morCeba, mainc sityvas ver vaTqmevinebT<br />

da iqve, ezoSi gavideT.<br />

ai aq, am SemoRobilSi, romelsac baks veZaxiT, cxeni unda danalon.<br />

esec mTeli ambavia, veeba cxenis danalva.<br />

am ambisTvisac TiTqosda sagangebod emzadebian, TiTqosda Relaven cxenis<br />

patronic da nalbandic.<br />

ai, nel-nela miuaxlovdnen...<br />

erTma cxens fafarze gadausva xeli da miualersa, swored iman, visTanac<br />

ufro SeCveulia cxeni.<br />

cxens uyvars alersi.<br />

is erTgulia adamianisa da Senganac erTgulebas moiTxovs.<br />

cxenic, iseve rogorc yvela suldgmuli, kargad grZnobs, samtroda xar<br />

misuli Tu samoyvrod.<br />

mere ra, rom fexi aukres da arc nalis dakvraa sasiamovno, albaT asea<br />

saWiro, amqveynad ra ar xdeba. aqvea cxenis patroni. es biWebic arc Tu is Soreblebi<br />

arian, cxeni yvelas icnobs, rac undaT, is gaakeTon...<br />

14


amas ficxi cxeni fiqrobs, umetesad axalgazrda, jer isev mouTokavi da<br />

miuCveveli, Torem xandazmulma, visac qveynad ra ar gadaxdenia, nalic kargad<br />

icis da arc danalva awuxebs.<br />

Tu cxeni giyvars, Tu mraval cxenze mjdarxar, Tu erTxel mainc giocnebia<br />

amxedreba da did, mwvane velze an mTis bilikebze Weneba, gecodineba, rom<br />

xandazmuli cxeni Wirveulobas ar ikadrebda, is mSvidad daanebebda cal fexs<br />

nalbands (nalbandi swored imas hqvia, vinc cxens nals aWedebs), Tavad sam fexze<br />

dgomas irCevda da an fiqrian mogonebebSi wavidoda (beber cxens ki ramdeni<br />

ram aqvs mosagonari), an zantad dauwyebda Tvalierebas yvelafers, rac samWedloSi<br />

xdeboda.<br />

cxeni adamianis didi megobaria.<br />

cxeniT Camodioda Carglidan vaJa fSavela da xurjiniT mohqonda is moTxrobebi,<br />

dResac rom vkiTxulobT da Zalian mogvwons: `Svlis nukris naambobi~,<br />

`saTaguri~, `CxikvTa qorwili~, da romeli aRar.<br />

ai, ras igonebs cxenis Taobaze vaJa fSavelas Svili vaxtang razikaSvili.<br />

`mamas yovelTvis kargi cxeni hyolia. cud, jaglag cxens Sin ar gaaCerebda.<br />

me nikori maxsovs, Savi, iorRa cxeni, mxolod Cems xsovnaSi ukve beberi iyo,<br />

imdenad beberi, rom zamTarSi gomuris win wylidan mosuli daeca da veRarc<br />

adga. mamam bevri utriala, magram veRaraferi uSvela. mamas cremli moeria im<br />

cxenis sikvdilze. Seaxvia fardagSi da ise damarxa.<br />

ver gavimete adreve gasayidad, — ityoda xolme mamaCemi, — didi amagi<br />

hqonda Cemzeo!<br />

nikoris Semdeg kvici iyida, wiTeli ferisa iyo da saxelad `cecxlas~<br />

eZaxda. `cecxla~ TviTon gaxedna. Sejda Seukazmav cxenze da arbenina. dedaCemma<br />

da sxvebmac dauSales: qviani xurjini ahkide da ise miaCvie unagirsao, magram ar<br />

daiSala, saxe da xelebi sul dausisxlianda, mainc ar gaaneba Tavi, sanam ar<br />

moRala~...<br />

aseTi iyo didi poeti vaJa fSavela: cxenis sikvdilis gamo Tvalze cremli<br />

moeria.<br />

itira didma vaJkacma.<br />

da vidre cxenis ambavs davamTavrebdeT, barem imasac getyviT, rom vaJkacs<br />

zogjer cremlic Svenis.<br />

ucremlod ver dawerda vaJkaci amgvar striqonebs: `kidevac vnaxav gazafxuls~.<br />

modiT, isev soflis Saraze gavideT, iqneb iqac SevxvdeT gazafxuls. xeebi<br />

gzispirebzec gamokvirtulan. nuSebi TeTrad gadapentilan, magram amisi naxva<br />

sxvaganac SeiZleba. soflis Saragza sxvaa, gazafxuli iq adamianis saxeebze<br />

unda amoivikTxoT. sagazafxulo ganwyobilebas aq adamianebi ise gamoxataven,<br />

amaze arca fiqroben. ganwyobileba TavisTavad ibadeba, gazafxuls Tavisi gaaqvs<br />

da win veraferi daudgeba.<br />

soflis moedanze darbaiseli kacebi Seyrilan.<br />

wyarosTan isev dedakacebi laparakoben.<br />

jeeli biWebi calke dganan da gamvlel-gamomvlels aTvaliereben.<br />

mze aTbobs midamos da yvelas qurqi gadauZvria.<br />

dedaberi sadRac miiCqaris.<br />

berikacs saxedriT safqvavi moaqvs wisqvilidan.<br />

ezos gadaRmidan culis xma ismis.<br />

eg ra ario, ras akeTebo, — iZaxian kacebi da Robes miadgebian.<br />

vera xedavT, ras vakeTebTo? — icinian Robis gadaRmidan da sxva pasuxs<br />

aRar iZlevian.<br />

ras akeTeben da xexilsa sxlaven: xmel totebs aWrian da totebi kvnesiT<br />

emxobian miwas. dedaberi RobesTan dgas da qalebs eubneba, roca xesa sWrian,<br />

ase mgonia, cocxaliviT tiriso. maS ar moWran, Tu gaxmao? — icinian qalebi.<br />

totebi ki marTla, dedabris Tqmisa ar iyos, cocxlebiviT kvnesian.<br />

Cven ymawvilebi varT. vdgevarT da SevcqeriT. iqiT gadiT balRebio, —<br />

gveZaxian kacebi — emand TavSi toti ar dageceT, codvaSi ar CagvayenoTo, mag-<br />

15


am ra wagviyvans? aq `raRaca~ xdeba, swored is, rac gazafxulze SeiZleba moxdes<br />

da Tu kargad ar vnaxeT, ar iqneba. kacebi isev gviwyrebian, moSordiT maqedan,<br />

ver gaigoneT, ra giTxariTo?<br />

amis Tqma da gzidan yiJina ismis.<br />

(es marTla gazafxulis yiJinia).<br />

gzaze unda gavvardeT, iq ufro didi ambavi xdeba.<br />

ager, cxenosani moaWenebs cxens.<br />

TiTqos viRacas ejibrebao, miuSvia cxeni da Tan dasWyivis, aba, Sen ici,<br />

ar Semarcxvinoo.<br />

mWedlis Segirdia...<br />

Tmebi qarze gasCeCia.<br />

guli gadauReRia da pirdapir mofrinavs, xalxs ainunSiac ar agdebs, is<br />

ki ara, xalxis dasanaxad igiJianebs Tavsa, SemomxedeT, ra biWi varo.<br />

xalxi momdgara gzaze da qariviT Caqrolil mxedars gasZaxis:<br />

— moSinaurdi, arsen!<br />

viTomda, romeli arsena Sena gvyevxar, da Tu marTla arsena ggonia Tavi,<br />

ra gare-gare dadixar, raRa dros eg ari, moSinaurdio.<br />

magram mWedlis Segirdis moSinaureba, vidre TviTon mWedeli ar gadaudgeba<br />

gzaze da Tvalebs ar daubrialebs, Zneli iqneba.<br />

Caiqrola da velodebiT...<br />

viciT, isev amoiqrolebs.<br />

cota xanic da gzis boloSi isev avardeba mtveri. jer cxeni gamoCndeba,<br />

mere mxedris gaCeCili Tma. mohqris da moaqvs mTeli gza. xalxi axla ufro met<br />

yiJinas scems (namdvili gazafxulia) da lamis ari gzazec Cauxtnen, aba, Sen<br />

ici, guli ar dagvwyvitoo.<br />

mxedari Tvals efareba da isev velodebiT.<br />

naxeT, Tu kvlav ar Camoiqroloso, — amboben berikacebi, — SarSanac egre<br />

ara qnao? kacebi mWedels eZaxian, gamodi, Tavi gaanebe mag uros, aba naxe, Seni<br />

Segirdi ra dReSiao. mWedeli Tavs ar iRebs, raRacas burdRunebs da etyoba,<br />

ukve imuqreba. maS ra? sigiJesac Tavisi bolo aqvs. gagiJda? axla unda dawynardes.<br />

magram mWedlis Segirdma ar icis, ras fiqrobs ostati da axla isev gzis<br />

TavSi avardeba mtveri, gagiJebuli cxeni da imisi mxedari isev gamoCndebian.<br />

xalxic ukve giJdeba:<br />

— aba, Sen icio!<br />

— aravin dagewios, icode, mogdeveno!<br />

Caaqrola da Caaqrolos...<br />

maSin gamodis mWedeli Saraze (jer wyliT xelebs gadaibans), Sua gzaze<br />

gaCerdeba da elodeba.<br />

xalxi axla mWedelze icinis:<br />

raRa drosia, Tavis gulis Wia moiklao.<br />

ai, naxeT, Tu kidev Camoiqroloso.<br />

mWedeli dgas da viciT, gulSi rasac fiqrobs.<br />

sofelmac icis:<br />

netavi aRar Camoiqrolebdeso...<br />

mWedeli mainc mWedelia da Tavis Segirdze da Tavis xelobazec sakuTari<br />

azri aqvs:<br />

lamazad dahqris, Tqma ar unda. gazafxulis mzian dResac uxdeba es cxenze<br />

gasuli gadareuli biWi. magram mWedlis Segirdi xval mainc mWedeli unda<br />

gaxdes da sidarbaisle marTebs. ras vizamT, Zmao, amgvaria Cveni xeloba.<br />

— samWedloSi Sedi, aRar Camoivlis. — isev icinis xalxi.<br />

— netavi marTla ar Camoivlides. — isev fiqrobs mWedeli.<br />

mWedlis Segirdi aRarsada Cans...<br />

axla vfiqrob: ar vici ratom da im cxenis qrolvac gazafxulis mauwyebeli<br />

iyo.<br />

es xma ki marTla pirvelad gavigoneT.<br />

16


jer gvegona, rom romeliRac Citi ustvenda da erTmaneTs veubnebodiT,<br />

aba yuri daugde, es ra Citi mofrinda, amisTana xma jer ar gvsmeniao. dedam gaicina<br />

da Tqva, Citi ki ara, salamuriao, salamurs ukravs viRacao. bebom Tqva,<br />

es giJi maxare iqnebao. papam saCexidan daatana, giJi eZaxeT da vera Tlis salamurebs<br />

da ver akvnesebso? advili xom ar ggoniaT an gamoTla salamurisa, an<br />

dakvrao. Cem biWobaSi mTel sofelSi erTi mesalamure gvyavda, sosanas eZaxdnen<br />

da isic mgoni maxares papad ergebodao. axla bebo iZaxis, aki sosanasac giJs<br />

eZaxdnen, magram arc is iyo giJi, dianbegi rom Cvens sofelze Camoivlida, damxvdurebSi<br />

salamurs marto sosana ukravdao.<br />

Cvenc gvinda vnaxoT es salamuri.<br />

saidan modis es xma, mainc sad iqneba es mxare, netavi erTi, rogor ukravs.<br />

maxare soflis TavSi kunZze ijda da salamurs iq ukravda.<br />

aqedan salamuris xma mTel sofels edeboda.<br />

mocinari biWi iyo maxare da Cvenc advilad SevbedeT. garSemo movusxediT<br />

da isev daukario, vTxoveT. imanac aiRo salamuri, erTi Cahbera da daiwyo...<br />

garSemo mze idga. axlad amosuli jejili mwvaned xasxasebda. buCqebSi<br />

iebi hyvaodnen. mTebs ukve lurji feri dasdebodaT. mwvervalebze SerCenili<br />

Tovli TeTrad qaTqaTebda da maxares salamuris xma mTel am are-mares wkrialiT<br />

edeboda. ase gvegona, marTla Citi kvnesiso da aqeT-iqiT viyurebodiT. ara<br />

gvjeroda, rom am maxares, CvensaviT axaluxi rom emosa, qalamnebi rom ecva da<br />

nabdis qudi exura, amgvari saswaulis moxdena SeeZlo. Cven gaocebuli SevcqerodiT<br />

da gvsurda, rom es saswauli did xans gagrZelebuliyo. es ra ario, Tavi<br />

gamoido maxarem, Tqven isic ver SeniSneT, roca vukravdi, frTosnebi gaCumdnen,<br />

mzem swored maSin gamoixeda Rrublebidan da nakadulebmac suli ganabeso.<br />

nakadulebi rodis gaCumdneno, — vdavobdiT Cven da maxares vTxovdiT, aba<br />

erTic daukari, marTla gaCumdebian nakadulebio?<br />

magram maxarem aRar daukra.<br />

rogorc axla vatyob, Tavisi xelovneba ar gaaufasura, samagierod guda-<br />

Si xeli Cayo da stvirebi da salamurebi amoalaga, zogi dudgulisa (mcenarea<br />

dudgula da imiT stvirebs akeTeben), umetesoba ki lerwmisa.<br />

Cvenc mogvecio, vTxoveT da Tavi daifasa, jer patarebi xarT, rogor iqnebao,<br />

ver iswavliTo.<br />

— Tu ar gveqneba, rogor viswavliTo, — Tqva CvenSi yvelaze ufrosma.<br />

maSin maxarem dudgulas stvirebi amoiRo da Camogviriga. sxvas ukeTess<br />

vis mivcem, TqvenTvis gavakeTe da aba Sin gaiqeciTo.<br />

Cven marTla gaviqeciT. stvirebi gvqonda da mTeli soflisaTvis unda<br />

gveCvenebina. maxare ki isev Camojda jirkze, gaxeda sofels da salamuri aakvnesa<br />

(`aakvnesao~ — mere gavigeT, salamurze ambobdnen xolme amgvarad).<br />

maSin ki maxarem marTla dagvajera, rom, roca is salamurs ukravda,<br />

frinvelebi gaCumdnen, mzem swored maSin gamoixeda Rrublebidan da nakadulebmac<br />

suli ganabes.<br />

*<br />

stviris danaxvaze Sin yvelas gaaxsenda, rom amodenebi moviyareT da jer<br />

erTi xeiriani simRerac ar vicodiT. dedam saqmidan Tavi aiRo da Tqva: maxare<br />

marTla Wkviania. giJebi es balRebi arian, simRera ar ician, sadme lxinSi rom<br />

egre gamoCndnen, Tavs Seircxvenen, rame unda viRonoTo.<br />

Cvenc gvewyina:<br />

ratom ar viciTo?!<br />

papa icinis da ambobs:<br />

aba, daiwyeTo...<br />

Cven sulsa vnabavT, dabneulebi erTmaneTs gadavxedavT (marTla gundiviT<br />

ki vdgevarT) da viRimebiT usaqcielo RimiliT. ar viciT, ra unda daviwyoT...<br />

maSin isev papa icinis da zurgs ukan Cumad bubunebs:<br />

`mravaluuu!~<br />

17


Cven gvixaria da egreve, kaWkaWebiviT vimeorebT: `mravaluuu~... — jer gaubedavad,<br />

mere da mere ufro Tamamad.<br />

mTeli ojaxi xarxarebs.<br />

`mravaluuu!~ — kvlav gaviZaxiT da aRar viciT, am `mravalus~ mere ra<br />

movayoloT.<br />

isev xarxarebs yvela da isev gvirCevnia sadme gadavikargoT.<br />

roca sicili dacxreba, mama gverdiT mogvisvams da TviTon iwyebs:<br />

`mravaluuu!~ — da Tan gvaniSnebs, amyeviTo.<br />

Cvenc vyvebiT.<br />

mama gvaCerebs da jer gvameorebinebs, mere erTad vmReriT: mamac, dedac,<br />

Cvenc...<br />

bebo papas eCxubeba, Senc ahyevio da papac gvierTdeba.<br />

yvelani `mravalJamiers~ vmReriT.<br />

roca suls moviTqvamT, mama ambobs, xSirad unda vimReroTo.<br />

esec axali ambavi:<br />

Turme usimRerod cxovreba ar SeiZleba.<br />

es ramdeni rame yofila saswavli, an imgvari, ris gareSec cxovreba ar<br />

SeiZleba. mainc ra aris es `cxovreba~, rad unda vicodeT yvelaferi? ra moxdeba,<br />

didebi rom gavizrdebiT, mamasaviT gavWaRaravdebiT da papasaviT davberdebiT?<br />

an amaT raT undaT, rom yvelaferi gvaswavlon da Cvenc iseTiveni gavxdeT,<br />

rogorebic TviTon arian?<br />

TviTon gvaswavlian `cxovrebas~ Tu CveniT viswavliT?<br />

xo, marTla, es xom guSinac gviTxres, yvelaferi unda icodeTo, patara<br />

gogias naTlobaSi rom viyaviT da xeli ver gagvaSlevines, atyda sicil-xarxari,<br />

cekva ara gcodniaTo. ukravda dol-garmoni, Cven xeli gvkres, wreSi Segvagdes<br />

da egreve avituzeniT, xeli ver gavSaleT, dol-garmons fexi ver avayoleT.<br />

Segvrcxva, ar vicodiT, sad gavqceuliyaviT.<br />

mama gagviwyra. deda mamas Seeba, ras eCxubebi, vaswavleT da ar iswavleso?<br />

gadawyda: cekva unda viswavloT.<br />

Tanac sxvebma ki ar unda gvaswavlon, CveniT unda viswavloT.<br />

gavdivar soflis Saraze da CvenebianT vanuas veZaxi, raRac maqvs saTqmeli-meTqi.<br />

vanua im wuTSi xvdeba, rom saidumlo ram gamomCenia. bebo ityvis<br />

xolme, magisTana eSmaki am are-mareSi erTic ar ario da axla es vanua swored<br />

saeSmako saqmeze modis. cekva unda viswavloT-meTqi, veubnebi da vanua icinis,<br />

rogor unda viswavloTo? Cumad unda viswavloT-meTqi — vpasuxob da uceb vanua<br />

imedze wyals gadamisxams: medole vin iqnebao?<br />

xo, marTla, cekvas dolic sWirdeba.<br />

maSin vanua ambobs, rom vasikosac davuZaxoT da doli iman daukraso.<br />

magram arc doli gvaqvs.<br />

vasikos marTla veZaxiT da is ki, roca yvelafers Seityobs, Robis iqiT<br />

gadaxteba, iqve migdebul Jangian taSts aiRebs da sixaruliT ambobs: doli ar<br />

ario?<br />

dolic gvaqvs. medolec gvyavs, mocekvaveebic aqa varT da cekvac unda<br />

viswavloT.<br />

sabZelSi gavrbivarT.<br />

gazafxulia da sabZeli ukve carielia.<br />

Sig SevdivarT, kars movixuravT, vasiko marTla medolesaviT Camojdeba,<br />

taSts aiRebs da iwyebs:<br />

dimpitauri-dampitauri...<br />

dimpitauri-dampitauri.<br />

Cven xelebs vSliT da erTbaSad vgrZnobT, rom araferi gamodis.<br />

mTavari dagvviwynia: cekvas gogo sWirdeba.<br />

maSin vanua wamoxteba, sabZlidan gadis da saiTkenRac mirbis.<br />

Cven velodebiT da ar viciT, ra moxdeba.<br />

vanuam gogo unda moiyvanos...<br />

18


gadis xani da aravina Cans.<br />

bolos WuWyuni gvesmis, gareT vixedebiT da hoi, sawyalo, vanua sul mujluguniT<br />

moaTrevs CvenebianT Tmagawewil naTelas. naTela fSrukunebs, inazeba<br />

da ambobs, Tavi damanebeT, Torem am wuTSi dedaCems davuZaxebo, cekva ara is ar<br />

gindaTo? vanua TmaSi eWideba da sabZlisken eqaCeba, risa geSinia, guSin Seni bi-<br />

ZaSvili mayvala ara cekvavda naTlobaSio? is didiao, — CurCulebs naTela da<br />

Tan aqeT-iqiT ixedeba, etyoba mSviddeba, etyoba cekva, mayvalas xsenebaze, imasac<br />

mounda da gadawyvetiT ambobs:<br />

maSin Txili maWameTo.<br />

vanua erT jam Txils hpirdeba da naTelac (axla rom maxsendeba) dedoflurad<br />

Semodis sabZelSi.<br />

naTelas Semosvlaa da vasiko `dols~ dascxebs.<br />

Cven xelebs vSliT da naTelas win sariviT vSeSdebiT. (rogorc guSin<br />

iyo, rogorc guSin gaSeSdnen biWebi mayvalas win). da Tu yvelaferi guSindeliviT<br />

unda moxdes, ase iyos, — naTelac inazeba, Tavs Zirsa xris, gadmoCeCil kawawebs<br />

ukan gadaiyris, mere erTbaSad moiRerebs yels da wreSi gadmodis.<br />

wreSi bzis korianteli dgeba.<br />

maSinRa vfxizldebiT, roca Soridan ismis:<br />

naTel! naTel!<br />

es naTelas deda iZaxis.<br />

naTela SeSfoTdeba, erT wamSi kabidan da kawawebidan bzes Camoibertyavs,<br />

sabZlis kars aRebs da Sinisaken garbis.<br />

`dolic~ erT wamSi Cawynardeba. Cven ukve viciT cekva...<br />

gazafxuli ki modis, ufro da ufro axlovdeba, TiTqos misi xma aSkarad<br />

gvesmis. TiTqos yvelaferSi sunTqavs: yoCivardebSi da enZelebSi; kvirtebSi, sadacaa<br />

rom daskdebian da foTlebad gadaiSlebian.<br />

aba gavyveT soflis orRobeebs da Robis ZirebSi kargad mivixed-movixedoT,<br />

sacaa iebic gamoCndebian. cotaRa darCa, oriode Tbili dRe da yvelaferi<br />

gadaiSleba. manamde ki erTi sixarulic gvewvia: wuxel Cvens boselSi patara<br />

fuCina daibada, anu Zroxam xbo moigo. xvalidan ezoSi marto Cveni Zroxa ki<br />

aRar gamova, Tan patara Svilic gamohyveba, patara fuCina, Subli TeTrad rom<br />

SehRebia, rac imas niSnavs, rom niSa Zroxad gaizrdeba. Tavad wablisferi an<br />

ruxi iqneba, marto Subli eqneba qaTqaTa TeTri. jer ki pataraa, dedam ukve miualersa,<br />

TviTon wamodgomas cdilobs da gaocebuli TvalebiT Semogvcqeris: ra<br />

saintereso yofila samyaro, Tanac is dro, roca gazafxuli dgeba! Cqara, mivumarjveT<br />

saTbilobeli, garSemo Tivis bululi SemovuwyeT, jer kidev civa da<br />

Cveni fuCina ar gagvicivdes! ra davarqvaT? fuCinas aucileblad sWirdeba saxeli.<br />

`niSa!~ Tavad es qaTqaTa Subli gvkarnaxobs saxels.<br />

Cveni dedaZroxac ra amayad dgas! Svilis dedaa... ra Rirseulad Semogvcqeris!<br />

male amgvarive RirsebiT gauZRveba Tavis fuCinas balaxisaken. dilaobiT<br />

Zroxa naxirSi wava, Tavis tolebs gahyveba. diliT menaxire Camoivlis da<br />

sxva ZroxebTan erTad Cvens dedaZroxasac gaiyolebs. mTeli dRe balaxze iqneba<br />

da fuCina Sin marto darCeba, CvenTan iTamaSebs, Cven viqnebiT misi erTguli megobrebi.<br />

xandaxan daibRavlebs da WiSkrisken gaixedavs: guSin diliTac am WiSkridan<br />

gavida deda da saRamo xans amave WiSkriT mobrunda. da raki guSin mobrunda,<br />

dResac, Sebinddeba Tu ara, aucileblad mobrundeba; jer WiSkarTan daizmuvlebs,<br />

movedio, mere rZiT savse curiT pirdapir Tavis Svilisken gamoswevs.<br />

magram patara fuCinas rad unda amdeni rZe. fuCinas sul cotac hyofnis.<br />

jer dedaZroxas xeze gamoabamen, kardaliT Camoitanen Tbil wyals da ZuZuebs<br />

kargad Camobanen, mere ZuZuebis qveS Seudgamen kardals da daiwyeben rZis Camowvelas.<br />

fuCinas uyvars rZe, magram bavSvebsac uyvarT. ai Camodis kardalSi<br />

ZafiviT wyrili, TeTri, qafqafa, Tbili rZe. kardala nel-nela ivseba. deda-Zroxa<br />

ki malimal gaxedavs Tavis fuCinas, SiSobs, vai Tu aRaraferi damrCes imis-<br />

Tviso. fuCina miiwevs misken. ukve gaeSmakda da, Tavisi wili rom ergeba, kargad<br />

icis. adamianebi xom keTilebi unda viyoT. Cvenc guls ar davwyvetT dedaZroxas,<br />

gavuSvebT fuCinas da isic sixaruliT garbis, ecema dedis Tbil jiqans da<br />

19


swovs, swovs, gamalebuli swovs Tbil, noyier rZes, xandaxan drunCsac ahkravs,<br />

viTomda ara myofnis, cota baraqianad masvi rZeo. rogor ar hyofnis, magram, aki<br />

giTxariT, gaeSmakda da ras aRar igonebs. Tanac xedavs, rom marto ar aris, mayureblebic<br />

hyavs: ZaRli, kata da, raRa Tqma unda, mamali. mamali sagangebod ar<br />

SebrZanda saqaTmeSi, dedlebi Sereka, TviTon ki gareT darCa. axla damdgaran<br />

da fuCinas Senatrian, vnaxoT, ra moxdebao, bolos da bolos, aRar ijerebs<br />

gulsao?<br />

fuCinas TamaSs ki marTla bolo aRar eqneba, Tu cotaze ar movqaCeT Toki<br />

da ar avuxseniT, rom amqveynad yvelafers Tavisi sazRvari aqvs da, dedis<br />

rZec ki, Tu is zomaze meti miirTvi, ar Segergeba.<br />

axla fuCina dgas da dedas ealerseba.<br />

deda kocnis, patara drunCze efereba.<br />

mere binddeba.<br />

Tbili, momTenTavi saRamoa.<br />

dideda da papa cas Sescqerian.<br />

caze mTvare amodis. mTvare didia, kaklis kenweroebis gadaRmidan ise mo-<br />

Cans, rogorc didi, yviTeli daira, Zvel droSi rom hqondaT, dolis magvari da<br />

patara garmonTan (`buzikas~ eZaxdnen) erTad ukravdnen, ufro Zvelad ki fandurTan<br />

erTad. xval kargi dari iqneba, namdvili gazafxulis dRe. xval pirvelad<br />

daiwyebs Zaxils guguli. guguli ki gaiZaxis: `kafeTese!~ anu Tesva daiwye-<br />

To, jagnari gakafeT, miwa dabareT, Tesli moabnieT da Semodgomaze mosavali<br />

moiwieTo. davelodoT xvalindel dRes, gugulis Zaxils.<br />

sofeli iZinebs da danamdvilebiT jer aravin icis, xval daiwyebs Tu ara<br />

guguli Zaxils. da vidre sofeli marTla daiZinebdes, Cvens papas didedasaTvis<br />

raRac moumzadebia, eSmakurad Sescqeris, kalaTisken iwvdis xels da iebis patara<br />

konas awvdis, rogorc odesRac, rogorc bavSvobaSi. didedac iRimeba. iebi<br />

ayvavebula! — gaiZaxis xmamaRla da bavSvebs uxmobs. mTeli ojaxi Zilispiris<br />

Tvlemidan gamodis da erTxmad aJivJivdeba: iebi ayvavebula! sad mohkrife papav,<br />

romel orRobeSi? gana amaTi mokrefa SeiZleboda — sinanuliT dascqeris bebo<br />

da Tan eamayeba, rom iebi moarTves. es erTxel vapatioT papasac, bolos da bolos<br />

iebi bebos moarTva, rogorc didi xnis winaT, rogorc maSin, roca axalgazrda<br />

iyo. xval ki gogo-biWebi TviTon gasweven orRobisaken iebis sanaxavad.<br />

magram ratom daRonda deda?<br />

iebis sevdam daaRona... mixvda da Cvenc migvaxvedra, rom amqveynad yvelafers<br />

imaze maRali azri aqvs, vidre zogjer Cven warmogvidgenia. TviT iis amosvlaSic<br />

didi mizani Cauqsovia bunebas.<br />

pativi vceT bunebis am did mizans...<br />

gugulma `kafe-Tese~ daiZaxa. dadga is dro, roca mTeli sofeli gareT<br />

unda gamovides. aki leqsadac iTqva: `balRebs uxariT, darbian, papas gauTba<br />

Zvlebia~. as wels miRweuli papa Tbil mzes mificxebia, da iqve didedac Camomjdara<br />

miwaze gaSlil nabdis Zvelaze. ufro mxne da muxlCauxreli papa ki gzaze<br />

miiCqaris, venaxi uxmobs, nasxlavs unda daxedos, aki jer kidev maSin gasxla<br />

vazi, roca aqa-iq isev Tovli ido. gaxsovT, maSin vazi tiroda...<br />

da rac ufro mniSvnelovania, venaxidan papa yanaSi Caivlis, yanas unda gadaxedos,<br />

Semodgomaze rom daiTesa da axla jejilad iqneba abibinebuli. xo,<br />

xorbali Semodgomaze daTeses, moxnes miwa, dafarcxes (anu gaafxvieres) da mere<br />

xorbali moabnies, raTa jejilad amosuliyo. jejili mere, zafxulisTvis<br />

iqceva namdvil yanad da Cvenc sxvebTan erTad daveswrebiT yanis mkas. jer mka<br />

Sorsaa. jer mxolod gazafxulia da papamac is gaakeTa, rac gazafxulze unda<br />

gakeTdes: nergebi Cayara. ormoebi TviTonve gaTxara da Robis pirebze Caariga<br />

xexilis nergi. gaivlis wlebi da Cveni moxuci papa ukve amqveynad aRar iqneba.<br />

es Tavadac kargad icoda, roca nergebs yrida. nayofs me TviTon moveswrebio,<br />

amaze arc ufiqria, nergebi TqvenTvis Cayara da roca warmoidgina, rogor SeeqceviT<br />

papis dargul xexilze mosxmul gemriel nayofs, sixarulisagan gaibadra.<br />

ra Tqma unda, sevdac moeZala, TviTon xom TqvenTan erTad aRar iqneba, magram<br />

Tqvenze zrunvis sixarulma mainc ajoba sevdas. ara, rogorc erT arakSia Tqmu-<br />

20


li, gzad aravis Cauvlia da arc papasTvis ukixavs, Sen xom mainc ver moeswrebi<br />

magis nayofs, raze wvalobo, magram papam es Tavadve gaifiqra, erTi wamiT gaifiqra<br />

da, rogorc giTxariT, is sevdac mcire xniT moeria.<br />

modiT, wamiT gavCumdeT da yuri mivapyroT gazafxulis mziani dRis musikas,<br />

ara frinvelTa WikWiks, ara futkrebis zuzuns, aramed sxva musikas. mousmineT,<br />

Soriaxlodan raRac kakuni ismis, ritmuli, erT azrSi moqceuli kakuni.<br />

TiTqos dasartymel instrumentze iqmneba musikaluri bgera. ager zanzalakebmac<br />

misces xma da SeTrToldnen. mere doli da zanzalakebi erTad agrZeleben<br />

ritmul bgerebs, xan erTmaneTs enacvlebian, xan erTi uswrebs win, xan meore. es<br />

Toxis xmaa, Toxi wkarunobs wvril qviSaze, Toxi gamoscems bansac. zogi axlosaa,<br />

Robis gadaRma (bostanSi TavCarguli qoCora biWi Toxnis sabostnes). zogi<br />

— cota moSorebiT, orRobis gadaswvriv, zogi ki — Soreul ferdobze. aqeT<br />

qali muSaobs, TeTrdolbandiani, iqiT — isev berikaci, ferdobs ki biWebi miuyvebian.<br />

movusminoT am musikas, kargad movusminoT da saxelic Tavad daibadeba.<br />

es Sromis musikaa! da Tumca melodia ar gvesmis, Tumca mxolod ritmuli bgerebi<br />

enacvlebian erTmaneTs, musika Cven TviTon gveubneba, rom Sroma adamianis<br />

maRali daniSnulebaa, rom Sromis gareSe amodena samyaroSi araferi iqmneba.<br />

rom Sromoben TviT mzeca da planetebic, dauRalavad, erTi wamis daukargavad<br />

Sromoben. rom barva, Toxna, morwyva, gafurCvna, Seyelva sWirdeba yvelafers,<br />

rasac TiTqos mxolod buneba gvTavazobs. Cven ki zogjer gvgonia, rom sufraze<br />

motanili xili Tu bostneuli mxolod bunebis boZebuli saCuqaria, mxolod<br />

mzisa da miwis nobaTi. gvgonia da gvaviwydeba xalxSi yvelaze zustad Serqmeuli<br />

saxeli — `Wirnaxuli~. aki giTxariT am sityvis mniSvnelobaze, da es musikac,<br />

axla rom CagesmiT, `Wirnaxulis~ musikaa. kidev erTxel kargad movusminoT<br />

da davimaxsovroT, rom gazafxuli ar aris mxolod Citebis mofrena da Jivilxivili,<br />

arc Tbili mze da ayvavebuli tyemlebi, arc mxolod iebi da yoCivardebi.<br />

is, rasac Tqven xedavT, (garSemo ki marTlac yovelive hyvavis da iRviZebs)<br />

garegnuli samoselia gazafxulisa. mis iqiT ki igulisxmeba swored miwasTan<br />

Widili, miwis wiaRSi Zebna yovelivesi, ramac SesaZlebeli gaxada Cvens patara<br />

planetaze sicocxlis aRmoceneba.<br />

vidre Cven yvavilebad qceuli are-mareTi vtkbebiT, mTeli ojaxi Saragzaze<br />

gasula, papas xelSi Rvinis xelada uWiravs, didedas SoTi purebi mouCans<br />

Tavisi winsafridan. dedas jami mwniliT gauvsia. damdgara surneli nivrisa, wiwakisa,<br />

kitris da pamidvris mwnilisa. mama amayad dgas da suyvelani erTad ra-<br />

Racis molodinSi arian. `modian!~ — iZaxis viRaca da Cven kidev ar viciT, vin<br />

modis, ra unda, ratom elodebian ase xeldamSvenebulni, ratom gamosulan Saraze<br />

sxvebic. aba Cvenc gavixedoT da SeiZleba Cvenc davlandoT Soridan rame.<br />

marTla modian!<br />

cxvris farebi modian!<br />

cxvari daZrula da mTebisken midis!<br />

zafxuli mTaSi unda gaataron. roca zafxuli dadgeba, Cvenc vewvioT<br />

mTaSi, Cvenc gavaTioT erTi Rame mecxvareTa patara qoxSi. axla ki, vidre zafxuli<br />

dadgebodes, mTaSi mimavlebi, sxvebTan erTad, Cvenc gavaciloT. fara ki<br />

axlovdeba da axlovdeba. faras win rqagadagrexili vaci mouZRvis, TeTri, qaTqaTa<br />

vaci. Tovlisferi wveri mkerdamde Camohfenia, amayad modis da saamayodac<br />

aqvs saqme: amodena fara mis fexis xmas ahyolia; is gamxdara Tavi da Tavi; saca<br />

is wava, morCili farac iqiT gahyveba. vacs gverdiT Wabuki mwyemsi mohyveba, kombali<br />

mxrebze gardigardmo gaudvia da orive xeliT zed Camohkidebia. Tan vacs<br />

aqezebs, Tan aqeT-iqiT iyureba da xalxs ucinis. cota moSorebiT sxva mwyemsebic<br />

modian. xalxi ukve Saraze gamofenila da mwyemsebic mcire xniT unda Se-<br />

Cerdnen. mama aqamde damalul jams iRebs. papa im jams RviniT avsebs. mama mwyemsebs<br />

gzas ulocavs da jams (cxadia, RviniT savses) axla imaT awvdis. aris erTi<br />

xumroba, gadaZaxil-gadmoZaxili. rZlebs xelSi balRebi autatiaT da mwyemsebic<br />

xan erT bavSvs CamoarTmeven, xan meores, xan erTs kocnian, xan meores.<br />

axalgazrda mwyemsebi gogoebs gascqerian da gogoebic darcxvenilni iWvritebian<br />

Robis gadaRmidan. cxvari ki gzas ganagrZobs. vaci ar Cerdeba, ukan arc ki<br />

21


ixedeba da farac morCilad misdevs. `mee! — gaiZaxian batknebi da dedas uxmoben.<br />

balRebic gverdigverd misdeven faras da imas eZaxian, rasac balRebi aseT<br />

dros mudam iZaxdnen:<br />

— yelSi dana vis unda?<br />

— mee! — pasuxoben batknebi da balRebis Jriamuli ezoebs edeba.<br />

Seacdines batknebi!<br />

bolos ki faras avi qofakebi mosdeven. magram CvenTvis moCanan avebi, Torem<br />

uamaTod fara ver iqneboda fara. eseni arian am cxvrebisa da mecxvareTa<br />

mTeli binis patronni. amaTi SiSiT faras mgeli Znelad Tu mietaneba da, Tu gabedavs,<br />

Zviradac daujdeba. eseni mohyvebian faras mSvidi RirsebiT, zogs kiserze<br />

basri Canglebiani `mZivic~ hkidia. swored imitom, rom mgeli ar eces kiserSi<br />

dasaxrCobad da Tu ecema, sananeblad gauxdes. modian da TiTqos gverdze arc<br />

ixedebian, erTxel Tu moatareben mzeras da isic imitom rom maTi aq yofna ar<br />

dagvavwydes.<br />

Caivlis cxvari da Saragzaze mtvris korianteli rCeba. am mtvris koriantelSi<br />

TiTqos burusidan gamoikveTeba ramdenime cxeni, didi sapalneebi (anu<br />

bargi) rom gadaukidiaT, zogisaTvis ki xurjini. kargad SexedeT am xurjins,<br />

esec ar dagaviwydeT: xurjinis erT TvalSi TeTri, qaTqaTa batknebi sxedan da<br />

gaocebulni mzeras ar gvaSoreben, meore TvalSi ki — erTi bewo, mura lekvebi.<br />

es lekvebi im qofakis Svilebi arian, zantad rom Cagviara win da gadmogvxeda,<br />

batknebic, albaT, gzaSi daRlilan, Zalze patarebs amodena gzaze veRar uvliaT.<br />

im axalgazrda mwyemss raRa uWiravs xelSi, ra miuxutebia gulze?<br />

esec erTi cida, Wreli batkani!<br />

axla mwyemsis alersisa da siTbos garda mas araferi unda. mihxutebia<br />

gulze, gaocebuli TvalebiT gviyurebs da fiqrobs:<br />

ra didi yofila qveyniereba...<br />

— yelSi dana vis unda?! — kvlav gaiZaxian gaTamamebuli balRebi (qofakebma<br />

ukve Caiares). magram maT Zaxils aRaravin exmaureba.<br />

fara mTisaken daiZra...<br />

vidre fara mTaSi midis, Cvenc gadavxedoT jejils, romelsac papa imediT<br />

gadascqeroda, karga xans idga jejilis TavSi da Cvenc, Tu imden xans ara, mcire<br />

xniT mainc gavCerdeT. aba naxeT, ra simwvanea, ra xasxasa feri. mcire xans<br />

moiTmineT da jejils niavic Camouqrolebs. ai, niavze jejilis Camoqrolebas,<br />

xalxi `mzekabans~ uwodebs. am dros jejili TiTqos zRvas hgavs, mRelvare<br />

zRvas ki ara, mSvids, romlis simSvidec mxolod patara sios wamoqrolvam daarRvia<br />

da livliva talRebma wyalze uwyinari, Zlivs gasagoni SrialiT gadaiares.<br />

`mzekabani~ — am sityvis daviwyeba ar SeiZleba. aq bevri ramaa nagulisxmevi.<br />

TiTqos Cvens jejils mzem axali, sagazafxulo kaba Caacva da gamoawyo, ra-<br />

Ta movsuliyaviT da bunebis sidiade erTxelac SegvegrZno. mze aSuqebs mwvane,<br />

livliva talRebs da gulSi did imedebs gvinergavs.<br />

jejili bevr rames gamoxatavs, imaze mets, vidre miwis gulidan amosuli<br />

mcenarea. jejili yanad unda iqces, yanam xorbali unda mogvces, xorbali ki<br />

puria. purs zafxulSi moviwevT. gazafxulis am dRes ki, roca garSemo yvelaferi<br />

hyvavis, roca galoben frTosnebi da Cvenc sicocxlis sidiade suls gviforiaqebs,<br />

aq, jejilis piras mosulebma, gavixsenoT cnobili Tqma:<br />

puri Cveni arsobisa.<br />

am jejilis piras, im imediT vdgavarT, rom jejilma unda mogvces swored<br />

`puri Cveni arsobisa~.<br />

magram Cven xom sxva ramec gviTxres:<br />

`ara puriTa erTiTa!~ mxolod puri ar kmarao adamianis cxovrebisTvis.<br />

amitom gviforiaqebs suls gazafxulis silamaze.<br />

amitom vusmenT frinvelTa galobas.<br />

amitom gvsurda musikis daWera kenWebze Toxis wkarunSi, romelic xan dasartymeli<br />

instrumentis ritmebs SevadareT, xan zanzalakebis wkaruns.<br />

yovelive erTad ki gazafxulia!<br />

22


da raki mTeli aremare ukve yvavilebiT aris mofenili, TeTri, iisferi<br />

da pirisferi yvavilebis fantelebi aTovs baRebs, raki gazafxulis surneliT<br />

gaJRenTila ca da dedamiwa, futkrebi totebs Soris bzuian, mze ki mSvidi siTboTi<br />

ualersebs yovelives, barem davucadoT mzis Casvlasac da SevigrZnoT kidev<br />

erTi saswauli: gazafxulis Rame!<br />

ai, TiTqos yovelive miwynarda, futkrebma monaxes TavianTi skebi, miwyda<br />

soflis Jriamuli da is droa, roca kaklis kenweroebs miRma unda amovides gazafxulis<br />

savse mTvare, ai, gamoCnda kidec brinjaosferi disko mTvarisa, TiTqos<br />

nel-nela veeba koconi enTebao. `koconi~ ufro da ufro maRldeba da aRmosavleTis<br />

caze amodis mTvare, Cveni dedamiwis Svili Tu Tanamgzavri. axla<br />

mTvaris mkrTali naTeli edeba yvelafers da TeTrad gadaqaTqaTebuli ayvavebuli<br />

baRebi idumal mocisfro Suqs aRviveben. gaviaroT baRSi, ayvavebul totebs<br />

Soris, frTxilad mivixed-movixedoT, Tvali SevavloT Cvens Tavze gadmomxobil<br />

cas da, Tu odnav mainc Rvivis CvenSi bunebis saocrebaTa SegrZnebis unari,<br />

ar SeiZleba ar gavifiqroT:<br />

— araferia qveyanaze sicocxleze ufro Zvirfasi.<br />

amgvar dros gvaviwydeba qveynis amao fusfusi, aTasi wvrilmani, riTac<br />

savsea yoveldRiuri Cveni cxovreba, gvaviwydeba, rom arsebobs boroteba, Suri,<br />

mtroba, rom qveyniereba asparezia ganuwyveteli Widilisa, sikeTesa da borotebas<br />

Soris sisxlismRvreli omisa da wamiT, yvelafrisagan gaTavisuflebuls,<br />

gjera:<br />

— samyaroSi didebuli harmonia sufevs...<br />

davimaxsovroT harmoniiT aRsavse es gazafxulis Rame da es mTvlemare,<br />

idumali yvavilebi, romlebic CagvCurCuleben:<br />

— adamiani amqveynad didebuli harmoniis saZebnelad modis...<br />

ager mTvare Tavisi gziT iswrafvis.<br />

varskvlavebic Tavisi gziT midian da erTmaneTs ar ejaxebian.<br />

gazafxulis am didebul Rames aucileblad mohyveba gaTeneba.<br />

es aris samyaros harmonia, romelsac Cven SevigrZnobT da romelic Cven-<br />

Sia.<br />

magram aris ki CvenSi?<br />

amis garkvevaSi TviTon buneba unda dagvexmaros.<br />

Cven ki, Cvenis mxriv, sul mis ZiebaSi unda viyoT, unda davicvaT, unda SevinarCunoT<br />

igi, radgan TviT adamianTa cxovrebaa warmoudgeneli harmoniis gareSe.<br />

*<br />

gazafxuli vardobisTviT, anu maisiT dasruldeba.<br />

Caivlis aRdgoma...<br />

albaT, gaxsovT, ieso qristes ambavze rom mogiTxrobdiT. da im Zvelis-<br />

Zveli ambis Tanaxmad, ieso qriste swored gazafxulze aRsdga mkvdreTiT.<br />

marTalia Tu ara es ambavi?<br />

marTali is aris, rom yovel ZvelTaZvel ambavSi Tu gadmocemaSi didi<br />

sibrZnea Caqsovili da xalxis saukuneobrivi gamocdilebaa dagrovili.<br />

yovel Zvel wes-CveulebaSi da maT Soris qristianulSic, aris dReisaTvis<br />

gamosadegi sulis, sxeulis da gonebis savarjiSo ram, risi gadagdebac ar<br />

SeiZleba.<br />

mTavrdeboda didmarxva, miileoda ukanaskneli dReebic da mTeli sofeli<br />

aRdgomisaTvis emzadeboda.<br />

aRdgoma `qristes aRdgomis~ dResaswaulia.<br />

xom gaxsovT jvarze gakruli, rwmenisaTvis wamebuli qriste?<br />

Semdeg ki — qristes aRdgoma?<br />

swored am dRis zeimia aRdgomis dResaswaulic.<br />

aRdgomis kvira gazafxulis erT romelime dRes ar emTxveva, igi moZraobs<br />

da gazafxulis buniobas mosdevs, Cveulebrivad erT romelime kviras, oTxi<br />

aprilidan rva maisamde.<br />

23


dResaswauli erT kviras grZeldeboda da es `naTel kvirad~ iTvleboda,<br />

vidre ar dadgeboda axalkvira, anu `kviracxoveli~.<br />

mzadeba didi iyo, didi cxoba paskebisa, wiTlad Rebva kvercxebisa. wiTlad<br />

imitom, rom es iyo feri qristes mier danTxeuli sisxlisa. kvercxi ki,<br />

cxadia imitom, rom kvercxia maradiuli nayofierebis simbolo.<br />

kvercxebs endroTi Rebavdnen. dabali mcenarea, gazafxulze amodis, grZeli,<br />

xorkliani foTlebi miwaze aqvs garTxmuli. endro rom amoglijoT da Rero<br />

gadatexoT, xelebi wiTlad SegeRebebaT. am endros Zirebs xarSaven da naxarSi<br />

muq wiTel fers iRebs. mere am naxarSSi agdeben kvercxebs da imasac karga<br />

xans xarSaven.<br />

am kvercxebiT davdiodiT aRdgoma dRes.<br />

am kvercxebiT mogvqonda Tavi...<br />

raki kvercxebze Camovarda sityva, `alilo~, anu `Wona~ unda gavixsenoT,<br />

Wonas Rame... raRa Tqma unda, Rame Tbili da mTvariani unda iyos, idumali SuqiT<br />

ganaTebuli, radgan mTeli Sinaarsi `Wonasi~ idumalia. es winasaaRdgomo<br />

Ramea, Camovla soflisa, milocvisa da sixarulis Rame. biWebi ikribebian, aTiodeni,<br />

zogi romel ubanSi, zogi romelSi, da rac mTavaria, kargi xmisani. `Wona~<br />

simReracaa, mTeli rituali simReriT sruldeba da, Tu vinmem auria, silamaze<br />

`Wonaobisa~ gaqreba.<br />

biWebi mouTmenlad elian daRamebas, iwyeba Camovla. Wonas monawileebs<br />

Cveulebrivad niRbebic unda ekeToT da niRbebi mravalgvar xasiaTs unda gamoxatavdnen.<br />

xasiaTTa es mravalgvaroba ki samxiarulo da saxumaro elfers sZenda<br />

Wonas.<br />

simRera ki mainc simwyobres moiTxovda. daagugunebdnen banebi da ori xma<br />

dasWeqda. am xmebSi jer milocva ismoda, aRdgomis mosvlas ulocavdnen ojaxs,<br />

romlis WiSkarTanac mividodnen. bolos ki teqsti iumoriTac ifereboda: `ala-<br />

Tasa, balaTasa, Camovkideb kalaTasa, gogo erTi kvercxi Cade, RmerTi mogcems<br />

baraqasa~. da, raRa Tqma unda, gaxarebuli maspinZeli, raki meWoneebma aRdgoma<br />

miuloces, kalaTaSi wiTel kvercxebs Cadebda, Tavadac dalocavda da axla<br />

sxva ojaxisken gaistumrebda.<br />

im Rames ar eZina sofels. yvela Wonas eloda, yvelas yuri iqiT hqonda<br />

mipyrobili, romel ubanSi aiares da vis WiSkarTan mividnen momRerlebi.<br />

Tu vinmes meWoneebi uneburad gverds auvlidnen, maspinZeli nawyeni rCeboda,<br />

raRac akldeboda im weliwads mis `aRdgomas~.<br />

da, raRa Tqma unda, mTvarec SuaRamemde kardakar dahyveboda meWoneebs.<br />

*<br />

aRdgoma dRe wiTeli kvercxebiT iwyeboda. kvercxebs erTmaneTs vurtyamdiT<br />

da visi jilakvercxic ufro magari gamodgeboda, is iyo magari biWi. damrec<br />

adgilas am kvercxebs vagrovebdiT da visi kvercxic ufro Sors wavidoda,<br />

gamarjvebulic, cxadia, is rCeboda. ikvleboda saaRdgomo batkani, ixdeboda saaRdgomo<br />

zedaSe, anu RviniT savse qvevri, romelsac patronma sagangebod CauTqva<br />

(zogma ris gamo, zogma — risi, zogma sixaruls daukavSira es CaTqma, zogma<br />

mwuxarebas, zogma Tqva, oRond Cemi biWi jaridan saRsalamaTi Camovides da<br />

erT zedaSes CavuTqvamo, zogma viRacis xsovnisaTvis gadainaxa sufTa, Tavankara<br />

Rvino). axla am zedaSes moxdian da sadRegrZeloebic, cxadia, sadResaswaulo<br />

da sazeimoa.<br />

meore dRes mivdivarT sasaflaoze.<br />

Tan migvaqvs is wiTeli kvercxebi.<br />

Cumad varT. winaparTa saflavebs dumiliT unda mieaxloT. aseve Cumad<br />

vdebT wiTel kvercxebs saflavebze.<br />

aRdgomis dResaswauli dasrulda.<br />

sevdianad dasrulda, mama-papaTa saflavebze...<br />

Cvenc davemSvidoboT aRdgomas da male — TviT gazafxulsac.<br />

axla ki imasRa davsZenT, rom aRdgoma marto qristianul religias ar SeuTxzavs.<br />

24


msgavsi dResaswaulebi manamdec yofila.<br />

Zveli xalxebis rwmeniT, RmerTebi kvdebodnen da gazafxulze kvlav cocxldebodnen,<br />

anu aRdgebodnen.<br />

aseTi iyo osirisi egvipteSi...<br />

TamuSi — babilonSi...<br />

mas Semdeg didi xani gavida.<br />

saukuneebma gadaiara.<br />

dro win wavida.<br />

Cveni droc, odesme kacobriobis xsovnasRa SemorCeba.<br />

*<br />

amgvaria vardobisTve, maisi — miwuruli gazafxulisa.<br />

ayvavebul yvavilebSi futkrebi zuzuneben.<br />

mercxlebi Tavis bartyebs Tavs dahxarian.<br />

xeze mReris molaRuri da, rogorc Cveni winaprebi gvarwmuneben, `biWo-gogiao~,<br />

gaiZaxis.<br />

sacaa bali da TuTa damwifdeba.<br />

qveyanas wiTeli yayaCoebi mosdebia.<br />

balaxi aTqvirebula.<br />

glexkacebi ukve TibvisTvis emzadebian.<br />

magram roca Tibva daiwyeba, aRar iqneba gazafxuli. Tibva zafxulisaa,<br />

Tibvis ambavi zafxulis ambavi unda gaxdes.<br />

jer mainc isev molaRurs movuminoT: marTla gaiZaxis `biWo-gogias?!~<br />

xom ar mogewyinaT?<br />

xom ar gagvigrZelda Cveni moTxroba?<br />

Tu bolomde CaikiTxeT es pirveli Tavi, Tqvenc, cnobili arakis gmiriviT,<br />

erTxel mainc xom ar gaifiqreT, netav sul gazafxuli iyoso?<br />

arc minda rom gaifiqroT...<br />

sul gazafxuli ver iqneba...<br />

dro swrafad midis, <strong>weliwadis</strong> <strong>droni</strong> erTmaneTs cvlian, wlebi wlebs<br />

misdeven, saukuneebi — saukuneebs, aTaswleulebi — aTaswleulebs.<br />

isRa damrCenia SegaxsenoT, rom Cveni patara planeta, romelsac qarTvelebi<br />

dedamiwas veZaxiT (xedavT, ra didebuli saxelia, dedis saxels ukavSirdeba<br />

— deda da miwa...), mzis irgvliv brunavs, uzarmazari kaSkaSa cecxlis<br />

burTis irgvliv. mze gvawvdis siTbos, sinaTles, mzis wyalobiT icvlebian <strong>droni</strong>c<br />

da qarTvelebi mzesac dedas vukavSirebT. aseTi leqsic aris xalxSi SeTxzuli:<br />

`mze dedaa Cemi,<br />

mTvare mama Cemi,<br />

gundi da gundi varskvlavi<br />

da da Zmaa Cemi~.<br />

dedamiwa Tavisi RerZis garSemo brunavs da erTi Semobruneba erTi dRe-<br />

Ramea. dedamiwa mzis garSemoc brunavs da erTi Semovla mzis irgvliv erTi weliwadia.<br />

mze, Tavis mxriv, weliwadSi Tormet Tanavarskvlaveds gaivlis. am Tanavarskvlaveds<br />

xalxma ZvelTagan cxovelebis da misTvis nacnobi sagnebis saxelebi<br />

Searqva, raki dedamiwidan maTi ganlageba raRac sagnebs da cxovelebs miamsgavsa.<br />

es saxelebia: verZi, kuro, marCbivi, kirCxibi, lomi, qalwuli, saswori,<br />

Rriankali, mSvildosani, Txis rqa, merwyuli, Tevzi.<br />

berZnebma am Tanavarskvlavedis gzas `zodiaqo~, anu `cxovelTa wre~ Searqves,<br />

raki maTi umravlesoba cxovelTa figurebs miamsgavses.<br />

yovel TanavarskvlavedSi, am TormetTagan Cveni mze TiTo Tves `dahyofs~<br />

da dedamiwis weliwadic Tormet Tved iyofa.<br />

weliwadi ki oTx drod iyofa.<br />

25


pirveli ukve gaviareT — gazafxuli.<br />

sacaa zafxulic dadgeba.<br />

da vidre marTla dadgebodes zafxuli, barem esec ar dagvaviwydes:<br />

gazafxulis Tveebia: marti, aprili, maisi.<br />

TveTa saxelebis darqmevasac, raRa Tqma unda, Tavisi mizezi hqonda:<br />

marti romaul RvTaebas marss ukavSirdeba, marsi ki omis RmerTad iTvleboda,<br />

maincdamainc <strong>weliwadis</strong> am Tves ratom daukavSirda omis RmerTis saxeli,<br />

albaT, aravin icis.<br />

aprili — laTinur sityvas `aperires~ ukavSirdeba. `aperire~ — gaxsnas<br />

niSnavs, albaT wlis gaxsnas, dasawyiss, radgan Zvel romSi gazafxuli swored<br />

aprilidan iwyeboda.<br />

`maisic~ romauli warmoSobis sityvaa. qalRmerT maias ukavSirdeba. da<br />

arc aris gasakviri: maia ganaxlebuli bunebis RvTaebad iTvleboda da maisSi<br />

buneba xom marTlac sruliad ganaxlebuli saxiT warmogvidgeba.<br />

yovel Tves Zvel saqarTveloSic Tavisi saxeli erqva da Tavis mxriv,<br />

xalxuri saxelwodebac arsebobda. asea gazafxulis Tveebic: marts, ZvelqarTulad<br />

`mirkani~, xalxur saxelad ki mainc `marti~ erqva; aprils `igrika~ erqva,<br />

xalxuri TqmiT, ki mainc aprili; `maiss~ ki Zvelad `vardobisa~, anu vardobis-<br />

Tve erqva.<br />

axla imasac gagaxsenebT, rom Tveebi kvireebisagan Sedgeba. TiTo TveSi<br />

oTxi kviraa. Tavad sityva `kvira~ berZnuli, `uflisas~, `sauflos~ niSnavs. qar-<br />

Tulad iTqmeboda `msgefsi~, `Svideuli~, raki kviraSi Svidi dRea: orSabaTi,<br />

samSabaTi, oTxSabaTi, xuTSabaTi, paraskevi, SabaTi, kvira.<br />

ZvelqarTulad orSabaTi iyo `mTovarisa~, samSabaTi — `ariasi~, oTxSaba-<br />

Ti — `ermisa~, xuTSabaTi — `afroditisa~, paraskevi — `diosisa~, SabaTi —<br />

`kronosisa~, Tavad kviradRe — `mzisa~.<br />

raki giTxariT, rom Tavisi wriuli moZraobis gzaze Cveni mze yovel Tves<br />

ama Tu im TanavarskvlavedSi `imyofeba~, am gazafxulze, Cven rom TqvenTan er-<br />

Tad gaviareT, mzem sami Tanavarskvlavedi movlo: `verZisa~, `kurosi~ da `marCbivisa~.<br />

male zafxuli dadgeba.<br />

Cveni mze `kirCxibis~ TanavarskvlavedSi Sedis.<br />

davemSvidoboT am Cvens gazafxuls, romelic erTad gaviareT.<br />

momaval wels sxva gazafxuli mova, msgavsi am gazafxulisa da mainc<br />

sxva.<br />

dro mudam win miiswrafvis.<br />

misi Semobruneba ar SeiZleba.<br />

da Cven, adamianebs, isRa dagvrCenia, rom gavyveT droTa dinebas.<br />

zafxuli<br />

`zurmuxtis taxtzed dajda zafxuli~...<br />

es qarTveli poetis, daviT guramiSvilis sityvebia, `mxiaruli zafxulidan~<br />

amoRebuli. poeti zamTar-zafxulis brZolas aRwers, romelic, cxadia,<br />

zafxulis gamarjvebiT mTavrdeba.<br />

Zvelad, CvenSi xSirad iwereboda imgvari poemebi da leqsebi, romelSic<br />

<strong>weliwadis</strong> <strong>droni</strong> erTmaneTs ejibrebodnen. iyo Tveebis gabaaseba, aprili marts<br />

umtkicebda, me Senze ufro lamazi varo, aprils maisi ejibreboda.<br />

axla zafxuli dgeba. zafxulSi ki uamravi sazunavi gveqneba. yoveldRiur<br />

xalxur metyvelebaSi da zogjer literaturaSic, weliwadi (raRa Tqma unda,<br />

pirobiTad), or drodac, zamTar-zafxulad iyofa. amgvari dayofa weliwads or<br />

naxevrad warmogvidgens da albaT mixvdiT, rom zamTarSi is Tveebi igulisxmeba,<br />

roca civa, an roca jer mxolod gamozafxulda (daakvirdiT am sityvas —<br />

gamozafxulda da gazafxulda), zafxulSi ki daTbobidan acivebamde, rac kalendarul<br />

Tveebs SeiZleba arc daemTxves da imis mixedviT meryeobdes, Tavad<br />

weliwadi rogori gamodgeba (aki vityviT xolme, cudi weliwadi gamodgao —<br />

26


anu Wirveuli, roca gazafxuli gazafxuls ar hgavs da TiTqos siciveebsac bolo<br />

ar uCans). aba axla amgvar gamoTqmebs daakvirdiT: mwyemsis coli ityvis,<br />

`venaxs vin gamiToxnis, Cemi qmari zamTar-zafxul cxvarSiao~. anda fexSiSvela<br />

biWs etyvian, `zamTar-zafxul erTnairad rogor dadixar biWoo~. Tu civa da<br />

cota Tbilad ar CavicviT, gvisayvedureben, `zamTari Sen ar ici da zafxulio~.<br />

amgvar gamoTqmebSi ori dro batonobs, ori mTavari dro — zamTari (civi) da<br />

zafxuli (Tbili, cxeli). gazafxuli da Semodgoma TiTqos amaT Soris rCebian,<br />

amaT mijnaze, raTa es ori mTavari dro erTmaneTTan daakavSiron da erTi didi<br />

weliwadi Seqmnan.<br />

axla didi <strong>weliwadis</strong> erTi `mTavari~ droa — zafxuli.<br />

aba gavxedoT im Tvalsawiers da isev mzera Cveni saqarTvelos mTavar<br />

qedze kavkasionze movataroT. Tu kavkasions isev Cemi soflidan gavxedavT, vnaxavT,<br />

rom qedebze Tovli sul damdnara da yvelafers erTi mTavari feri —<br />

`dabinduli qliavis feri~ dasdebia. magram Tu qedebidan cota qvemoTac CamovalT,<br />

alaznis vrceli veli dagvxvdeba gadasxvaferebuli. gazafxulze erTnairad<br />

mwvaned xasxasebda da am simwvanes dasdeboda mocisfro burusi, axla ki<br />

ferebi erTmaneTSi areulan, mwvanesa da cisferSi aqa-iq SemoWrila yviTeli. es<br />

ukve yanebis feria. mwvane jejilma yviTeli feri miiRo. daTavTavda yana. damZimebuli<br />

Tavi dabla daxara, rac imis niSania, rom male albaT mkac daiwyeba. yanebis<br />

garda, saTibebmac feri icvales. wiTeli yayaCoebi sxva balaxebSi Seerivnen<br />

da mTelma mindorma, msgavsad sayaneebisa, sxva feri miiRo. esec imas niSnavs,<br />

rom male Tibva daiwyeba. zamTarSi saqonels Tiva sWirdeba sakvebad da<br />

Tu amTaviTve ar movTibeT, ukve gvianRa iqneba.<br />

diax, gvianRa iqneba da sofelic sacinlad agvigdebs.<br />

zafxuli axla dgeba da jer mxolod saTibad gasulan mindorSi. aTiode<br />

vaJkaci Camdgara balaxSi. erT rigze gamwkrivebula. xelSi celebi uWiravT da<br />

yiJiniT miuyvebian mindors. balaxi miwaze efineba. mcelavebis kvals qalebi mihyvebian,<br />

qalebs fiwlebi uWiravT da im mocelil balaxs kargad Slian, nesti<br />

rom ar aiRos, ufro kargad gamoSres da dabululebuli zvinebad dadgan.<br />

ginaxavT Tivis zvini, `Tivis saxli~, mindorSi aqa-iq amowvdili, TiTqos<br />

`karaviao?~ `karvis~ Tavze joxis wversac amouyvia Tavi. es grZeli Woki amagrebs<br />

zvins, erT veeba, zogjer saxlistola gorgalad aqcevs da icavs, qar-wvimisagan<br />

rom ar daiSalos. TibaTvisa da mkaTaTvis mzeSi (anu ivnis-ivlisSi) bululebi<br />

sabolood gamoSreba.<br />

mere Camoivlian saZne urmebi...<br />

Tumca raRa urmebi...<br />

sul dagvaviwyda, rom dRes urmebi aRarsad aris, urmebis nacvlad manqanebi<br />

Camoivlian, am veeba zvinebs daSlian, Tivas manqanebze aitanen da fermebisaken<br />

waiReben. dRes asea, dRes urmebs veRar naxavT. esec drom moitana da nuravis<br />

davemdurebiT. manqanebis droSi vcxovrobT. manqanebs versad gaveqceviT.<br />

an ratom unda gaveqceT? magram aki SevTanxmdiT, rom me Cemi bavSvobisdroindel<br />

weliwadze mogiTxrobT, maSindeli <strong>weliwadis</strong> oTx droze, <strong>weliwadis</strong> `oTxTavze~,<br />

raTa Tqven, Tqvenis mxriv, dRevandel droze mouTxroT Tqvens Svilebsa<br />

da SviliSvilebs.<br />

Cvens droSi ki uremi iyo mTavari. urmis droSi vcxovrobdiT. yvelaferi<br />

urmiT mihqondaT soflisken.<br />

amitom Seiqmna taatiT mimaval uremze amdeni leqsi da simRera.<br />

amitomaa ase cnobili, dRemde SemorCenili `urmuli~.<br />

manamde ra xdeba sofelSi?<br />

manamde didi mzadeba iqneba da es mzadeba yanasTan da mkasTanaa dakavSirebuli.<br />

manamde leqsebi da simRerebic ki iTxzveba, radgan TaobiTve (anu<br />

odiTve, anu didi xnidan mokidebuli) ase yofila: leqsi da simRera garjis<br />

gverdi-gverd dabadebula. bevri leqsi da simRera oflis Rvris dros gaCenila.<br />

vidre marTla mka daiwyebodes, droa soflis ramdenime didad dafasebuli<br />

pirovneba gagacnoT. axla yvelaze meti saqme amaTa aqvT. mosavali, vidre<br />

beRlebSi dabinavdebodes, maT abariaT, maT Sescqeris mTeli sofeli, da, cxa-<br />

27


dia, leqsebic axla maTze iTxzveba. am leqsebSi isini gamoCinebulni da gandidebulnic<br />

Canan, alag-alag ki xumrobiTac hkadreben imgvar rames, rac SeiZleba<br />

marTalicaa, magram mainc xumrobiT unda iTqvas.<br />

*<br />

ai, soflis gzaze menaxire modis...<br />

acvia qalamnebi, Tbili tyapuWi. axuravs boxoxa qudi. xelSi saxre uWiravs<br />

(koxtad gaTlili), zurgze guda hkidia. gudaSi, cxadia, sagzali aqvs. mTeli<br />

dRe mindorSi unda iyos da raRa Tqma unda, moSivdeba kidec. menaxires soflis<br />

saqoneli, anu naxiri abaria. Camoivlis menaxire dilaadrian da saxlebidan<br />

saZovarze gamodian Zroxebi, raTa TavianT menaxires saZovarze gahyvnen. mTel<br />

dRes menaxire mindorSi atarebs. saqonels mwyemsavs. TibaTve iwyeba da saqonelma<br />

saTibebi ar unda gadaTelos. yana ukve daTavTavebula da arc yanebSi SeiZleba<br />

saqonlis SeSveba. venaxebSi rom gadavidnen, venaxebsac gadakortnian, vazma<br />

ki es-esaa daiyvavila, wvrili marcvlebi gamoitana da jer umweo marcvlebi sulis<br />

Sebervazec ki miwaze cvivian, (amaze ityvian — vazi xrialSiao). erTi sityviT,<br />

menaxires asi Tvali da asi yuri sWirdeba. zogs ki hgonia, menaxire saqonels<br />

mindorSi gauSvebs, Tavad sadme CrdilSi miwveba, Tu sizarmace sZlevs, Zilad<br />

miegdeba, Tu arada salamurs aakvnesebso. SuadRisas, roca kargad Camocxeba,<br />

menaxire saqonels moagrovebs da an mdiaris piras Caiyvans dasarwyuleblad,<br />

an CrdilSi Sehyris, rom ar daisicxon. saRamoxans ki, roca mze ukve qedis<br />

wverze daeSveba da zemo niavi Camoiqrolebs, menaxire kvlav daadgeba soflis<br />

gzas, zantad mihyveba Tavis naxirs. aTasSi erTxel Tu romelime Zroxa Robeze<br />

SebobRdeba da xexilis tots miswvdeba, SeuZaxebs, ar gaZRa Seni muceli, cud<br />

balaxze myavdio? da ase, sakuTari Rirsebis grZnobiT, valmoxdili Sedis sofelSi.<br />

aqa-iq xalxs miesalmeba.<br />

viRaca raRacas hkiTxavs.<br />

isic, Tavs arc aiRebs, ise upasuxebs.<br />

saqoneli ki xan erT WiSkarTan akldeba, xan meoresTan.<br />

naxiri nel-nela iSleba da menaxires es aRar adardebs.<br />

saqonelma Tavisi saxli uimisodac kargad icis.<br />

gagaxsenebT: amgvar dros, Sebindebisas, sofelSi mudam dgas axali, qafqafa<br />

rZis suni. WiSkrebis gadaRmidan ki ismis, rogor wvelian Zroxas, rogor<br />

Cxrialebs kardalaSi rZe.<br />

*<br />

mevele ufro avi kacia, Tumca avs eZaxian, Torem SeiZleba arc aris avi.<br />

sofels qariviT Camouqrolebs da yoveli Camoqrolva kamaTiTa da ayalmayaliT<br />

mTavrdeba. guSin mindorSi viRacas saqonels waaswro, wanaxedze daiWira<br />

(anu im dros, roca saqoneli `sawanaxedo~ cud saqmes akeTebda — viRacis<br />

yanaSi an venaxSi gadasuliyo da Zovda) da axla unda gaarkvios tyuili da mar-<br />

Tali. patroni umtkicebs, Cemi ar iqnebodao, Zroxa Zroxasa hgavso. rogor arao,<br />

— dasWeqs mevele, — Sen Zroxas veRar vicnobo, maS Tvalebi ara mqoniao?! axla<br />

WiSkridan qali gamovardeba da daswyevlis, gagixmes eg Tvalebio, raRa Cemi<br />

saqoneli icanio? mere gauRimebs, modi, erTi Wiqa gadahkario. ezoSi Seiyvans da<br />

albaT yvelaferi mSvidobianad damTavrdeba. magram meveles mindorSi maSin ar<br />

gadaeyaroT, roca marTla raimes aSavebT. im dros mevele Seupovari da ukan<br />

dauxevelia. jer erTi maSin aisveteba Tqven Tvalwin, roca kacis WaWanebas ar<br />

elodiT, meorec, arafers dagiTmobT, radganac aq arc saxlis WiSkaria, arc diasaxlisis<br />

Rimili da arc is erTi Wiqa, romelic mevelem unda `Cacecxlos~.<br />

xo, modi da nu iqnebi avi.<br />

albaT amis gamo ar SeTxzula meveleze xalxuri leqsebi: aravin efereba<br />

da umReris meveles.<br />

am mxriv xalxi da moleqseebi or vinmes Tu anebivreben: Ramis mexres da<br />

guTnisdedas.<br />

28


magram mainc yvelas Wirdeba mevele.<br />

gaxvalT Sua zafxulis gadaxrukul mindorSi da aucileblad SemogesmebaT<br />

viRacis Zaxili:<br />

— mevele!<br />

erTxel daiZaxeben, meored da am Zaxils rodi-rodis mohyveba mevelis<br />

pasuxic:<br />

— hee!<br />

Cemi xarebi xom ar Segxvedria?<br />

mere mevele dums.<br />

an ukve Sexvda xarebi da tyved waasxa, an axla midis maTTan Sesaxvedrad.<br />

*<br />

Ramis mexrec menaxires hgavs. imasaviT mSvidi da uTqmelia. imasaviT acvia.<br />

imasaviT saqonelTan atarebs Tavis dRe da moswrebas. mas RamiT mihyavs saZovarze<br />

saqoneli da Ramis mexrec amitom dauZaxes. dRiuri SromiT daRlili, najafari<br />

xarebi RamiT sZoven balaxs da RamiT isveneben. Ramis mexrea maTi megobari,<br />

megzuri da manugeSebeli. Ramis mexrem icis yvela biliki. ipovis karg balaxs,<br />

mere miwveba nabdis Zvelaze da Sescqeris zecas. caze, miriad varskvlav-<br />

Ta Soris, daexeteba Ramis mexres fiqrebic. es fiqri ufro metad dardiania,<br />

adamianis bed-iRbalze, sawyal kacze dafiqrebaa, Zalze xSirad ki fiqria zemoT,<br />

sofelSi darCenil col-Svilze, romelTac axla albaT tkbilad sZinavT.<br />

Ramis mexres Tvalwin Caivlis mTeli Rame da roca amova ciskris varskvlavi<br />

(amas Ramis mexres varskvlavsac eZaxian), mauwyebeli ganTiadisa, Ramis mexrec<br />

gamococxldeba, mxned mouxmobs saqonels, raTa, msgavsad menaxirisa, soflisken<br />

mimaval gzas daadges.<br />

es is droa, roca galobas iwyeben torolebi da zecisken, mzesTan Sesaxvedrad<br />

miiCqarian.<br />

amitom ambobs xalxuri leqsi:<br />

`torolas mainc ar movklav,<br />

bevric rom mqondes wamali,<br />

sawyali Ramis mexrisa<br />

is aris kargi mamali~.<br />

sofelSi mamlebi yivian, aq ki, mindorSi, torolebi galoben, mauwyeblad<br />

gaTenebisa.<br />

albaT es iyo Ramis mexres erTaderTi simRerac.<br />

*<br />

yvelaze bevri leqsi ki, rogorc giTxariT, guTnisdedaze SeTxzula. guTnisdeda<br />

Zvel saqarTveloSi, Zvel sofelSi mudam pativiT mosili kaci yofila.<br />

albaT imitom, rom Cven, qarTvelebs, ZvelTagan miwis moqmed xalxs, miwasTan Se-<br />

Widebul xalxs gveZaxdnen. da albaT imitomac, rom guTnisdeda puris momyvani<br />

kacia. is awveba guTnis saxelurs, misi ZaliT da RoniT Cadis miwis siRrmeSi<br />

saxnis-sakveTi, misi ofli iRvreba naxnavis msxvil beltebSi. eweva guTans xari.<br />

saqonels win qalic gauZRveba, aTasSi erTxel saxresac gadahkravs, ise, sasxva-<br />

TaSorisod, alersiT, danarCeni ki guTnisdedas Zalasa da Roneze, da Tu mar-<br />

Talni viqnebiT, kacobasa da patiosnebazec kidia.<br />

guTnisdeda albaT patiosani kaci iyo mudam.<br />

uamisod xalxi amgvar leqssa da simReras ar SeuTxzavda:<br />

`qalma sTqva gasaTxovarma:<br />

nu gamaTxoveb dedao,<br />

Tu mimce, iseT kacs mimec,<br />

rom iyos guTnisdedao~.<br />

29


magram xumroba patiosan kacTan ufro SeiZleba da meore leqsis mTqmeli<br />

xumrobs:<br />

`guTnisdedas ra acxonebs,<br />

Tu ar Sava saydarSia,<br />

karg dReSi ki TiTona hxnams,<br />

mexres uxnavs avdarSia,<br />

Savi kameCebis codo<br />

ucvevia kalTaSia~.<br />

meRore dagvaviwyda, Rorebis mwyemsi, tyeSi moxetiale kaci, rkos mZebneli,<br />

mudam gazinTuli da amitomac soflisagan cota ar iyos aTvalwunebuli.<br />

etyoba meRores aklda sifaqize guTnisdedisa.<br />

amitom amboben albaT, cota ufaqizo kacze — meRoresaviT dadiso. daimaxsovreT<br />

es saxelebi, es xalxi, es sazogadoeba. es iyo Zveli sofeli, eseni<br />

iyvnen uyoleli, uqoneli, upovari, ubaraqo glexebi, romelTac arc xar-kameCi<br />

daudiodaT, arc xodabunebi gaaCndaT, da mainc soflisaTvis didad gamosadegni<br />

iyvnen.<br />

amasobaSi mkaTaTve mosula.<br />

siRaribeze fiqri axla ar SeiZleba.<br />

axla glexkaci mxolod mosavlis baraqaze fiqrobs. mosavali ki Znelze<br />

Zneli mosawevia. kargi mosavali mogebul brZolas hgavs. nu ifiqrebT, rom raki<br />

amdeni leqsi da simRera SeTxzula, CvenSi simReriT xnavdnen, simReriT mkidnen<br />

da simReriT mihqondaT Sinisaken Wirnaxuli, simRera amaT Soris, mainc raRac<br />

`bednier wuTebSi~ iqmneboda da TavisiT ibadeboda. Sroma ki mZime iyo. aba daakvirdiT<br />

erT xalxur leqssac: `azanbureli momkali me movkal, uxarelmao. —<br />

ara Sen mohkal arca me, mindorma mohkla grZelmao~. am `grZel mindorSi~ momkalis<br />

(anu yanis mkelis, puris momyvanis) sikvdilis mizezi mainc `grZeli mindoria~,<br />

is gauTavebeli Sromaa, romelsac msgavsad am mindvrisa, dasasruli ar<br />

uCans.<br />

meore leqsi gvarwmunebs, rom yanas Zlieri xeli sWirdeba, rom martoxela<br />

vinme, uZluri, an sulac dedakaci, yanas ver momkis, rom `an unda Zmasa Zma<br />

hyvandes, an kai Svili mamasa, an diswuli dedis Zmisa, is moumkides yanasa~.<br />

ai sxva leqsi: `rostom sTqva, yvela dafrinavs, buzi da buzankalia, yanas<br />

Tu kaci ara hyavs, darCeba mosamkalia~.<br />

erTi leqsi ki pirdapir gvixmobs: `sadaa meZneurebi, daiwyo xeleurebi~.<br />

xeleuri erTi xelis mosma momkili TavTavia, rac erT xelSi Caeteva vaJkac<br />

kacs; am xeleurebisagan meZneurebma Znebi unda dadgan, anu buCqebiviT Sekran<br />

erTad Tavmoyrili xeleurebi da namkalSi Caamwkrivon. es ukve Znebis aTeulebia.<br />

mere es aTeulebi kalosken wavlen, da raki SevTanxmdiT, rom yvelaferi<br />

am wignSi Zvel droSi xdeba, Znebic, raRa Tqma unda, Wriala urmiT daadgebian<br />

kaloebisaken mimaval gzas.<br />

aq mkaa da puri modis...<br />

es diadi wuTebia: puris dabadebis wuTebi.<br />

ityvian xolme, `puri arsobisao~ da es imas niSnavs, rom puri adamianis<br />

mTavari saarsebo ram aris, da is yovelivec, riTac varsebobT, puria.<br />

cxela. mze pirdapir yanas gadmomxobia Tavze.<br />

aTiode vaJkacs xelSi namgali uelavs.<br />

mihyvebian yanas da erTmaneTs yiJiniT amxneveben.<br />

da vidre isini yanis boloSi gavlen, modiT, Cven, TqvenTan erTad, purze<br />

vifiqroT.<br />

xalxma wlis mosavals `Wirnaxuli~ uwoda. sxva sityva ufro Rrmad albaT<br />

verc gamoxatavda im did Sromas, rasac adamianebi Sealeven xolme Tavis<br />

monagars, pirveli xnulis gavlebidan, aloobamde.<br />

aba daakvirdiT: `erT lukma purs mec viSovio~, — imedianad ityoda kaci<br />

da miT mTel cxovrebas gulisxmobda, gveubneboda, meti araferi minda, raTa<br />

30


vicxovro am mzis qveSeTSi da SevZlo moyvasis siyvaruli, eris gamravleba,<br />

qveynis dacvao. `puri midevs, wyali midgaso~, — esec xalxuri Tqmaa da igulisxmeba,<br />

rom ojaxs araferi uWirs. `pur-marilian~ kacsac xelgaSlilsa da stumarTmoyvares<br />

Searqmevdnen. `am puris madlma, marTals vambobo~, — gulwrfel<br />

ficadac gamodgeboda.<br />

`ganiavebac~ erTi im sityvaTagania, rac purTan, xorblis mowevasTanaa dakavSirebuli.<br />

saRamoxans, kaloze, roca xeobidan zemo niavi wamovidoda, galewili<br />

puris ganiavebas iwyebdnen. niavi marcvals, anu `xvavs~, calke hyrida, bzes<br />

anu nalew namjas da CenCoebs — calke. `ganiavebam~ mere da mere sxva Sinaarsi<br />

SeiZina — raime Zvirfasis gaufrTxilebloba, uyairaTod, uangariSod da daufiqreblad<br />

xarjva, anu Zvirfasi ramis qarsa da niavs gataneba.<br />

qarTveli kacisaTvis puri TaobiTve Tayvaniscemis sagnad qceula, sauflo<br />

saqmed gamocxadebula: `xarma mxna, muSam damTesa, ufalma momiyvanao~, anu<br />

puri imgvari ram aris, romlis moyvanaSic TviT zeciuri Zalebi monawileoben,<br />

TviT uflis xeli ureviao.<br />

saqarTveloSi gvqonda uZvelesi, wminda qarTuli xorblis jiSebic.<br />

imis magaliTebic yofila, roca micvalebulisaTvis Tof-iaraRTan da<br />

WurWleulobasTan erTad, salewavi kevric CautanebiaT. gansvenebuli albaT miwis<br />

muSa iyo, mxvnel-mTesveli, puris momyvani.<br />

kevrsa da guTans naxavT saflavis qvebze amokveTilsac da Tu saflavze<br />

micvalebulis Sendobis leqsicaa amotvifruli, gavigebT, rom is micvalebulic<br />

amqveynad puris momyvani yofila, mouxnavs, dauTesia, moumkia, gaulewia da xalxisTvis<br />

uwiladebia.<br />

SemTxveviT Zirs davardnil purs saCqarod xelSi avitacebdiT, rogorc<br />

didedebma da papebma dagvariges, vemTxveodiT da Sin mivarbeninebdiT...<br />

ase iyo, da aTaseul welTa miRma ki ara, sul axlaxans, ormociode wlis<br />

win. ase iyo da imitom, rom puris yadrs yvelgan gvinergavdnen. puris madlze<br />

gviambobdnen qarTuli zRaprebi, saymawvilo moTxrobebi da leqsebi. erT Zvel<br />

saymawvilo Jurnals `jejilic~ ki erqva da bolos, TviT puris Tesva, mka, galewva,<br />

dafqva da cxoba xom erTi didi moTxroba iyo — Cvens Tvalwin dawerili,<br />

xatovani da diadi, Tavisi ubraloebiT.<br />

sxva romel sityvas rgebia wilad imgvari pativi, rom bavSvebTan, qveynis<br />

momavalTan SeedarebinoT? amgvari warCinebuli ki isev jejilia — bavSviviT<br />

safrTxilobeli, aTi Tvalisagan dasafaravi.<br />

drom, rogorc giTxariT, Cveni, sakuTriv qarTuli jiSebic mogvivlina:<br />

doli, TavTuxi... es jiSebi mTel qarTlis vakes faravda da mawivrobiTac gamoirCeoda<br />

da gemoTic (anu Semrgec iyo da gemrielic). amasTan erTad qarTul ji-<br />

Sebs sxva sikeTec hqondaT: Tundac mka da lewva dagvianebodaT, marcvali ar<br />

Cacvioda, yana ar Caimuxleboda da SiSianobis Jams tyes Sexiznuli qarTveli<br />

glexi Tavisi dolis puris imediT, an mogvianebiT gavidoda samkalSi, an ara<br />

da, cal xelSi namgals daiWerda, calSi Tofs da ise gahyveboda mesveurs (es<br />

xatovani xalxuri gamoTqmaa, rac imas gulisxmobs, rom kaci mkida da Tan Tvali<br />

iqiT eWira, mteri ar wamomeparoso, mtris dasaxvedradac mzad hqonda iara-<br />

Ri).<br />

qarTveli bavSvi, ginda qalaqeli yofiliyo, ginda sofleli, kargad icnobda<br />

`puris moTxrobas~. es moTxroba, rogorc giTxariT, mis Tvalwin iwereboda<br />

da amaRlebul ganwyobilebas badebda, puris mimarT pativiscemas da krZalulobas<br />

iwvevda.<br />

moTxroba ki iwyeboda im wuTidan, rogorc ki galewili puri Wriala urmebiT<br />

beRlebisaken wavidoda (beReli xisa iyo, puris Sesanaxad gankuTvnili)<br />

da gulmodgined gadairCeoda saTesle xorbali. saTesle xorbals didis pativiT<br />

Seinaxavdnen. roca RvinobisTve miileoda, mexreebi da guTnisdedebi saxnavad<br />

gavidodnen, gadarCeul TavTuxs naxnavSi moabnevdnen, mere farcxiT gadauvlidnen<br />

(grZel, magar morze fiCxis mZime totebi ekida. mors xarebi miaTrevdnen,<br />

da daTesil naxnavs gadauvlidnen. miwa iCiCqneboda, Tesli ki ufro Rrmad<br />

Cadioda xnulSi da miwiT ifareboda).<br />

31


mere dafarcxul miwas ukve bunebis wyalobas miandobdnen, zecas Ses-<br />

Txovdnen Tanadgomas da elodebodnen zamTars.<br />

cota xanic da jer rom Semodgomac ar mileuliyo, amoiwvereboda mwvane,<br />

susti, xasxasa jejili.<br />

male Tovli movidoda da Tbil sabnad gadaefareboda amowveril jejils<br />

da jejilic gazafxulamde zamTris Zils miecemoda, rogorc axladSobili,<br />

ToTo bavSvi.<br />

gazafxulze, Tovlis dnobasTan erTad jejilic amoyelyelavdeboda, gadaRaRandeboda<br />

da maSin marTla jejiloba eTqmoda.<br />

jejili mTeli soflis sazrunavi da saalerso iyo, magram yvelaze ufro<br />

imas unda hqonoda asi Tvali da asi yuri, visac sofelma meveleoba ando, mevele<br />

iyo macneca da maxarobelic yanis TavdamZimebisa, mkaTaTvis moaxloebisa.<br />

Cven meveles ukve vicnobT.<br />

Cven meveles avi kaci SevarqviT da SeiZleba SevcdiT kidec.<br />

modi da nu iqnebi avi, mTeli soflis jejili, anu mTeli soflis puri<br />

Sen gabaria.<br />

mkaTaTveSi mamiTadi Seiyreboda, anu mezoblobisa da naTesaobis darCeuli<br />

vaJkacebi, visac mka SeeZlo, visac muxli da marjvena uWrida. mamiTads mesveuri<br />

hyavda da momkelebic mas mihyvebodnen. Znebi saZne urmiT (maRali Walebi,<br />

anu gverdis boZebi hqonda am urems, rom Zna blomad dateuliyo) mihqondaT kaloze<br />

da vidre galewavdnen, frTamoqceulebad (rogorc Tivis zvinebs) dgamdnen.<br />

erT frTamoqceulSi mravali Zna igulisxmeboda, radgan kod purs moiwevdnen<br />

misgan.<br />

mka Sromac iyo da zeimic, rogorc rTveli, rogorc xilis krefa, kaklis<br />

bertyva. mkaTaTvis mzeSi oflis Rvras enacvleboda simRera, SeZaxilebi, xumroba,<br />

puroba... erTmaneTze xelis SeSveleba, marTlac karg mezobloba-naTesaobas<br />

da saqmeSi gamodgomas niSnavda.<br />

rogorc cota zemoT moxmobil leqsSia naTqvami, martokaci yanas Znelad<br />

momkida.<br />

mkasac Tavisi lazaTi hqonda, ostatoba sWirdeboda da kargi momkeli<br />

mTel kuTxeSi iyo ganTqmuli. aki amitomac umReris xalxuri leqsi vinme anagel<br />

biWs, romelis `namglisa JRriali wyalgaRma gamodioda~.<br />

rogorc giTxariT, win mesveuri midioda da ukan momkelebi misdevdnen.<br />

aseT dros mkaSi dabadebuli `hopuna~ gaismis. dasZaxebs mesveuri da momkelebic<br />

erTmaneTs gadasZaxian. es gamxnevebis, gajibrebis da yanis boloSi gasvlis Jinis<br />

gamomxatveli SeZaxilebia. xan CayuCdeba `hopuna~ da am dros mxolod namglebis<br />

lawaluwi ismis, xan isev wamova da manamde gaismis, vidre momkelebi<br />

marTla ar gavlen yanis boloSi.<br />

xalxuri leqsebic TiTqos erTmaneTs afrTxileben: `sadaa meZneurebi, daiwyo<br />

xeleurebi~, `yanasa balaxovansa ar unda daxeduloba, TavSi Semokvra<br />

ulosi, boloSi gaxeduloba~. `xeluri da ulovo, Sen gaixare gulovo~.<br />

am leqsebSi sixarulsa da mxneobas vgrZnobT. momwodebeli da gadamdebia<br />

es mxneoba.<br />

erTi leqsi ki pirdapir gvafrTxilebs: `ZirSi mousvi namgali, Torem Tav-<br />

Tavi scvivao~.<br />

ai, am dacvenili TavTavis asakrefad mosdeven momkelebs `TavTavis mkrefavebi~.<br />

raRa Tqma unda, rom `TavTavis akrefa~ ise mZime ar aris, rogorc mka da<br />

mkrefavebic umeteswilad qalebi da balRebi arian. aqa-iq berikacebi gamoerevian,<br />

muxli rom aRar erCiT, magram arc Sin udgebaT guli.<br />

TavTavs krefen da namjiTve kraven patara konebad. kona konas emateba da<br />

dRis bolos ramdenime Znis odenad iyris Tavs. ai, amisi dakargva ki ar SeiZleba.<br />

purs gafrTxileba sWirdeba. TiToeuli marcvali Zvirad Rirs. Tumca aqac<br />

xdeba saamo gamonaklisi: TavTavebs zogjer gangeb toveben. mkis dros xan aq<br />

afrindeba mwyeri, xan iq. mwyerebi axla mravldebian da Tu kargad movuvliT na-<br />

32


yanobs, bartyebian budeebsac wavawydebiT. torolebic aq arian, imaTac bartyebi<br />

unda daCekon, Tu ukve ar daCekes da sazrdo sWirdebaT.<br />

diax, mixvdiT, im oriode TavTavs frinvelebs utoveben sazrdod.<br />

mindori vrcelia.<br />

da Tu mivixed-movixedavT, ase gvegoneba, TiTqos mTeli sofeli yanaSi gamosula.<br />

mamiTadi gansakuTrebiT qvriv-oblebs wyalobda, radgan igive xalxuri<br />

leqsis TqmiT `yanas Tu kaci ara hyavs, darCeba mosamkalio!~ sabralo dedabris<br />

yanas ki Tagvni mkian, ulos lomni ugrexen, urems iremni abian, kevrze angelozebi<br />

sxedan da `wvrils xmaze dasZaxian~. aris am leqsSi erTgvari miusafrobis<br />

grZnoba (sawyali dedabris yanas patronad Tagvni gamosCenian), magram aris didi<br />

TanagrZnobac (sabralo dedabers yvela xels uwvdis da TviT kevrze mjdari angelozebic<br />

ki wvril xmaze dasZaxian).<br />

diax, miusafars da upatronos mamiTadi xels vaJkacurad uwvdida.<br />

gavixsenoT erTi leqsi, romelsac `Tinias mamiTadi~ hqvia, da poet rafiel<br />

erisTavs ekuTvnis:<br />

`mamiTadi hyavs Tinias,<br />

dRes aris misi lxinia,<br />

cibrutiviTa trialebs<br />

sawyalobeli Tinia~.<br />

Tinia erTi qvriv-oxeri, sawyali qalia. wviTa da dagviT gamouzrdia erTi<br />

biWi, isic mexre. erTi dRis miwa mouxnes da Tinias Turme saTesle xorbalic<br />

ar gaaCnda.<br />

CamoiTxova saTesle Tiniam, daTesa da yanaSi `RvTis Tvali~ datrialda:<br />

`TavTavma Tavi daxara,<br />

yvelam galesa namgali,<br />

Tinas ki guli uskdeba,<br />

vin misca imas momkali!<br />

Tu sanaxevrod sxvas misca,<br />

raRaa gasayofeli?<br />

Tu ara, Rone ara aqvs,<br />

misi Ronea sofeli.<br />

Tiniam Camouara sofels da `dilaadrian moadgnen karze rCeuli biWebi~.<br />

`hoopuaTi, kiJiniT<br />

moedvnen qvrivis yanasa,<br />

ar Sevxvedrivar mamiTads<br />

me arsad amisTanasa!<br />

Tina maspinZlobs guluxvad,<br />

moutania mWadebi,<br />

mawoni, ori dedali<br />

muSisTvis danamzadebi...<br />

cota ar iyos scxvenian,<br />

Rvino ara aqvs sawyalsa.<br />

magram zedized uzidavs<br />

mamiTads wyaros civ wyalsa...<br />

`hoopua~ da kiJini<br />

uxdeba qvrivis yanasa,<br />

ar Sevxvedrivar mamiTads<br />

me arsad amisTanasa~.<br />

33


am ubralod, magram STambeWdavad daxatul suraTSi gvxiblavs poetis<br />

TavSekavebuli SeZaxili (`ar Sevxvedrivar mamiTads me arsad amisTanasa~). poetisaTvis<br />

mTeli mamiTadi vaJkacur mniSvnelobas iZens: soflis `rCeuli biWebi~<br />

sawyali Tinias yanas mkian...<br />

mamiTads, rogorc giTxariT, kalo mosdevs.<br />

kalo balRebis salxino iyo.<br />

warmoidgineT, xevispiras moSiSvlebuli, cirkis arenasaviT mrgvali adgili,<br />

sagangebod miwiT gadalesili da datkepnili. am miwaze imarTeba kalo.<br />

dilaadrian iwyeba Znebis CaSla. Znebi kaloze unda moifantos, raTa zed<br />

kevri ataron Ronierma xarebma an cxenebma. CaiSala Znebi da iwyeba mziani dilis<br />

molodini. xval rom RmerTi gawyres da wvima movides, yvelaferi ukuRma<br />

datrialdeba, TavTavs daasvelebs. kaloc dasveldeba da puri veRar gaileweba,<br />

anu namjasTan erTad ar daifSvneba, raTa xorbali calke gamoirCes da namja,<br />

anu ukve bzed qceuli Reroebi purisa — calke.<br />

magram RvTiT wvima ar modis. dilaa da ukve cxela. mzis amosvlisTanave<br />

abamen xarebs kevrSi da wvrilfexobiT (anu bavSvebiT) daxunZluli kevri kalos<br />

irgvliv daiZvreba.<br />

kevri brtyeli, TavSi odnav cxviraprexili magari da gamZle xea. formiT<br />

navsac waagavs, qalamansac da, SeiZleba — fexsacmlis lanCsac. Zirze gamokruli<br />

aqvs kaJis natexebi anu koxi, kenWebi, foladis patara `danebi~... da,<br />

roca kevrze bavSvebic dasxdebian, kevri damZimdeba da mis qveS, kenWebis, koxebisa<br />

da `danebis~ qveS, galewvas iwyebs namkali. namja bzed iqceva. TavTavi if-<br />

Svneba. xorbali CenCodan gamodis da, rac ufro metad uvlian xarebi kalos,<br />

rac ufro metad aWers mze, gacxelebuli namja ufro da ufro metad iSleba,<br />

vidre sul ar dauqcmacdeba da saRamoxans ukve bzed ar iqceva.<br />

mze Cadis. kalo ukve galewilia. yvelaferi TiTqos dasrulda. ganalewi<br />

kalos erT mxares arnadebiT grovdeba. danarCeni adgili ki mosufTavdeba, moigveba,<br />

moirwyveba, mokamkamdeba da iwyeba lodini zemo niavisa.<br />

zemo niavi raRaa? zemodan, mTidan unda Camoiqrolos am niavma, Camoiaros<br />

xeoba da kalos Tavs gadmouaros. ramdeni niavi daiqrolebs da kalos wamouvlis,<br />

imdeni aiyreba zemoT erTi didi niCabi namkali da is niavic Tavis saqmes<br />

gaakeTebs: Sindis simsxo TavTuxi calke cviva, bze calke midis. niavi arCevs<br />

TavTuxs da glexsac isRa darCenia, rom xorbali ukve beRelSi dabinavebulad<br />

CaTvalos.<br />

glexi ixdis nabdis quds da zecas madlobas swiravs, rom yana daixsna<br />

gvalvisa da setyvisagan, rom yvelaferi keTilad dasrulda.<br />

mere wisqvili, Ramis Teva, sarekelas ritmuli kakuni.<br />

mere Tone, puris cxoba.<br />

magram es yovelive mainc mere iqneba. es yovelive maSin gavixsenoT, roca<br />

zafxuli miileva da Semodgoma daiwyeba.<br />

jer ki isev cxela. jer mxolod mkaTaTvea da Cvens Tvalwin `puris moTxrobis~<br />

Sua nawili iwereba. es Zalze Zveleburi moTxrobaa, rogorc Tavad gu-<br />

Tani, kalo, kevri, Tone, rogorc Tavad puri... es `moTxroba~ yvela qarTvels<br />

hqonda wakiTxuli da albaT puris movlac imitom icodnen. TviT imgvari sityvebi,<br />

rogoricaa `darkveva~, `ganmtkicva~, (anu wvril sacerSi gacra fqvilisa da<br />

yvelaze ufro wminda da TeTri fqvilis miReba) da sxvani, mowmobs xalxis udides<br />

zrunvas purze da puris moyvanis tradiciaTa Cveneul siZveles. am tradicias<br />

emorCileboda da pativs scemda — sofleli Tu qalaqeli (rakiRa qalaqic<br />

patara iyo da sofelSi Sezrdili), lixsiqeTeli Tu lixsaqeTeli, mTisa<br />

Tu baris kaci, iqac ki, sadac puri sul ar mohyavdaT. `olimpos RmerTebia, albaT,<br />

aseTi SoTebiT ikvebebodnen... ase uTqvams geronti qiqoZes, roca pirvelad<br />

qarTlSi, goris sadgurze, lurji maxobelis puris gemo gausinjavs.<br />

es Wkvianuri sityvebia da nu gavikvirvebT, rom qarTuli puri qarTvelma<br />

mweralma olimpos RmerTebis sakvebs Seadara.<br />

magram vici, rom gagikvirdebaT.<br />

an am sityvebma SeiZleba, sulac araferi giTxraT.<br />

34


purze sityva gagvigrZelda...<br />

Tumca, kacma rom Tqvas, ratom? puri Rirs saimisod, rom imgvar wignSi,<br />

sadac <strong>weliwadis</strong> oTx droze mogiTxrobT, gamorCeuli adgili davuTmoT.<br />

vimedovnoT, rom puri ukve aviReT da beRlebSi davabinaveT.<br />

amiT damTavrdeba mkaTaTve...<br />

*<br />

magram win kidev zafxulia, sicxe, papanaqeba. Tu gvalva daiWira, Tu ise<br />

Cailia mTeli mkaTaTve, rom cam erTi namic ar gviwyaloba, maSin adgia glexkacs<br />

gasaWiri. TibaTvesa da mkaTaTveSi soflad uxarodaT kidec, wvima rom arsad<br />

Canda, — Tiva iyo asaRebi da yana mosamkeli, wvimebi xels SeuSlidaT, Tav-<br />

Tavi kargad ar daibraweboda. kalozec gaWirdeboda marcvlis gatareba cxrilsa<br />

da xaxalSi (orive msxvili, saxorble `sacrebia~) raTa TavTuxi calke gadairCes),<br />

gorvela mindvris mcenarea, Savi, kenWebiviT mrgvali nayofi icis da yanaSi<br />

ereva), miwa da kenWi ki calke. lewvis dros ra ar Seereva xorbals... xo,<br />

mkaTaTveSi uxarodaT kidec es cxeli mze, es uRrublo zeca... axla ukve zedmetad<br />

Camocxa, mze swvavs yvelafers, miwam piri daaRo, daskda da TiTqos aqa-iq<br />

napralebi gaCnda. am napralebis amovsebas erTi wvima arc ki eyofa, namdvili<br />

gaavdreba dasWirdeba, namdvili avi dari, anu ramdenime dRis gadabmuli wvima.<br />

am daxeTqil miwas axla ver uSvelis verc mcire nami, roca mze pirs ibans (amas<br />

maSin ityvian, Tu erTdroulad zecidan wvimac Camodis da Rrublis nafleTebidan<br />

gamoWyetili mzec anaTebs), verc JuJuna wvima, romelmac gazafxulis miwuruls<br />

ase gagvaxara da `didi mindori danama...~ axla kokispiruli wvima unda<br />

movides, imgvari, TiTqos cidan marTla didi Tixis kokebiT Rvrian wyalso.<br />

mze ki kvlav umowyalod acxunebs, ca mokrialebulia da Rrublis TeTri<br />

qulebi mxolod aqa-iq, mTebis wverebze gawolilan. es ar aris saavdro Rrubeli.<br />

saavdro Rrubeli ufro qufria, kurumi, muqi feri dahkravs da SublSekruli,<br />

muqariT gviaxlovdeba... muqariT-meTqi, imitom giTxariT, rom amgvari Rrubelic<br />

saSiSia, marto wvimas ar gvauwyebs. aki poetma gviTxra, rom buneba `erTferad<br />

mtvirTveli aris saqmis TeTris da Savisa, sadac pirimzes axarebs, iqav<br />

mTxrelia zvavisa...~ amgvarma Rrubelma setyvac icis, mrgvali, msxvili yinulebi<br />

rom cviva xolme cidan da erTbaSad, ramdenime wuTSi yvelafers Zirs dascems,<br />

anadgurebs. gansakuTrebiT ki venaxebs emtereba, ise gaZarcvavs vazebs, rom yur-<br />

Zens ki ara, foTolsac ar dautovebs.<br />

amgvaria buneba: lamazic, mkacric, lmobieric da Wirveulic. adamianis naamagars<br />

mudam elodeba safrTxe. ase iyo uwinac da asea dResac, roca TiTqos<br />

`davjabneT~ buneba, magram mis winaSe mainc xSirad gamovdivarT damarcxebuli.<br />

an iqneb arc SeiZleba bunebis dajabna da arc aris aucilebeli?<br />

iqneb bunebis xma unda gvesmodes da am xmas mipyrobilni mis nebasac vasrulebdeT,<br />

raTa meti pativiscema davimsaxuroT misi?<br />

niko lomours erTi moTxroba aqvs, `yovelis mxridan~ hqvia. iq aris aRwerili<br />

amgvari setyva.<br />

moTxroba imedianad iwyeba: mosavals kargi piri uCans. glexkaci Semodgomas<br />

elodeba, sixaruliT avlebs Tvals ukidegano vels, `erT didebul suraTsa<br />

adamianisa da bunebis ZalTa SeerTebul moqmedebisas~, sadac `erTnairadaa gadaSlili<br />

kalTa RvTisa~, sadac trialebs `madliani Tvali uflisa~.<br />

magram, marTlac, kaci bWobs da RmerTi iciniso, erTbaSad amovardeba qariSxali<br />

da wamouSens setyva:<br />

`kvlavac bevrjer minaxavs setyva, magram aseTi xSiri, aseTi msxvili ki<br />

jer arsad ar menaxa. ise wamogvyara, TiTqos setyviT savse uTvalavi tomrebisaTvis<br />

zecaSi pirebi mouxsniaT da Cveni soflis gaswvriv moupirqvavebiaTo. xexilis<br />

klertoebiT da foTlebiT mofina mTlad gareSemo adgilebi; kakali xom<br />

ise cvioda, rogorc Semodgomaze bertyvis dros Camodis xolme. uceb maRlidan<br />

CamoeSva frTebis modunebulis qneviT gvriti da uZravad daeca dedamiwaze. mas<br />

mohyva Tavdasisxlianebuli mtredi. setyvam ufro da ufro moumata da grialiT<br />

wamouSina kaklisodena marcvlebi. daretianebuli da mkvdari frinvelebi panta-<br />

35


puntiT cviodnen maRlidan. iqve axlo Robis Ziras kurdRels bunagi hqonda.<br />

Sig wyali Sevardnoda da Tavzardacemuli, gazunzluli gamoxta iqidan da gaeqana<br />

vazebisaken, magram samiod gadaxtomis Semdeg sacodavad daiWyivla, daprowialda<br />

da uZravad gaiWima balaxebSi. setyva, Weqa-quxili, elva-qariSxali da<br />

yovelis mxridan movardnili niaRvrebi, TiTqos erTmaneTs aqezebdnen, erTmaneTs<br />

ejibrebodnen. Cveni pawia mdinare aRelda, gadmovarda napirebze da zRvasaviT<br />

moedo mTel venaxs. Tumca maRlobze videqiT, magram male saWirod gagvixda<br />

kakalze acoceba. CamovsxediT erT dabal totze da gulis caxcaxiT gadmovcqerodiT<br />

am meored mosvlis msgavs saSinelebas~.<br />

magram axla setyva gvaSoros. Tu Rrubeli wamova, wvimis Rrubeli wamovides<br />

da ara setyvisa. axla wvima gvWirdeba. gvalvaa. mindvrebs almuri asdiT.<br />

Crdilidan gareT ar gaisvleba. yvela suldgmuli Crdils etaneba, yvela natrobs<br />

erTi grili sio mainc wamovides, rom cota SvebiT amovisunTqoTo. Suad-<br />

Re mainc metismetad gausaZlisia da derefanSi an xis qveS migdebuli ojaxi SuadRis<br />

Zilsa da TvlemaSi wasula. mere mze cota gadaixreba, saidanRac dauberavs<br />

grili niavi, rac imas gvauwyebs, rom saRamo moaxloebula, mze Subis tarze<br />

ki aRar aris (anu SuadRisas zed Tavze ki aRar dagvnaTis), mTebisaken gadaxrila,<br />

im mxares, saiTac unda Cavides da gza dauTmos Rames. axla SeiZleba wamodgoma<br />

da ojaxic fxizldeba, axla rwyva unda daiwyos, morwyva Tu Svelis<br />

damskdar, nagvalv miwas.<br />

soflis Tavze mdinare gadadis, mdinaridan erTi toti gadmouyvaniaT da<br />

artaxebSi mouqceviaT, raTa gza iqiT miscen, saiTac surT, saiTac gaxdeba saWiro.<br />

es arxia. arxebidan ruebi gamodian da pirdapir bostnebSi, baRebsa da venaxebSi<br />

Sedian. wyals glexkaci unda gauZRves ToxiT, gezi da gza misces, raTa<br />

iqiT waiyvanos, saiTac ufro sWirdeba miwas. mTel sofels TiTqos Toxi uWiravs<br />

xelSi. aqeT dinjad baasoben, Toxs dayrdnobian, ru ki TavisiT morakrakebs,<br />

iqiT viRaca viRacas edaveba. etyoba, wyali gamxdara sadavo, Sen aki dilas<br />

morwye, axla me damanebe, Cemsas ufro sWirdebao. ra ici, rom Cemsas ara sWirdebao?<br />

— pasuxobs meore. vera vxedav, Tvalebi ara maqo? mere dava miwydeba. etyoba,<br />

morigdnen, etyoba, purisa ar iyos, wyalic Zmurad gaiyves. maS rogor? mezoblebi<br />

arian da mezoblobaSi Tu dava da Cxubi daiwyo, amaze dasaZraxi da<br />

sacinlad asagdebi sofelSi raRa unda moxdes.<br />

da modiT, barem imasac getyviT, rom am sofelSi aqa-iq nakadulebic morakrakebs,<br />

civi, wmida da TvalisaTvis metad saamo; erTiorgan ki Relec Caudis<br />

— patara, viwro xeoba, Tavisive patara mdinariT, romelsac mdinare ki ara,<br />

swored Rele eTqmis.<br />

axla TviTon sofelze vqvaT oriode sityva. sofelSi dava da Cxubi dasaZraxisia-meTqi<br />

giTxariT, da amaSi bevri ram vigulisxme. TaobiTve sofeli<br />

erT ojaxad iTvleboda. qalaqSi sxva aris. qalaqSi sul sxvadasxva kuTxis,<br />

rjulis xalxi iyris Tavs. es Tavmoyra TavisiT, yovelgvari kanonzomierebis<br />

gareSe moxda. zogi rodis Camosaxlda, zogi rodis. zogi guSin Camovida soflidan,<br />

zogis mama-papa Camosula da Tavsac swored imitom iwonebs, rom qalaqelia.<br />

sofeli sxva aris, sofeli myaria da misi fesvebi mxolod im miwasTanaa<br />

dakavSirebuli, romelzedac dgas, romelzedac odesRac aRmocenebula. naxevari<br />

sofeli mainc erTmaneTis naTesaobas warmoadgens. erT ubnad cxovroben biZaSvil-mamidaSvilebi,<br />

maTi ganayofebi, biZaSvilis biZaSvilebi. sofeli erTi<br />

mTliani naTesaobaa da saqarTveloSi ramdensac gindaT ipoviT imgvar sofels,<br />

sadac mxolod erTi gvaris xalxi cxovrobs, an didi-didi ori gvarisa, rac<br />

imas niSnavs, rom odesRac, didi xnis winaT erTi mravalricxovani ojaxi daSlila,<br />

gamravlebula da erT did soflad dasaxlebula. amis gamoc Zneldeba<br />

am sofelSi axali ojaxis Seqmna. mogvare mogvares ver moiyvans colad (es Cveni<br />

adaTia, Zalze wmida da vaJkacuri TavSekavebis gamomxatveli adaTi). amitom,<br />

sacole biWebs Tvali sxva, maxlobeli an Soreuli soflisaken gaurbiT, meojaxed<br />

gamosadeg qals iq eZeben, aqaur gogoebs ki iqaur biWebze aTxoveben. da raki<br />

sofeli erTia, myaria, erT naTesaobas da samezoblos warmoadgens, anu erTi<br />

ojaxia, ojaxuri cxovrebis wesi da adaTic unda daicvas. sofelSi ar SeiZleba<br />

36


Cxubi, kinklaoba, gadamtereba, qurdoba, avazakoba. yovelive amas sofeli sastikad<br />

ebrZvis, mama-papaTagan wamosuli Tavisi dauwereli Tu dawerili kanonebiT...<br />

zafxulis papanaqebaSi mdinareSi Wyumpalaobas araferi sjobs. garSemo<br />

TiTqos qveyana iwvis, mdinaris gril talRebSi ki yvelaferi gaviwydeba, simxneve<br />

gemateba, axlad ibadebi.<br />

amgvar droze da mis cdunebaze mogviTxrobs sofrom mgalobliSvili Tavis<br />

moTxrobaSi `yayitas qurdi~. es mSvenieri moTxroba imitom gavixseneT, rom<br />

masSi uxilavi ZaliT SeigrZnoba zafxulis sicxe. TiTqos erTad gvgvris sigriles<br />

wyali, romelic rwyavs yayitas simindebs, mdinare, romelSic banaoben onavari<br />

biWebi.<br />

vin aris yayita? erTi Raribi glexi, — ganuyreli personaJi Zveli qarTuli<br />

moTxrobisa.<br />

yayitam Tavisi simindi morwya da axla imediT Sescqeris naamagars...<br />

siminds iqve mdinare frone (es mdinare Sida qarTlSia) Camoudis da swored<br />

am mdinareSi Seyrilan sabanaod biWebi.<br />

— `aba vin ufro win gaixdis, vina? — mirbodnen bavSvebi morevisaken, ekamaTebodnen<br />

erTmaneTs da Tan qamrebs ixsnidnen~.<br />

am biWebSi ki erTi mainc yvelaze ufro gamoirCeoda celqobiT, romelsac<br />

efremas eZaxian.<br />

`aurdauries wyali, romelic soflis biWebs aevso. zogi Widaobda, zogi<br />

kameCebze jdeboda, romlebic Cayriliyvnen morevSi da siamovnebis niSnad kudebs<br />

asxmartalebdnen. efremas saqonlis wvaleba Zlier uyvarda. Caacivda kame-<br />

Cebs: xan kudze moekideboda, xar rqaze daekideboda, aaborga mTeli saqoneli~.<br />

mwyemsi daemuqra, Camoexsen, Torem iseTs gadmogawnav am saxres, rom vai<br />

dedaCems davelie, iZaxoo.<br />

mze saSuadReod gadaixara da yayitamac Zils misca Tavi.<br />

swored am dros moxda, rac moxda: tolebis waqezebiT gaTamamebuli efrema<br />

yayitas simindebSi gadavida da taroebi daamtvria.<br />

dadga Rame.<br />

Semwvari naqurdali simindebi efremam mSoblebsa da patara das Camouriga...<br />

amas mosdevs zafxulis Ramis suraTi:<br />

`karga SeRamda, magram amomavalma badrma mTvarem gahfanta Ramis sibnele<br />

da qveyana aaspetaka. Tavisi Suqi svet-svetad CauSva Wala-venaxebSi da aTasfrad<br />

aabrWyviala. frones isedac kamkama wyalma ufro cimcim-kamkami daiwyo.<br />

am bunebis simSvenieres da sikekluces ufro alamazebda da fers aZlevda<br />

urmis Wriali da zed tkbili urmuli, romelsac meurme gulsaklavad mtrediviT<br />

aRuRunebda, hklaknida da Solts mardad uwkapunebda sayevris xarebs~.<br />

am dros karebs viRac moadga.<br />

es yayitaa.<br />

`moxuci yayita joxis bjeniT kibeze amovida. zurgze ekida didi kona simindis<br />

Reroebisa, romelic aivnis iatakze daagdo, qudi iRliaSi amoido da<br />

gulze xeldakrefili dadga. zurgi mTvarisken hqonda Seqceuli. aivanze mokuzulis<br />

yayitas Crdili wamodga. imis isedac TeTr Tmas mTvaris Suqze elvareba<br />

gahqonda. yayita uZravad idga, Tvalebi sisxls cremliT aevso, yelSi suli miebjina<br />

da ZlivsRa wamoiluRluRa:<br />

— saRamo karga yofnisao~.<br />

mere — yayitas Sendoba:<br />

`es erTi RvTisTvisac damivalebia da magaTTvinac mipatiebia naTel-mironobis<br />

xaTriT~.<br />

da bolos — `gawmenda~ patara Tamami gmirisa:<br />

`— ara, ziarebis madlma, Cemi brali ar yofila, mixam gamabriyva!..<br />

waskda efremas TvalTagan cremli, mohyva qviTins da yayitas win daemxo~.<br />

am moTxrobaSi yvelaferia: SegrZneba soflisa, Tayvaniscema Sromisa, gamarjveba<br />

sikeTisa.<br />

gulubryviloao, — Tu giTxraT romelime dRevandelma `ganaTlebulma~,<br />

yuri ar miapyroT. es gulubryviloba warsuli saukunis `gulubryvilobaa~, ro-<br />

37


melic aserigad mogvnatrebia da aserigad gvWirdeba. aq yvelaferi unda davijeroT...<br />

Tu es ar davijereT, cxovreba gagviZneldeba, verasodes davfiqrdebiT sakuTar<br />

codvaze Tu madlze da versodes vityviT, rom raRac davaSaveT adamianis<br />

winaSe...<br />

diax, unda davijeroT, rom efremas namdvilad waskda `TvalTagan cremli~.<br />

mohyva qviTins da yayitas win daemxo~. monaniebis cremli da imis win `damxobac~,<br />

vis mimarTac Sescode, saTakilo rodia. es wminda, vaJkacuri cremlia<br />

da amgvari cremli unda gveamayebodes kidec.<br />

roca am moTxrobas vkiTxulobdiT, Cven yvelaferi gvjeroda da amitom<br />

CagvrCa waruSlelad is SuadRis papanaqebac, is ankara, grili mdinarec Tavis<br />

mobanave biWebianad da kameCebianad, da is zafxulis Ramec, roca yayitas `isedac<br />

TeTr Tmas mTvaris Suqze elvareba gahqonda.~<br />

* * *<br />

gvalva ki mainc aSrobs miwas...<br />

maSin iwyeba `gonjaoba~.<br />

gaakeTebdnen kacis simaRle Tojinas. grZel Wokze (es tani iyo gonjasi)<br />

gadaajvaredinebdnen joxs (es xelebis magivrobas gaswevda) da mere Semosavdnen<br />

gonjas. daaxuravdnen quds. gaukeTebdnen nawnavebs, Camoacmevdnen qvabis Zirs, an<br />

taSts, daaxatavdnen Tvalebs, cxvirs, ulvaSebs, an yvelafers erTad... qali iqneboda<br />

gonja Tu kaci, amas mniSvneloba arc hqonda. mTavari sxva iyo — gonja<br />

unda TaviT fexebamde wyalSi gawuwuliyo. Tavs moiyrida gogo-biWoba, win is<br />

mouZRodaT, visac gonja-Tojina eWira. midiodnen da xmamaRla, mTeli soflis<br />

gasagonad mRerodnen:<br />

`gonjaoba moviare,<br />

gonja modga karsa...<br />

kars momdgar gonjas sofeli wyliT savse kokebiTa da vedroebiT egebeboda.<br />

wuwavdnen gonjas, wuwavdnen imaTac, visac gonja eWira da imaTac, vinc<br />

gonjas amalaSi iyo. amala ki ganagrZobda:<br />

aRar gvinda goraxio,<br />

RmerTo, mogve talaxio.<br />

anu, RmerTo, wvima moiyvane, es gvalvisagan damskdari gormaxebi talaxad<br />

aqcie da mosavals Seewieo. wyali ki isev Rvarad modioda kokebidan da rac ufro<br />

magrad gaJivdebodnen gonjac da misi amalac, imedic ufro meti iyo, rom<br />

marTlac didi wvima movidoda, RmerTi Seismenda vedrebas da mTel sofels<br />

nams gamougzavnida.<br />

iqneb marTla xdeboda saswauli?<br />

iqneb marTla esmoda zecas vedreba da marTla agzavnida miwaze nams?<br />

albaT asec xdeboda...<br />

Cveulebrivad ki gonja marcxdeboda, gvalva grZeldeboda da bolosRa,<br />

rodis-rodis movidoda wvima, radgan qveynad yvelafers aqvs dasasruli da adre<br />

Tu gvian gvalvac unda dasrulebuliyo.<br />

es wvima glexkacis zeimi iyo, agvistos wvima, gadamwvar baR-bostnebs xelaxla<br />

rom acocxlebda da masTan erTad imedic cocxldeboda. sofeli isev<br />

gamxiaruldeboda da es mxiaruleba gansakuTrebiT mTvarian RameebSi ixateboda.<br />

<strong>weliwadis</strong> am mcire dros, soflad saqme TiTqos cotaRaa. balaxi moTibulia,<br />

yana — momkili, aqa-iq lobios Tu glejen da mere qalebi lobios parkebs arCeven.<br />

yurZeni jer ar Sesula TvalSi. venaxic ramdenjerme ukve Seiwamla da gogirdic<br />

moefrqva. saRamoobiT saqme aRaraferia da saRamos garToba SeiZleba.<br />

viRaca fandurs gamoitanda.<br />

gamoCndeboda medole da megarmonec.<br />

`buzika~ da dairac iqve iyo.<br />

38


qarTlis soflebSi amgvar saRamoebs `lxins~ eZaxdnen. lxins Tavisi mudmivi<br />

adgili hqonda, didi cacxvis an kaklis qveS, sadac or sabjenze gadebuli<br />

Camosajdomic iyo (gansakuTrebiT berikacebisaTvis), sadac skamebis magivrobas<br />

didi lodebi, an yorec swevda...<br />

lxini maSin iwyeboda, roca kaklis kenweroebidan amobrZandeboda mTvare.<br />

iyo Widaoba, cekva-TamaSi, Sairoba. vinme axtajana dedakaci cocxze gadajdeboda<br />

da, ali varo, gaiZaxoda. sxva, ufro Tamami qali, ulvaSebs gaikeTebda, boxoxa<br />

quds daixuravda, Sarval-xalaTSi an CoxaSi gamoewyoboda da gogoebs kargi<br />

vaJkaciviT iwvevda sacekvaod. vinc simReriT iyo ganTqmuli, imas, cxadia, unda<br />

emRera. es iyo lxini mTvariani saRamoebisa, romelic mcire xniT mainc yvela<br />

sxva sazrunavs da safiqrals gvaviwyebda. da Tu amas urmulic daemateboda, yovelive<br />

zRaprul saxes iRebda, Rame elegiur da idiliur samoselSi exveoda,<br />

Tavisi mxiarulebiTa da Tavisi utyvi naRveliT. urmis Wriali Soridanve ismoda<br />

da meurmis urmulic Soridanve nel-nela axlovdeboda. naRvliani da tkbili<br />

iyo es urmuli, romelsac ilia WavWavaZem `RuRuni~ uwoda. wamiT TiTqos<br />

mTeli samyaro miyuCdeboda da miyuCdeboda `lxinic~. stvenas Sewyvetdnen bulbulebi,<br />

yvelaferi gairindeboda da smenad iqceoda.<br />

xo, amgvari `urmuli~ uyvarda ilia WavWavaZes.<br />

saqarTvelos didi megobari, germaneli moRvawe artur laisti igonebs:<br />

`ilias uyvarda agreTve glexuri simRera. xSirad, saguramoSi, aivanze, wigniT<br />

xelSi mdgari, maxloblad baRSi momuSave biWebis simReras siamovnebiT usmenda.<br />

ilias gansakuTrebiT `urmuli~ uyvarda, metadre Rame. meurmis cxovreba Zlier<br />

afiqrebda, uTanagrZnobda adamians, romelic mTeli Tavisi sicocxle fexdafex<br />

dasdevda zant kameCebs da usmenda urmis Wrials~.<br />

meoregan artur laisti wers: `kaxeTi saucxooa bindisas, mzis amosvlisa<br />

da Casvlisas, mTvarian RameSic, roca mTel alaznis vels vercxlisferi sxivebi<br />

dahkaSkaSebs~.<br />

artur laistis am sityvebma qarTlis mTvariani Ramis `lxinidan~ isev<br />

alaznis velze dagvabruna, im velze, sadac daiwyo da gaiSala Cveni moTxroba<br />

<strong>weliwadis</strong> oTx droze. davbrundiT, raTa isev ilias TvaliT da guliT ganvicadoT<br />

zafxulis Ramis idumaleba da movisminoT is `urmuli~, romelic did qar-<br />

Tvels mwerals, xalxma rom mTeli eris mamad aRiara, ase uforiaqebda suls.<br />

es `urmuli~ `kako yaCaRis~ SesavalSi gaismis da Tu erTxel mainc mogvismenia,<br />

veRarasodes daviviwyebT.<br />

`yvelas eZina dRiT feTqavs raca,<br />

TiTqo daRlila miwac da caca!..<br />

mxolod ki erTgan uremi mZime<br />

miWrialebda, gzas aRviZebda,<br />

da naRvlianad masze meurme<br />

mwuxars simReras dahRuRunebda.<br />

RuRuni igi CamrCenia guls,<br />

mwuxare aris, viT glovis zari,<br />

magram Tu naRvels mohbers daCagruls,<br />

uku-hyris kidec viT Rrubels qari~.<br />

SuaRame ukve gadasula da `lxinic~ nel-nela iSleba. berikacebi da dedabrebi<br />

yvelaze adre wasulan da albaT ukve sZinavT. sizmrad ki im wlebs xedaven,<br />

roca TviTonac axalgazrdebi iyvnen; cekvavdnen, mRerodnen, `cocxis<br />

cxenze~ jdebodnen. axalgazrdebic ukve emSvidobebian erTmaneTs da jguf-jgufad<br />

midian Sinisaken. maTi xma da SeZaxilebi xan romeli orRobidan ismis, xan<br />

romlidan. miyuCda doli da garmoni. Cxakuni Sewyvita fandurma. nel-nela siCume<br />

dgeba soflis Ramisa da ufro cxadad ismis bulbulis galoba. miZinebuli<br />

soflis Tavze zafxulis ca gadmomxobila, usazRvro da unapiro. mTvare sadacaa<br />

Cava da varskvlavebi mkveTrad cimcimeben. da am miriad varskvlavTa Soris<br />

micuravs Cveni planeta dedamiwac. micuravs SeuCerebliv, sulmouTqmelad, Ta-<br />

39


vis mezoblebTan da Tavis dedasTan — mzesTan erTad. da masTan erTad miiCqaris<br />

droc, dedamiwis dro.<br />

magram Cven wamierad ver vgrZnobT am dros. am wamSi CvenTvis mxolod<br />

zafxulia, ufro zustad ki _ zafxulis erTi Rame.<br />

xvalindelma dRem sofelSi axali sazrunavi unda moitanos.<br />

xval mwyemsebis dasaxedad, anu sanaxavad unda wavideT mTaSi.<br />

xom gaxsovT, gazafxulze cxvris farebma rom Camoiares, maSin midiodnen<br />

mwyemsebi sazafxulo ialaRebze da mas mere imdeni saqme gvqonda, maT dasaxedad<br />

veRar movicaleT. cxadia, drodadro xan vin wavidoda, xan — vin, xan erTi<br />

mezobeli aakiTxavda, xan meore, Cven ki maTTan erTad ara vyofilvarT da vidre<br />

mTis viwro bilikebs SevuyvebodeT, modiT, qarTul kar-midamos gadavavloT<br />

Tvali...<br />

saxli qviTkirisa iyo.<br />

ezosac didi yore hqonda Semovlebuli.<br />

saxls rikulebiani, anu koxtad moxatuli, xeSi gamokveTili aivani ertya.<br />

Sin buxari iyo, nacvlad Suacecxlisa.<br />

did darbazSi ramdenime taxti idga da, cxadia, msgavsad oTaraanT qvrivis<br />

taxtisa, Wrelis fardagiT gadafarebuli.<br />

ezoSi, raRa Tqma unda, kakali Srialebda.<br />

ezos ukan — baRCa da bostani.<br />

ezos boloSi — beReli, sabZeli da gomuri.<br />

saxlis qveS — marani.<br />

venaxi? venaxi maSinac da axlac, soflis gareT icodnen, venaxebi soflis<br />

boloSi iwyeboda da alaznamde Cadioda.<br />

kaloebi?<br />

kaloc soflis gareT iyo, umeteswilad xevis pirad, sadac, rogorc giTxariT,<br />

saRamoobiT aucileblad unda Camoeqrola zemo niavs.<br />

Sinac da gareTac yvelaze sapatio adgili ojaxis papas ekuTvnoda. sufris<br />

TavSic is iyo TamadasaviT Camomjdari. iqve gverds dideda, Cveni bebo um-<br />

Svenebda, papas ganuyreli Tanamgzavri da meuRle.<br />

mere kacebi modiodnen, mere — rZlebi, sul bolos ki — Cven, romelTac<br />

wvrilfexobas gveZaxdnen. moxuci mTel saqarTveloSi iyo pativiscemiT mosili,<br />

magram gansakuTrebiT — mTianeTSi. svani `maxvSi~ ufross, winamZRols niSnavs.<br />

qora-maxvSi ojaxis uxucesia. maxvSs sakuTari sapatio skami, anu `sakarcxulic~<br />

ki aqvs, romelSic mis garda sxva veravin Cajdeba.<br />

pativiT iyo mosili CvenSi dedamTilic. is ganagebda da ganasaxierebda<br />

ojaxis sindiss. vai im rZals, visac dedamTili av saqmeze waaswrebda, an eWvis<br />

TvaliT Sexedavda; maSinve imas Seaxsenebda, rom qals leCaqi saTbuneblad ki<br />

ara, sindis-namusisTvis axuravso. da, ra Tqma unda, rom yoveli qalis mziTevSi<br />

mTavari swored leCaqi iyo. leCaqs ixuravdnen dReobebSi, qorwilebSi, niSnobebSi,<br />

yovel sazeimo dRes. leCaqiT midiodnen wirvaze saydarSi. es leCaqi yoveli<br />

mandilosnis skivrs amSvenebda da bolos amave leCaqiT midioda qali im<br />

qveyanaSi.<br />

kacis samosSi mTavari Coxa-axaloxi iyo. erTi xeli Coxa mainc, mTeli Tavisi<br />

samSvenisebiT da akazmulobiT, yovel Tavmoyvare vaJkacs unda hqonoda,<br />

rac ar unda Raribi da uqoneli yofiliyo. Coxa vercxlisfrad iyo mosirmuli.<br />

welSi kargad gamoyvanili da Tu misi matarebeli Wabukic lamazi vaJkaci gaxldaT,<br />

CoxaSi gamowyobili, didebuli sanaxavi iyo.<br />

didedas Sin Talxi kaba ecva. wlebis manZilze mravali Wiri gadaxdenoda<br />

da Talxi kabac tradiciad damkvidrebuliyo. jeel biWebs, jer rom ojaxi ar<br />

SeeqmnaT, — Wreli xalaTi da farTo, glexuri Sarvali emosaT. fexze ki, rogorc<br />

maSin iyo miRebuli, koxtad amosxmuli qalamnebi ecvaT. rZlebsac da gogoebsac<br />

Wreli CiTis samosi SvenodaT da amodena ojaxi erTad, ganuyrelad<br />

cxovrobda. ase iyo maSin miRebuli, ojaxi didi unda yofiliyo, mravalricxovani,<br />

rac mraval mSromel marjvenas gulisxmobda. SromiT ki yvela Sromobda,<br />

40


didian-patarianad. uSromeli vinme aqa-iq Tu gamoereoda da imasac mTeli sofeli<br />

dascinoda, leqsebs gamouTqvamda, beCav kacad monaTlavda.<br />

da mainc, sofelSi balRebs zrdidnen. mSoblebs gareT ufro meti saqme<br />

aqvT, vidre Sin. Sin didedaa darCenili da yvelaferi mas ekiTxeba, ra dros ra<br />

gaakeTos, ra dros sadilobaa, ra dros — samsaxuri, rodis gauSvas balRebi<br />

gareT da rodis mouxmos da Seaxsenos, rom ukve Ramdeba da droa `yvavi Tavis<br />

budeSi~ wavides. dideda ganagebs, ra dros Camojdes ymawvili ufrosebis wreSi<br />

da ra dros `gaiaros sufTa haerze~, radgan ufrosebi iseT rames hyvebian, rac<br />

ar iqneba kargi, rom ymawvilma axlave gaigos. gava xani, davaJkacdeba, daqaldeba<br />

da maSinac moeswreba.<br />

amgvari iyo didi qarTuli ojaxi.<br />

es ojaxi emzadeba axla mwyemsebTan wasasvlelad.<br />

biWebma aRkazmes cxenebi da xurjinebi gadahkides. wina kviras am cxenebiT<br />

mTidan yveli da kalti Camoitanes. axla baridan mTaSi sanovage miaqvT, — So-<br />

Ti purebi, bostneuli, nigozi, lobio, xaxvi, niori da kartofili, rac moenatreboda<br />

mwyems kacs, rasac mTaSi ver iSovi. fusfuseben rZlebi. dedamTili<br />

brZanebebs iZleva. papa aTasSi erTxel Tu Caereva saqmeSi, an mokiTxvas daabarebs<br />

vinmesTan, an cxenebze ityvis, gaufrTxildiT, xSirad daasveneT, aRmarTeb-<br />

Si ar arbeninoT, pirutyvia, magram Tqvenze kargada grZnobs yvelaferso. biWebi<br />

arxeinad exumrebian, nu geSinia, arafers vavnebT, Cven ki ar SevjdebiT, magaT<br />

SevisvamT zurgzeo. me eg rodis giTxariT, nawyeni rCeba papa, moxucda da xumrobas<br />

veRar igebs. qalebi Cumad abareben mokiTxvas qmrebTan da gulSi im dRes<br />

natruloben, rodis daiZvreba cxvari barisaken.<br />

am dabarebebSi da fusfusSi ukve mzec amosula da biWebi Cqaroben, dRiur<br />

veRar avalT binaze, Tu axlave gzas ar davadeqiTo.<br />

cxenebis qaravani gzaze gadis.<br />

aba Tqven iciTo, — guli ar uTmens papas.<br />

beboc locva-kurTxeviT misdevs qaravans da WiSkarTan Cerdeba.<br />

dedamTili erTi qoriviT gadaxedavs rZlebs da, Sin SediTo, etyvis, TiTqos<br />

eSinia, rZlebic ar gahyvnen qaravans da mTaSi ar avidneno.<br />

ojaxi isev mSviddeba.<br />

balRebs guli swydebaT, rom TviTonac ar gahyvnen cxenebs mTaSi, magram<br />

umcrosi, nabolara biZa amSvidebda, guli ar dagwydeT, xval sanadirod wagiyvanTo<br />

da balRebsac ukve aRar undaT mTa, xval sanadirod gasweven tyisken.<br />

qaravani ki ukve gascda sofels.<br />

gadaiara veli. gatopa mdinare.<br />

cxenebi Tavdaxrilni midian. xurjinebi mZimea. win didi gza eliT. aRma<br />

mimavali bilikebi xan xeobas mihyvebian, xan xevxuvebs gadasWrian da xan qed-qed<br />

gadadian.<br />

SuadRe wamosula. mTas mze ukve Zalumad aWers da biWebic SoltiT aCqareben<br />

cxenebs, rom daRamebam gzaSi ar mouswroT da bindisas ukve binebze avidnen.<br />

wyarosTan mcire xniT isveneben. pursa da yvels Seeqcevian. TiTo pamidors<br />

gaxleCen, kitrs gadatexaven, gemriel mTis wyaros xarbad mosvamen da<br />

kvlav ganagrZoben gzas. biliki ufro da ufro zemoT miiwevs. tyeebi qrebian da<br />

axla mxolod mwvane balaxiT mosili mdeloebia. ha da ha, sacaa, qedis Tavze<br />

moeqcevian.<br />

saidanRac ZaRlebis yefa ismis.<br />

es imis mauwyebelia, rom ferma ukve axlosaa.<br />

es is ZaRlebi arian, faras kudSi rom mosdevdnen da Tan aqeT-iqiT icqirebodnen,<br />

vinmem raime ar Semogvkadroso.<br />

ZaRlebis yefa sul ufro axlodan moismis.<br />

qaravani Cerdeba. wina cxenTan mdgarma ufrosma biWma icis, rom wamic da<br />

bilikis mosaxvevidan kldispiras gamovardeba fermis yvelaze avi daraji, gamovardeba<br />

yefiT da iqve, cxenebis qaravnis Soriaxlos, miwaze gaerTxmeba:<br />

Cvenebi yofilan!<br />

41


ferma qedzea SeyuJuli. erTi patara qoxi mwyemsebisaTvis da — baki saqonlisaTvis.<br />

qoxi fiqali qviTaa nagebi da zemodanac an fiqali aqvs gadaxuruli,<br />

an Tiva. uqoxod mwyemsuri cxovreba ver gadaivlis, miT ufro Tu ferma<br />

sadRac zemoTaa, cisa da miwis Sesayarze. qoxSi yveliT savse tomrebia, uwin<br />

rom sacaloebs eZaxdnen. sacalo tomaraze didia, ufro uxeSi da ufro tevadic.<br />

CanaxSi fqvilia, da yoveldRe Tu ara, or-sam dReSi erTxel mainc, Rumel-<br />

Si an sulac cecxlispira did lodze mwyemsebisaTvis puri da xmiadi cxveba.<br />

iqve xaxvisa da nivris gala (anu asxmula) hkidia. CawiTlebuli wiwakac aqvea.<br />

qoxis garSemo Tvlemen qofakebi da sakmarisia fermis iqiT vinme ucxom Caiaros<br />

an cxeniT an qveiTad, rom qofakebi isariviT mowydebian adgils da qvemoT gaen-<br />

Tebian, vidre mwyemsebis stvena da tuqsva ar miswvdebaT, ras gagiJdiT, Cven dagvacadeT,<br />

Cven ufro viciT, vin mteria da vin moyvareo.<br />

*<br />

dilaadrian cxvari bakidan gamohyavT da saZovarze mierekebian. es is<br />

cxvaria, wina dRes rom Camowveles da gaparses kidec. saZovarze cxvars erTi<br />

mwyemsi mihyveba. is adgas Tavze mTel faras, is aRviZebs da amxnevebs qofakebs.<br />

man unda miapyros yuri Rameul Cqams, yovel gafaCunebas, cxvris SeSfoTebas,<br />

raTa droulad mixvdes, saidan elis faras safrTxe.<br />

mere ki — isev baki da isev Sroma dilidan daRamebamde.<br />

fermaSi mTeli dRe ise gadis, kaci gverdze gasaxedad ver moiclis. jer<br />

dilaadrianad ciskris varskvlavi isev caze rom iqneba, cxvari balaxze unda<br />

gaistumron. nawili cxvrisa bakSi unda daarCinon da, rogorc ki kargad ina-<br />

Tebs Tu parsvis dro damdgara, parsvas Seudgebian mwyemsebi, gakoWaven cxvars<br />

da duqardiT misdgebian, raTa TeTri, fafuki qaTibi gaxadon da Zvirfasi matyli<br />

calke daaxvavon.<br />

mere ki yvelis amoyvana... yvelis amoyvanas didi ostatoba sWirdeba. yveli<br />

gemrielic unda iyos, zomierad yuaTianic da lamazic. nu gagikvirdebaT, silamaze<br />

yvelafers sWirdeba, aba warmoidgineT, sad iklo-baklod moWyletili yveli<br />

da sad koxtad gamoyvanili kveri, Soridan rom TeTr gogras mogvagonebs<br />

da naoWebic ise Caudis, TiTqos sagangebod dauTvlio. ra Tqma unda, ufro didi<br />

ostatoba cnobil gudis yvels sWirdeba, romelsac sagangebod CayviTlebuli<br />

(erbos nakvalevi) feri da aseve sagangebo gemoc unda hqonoda.<br />

gudis yveli saTuTi amosayvania. misi amomyvani yovel wvrilmanSi kargad<br />

unda erkveodes, yvelafers mama-papurad akeTebdes.<br />

haiharad gudis yvels ver amoiyvan...<br />

gana marto gudis yveli? da kidev ramdeni rame alamazebda cxovrebas?<br />

ra Tqma unda, gudis yveli da bevri ram sxvac yoveldRiuri yofis<br />

wvrilmanebia, magram am wvrilmanebSic xom Cans Zveli kultura?<br />

namdvil kulturebs mudam TavisTavadi, TviTmyofadi xalxebi qmnidnen.<br />

nu gagikvirdebaT, Tu getyviT, rom iseTi ubralo ramec, rogoricaa gudis<br />

yvelis amoyvana, xalxis kulturis marTlac mcire, magram arcTu umniSvnelo<br />

nawilia.<br />

yoveli `wvrilmani~— erT did, saerTo kulturas qmnis...<br />

magram davbrundeT fermaSi.<br />

ai, yveli ukve amoiyvanes da iqve, binaSi, sagangebod gamzadebul xis Taroze<br />

gaamwkrives. marili moayares da albaT male SeSreba kidec... mere Caawyoben<br />

gudebSi an sacaloebSi. mere baridan amovlen cxenebi. yveli xurjinebSi gadainacvlebs.<br />

gadahkideben am mZime xurjins cxenebs da bilikze daeSvebian.<br />

Tixis patara qocoebi savsea kaltiT.<br />

kalti raRaa?<br />

rZes rom safuars miscemen da xaWosmagvari masa Sratisagan calke gamoiyofa,<br />

ai is aris sayveled gamosadegi. magram arc Srati gadaiRvreba. Srats sagangebod<br />

aduReben da axla isic moigdebs xaWosmagvar arcTu Zalze yuaTian,<br />

magram sasiamovno naRebs, romelsac gaaciveben da miirTmeven. erboSi moxraku-<br />

42


li kalti ufro gemrielia. Tu erbo ara gaqvs, uamisodac gaxval iolas...~ `yveli,<br />

puri da keTili guli~ xaWozec iTqmis da kaltzec.<br />

movwveleT cxvari.<br />

amoviyvaneT yveli.<br />

gadavarCieT matyli.<br />

movaduReT kalti.<br />

da amasobaSi daRamda kidec. Soridan ZaRlebis xmauri ismis. fara brundeba<br />

binaSi. mwyemsebi xel-pirs ibanen da savaxSmod emzadebian. marTlac rogori<br />

amindi iqneba amaRam? vaJa fSavela aseT dros ityoda: `daRamda, wvrilni<br />

varskvlavni, ayvavdnen, dasxdnen cazeda, mTvare ki jer arsada sCans, ar dagvna-<br />

Tois Tavzeda, jer Tu ar gauRviZia, isev Tu sZinavs mklavzeda, jer gamarjoba<br />

ar uTqvams Semomjdars goris fxazeda~.<br />

xo, mTvare jer ar sCans.<br />

jer marTla ar uTqvams gamarjoba, goris fxaze Semomjdars.<br />

magram es varskvlavebi zogjer gvatyueben.<br />

uecrad, rogorc mTaSi icis, erTbaSad wamova Savi Rrublebi da daiwyeba<br />

wvima. Weqa-quxili azanazrebs mTebs, elva xan erT xeobas gaanaTebs, xan meores<br />

gadaswvdeba. TiTqos qveyana iqceva da bakSi miyuJuli cxvris farac SiSiT<br />

TrTis. am dros erTmac rom Tavi daaReros da sibneles Seerios, mTeli fara,<br />

rogorc cxvars sCvevia, daufiqreblad mihyveba, Tundac is erTi ufskrulisaken<br />

gadaiCexos.<br />

mwyemsi am dros frTxilad aris. nabadi mousxams, kombali uWiravs (kombali<br />

mwyemsis ganuyreli iaraRia, xis grZeli, magari joxi, romelsac qvemoT kau-<br />

Wi aqvs, raTa cxvars ostaturad gamosdo fexebSi da roca gsurs, maSin daiWiro).<br />

garSemo uvlis faras. fxizloben ZaRlebic. mere gruxuni ufro da ufro<br />

Sors midis, TiTqos caze etlma gadaiara da axla ukve Tvals miefarao. mere<br />

ciskidurze erTi patara varskvlavi gamoCndeba, rac imas gvauwyebs, rom ca ukve<br />

`aWrelda~, Weqa-quxilma gadaiara da wvimac Tan mihyva.<br />

mere, sadRac, qvemoT, bnel xeobaSi, mgeli aymuvldeba.<br />

ZaRlebi yefiT gaenTebian.<br />

mwyemsebi dasWyivian ZaRlebs da aqezeben, aba Tqven iciTo.<br />

mglis xmac miwydeba da kvlav siCume Camowveba.<br />

dResac yvelaferi keTilad dasrulda...<br />

fermaSi cecxli Canavlda.<br />

nabdebze miwolili mwyemsebi axla CurCuliT-Ra laparakoben, TiTqos<br />

eSiniaT Ziri aravis daufrTxono. garSemo ki mxolod mTebia da Zexorcielis<br />

Cqamic ar ismis.<br />

raze laparakoben mwyemsebi?<br />

TavianT col-Svils igoneben. sakuTari saxli da ojaxi enatrebaT.<br />

da vidre mTaSi, fermaSi varT, am sigrileSi verc vgrZnobT, qvemoT rom<br />

kvlav zafxulia da cxela.<br />

aq ki marTla grila.<br />

RamiT civa kidec.<br />

Rame Znelad gaivlis ise, cota mainc rom ar wamowinwklos. maSin fermaSi<br />

Suacecxli inTeba. viRac mwyemsi fandurs aCxakunebs. viRac basri xanjliT<br />

xorcs kepavs. viRac coms zelavs. cecxlze didi gamuruli qvabi dgas da wyali<br />

TuxTuxebs, xinklisaTvis emzadebian.<br />

xinklis keTeba mTaSi zeimia. es imas niSnavs, rom uCveulo dRea, gansakuTrebuli.<br />

Cvenc am uCveulo dRes davemSvidoboT mwyemsebs.<br />

erTi-ori dRiT avediT mTaSi da barSi ki TiTqos ukve raRac Secvlila.<br />

aqa-iq ukve moCanan sicxisagan mimWknari foTlebi. gaxunebulan zafxulis xasxasa<br />

ferebi. CayviTlebula xili. orRobeebis piras mayvlebi muqlurjad gadaferilan.<br />

gogo-biWebi kalaTebs mwife mayvliT avseben. Tu tyispirebs gavuyvebiT,<br />

ukve Sindic Semwifebula. tyis pantebsac SehparviaT yviTeli feri da aqa-iq Zir-<br />

43


sac CamouyriaT nayofi. amas ukve Soridanve vigrZnobT, roca jer panta arc ki<br />

gvipovia, magram raRac damaTrobeli surneleba mainc SemogvefeTa. yviTlad da<br />

wiTlad moCanan tyemlebic, leRvebi zed orRobeebze gadmoxrilan da marTlac<br />

gudebiviT gadmoukidiaT guda-nayofi. da mainc, jer Semodgoma isev Sors aris.<br />

Semodgomis namdvili dasturi jer ar gvinaxavs.<br />

modiT, gadavcdeT orRobes da ufro iqiT, gadaRma venaxebisaken gadavixedoT,<br />

sadac vazebi erTmaneTs miuyvebian. jer kargad movusminoT: aqa-iq adamian-<br />

Ta xmebic ismis. erTi venaxidan meoreSi elaparakebian erTmaneTs kacebi. mere<br />

qalis xmac gamoereva. uceb balRebic gadaikiskiseben. raRac molodinis grZnoba<br />

gamefebula irgvliv. da es molodini igrZnoba adamianTa xmebSic, im balRebis<br />

gacinebaSic, zafxulis miwurulis gaxunebul ferebSic.<br />

da ai, erTbaSad SemogvefeTeba is, rac yvelaze ufro utyuari dasturia<br />

Semodgomis mobrZanebisa.<br />

yurZnis mtevani!<br />

yurZeni TvalSi Sesula...<br />

ras niSnavs `TvalSi Sesvla~? aqa-iq mtevnebs ukve yviTeli feri SeparviaT.<br />

zogan TiTo marcvali gamorCeula, zogan mTeli kufxali. cadia, jer kidev<br />

adrea, jer ar Camtkbara, ar CaSaqrebula mtevani, magram `TvalSi Sesvla~ ki<br />

marTla dawyebula. mivideT axlos da xeli SevaxoT am pirvel mtevans, rTvelobis<br />

pirvel macnes; miveferoT, masSi miwis madlia da mzis gulis siTbo. am<br />

mtevanze fiqrSi gavida mTeli naxevari weliwadi...<br />

magram aq SevCerdeT. rTveli jer ar mosula da, cxadia, jer arc Semodgoma<br />

damdgara. rTvelis ambavze maSin getyviT, roca Semodgoma marTla dadgeba,<br />

roca gafrindebian mercxlebi, roca...<br />

magram iqneb ukve gafrindnen mercxlebi?<br />

iqneb ise wavidnen, Cven verc ki SevamCnieT?<br />

iqneb raRacaze gavanawyeneT da daumSvidobeblad dagvtoves?<br />

an iqneb Cven viyaviT ise gulgrilni, rom verc ki gavigeT, rodis Semoufrines<br />

ukanasknelad Tavis budes, mTel Cvens ezo-kars, SeuerTdnen TavisianTa<br />

gunds da gaswies, mercxlebi xom Zalze adre gvtoveben?<br />

da Tu marTla wavidnen, aq, venaxSi, soflidan moSorebuli amas ver gavigebT.<br />

mercxali soflis Svilia, Cveni kar-midamos mdgmuri da uimaTobas maSin<br />

mivxvdebiT, Tu bude carieli dagvxvdeba...<br />

venaxSi rCeba Semodgomis winamorbedi siCume. es is droa, roca yvelaferi<br />

molodins Seupyria. molodinis dReebi hqonda gazafxulis pirsac da zafxulis<br />

pirsac. ver ityvi, amgvari dReebi kalendarulad Tvis romel dReebs em-<br />

Txveva. isini Tavad unda moixelTo da ganicado, Tavad unda Sexvde sadme, an<br />

mTaSi an barSi, an venaxSi an baRSi, an sulac sakuTari saxlis aivanze, roca<br />

Sens winaSe zafxulis Ramis saocari siCume iqneba, roca aqa-iq, bostnispiras<br />

gaielveben cicinaTelebi, varskvlavebi ki ise mkrTalad iqnebian gabneulni,<br />

TiTqos nislSi CaZirulano.<br />

oo, albaT amgvar RameSi Caiqrola im `kudianma varskvlavma~, ase rom SeaSfoTa<br />

luarsabi da darejani, romelTac es ambavi TavianTi rZlisagan, elisabedisagan<br />

Seityves. amgvar RameSi warmoadgines Seqspiris mdabiorebma mdidarTa<br />

Sesaqcevad TavianTi SeTxzuli piesa ubeduri piramusis da Tisbes siyvarulze,<br />

`zafxulis Ramis sizmarma~ ki mTvaris SuqiT gaabrwyina lizandris da helenis<br />

vnebani da eWvi ar aris, amgvar Rames moxda is sabediswero Sexvedrac kapuletebis<br />

saxlis aivanTan, roca romeom pirvelad gaumxila julietas Tavisi jer<br />

argagonili siyvarulis saidumlo. an iqneb sulac amgvar RameSi daibada mocartis<br />

cnobili `Ramis serenada~... xo, iq zafxulis Ramis idumaleba da nazi<br />

ferebia da musikac iseTi gamWvirvale, rom ar dairRves jadosnuri siCume Ramisa.<br />

iqneb siCumec iseve aucilebelia, rogorc cxovrebis mdinareebis xmauri?<br />

guSin venaxSic amgvari siCume idga. TiTqos raRac sitkbo iRvreboda<br />

sulSi. es sitkbo mzedakruli mtevnebidan, tikebiviT daberili leRvebidan, wengoSemWknari<br />

kaklebidan da cisferi RoRnoSoebidan modioda.<br />

44


aba yuri kargad miapyariT... Semodgoma Semxmari foTlebis faCi-fuCiT Cumad<br />

gviaxlovdeba.<br />

...Cqara gavswioT soflisaken, mercxelbma ar gagvaswron. zafxulis mRelvarebaSi<br />

garTulebma verc ki SevniSneT, rogor dagvcildnen bolo xans, ra<br />

xSirad ikribebodnen, TiTqos raRacaze bWobdnen, raRacis samzadisSi iyvnen. ra-<br />

Ra raRacis, es Soreuli, Tbili qveynebisaken Zneli da saxifaTo mogzaurobis<br />

samzadisi iyo. Cven verc ki SevniSneT, rogor Sekres jgufi mama mercxlebma da<br />

wasasvlelad ganemzadnen, maT ki deda mercxlebi mihyvnen.<br />

wavlen, gadaivlian cxra mTas da cxra mdinares, rogorc zRaprebSi ityvian<br />

xolme. gzad ras da viRas ar Seeyrebian. bevri verc miaRwevs aRTqmul<br />

qveynamde da, cxadia, verc ukan dagvibrundeba.<br />

viCqaroT da davemSvidoboT! ukanasknelad SevavloT Tvali, ra naRvlianad<br />

Semoufrenen SeCveul kar-midamos, SeCveul saxl-kars.<br />

mindvrebi ukve moTavda da orRobeebi daiwyo. ai, Cveni ubani, ai, Cveni saxli,<br />

ai, xis aivani da mercxlis bude...<br />

wasulan! gafrenilan!<br />

carielia bude!<br />

neta ra gaifiqres, roca emSvidobebodnen?<br />

iqneb damSvidobeba sulac ar iyo da arc araferi ufiqriaT. daunaneblad<br />

datoves aqauroba da wavidnen, raki bunebis idumalma enam, ise, rom Tavadac ar<br />

icodnen, ra xdeboda, ase ukarnaxaT?<br />

magram Cven adamianebi varT da yvela suldgmulSi adamianur suls ve-<br />

ZebT.<br />

Cven gvinda, rom mercxlebsac wasvla daenanoT da sevdiT daemSvidobon<br />

saxl-kars, sadac erTi lamazi gazafxuli da zafxuli gaatares.<br />

Cven es ufro unda gvjerodes…<br />

uamisod verc isini iqnebian mercxlebi da verc Cven viqnebiT adamianebi.<br />

idiliuria zafxulis damdegis mwvane da lurjyviTeli ferebi, zafxul-<br />

Si gaismoda `guTnuric~ da `Tibluric~. idiliuri iyo zafxulis Rameebic, Tavisi<br />

`urmuliT~ da `lxiniT~. idiliuri da mxiaruli iyo TviT gvalvaSi gamar-<br />

Tuli `gonjaobac~... magram nu gegonebaT, rom garSemo yvelaferi simReriT da<br />

mxiarulebiT xdeboda. zafxuli, pirvel yoflisa, garjaa da, rogorc giTxariT,<br />

amitom hqvia Semodgomis mosavals `Wirnaxuli~. xnulSi mudam iRvreboda guTnisdedis<br />

ofli. ofls Rvridnen momkelebic da mTibavebic. glexkacs marTlac<br />

`yovlis mxridan~ sdarajobs safrTxe mZime, momqancveli Sromis wyalSi Cayrisa.<br />

`Tu wuTisofels erTis wuTiT Tvali mouxuWe, ise gagTelavs, rogorc didoeli<br />

leki nabadsao~, — es oTaraanT qvrivis Segonebaa da mTlianad miesadageba<br />

glexkacisa da bunebis Widilsac. aq Tvalis moxuWva ar SeiZleba. gamarglul<br />

yanaSi Tu meore dResac ar Seiare, isev wamoyofs Tavs balaxi da jejils gadaefareba.<br />

Tu wyali droze ar miuSvi, gvalva daxrukavs yvelafers. gaToxnilze<br />

kvlav aiSleba Salafa da simindebs daCagravs. xolo venaxi... bevrma scada eangariSa,<br />

magram zustad veravin mixvda, ramdenjer unda moeferos, gafurCnos, moaSoros<br />

namkvrevi (anu foTolTa gverdiT wamozrdili norCi ylortebi), ramdenjer<br />

gauxsnas `cis TaRi~ (anu grZlad wamozrdili Rerebi gadaWras, raTa mzem<br />

kargad daxedos mtevnebs). soflel kacs ar unda eSinodes arc wvimisa da qarisa,<br />

arc Weqa-quxilisa, arc mzis dakvrisa. is mzad unda iyos yvelafrisaTvis da<br />

yvelafris winaaRmdeg hqondes nacadi Tavdacvis iaraRi, saukuneobiT gamocdili<br />

da nawrTobi. da raki yoveli wigni, unda Tu ar unda avtors, mainc Segonebis<br />

mizniT iwereba, mec minda mcire Segoneba SemogkadroT: roca xelSi puris<br />

naWers aiRebT, Tu Zirs dagivardebaT, rogorc geneboT, nu emTxveviT, Tqven xom<br />

sxva saukunis Svilebi, meoce saukunis Svilebi brZandebiT, magram gaxsovdeT,<br />

rom im erTi puris naWris Seqmnaze, (diax, Seqmnaze) mravali adamianis mZime<br />

Sroma daixarja. roca xelSi mtevans aiRebT, isic gaixseneT, rom im erTi mtevnisaTvis<br />

glexkaci asjer mainc mivida vazTan, gasxla, gadaakava, aaxvia, morwya,<br />

Sewamla, mokrifa, da bolos Tqven mogarTvaT. da, rac mTavaria, Tu vinmem Wiqa<br />

Rvino gamogiwodaT da dabejiTebiT giTxraT, samSoblos sadRegrZelo amTaviT-<br />

45


ve unda iswavloTo, ai, maSin ki namdvilad ar dagaviwydeT, rom samSoblo pirvel<br />

yovlisa Sromaa.<br />

mSromeli qali iyo oTaraanT qvrivi da amiT jabnida sxva glexebs. mTeli<br />

Tavisi dRe da moswreba Sromobda moxuci guTnisdeda da xalxs apurebda.<br />

mSromeli qali iyo Tinia da misi mamiTadic gamrje biWebisagan Seikriba.<br />

mSromeli kacia is ilia papac, yvelaze adre rom daadga venaxis gzas, ise adre,<br />

rom sofeli jer gazafxulis mosvlas arc ki eloda. dadgeba Semodgoma da am<br />

ilia papas, rogorc giTxariT, isev SevxvdebiT, SevxvdebiT rTvelSi, roca sofeli<br />

Wirnaxulis mowevas daiwyebs.<br />

amgvar SromaSi, Zalze mZime SromaSi gadioda CvenSi zafxuli.<br />

mZimea Sroma dResac.<br />

verc manqana, verc sxva ram ver cvlis ubralo ambavs: adamiani Tavad unda<br />

mivides jejilTan, xeli alersiT gadausvas da garSemo balax-bulaxi Semoacalos.<br />

egreve adamiani Tavad unda eaxlos vazs da gumaniT mixvdes, ra stkiva<br />

da ra uWirs.<br />

am saqmeSi manqana uZluria.<br />

amitom, grialeben Tu ar grialeben Cvens venaxebsa da yanebSi, baRebsa Tu<br />

bostnebSi manqanebi, sofeli mainc sofelia da sofluri Sroma — mZime Sroma.<br />

grZeli da mosawyeni Segoneba xom ar gamogvivida?<br />

magram sxva romeli Segonebaa saxaliso da gasarTobi?<br />

*<br />

agvisto iwureba. Semodis bebo da gagvaxsenebs, rom xval fericvaloba<br />

dRea. bebos sityvas didi Zala aqvs da yvelani xvalisaTvis vemzadebiT.<br />

xalxur yofaSi fericvaloba dRe mosavals ukavSirdeba. amieridan buneba<br />

fers icvlis, zafxuli gzas uTmobs Semodgomas. am dRes xdeba yurZnis, xilisa<br />

da xorblis kurTxeva. fericvaloba dRemde venaxSi yurZens aravin mowyvetda.<br />

am dRidan ki SeiZleboda vazebTan misvla da TiToorola mtevnis xilad gamor-<br />

Ceva.<br />

bebos TqmiT, feriscvaleba dRec qristes ambavs ukavSirdeba. am dRes moxda<br />

fericvaloba. pirvelad am dRes gamoecxada qriste Tavis mowafeebs RvTaebrivi<br />

saxiT. dResaswauli ki dResaswaulia, miT ufro Tu igi xalxSi qristes<br />

saswaulamdec arsebobda da, xalxis rwmeniT swored mosavlis, bunebis feriscvalobas<br />

ukavSirdeboda.<br />

xval kvlav gavswioT venaxisaken. movZebnoT is ferSecvlili mtevani,<br />

rTvlis macne, da sevdiT vifiqroT zafxulTan ganSorebaze.<br />

sevdiT ratomao?<br />

imitom, rom, rogorc giTxariT, dro ar Cerdeba, dro mudam win miiswrafvis.<br />

es zafxuli aRarasodes ganmeordeba, am zafxuls, TqvenTan erTad rom gavatareT,<br />

veRarasodes SevxvdebiT.<br />

da raki giTxariT, rom Tavisi wriuli moZraobis gzaze Cveni mze yovel<br />

Tves ama Tu im TanavarskvlavedSi imyofeba, am zafxuls, ivnisSi, ivlisSi da agvistoSi,<br />

Cven rom TqvenTan erTad gavatareT, mzem sami Tanavarskvlavedi gaiara:<br />

`kirCxibi~<br />

`lomi~<br />

`qalwuli~.<br />

`ivnisi~ romaelTa RvTaeba `iunonasTan~, nayofierebis qalRmerTTanaa dakavSirebuli,<br />

Zvelad `marialisa~ erqva, xalxurad — `ivanobisTve (TibaTve)~,<br />

`ivlisi~ romaeli imperatoris iulius keisris pativsacemad daerqva am Tves,<br />

Zvelad `Tibisa~ erqva, xalxurad — `kvirikobisTve (mkaTaTve)~; `agvisto~ romaeli<br />

imperatoris saxels — avgustusis saxels ukavSirdeba, Zveleburad —<br />

`qvelTobisaa~, xalxurad — `mariamobisTve~.<br />

Semodgomis damdegs Cveni mze `sasworis~ TanavarskvlavedSi Seva.<br />

bunebam feri icvala. dadga dro, roca gaielvebs idumali meufeba raRac<br />

axlisa... yvelaferi <strong>weliwadis</strong> mesame drois, Semodgomis molodins Seupyria.<br />

46


aRac unda Seicvalos, `raRac~ moxdes. Tavi davajeroT, rom Cven jer kargad<br />

arc viciT, ra moxdeba, rogori iqneba dro, romelic zafxuls Secvlis, rogori<br />

ferebiT moirTveba zafxulis mzisgan gaxunebuli erTiani feri, ras mogvitans<br />

axals dro, romlisac jer mxolod saxeli viciT.<br />

es saxelia `Semodgoma~.<br />

da vidre marTla Semodgoma dadgebodes, agvistos am miwurvils, roca<br />

yurZens jer mxolod ecvala feri da mercxlebic jer mxolod axla gafrindnen,<br />

minda gavixseno didi amerikeli mwerali uiliam folkneri. folknerma dawera<br />

erTi kargi wigni (sxva mraval karg wignTa Soris), romelsac `agvistos na-<br />

Teli~ hqvia. da roca mwerals hkiTxes, rogor daibada wignis saTaurio, kacma,<br />

romelic didi mwerali iyo da bunebis didi Svilic, romelsac uyvarda tye,<br />

mindori, cxenebi, nadiroba, yvelaferi, rasac mSobliuri buneba hqvia, gaixsena:<br />

erTxel, agvistos miwurvils, RamiT, me da Cemi meuRle aivanze visxediT da<br />

uceb meuRlem Tqva — namdvili agvistos naTeliao... ras niSnavs agvistos naTeli?<br />

dainteresda mwerali... raRac idumals, Seucnobs, dros, romelic arc erT<br />

dros ar ekuTvnis, romelsac arc feri aZevs da arc saxeli aqvs.<br />

mere Tavis erT CanawerSi Tu interviuSi mwerali ambobs:<br />

Sua agvistoSi, samisisipoze, erT-or dRes agrildeba xolme. uecrad Semodgomas<br />

gigrZnobs tani da irgvliv Suqi ise ucnaurad brwyinavs da krTis,<br />

TiTqos dRevandeli ki araa, droTa wiaRidan modiso. am SuqSi Zveli saberZne-<br />

Tis im olimpidan gadmosuli favnebi, satirebi, RmerTebi budoben... es SeiZleba<br />

lina groufs ukavSirdebodes, radgan am qals mosdgams raRac warmarTuli —<br />

cisqveSeTSi arsebuls Soris yvelaze didi siame — bavSvis yolis survili. ai<br />

yvelaferi, rasac es dasaxeleba aRniSnavs — ubralod Suqis aTinaTia, Suqisa,<br />

romelic Cvensaze ufro xanieria.<br />

favnebi da satirebi!<br />

Zveli berZnuli dResaswaulebis ganuyreli gmirebi...<br />

magram jer dResaswauli ara gvaqvs... jer mxolod agvistoa. dResaswaulebi<br />

Semodgomaze daiwyeba, roca mosavali dabinavdeba da adamianebi erTmane-<br />

TisaTvisac moiclian da samxiarulodac. jer mxolod am `agvistos naTels~<br />

davjerdeT, romelic raRac idumals gvpirdeba...<br />

`agvistos naTeli~ drois is mcire gaelvebaa, romelic ar ekuTvnis arc<br />

Semodgomas, arc zafxuls. masSi aris raRac waruvali da maradiuli. amgvari<br />

maradiuli dro, albaT, <strong>weliwadis</strong> yoveli drois mijnazea da albaT bednieria<br />

is, visac misi gaelveba ar gamoepareba. albaT, amgvari drois gaelveba iyo is<br />

patara tyis Citic, romelic SiSvel totze ijda da idumali vnebiT eloda gazafxuls.<br />

axla, `agvistos naTelis~ meufebisas, zafxulis didi mxiarulebis<br />

Semdeg, wamiT SekrTa, TviTonac jer ar icis ratom, yvelas gaSorda, martod Camojda<br />

totze da gairinda.<br />

Semodgoma...<br />

jer mxolod saxeli viciT misi.<br />

Semodgoma<br />

Semodgoma rTvliT iwyeba, glexi kacisaTvis iwyeba rTveliT. TqvenTvis<br />

ki Semodgomis macne pirveli seqtemberia, swavlis dawyebis dRe, sazeimo. ra xania<br />

am dRisaTvis mzad iyaviT. wignebic SeiZineT, CanTac. vinc TqvenSi ufro bejiTia,<br />

visac swavla marTla uyvars da skolisaken wasvlac ar ezareba, is xSirad<br />

midioda im wignebTan, Caalagebda CanTaSi da isev amoalagebda, gulSi ki im<br />

dilaze ocnebobda, rodis gaudgeboda skolis gzas, rodis Sexvdeboda amdeni<br />

xnis ganSorebis Semdeg, tol-megobrebs da maswavleblebs.<br />

swavlis dawyeba vizeimeT da axla droa, rTvelzedac vifiqroT.<br />

rodis iwyeba rTveli?<br />

ilia papa tyeSi midis... is ilia papaa, gazafxulze, yvelaze adrianad rom<br />

daadga venaxis gzas, gasxvla unda daviwyoo da sofeli misZaxoda — ilia papav,<br />

ra dros sxvlaa, jer isev Tovli devs, yinvam ar mouWiros gasxlul vazs,<br />

47


ar gagifuWos, ra geCqarebao... is pasuxs ki ar iZleoda, TavisTvis gulSi fiqrobda<br />

— Cemi saqmisa me vicio, Tqven muSaoba gezarebaT, zamTris netar-yuCoba<br />

da Zil-RviZiloba gagitkbaT da ar ki iciT, rom venaxi ra xania gelodebaTo...<br />

venaxs guSinac daxeda, guSinwinac da imis winac. yurZeni TvalSi Sesula,<br />

mosavals cudi piri ar uCans da rTvelic karzea momdgari. papa axla tyeSi midis,<br />

savenaxe godrebis dasawnavad, rac imas niSnavs, rom Semodgoma marTla<br />

damdgara.<br />

godori rTvelSi sWirdeba. yurZens rom mokrefen da kalaTebs gaavseben,<br />

venaxis TavSi gaitanen. iq ki, godrebis mTeli jari Camwkrivebula. yurZeni am<br />

godrebSi iyreba da, roca yvela godori gaivseba, an imdeni, erTi uremi rom daitevs,<br />

marnis gzas gauyeneben. ase iyo winaT, Cveni bavSvobis rTvelSi. maSin<br />

godrebisa da kalaTebis dro iyo. kalaTebsac ilia papebi wnavdnen da godrebsac.<br />

avidoda papa tyeSi, Tan patara walds da sasxlav makratels waiRebda. jer<br />

kargad daisvenebda, suls moiTqvamda da saqmes Seudgeboda. moimaragebda blomad<br />

wvril wnelebs. yalibs gaakeTebda (ra siganisac godori unda yofiliyo);<br />

Sindis an Txilis msxvil wnelebs Zirebs wauTlida da im yalibze CaurWobda.<br />

es `manebi~ iyo godrisa. mere daiwyeboda dawvna, kargad amoyvanili truSuli<br />

RobesaviT iwvneboda, mijriT, Tanabrad da lamazad (esec mTavari piroba iyo,<br />

— godris silamaze). `Robe~ nel-nela amodioda da bolos, kacs rom saqamremde<br />

moswvdeboda, Tavic unda gadawvnoda. amoyvanil kedlebSi, manebs Soris, papa<br />

axal, Ronier wnelebs CaurWobda da godris meore kedlisaken gadaxrida, raTa<br />

axla iq Caemagrebina da zed, SigadaSig, wvrili wnelebic Caewna. ase gadagrexili<br />

da Cawnuli Tavi godrisa ixureboda da amiT TiTqos saqmec Tavdeboda... magram<br />

jer erTi imis Tqma ver movaswariT, rom es Tavi ki ar aris godrisa, Ziria.<br />

papa daswvdeba godors, moaryevs. miwaSi CarWobil manebs zemoT amoswevs da roca<br />

godors TavdaRma Caabrunebs, is Tavi godris Zirad iqceva, Tan ise mtkice<br />

Zirad, erTi marcvali yurZenic rom ar gauva. godors gverdebTanac TiTo adli<br />

Rrmuli darCenia, xelis SesaSveleblad, roca janiani biWi aswevs da mxarze<br />

xvneSiT gaigdebs, orma sxvam Ronieri xelic unda SeaSvelos. aswevso? riTi aswevs?<br />

nu geSiniaT, ilia papa amazec axlave izrunebs. jer im wvetebs waaWris<br />

godors, miwaSi riTac iyo CarWobili, mere axal wnelebs aiRebs da boZebs Soris<br />

karga magrad Caiyvans, raTa gadagrixos da is Tavdapirveli wnelebic, ri-<br />

Tac godris amowvna daiwyo, kidev erTxel Caamagros. bolos ki godris cal<br />

mxares (vigulisxmoT rom ukana mxares) or magar dawnul yurs Seabams, an erT<br />

saxelurs, magram yurze ufro magars, raTa im janian biWs, visac es saqme endoba<br />

— aweva godrisa, cota mainc gauadvildes.<br />

gauadvildeso, arc es gviTqvams haiharad. godori patara ar aris. as kiloianze<br />

naklebi godori godrad ar iTqmis, zogSi ki asoci da cota meti yur-<br />

Zenic Cadis. Tu asianze pataraa da Tanac gacilebiT patara, godris sapatio saxels<br />

kargavs da rogorc pataras SeSvenis, cota alersiT, albaT cota Rimili-<br />

Tac, godrulas dauZaxeben. es godrulac saWiroa, simindis texaSi, mzesumziris<br />

venaxebidan amosatanad, xilisa, lobiosa Tu kaklisaTvis.<br />

kidev rasa wnavs papa? jinura kalaTas, didsa da tevads, lastebs, xaxals,<br />

cxrils, cxavs, WaWis gasawur kalaTas...<br />

namjisas? namjis saqme qalebma ician, imaT xels ufro gamouva grZeli,<br />

mrgali Tu kidobnuri kalaTa... kargad daalboben namjas da ise daiwyeben<br />

wvnas... bolos ki kuwubebsac gaukeTeben, silamazisaTvis, dasamSveneblad... es saqalo<br />

saqmea, Tavisi saqmisa TviTonve ician.<br />

ilia papa godorsa wnavs. mwvanea tye. jer Semodgomis siyviTle arafers<br />

etyoba. siyviTle ki ara, wiTlad Rvivian Sindebi. SeyviTlebula panta, sadRac<br />

aqve, Soriaxlosaa da papam es adgilic iqneb amitom airCia. pantis surneli<br />

aqamde aRwevs. frinvelebs jer isev Jriamuli gaudiT. ager zRmartlic Semsxvilebula,<br />

Tumca mwifobamde jer Sors aris. aqeT rom modioda, xom sul mayvlianebi<br />

gadmoiara papam. mTeli orRobispirebi mayvliT iyo gadalurjebuli. Tu<br />

dRiur daveSvi Sinisaken, balRebs davukref da wavuRebo — gaifiqra. mere, wvna<br />

48


om daiwyo yvelaferi gadaaviwyda — Sindebic, mayvlebic da is surnelebac,<br />

romelic Soriaxlos mdgari pantebidan modioda.<br />

mTavari mainc moaxloebuli rTveli iyo.<br />

papas dawnuli godrebi male dagvWirdeba. godrula da kalaTebi ki<br />

dResvea saWiro. simindis texva gvaqvs, kaklis bertyvac daviwyeT. rTvlamde yvelaferi<br />

unda moviTaoT, raki rTveli erTi dRis saqme ar aris. rTvels mere<br />

aTasi ram mohyveba da Tanac aRarc simindi icdis da kakalic xom sul gadairia,<br />

wengo daskda, broweulis qerqiviT daaRo piri da RamRamobiT, Tu yurs miapyrobT,<br />

rogorc ki sio Camouqrolebs, xan aq Camovardeba dakrolili kakali,<br />

xan iq...<br />

simindic aRar icdis, taroebs Tma sul gauxundaT (Tu gauWaRaravdaT),<br />

fuCeCidan Tavi amoyves da kbilebi dakriWes, simindis satexadac dilaadrianad<br />

mivdivarT da sadRa aRar mivdivarT dilaadrianad. Sroma diliT iwyeba, mzis<br />

amosvlamde, rogorc ki inaTebs. dilis Sromaa baraqianio, — ityvian xolme sofelSi.<br />

mivdivarT urmiT an `taWkiT~. uremSi, cxadia, xarebia Sebmuli. taWkaSi<br />

— cxeni an saxedari, da, raRa Tqma unda, yvelaze mxiaruli mogzauroba mainc<br />

saxedriT gvelis. miCaqCaqebs saxedari da davWyiviT. isic guls ar itexs, fexs<br />

ar anelebs, viTomda ra aris es gza CemTviso, simindebSi jer ar vyofilvaro?<br />

CagiyvanT, mere, vici, Tavs damanebebT da saRamomde Cems nebaze viqnebi, da Tu<br />

Wkuac vixmare (saxedaris Wkua vin Tqva, maSinve gavugebdiT) taroebsac mivwvdebi<br />

da pirs Cavigemrieleb axali, rZiana taroTio.<br />

marTlac, CavidodiT simindebSi (ase veZaxdiT adgils, sadac simindi gve-<br />

Tesa) da saxedarsac gavuSvebdiT. mere iwyeboda texa... TiTo siminds sami-oTxi<br />

taro mainc Tu hqonda, Tanac jiSiani taro, karg mosavlad iTvleboda. vtexdiT<br />

taroebs da Sua simindebSi, xan aq, xan iq, fuCeCisagan gaTavisuflebuls da kbilebdakreWils,<br />

vagrovebdiT. bebos aqac Tavisi saqme hqonda: dauSales, magram<br />

ar daiSala da simindebSi dabali, mindvris lobio daTesa. mokled mogviWra,<br />

axla ar gindaT, zamTarSi mogindebaTo da marTalic gamodga. axla dadis bebo<br />

da lobios krefs. winsafari aukecia da lobios parkebs imaSi iyris. gaavsebs<br />

winsafars da zemoT, simindebis TavSi rom godrula dgas, imaSi Cahyris, mere<br />

isev dabrundeba da krefas ganagrZobs. xval am lobios parkebs mzeze gaSlis.<br />

kargad rom Sexmeba, did joxs aiRebs, gaSlil lobiosTan moikeceba da dascxebs<br />

joxs, TiTqos kalosa lewavs, lobios kalosao. parkebi nel-nela ixsneba<br />

da lobios marcvlebic CairCeva... mere parkebs calke gadaswevs bebo, marcvlebs<br />

calke gamoarCevs. marcvlebs gaaniavebs, gaasufTavebs da isev mzeze gaSlis.<br />

parkebs ki did xaxalSi Cahyris, samfexa skamze Camojdeba, xaxals win daidebs<br />

da saTiTaod arCevs, ra ari marcvlebi ar gahyveso. amazec dascinian, rac Sen<br />

saxre urtyi, raRa darCebodao... darCenila! da dRis bolos bebo siamayiT aCvenebs<br />

yvelas marcvlebiT gavsebul xaxals, romelic parkebisagan gamorCeula.<br />

aki ar darCeboda, es narCeni aTjer mainc gamogaZRobTo — xumrobs bebo da<br />

lobios baraqas im narCevsac umatebs.<br />

es yovelive mere iqneba. dRes ki kvlav simindsa vtexT. win zlazvniT miviwevT.<br />

ukan kacebi mogvyvebian da namgliT Cexen nasimindars. es fuCeCia da sazamTrod,<br />

xar-kameCis sakvebad gamodgeba. muxlis simaRleze darCebian mxolod<br />

uxeSi Reroebi, magram imaTac male daglejen, moagroveben da dawvaven, raTa<br />

mogvianod, zamTris piras aqauroba gadaxnan da gazafxulze isev Tesva gaCaRdes.<br />

taroebi grova-grova yria. Camoivlian da godrulebiT gzisken gazidaven...<br />

saxedari? saxedari sadRaa? da bebosac axla gaaxsenda, rom is wuwki taroebs<br />

miswvda da gabrazebulma papam mindorSi gaagdo. magram saxedari morCilia, vidre<br />

Zebnas dauwyeben da magradac datuqsaven, TviTonve modis Tavdaxrili, darcxvenili<br />

da cota ar iyos SeSinebuli. magram yvelani icinian. saxedris danaxvaze<br />

xom yvela mainc sicilis xasiaTze dgeba da saxedaric mSviddeba. dgas da<br />

elis, rodis Seabamen taWkaSi. Sebma ki jer mainc cota adrea. bebos Tadarigis<br />

ambavi ar iciT? dilas, aqeTobisas, arc didi qvabi daviwynia. cecxli ukve gau-<br />

CaRebia, nedli, jer isev Wyinti simindebi calke gadaurCevia da axla ixarSeba<br />

49


taroebi. yvelani moxarSul siminds elian. dgas surneleba axali tarosi. magram<br />

isev bebo yoCaRobs da ambobs, rom moxarSul simindze ufro gemrieli nakverCxlebze<br />

Semwvaria. maSin gadaqeqaven cecxls, miswi-mosweven did muguzlebs<br />

da nakverCxlebze taroebs miawvaven. mcire xani da daiwyeba tkaca-tkuci, rac<br />

imis mauwyebelia, rom taro ukve ibraweba. ismis SiSini, rac gvaniSnebs, rom taros<br />

axla cota gverdi unda SevucvaloT. ukve Semwvari mxare aqeT gadmovwioT,<br />

Seuwvavi ki cecxls mivumarjvoT, oRond ise, rom kvamlma ar dahkras, ar alan-<br />

Zos, Tavisi gemo ar misces. taro unda saamod dawiTldes, rogorc wiTldeba<br />

broweulis kani gviani Semodgomisas, arc umad darCena SeiZleba, arc dawva...<br />

amgvarad mTavrdeba simindis texva.<br />

darCa misi dacexva, qeCeCis calke gadarCeva, marcvlisa calke...<br />

da raki yvelafers amqveynad mze uyvars, marcvalic mzeze unda gavSaloT,<br />

raTa gamxmari da safqvavad gamzadebuli, didi tomriT wisqvilis gzas gavuyenoT...<br />

magram es mere iqneba, narTvlevs da Cvenc wisqvilSi maSin wavideT. Tanac<br />

amodena siminds erTbaSad verc davcexvavT. taroebisaTvis sasiminde gvaqvs,<br />

ezos boloSi, xis oTx fexze Semdgari, gverdebze amownuli (niavma rom kargad<br />

imoZraos da taroebi ar Caxurdes) da wemodan koxtad, kramitiT an TiviT gadaxuruli.<br />

kramiti ki sjobs, samudamoa, male ar gafuWdeba. sasimindes patara,<br />

viwro kari aqvs datanebuli (isic xisa an lastisa), da iqve xisave kibea midgmuli.<br />

Seyrian taroebs sasimindeSi, kars gamoiketaven, gadarazaven (razac, cxadia,<br />

xisaa) da sazamTrod Seinaxaven.<br />

axla ki marTla mTavrdeba simindis ambavi, magram aqve unda gamogitydeT,<br />

rom wvrilfexobas, anu Tqvenodenebs, simindis texa mainca da mainc dids arafers<br />

eubneboda. ai, sul sxva iyo kaklis bertyva. amas elodnen didis lodiniT<br />

da iqneb rTvelze aranaklebadac. sakuTar kakalze vin ras ityvis, isic rom gaegoT,<br />

sadRac, soflis TavSi kakals bertyaveno, mTeli soflis balRoba iq<br />

daedeboda da iqauri didedac Cxubobda, ra ambavia, geTayvaT, TiTom ro TiTo<br />

kakali moitacos, aRarc ram dagvrCebao.<br />

kaklis mbertyavi ukve mosula, janiani da mosxletili biWia, uSiSic Cans.<br />

amodena kaklis kenweroze asvlas gabeduli biWi sWirdeba. kakals yvela ver dabertyavs.<br />

totebze magrad unda moikido fexi da marjvenac kargad amuSao, rom<br />

gareT gawvdil foTlebSi kaklebi ar migemalos. biWs xelSi `xalxa~ uWiravs.<br />

`xalxa~ grZeli Wokia, tyeSi saguldagulod naZebni da gamoTlili. `xalxa~<br />

grZelic unda iyos da msubuqic, marjved rom moiqnio da male ar dagRalos. es<br />

`xalxa~ am biWis iaraRia. da Tu ojaxs kargi `xalxac~ aqvs, iseve saamayoa, rogorc<br />

kargi culi da bari, kargi guTani, kargi godor-kalaTi. adis biWi kakalze<br />

da rogorc ki pirvel totze fexs moikidebs, xalxa momawodeTo, daiZaxebs.<br />

miawvdian... da daiwyeba bertyva. jer dabliTa totebs Camobertyavs, mere nel-nela<br />

zemoT da zemoT miiwevs. bolos ki sul kenweroze moeqceva da ai, maSin daiwyeba<br />

bebos qoTqoTi. nuRa waxval, Svilo, zemoT, xo xedav, kenwero lerwamiviT<br />

iRuneba, oxradac darCenila, kaklis gulisaTvis gana sasikvdilod memetebio.<br />

nu geSinia, bebo, — arxeinad iZaxis biWi da foTlebSi mimalul kaklebs<br />

xalxas urtyams. cvivian kaklebi da mojarul gogo-biWebs Jriamuli gaudiT.<br />

Tan bebos exmarebian akrefaSi, Tan dros ixelTeben, brtyel qvaze Camosdeben<br />

dakrolil kakals da naWuWs Waxani gaudis. gamoanaTebs nigvzis TeTri lebani<br />

da gogo-biWebi erTmaneTsa staceben. bebo yvelas amSvidebs, oRond Cumad, nu daamtvrevT,<br />

ai, movkrifoT, moTavdes yvelaferi da kaklebiT me TviTon agivsebT<br />

jibeso.<br />

kaklis garSemo foTlebi mofenila. aqa-iq wvrili totebic Camotyda. mere<br />

ra? kakali didia, as welze metisa iqneba. bebos rac Tavi axsovs, es kakalic<br />

ase dgas da amodenaa. mgoni mamamTilis mamam dargoo, ambobs bebo da isev kenweros<br />

Sescqeris. ras iyurebi, bebo, foTlebis meti aRaraferi darCao — CamosZaxis<br />

biWi. SarSanac magre ambobdi, magram Tebervlamde Camodioda kakalio, —<br />

exumreba beboc. Tebervlamde Camodiodao? mere ra? Tundac Camodiodes. nayofi<br />

SerCes kakalsac, venaxsac, xilsac... raRaca unda darCes, yvelafris srulad ga-<br />

50


mokrefa ar SeiZleba. yvelas Tavisi sargo unda davutovoT da, rac mTavaria,<br />

frinvelebs, romelnic aq darCebian da romelTac didi zamTari eliT.<br />

gogo-biWebi agroveben kakals da didi kalaTebiT marnis saCexSi miaqvT.<br />

iq miwaze yrian da kvlav iqiT garbian, saidanac movidnen. raTa foTlebis grovaSi<br />

areuli kaklebi isev eZebon. amasobaSi, cxadia, ukve dabindebula kidec da<br />

daRlili kaklis mbertyavi Tan ofls iwmends, Tan nabdis qudis qveS CamoSlil<br />

qoCors isworebs. dideda Sinisken epatiJeba. gana imitomao — TavpatiJs idebs<br />

biWi, magram yvelam icis, rom am daRlili biWisaTvis alalia kargi vaxSamic da<br />

erTi boTli Zveli Rvinoc. yvelani wasul-wamosulan. marto erTi patara gogocuna<br />

darCenila kaklis ZirSi da wvrili xmiT Wyivis:<br />

`CvenebianT kikolas<br />

dResa aqvs kaklis bertyva,<br />

jari, celqi bavSvebis,<br />

meserad Semoertya~.<br />

Sin ukve cecxli anTia... tablaze (anu dabal xis magidaze, romelsac xisave<br />

samfexa skamebi aqvs Semodgmuli) gauSliaT moxarSuli dedali, SoTebi, niori,<br />

xaxvi. iqve, cecxlTan, saduRarSi lobio qoTqoTebs. dgas Semodgomis suni<br />

da rogorc ki kaklis mbertyavi biWi tablas Semoujdeba, bebos xis langariT<br />

Semoaqvs axlad darCeuli TeTri, qaTqaTa nigozi.<br />

— male rTvelic mova, — ambobs biWi da Wiqas avsebs.<br />

— raRa darCa, — karzea momdgari, — udasturebs maspinZeli.<br />

— age, ilia papa raxania godrebsa wnavs, — icinis patara biWi.<br />

mere erTi-ori sadRegrZelo ismeba. dideda kaklis mbertyavs aZalebs, ai-<br />

Re es nigozi, Seni naamagaria, Senze ufro vis ekuTvniso. biWi balRebs eZaxis,<br />

iqve rom TamaSoben taxtze da nigozs imaT uwvdis. bebo icinis, daanebe, biWo,<br />

Tavi, rac dRes magaT nigozi Wames, amaRam raRa daaZinebTo. balRebi icinian da<br />

yiraze gadadian.<br />

biWi SeTvreba da wamodgeba.<br />

beboc aRar aZalebs, daRlilia, Tanac cota gadahkra da Sin wavideso, sacaa<br />

SuaRamec wamova, balRebsac eZinebaTo.<br />

biWi gadis da mTeli ojaxi miacilebs.<br />

bebo navTis lampiT (maSin navTis lampa iyo) ezos unaTebs, Tan gasZaxis,<br />

arsad ar gadauxvio, pirdapir Sin wadi, rame ar mogewios, me ar dambraldeso.<br />

— ukve acivda, kaco! — ismis sibnelidan biWis xma.<br />

*<br />

`ukve acivda~, — esec imis mauwyebelia, rom Semodgoma marTla movida.<br />

da mainc rodis iwyeba rTveli? raRa Tqma unda, maSin, roca mTeli sofeli,<br />

didian-patarianad, venaxebSi gaikrifeba. es moxdeba seqtembris SuaxanebSi<br />

anu, Zveleburad, enkenisTveSi. mere enkenisTves RvinobisTve mohyveba. am Tvis saxeli<br />

rTvelTan iqneba dakavSirebuli, raki Rvino nayofia rTvelisa. da mainc<br />

rodis iwyeba rTvelio, Tu daiJinebT, Sors gamxedvare mopasuxem iqneb asec<br />

giTxraT, — jer kidev maSin, roca gazafxulze Tovli yvelgan arc ki gamdnara,<br />

roca enZelebic jer mxolod aqa-iq amowverilan da is Cveni ilia papac sasxlaviT<br />

xelSi pirvelad gava venaxSi. isxvleba vazi, `tiris~ vazi da swored am<br />

tirilis dRidan glexkaci venaxidan veRar gamovao... iqneba am pasuxSic iyos didi<br />

WeSmariteba, rakiRa, marTlac, Tu im gazafxulis dRidan mokidebuli, enkenisTvis<br />

Sua ricxvebamde, glexi Tavze ar daadgeba venaxs, Tu dilidan saRamomde<br />

vazebSi ar itrialebs, rTvels arc baraqa eqneba, arc silamaze, ver gaxdeba<br />

zeimi, ver miiRebs imgvar saxes, rogoradac gvaxsovs, rogoradac Caxatula qar-<br />

Tveli kacis cxovrebaSi — msuye ferebiT, jansaRi, mCqefare ritmiT, SemodgomisaTvis<br />

Cveuli Tbili mziT, didi, saWirnaxulo imediT da damSvidobebis sevdiT.<br />

magram aki vTqviT, rom amqveynad yvelas Cven-Cveni rTveli gvaqvs, yvelas rTveli<br />

ise iwyeboda, rogoradac samaradJamod CagvrCenia xsovnaSi.<br />

51


ilia papam ukve dagviwna godrebi da kalaTebi. magram jer kidev sada<br />

xarT? papas erTTavad an waldi eWira xelSi, an dana. Tlida da raRas aRar<br />

Tlida: xis xonCebs, saTaTare kovzebs, niCbebs, culis, Toxis da baris tarebs,<br />

qafqirebs da aravin gaigos, Cumad getyviT — Sibaqebsac, ai, imas, akvnis bal-<br />

Rebs rom sWirdebaT, vidre raRac-raRaceebs iswavlian... da risi gamoTla ar<br />

SeeZlo papas. misi xelidan gamodioda tabaki (puris mosarTmevad), xoni (comis<br />

mosazelad), varcli (esec comis mosazelad da gamomcxvari SoTebis Casawyobad),<br />

gobi (sakalatoze saqmisaTvis), kodi (xorblisa da fqvilis Sesanaxad), jamebi,<br />

CamCa da ra aRar. xis gamoTla advili saqmeao. gvarwmunebs erTi qiziyeli<br />

ostati: `vinc ki guls daudebs, swavla Zalian advilia. mec viswavle da gavake-<br />

Te kidevac. Cveulebriv papa aswavlis patara SviliSvils, radgan gverdze uzis<br />

da imorCilebs sxvadasxva saqmeebisaTvis. isic bavSvia, uyurebs da swavlobs.<br />

didobaSi Tu gasawylda, SeiZleba gaakeTos da gayidos, magram iSviaTia. roca<br />

daberdeba, isic maSin mohkidebs xels papis xelobas. saberikaco saqmea. Sinidan<br />

gareT veRar gadis da erToba, Corknis~.<br />

iqneba Cveni ilia papac daberda?<br />

es rom geTqva, ewyineboda, da karga xanic icocxla.<br />

ra papa iyo...<br />

welSi waxrili. Sublze qaTqaTa qoCriT. daZenZili nabdis qudiT. daZar-<br />

Rvuli xelebiT da gaxunebuli qereWiT... sul sadRac moCqare, najafari, muxlCauxreli.<br />

xo, ilia papam ukve dawna godrebi da kalaTebi.<br />

Cven vicodiT da giTxariT kidec. rogor gamohyavda ostats Tavisi qmnileba.<br />

qmnileba...<br />

ise gaatarebda wnulis gvirists, ise CuqurTmasaviT xlarTavda xazebs,<br />

ise axvevda Sindis wnelebs miwaSi CarWobil manebze, rogorc Tavad vazis rqa<br />

exveva Wigos. wnuls xan axlodan Caacqerdeboda, xan Tvals moWutavda da Soridan<br />

gaxedavda, rogorc Tbili qveynidan dabrunebuli mercxali Tavis budes da<br />

koxtad mownuli godoric mercxlis did budes waagavda.<br />

is dRe ki ukve sazeimoc gaxldaT, roca ilia papa urmiT wavidoda tyeSi<br />

(im adgilze, romlis arsebobac mis garda albaT aravin icoda) da godrebiT<br />

daxunZluli uremi saRamoxans zlazvniT Camoivlida ubanSi. godrebi darbaislurad<br />

idgnen uremze. aqa-iq godrulebic wamowoliliyvnen mxarTeZoze. urmis<br />

Walebze jinura kalaTebi (veeba, Ripiani kalaTebi) ekida, iqve patar-patarebic<br />

konwialobdnen balRebisTvis. balRebsac xom unda eswavlaT krefa, moesurvilebinaT<br />

vazi da rTveli.<br />

moizlaznebodnen kameCebi.<br />

urems win miuZRoda welSi moxrili papa.<br />

mxarze Sindis saxre gaedo da ainunSiac ar agdebda Robeze momdgar gamxiarulebul<br />

xalxs, raki gulSi TviTonac mxiarulobda.<br />

rTveli swored karze iyo momdgari.<br />

fericvaloba ukve gavida. marTlac yvelaferma feri icvala. atmebs ufro<br />

daebrawaT loyebi. saferavi xom jer cisfrad gadaiReba, mere da mere ufro Ca-<br />

Savda. rqawiTels qarvisferi moeZala. glexi kaci venaxidan fexs aRar icvlis.<br />

xan erT vazTan miva, xan meoresTan, xan mezoblis Robes moadgeba da momijnaves<br />

eTaTbireba — marto TviTon xom ar daiwyebs rTvels, rTveli yvelam erTad<br />

unda daiwyos, mezobels arc Zalian unda gauswro da arc Zalian CamorCe. roca<br />

Seni venaxi zeimobs, iqiTac zeimi unda iyos, Torem marto sakuTari zeimi raRa<br />

zeimia. yvela raRac mRelvarebas Seupyria. TiTqos ha da ha, sacaa mesame zars<br />

Camoreken, farda aixdeba da warmodgena daiwyebao.<br />

da TiTqos marTla zari Camohkreso, uceb erTianad, erTxmad dasZaxebs<br />

mTeli sofeli.<br />

rTveli iwyeba!<br />

aba is Rame ar ginda gaaTeno? ara da ar gadis es grZeli Rame, ara da ar<br />

Tendeba. naTesavebi da moyvrebi ukve Camosulan. esec rTvlis wesia, marto erTi<br />

52


ojaxi rTvels ver gaswvdeba, sxvac unda wamogexmaros da mere im sxvas Senc<br />

SeaSvelo xeli. Camosulan! gadmosulan! erTi Jriamuli gaudiT. balRebic CamouyvaniaT.<br />

kalaTebic gadmoutaniaT. yvelani xvalindel dRes elodebian.<br />

papa ukve venaxSia.<br />

guSin Ramesac iq iyo. wina Ramesac. yurZens icavs papa...<br />

manamde ki yurZens `icavdnen~ safrTxobelebi.<br />

ar ginaxavT safrTxobela? arc venaxebSi, arc simindebsa da mzesumzireb-<br />

Si, arc blis xeze? safrTxobelas maSin akeTeben, roca sacaa yurZeni unda damwifdes,<br />

mzesumzira Semovides, an simindma taro gaikeTos. midixar da Soridan<br />

xedav venaxis an yanis Tavze wamomdgar raRac molandebas... kacia? ar aris kaci...<br />

Tojinaa? kacsa hgavs da kacze didic aris. diax, Tojinaa.<br />

msgavsad gonjasi, gvalvis dros rom Seqmna xalxis Teatralurma fantaziam,<br />

safrTxobelac gadajvaredinebuli joxebisagan gakeTda... mere Caacves Sarvali,<br />

xalaTi, daaxures qudi, gaukeTes ulvaSebi, xelSic joxi daaWerines da<br />

venaxis SuaSi, maRal sarze miamagres, viTomda sulel frinvelebs kaci egonebaT,<br />

SeeSindebaT da yurZens aRar Seeseviano. magram frinvelebi arc ise sulelebi<br />

arian. erTi xanoba marTlac cota moridebiT Sescqerian am daupatiJebel<br />

stumars, mere gabedaven da Soriaxlos Cauqroleben, bolos erTi, yvelaze Tamami,<br />

mxarze Seaskupdeba da albaT gulSi Caicinebs, Tan sxvebs aniSnebs, nu geSiniaT,<br />

marTla kaci xom ara ggoniaTo. dabolos yvelani safrTxobelaze Camosxdebian<br />

da mxiarul Jivil-xivils atexen. is Tamami ki metsac ubedavs: safrTxobelas<br />

zed qudze daaskintlebs...<br />

es yvelam icis, imanac, vinc safrTxobela dadga da imanac, vinc Soridan<br />

RimiliT Seavlebs Tvals. magram safrTxobela mainc unda idges, is `Wirnaxulis<br />

moTxrobis~ ZvelTaZveli personaJia.<br />

venaxSi qoxi dgas, koxtad mownuli, lastis karebiT da xisgan gamoCorknili<br />

taxtiT. taxtze Tivaa dagebuli. `muTaqac~ xisgan gamouTliaT. qoxic TiviTaa<br />

daxuruli da ise ostaturad, rom wvima Sig ar Cava. kavebze (kavebi, icodeT,<br />

SemWvartlulia) namgali, celi, waldi da erTi patara kalaTac hkidia.<br />

kuTxeSi Canaxi dgas, xilis Sesanaxad. aqeT, taxtis win, xisave magidaa, sufris<br />

gasaSlelad. Sua qoxSi ki nacecxluria, aqeT-iqiT lodebSemodgmuli. nacecxluris<br />

Tavze rkinis jaWvi hkidia, rkinisave kauWiT, rom qvabi Camohkido. qvabi<br />

sadRaa? iqve, kedlidan kedlamde gadebul xis Taroze, qvabic da WurWelic, —<br />

zogi — xisa, zogi — Tixisa. sxva? sxva ra aris qoxSi? cota SeSa da cota Zveli<br />

walami, cecxlis asanTebad da gasaTbobad.<br />

axla am qoxSi aTevs papa rTvliswina Rames da imasac ver dauZinia, xvalindel<br />

dReze fiqrobs.<br />

`xvale~ ki arada ar modis.<br />

mTvare raxania Cavida, sacaa ciskris varskvlavic amova. sigrile riJraJisa<br />

wamovida. aqeT papa fxizlobs, zemoT, sofelSi ki — misi jalabi da gansakuTrebiT<br />

balRebi. soflidan mamlebis yivili ismis. soflis konturebi bnelSi<br />

nel-nela ikveTeba, dilam ar mogaswroT, xarebi raxania Seabes, papac ukve fexze<br />

iqneba da albaT aqeT iyureba, nu alodinebTo, sanam venaxSi CavalT, mzec amova,<br />

mzem ar dagaswroT adgomao.<br />

balRebi pirs ibanen.<br />

qalebi sanovages alageben.<br />

xarebi moTminebiT icoxnebian.<br />

cxenic `taWkaSia~ Sebmuli.<br />

aris namdvili dilis Jriamuli.<br />

yvelaferi marTlac mzada yofila.<br />

sacaa mzec amova gadawiTlebuli mTebis iqidan.<br />

— yvelaze mTavari gvaviwydeba! — xmamaRla iZaxis viRaca da yvelani<br />

aqeT-iqiT ixedebian, mainc ra dagvaviwyda da Tanac yvelaze mTavario. magram veravin<br />

verafers mimxvdara. is ki, vinc es daiZaxa, eSmakurad icinis, mere Setrialdeba<br />

Sin da elodebian, aba ras gamoitans, ra gvaviwydebao...…<br />

akvani! da masSi Cakruli patara, Cxavana biWi.<br />

53


TvelSi esec unda wamoabrZanon da Tanac Tavis akvnianad, esa yofila<br />

`yvelaze mTavari~. aba marto xom ar daarCenen, amis gulisTvis ki Sin vin dar-<br />

Ceba? verc bebos etyvi, rTvelSi ar wamoxvideo, verc am biWis dedas da deidamamidebs.<br />

rTveli yvelasia da TviT am biWisac, akvanSi Cakrulisa, romelmac ar<br />

uwyis, ra aris rTveli, magram mainc wamosvla unda.<br />

Cven saidan viciTo?<br />

maS ra atirebs?<br />

raRa axla gaaba tirili, roca amodena xalxi dainaxa?<br />

raRa maSin, gaCumda, roca Tavis akvnianad uremSi yvelaze win, yvelaze sapatio<br />

adgilze, TviT meurmis gverdiT daabrZanes?<br />

axla ki marTla wasvlis droa.<br />

aba, vin win, vin ukan!<br />

godrebi ivseba balRebiT da godrebi axla ki marTla mercxlis budeebs<br />

hgvanan: budebidan iWyitebian pirdaRebuli, Wyipina bartyebi.<br />

yvelaferi rTvlis ritmSi eqceva.<br />

da vidre uremi (mainc zlazvniaa uremi) venaxSi Cava, gadavixedoT aTaswleulTa<br />

iqiT, gavixsenoT samiaTasi wlis brinjaos sasxlavi, namgliseburi<br />

danebi, kaxeTSi napovni. sami aTasi wlis win, Tu ufro adrec ara, am miwaze usxlavT,<br />

yurZeni mouyvaniaT, Rvino CauwuravT. doqebi, xeladebi, jamebi, fialebi,<br />

kaTxebi — esec am miwis wiaRSia napovni, da marto aq ki ara, sad aRar, saqar-<br />

Tvelos baris romel kuTxeSi ar SexvdebiT vazis nakvalevs.<br />

sami aTasi wlis winandeli yurZnis wipwebi Cvens droSi naxes ufliscixis<br />

axlomaxlos. etyoba, im Rvinis narCenebia, iqaur kacs samsxverploze rom<br />

miutania patara doqiT. iqve, kldeSi nakveTi sawnaxlebi Zveli welTaRricxviT<br />

pirveli aTaswleulis xnisa. an gavixsenoT ufro Zveli dasturi `vazis didebisa~<br />

— vanSi napovni qvevri, iqve, samareSi Catanebuli brinjaos qamari da zed<br />

amokveTili ori meinaxe, erTmaneTs rom Wiqas ujaxunebs. aqeT, qarTlSi, mcxeTa-<br />

Si gaTxrili uZvelesi marnebi, iqiT — varZiis sawnaxlebi...<br />

qarTvelTa pirveli ganmanaTleblis, wminda ninos jvaric, qristianuli<br />

rwmenis es simbolo `Seiqmna nasxlevisagan vazisa~, anu walmisagan, vazis rtosagan.<br />

saqarTveloSi mravlad gabneul monasterTa garSemoc venaxSi mofusfuse<br />

berebsa vxedavdiT. homerosis `odiseaSi~ odisevss aietis sasaxleSi, anu kolxTa<br />

mefis sasaxleSi, Cveni dRevandeli dasavleT saqarTvelos miwaze, uxvad<br />

umaspinZldebian saamo sasmeliT — RviniT. apolonios rodoseli, Zveli berZeni<br />

istorikosi — amave sasaxleSi xedavs vazis talavers, sadac `dauSreteli Sadrevani<br />

moCuxCuxebda~. mematianeTa cnobebSi, sadac aTasgvari Widili, sisxlis-<br />

Rvra, SfoTi da vnebaTaRelvaa, mainc vxvdebiT vazs, venaxs, Rvinos: `da iyo qar-<br />

Tlsa Sina puri da Rvino friadi~; iyo kuTxe `venaxovani~, `venax-xiliani~, `Rvino<br />

keTili da gemoiani~; `venaxi dablari da venaxi maRlari~; `nadimobdnen mefesTana<br />

da urTierTTana, da amisaTvis uwyodnen moyvroba, naTesaoba, lxinTalxinoba<br />

da WirTa-Wiroba~. xelisufalTa Soris, mefis karze, vxedavT sapatio<br />

tituls: meRvineTuxucesi...<br />

da iqve (amas kargad daakvirdiT, arc amisi daviwyeba gvmarTebs): gmoba<br />

memTvraleobisa, `nadimobasa Sina moswrafe mefeebisa~, ioane bolnelis qadageba<br />

Rvinis smis wessa da adaTze, sikeTesa da siaveze. sabas `swavla simTvralisaTvis~,<br />

rogorc dagmoba uzomo smisa, RviniT gamoTayvanebisa.<br />

sulxan-saba orbeliani sagangebod gvafrTxilebs:<br />

`hoi, Rvinis sma boroti da memTvraleoba aRsavse sibilwiTa, romlisa mier<br />

daecnen mravali wmidani kacni da amis mier STacvien safrTxesa Zniad gansanirebelsa~.<br />

`memTvrale mizezobs da ityvis stumarTmoyvareobasa da Sewyalebasa. ara,<br />

Zmao, ara ars memTvraleoba stumarTa da moyvasTa moyvareba, aramed friadi si-<br />

Zulvili~.<br />

`TqvenTa sayvarelno, ganekrZaleniT zedsa-zeda Rvinis smasa da maradis<br />

simTvralesa, vinaiTgan mTvraloba ars Tavi yovlisa codvisa da SemZinebeli<br />

usjuloebasa zeda usjuloebisa. stumari istumreniT sixaruliTa, sviT Rvino<br />

54


zomierad da WameT tabla keTilad, moyvasni SeiyvareniT ucodvelad da keTilsa<br />

uyofdeT da nu borotsa~.<br />

ase gvmoZRvravs saba da iqve, misTvis Cveuli saxieri naxatiT, ubraloebi-<br />

Ta da iumoriT gvixatavs augian stumar-maspinZels, uzomo galeSvas:<br />

`Seiyvan saxlTa SenTa kacsa brZensa da keTilad mxedvelsa, patiosnad<br />

goniersa da tkbilad moubarsa, daugeb tablasa, ara zomier asmev da arca sawyurvalTa<br />

asmev da gardareviT aWmev da asxam Rvinosa, viTarca yvibarTa Sina.<br />

moeRebis sibrZne RmrTisagan miniWebuli da aRerevis Tvalni keTilad mxedvelni,<br />

arRara esmis alersi sxvaTa da TviTubnobs viTarca xeli. odes aRivsos, iwyos<br />

jloyinad da aRmoTxevad, viTarca Txierman, pirgan xsnilman~.<br />

kaci Txieri (dRes rom tiks eZaxian) ar aris. kaci kacia da Rvinis smaSic<br />

TavSekaveba da sibrZne marTebso — amgvaria Cveni brZeni moigavis moralic.<br />

saqarTvelos marCenali mudam iyo yana, vazi da tye.<br />

aoxrebis maxvilic, pirvel yovlisa, am samebas musravda.<br />

vazis fasi kargad moexseneboda Temur-lengsac da Sah-abassac, yvelas,<br />

vinc ki Cvenken maxviliT daZrula. maTi maxvili, soflebTan erTad, vazsac<br />

anadgurebda, wvavda da aCanagebda.<br />

maS vazi ar yofila marto vazi, anu mcenare, romelic yurZens iZleva. vazi<br />

Cveni didi istoriis nawilic yofila da mas iseve sWirdeba gafrTxileba da<br />

movla, rogorc saukuneTa cecxlSi gamotarebul Cvens istorias.<br />

da vidre amas vfiqrobdiT, vidre vazze Seqmnil wignebs vixsenebdiT da<br />

saukuneTa iqiT gadaxedvas vcdilobdiT, is sarTvlo daZrula. gogo-biWebiT daxunZluli,<br />

godrebiTa da kalaTebiT Tavmobmuli urmebi ra xania venaxebSi Casulan.<br />

mzec ra xania amosula da qarvisferi mtevnebi axla oqrosfrad brwyinaven.<br />

rTveli dawyebula!<br />

jer erTi-ori dedakaci dawinaurebula da yurZnis `morCeva~ dauwyiaT.<br />

`morCeva~ raRaa?<br />

vidre erTianad Seudgebodnen krefas, venaxSi yurZnis `morCeva~ ician,<br />

zamTrisTvis Sesanaxi, sajagne an mosakiTxavad gasagzavni yurZnisa. raki `morCeva~<br />

hqvia, raRa Tqma unda, rom Sesanaxad da mosakiTxavadac yvelaze ufro saTvalio<br />

yurZens arCeven, Txel, msxvilmarcvala mtevans (kumsi mtevani advilad<br />

iWyliteba, mgzavrobas ver uZlebs da male fuWdeba), rom furclis xralze, suroze<br />

an bawarze moxerxebulad aikinZos. akinZul mtevnebs jagnebs eZaxian. jagans<br />

mere vnaxavT, roca rTveli morCeba da sxvenSi aviparebiT. jer ki yurZens,<br />

saRs, saTvalios da morCeuls, rogorc giTxariT, cimcim awyoben kalaTebSi, mere<br />

egreve waiReben soflisken. ara, arc urems andoben, arc miT ufro zorba avtomanqanebs,<br />

— dainjRreva, daiJeJeba da aRar Seinaxeba, ha da ha, oriode dRe<br />

Tu gaZlebs... yurZeni ki, sul cota, saaxalwlod mainc unda gvqondes, sufris<br />

dasamSveneblad. `morCeul~ yurZens aucileblad xeliT unda venaxidan saxlSi<br />

atana, frTxilad, moferebiT gaSla lastze da jagnebad akinZva.<br />

balRebs yvelaze ufro Cxisa da akidos aWra uyvarT. Cxa vazis didi totia,<br />

Tavadac datotvili da zed aTiode mtevani mainc abia. akido erTi patara<br />

rtoa da, rogorc wesi, zed mxolod ori mtevania Camokidebuli, TiTqos sasworiao.<br />

Cxa da akidoc saTvalio yurZnisagan irCeva, esec zamTrisaTvis Sesanaxad<br />

undaT, akinZva ar sWirdeba da, raki totzea gamobmuli, TiTqos Zalac gadaecema,<br />

sixasxases did xans inarCunebs. Cxa da akido unda gavatanoT im naTesavebs<br />

da moyvrebsac, rTvelSi rom moviwvieT, raTa xeli daimSvenon, xelcarieli ar<br />

gavistumroT vazis zeimidan.<br />

akidosa da Cxis aWrasac codna sWirdeba. Cxa papam unda aWras, samamule<br />

rqa rom ar miayolon gamoucdelma axalgazrdebma. xvalindel dRezec xom am-<br />

TaviTve unda vifiqroT? vazs xom ar davazaralebT? aWril Cxasa da akidos iqve,<br />

vazis TavTiT, sarze dahkideben da saRamoxans, morCeul yurZenTan erTad,<br />

Sin waiReben.<br />

ase, damaTrobel mzeSi (rTvels Tu mziani dRe ar daudga, rTveli aRar<br />

iqneba) vazis surnelSi gadis mZime jafiT, magram xalisiT, amaRlebuli ganwyo-<br />

55


ilebiT, siciliTa da iumoriT savse mTeli dRe. da, ra Tqma unda, sarTvlo<br />

Tikanic ikvleba. da, ra Tqma unda, iqve venaxSi gabneul wvril pamidvrebsac<br />

krefen Tiknis Casaxrakad. da ra Tqma unda, gamrje da gamfrTxile didedac Civis,<br />

ra ambavia amdeni Cxa da akido, cota qvevrzedac ifiqreT, Casawuric xo unda<br />

darCeso, es CurCxelao, es badagio, sxva Tu araferi, kacebs Rvino xo unda-<br />

To... es ise, sityvisaTvis, didedam aucileblad unda gagvafrTxilos, Torem Casawuric<br />

rCeba, sabadagec da saCurCxelec.<br />

cikani ukve daklulia. mze ukve Subis tarzea. merTvleni cota daiRalnen,<br />

mgoni moSivdaT kidec. vidre kacebi im veeba godrebs vazis foTlebs afareben,<br />

qalebi, venaxis TavSi, qoxis win sufras Slian. qoxSi cecxli anTia, jaWvze<br />

SemWvartluli qvabi hkidia da orTqli amodis. aqeT sxva cecxlia, iq Samfurebs<br />

Tlian da mwvadebs ageben. dgas modaRuli xaxvis, pamidvris, nivrisa da qinZis<br />

suni. sufra mwvane balaxze iSleba. doqebiT moaqvT SarSandeli Rvino, an maWari,<br />

winaswar, saadreo yurZnisagan sagangebod rTvlisTvis Cawuruli.<br />

saadreo yurZeni ki blomad iyo...<br />

da ra jiSi aRar iyo, ras aRar aRnusxavs qarTuli mevenaxeobis Zvelis-<br />

Zveli matiane.<br />

xuTasze meti jiSi iyoo, — amboben.<br />

axla saxelebi naxeT, im ankara RvinosaviT morakrakeben, yelyaryara suridan<br />

rom gadmoeSveba Tixis jamSi:<br />

brola, sanTela, vardisfera, oqroyurZena, Tavcecxla, yurwiTela, rqawi-<br />

Teli, saferavi, Tavkveri, kviristava, marcvala, xarisTvala, yornisTvala, CiTa,<br />

SavTxila, mtredisfexa, mxargrZela, mtevandida, devisTvala, CitisTvala,<br />

ZvelSavi, kaknatela, kraxuna, maisa, adreula, saadreo, samaWria, saRvine, saTvalio,<br />

samarxo, saCurCxele, saismula, colikauri aragvispiruli... da kidev romeli<br />

ara, ra ferisa, ra gunebisa da ra formisa...…saxelebSi cxadad ikiTxeba sadauroba,<br />

daniSnuleba, xasiaTi, feri, surneli, garegnoba yurZnisa. isini TiTqos<br />

gizidaven, giwveven da Senc survili giCndeba, yvelas gaswvde, yvelasTan<br />

mixvide, yvelas miefero.<br />

netav SeiZlebodes maTi erTad TavSeyra.<br />

es iqneboda yvelaze didebuli saZmo.<br />

es iqneboda qarTuli vazis yvelaze ufro mravalxmiani simRera.<br />

axla venaxis saxelebi...<br />

sad ar Sendeboda venaxi da adgili mis saxelsac gansazRvravda. da rogorc<br />

sxva yoveli, es saxelebic lamazi unda yofiliyo, JReradi, lakonuri da<br />

bevris mTqmeli, saxelebs, ise rogorc yovelgvar sityvas, Tavisi siZvelis ieri<br />

dahkravs. rac ufro ZvelisZvelia saxelwodeba, miT ufro daxvewilia da natifi<br />

misi forma, miT ufro naTlad gamoxatavs im sagnis an movlenis Sinaarss, rasac<br />

odesRac daerqva. asea venaxebis saxelebic. aba daakvirdiT: gorivenaxi — anu is<br />

venaxi, maRlobze rom gauSenebiaT; didvenaxi — anu farTobiT didi, rac imas<br />

adasturebs, rom mis patrons mcire, patara venaxic hqonia, SeZlebuli kaci yofila;<br />

Sigavenaxi anu is venaxi, romelic iqvea, saxlTan, da ara soflisgan mo-<br />

SorebiT, rogorc mravlad gvxvdeboda saqaTveloSi; bolovenaxi — anu is, soflis<br />

boloSi rom gauSenebiaT; Walavenaxi — TavisTavad gvimxels adgils, WalaSi<br />

gaSenebuli venaxi varo. Zirvenaxi — albaT, ojaxis mTavari marCenali venaxi,<br />

romlis patronsac sxva, wvril-wvrili venaxebic eqneboda; ferda venaxi —<br />

daferdebul adgilas gaSenebuli venaxi... ase esmodaT es saxelebi iq, Cvens sofelSi<br />

da sxva kuTxeebSi SeiZleba amav saxelebs sxva Sinaarsic edo, Cemi fiqriT<br />

ki, rac giTxariT, mTlad tyuili ar unda iyos.<br />

mere amas mosdevs marani. Rvinis sawuri da dasawmendi, Rvinis Casasxmeli<br />

da Sesanaxi WurWeli da aqac igrZnoba daxvewiloba, feri da pewi sityvisa,<br />

grZnoba mSobliuri enis siRrmisa, formisa da Sinaarsisa. SeiZleba zogi saxeli<br />

ucxoc iyos, saidanRac Semosuli, xalxebi xom erTmaneTs mudam esesxebodnen<br />

sityvebs da esec arc erTi enisaTvis ar iTvleboda saZraxisad. ena im sagnis<br />

Sesatyvis saxels ufro qmnis, romeli saganic am enaze molaparake xalxma<br />

Tavad Seqmna an sxvebze ufro metad sWirdeboda. visac zRva ar akravs, zRvas-<br />

56


Tan dakavSirebul saxelebs ver Seqmnis, albaT sxvisgan unda isesxos. udabnoSi<br />

ver daibadeba sityvebi: rcxila, muxa, Sindi, ifani da sxva. da CvenSiac, rac maranTan<br />

an WurWelTan dakavSirebiT gvisesxia, yvela ukve qarTuli enis stiqiaSi<br />

moqceula, yvelaferi erTad qarTuli marnis samyaros qmnis.<br />

gava cota xanic da Cven am maranSic SevixedavT, iq, sadac am saRamos yur-<br />

Zeni daiwureba, qafqafiT wamova tkbili wveni, sadac miwaSi CaudgamT veeba qvevrebi<br />

— naxelavi anageli, vardisubneli, iyalToeli, SroSeli ostat-meWurWleebisa.<br />

meWurWleTa niWsa da ostatobas dauxvewavs da cecxlSi gamouwrTvia<br />

mravalgvari xelada Tu Careqa, sawde Tu kula, sura Tu jami, gozauri, kaTxa,<br />

farfala, WinWila Tu `marani~.<br />

iq, venaxis TavSi gaSlil sufraze ki mxolod xeladebi da jamebia. ukve<br />

RiRinSi Sesulan, maWariviT aduRebula samoyvro da saalerso sityva, mere am<br />

maWars mohyveba mcire `mravalJamieri~, sadRegrZelo soflisa, yurZnis momyvanisa,<br />

vazisa, mtevnisa... Tu didedam daacalaT...<br />

magram dideda ukve qoTqoTebs: aq saqeifod ki ar movsulvarTo. jer naxevari<br />

dRe gavida da naxevari venaxic ar dakrefilao, dabinavebac xo undao. vin<br />

aikidos godrebi, vin dawuros, Tu pirSi ena aRar SegrCebaTo. dilamde xo sul<br />

wvnad iqca, qars gavatanoT amdeni jafao? agi dagikaliT cikani, kacebo, CaixeTqeT<br />

muceli da krefa gavagrZeloT, bindisas ki wavideT, godrebi gvelodebian,<br />

vinRa gamoCndeba imaTi amwevi, qveyanas rTveli aqvso.<br />

kacebi fexs iTreven.<br />

da mainc sufra aiSleba.<br />

rTveli rTvelia da Tavisi adaTi aqvs.<br />

ukve Sebindda. im vaJkacma biWebma, romelTa imedic yurZnis krefisas hqondaT,<br />

marTla ivaJkaces, askiloiani godrebi aswies da urmebi datvirTes. mere,<br />

zemoT, sofelSi, marnis karTan CamoiRes da dasawurad Caamwkrives. yvelani<br />

daRlilebi arian, Tanac vaxSmis suni trialebs... magram rTvelma ar icis daRliloba,<br />

male sawuravs moitanen, sxva mezobelTan yofila, da wurvas daiwyeben.<br />

Tu ase ar moxda, mTel Rames godrebidan wveni idinebs da danakargi, erTi litrac<br />

rom iyos, danakargia. erTi litra sufTa, Tavankara Rvino an badagi, iseTive<br />

pativsacemia, rogorc mTeli qvevri.<br />

Cven ki, vidre sawuravs moitandnen, modiT, maranSi SevideT da kargad mivixed-movixedoT.<br />

marani saxlis sardafSia, an saxlis gverdiTaa midgmuli... marani ficrulic<br />

ari, anu ficriT nagebi, da qvitkirisac, anu kiriTa da qviT naSeni sqeli<br />

kedlebiT. ficruli marani Raribi glexisa iqneba, meti ver moaxerxa da amiTac<br />

iolas gadis. sardafisa da qvitkiris marani ufro SeZlebul glexs gamouvida:<br />

aba, CavideT maranSi da jer Tvali SevaCvioT sibneles. fexi arafers wamovkraT,<br />

aqve kiris TaxCaSi (patara niSia, kedelSi aTasgvari wvrilmanis Sesanaxad datanebuli)<br />

mdgari lampa avanToT. avanTeT da maranma ufro idumali saxe miiRo.<br />

Crdilebi dagrZeldnen, kedlebze cxvris tyavebi da xurjinebi ixateba... es im<br />

xurjinebis da tyavebis Crdilebia, kedlidan kedlamde gabmul Tokze rom hkidia.<br />

aqeTa kuTxeSi xaxvisa da nivris galaa, aqve rom dasWirdeT. iqiT wiwakac<br />

Rvivis wiTlad. esec aqve dasWirdebaT. raSi dasWirdebaTo? TiTo Wiqa Rvinis<br />

asawevad da am saxl-karis dasalocad. stumari rom mova, Tu maranSi Caiyvan, patara<br />

qococ unda mouxado da Wiqa Rvino SesTavazo saWaSnikod, Sesaferi siamayiT,<br />

aba, gasinjeT, ra Tavankara Rvino davayene, ucodveli da ubiwoo. da Tuki<br />

Rvino Seismeba, msubuqi misatanebelic saWiro gaxdeba. diasaxlisi xom SoTsa<br />

da yvels aucileblad mogvaSvelebs, vidre zemoT avidodeT da marTla sufraze<br />

davsxdebodeT. iqiT, marnis siRrmeSi, sawnaxeli dgas, xisa, an Tu marnis patroni<br />

marTla SeZlebulia, qviT naSeni. aq unda dawuron, Rvino da wveni am milidan<br />

gadmovides, sawnaxelis kuTxeSi rom gamouyvia Tavi.<br />

maranSi mainc qvevria mTavari mbrZanebeli da yvelafris baton-patroni.<br />

qvevrebi miwaSi arian Cadgmuli. maTi mxolod qudebi moCans, anu sarqveli,<br />

brtyeli, mrgvali, Tixisagan gamomwvari, arcTu mZime, acrTu msubuqi. sarqvelebi<br />

axla moCanan, Torem, Rvino rom daiduRebs, sarqvelebsac miwas miayrian. zo-<br />

57


gi qvevri didia, darbaiseli, Ripiani, imodena, rom Sig mec Tavisuflad Cavetevi<br />

da Tqvenc CamoxvalT, xuTiode gogo-biWi. da Tu piri davaReT da simRerac daviwyeT,<br />

qvevri imodena bans gvetyvis, aT momReralsac gauWirdeba; zogi qvevri<br />

pataraa, momcro, qvevrs ki ara, qocos eZaxian da zogjer miwaSic ki ar deben,<br />

iqve, marnis kuTxeSi miayudeben da lobios an simindis Sesanaxadac iyeneben.<br />

im qvevrebs, romlis siRrmeSi Casvlac moviwadineT da ise gavTamamdiT,<br />

simReris dagugunebac ki mogvinda, jerjerobiT sZinavT. yurZnis wurvas elian.<br />

marnis kedelze hkidia sarcxi, xapiri, xelCafi, orSimo, saTxevle, wberi.<br />

es yovelive TandaTan dagvWirdeba. sarcxiT qvevri gairecxa da jer isev etyoba,<br />

rom svelia da namuSevari. sagangebod, gamZle jiSis mcenares — krazanas<br />

arCeven, Sekraven da mere rkalad moxrian. xelis Casakidsac gaukeTeben, rom advilad<br />

movixmaroT. Cava welzeviT SiSveli kaci qvevrSi, Causxamen sufTa<br />

wyals, Caawvdian sarcxs da iwyeba recxva. ismis sarcxis Sriali. daRlili da<br />

gaoflili kaci aTasSi erTxel Tavs amoyofs qvevridan da daiZaxebs, CamiSra<br />

yeli, Tu Rvino ar gemetebaT, wyali mainc momawodeTo. beboc, ra Tqma unda, iqvea,<br />

amovides da mere dalios ramdenic unda, vin uSliso, emand qvevrSi ar CaixrCos,<br />

codva ar datrialdeso. papa damyolia da Rvinis nacvlad qvevris mrecxavs<br />

axlad motanil civ wyals awvdian. egre mteri dagecaloTo, gamoclis<br />

qvevris mrecxavi litrians da isev Caimaleba, isev gaismis sarcxis ritmuli<br />

Sriali.<br />

yurZniT savse godrebi marnis farTo karebs (kari muxisganaa gamoTlili)<br />

bindisas moadgebian. bindisas ki ara, gvarianad iqneba SeRamebuli. jer urmis<br />

Wrials gavigonebT, mere WiSkars gamoaReben da biWebis sicili da gadaZaxilgadmoZaxilic<br />

dairxeva. didis ambiT Semova pirveli godori. dideda sanTlebs<br />

umatebs da sinaTlec matulobs. Tu sawuravi manqana aqvT, wurva maSinve daiwyeba...<br />

didi ram ar unda. manqanas Tavze mozrdili yuTi aqvs damxobili, sufTaa<br />

da tevadi. Cahyrian yurZens da marjve biWebic saxelurs atrialeben. daWyletili<br />

yurZeni qvevrSi RvarTqafiT Cadis.<br />

Tu sawnaxelSi vwuravT, moTxroba ufro grZelia, dinji da nelad mavali.<br />

jer xuTiode marjve da sufTa biWi unda SearCion. sufTa, aba, ra, fexebic<br />

kargad unda dabanon da, roca sawnaxeli yurZniT kargad aivseba, biWebi Sig Caayenon.<br />

gadaxveven erTmaneTs xels, TiTqos ferxuls cekvaveno da mxiarulad gadi-gamodian<br />

sawnaxelSi. yurZeni nel-nela Zirs iwevs, mtevnebi nel-nela erTmaneTSi<br />

izilebian, CenCoebi da klerti ufro cxadad ikveTeba, wveni ki sawnaxelidan<br />

xis RarSi Cadis.<br />

amgvarad wuravdnen Cveni mama-papani yurZens da, etyoba, arcTu urigo Rvinos<br />

ayenebdnen, raki, kvexniT nu vityviT da Cveni Rvinoebi ganTqmuli yofila.<br />

sawnaxliT wurvas ufro meti Sroma sWirdeba, magram xalisic metia. yvebian<br />

xolme viRac biWze, romelsac sawnaxelSi ar uSvebdnen, mag fexebis patrons<br />

yurZens ver gandobTo. biWi amtkicebda, ra Cemi bralia, Savad gavCndi, Savi<br />

fexebi maqvso. bolos CauSves da roca dRis bolos biWi sawnaxelidan TeTri,<br />

gaqaTqaTebuli fexebiT amovida, marnis patroni Turme TavSi xels icemda,<br />

ra wyalSi Cavyare mTeli mosavalio. magram es albaT maranSi dabadebuli xumrobaa,<br />

radgan sicili yvelgan gvWirdeba, miT ufro iq, sadac mZime, damRleli<br />

Sromaa da sadac erTi gacineba ise gamogiyvans daRlilobidan, TiTqos jer<br />

araferi gagekeTebinos.<br />

daiwura yurZeni. gaivso qvevrebi. ara, mTlad ar gavsebula. jer qvevris<br />

bolomde gavseba ar SeiZleba. Tu ratomao, axlave mivxvdebiT. jer dawurulma<br />

wvenma unda daiduRos, maWrad iqces, daduRebas ki qvevrSi adgili sWirdeba. er-<br />

Ti dRe araferi da meore dRidan qvevri ukve Cum Srials iwyebs, TiTqos butbutebso,<br />

TiTqos raRacas Civiso. WaWamac TiTqos zeviT wamoiwia da Tu aqamde<br />

bnel qvevrSi araferi Canda, axla cxadad vxedavT. erTi-ori dRec da xmauri<br />

ufro Zlierdeba. maWari qvevrs yelSi moswolia da ise qafqafebs TiTqos cecxlze<br />

SeudgamTo da ha, sacaa maWari qvevridanac gadmova. maSin aiRebs xelSi<br />

ojaxis patroni saamisod gamoTlil `maWris joxs~ da daurevs qvevrs. pirvelive<br />

darevaze qvevri Svebas igrZnobs. erTs mZlavrad amoixvneSebs da maWari qve-<br />

58


moT daiwevs. Tu aqamde gadmosvlaze iyo, axla isev Tavis doneze dadgeba, TiTqos<br />

veRarc ki vxedavT. iqiT sxva qvevri apirebs gadmosvlas da imasac dawynareba<br />

sWirdeba. isic amoixvneSebs da mcire xniT CaCumdeba, raTa mere da mere isev<br />

daiwyos wamosvla, isev amofuvdes da TuxTuxiT gagvagebinos, rom kanSi aRar<br />

eteva, gadmosvlas cdilobs, SfoTavs da adgili ver upovia.<br />

ase grZeldeba mTeli kvira...<br />

da roca yvela darwmundeba, qvevrebi Cawynardnen da damSviddneno, moitanen<br />

kaklis an leRvis msxvil foTlebs da qvevris pirebs daafareben. mere am<br />

foTlebze rbilad daaxuraven sarqvels. sarqvels miwas miayrian da karga xniT<br />

qvevrs aRaravin Seawuxebs. qvevris amoyvanas da gamowvas karga xani dasWirda da<br />

qvevrma icis, ra aris moTmineba. axlac moTminebiT elis, rodis daiwmindeba mis<br />

mucelSi maWari, rodis Cava leqi qvemoT da wminda Rvino zemoT darCeba. amas<br />

dReebi ki ara, kvirebi sWirdeba. da roca es xani gava, aiReben patara Toxs da<br />

sarqvelze moyril miwas gverdze gadaxveten. mere aseve frTxilad, sagveliT<br />

gadaasufTaveben sarqvels da qvevris yelis misadgomebs. sarqvels frTxilad<br />

moxdian da iqve miawvenen...<br />

dawmendila! im amRerebuli maWris nacvlad axla qvevrSi Tavankara Rvino<br />

dgas. xo, ukve Rvinoa, Rvino hqvia. qoTqoTa, mduRare maWari Rvinod qceula.<br />

magram es ar aris bolo.<br />

Tavankara, dawmendil Rvinos sxva qvevrSi gadaiReben, RviniT is qvevric<br />

pirTamde galiclicdeba da isev daixureba, raTa ufro metad daiwmindos, ufro<br />

Tavankara gaxdes, Tavisi namdvili feri daidos, marTali da patiosani Rvinis<br />

feri. da ase moxdeba or-samjer, vidre axali welic ar dadgeba da vidre sufraze<br />

is Rvino ar mova, rac maspinZels saamayod CaeTvleba, vidre qvevri, roca<br />

sarqvels movxdiT, marTla sarkesaviT ar SemogvanaTebs da masSi ar airekleba<br />

Rvinis momyvanic, stumaric, da TviT mTeli es marani, Tavisi SemWvartluli<br />

kedlebiT, sarcxiT da orSimoTi, saTxevliT da xelCafiT.<br />

qvevrebi da qocoebi zomiTac nair-nairia da daniSnulebiTac. im sofelSi,<br />

sadac Cveni `oTxi dro~ gaivlis, `zedaSe~ iconen, SeTqmuli qvevri. an saaxalwlod,<br />

an jaridan biWis Camosvlis dros, an avadmyofis gamojanmrTelebis mere<br />

Tu moixdeboda `zedaSes~ sarqveli, ise ara, ise tabudadebuliviT iyo, mTavaria,<br />

vis ra hqonda SeTqmuli. is ki ara da qali maranSi SesvliT ki Sevidoda,<br />

magram qvevrs ver gaekareboda, qvevri sakaco saqme iyo da ara sadiaco, qvevrs<br />

mxolod kaci edga Tavze da kaci uvlida.<br />

zedaSes axdamde ki jer mainc Sorsaa, jer qvevrebi mxolod axla iwyeben<br />

butbuts. guSin ara gvqonda rTveli? guSin ar davwureT yurZeni? aTasi saqmea<br />

marnis gareT, marans papac eyofa, itrialos qvevrebs Soris da Tu romelimem<br />

ukve daiwyo qoTqoTi, droze mixedos, droze daawynaros, saqme ufro marnis gareT<br />

aris, saCexSi da saToneSi. balRebs iq ufro miuxariaT. sabadage ukve moumzadebiaT<br />

da saTaTare wvenic ukve duRs did cecxlze. yvelani TaTaras gasakeTeblad<br />

gamzadebulan. es qalebze iTqmis, Torem bavSvebi marto erT rameze<br />

fiqroben, — rogor SeuSviron TiTi axlad amovlebul CurCxelas da rogor<br />

waiRon pirisaken is gemrieli TaTara, romelsac xumrobiT Turme `sklinti~ Searqves.<br />

saTaTare guSin moduRda, axlad dawuruli yurZnis wveni did qvabSi Caasxes<br />

da didxans aduRes. moxades Tavze mogdebuli leqi da qvabSi dawmendili,<br />

TafliviT tkbili wveniRa darCa.<br />

saTaTaredac karga xania emzadebodnen, aba TaTara uCurCxelod rogor<br />

iqneba da ai, maSin, kakali rom daibertya. qalebma saguldagulod gadaarCies<br />

is kaklebi, romelsac Talxi feri ar dahkravda, da sufTa, TeTri nigvziT iqneboda<br />

gamotenili. kakali mzeze gaaxmes. daamtvries da nigozi gamoarCies. mere<br />

nigozi lastze dayares da oriode dRiT kvlav mzeze gafines. gamSrali nigvzis<br />

lebnebi oTx nawilad daWres da TiTo mtkavel magar Zafze CurCxelebad<br />

aasxes. magram oTx nawilad daWra savaldebulo rodia. CurCxelac mravalgvaria,<br />

arsebobs Txeli CurCxela da arsebobs msxvilic, romelsac gorgomiWelas<br />

eZaxian. gorgomiWelad oTxad daWril nigozs ki ara, mTel lebans asxamen da,<br />

59


cxadia, TaTaraSi amovlebuli, Tu gansakuTrebiT orpiradac amoavle, msxvili<br />

da yuaTiani gamodis. orpirad amovleba raRaa? jer Cveulebriv TaTaraSi amoavleben<br />

CurCxelas, mere, cota rom SeSreba da CurCxelebis amovlebac TiTqos<br />

damTavrdeba, CarCenil TaTaras wvens daamateben da ufro gaaTxeleben. am Txel<br />

TaTaraSi avleben ukve erTxel amovlebul CurCxelebs da orpirad amovlebulic<br />

amas hqvia. zogs ufro Txeli, calpirad amovlebuli CurCxela moswons.<br />

zogs _ orpiri, kacia da guneba! Tadarigiani diasaxlisi ki ersac gaakeTebs da<br />

meoresac. yvelas is unda gaawvdino, rac guliT unda. xo, cota win gaviWeriT.<br />

asxmul CurCxelebs axla saTaurebs gaukeTeben. saTauri ufro magari Zafia, bawaria,<br />

kanafia. CurCxelidan morCenil erTi TiTis dadeba Zafze magrad mouWeren<br />

orad mokecil bawars da saTauric amas hqvia. am saTaurebs wamoacvamen sagangebod<br />

gaTlil da gasufTavebul Wigoebze, roca ukve amoivleba CurCxela.<br />

`skintlebi~ ki saamisod Sedgmul garandul ficrebze Camoixveweba, Tu, ra Tqma<br />

unda, balRebma ficrebamde Casvla daacales da saloki TiTi gzazeve ar daaxvedres.<br />

nigozi ukve asxmulia.<br />

aduRebul wvens fqvili moukides da axla kargad unda moSuSdes, fqvilis<br />

gemo rom ar daetyos.<br />

moSuSebas ki maSin Seatyoben, roca TaTaras beberebi daaCndeba, xan aq,<br />

xan iq, beberebi daskdeba, TaTara mkerds zemoT amoswevs da erTi kargad amoixvneSebs,<br />

ase karga xans grZeldeba. TaTaras duRili sWirdeba da bolos, nelnela<br />

gamoukeTeben cecxls, romelic Tavidanve ar iyo Zlieri. is ki arada, zedadgaris<br />

Tavze gafenil Tunuqze nacaric ki eyara, cecxlma erTbaSad ar atkucos<br />

da dawvas TaTarao. muguzlebs aqeT-iqiT gadahyrian. miwaze sagangebod gaSlian<br />

did nakverCxlebs da zed TaTaris qvabs daadgamen ( es qvabic sagangeboa,<br />

sqeli, veeba, `Tangira qvabs~ rom eZaxdnen), raTa sicxovele karga xans SeinarCunos.<br />

TaTara ar gacivdes, ar gasqeldes da CurCxelis amovleba ar Seferxdes.<br />

gadmodgmuli qvabis win CurCxlis ostati moikecavs da iwyeba amovleba.<br />

CurCxelis amovlebasac rogorc yvelafers amqveynad, ostatoba sWirdeba.<br />

am dros iwyeba bavSvebis Jriamuli.<br />

am dros wveTaven CurCxelebidan is sanukvari `skintlebi~.<br />

gavlebuli CurCxelebi ki, Wigoebze Camokidebuli da jariskacebiviT Camwkrivebulni,<br />

sagangebod ikaveben TavianT adgils. es TavianTi adgili sadRaa?<br />

ezoSi, mzis gulze. aki giTxariT, rom yvelafers mze uyvars da maT Soris Cur-<br />

Cxelasac. oTx maRal orkap boZs miwaSi Rrmad CaarWoben. orkapze Wigoebs gasdeben.<br />

Wigoebze ki CurCxlis joxebs, Tavis CurCxelebianad, gadahkideben da<br />

mzes miuficxeben. pirvelad aris Zneli, sanam CurCxela svelia da erTmaneTs<br />

SiSi ekvris. cota xanSi CurCxelebi SeSreba da RamRamobiT saCexSi advilad Seitanen.<br />

Sreba mzis gulze CurCxelebi.<br />

erTi dRe, ori dRe, mTeli kvira da metic.<br />

Sescqerian balRebi ndomiTa da alersiT.<br />

da bebom icis, rom axla marTebs meti sifrTxile: vinmes sulma ar was-<br />

Zlios da CurCxelas kudi ar moaWamos. mere ra gemrielia SemSrali kudi! magram<br />

ra maxinjia da Seuxedavi ukudo CurCxela! da Tu erT mSvenier dRes sadme<br />

dalanda bebom ukudo CurCxela, es imis niSania, rom viRacas sulma marTla<br />

wasZlia, sifrTxile unda gaaskecdes da sityviTac mkacrad iTqvas, rom es saqcieli<br />

wesier balRs ar ekadreba, rom axal wlamde, vidre Tovls ar Camoyris,<br />

CurCxlis Wama codvaa da sulwasulobis gamo RmerTi dagvsjis, rom aTasgvari<br />

xilia garSemo, yurZeni ginda, msxali, atami, vaSli Tu ragindara da am dros<br />

CurCxelis kudebze nadiroba veraferi vaJkacobaa. is `vaJkaci~ ki (amodena bal-<br />

RebSi mainc etyoba romelia), albaT gulSi daircxvens da sakuTar Tavs aRuTqvams,<br />

rom, rac ar unda sulma wasZlios, dReis amas iqiT CurCxelebisken gamxedic<br />

ar aris.<br />

magram mainc gaixedavs…<br />

60


Znelia Tavs moerio.<br />

maSin bebo kidev erTxel Seaxebs xels CurCxelebs da ityvis, rom SiSis<br />

gamo ki ara, ukve dro damdgara, rom CurCxelebi Camoxsnan da sagangebod Sekeril<br />

parkSi daabinaon, miT ufro, rom Zalze Tu gadaxma, Saqars aRar moigdebs...<br />

CurCxelebs Camoxsnian da TeTr, qaTqaTa parkebSi Caalageben.<br />

parkebs Tavs moukraven.<br />

da roca xani gava da marTla axali weli mova, roca didis ambiT gaixsneba<br />

parki, erTbaSad SemogvanaTebs CaSaqrebuli da TeTrad `daTrvTiluli~<br />

CurCxelebi, maSin ki vityvi, rom bebo sulac ar yofila Zunwi da is, rac oriode<br />

Tvis win gviTxra, aucileblad unda eTqva.<br />

*<br />

amgvarad mTavrdeba Semodgomis erTi moTxroba — `rTveli~, moTxroba<br />

Tavad cxovrebaSi, bunebaSi, imgvari, rogorc namdvilad arsebobs. gindac ar<br />

daiweros qaRaldze, ar daixatos tiloze, es moTxroba sinamdvilis moTxrobaa<br />

da bednieria is, visac misi wakiTxva marTla moTxrobasaviT SeuZlia.<br />

Semodgomis `moTxrobebidan~ (cal-calke moTxrobebi vuwodoT rTvels,<br />

kaklis bertyvas, simindis texvas…) erTi feradovani moTxrobaa `xilTa qeba~.<br />

ase xilis krefas uwodeben im uamrav leqsebSi poetebma rom SeTxzes da maTSi,<br />

msgavsad Tveebisa da <strong>weliwadis</strong> droebisa, sxvadasxva xili erTmaneTs ejibreba.<br />

msxali amtkicebs, me vjobivar yvelaso; vaSli ambobs, Cemi badali araferia<br />

qveyanazeo; atams arc erTi ar moswons da Tavis Tavs ufro maRla ayenebs. am<br />

Sejibrebasa da `gabaasebaSi~, ra Tqma unda, ironiasac Tavisi wili udevs. yvelaferi<br />

iumoriT aris Seferili, qveteqsti ki is gaxlavT, rom gabaasebis personaJebi<br />

amaod ejibrebian erTmaneTs: yvela xili kargia da yvelas Tavisi dro<br />

da adgili aqvs.<br />

xilis krefac didis ambiT iwyeba. xilsac sagangebo gafrTxileba sWirdeba,<br />

vaSli, msxali, atami saTiTaod unda moikrifos, odnav mainc Tu daiJeJa,<br />

aRar Seinaxeba. saRi xili ki ojaxs axal wlamde da imis merec unda gahyves.<br />

xeze mozrdilebi adian, kalaTs avseben da kaviT Zirs awvdian. kalaTidan xils<br />

an yuTebSi alageben frTxilad da moferebiT, an godrulebSi. egreve frTxilad<br />

Sinisaken miaqvT da mSral adgilas, umetesad sxvenSi awyoben. xilis wasa-<br />

Rebad saxedars araferi sjobs, mainc isev dagvWirda es Cveni najafari saxedari,<br />

misi sidinje da sidarbaisle! gadahkideben saxedars or patara godrulas<br />

xurjiniviT da isic nela, auCqareblad daadgeba soflis gzas, Tuki, xilis ba-<br />

Ri an sofels aris mocilebuli, an venaxSi gvqonda Carigebuli atami Tu msxali.<br />

midis dinjad, icis, rom xili miaqvs da isic icis, rom Tu fexs aaCqarebs,<br />

ityvian, marTla suleli yofilao.<br />

zogierTi msxali adre ikrifeba, gamoucdel kacs gaukvirdeba kidec,<br />

jer ra dros dakrefaa, pirSi ar CaiSveba, magaria da feradac mwvaneo. magram<br />

es sazamTro jiSebia msxlisa. daalageben amgvar msxals sxvenSi da ramdenime<br />

kvira rom gava, aba adiT da sakuTari TvaliT naxeT...<br />

maxsovs, erTi msxali icoda Cvens sofelSi, moxdenili da cota ar iyos<br />

idumali saxeliT `Tamromsxali~. mrgvali iyo, mwvane, arc Zalian msxvili, arcTu<br />

wvrili, roca vkrefdiT, zed ar Seixedeboda, kaci ifiqrebda, marTla pir-<br />

Si ar CaiSvebao. magram, albaT msxalic fiqrobda, damacadeT, Cemi droc dadgebao.<br />

Tan saxeliTac amayobda. CvenSi yvelafers Tamar mefes ukavSirebda xalxi<br />

da saxelebis warmoSobis gulubryvilo mCxrekels SeiZleba efiqra, es msxali<br />

Tamar dedofals uyvardao, verc gaamtyunebdi, SeiZleba hyvareboda! magram xalxi?<br />

hkadrebda ki Tamar dedofals Tamrod moxseniebas? Zneli dasajerebelia. an<br />

iqneb vinme Tamros uyvarda, an vinme Tamros edga es msxali mTel am kuTxeSi<br />

pirvelad? iqneb im Tamros alersi mis msxalzec gadaitanes kvimatma Tayvanismcemlebma?<br />

SeiZleba, yvelaferi SeiZleba... utyuari ki is aris, rom msxalma Tavi<br />

Cvenamde moitana. xo, dakrefdnen mwvanes da ramdenime kviris mere, rom gadaxedavdiT,<br />

gaocdebodiT _ yviTlad enTo, rogorc kargad Semosuli Semodgomis<br />

61


ia. gemo? wveni? amaze nuRaras maTqmevinebT, Tamromsxals, Tu sadmea kidev,<br />

Tqven TviTon unda gausinjoT gemo...<br />

axla venaxis atami? venaxis atams imitom veZaxiT, rom venaxebSi gvedga,<br />

aqa-iq, mwkrivebs Soris, an venaxis TavSi. atami maRali ar izrdeboda da raki<br />

TiTo-orola idga, vazs ver daCrdilavda, es an TeTri, an yviTeli atami gaxldaT.<br />

an. saxravi (anu romelic Suaze ar ipoboda), an `saxeCi~. `saxravi~ mainc<br />

sul sxva iyo, gansakuTrebiT TeTri saxravi... TeTri atmisaTvis TiTqos ra feria,<br />

magram is sul sxva siTeTre iyo, swored TeTri atmisferis siTeTre...<br />

gemos nuRar mkiTxavT...<br />

maSinac ki, roca rTveli gaCaRdeboda da mwife rqawiTels araferi Seedreboda,<br />

ise rogor gaivlida mTeli dRe, rom im atmebisTvis xeli aravis Seewodebina.<br />

saxeC atams ki Tonisaken waabrZanebdnen saCired. magram Toneze mere, Cirebzec<br />

mere, roca Wirnaxuli dabinavdeba.<br />

iyo kidev zamTris gulabi.<br />

isic maSin ikrifeboda, roca jer kidev ar Camwifebuliyo, magram maSinve<br />

iWmeboda. maSinve ar iyo cudi... mere imasac daedeboda biisferi da Catkbiluli,<br />

Semrgo wvenic Caudgeboda.<br />

raki bia, anu komSi vaxseneT, barem vTqvaT, rom komSic Semodgomura xilia<br />

da ulamazesi xilTa Soris. msxalic daikrifeba, vaSlic, wvrili xurmac,<br />

qarTl-kaxeTSi rom icis, bia ki mainc dgas, Ramis sicivesa da TrTvilsac uZlebs.<br />

aqa-iq foTlebi SemosZarcvia da ukve wvenCamdgari nayofi yviTlad anTia.<br />

foTlebic SeyviTldeba da komSi isev ase idgeba, vidre bolos da bolos imasac<br />

ar Camokrefen da sxvenis gzas ar gauyeneben...<br />

mainc ra aris es sxveni, yvelaferi iqiT midis, kaklidan moyolebuli da<br />

komSiT damTavrebuli? netav rodis avalT im sxvenSi?<br />

isev win gaviWeriT... jer sxvenSi aravin agviSvebs. jer adrea, axal wlamde<br />

dideda sxvenze kibesac ar migvadgmevinebs.<br />

magram iqneb movaxerxoT rogorme, Cumad avZvreT da Tvali gadavavloT?<br />

vnaxoT mainc ras warmoadgens es sanukvari sxveni da ise, rom kvali arafrisa<br />

davtovoT, kvlav Zirs CamovideT...<br />

es ra macdunebeli fiqria. ra dros sxvenia, `xilTa qeba~ arc ki dasrulebula.<br />

erTi msxali movitoveT, xeWeWuri msxali, yvelaze gamZle da yvelaze sagviano.<br />

ukve miiwureba Semodgoma, yovel diliT, Sinidan rom gamovalT, ezoSi<br />

TrTvili devs. TrTvili xom iciT ra aris, Wirxli, RamRamobiT edeba aremares<br />

da SeiZleba isic ki gegonos, Tovli mosulao. magram rogorc ki dRe fexs moimagrebs,<br />

TrTvili TvaldaxelSua qreba da isev Semodgoma imarjvebs zamTarze.<br />

ai, am dros, roca ukve civa da foTlebic SrialiT cvivian xeebidan, dacarielebul<br />

totebSi, msgavsad biisa, jer isev moCans xeWeWuri — SeyviTlebuli,<br />

kanmagari, magram TafliviT tkbili msxali.<br />

amboben, cotasRa udgas xeWeWurio.<br />

Cveni bavSvobis sofelSi ki blomad edgaT.<br />

da Tu marTla cotaRaa, Tu sadme naxoT, aucileblad sTxoveT mynobis<br />

ostats, rom dagimynoT xeWeWuri da isev gaamravloT.<br />

xeWeWuriT xom ar davasruloT `xilis moTxroba~? iqneb ekuTvnis kidec<br />

es pativi, ZvelTaZveli jiSia, dRemde mosuli, erTgvarad egzotikuri, Tavisi<br />

gamomwvevi saxeliT. magram aris `erTi vinme~, visac guli daswydeba, erTi sityviTac<br />

ar momixsenieso. leRvze ar vambob, leRvi ukve moilia, TeTri leRvic,<br />

Rvina leRvic da Savic, gadamwifda, daixeCa da ase, TiTqmis gaRimebuli Semogvcqeroda.<br />

axla Semagrebuli, wvrili kakrafa darCa aqa-iq da imasac mokrefen.<br />

raSi gamodgebao? adamiani yvelafers gamoiyenebs. am Semagrebuli leRvebidan<br />

deda murabas gaakeTebs da, Tu xval diliT krefa daiwyo, ar gagikvirdeT. dar-<br />

Ca is, vinc gvian Semodgomaze mefobs baRSi — broweuli, mzisagan saxealanZuli<br />

da SewiTlebuli. jer gazafxulze misi yvavili mefobda, yvelasagan gamor-<br />

Ceuli, aravis msgavsi, poetebisgan saxelganTqmuli broweulis yvavili... axla<br />

62


Tavad nayofi iCemebs pirvelobas, gansakuTrebiT isini, romelTac mouswriaT da<br />

win gamomxtaran, piri gauRiaT da wiTeli marcvlebi gamouCeniaT. amiT broweuli<br />

gvauwyebs — sxva nayofSic wiTeli marcvlebi maqvs, mzad var, momwyviteT<br />

da wamiyvaneT, vici bolo mainc es ariso. damarcxebuli broweuli gvbardeba.<br />

albaT, misTvisac sevdis momgvrelia ase erTbaSad danebeba, magram amgvaria buneba,<br />

bunebis wess versad gaeqcevi.<br />

`xilTa qebaSi~ mTeli Cveni ezo monawileobda. Cven CavrgeT an davamyneT<br />

es xeebi. zogi sul axlaxans, zogi — wlebis winaT; Cven ki ara, Cvenma mamebma<br />

da papebma. magram xexils Tavisi Soreuli winaprebi hyavs da maTi Zaxili mudam<br />

idumalad Caesmis. yoveli xilis winapari uwin tyeSi cxovrobda, tyidan `mova-<br />

SinaureT~, SevagueT Cvens ezo-kars da imgvarad vaqcieT, rogoradac dRes gamoiyurebian.<br />

xilis `Soreuli samSoblo~ tyea. da axlac rom moiaroT uRranebi,<br />

ras ar SexvdebiT imgvari saxiT, rogorebic odesRac iyvnen Cveni baRis axlandeli<br />

binadrebi. tyeSi TiTqmis yvelaferia: xeebze gasuli veluri yurZeni, tyis<br />

wvrili Txili, panta, maJalo da ra aRar...<br />

raki sityva tyeze Camovarda, etyoba, is dRec dadga, rom bolos da bolos<br />

gavswioT saocnebo tyisaken.<br />

Cvens siyrmiseul warmodgenaSi tye dakavSirebuli iyo did, maRal xeeb-<br />

Tan da cxovelebTan, alebTan da qajebTan. tyeSi marto wasvla rogor iqneboda?<br />

vaiTu wyaros pirs uceb oqrosferTmian als gadaeyaro, mogajadovos da gadagibiros.<br />

vaiTu saidanme mgeli an daTvi gamoxtes... vaiTu… magram mainc ratom<br />

aris es SiSic ki ase mimzidveli? ratom gavcqeriT tyes da vocnebobT, rodis<br />

wagviyvanen mamebi da papebi, biZebi da ufrosi Zmebi tyeSi?<br />

tyis samyaro idumalebiTaa moculi da iq adamians mraval imgvar rames-<br />

Tan moelis Sexvedra, rasac sxvagan versad naxavs.<br />

guSin papam Tqva, xval tyeSi unda wagiyvanoTo. saxlSi Jriamuli atyda.<br />

tyeSi wasvla patara ambavi ar ari, bevri-bevri weliwadSi erTi-orjer Tu gve-<br />

Rirseba iq wasvla. Tavad ufrosebi dadian, an SeSis mosaWrelad, an fiCxis Camosatanad,<br />

an sokoze, Cven ki ar mivyavarT. aha, papam CvenTvisac rogorc iqna moicala.<br />

rTveli moaTava. Wirnaxuli daabinava. mosavali cudi ar iyo da, etyoba,<br />

karg xasiaTzea, tyeSi Cveni wayvanac gadawyvita.<br />

modi da amaRam daiZine! netavi axla ar eTqva, netavi dilaadrian wamoveyareT<br />

loginidan da `aba, tyeSi mivdivarTo~, — daeZaxa. vwevarT da xvalindel<br />

dReze vfiqrobT. ra iqneba iq, daburul tyeSi? ras vnaxavT axals, romeli xili<br />

Segvxvdeba? mwvane iqneba tye Tu ukve SeyviTlebuli? am fiqrebSi Zili mainc<br />

Tavisas akeTebs da sul axlaxans CaZinebulebs ukve Cagvesmis papis xma: aba, vin<br />

ari yoCaRi, vin modis tyeSi, CaicviT, gelodebiTo. Cven erTbaSad wamovcvivdebiT,<br />

saxeze civ wyals SevisxamT (ukve civa, magram papas arafers vagrZnobinebT),<br />

pursa da yvels, dedam rom ZaliT SemogvaCeCa, jibeSi videbT da ezoSi CavrbivarT.<br />

iq ukve gvelodeba da mere vin? Cveni saxedari! — es ufro metad gvamxiarulebs<br />

da ezodan gavdivarT. win papa midis, mere saxedari misdevs. saxedars ki<br />

Cven mivyvebiT, qalamnebSi gamowyobilni da gaxarebulni.<br />

qalamnebSi ratomao? an qalamnebi ra iyoo? qalamnebs saqonlis an Roris<br />

tyavisagan amoasxamdnen. fexze kargad wamovicvamdiT da tyavisave TasmebiT SevikravdiT.<br />

qalamans win aprexili Wvinti hqonda, da Zvelebur navs hgavda, wignebSi<br />

rom ginaxavT daxatuli. qalamani msubuqi iyo da sasiarulod Zalze mosaxerxebeli.<br />

qalamnebs windebze vicvamdiT. windebs ki tolaRebiT vikravdiT. mere<br />

daadeqi gzas da ramdenic ginda iare, fexs araferi mogkveTs, Znelad daiRlebi.<br />

xo, axla fexze es qalamnebi gvacvia, zemoTac tyavis saTbilobeli da papas<br />

amayad mivyvebiT. da, raRa Tqma unda, rom Cvenda gasabrazeblad Cvens papas<br />

romeliRac sxva papa gadmosZaxis: sad migyavs eg balRebio?! tyeSio! — pasuxobs<br />

papa. emand mgelma ar mogtacoso!<br />

esRa gvindoda? tye isedac mglebis samalavi gvegona da gulSi cota ar<br />

iyos gveSinoda kidec. magram es SiSi mxolod wamiT gaielvebs. aq ar ari papa,<br />

Tavisi kombaliT? es rom mgels Caartyas, sulsac gaafrTxobinebs. aqve ar ari<br />

63


Cveni saxedari? is sxva papac, mgels rom axsenebda, icinoda... maS saSiSi araferi<br />

yofila.<br />

sofeli gadaviareT. mere WalaSi CavediT da biliks zemoT avuyeviT. Wala<br />

savse iyo qacvebiT. qacvebi gadayviTlebuliyo da mkrefavs eloda. ufro zemoT<br />

nagvianev Jolos dasdeboda mowiTalo-movardisfro, da isic mkrefavs uxmobda.<br />

`mkrefavebic~ Sors ar iyvnen — tyis Citebi Tavze esxdnen da, rogorc ki dagvinaxavdnen,<br />

wamoiSlebodnen, axla sxva WalaSi gadaifrendnen.<br />

mere Walidan biliks isev ferdobze avuyeviT da axla sasaflao gamoCnda.<br />

sasaflaoc ukan movitoveT.<br />

mere daiwyo jagnari. lurjad livlivebdnen kvrinCxebi.<br />

jagnars buCqnari mohyva.<br />

mere warafebi... mere axoebi...<br />

buCqnari nel-nela maRldeba da gza ukve tyeSi Sedis. xeebi ukve zemodan<br />

dagvcqerian. Cvenc, cota ar iyos, daRla mogveZala, erTi suli gvaqvs sadme CamovsxdeT,<br />

magram papa ukanac ar iyureba. arc saxedari ixedeba ukan, Cveni dardi<br />

aravis awuxebs da Cvenc, meti ra gza gvaqvs, unda moviTminoT. aki SarSanac ase<br />

iyo, viareT, viareT da bolosRa davisveneT. da albaT, axlac ase iqneba, davisvenebT<br />

maSin, roca wyaro gamoCndeba.<br />

cotac da marTla gamoCnda wyaro. da raRa Tqma unda, papa xvneSiT moixsnis<br />

gudas, balaxze miagdebs (am gudaSi CvenTvis wamoRebuli sagzalia) da ityvis:<br />

cota davisvenoTo... marTla, am sagzlis wamoReba ar undoda papas (TavisnaTqvama<br />

kaciao, — bebo ityvis xolme), sagzali rad gvinda, Semodgomaa, tye<br />

mSiers aravis daarCenso, — aiCema da gudas xels ara hkidebda. magram bebom<br />

Tavisi gaitana da kargic qna. axla papa amayad xsnis gudas da balaxze alagebs<br />

purs, yvels, Semodgomis SeqaSebul pamidvrebs, kitrisa da nivris wnils... patara<br />

xis jamsac iRebs da wyaros SeuSvers. gvawvdis, raki suli moiTqviT, dalie-<br />

To. Cvens saxedars ki dro uxelTia, iqve buCqebs misdgomia da ukve gemrielad<br />

nayrdeba.<br />

Cven vsauzmobT.<br />

axla Tqven aq iyaviT, — ambobs papa da walds iRebs, — me fiCxs movagroveb,<br />

Tu ramem SegaSinoT, damiZaxeT, Sors ar waval — da ise, rom pasuxs ar<br />

ucdis, buCqebs Seereva. Cven, cota ar iyos, SiSi gvipyrobs, magram viciT, rom papa<br />

Sors ar wava da marTlac aqve, Soriaxlodan ismis, rogor agrovebs fiCxs<br />

da waramara gvexmianeba kidec: xom araferi gindaTo... Cvenc raRa Tqma unda, araferi<br />

gvinda, imis garda, rom papam male moiTavos saqme da isev CvenTan dabrundes.<br />

cota xanic da raRac kakuni gvesmis.<br />

ai, papac gamoCnda fiCxmokidebuli da, SiSi rom ar Segvetyos, ise vekiTxebiT,<br />

ra akakunebs, papao? papa usmens, aqeT-iqiT ixedeba da zemoT, wiflis xeze<br />

gvaniSnebs, — aba, SexedeT, ra akakunebso:<br />

kodala, Wreli, koxta kodala! xes misdgomia da dafuturebuli qerqidan<br />

Wia gamohyavs.<br />

— magasac unda cxovreba, — ambobs papa da isev buCqnarSi gauCinardeba.<br />

mere lawaluwi ismis. romeliRac nadirma gadairbina. mgeli ar iyos!<br />

mere lawaluwi ufro axlovdeba da Cven marTla gveSinia.<br />

TiTqos Cvens gulSi ijdao, papa Soridan gamogvZaxis, ar SegeSindeTo, es CvenebianT<br />

giaa, Rorebi dahyavs tyeSi, rkos aWmevso.<br />

male giac gamoCnda. masac kombali uWiravs da Tbili tyapuWi acvia. Rorebi<br />

mTel tyes mosdebian da imaTi Rrutuni da lawa-luwi karga Sors ismis. Cven ki<br />

axlaRa vxedavT, rogor mofenila miwa muxebidan Camocvenili rkoTi.<br />

cota iqiT wiflebi dgas da gia gveZaxis, — modiT, wifeli miirTviT, gemrieliao!<br />

Cven iqiT gavrbivarT da wiflis nayofiT vivsebT jibeebs.<br />

64


gias uxaria, Tan Rorebs dasWyivis, Tan gveubneba, ai, wiflis ukan, wablebic<br />

dgas, imis gadaswvriv ki imdeni Sindi da zRmartlia, Tqveni saxedari ver moerevao.<br />

Cven gvixaria, gvinda gaviqceT, magram gia gvafrTxilebs, papas moucadeT, is wagiyvanT,<br />

tyeSi advilia dakargva da mgeli SegWamTo. mglis xsenebaze isev vCumdebiT<br />

da tyes vusmenT<br />

kodala isev xes ukakunebs.<br />

mere raRac facxa-fucxi ismis da cxadad vxedavT: wiflebs Soris amozrdil<br />

naZvis tots rogor Camohkidebia grZelkuda ciyvi. jer Semogvcqeris, mere uceb<br />

SekrTeba da Tvalis daxamxamebaSi naZvis kenweroze moeqceva. iqidan sxva xeze<br />

gadaxteba da gauCinardeba.<br />

kurdReli? kurdReli sadRaa?<br />

gias TqmiT, kurdReli mSiSaraa da egre advilad ar gveCveneba.<br />

mgeli xom ar aris mSiSara?<br />

ara, magram mgeli dRisiT adamians gaurbis, sadRac uRranebSi imaleba.<br />

mela? tura?<br />

mela da tura eSmakebi arian, aqve rom iyvnen, TvaliT ar gveCvenebian, an Cven-<br />

Tan ra egulebaT? ai, zamTarSi, Zalian rom moSivdebaT, soflamde Camovlen, saqaTmes<br />

mieparebian da mere TviTon ician...<br />

maS aqauroba savse yofila tyis binadrebiT.<br />

xo, tye savsea binadrebiT.<br />

papa kvlav gamoCndeba da fiCxi moaqvs. did konas miwaze daagdebs da oflmoreuli<br />

quds ixdis. Camojdeba. isvenebs. gias sagzals SesTavazebs. asea wesi, gzad<br />

Tu Semogeyreba, ucnobi Tu nacnobi, Tu sagzali gaqvs, aucileblad unda SesTavazo.<br />

es tyis kanonia da imisac, rom soflebisagan da qalaqebisagan daSorebuli<br />

adamianebi, sadac ar unda Sexvdnen erTmaneTs, erTbaSad megobrdebian, sagzali<br />

erTbaSad saerTo xdeba da, ise daSordebian erTmaneTs, TiTqos didi xnis<br />

axloblebi yofiliyvnen. is ki ara da, es adgilebi, axla rom vzivarT, wyaros<br />

piri da TviT es wyaroc, odesRac raRac mSobliuri gaxdeba. wlebis mere, aq<br />

rom gamoviaroT, uTuod gagvaxsendeba dRevandeli dRe: aq viyaviT. aq davisveneT.<br />

aq davnayrdiT. aq Segvxvda meRore gia. aq gamogvarTva erTi yua SoTi da<br />

yvelis naWeri. aq gviTxra madloba da gaudga Tavis gzas, gaireka Tavisi Rorebi...<br />

maS es adgili ukve mSobliuria, rogorc saxli, sadac odesRac gvicxovria.<br />

marTla mSobliuri rom gaxdes, kargad mivixed-movixedoT. xo, tyes ukve siyviTle<br />

Sehparvia. es Cumi Srialic imas niSnavs, rom ukve xeebidan foTlebi cviva.<br />

gava mcire xani da ufro blomad wamovlen xeebidan. maSin iqneba namdvili Tova<br />

yviTeli da wiTeli foTlebisa. maSin, Tu aqaurobas kvlav vewveviT, xeebi ise<br />

idgebian, TiTqos almurSi arian gaxveulnio, TiTqos iwviano. maSin `tyis simRera~<br />

ufro sevdiani iqneba.<br />

gadavixedoT iqiT, giam rom migvaswavla. tye marTla savsea wiTeli SindebiT.<br />

zRmartlic damsxvilebula. davkrefT, waviRebT, gavSliT fardagze da erT-or<br />

kviraSi Camwifdeba. dakrolili wablic ukve tyapa-tyupiT Camodis xidan da yvi-<br />

Teli foTlebis xaliCas efineba. Cumad iyaviT, nu yiJinebT, tyes siCumec uyvars<br />

da cxadad gaigebT, jer isev ra mxiarulad JivJiveben tyis Citebi. mivixed-movixedoT,<br />

iqneb sadme Svelic gamoCndes. iqneb qorbuda iremma gadairbinos biliki.<br />

iqneb yvelaferi erTbaSad, erTi wamosvliT vixiloT, rac ki tyeze wignSi wagvikiTxavs<br />

an zepirad gagvigonia. iqneb qvemoT, wyarospiras marTla binadrobs<br />

ulamazesi ali da maSin gamogvecxadeba, Tu dagvimartoxela? magram garSemo<br />

mxolod siCumea da mxolod Citebis JivJivi ismis. isini ki, vis gamoCenasac veliT,<br />

gvemalebian...<br />

rad gvemalebian?<br />

tye cocxalia da tyis binadarnic iseve ganicdian sicocxles, rogorc adamianebi.<br />

amboben, udabnosac aqvs Tavisi silamazeo. sali kldeebis silamaze Cveni TvaliTac<br />

gvinaxavs. tye ki mainc sul sxvaa. tye dedamiwis mTel sicocxles TiTqos<br />

erTbaSad ganasaxierebs. mec mivlia da albaT Tqvenc, datotvil bilikebze.<br />

65


Cagvixria muxli civ wyarosTan. gavrindebulvarT tyis siCumeSi. gagvigonia kodalas<br />

kakuni da gugulis Zaxili... erTbaSad movuyaroT Tavi mTel am STabeWdilebebs,<br />

ferTa da xmaTa mravalferovnebas da aJRerdeba didebuli simfonia<br />

tyisa.<br />

adamians daafiqrebs daxavsebuli lodi, sadme tinebze amosuli martoxela xe.<br />

sixaruls hgvris nakaduli, mdinare, sadRac moulodnelad Sexvedrili patara,<br />

kamkama tba. bunebis uxilavi xeli marjved xmarobs funjs da saWreTels, faqizad<br />

wers da aqandakebs, da, rogorc yvela qmnileba, bunebis qmnilebac ver<br />

itans udier Sexebas. udieri xeli umalve arRvevs harmonias.<br />

Òra aris Cveni yoveldRiurobisaTvis tye?<br />

dRes adamianebi gafacicebiT agroveben aTasi juris kunZebsa da totebs, balaxebsa<br />

da xavsebs, kenWebsa da qvebs; surT, rom qalaqis erTferovan binebSi gamarTon<br />

sakuTari `tye~, esmodeT misi xma da SeZlon masTan ganmartoeba. Zalze<br />

Segviyvarda xis sawolebi, xis jamebi da fialebi. magida gvinda davimSvenoT<br />

xis nivTebiT. aRarafers vambobT imaze, rom Tavad magidac da skamic xisgan<br />

gvaqvs gamoTlili. xiT vapirkeTebT kafe-restornebs, Teatralur darbazebs da<br />

yvelafers, sadac adamianebi TavSesayrelad midian xolme.<br />

da bolos, xe rom ar yofiliyo, ver daistambeboda TviT es wignic, sadac axla<br />

didis ambiT gelaparakebiT tyeze da xeebze.<br />

asea dRes. ZvelTagan?<br />

tye gvifaravda qarisa da sicivisagan. gvinaxavda wyaroebsa da nakadulebs. sa-<br />

Taves aZlevda mis mdinareebs, asuldgmulebda nadir-frinvels. rogorc davinaxeT,<br />

tye iZleoda Sindsa da pantas, wablsa da maJalos, zRmartlsa da fSats,<br />

Txilsa da rkos. tyeSi Wrida glexkaci savenaxe da sabostne sarsa da Wigos,<br />

sagodre wnels, sawnaxlis mors. xisgan iTleboda wisqvilis Rari, urmis Walebi<br />

da tabiki, uReli da konkila. tyidan Camogvqonda saxlis Tavxe, anu sayvave,<br />

saxlis kavi... xisgan iTleboda Cvilis akvani, maxvSis sakarcxuli da darbazis<br />

dedaboZi. dedaboZze (romelic aucileblad muxisa unda yofiliyo) ikveTeboda<br />

natifi CuqurTmebi, rqagadagrexili irmebi, gafrenili arwivebi, gatyorcnili<br />

isrebi, guldakodili jixvebi. es CuqurTmebi gadadioda xis skivrebsa da zandukebze,<br />

yoveldRiur yofaSi gamosadeg nivTebze, romelTac, garda imisa, rom<br />

gamosadegi unda gamxdariyo, lamazi ieric unda hqonodaT.<br />

tye swevda zogjer taZris magivrobas, `xatis tye~ iyo is wmidaTawmida, sadac<br />

uwminduri guliT da xeliT Sesvlis ufleba ara gvqonda, da, Tu Sexvidodi,<br />

mxolod imitom, rom codvaTagan ganwmendiliyavi, tye iyo saxizari, meore saxli<br />

da darbazi, rogorc duRabiT nagebi cixe-koSki, roca mteri modioda, vidre<br />

laSqari momxvdurs sazRvarze Cauxteboda, moxucebi, qalebi da pirtitvela<br />

yrmebi tyeSi ixiznebodnen, mSobliuri tye ifaravdaT, aZlevdaT sazrdos, unergavdaT<br />

moTminebas, da mteric, soflebisa da qalaqebis aoxrebasTan erTad, Tavis<br />

movaleobad Tvlida gaeCexa tye da venaxi — upirvelesi marCenali qarTveli<br />

kacisa.<br />

amitom aRar gikvirs, rom im adgilas, sadac, mematianes TqmiT, `ara ars wyali,<br />

aramed ipyroben wvimisagan kldis WaTa Sina da smen mas, ara ars tye, aramed<br />

ZeZvi~, uceb sadme gamoanaTebs nuSi, gareuli vazi, panta, maJalo, Txili...<br />

diax, tye marto Cveni cxovrebisa ki ara, TviT sicocxlis nawilia da bednieria<br />

is, vinc Seumcdarad ismens tyis xmas, visTvisac metyvelia misi dumili, visac<br />

SeuZlia masTan saubris gamarTva.<br />

amgvari bednieri kaci iyo poeti vaJa-fSavela.<br />

`vaJas tye~ mTrTolvarea, xan SfoTiani, xan mSvidi da gayuCebuli, vaJas tye<br />

mReris, fiqrobs, tiris, kamaTobs, Civis, mogonebebs eZleva da zogjer mSfoTvare<br />

sizmrebsac xedavs. marTavs qorwilebsa da niSnobas, koncertebsa da poetur<br />

paeqrobas, aq bulbuli saamod mReris da Suriani Cxikvi enas atartarebs, ra ambavia,<br />

ra sul magas amRerebT, sxvebi riTi varT magaze naklebio. am tyis wiaRSi<br />

Cliqebs imagrebs umweo nukri, moZmeTa sixarbis msxverpli xdeba beberi mgeli<br />

totia. aq xeebsa da yvavilebs vnebianad uyvarT, vnebianad eZlevian sicocxlis<br />

siyvaruls da ganSorebis sevdas. aqac gadi-gamodis maWankali, dairxeva xmebi<br />

66


da Wori... axalgazrda xeebi amayad ucqeren xmel wifels da hgoniaT, rom Tavad<br />

sul axalgazrdebi iqnebian, beberi wifeli ki ukvdavebis erTaderT imedsRa eb-<br />

RauWeba — alersiT ufereba mis ZirSi amosul norC ylorts. `vaJas tyeSi~ iqmneba<br />

`Svlis nukris naambobi~, `ia~, `mTis wyaro~, `fesvebi~, da bolos mindia,<br />

romelsac gulTamxilveliviT esmoda quCis da dekas, wiflis da gugulis-kabas<br />

idumali CurCuli.<br />

mTis wyaro saSinel sizmars naxulobs.<br />

`vnaxe, viTom viRupebodi. gvalva, didi gvalva damdgariyo. balaxni, xeni, Cemni<br />

mSobelni damWknariyvnen. mec davmSraliyavi TiTqmis. Rabua, lamazi `wisflisCita~<br />

Camofrinda verxvis totidam da undoda Cems gubeSi banaoba, magram veRar<br />

daisvela frTebi da daiwyo tirili. vxedavdi amas da guli mikvdeboda, sad<br />

waxvel Cemo madlo-meTqi, — vluRluRebdi — damWknari diyi, Supya, Sambi, arCi,<br />

cacxvi da urZani — yvelani erTad SfoTavdnen: — `mivaSveloT wyaros wyali,<br />

ar dagviSreso!~ mawvdidnen foTlebidam, totebidam, fesvebidam TiTo-orola namobiT,<br />

magram veRarasa mSveliden, Tanac viTom miwam piri miyo da dausrulebels<br />

ufskrulSi unda davRupuliyav. SemeSinda da gamomeRviZa~.<br />

monadireebma xar-iremi mokles.<br />

`mxcovani xeebi — cacxvebi, muxebi, Telebi, bokvebi, verxvebi, wiflebi, aryebi,<br />

ifnebi da sxva da sxvani viSviSebden, yvelam erTad gaigo, Tumca karga daSorebiT<br />

idgnen, erTimeoreze, TavianTi sayvareli Svilis sikvdili. tye aris irmis<br />

deda, ZuZus tye awovebda, akvans tye urwevda, sabnadac tye exureboda~. tye ki<br />

tiroda da ambobda: `vahme Cemo saxelovano Svilo, borjav, rodisRa aRvzardo<br />

SenisTana Svili, rqiTa da taniT damSvenebuli, SeniT vamayobdi da dReis Semdeg<br />

visiTRa viamayo?!~ mosTqvamda tye da Tanac cremlebs afrqvevda~.<br />

uRran tyeSi mosuli patara lurjTvala ia Civis:<br />

`ra Seubralbelia kaci? rasac ki dainaxavs, unda rom Tavis sasargeblod moixmaros.<br />

albaT ver afasebs Cvens silamazes! Cven win kacma gamoiara, cals mxarzed<br />

culi edo, meorezed Tofi ekida. miadga erTs mSveniers totgadarTxmuls<br />

wifels, dauSina culi da waaqcia. sabralo, rodesac waiqca, daikvnesa. Cvens<br />

iqiT guguliskaba amosuliyo da jer xmels, Camosuls foTols ar amoscileboda.<br />

rodesac xe waiqca, gadiyreina zevidam foTlebi da wiTlad gamobWyvinda,<br />

cremlebi dasxmoda CaRrmavebuls gulSi~.<br />

erTi suleli kodala ki, romelic Wia-RuebiT savse futuro xes misdgomia, arxeinad<br />

TavisTvis bWobs: `netav, sul gadaxmes mTeli tye, aTaswilad is ajobebso...<br />

`uh, ra droebas gavatarebdi!..~ `samoTxe maSin damyardeboda qveyanaze —<br />

Wia-RuebiT aivseboda mTeli es aremare da... iqeife, biWo! gahkar da gamohkar niskarti<br />

dRe da Rame~...<br />

vaJa-fSavelas poemaSi mindias gasvla bunebaSi warmodgenilia, rogorc adamianisa<br />

da bunebis erTianobis zeimi. is aucilebeli harmonia, razedac kacobrioba<br />

amdeni xania ocnebobs. mindia miTosidan, Zveli Tqmulebebidan gamoxmobili gmiria<br />

da amdenad —maradiuli:<br />

`roca ki gazafxuldeba,<br />

gamoiRviZebs qveyana,<br />

silaRe, simxiarule<br />

daseirnoben yvelgana.<br />

gaCndeba CirTi, yvavilni,<br />

ekonebian mwvanesa,<br />

mindia gafacicebiT<br />

sul mimoivlis mTa-velsa.<br />

yvela mcenares da mRilsa<br />

is egebeba salmiTa,<br />

bunebac vaSas uZaxis,<br />

mdidrad morTuli almiTa.<br />

yvavilni yel-gadagdebiT,<br />

daxatulebi kalmiTa<br />

`mindias gaumarjoso~,<br />

67


erTxmad atexen yiJinsa,<br />

xeebi foTlebs arxeven,<br />

buneba iwyebs bibinsa~.<br />

da erTxel... mindiam uRalata bunebas. da bunebamac maSinve Suri iZia. amieridan<br />

buneba mindias Tavis saidumlos aRar umxels, bunebis ena mindiasaTvis gaugebaria.<br />

buneba Ralats ar gvapatiebs, — amgvaria ZvelTuZvelesi Tqmulebis morali.<br />

vidre Cven `vaJas tyeze~ vfiqrobdiT, papam da SviliSvilebma moiares tye, er-<br />

Tguli saxedari fiCxiT datvirTes da soflisaken daeSvnen.<br />

amieridan es dRe am patara biWebs arasodes daaviwydebaT.<br />

brundebian papa da SviliSvilebi tyidan da axla sxva Jriamuli esmiT. cotac<br />

da bilikze qalebi gamoCndebian, mxarze didi kalaTebi SeudgamT da mxiarulad<br />

raRacas gasZaxian ukan CamorCenilebs; esalmebian papas da kalaTebs mcire xniT<br />

Zirs dgamen. ramdeni ram daukrefiaT qalebs: Sindi, tyemali zRmartli, askili...<br />

visac ra sdomebia da vinc risTvis wamosula. Tqvenc SegxvdaT rameo? ra Segvxvdeboda,<br />

daukrefavi aRaraferi dagrCeniaTo, — xumrobs papa. Cven ras gavwvdebiTo,<br />

— icinian qalebi, — swored iqauroba, sadac Tqvenca yofilxarT,<br />

savsea SindiTa da tyemliTao. mogve eg saxedari, avkidoT, vera xedav, Zlivs movaTrevT<br />

kalaTebso. da axla papa icinis, — mTeli tye, Sin migaqvT, es saxedari<br />

ras agivaTo.<br />

da ase, siciliT emSvidobebian erTmaneTs.<br />

papa da SviliSvilebi dawinaurdebian. qalebi ukan rCebian...<br />

es vinRa ari? vinRa wamoadgaT Tavze bindisas?<br />

monadire qoria!<br />

marTla qoris msgavsi, marTla qoriviT mzirali da moulodneli.<br />

mxarze didis ambiT gaudvia Tofi, papas da SviliSvilebs gamomcdelad uyurebs,<br />

tye marto Tavisi samflobelo hgonia da am samflobeloSi rom `sxvebic~<br />

SemoWrilan, guli gadmovardnaze aqvs.<br />

magram papa risi papaa? — mudam mSvidi da auRelvebeli.<br />

sada hyofilxar, ra mogiklavso, — ekiTxeba, Tan gulSi fiqrobs, amas nadiric<br />

ar miekareba saTofezeo.<br />

qorias danaxvaze maxsendeba Cveni Sveli da aRar vamtyuneb Cvenebs, rom is Sveli<br />

tyeSi ar gauSves, am qorias lukma ar gaxades.<br />

Sveli gazafxulis erT dRes mogviyvanes.<br />

ar gadavaWarbeb, Tu getyviT, erTi muWa iyo-meTqi. ramdenime dRisa Tu iqneboda.<br />

metyeve waswydomoda da xelSi aeyvana. vin icis, deda arca hyavda, vin icis, sul<br />

marto iyo, msgavsad vaJa-fSavelas Svlis nukrisa.<br />

metyeve xom monadire ar ari?<br />

metyeve tyeSi Tofs ar gaisvris, Tu vinmes SeSineba ar unda (is vinme uTuod<br />

tyisa da tyis binadarTa mteria), Tu Tavs nadiri ar daesxa. metyeves sakuTari<br />

qoxic aqvs tyeSi da am qoxis kari mudam Riaa. iqve devs asanTi, cota SeSa da<br />

fiCxi. SeiZleba nabdis Zvelac dagxvdeT, Tu gza agebneT da aqamde moaRwioT,<br />

Rame mSvidad gaaTeneT, cecxli daanTeT, gaTbiT da dilaze mec geaxlebiTo. amgvaria<br />

metyevis qoxi da Tu arasodes gagiTenebiaT Rame im qoxSi, girCevT, erTi<br />

Rame mainc gaaTenoT. mTeli Ramis tyis cxovreba Tqvens gonebaSi gadaiSleba.<br />

bindisas Citebi Sewyveten WikWiks da siCume Camodgeba, mere cota xniT bulbulic<br />

igalobebs. bolos isic gaCumdeba da ifiqreb, ha, mTelma tyem Zils misca<br />

Tavio. Soridan mdinaris CxrialiRa ismis, sadRac axlos nakaduli morakrakebs,<br />

da TiTqos isic grZnobs Ramis siCumis idumalebas, isic xmadabal CurCulze gadadis.<br />

amboben, erTi piroba, ganTiadisas mdinaresac CaeZinebao da, albaT, isinic<br />

CaiZineben. sadRac Sors Wotma daikivla. buebma erTmaneTs gadasZaxes da<br />

isinic miCumdnen. axla ki marTla Camodga tyis Ramis siCume.<br />

magram ai, zed qoxTan raRacam SliginiTa da totebis lawaluwiT gadairbina.<br />

icodeT, es daTvia. burtyunic xom gesmiT, saWmels eZebs, etyoba gabrazebulia,<br />

sakbilo versad upovia, verc sadme fuRuro unaxavs, rom Tafli amoesvlipa<br />

68


(futkrebi tyeSic pouloben fuRuros da Tafls imzadeben), verc Txili upovia,<br />

verc sxva ram xili mougdia xelT. daTvi Cava xevSi da gadaikargeba. TiTqos<br />

isev Camodga siCume da uceb tura daiwyebs kivils. dedakaciviT kivis, ase ggonia,<br />

mSvelels uxmobso, namdvilad ki Tavisianebs eZaxis da isic sakbilos<br />

eZebs. gareT Tu gaixedavT, SeiZleba orma Tvalmac SemoganaToT, es mela mobrZanebula,<br />

SiSi arafrisa aqvs, qoxis win dayuncula da Semogvcqeris, iqneb mec<br />

rame sakbilo vipovoo. yvela raRacas eZebs. nadirobis, mopovebisa da motacebis<br />

Rame damdgara.<br />

erTbaSad, sadRac raRaca daiymuvlebs.<br />

ymuili idumalia da Soridanve gvafrTxilebs, merideTo:<br />

mgeli!<br />

mglebi uxmoben erTmaneTs, jarad rom Seikran da sadme cxvris faras an saZovarze<br />

gasul saqonels daecnen, magram amaze zamTarSi getyviT, roca TovliT<br />

gadaileseba mTa-bari.<br />

mglebi ymuian da maT ymuilze mTeli tye inabeba, yvela am ymuils usmens. tyeSi<br />

axla mxolod es ymuili mefobs.<br />

metyevis qoxSi ki cecxli Canavlda, qoxis urduli gadavketeT da nabdis Zvela-<br />

Si gaxveulebma Zils miveciT Tavi. magram tyis Cqami, xan axlos, xan Sors darxeuli<br />

mainc ar gvaZinebs, vidre bolos da bolos marTla ar CagveZineba da er-<br />

TbaSad sul sxva xmauri ar gamogvaRviZebs:<br />

isev Citebis galoba!<br />

dila moaxloebulia, xeebis kenweroebi mzis Soreuli sxivebiT SewiTlebula.<br />

frinvelTa orkestri dilis mobrZanebas sayovelTao galobiT xvdeba.<br />

cotac da metyeve gvestumreba…<br />

ai, am metyevem mogviyvana is umweo Svlis nukri.<br />

jer rZes vasmevdiT.<br />

mere nekeris Wama vaswavleT.<br />

nel-nela wamoizarda da erTbaSad Sveli gaxda.<br />

uceb Cveni ezo ecotava, Tavawyvetili sirbiliT asjer mainc Semourbenda iqaurobas.<br />

axteboda buCqebs, gadadioda malayebs, daiqanceboda da CrdilSi miegdeboda.<br />

vxedavdiT, rogor ufeTqavda ferdebi, veferebodiT da vgrZnobdiT, ra Zalumad<br />

uZgerda guli.<br />

mere ezos gareTac gaixeda.<br />

mere xevSic Cavida. dadgeboda xramis pirad da SuadRidan moyolebuli mzis<br />

Casvlamde, gascqeroda SoreTs.<br />

SoreTSi moCanda tye.<br />

erTxel ZaRlebi daedevnen. gamoiqca, didedas kalTaSi Caujda, kiseri kiserze<br />

gadaaWdo da ZaRlebs niSnismogebiT gaxeda, aba xeli maxeliTo.<br />

vuyvardiT.<br />

erTmaneTTan `saubaric~ SegveZlo.<br />

da mainc is zne dasCemda: idga xramis piras SuadRidan moyolebuli mzis Casvlamde<br />

da gascqeroda SoreTs, sadac moCanda tye.<br />

sisxli yioda mis arsebaSi da tyisken uxmobda.<br />

ra icoda, rom, nebiT Tu uneblieT, misi samSoblo Cveni patara ezo gamxdariyo.<br />

tyes miuCvevels tyiurni daCagravdnen da maSin iq veRar daifaravda didedas<br />

Tbili kalTa.<br />

mas Tavisi saidumlo gauCnda, rasac aravis gvimxelda da, rasac mxolod xramis<br />

piras mdgari, tyisken mzirali TvaliT gamoxatavda.<br />

aman guli dagvwyvita da SeSinebulebma, kidev ufro rom ar dagvewyvita guli,<br />

sxvagan gavamweseT.<br />

man bina daido WavWavaZianT baRSi, winanadalSi.<br />

meti raRa undoda, WavWavaZianT baRi cotaTi hgavda tyes.<br />

iq Cvens gazrdil Svels, Cvenis fiqriT, mcire bedniereba unda epova.<br />

magram, etyoba amaSic movtyuvdiT.<br />

male momkvdariyo.<br />

es iyo didi xnis winaT.<br />

69


da vidre amas vixsenebdiT, Cveni papa da SviliSvilebi daemSvidobnen monadire<br />

qorias da Sinisaken wamovidnen.<br />

Sin ukve Relavdnen, sada xarT amden xanso, papas tuqsavdnen, barem mokali es<br />

balRebi vera xedav, rogor daqanculano. papa Tavs imarTlebda, daqanculan ki<br />

ara, saxedarze win egeni morbodneno.<br />

wyali ukve gauTbiaT da did gobSi balRebs fexebs banen. mere iwyeba vaxSami,<br />

sufraze moaqvT koWobSi amozelili cxeli lobio, axali, SuSxuna maWari, mwnileuli,<br />

xili.<br />

ra gemrielia yvelaferi...<br />

ra gemrielia es daRlilobac. da ra gemrieli iqneba Zilic...<br />

*<br />

amasobaSi ki Semodgoma ganaxevrebula. enkenisTve, anu seqtemberi gasula da<br />

RvinobisTvec sacaa gava. mosavali venaxebidan da mindvrebidan, baRebidan da<br />

bostnebidan Sinisaken wamoviReT da axla vabinavebT. da, rogorc ityvian, Tu<br />

erTi patara zafxuli kidev gamova, sofeli sxva saqmeebisTvisac moiclis, ga-<br />

CaRdeba Semodgomis dResaswaulebi, niSnobebi, qorwilebi, mTidan dabrundebian<br />

mwyemsebi, adamianebi erTmaneTisaTvis moiclian da iqneba gadanaxuleba-gadmonaxuleba.<br />

axla ezoSi movataroT Tvali. vnaxoT Semodgomis ezo.<br />

Semodgomis ezo feradovania, TiTqos mxatvrisagan sagangebod Seqmnili. warmovidginoT<br />

Zveleburi saxli, myari qvitkirisa, kramitiT gadaxuruli da rikulebiani<br />

aivniT damSvenebuli. Tavad es saxli ukve warsuls ekuTvnis. axla amgvar<br />

saxlebs aRar ageben da amitom sagangebod Seqmnilis STabeWdilebas moaxdens<br />

Tqvenze. rogorc ki ezoSi SexvalT, maSinve gasaSrobad gamofenil CurCxelebs<br />

SeavlebT Tvals. CurCxelebi jer mxolod wiTlad Ruian. Robeebze namgliT aWrili<br />

simindis fuCeCi miuyudebiaT, esec gasaSrobad gamotanili da mzis gulze<br />

mificxebuli, yviTeli taroebi erTmaneTze gadaubamT da, msgavsad yurZnis akidosi,<br />

aivnis boZebze CamoukidiaT, aqvea yurZnis jagani, gala nivrisa da xaxvisa,<br />

wiTeli wiwakis asxmula, yviTeli zafrana... ezoSi gafenil fardagze kakali gauSliaT,<br />

cota iqiT — lobio da dafxvnili simindi. yvelafers mze sWirdeba,<br />

mzeze gamoSroba da gamoyvana. sasimindedan yviTeli da TeTri taroebi ikriWebian.<br />

beReli xorbliTaa savse. sabZelSi bzea. iqve saTive dgas da maRali zvini.<br />

baRSi xbo icoxneba. marnis, sabZlis da beRlis saxuravebze gogrebi. suraTi<br />

sruli ar iqneba Tu ar vityvi, rom marnis kari farTod gauRiaT da iqidan axali<br />

maWris suni gamodis... da yovelive erTad aRebuli, qmnis feradovan suraTs,<br />

romelzec mxatvars feri ki uxvad gaunawilebia, magram yvelaferi mainc erTi<br />

miznisTvis, erTi saTqmelisTvis daumorCilebia: es Wirnaxulis silamazea.<br />

silamazisaken ltolva adamianis ZvelTaZveli Tvisebaa, yofaSi damkvidrebuli<br />

silamaze ki saukuneTa manZilze yalibdeba, tradiciul iers iZens, ixveweba da<br />

Cvenamde modis rogorc dasrulebuli xelovnebis nimuSi. zvins dgams glexkaci<br />

da es ostatis xeliT dadgmuli zvinia, wuns ver dasdeb, proporciebi daculia,<br />

adgili — didebulad SerCeuli, zvini aucileblad aq unda iyos, amis gareSe<br />

suraTi, romelsac `Semodgomis ezo~ hqvia, srulyofili ver iqneboda. ai,<br />

am gogrebis ganlagebasac ki ostati sWirdeboda, gamoucdeli xeli ise daaxvavebda,<br />

Tavsa da bolos ver gaigebdi, aq ki yvelaferi gaTvaliswinebulia, kompozicia<br />

arsad irRveva. mzes mificxebuli gogra aucilebeli detalis mniSvnelobas<br />

iZens, an es tikic, anu Txieri, raRa axla dasves marnis karTan da Tanac<br />

samfexa xis skamze, darbaisluri RipiT, rom aqaurobas swored simaZRris da siuxvis<br />

feri dasdos. Tumca Sig jer araferi asxia, magram tiki mainc didebulad<br />

gaberila da imgvarad Semogvcqeris, TiTqos mis gareSe aqauroba arafrad eRireboda,<br />

da kacma rom Tqvas, marTalic aris, es tiki `Semodgomis ezos~ aucilebeli<br />

detalia. iqiT, saCexSi rom WurWeli CaumwkrivebiaT, Camuqebuli ferisa,<br />

esec sWirdeba aqaurobas, radgan mis Tavze Camokidebuli grZeli, yviTeli asxmula<br />

zafranisa, ufro CaxCaxa fers iZens, ufro ikveTeba siyviTle. asevea foni<br />

70


Jangisferi kramitisa, yviTeli gogrebis ukan rom gadaRebila. xo, es namdvili<br />

ostatis xeliT Seqmnili suraTia.<br />

axla gzidan xmauri ismis da xmaurSi ikveTeba erTi sityva: WurWeli!<br />

WurWlis gamowvas saqarTvelos yvela kuTxeSi TiTo-orola sofeli misdevs.<br />

erT kuTxeSi erTi sofelia ganTqmuli, meoreSi — meore, da im soflebSi gamomwvari<br />

WurWeli saukuneTa manZilze hyofnida saqarTvelos. kaxeTSi vardisubani<br />

da iyalTo iyo ganTqmuli da iqauri ostatebi, qiziyelebTan erTad, amaragebdnen<br />

im mxares, imereTSi dResacaa cnobili SroSis WurWeli. rogorc ki suramis<br />

uReltexils gadavalT da ubisas gavcdebiT, TvalSi SemogvanaTebs gzis<br />

piras Camwkrivebuli nair-nairi doqebi, xeladebi Tu jamebi. es kopwia imeruli<br />

WurWelia, yelmoRerebuli da amayad mzirali. da am WurWlidan wamosuli wyaros<br />

wyali an Tavankara Rvino, TiTqos mTeli bunebis xmas gamoscems, rakrakebs,<br />

rogorc wyaro mTvariani Ramis siCumeSi.<br />

axla albaT iyalToeli an vardisubneli meWurWleebi Camogvividnen.<br />

Cveni oTxi drois ambavi xom kaxeTis sofelSi gaivlis. Saraze mZimed modis didi<br />

uremi. uremSi, cxadia, xarebi SeubamT. Walebze kidev maRali lastebi aqvs<br />

mikruli da oTxiv mxriT SemoRobil uremSi awyvia veeba kokebi da kokurebi,<br />

litrianebi da WinWilebi, mawvnis da mwnilis qilebi, jamebi da jamfilebi.<br />

lastis Tavze amoCril manebze wvrili WurWeli gamoukidiaT, aq ufro saymawvilo<br />

WinWilebi Warbobs. WinWila raRaa? patara, erTi cida WurWeli, romelSic<br />

erTi Wiqac Zlivs Cava, magram wvrilfexobas ki Zalze sWirdeba, amTaviTve rom<br />

Sromas mieCvios, wyalze wasul didedas an dedas TviTonac sakuTari WurWliT<br />

gahyves da Tavisi wili civi wyali miitanos. erTi sityviT, WinWila momavali<br />

Tebroleebis WurWelia.<br />

`Tebrole midis<br />

wyalzeda,<br />

koka udgia<br />

mxarzeda~.<br />

WurWels rogorRa swvaven? esec mTeli moTxrobaa. magram sityvas Zalze gagvigrZelebs,<br />

marto erTi vTqvaT: lazaTianad! yvelaferi, rac kacis xelidan gamodis<br />

da rac yoveldRiur yofaSi gvWirdeba, aucileblad lazaTiani, anu lamazi<br />

unda yofiliyo, ai axla, ar urmis Walebzec, lazaTiani WurWeli gamoufeniaT:<br />

koka. didi kokura. xelkokura, sura. suranitra — maRlebi, dabalyelebi, pirviwro<br />

da utuCo. mere modis dabalwylis xelada, cotaTi pirgadaSlili, tuCiani.<br />

mere nitra — pirviwro, maRalyela, raTa wylis smis dros wyali nitris<br />

yelSi ixrCobodes da ruyruyebdes, ris gamoc Turme ruyruya nitrasac eZaxian.<br />

bavSvebisaTvis ki, rogorc giTxariT, patara WinWila, — nitrisnairic da xeladisnairic.<br />

ufro darbaislurad Semogvcqerian (cxadia, uremi gaCerda, WurWeli<br />

CamoiRes da saCveneblad iqve, Sarispiras gamofines, amasobaSi xalxic mogrovda<br />

da gaCaRda vaWroba) Rvinis WurWlebi: Cafi, Cafura, xelCafi, doqi, orxeladiani,<br />

samxeladiani, gozauri — yvelas Tavisi cali yuri abia da patrons elodeba,<br />

wamiyvaneTo. maT ukan qilebi Camwkrivebulan: qocoqila, Ziriqila, calyura<br />

qila mawvnisaTvis, oryura qila erbos Sesanaxi da amitom erbos qiladac wodebuli,<br />

sajero qila, anu didi mawvnis qila, saduRari qoTani, patara pirgadmoSlili<br />

koWobi — kerZis gasakeTeblad, cxadia, umetesad lobiosi. axla saxaSe<br />

(puris xaSis, safuaris Sesanaxad), axla jamebi: jamfila, arjamani, qaTmisaWmeli,<br />

kerZis Camosarigebeli jami...<br />

ai, ramdeni ram SeZlebia Tixas.<br />

amasobaSi Cvenma mezoblebma WurWeli Camoiriges. arc patarebs dawyvites guli<br />

da imaTac dauTiToves WinWilebi. yvelani wavid-wamovidnen, meurmeebma konkila<br />

gamoacales urems (xarebs rom mcire xniT daesvenaT da simZimeakidebulni ara<br />

mdgariyvnen, urems konkila, an Ronieri boZi Seuyenes, romelic urems maRla<br />

swevs da uReli xarebs aRar awvebaT) da imav ZaxiliT ganagrZes gza: WurWeli!<br />

WurWeli!<br />

SuadRe ukve gadasula da papas saToneSi fiCxis kona moaqvs.<br />

71


es imas niSnavs, rom dRes Tone gaxurdeba da purs gamoacxoben.<br />

magram vidre puris cxoba daiwyebodes, gavixsenoT is dRe, roca wisqvilSi wavediT.<br />

es axlaxans iyo, Wirnaxulis dabinavebam gadagviyola da safqvavisTvis<br />

veRar movicaleT. safqvavi ki dagrovda — jer is xorbali, mkaTaTveSi rom<br />

did beRelSi SevinaxeT, mere is simindi, agvistos damlevs rom movtexeT, taroebi<br />

gavaSreT, sacexvelaze davcexveT, marcvali gadavarCieT da isev mzeze gavfineT,<br />

kargad gaxmeso. kargad Tu ar gaxma, ise wisqvilSi ver waviRebdiT, ar<br />

daifqveboda, cudi fqvili gamovidoda da mWadic daRrejili. aba, daRrejili<br />

mWadi vis uyvars? iqac ki, sadac puri mefobs da mWads xilad Tu miirTmeven,<br />

mWadic, rogorc yvela sxva ram, gulmisasvlli da koxta unda iyos. koxta Wadebs<br />

davacxobTo — gansakuTrebiT dasavleTSi ician Tqma da Tanac Tixis kecebSio.<br />

qarTl-kaxeTSi ki, msgavsad purisa, mWadsac ToneSi acxobdnen, Tumca keci<br />

vin akrZala, visac piris gemo hqonda, iman kecis yadric kargad icoda da<br />

kecSi gamomcxvari mWadisac.<br />

es simindi mainc Zlivs gadavarCineT, arc es ari advili mosayvani. amasac sul<br />

fereba unda, Toxna, balaxis Semocla da rwyva. nami uyvars siminds. arc es davakeliT,<br />

magram axla sxva mteri gamoCnda _ frinveli, rogorc giTxariT, safrTxobela<br />

davudgiT da is safrTxobelac arafrad Caagdes. da bolos — daTvi!<br />

zRaprebSi da leqsebSi `daTunia-drunCa~ uwyinari, keTili vinmea, arafers dagi-<br />

Savebs, qomagi kia, keTilsa da avs Tavisi mokle WkuiTac kargad arCevs, magram<br />

icodeT, magari wuwkia! rogorc ki simindi Semovida da sakbilo gamoCnda, Sua-<br />

Ramisas moadgeboda yanas da daiwyebda faCi-fuCs, Tan burdRunebda, albaT, sibneles<br />

uCioda, verafersa vxedavo. Tu gaugebdnen, daafrTxobdnen, magram mezvre<br />

da mevele sul mis lodinSi xom ar iqnebodnen? mere is iyo da safrTxobelac<br />

dadges. cota xans uyura, gulSi albaT gaecina, afofxda, Camoxsna da nakuw-nakuwad<br />

aqcia. mere ReleSi sarekela daudges, daTvs atyuebda, ar moxvide, sulieri<br />

varo, sarekelasac erTi-ori dRe uyura, bolos frTxilad miuaxlovda,<br />

isic amoiRo wylidan da miamtvria. xafangic daudges, magram ar motyuvda, mosaklavad<br />

mainc ver gaimetes, raRa darCa, mobrZandes, gana ra unda Wamos imdeni,<br />

CaixeTqos muceli, sacaa taros movtexavTo.<br />

ase moviyvaneT simindi da axla wisqvilaSi migvaqvs, didi sacaloebi (anu uxeSi<br />

qsovilisagan Sekerili tomrebi) xorbliT aris savse, momcroebSi da toprakeb-<br />

Si ki simindia, TeTri — calke, yviTveli — calke.<br />

mewisqvile, cxadia, berikacia.<br />

asea miRebuli imTaviTve.<br />

Tanac Tma sul fqviliT aqvs daTrTviluli.<br />

fqvili mosdebia mTel wisqvilsac, xis farRalala kedlebs, kars, kramitis saxuravs,<br />

Sexval Tu ara... Sexval ki ara, Soridanve gecema wylis xmauri. es mdinaris<br />

wyali Cxrialebs RarSi, rom dolabi daabrunos. Rari grZelia, maRlidanve<br />

daSvebuli da wylis Zalac Zlieria. mrgvali, koxtad gaTlili, mZime wisqvilis<br />

qvebi nela brunavs, nela imitom, rom kargad daifqvas Tu Zalian aCqardeba,<br />

fqvili wminda ar gamova.<br />

marcvali xvimiraSi iyreba. xvimira xisganaa Sekruli, zemoT farToa da TavRia,<br />

qvemoT wvrildeba, pirdapir qvis Sua nawils, muWis simsxoze rom gauxvretia<br />

qvismTlels, Tavze dahkidebia da iqidan nel-nela uSvebs TiTo-orola marcvals,<br />

nela, magram gabmiT, amaSi exmareba sarekela, romelic qvaze xtunaobs<br />

da Tavad icis, ramdeni marcvali CauSvas xvimiridan.<br />

da, raRa Tqma unda, rom qvismTlelic sagangebo ostatia da advilad ver iSovi,<br />

wisqvilis qvis kodva (ase hqvia) Znelia. ar gagigiaT, naTqvami, Tunda qva makodineT,<br />

oRond eg saqme amaSoreTo.<br />

wisqvilis damdgmelic ostatia da TviT mewisqvilec, romlis simarjvezec didadaa<br />

damokidebuli, rogor fqvils waviRebT dilaze saxlSi.<br />

dilazeo?<br />

maS mTeli Rame gagviTenebia wisqvilSi!<br />

xo, aq unda viyoT. axla sacaa imisi jeri Camoifqveba, vinc Cvenze win movida<br />

wisqvilSi, mere Cveni daeyreba, Tanac simindi ifqveba da nasimindarze Tu dav-<br />

72


fqviT, ar ivargebs puris fqvili. sagangebo gawmenda sWirdeba nasimindar xvimras<br />

da qvas.<br />

ai, morCa yvelaferi. mewisqvile xvimraSi ixedeba da xedavs, ro aRaraferia, gareT<br />

gadis da mcire xniT wyals gadaugdebs, rom wisqvilma daisvenos, tyuilma<br />

xaxunma qvebi ar gacviTos.<br />

mcire xanic da Cveni xorbali sufTa xvimraSi iyreba.<br />

amasobaSi mamaCvens sagzali amoulagebia, mewisqviles gamaspinZleba unda. mere<br />

ra, rom minds aiRebs (mindi Cveni xorblis nawilia, mewisqviles gasamrjelod<br />

rom unda davutovoT), wesi mainc wesia, adaTs dacva sWirdeba, Tanac uamisod,<br />

tkbili sityvis da dalocvis gareSe, ra gaiyvans Semodgomis amodena Rames. da<br />

marTlac iwyeba guliTadi saubari sawisqvilo saubari, wynari, monotonuri,<br />

rogorc monotonuria TviT xma dolabisa da wylis Cxrialisa.<br />

sadRegrZeloTa Soris (Cven ukve `gvZinavs~, Tbili nabadi gvaxuravs da Tavi<br />

jirkze gvidevs, magram mainc yvelaferi gvesmis) erTi is ari, romelic gamoiTqmeba<br />

survili, rom fqvili kargi gamovides da patrons sasikeTod moxmardes,<br />

sul lxinSi da qorwilebSi daecxos SoTebi.<br />

fqvili, etyoba, kargi gamovida,<br />

Sin waviReT da dRes ukve, cxoba iwyeba.<br />

dilaadrianad bebom saxaSedane xaSi anu safuari comi amoiRo, kargad gaaTbo<br />

da fqvilSi dauwyo gaxsna, fqvili da wyali nel-nela ereva da varclic nelnela<br />

ivseba, comi did xans ziles, xan deda zelda, xan bebo, Tavisi damWknari<br />

xelebiT. daiqancnen, maggam mainc kmayofilebis Rimili ukrTiT, kargi comi movzileTo.<br />

axla coms gafueba sWirdeba, safuari da marili Siga aqvs. zemodan<br />

Tbilad, tomrebiT SefuTnian da ramdenime saaTs egre toveben, da roca dRis<br />

bolos tomrebs gadaxdian da coms xeliT gasinjaven, yvelaferi cxadia: comi<br />

afuebula. xels rom daaWer, isev zemoT amodis da amgvari comiT gamomcxvar<br />

purze albaT veravin ityvis, ufuariao.<br />

amasobaSi Tonec gauxurebiaT im fiCxiT, papam rom CamoutanaT tyidan.<br />

walmiT maSin gaaxureben, roca venaxebi gaisxvleba da walami eqneba, anu vazebze<br />

SeWrili zedmeti totebi, walmiT gaxurebul Tones ufro aqeben. walamze<br />

Semwvari mwvadic ufro sapatio mwvadad iTvleba, Cven ra viciT, visac piris gemo<br />

kargad moexsenebaT, albaT, esec imaTi mogonilia.<br />

ali amovardeba da ukve mTeli ubani gaigebs, rom Tone xurs.<br />

mere ali nel-nela Canavldeba da Tonis Ziri wvrili nakverxelebiT gaivseba,<br />

TviT Tonis kedlebi ki alisfrad varvardebian, rac imis dasturia, rom kedlebi<br />

kargad gaxurda da puri ar Cacviva.<br />

mere aiReben marilwyals da gaxurebuli Tonis kedlebze sagveliT moasxureben<br />

TuTqs, anu nacars moayrian. didi simxurvale ar misceso da iwyeba cxoba, bebo<br />

comis patar-patara gundebs aiRebs da SoTis formas aZlevs. deda ToneSi gadawveba,<br />

moiqnevs coms da... miekra kedelze! es ra Zneli yofila puris cxoba...<br />

dedas almuri asdis saxeze, roca ToneSi Caixreba, gveSinia, Sig ar Cavardes,<br />

magram ara, es wlobiT naswavli saqmea da dedac ukve daostatebula, daRliT<br />

daiRleba, magram ToneSi ar Cavardeba.<br />

tyap!<br />

da erTi SoTi RadarSi Cavarda!<br />

iyos, xels ar axleben.<br />

ise ver gamoacxob, erTi mainc rom ar Cavardes. amas kuti puri hqvia. naRverdalSi<br />

TavisiT gamocxveba da imasac amboben, namdvil SoTze ufro gemrieliao.<br />

marTla, sul dagvaviwyda gveTqva, rom vidre SoTebis cxoba daiwyeboda, oriode<br />

lavaSic Caikra. jer erTi imitom, rom Tone gamoscades, aba mzad aris Tu<br />

ara kargi SoTis gamosacxobado, meorec, — aseTia wesi.<br />

wess ki wlebi da zogjer saukuneebi qmnian.<br />

rogorc ki lavaSi Caakres. mTel aremares moedo axali puris suni. ukve binddeba,<br />

xalxs saqme ara aqvs da aqeTken ixedebian, saTonedan (saTone erTi ukedlebo,<br />

kramitiT gadaxuruli fardulia), deda gasZaxiT, modiT, ra Soridan iyurebi,<br />

lavaSi gafxriweTo. isinic TavpatiJs aRar daideben da modian. qalebi<br />

73


arian, dedakacebi. kacisa ki ara da ymawvilis miSvebac ar SeiZleba TonesTan,<br />

cota sasacilo mizeziT, aq rom ar iTqmeba. amis gamo daiTxoves TviT erTi<br />

wlis gogiac, Zlivs rom dabancalebs da qalebi icinian, magisgan raRa gindaT,<br />

ras gviSavebso.<br />

am sicilSi moaqvT mwnili, erTi xelada Rvino, ra Tqma unda, yveli da xili...<br />

cxveba puri, iTqmeba aTasi ram. puris surneli axla ukve mTel ubans mosdebia.<br />

SoTebic ukve gamomcxvara, dabrawula, kinWutiT (Cangalia grZeli rkinisa, puris<br />

yuaSi CasarWmeli) da astamiT (isic rkinisaa, qvemoT viwro, danasaviT piri<br />

aqvs da gamomcxvari puris Casafxekad xmaroben) xdian da am dros, roca ganwyobilebac<br />

xalisiania da sulSic erTi Wiqa Rvino Casaxlebula, Tvali mzirad<br />

unda gqondes, axlomaxlo Tu vinme gaivlis, aucileblad unda miawodo cxeli<br />

SoTi da erTi Wiqa Rvinoc SesTavazo.<br />

ase iyo maSin...<br />

roca puri moixdeba, erTxelac msubuqad amoaprialeben Tones da napuralze axla<br />

mWadebi cxveba.<br />

bolos ki... risTvisac dilas aqeT ki ara, ori dRea emzadebodnen, Cirebis Cakidebaa.<br />

winaswar Cxirebi damzadda.<br />

esenic papam gamoTala tyeSi,<br />

leRvisa da atmis CirisaTvis grZeltotiani Cxirebia saWiro.<br />

warmoidgineT patara xe da misi gabarjuli, Tavwamaxuli, gaTlili totebi, am<br />

totebze Camoageben dafcqvnil atams an leRvs. dafcqvnils imitom, rom ufro<br />

tkbili gamovides, CamiCisaTvis ki mokletota Cxirebia saWiro. toti imsigrZe<br />

unda iyos, razec erTi kargi yurZnis mtevani Camoekideba. Cirebi asxmulia da<br />

naRverdalSi axla kedlebis gaswvriv kramitis patara natexebs yrian, raTa Cxiris<br />

Ziri am natexze Cadga, Torem Tu pirdapir naRverdalSi moxvda, daiwveba da<br />

SeiZleba aaldes kidec, ase nel-nela Cahkideben asxmul Cxirebs da, roca amas<br />

morCebian, zemodan gasdeben xarixaze gadakidebul yurZnis CurCxelebsac, raTa<br />

esec CamiCad iqces da CamiCis CurCxela amovavloT, magram es, ra Tqma unda, ma-<br />

Sin xdeba, roca saTaTared vemzadebiT.<br />

es ari da ubanSi axla Semwvari xilis surneli dgeba.<br />

es sul sxva surnelebaa, marTla Semodgomuri, aTas sxvaSi gamosarCevi da dauviwyari.<br />

mere?<br />

atami da qliavi araferi, mere leRvis Cirs sWirdeba fereba.<br />

aiRebs bebo brtyel sip qvas da fardagze dadebs. iqve moimarjvebs filTaqvas,<br />

gverdiT moidgams badags da Semwvari leRviT savse xonCas. jer sip qvaze badags<br />

gadausvams, mere TiTo cal leRvs dadebs da filTaqviT mrgvalad daabrtyelebs,<br />

leRvebi erTi zomisa unda iyos, rom koxtad aisxas.<br />

ginaxavT leRvis Ciri, bazarze asxmuli, mTlianad Saqris mtverSi gaxveuli?<br />

es Saqris mtveri ar unda iyos. badagSi gabrtyelebuli leRvi TviTon unda Ca-<br />

Saqrdes da amgvari feric TviTonve daidos.<br />

ra dagvaviwyda?<br />

xo, marTla, gogra da simindi, magram es maSin, roca ToneSi Cxirebi ar gveqneba<br />

Casakidi.<br />

xokera gogras Suaze gaWrian da pirdapir RadarSi Caamxoben pirqve.<br />

aqve, nakverCxlebze iwveba simindis taroebic.<br />

bolos ki `puris moTxroba~ imiT mTavrdeba, rom isev mezobeli gvaxsendeba.<br />

roca mTeli saqme morCeba da Tonesac Tavisi saxuravi gadaefareba (Ciris Cxirebi<br />

Sig ari). bebo Cadebs sacerSi an xonCaSi erT-or SoTs da yvelaze axlobel<br />

mezobels gadaawvdis. ase iyo winaT.<br />

puris surneli, pirvelyovlisa, mezobels miswvda.<br />

samezoblos ki Tavisi wili aqvs.<br />

*<br />

dReebi ki marTlac Semodgomuria.<br />

74


yvelani amboben, rom wels Semodgoma Tbilia da zamTramde erTi `patara zafxuli~<br />

kidev gamovida. mze alersiania da did-patara mzes eficxeba. yvelani gareT<br />

gamofenilan. qalebi calke Woraoben, kacebi imaze bWoben, rodis Camoitanon<br />

tyidan SeSa. es mze nu gatyuebTo, erTi wamoqrolva da zamTaric karzeao.<br />

qalebSi viRaca ityvis, rom mavansa da mavans dRes niSnoba aqvs. viRaca xiTxi-<br />

Tebs, gaasaRes rogorc iyoo (avyias ra gamolevs). sxvebic uborotod gaicineben<br />

da axla kacebs gadasZaxeben, ar dagpatiJeso? niSnobaSi raT unda davepatiJneT,<br />

sacaa qorwilic iqnebao, qorwils ufro grili dRe uxdeba, zamTrispiri, Rvino<br />

rom pirdapir janSi wavideso. xumroba grZeldeba da axla uremi gamoCndeba (nu<br />

dagaviwydebaT, Cveni bavSvobis Semodgomaze uremi iyo did pativSi), didi qvebiT<br />

datvirTuli, rac imas niSnavs, rom viRaca saxls aSenebs, meurme Cerdeba da<br />

yvelani ekiTxebian, kedlebis amoyvana rodis daiwyeo, qarTuli kramiti sad<br />

iSoveo. sada da iyalToSi an vardisubanSi, ar iciT, sada wvaven karg kramitso?<br />

kalatozi vina gyavTo? mavanio... yvelani icinian (Tu cudi kalatozia) an yvelani<br />

Tavs iqneven, kargi ostatia, gamrjea, marto cisken ar iyureba, rodis Cava<br />

mze, rom vaxSmad davjdeo. qalebi sxva kalatozs gaixseneben, iman ro iciso,<br />

dajdeba da gaabams, dilamde wrupavs Rvinos, imisi gaZRoma ar iqnebao, meore<br />

diliT jer isev Zil-buranSia, mova da axla arays Cacecxlavso. eex, sadRa arian<br />

Zveleburi ostatebio (maSinac Zvels mistirodnen) an durglebi sadRa ariano?<br />

mere sxva qali ityvis — Cemi mamamTili ar gaxsovT, ra durgali iyoo, imisi<br />

gaSalaSinebuli ficari sarkesaviT krialebdao...…rogor ar gvaxsovso, kargadac<br />

gvaxsovso... da isev sicili. modi da gaige, raze icinian!<br />

axla yvelani saxlis aSenebaze laparakoben.<br />

viRaca andazas ityvis: `saxli avage, Tavi wavageo~, rac imas niSnavs, rom saxlis<br />

ageba advili ar ariso. axla sxva wamoeSveleba — `saxlsa didi comi unda,<br />

asi fuTi safanelio~ da yvelani xarxareben — eg colzea naTqvamio, etyoba,<br />

Seni coli ver gaimeteo. axla is droa, romelimem Tqvas, aba tyuilad ras<br />

iqavebT mag enas, dedakacma lobio Sedga, mwnilica gvaqvs, Rvino xo Tqvenc<br />

iciT da jandabas, barem wamodiTo, viRaca SeaSvelebs — erTi-or samwvades mec<br />

wamogiRebTo da gaiCarxa saqme.<br />

magram vidre marTla Seibudebdnen (ukve saRamoc wamoeparaT), gzaze Cardaxiani<br />

uremi gamoCndeba. pirvels male meore mohyveba, meores mesame... da ukve balRebis<br />

yiJinic ismis, urems adevnebian da gaiZaxian:<br />

— SegewioT!<br />

— SegewioT!<br />

urmidanac mxiarulad pasuxoben: didi madlobao, Tqvenc SegewioT wminda giorgis<br />

madlio.<br />

Cardaxiani urmebi daZrulan, rac imas niSnavs, rom mTel Cvens mxareSi gabneul<br />

eklesiebs Tavisi mrevli unda mieaxlos.<br />

— saiTken gagiweviaT, SegewioT imisi madlio, — locaven qalebi.<br />

balRebi ki isev sazeimod dasWyivleben:<br />

— SegewioT!<br />

— SegewioT!<br />

urmebs fardagi aqvT gadafarebuli. jer wnelebiT gadaurkalavT `saxuravi~, mere<br />

fardagi miumagrebiaT. urmebSi logini da nabdebia dagebuli da iseTi siTbo<br />

modis, ifiqreb, netavi mec gamaxvia im Tbil nabdebSi da alaverdobaSi wamiyvanao.<br />

urmis Tavze `farani~ hkidia. kofosTan sagzali awyvia. sadRac WuWrutanidan<br />

batkani iWyiteba da `bes~ gaiZaxis. SeTqmuli batkania, albaT daklaven<br />

da Seswiraven, Walze cikanic gamoubamT da baka-bukiT mihyveba Wriala urems.<br />

Soriaxlos ZaRlebi modian. isinic ar dautovebiaT Sin, Tan wamouyvaniaT. kacebi<br />

da qalebi qveiTad modian da, Tu daiRlebian, albaT mereRa Seibudeben im<br />

Tbil uremSi.<br />

gza ki grZelia. ori-sami dRe da Rame unda iaron, aqa-iq daisvenon, cecxli daanTon,<br />

ivaxSmon, Tvali moatyuon da kvlav gza gaagrZelon, vidre bolos ar gamoCndeba<br />

TeTri taZari.<br />

netavi Cvenc wagviyvana!<br />

75


netavi im mura qofakTan erTad mogvatara amodena gza, Ramis Cumi gza, idumalebiT<br />

savse.<br />

netavi Cvenc gagvxvia Cardaxis urmis siTboSi, romelic sul sxva siTbod gveCveneba.<br />

netavi Cvenc gvaocneba im Soreul taZarze, sadac dagvxvdeba mRvdeli, aswevs<br />

jvars da dagvlocavs.<br />

sxvebi midian, Cven ki ara,<br />

da Cven isRa dagvrCenia, kvlav mivaZaxoT Cardaxian urems:<br />

— SegewioT!<br />

— SegewioT!<br />

magram axla sxva Cardaxiani urmebi gamoCndnen.<br />

ase iqneba mTeli Rame, ase ivlian gadabmulad da TiTqmis dausruleblad.<br />

mTvariani Rame mainc daudgebodeT...<br />

wvima mainc ar SexvdebodeT.<br />

Tumca ra? wvimiani Ramec kargi iqneba. wevxar uremSi, fardagiani Weri gicavs.<br />

Tbilad gaxveulxar nabadSi, gareT ki wvims...<br />

***<br />

axla ki dadga is dRe, rom karga xnis naocnebari avisruloT:<br />

sxvenSi unda aviparoT.<br />

aparva ra sakadrisiao, — ityviT da marTalnic iqnebiT da arc iqnebiT marTalni.<br />

aparva imitom, rom dideda ar gviSvebs: ra dros sxvenSi asvlaa, aqedanve rom<br />

dasWamoT yvelaferi, gazafxulamde raRa gagvyveso? SarSan, aRdgoma dRes, yur-<br />

Zeni da msxlebi rom gamogiCineT, kargad agitydaT Jriamulio? jer ezo isev<br />

savsea xiliT (sadRaa savse?) da sxvenSi agiSvebTo? Tanac TaobiTve egre Tqmula,<br />

axal wlamde sxvenSi asvla ar SeiZleba, ha da ha, Soba dRemde, arc CurCxelas<br />

gaxlevinebT xels, arc CamiCs da arc Cirebso.<br />

didedas naTqvami kanonia.<br />

da Cvenc, sxva ra gza gvaqvs, morCileba gvmarTebs.<br />

Tanac `TaobiTve egre iyoo~.<br />

da mainc unda aviparoT sxvenSi, sawuwkrad ki ara, ise, Tvalis mosatyueblad,<br />

cnobiswadilis dasakmayofileblad.<br />

vadac daTqmulia:<br />

dideda rom mzis Casvlis win xbos dauwyebs moferebas (amas yoveldRe sCadis)<br />

swored maSin gavqrebiT, mividgamT kibes da sxvenSi aviparebiT... Tumca ara, kibe<br />

ar gamodgeba, am maRal kibes Sin ise ver SevitanT, didedam Tvali ar Segvaswros.<br />

maSin karadaze davdgamT skams, skamidan avfofxdebiT da sxvenis sarqvels<br />

xeliT mivwvdebiT. avxdiT da...<br />

mere Cven viciT.<br />

saxlis Werze sxvenSi asaZromi iyo amoWrili da xis xufiT Tavdaxuruli. kargad<br />

Tu ar daakvirdebodi, SeiZleba verc SegemCnia, magram asaZromi arsebobda<br />

da Cvenc kargad vicodiT misi arseboba.<br />

Sin aravin ar ari. yvelani sadRac gakrefilan. ai, dideda Cacucqda xbosan da<br />

dauwyo alersi. xma aqac gvesmis, Cemo aseTo da iseToo, Cemo niSav, Cemo xuWu-<br />

Wao, aba erTi eg Wkviani Tvalebi maCveneo. ra dawirpluli xaro... ras ar eubneba,<br />

Cven ki mivfofoxavT. skamis sazurgeze vdgebiT da ha, saZromis xufs vawvebiT.<br />

`xufi~ jer jiutobs, mere erTbaSad aiweva da gadaixdeba (cali mxare anjamebiT<br />

aqvs dabmuli, rogorc `kars~ ekadreba): veWidebi Weris ficrebs, mTeli<br />

taniT zemoT miviwev da ha, ukve sxvenSi var... axla biZaSvils vaniSneb, nu geSinia,<br />

amodi-meTqi da xels Camovuwvdi. is aqeT-iqiT ixedeba da marTla eSinia.<br />

bolos, raRa Tqma unda, amodis...<br />

Tvali binds nel-nela eCveva.<br />

sxvenis mcire sarkmels vaRebT da...<br />

es ra samoTxe yofila?!<br />

daicaT, jer suli moviTqva.<br />

76


mivayuradoT, didedas xom arafeori gaugia.<br />

ara, dideda Tavis fuCinasTan ganagrZobs alerss.<br />

ai sxvenic:<br />

jer yurZnis CxebiT, akidoebiT da jagnebiT daviwyoT.<br />

saxlis sayvaveze (mTavari Tavxe, yvelaze mZlavri, romelsac kavebi eyrdnobian,<br />

kavebze ki mZime kramitebi Camwkrivebulan) lursmnebi CaurigebiaT da am lursmnebze<br />

hkidia yurZnis jagnebi, Cxebi da akidoebi. jagnebs TavSi patara oTxkuTxa<br />

qaRaldebi aqvs `saxuravad~ Camocmuli. es ras daiWers? swored rom ar<br />

unda daiWiros! miepareba kavebidan gadasuli Tagvi jagans, Tavisi mokle WkuiT<br />

fexs moikidebs im `saxuravze~ da tyap! — Zirs Camovardeba. esec Taviseburi<br />

`maxea~, msgavsad safrTxobelasi da sarekelasi.<br />

yurZeni ukve SemWknara, magram mainc kargadaa Senaxuli. aqeTa kuTxeSi msxlebi<br />

gaufeniaT, is msxlebi, jer isev mwvane rom daikrifa, axla ki narinjisfrad gadayviTlebula.<br />

iqiT vaSlebia, zogan — loyawiTeli, TuraSauli, zogan — CayviTlebuli<br />

sxvenis SuaSi dakrolili kakali dazvinula. kidec imitom ismis<br />

Ram-RamobiT kaklebis Cxriali. albaT Tagvebs gaubamT buqnaoba da hgoniaT, rom<br />

mTeli es qoneba imaTia. Weris kuTxeSi erTmaneTze gadawnulan simindis taroebi,<br />

boloSi ki ras aRar gaarCevs Tvali: akvani, gamousadegari kidobani da zanduki<br />

(xo ar gadaagdeben, egdos, vin icis rodis dasWirdebaT). Zirgaxvretili<br />

varcli, qvabebi, CaJangebuli sinebi da doqebi. yvela Zveleburi, yvela Zvelis-<br />

Zveli yvela gamousadegari, magram mainc gamosadegi, radgan sxvenis sibrZne amgvaria:<br />

gamousadegari nivTi ar arsebobs, odesme SeiZleba yvelaferi dagvWirdes.<br />

biWos, es ra gdia bnel kuTxeSi?<br />

Zveleburi dambaCa! Savi CaJangebuli...<br />

ra iqneba, rom gavisroloT?<br />

ara, dideda gaigebs da daviRupebiT...<br />

es raRaa?<br />

`buzika~ — patara garmoni, Tagvebisagan daxruli da Camtverili, aba gavwioT!<br />

daiwripina da CaCumda… frTxilad, aravin gaigos!<br />

eg raRa iqneboda? albaT daira... axla marto CarCoa misi, sacrismagvari CarCo,<br />

tyavis guli. etyoba, Tagvebma gamoWames.<br />

esao? oo, — `wuwka lampa!~ konservis qilis msgavsi Tavi gauxvretiaT da patruqis<br />

magvari raRac CaurWviaT: nu geRimebaT, bebo ambobda es `wuwka lampa~<br />

rom Camoitana Cemma mamamTilma Telavidan, mTeli sofeli amodioda sanaxavado.<br />

netavi sul aq gvamyofa...<br />

mere ra, Tu xeli arafers exleba? qurdebi xom ara varT? aq mxolod cnobiswadilma<br />

amogviyvana. mainc ra aris im saocnebo sxvenSi, sadac Soba-axalwlamde<br />

fexis amodgma ar SeiZlebao?..<br />

magram qvemoT raRac xmauri ismis.<br />

cotac da didedam dasWeqa: aq ra ambaviao? es skamebi vin aRmarTa karadis Tavze,<br />

an sxvenis kari vin Sexsnao? aba erTi gamomxedos, romelia is vaJkacio! magram<br />

vaJkacebi ukve vimalebiT da sxvenis bnel kuTxeSi viyuJebiT. dideda wamiT<br />

Cumdeba, mere skamebis raxa-ruxi iwyeba, rasac mSvidi xmac mohyveba: brZandebodeT<br />

manda, me ra menaRvleba, dagixuramT CamosaZroms da vnaxoT erTi, rodemde<br />

gasZlebT mSier-mwyurvalni, ra didi mecixovneni Tqvena myavxarT, mzis Casvlamdec<br />

ver moiTmenT, fSrukuniT damiwyebT Zaxilsao!” da Cvenc, meti raRa dagvrCenia,<br />

marTlac fSrukuniT viTxovT patiebas, aRTqmas vdebT, rom Soba-axalwlamde<br />

ki ara, es raRac sxvenia Tu dardubala, fexsac aRar amovadgamT... da, raRa<br />

Tqma unda, rom didedac didsulovania (erTi xanoba ki viTom Cafiqrda, viTom<br />

vyoymanobo, da es `erTi xanoba~ sakuned gveCvena), CamobrZandiTo, gvepatiJeba<br />

da Tan Cvens mama-biZebs gasZaxis, erTi damixedeT amaT vaJkacobaso, Tqvenc mogrovdiT<br />

mezobleboo. mezoblebi ar modian ( da arc didedas daupatiJia isini<br />

xmamaRla) da Cven nel-nela, ise, rom yvelas Tvals varidebT (`daxeT, rogor<br />

miaqvs piri miwiskeno,~ — dagvZaxis gamarjvebuli dideda), skamze movikidebT<br />

77


fexs (amaSi ukve yvelaferi gexmareba), iqidan rbil taxtze movadenT tyapans da<br />

pirdapir ezoSi gavrbivarT.<br />

**<br />

kidev ra xdeba Semodgomaze? yvelaze mTavri lamis dagvaviwyda: Semodgoma<br />

qorwilebis droa. biWma Tu gogo Seiyvara da gogosac surs, rom biWisa iyos,<br />

an Tu gaZvra-gamoZvra maWankali da biWis mSoblebs STaagona, rom mavanisnairi<br />

gogo dedamiwis zurgze ar dadis, mzes eubneba Sen Cadi, me unda amovideo, gogos<br />

mSoblebs ki umtkicebs, ra Wkviani, ra tanadi, ra Tvaladi biWi meguleba,<br />

ro Sexedav, ityvi, netav Sens mSoblebso, bolo uTuod qorwilisaa. erTmaneTis<br />

TvalTvali zogjer mTeli weli grZeldeboda. qalianni ambobdnen, — ra mouTmenloba<br />

agitydaT, Semodgomamde aRar daicdiTo? vaJianni, kvira ar gavidoda,<br />

qalis mSoblebs uTvlidnen, mzad iyaviT, rogorc ki Rvinos CavwuravT, qorwili<br />

unda gvqondeso. isini ki — jer dawndes Rvinoo. dawdena raT unda, gana Sar-<br />

Sandeli ar dagvrCao? sawyenad ki ar gviTqvams, Cvenc dagvrCao. da am davaSi da<br />

orazrovan sityvaTa TamaSSi mainc iniSneba qorwili da Tanac aucileblad SemodgomiT.<br />

qorwilSi unda naxoT Rvinis amoReba, puris cxoba, qadebi da nazuqebi,<br />

Zroxis bRavili bakSi (dakvlas upireben), qaTmis kriaxi da indaurebis yapyapi,<br />

mopatiJe kacis sirbili, marto erT sofelSi ki ara, axlomaxlo da Soreul<br />

soflebSic: ama da am ricxvSio, ama da am kacis ojaxSio, qorwili imarTebao.<br />

aba, Tqven iciT, gadmodiT, Sinaurebi xarT, an dapatiJeba raRaT gindaTo, magram<br />

mainc gatyobinebTo...<br />

ase iyo maSin, Cvens droSi.<br />

vici, rom axla sxvanairadaa, aRar `dampatiJes kaci~ darbis, aRarc Setyobinebaa<br />

Zveleburi. axla iqac telefonebi reken, depeSebi igzavnebian da mosawvev<br />

baraTebzec bednieri wyvilia Coxasa da qarTul kabaSi gamowyobili.<br />

Coxasa da qarTul kabas viRa icmevso?<br />

vicmevT, ise, warmodgenis gasaTamaSeblad...<br />

Cvens droSi ki TiTo xeli Coxa da qarTuli kaba, Tavisi leCaq-CixtikopiT,<br />

yvelas hqonda zandukSi saguldagulod Senaxuli, movlili da dauTovebuli,<br />

mosirmuli Coxao, ityvian, xolme, welSi koxtad gamoyvanili, TviT Seuxedavsac<br />

rom gaakoxtavebs da TvalSi gamoaxedebs. kaba ki sinazisa da kdemamosilebis<br />

SemZeni, erTi dRisa, erTi bednieri dRisa. kacma rom Tqvas, Cvens sofel-<br />

Sic aRar icmevdnen aRarc Coxas, aRarc qarTul kabas. maSinac samuzeumo eqsponatebad<br />

qceuliyvnen. marto klubSi sWirdebodaT warmodgenebis gamarTvis<br />

dros. maSin Camoivlidnen xolme `artistebi~ kardakar da vis Coxa-axaluxs amrTmevdnen,<br />

vis kabas, vis dawnul dalalebs, Cixtikopsa da leCaqs, vis ki fardags<br />

scenis Sesamkoblad.<br />

arc amgvari warmodgena iciT ra aris?<br />

Cvens droSi ki didad iyo miRebuli.<br />

Seikribeboda aTiode kaci, sadme iSovida piesas (es an `iavnanam ra hqmna~<br />

iyo, an `patara kaxi~, an `xanuma~ anda `jer daixocnen, mere iqorwines~), imarTeboda<br />

repeticiebi, iyo didi mzadeba da am mzadebaSi CarTuli gaxldaT mTeli<br />

sofeli, daixateboda dekoraciebi, scenaze dadgamdnen namdvil xeebs, viTomda<br />

tye ariso da namdvil faTaloebSi gamoyofdnen Tavs lekebi, romelTac patara<br />

qeTo unda moetacaT...<br />

Cven warmodgenaze wavediT, qorwili ki ukve dawyebula. maxarobeli ramdeni<br />

xania movardnila, `modiano!~ — dauZaxia da doli da garmonic axmaurebula.<br />

yvelani patarZlis molodinSi yofilan, gansakuTrebiT ki mezoblis gogoebi,<br />

vnaxoT erTi, gaRma soflidan rom moiyvana gogo, Cven gvjobia Tu arao.<br />

jobnisa ra mogaxsenoT, magram dawunebiT ki ver dauwunebiaT da yvelaferi<br />

mSvidobianad damTavrebula.<br />

patarZali erTi xanoba daimorcxvebs.<br />

mere cota moSinaurdeba da ezoSi gava.<br />

mer Robis gadaRmac gadaixedavs da dobilebs gaiCens.<br />

78


mere yvelaferi Tavisi gziT wava.<br />

**<br />

qorwili moviTaveT da axla Roris dakvla ar dagvaviwydes, dekemberSi,<br />

siciveSi, qoni calke unda ojaxs, SaSxi calke, mTeli wlis samyofi da mawieri.<br />

Rori ukve Casuqebula. vinc SeZlebulia, erTi ki ara, ori, sami da metic daudis<br />

ezoSi, vinc ara, misTvis erTi Roric qonebaa. daabotebs, Rrutunebs, mTeli<br />

Tvea, rac simindis marcvals aRar daajeres, salafavzec miuSves (daRerRili<br />

simindisagan ukeTebdnen, msgavsad fafisa). ra icoda sawyalma, risTvis asuqebdnen,<br />

ras upirebdnen.<br />

bolos dadga es dRec.<br />

daWera daupires.<br />

raRaca igrZno da gaiqca.<br />

gamoedevna xuTi vaJkaci, ezos kuTxeSi moimwyvdies, Tavs daesxnen, gakoWes<br />

da mere yvelaferi erT wamSi moxda.<br />

axla did varclSia fexebafSekili da zemodan mduRare wyals asxamen,<br />

jagars aclian, sagangebod RvreWen.<br />

aba, sukebi aqeTo...<br />

gul-RviZli aqeT, yaurmisaTvis CavyaroTo.<br />

garecxva raT unda, egreve cxlad unda Caikuwoso...<br />

ubanSi dgeba saamo suni.<br />

mezobels axlac ar iviwyeben da miawvdian samwvades.<br />

mere mama aiRebs kidev samwvades, gaaxvevs qaRaldSi da `zavotze~ midis...<br />

arc `zavoti~ iciT ra aris?<br />

aris saxdeli!<br />

esec winaT iyo...<br />

aryis saxdel `zavots~ uTuod xevSi dgamdnen, riyeze, sadac wyalic udgeboda,<br />

wyali sWirdeboda gamoxdas. wyalSi unda gaiaros WaWis cxelma or-<br />

Tqlma da maSin wamova patara milidan wanwkariT erTnaxadi arayi.<br />

Rumeli, cxadia, SeSiT xurdeba.<br />

drodadro im SeSis nakverCxlebi Tbebian RamRamobiT da am nakverCxlbzeve<br />

SiSinebs axlad dakluli Roris mwvadebi. da vidre mama Tavis Zmakacebs mwvadebiT<br />

umaspinZldeba, vidre kvlav dalocvaa mosavlisa da Wirnaxuulisa, Sin<br />

sxva fusfusi atexila: Roris dakvla uxinklod ar Caivlis, aba, Sen gexerxeba<br />

dakuwvao, papas uTxres da papamac SearCia saxinkle rbili xorci, zomierad<br />

mWle da zomierad msuqani gaSala sqel, gaSalaSinebul ficarze, aiRo basri<br />

xanjali da daiwyo xorcis dakepva. iqiT ukve comi moezilaT qalebs da axla<br />

saxinkled wvril-wvril comis naWrebs sagangebod abrtyelebdnen, wamSi Sezavdeba<br />

xorci (cota mwvanili, cota wiwaka, cota xaxvi) da moxveuli xinkali tyapatyupiT<br />

cviva ukve aqafebul marilwyalSi.<br />

xinkals oc naoWze naklebi ar unda hqondes, Tu ocdaxuTamde aiyvans gamocdili<br />

ostati, mTlad ukeTesio, saxelganTqmuli mexinkle gaxdeba da amiT<br />

mxolod jafa moematba: roca ki xinkali moenatrebaT, yovelTvis imas moaxvevineben,<br />

Sen yvelaze kargad icio.<br />

Tqven marto Wama iciTo?<br />

mondomebiT ki etyoba, bevrjer moundebaT, zamTari win ari...<br />

**<br />

ase mTavrdeba Cveni Semodgoma.<br />

raRa darCa?<br />

sacaa Tovls Camohyris.<br />

dilaobiT ukve daTrTvilula midamo.<br />

kavkasionis qedebi gadaTeTrebula da Tovli nel-nela qemoT da qvemoT<br />

Camodis.<br />

modiT, erTxelac wavideT venaxebisken da davemSvidoboT Semodgomas.<br />

dResac mziani daria da Cvenc mivdivarT.<br />

79


gzaze gadavdivarT. mTidan mwyemsebi brundebian. isev mouZRvis faras vaci.<br />

isev modian xurjingadakidebuli cxenebi da isev mohyvebian avad mzirali<br />

qofakebi, didi sixarulia. didi salmianoba. miwodeba erTi jami Rvinisa, SoTebisa<br />

da gudis yvelisa, dalocva da mxiaruleba, mwyemsebs xelSi balRebi uWiravT,<br />

ase monatrebulni da sizmrad qceulni. namdvili alersis dRea. iqiTa<br />

ezoSi viRaca Tivis zvins asworebs. Saraze Cairbens cxenosani, albaT mopati-<br />

Jea, niSnoba an qorwili iqneba. yvelafers yviTel-wiTeli feri aqvs, yvelafers<br />

Semodgomis miwurvilis mTvlemareba mosdebia. is saubaric, Robis gadaRmidan<br />

rom ismis, xmadabalia da raRac dabindul fiqrebSi CaZiruli.<br />

sofeli mTavrdeba da venaxebi iwyeba. venaxebs gadaRma mindvrebia. mindorSi<br />

guTneuli gauSviaT da xnaven. Semodgomis siyviTleSi axladmoxnuli miwis<br />

Savi feri SemoiWreba.<br />

mze xan gamoixedavs, xan RrublebSi gaexveva.<br />

venaxebi carielia. foTlebi cviva da siCumeSi gvesmis maTi faCuni. foTlebi<br />

Camodis xeebidanac. da mainc. aba kargad daakvirdiT, aba `gorgora~ nar-<br />

Tvlev venaxSi SerCenili mtevnebis Zebna movawyoT. Tumca Zebna raRad unda, ga-<br />

SiSvlebul vazebSi ukve yvelaferi xelis guliviT moCans. ai, is mtevani,<br />

rTvlis dros rom foTlebs amoefara da miyuCda, axla amaod ixedeba, saxealanZuli<br />

da CaSaqrebuli, axla hgonia, rom yvela saSiSroeba ukan darCa da Tamamad<br />

SeuZlia yeli moiReros; ager kidev meore mtevani, vazis Wigos amofarebuli;<br />

iqiTa rigebs gadaswvriv — kidev erTi, ra saamo, ra qarvisferi, ra tkbili!<br />

venaxis boloSi SiSvel totze vaSli da msxali SerCenila. kaklis qveS ukve<br />

foTlebs gaudiT SariSuri da xan aq, xan iq fexi edeba totidan Camocvenil<br />

kaklebs, SemWknari leRvebi totidan gixmoben, iq ki, sadac mindvrebi iwyeba, wi-<br />

Teli akilebi da RoRnoSosferi kvrinCxebi gepatiJebian.<br />

ra mzea, ra siCumea, ra mTvlemareba da ra molodini...<br />

magram es mze da es mTvlemareba didxans aRar gastans.<br />

daiwyeba JinJvla da wvrili, Semodgomis gauTavebeli wvimebi.<br />

**<br />

axla iq, tyeSi wvims. iqac zamTris molodinia.<br />

xeebidan Tovlis msxvili fTilebiviT cvivian wiTel-yviTeli foTlebi.<br />

mousvenari ciyvebi daxtian totebze,… foTlebSi xan ra gaifaCunebs xan ra, mere<br />

wamova nisli da xis wverebs CamoeZenZeba, xelis gawvdenaze aRaraferi Cans.<br />

garSemo dumilia, marto kodalas kakuni, Relidan wamosuli wylis Cxriali da<br />

foTlebis cvenis xma ismis. sorodan Txunela gamoZvreba, miixed-moixedavs da<br />

isev soroSi Sevardeba.<br />

aseT dros vaJa-fSavela dawerda:<br />

`amosdis xeebs foToli,<br />

iZrcveba mTeli buneba,<br />

naRvliT imsWvalvis da fiqriT<br />

cxovelT-frinvelTa guneba~….<br />

is Citi ki, gazafxulis piras raRac naTlis molodiniT Sepyrobili rom<br />

ijda xis SiSvel totze, isev gamoCnda nislebi zemoT wavidnen da axla Citis<br />

Tavze wvrili wvima cris. Citis arsaiTken mimavali mzera mxolod molodins<br />

gamoxatavs. es ukve zamTris molodinia, naRvliT da fiqriT gamsWvaluli molodini.<br />

Citi garSemo ixedeba: mTeli tye ukve SiSvelia.<br />

am dros erTi wiTeli foToli moswydeba xis kenweros da nela, Cumi oxvriT<br />

eSveba miwisken, raTa moZmeTa Soris daidos bina.<br />

Semodgomis ukanaskneli foToli...<br />

magram es mxolod im naRvlianma, zamTris molodiniT Sepyrobilma Citma<br />

icis.<br />

80


**<br />

Cvenc kvlav sevdiT davemSvidoboT Semodgomas.<br />

sevdiT ratomao?<br />

imitom, rom dro ar Cerdeba, mudam win miiswrafvis da es Semodgomac<br />

aRarasodes ganmeordeba, am Semodgomasac, TqvenTan erTad rom gavatareT, veRarasodes<br />

davibrunebT.<br />

Tavisi anderZi dagvitova da samudamod wavida.<br />

mermis rom Semodgoma mova, is ukve sxva Semodgoma iqneba, Semodgoma, magram<br />

mainc sxva.<br />

Semodgomac sami Tvisagan aikinZa.<br />

seqtemberi laTinuri sityvidan modis `septem~ Svids niSnavs da es Tve<br />

marTlac meSvide iyo Zvel romaul kalendarSi.<br />

noemberic Zveli romauli kalendridan modis, raki `novem~ laTinurad<br />

swored cxras niSnavs, anu mecxre Tves.<br />

Zvelad saqarTveloSi am Tveebs erqva:<br />

axalwlisa (Zvelad seqtemberSi iwyeboda axali weli).<br />

sTvlisa.<br />

tiriskoni.<br />

xalxuri saxelwodebani ki amgvaria:<br />

enkenisTve.<br />

RvinobisTve.<br />

giorgobisTve.<br />

da raki winac giTxariT, rom Tavisi wriuli moZraobis gzaze Cveni mze<br />

yovelTvis ama Tu im TanavarskvlavedSi imyofeba, am Semodgomaze, Cven rom<br />

TqvenTan erTad gavatareT, mzem sami Tanavarskvlavedi gaiara:<br />

`saswri~.<br />

`Rriankali~.<br />

`mSvildosani~.<br />

gaviareT cis amodena sivrce Cvens patara planetasTan erTad, romelsac<br />

dedamiwa uwodes.<br />

damTavrda Semodgoma da axla zamTars velodebiT... isRa dagvrCenian gavaciloT<br />

rac lamazi iyo da rac SeiZleba veRarasodes vixiloT.<br />

sicocxlis warmavlobaSic aris Taviseburi silamaze...<br />

gvtovebs Semodgoma da gzas uTmobs imas, vinc aucileblad unda movides.<br />

warmavlobis sevdiT Sepyrobili patara Citi, nawvimar tyeSi, SiSvel xis<br />

totze martodmarto, naRvlianad elodeba zamTars...<br />

zamTari<br />

Tovli mosula!<br />

vidre amas sixaruliT SevZaxebdeT, an kidev bebo an mama CagvCurCulebdnen<br />

yurSi dilaadrianad, aba, gadaswie sarkmlis farda da gareT gaixedeT (gareT<br />

ki yvelaferi axlad mosuli TovliT iqneba gadaTeTrebuli), erTxelac, da<br />

albaT Cvens `oTx droSi~ ukanasknelad, Tvali movavloT im vrcel vels, romlis<br />

iqiTac kavkasionis mTebi dayudebulan. mTebze ukve karga xania daTova. mere<br />

Tovli qvemoT da qvemoT Camovida, axla ha da ha, dRe-dReze veliT, vidre<br />

aqac, Cvens soflamdec CamoaRwevdes.<br />

yvelaferi zamTris molodins Seupyria: mTidan SeSa moaqvT da ise modian,<br />

TiTqos zamTari fexdafex mosdevT. molodini igrZnoba maSinac, roca viRaca<br />

sadRac eSureba, sadRac eSureba aTiode Citic, erT mwkrivad dawyobili, da<br />

Cven ar viciT, amaT mainc sadRa eCqarebaT, Citebi xom ra xania gafrindnen da<br />

albaT kidec CaaRwies im qveyanas, sadac Cvenebur zamTars gaeridnen, Rrublebic<br />

midian, isinic Cqaroben, da Cven ar viciT, an imaT saiT gauweviaT. TiTqos<br />

yvelam raRacis moaxloeba igrZno. ase xdeba xolme Weqa-quxilis an wvimis win,<br />

roca sadacaa wamova msxvili winwklebi da vCqarobT Tavis Sefarebas, im wamSi<br />

TiTqos qveyana gairindeba, Cqami ar ismis. sio ar iZvris...<br />

81


da ai, Camodga ukanaskneli wuTebi molodinisa.<br />

nuTu ver movixelTebT im wuTebs, roca cidan TeTri fantelebi wamovlen?<br />

nuTu Tvals ver SevaswrebT im pirvel fantelebs, vidre dedamiwaze daecemian<br />

da mere, erTmaneTis miyolebiT wamosulni, mTel aremares gadaaTeTreben?<br />

magram Tovli jer mainc ar modis.<br />

etyoba, moulodnelad mova, Cven rom verafers gavigebT im dros.<br />

da ai, dilaadrianad viRaca CagvZaxis:<br />

Tovli mosula!<br />

es uCveulo, magram nanatri xmauri gaRviZebs. viRaca viRacas gasZaxis, vi-<br />

Raca pasuxobs. es xmauri arc erT sxva xmaurs ar hgavs. raRac sazeimoa, gansakuTrebuli,<br />

raRac moxda imgvari, rac iSviaTad xdeba:<br />

Tovli mosula!<br />

aki karga xania velodiT, magram mainc TiTqos moulodnelad mobrZanda.<br />

wuxel mosula, Cumad, Zils rom miveciT Tavi, dauwyia da dilamde yvelaferi<br />

gadauTeTrebia.<br />

papas niCabi gamoaqvs da TovlSi biliks kvalavs, bebo eCxubeba, Tbili<br />

rame mainc moixureo, beRurebi daTovlil totebze frTxialeben da Tovls pirdapir<br />

papas ayrian Tavze. saCexi da aivanic daTovlila da deda cocxiT hgvis.<br />

SeSa ukve daxerxili da dapobili gvaqvs da buxari saamod RuRunebs, garSemo<br />

siTeTrea, pirveli Tovlis siTeTre. es TeTri feri da gadaTovlili kar-midamo<br />

samudamod unda davimaxsovroT, radgan cota xanic da pirvelyofili silamaze<br />

dairRveva: viRaca ezos gadaTovlavs, beRurebi totebidan Camohyrian Tovls. gaikvaleba<br />

bilikebi, SeiZleba uceb mzec gamovides da gzebi atalaxdes. es Tovlisferi<br />

siTeTre da Tovlis siCume erTi gaelvebisaa, magram xsovnaSi samudamod<br />

CasarCeni.<br />

aki vambobdi, saSobaod mova Tovli-meTqi, — ambobs bebo, — TaobiTve egre<br />

iyo, saSobaod dasdeboda xolme, papa dascinis, mziani SobadRe jer ar ginaxavso?<br />

kargi saSobaod Tu ara, saaxalwlod mainco, — uTmobs bebo, axalwlamdec<br />

raRa darCao.<br />

Soba-axalwelze saubari dilidanve iwyeba. yvelani im dReebisaTvis emzadebian.<br />

mezoblianT Tandilas qoxic emzadeba. Raribia Tandila, erTi ninuca<br />

yavs — eSmakobiT savse coli da sxva aravin. Svilebi msoflio omSi daexoca.<br />

ra axali weli unda daudges, magram isic emzadeba, erTi mWle Rori yavda<br />

Zlivs moasuqa da axla ver gadauwyvetia, rodis ajobebs _ saSobaod daklas<br />

Tu saaxalwlod, gadmova ninuca Tavis daqalTan, Cvens bebosTan da, rogorc ganaTlebuls<br />

da `saRmrTo werilSi~ ganswavlul qals, ekiTxeba, rodis ufro<br />

RvTsinieri iqneba Roris dakvla, saSobaod Tu saaxalwlodo, bebo tuqsavs, Tu<br />

RvTisnieroba ginda, saSobao marxva rad dagaviwyda, Tu arada riT veRar gaigeT,<br />

RmerTs xorcielis Wama rom ar uyvarso, RmerTs tkbileuliT unda miegeboTo.<br />

tkbileuli sadRa gvabadiao — icinis ninuca da icis, rom amiT bebos<br />

Seaba eJvani. dRes ara xval bebo, yvelasgan dafarulad, an Tafls gadautans<br />

— gozinayi gaakeTeo, an badags da Taviseburad etyvis — badagi mainc ver Seinaxe,<br />

erT dReSi rom iciT yvelafris mucelSi Cayrao, albaT arian erT sicilSi,<br />

mujlugunebis wakvraSi da ninucas locva-kurTxevac iqvea — mravali<br />

axali weliwadi gagiTenos RmerTmao.<br />

da mainc, wamosvlis win, ninuca kvlav gamoedevneba bebos da kvlav hkiTxavs,<br />

rodis ajobebs Roris dakvla, saSobaod Tu saaxalwlodo.<br />

bolos mainc saSobaod daklaven.<br />

TiTqos gangebo, Tandilas Rori, rogorc ki xelsa staceben, mTeli soflis<br />

gasagonad Wyivis, qveyanas uxmobs — miSveleTo.<br />

da Tandilasac uxaria, mTel sofels esmis, — Tandilac Rorsa klavs...<br />

swored saSobaod movida didi Tovli.<br />

Cven amas zogjer `namdvil Tovls~ veZaxiT, uxvs, erTbaSad mosuls, mTel<br />

aremares rom gadaaTeTrebs.<br />

82


Soba-dReSi qristes Soba igulisxmeba, ocdaxuTi dekemberi Zveli stiliT<br />

da dekembers xom qristeSobis Tvec hqvia Zveleburad.<br />

didi zeimis dRe iyo.<br />

mTeli saqristianos zeimi.<br />

yrma iesos Soba beTlemSi sagangebod aRiniSneboda yvelgan, da cxadia,<br />

Zvel saqarTveloSic, rogorc ZvelTaZvel saqristiano qveyanaSi.<br />

**<br />

modiT, Cven Tovlis mosvla vnaxoT.<br />

aki ise dado, rom verc SevavleT Tvali, ZilSi viyaviT wasulebi. gaTenda<br />

da TeTrad iyo mTeli sofeli gadalesili, xo, axla isev nel-nela wamovida<br />

fantelebi da ha, xvavianadac daiwyo bardna. Sinidan ukve simRera gamodis, Cven<br />

ki cota movcildeT saxl-kars da soflis iqiT gavixedoT. ra msxvili faniteelebia,<br />

TiTqos bebos daCeCili matylis fTilebiao, ra uTvalavi, ra xvavrieli!<br />

Camodis cidan da bolo ar uCans, Savad mzirali saxlebisa da xeebis fonze es<br />

TeTrad dawinwkluli farda Tovlisa yvelafers zRapruli idumalebis samos-<br />

Si xvevs. ra siCume Camovarda! yurs Tu kargad miapyrob, mxolod fatelebis<br />

SrialiRa ismis. simRerac miwyda. aRarc culs akakunebs vinme, aRarc xbo gasZaxis<br />

dedas, aRarc WiSkari Wrialebs: nuTu mTeli sofeli mxolod imitom garindula,<br />

rom bunebis am saocari da idumali naxatiT sulSi CaRvrili naTeli samaradisod<br />

dairCinos da Tqvas: movedi da ra ar minaxavs, marto is rad Rirda,<br />

TeTrad rom bardnida, me ki videqi da garinduli vusmendi fantelebis Srialso.<br />

amieridan, roca ki zamTari gagvaxsendeba, roca ki zamTari mogvenatreba,<br />

Tvalwin swored es suraTi SemogvanaTebs: Savi saxlebisa da xeebis win TeTrad<br />

dawinwkluli Tovlis farda...<br />

**<br />

Sobas mohyveba axali weli... xalxi galaRdeba. moxSirdeba qeifi. misvlamosvla.<br />

zamTaria da saqme ara aqvT, da rogorc vaJa-fSavela ityvis, sisxli<br />

afuvdeba ZarRvebSi. gaadvildeba muStis xmareba, Camovardeba SuRli, SeZuleba...<br />

magramo, ambobs aqve mwerali, aman SeiZleba bevri-bevri didmarxvamde gastanoso.<br />

didmarxvaSi ki... didmarxvaSi Serigeba unda moxdes usaTuod, manam ar Serigdebian,<br />

ziareba, wminda saidumlo arc erTs maSfoTars ar ergeba.~ sofels mtkiced<br />

axsovs jer kidev Zvirfasi sityva ieso qoristesi: `ukeTu Seswirvide Sesawiravsa<br />

sakurTxevelsa zeda da mun mogexsenos Sen, rameTu Zma Seni gulZvir<br />

raimea Senzed, dauteve Sesawiravi igi sakurTxevelsa zeda, warved da daege<br />

pirvelad Zmasa Sensa, moved da Seswire Sesawiravi igi~.<br />

mainc ras ambobs es Segoneba? imas, rom Soba-axalweliwadi, didmarxva da<br />

TviT mTeli zamTari fiqris dro yofila, sakuTar sulSi CaRrmavebis dro da,<br />

rac mTavaria, moyvareze, anu sxvaze fiqris droc. Tu vinmesTvis, nebiT Tu uneburad<br />

guli gitkenia, zamTris grZeli Rameebi da Tovliani dReebi axla imas<br />

CagCurCuleben, rom droze mixvide moyvasTan, xeli gauwodo da uTxra, rom yvelaferi,<br />

ramac guli atkina, daiviwyos, samudamod gaatanos am Tovls da am zam-<br />

Tars. Tu es ar moxda, maSin TqvenTvis zamTars amaod Cauvlia, maSin zamTari<br />

fiqrisa ara yofila da aRarc zamTari eTqmis.<br />

bednieri dRea axalwlis dRe. albaT, yvelaze bednieria im oTx droSi,<br />

erTma welma rom unda gaiaros. saaxalwlod, ase gvgonia, mTeli wlis manZilze<br />

vemzadebiT. saamdReod gvinda yvelaferi, rac ki ram kargi gagvaCnia: saaxalwlod<br />

yvelaze Tvaladi xili yvelaze Zvirfas megobrebs, naTesavebs da moyvrebs.<br />

axal wlamde xels arafers gaxlebinebTo, — imuqreboda dideda, arc<br />

sxvenSi gviSvebda, arc kidobans gvakarebda da aha, es axali welic modis...<br />

didedam sxvenze kibe miidga. sxvenis viwro asaZromi didis ambiT axsna da<br />

dideda maRla apirebs asvlas. aqedan mama wamodga, iqidan deda, rZlebmac xma<br />

amoiRes, aba rogor iqneba, dedi, zemoT Seni asvla, an fexi dagicdes, an im sibneleSi<br />

sadme waiqce, Cven ar gvendobi, Cven Senze naklebad gadavarCevT gadasar-<br />

Cevso? magram dideda yurs aravis ugdebs... papa icinis miuSviT, ar iciT, ra Ta-<br />

83


visnaTqvamaa, magas ra waaqcevs, mTeli sxveni xuTi TiTiviT iciso. didedac ufro<br />

jiutobs, ratom maSin ar damiSaleT asvla, jagnebi da xili rom amqonda,<br />

ratom dabinavebaSi ar iyaviT marjveni, Camotana yvelas SegiZliaTo, rTvelSi<br />

yvelani xalisianebi xarT, Toxis aReba gezarebaTo. magram aravis araferi<br />

swyins, yvelam icis, dideda dRes Zalze karg gunebazea d xumrobs. esec rom ar<br />

iyos, axal wels wyena rogor SeiZleba, axali weli wyenis daviwyebis, Rimilisa<br />

da alersis droa.<br />

sxvenSi asvla didedasaTvis `rTvelia~, rTveliviT gansakuTrebuli da<br />

sazeimo. yvelani, didian-patarianad, vCumdebiT, raki viciT, rom dideda, rogorc<br />

ki sxvenis idumal sibneleSi gauCinardeba, maSinve CamogvZaxebs, aba, Tqvenc amodiT,<br />

biWeboo. `biWebi~ Cvena varT, SviliSvilebi, swored isini, visac didedam<br />

sxvenis gaqurdvaze mogviswro da ise Segvarcxvina, ukuRma ar Segvsva virze da<br />

sofelze ar Camogvatara, Torem arc araferi dagvaklo. asec icodnen uwin, Tu<br />

vinme rames daaSavebda, Sesarcxvenad da Tavlafdasasxmelad virze Sesvamdnen<br />

da uban-uban Camoatarebdnen. magram, etyoba, Cveni celqoba mainc mxolod celqoba<br />

iyo da amodena Sercxvenad ar Rirda.<br />

Cvenc avfrinavT kibeze da maSinve vuCinardebiT bnel, xaxadaRebul sxven-<br />

Si.<br />

iq ki isev samoTxea, Tumca sibneliT bnela, zamTris Rrubliani dRis Ca-<br />

Ramebuli naTeli erTi bewo sarkmlidan, viwro saCiteebidan da sayvavis RriWoebidan<br />

sxvenSi Zlivs aRwevs. dideda asanTs iRebs da xelis faTuroiT `lampas~<br />

eZebs. gakravs asanTs da lampis ali avardeba. mkrTal, yviTel naTelze ufro<br />

CayviTldebian msxlebi da vaSlebi, komSebi da yurZnis jagnebi. dideda dgas da<br />

Tavis samflobelos amayad gadascqeris. TvalebiT ealerseba. mere iRebs kalaTs<br />

da iwyebs yvelaze ufro Tvalmisasvleli xilis SerCevas...<br />

qvemodan raRacas amogvZaxian.<br />

xan erTi biZa, xan more, xan erTi Zalo, xan meore, Tavs amohyofen sxvenSi<br />

da raRacas amboben. magram Cven aravis vusmenT, Cven pasuxs ar viZleviT. Cven gaamayebulni<br />

varT, rogorc amodena simdidris, anu saocnebo sxvenis baton-patronni.<br />

ase gvgonia am sxveniT moxda dasruleba erTi didi <strong>weliwadis</strong>a. es iyo<br />

yvelaferi da mosaxdeni moxda, am dRes velodiT, sxvenSi modioda yvelaferi,<br />

rasac gazafxulidan Semodgomamde Cveni fiqri eltvoda, sxvenze vocnebobdiT,<br />

Cvenc da aha, aqa varT! aqa varT rogorc qurdebi ki ara, rogorc baton-patronni<br />

yvelafrisa, aq aris dideda da Cven is gamorCeuli xalxi varT, visac didedam<br />

misca neba am yvelasagan gamorCeul wuTebSi aq iyos. ra kargi yofila zam-<br />

Tari!<br />

ra kargi yofila sxveni!<br />

netav sul zamTari iyos...<br />

magram dideda Tavis saqmes moimTavrebs, Cven raRacas dagvavalebs da<br />

amiT erTbaSad gvagrZnobinebs, rom sul zamTari ver iqneba da sul sxvenSi<br />

yofnac qarafSutobaa da meti araferi.<br />

sxvens rom movaTavebT, axla maranSi SevdivarT.<br />

iq kidobani gvelis, CurCxelebiT, CamiCiTa da CirebiT savse kidobani. dideda<br />

iqac win migviZRvis, mere Cven mivyvebiT, Cvens ukan qalebi modian, oRond<br />

cota moSorebiT, cota Soriaxlos. dideda kidobanTan Cerdeba, qalebs gadmoxedavs,<br />

ras SemogvcqeriT, saqme dailiao, ramdeni ramaa saaxalwlod mosaswrebi,<br />

wadiT, mixedeTo da qalebic krZalviT daiSlebian.<br />

dideda winsafris jibeSi iqeqeba, bolos didis ambiT amoiRebs Zvelebur<br />

gasaRebs (es sapatio gasaRebi mxolod didedas abaria) da kidobnis xvrelSi<br />

uyris.<br />

kidobani zrialiT iReba.<br />

aha, saocrebav!<br />

marTla ra yofila es axali weli... kidev kargi, didedas davujereT da<br />

axal wels davucadeT, ase rom ara, amas xom Cveni TvaliT vera vnaxavdiT, es<br />

84


damaTrobeli suni badagisa da xilisa xom mTeli cxovreba ver gagvyveboda sagzlad...<br />

qalebi saToneSi gasulan.<br />

saaxalwlod SoTebi da lavaSebi cxveba.<br />

nazuqis comi Cakvras elis. cotac da xilis da badagis surnelebas nazuqis<br />

sunic SeerTvis.<br />

magram es vin arian, Tonis kedlebze rom gamoukravT da iqidan Semogvcqerian?<br />

basila!<br />

xelgaSlili gvilocavs axal wels.<br />

gabotila.<br />

CamiCisagan gakeTebul Tvalebs gvipaWunebs.<br />

guTnebi, waldebi, culebi, barebi...<br />

Sroma rom dagvebedos imitom...<br />

jara, TiTistari... — es, etyoba, gogoebisTvis cxveba...<br />

da ai, dadga axalwlis Rame. puri ukve gamocxva. nazuqebi da qadebic<br />

mzad aris. Tvalebs aWyets `basila~, puris xmlebi da TiTstarebi xonCaze dabrZanebulan.<br />

buxarSi SeSa ufro saamod tkacunobs da oTaxsac ufro aCiraRdnebs.<br />

mamam marnidan axladamoRebuli Rvino amoitana. bebom kedelze yurZnis<br />

jagani, Cxebi da akidoebi Camokida. erTi gorgomiWela CurCxelac buxris Tavze<br />

Camokonwialda da sufrazec saamod Carigdnen vaSlebi da msxlebi, broweulebi<br />

da Cirebi. da iqve, imaT Soris gamoCnda tyidan Camosuli Camuqebuli da Catkbilebuli<br />

zRmartli. es ra yofila axali weliwadi, ramodena xili daxvavda da<br />

Tanac ra lamazad arigebul-Carigebuli!<br />

magram is, rac yvelaze mTavaria, jer axla keTdeba. deda RumelTan trialebs<br />

da oTaxSi imgvari suni dgas, rac mxolod axal wels SeiZleba igrZno,<br />

— mduRare Taflis suni. nigozi ukve dauWriaT da Txilis gulebic TeTrad<br />

RadRadeben. Tafli rom kargad daduRdeba, am nigozs TaflSi Cayrian da, kargad<br />

rom moSuSdeba, ficarze daageben. netavi SeiZlebodes axlave xelis Cavleba<br />

im raRac gozinayisa, mTeli weliwadi rom gvpirdeba deda. an TaflSi moxaluli<br />

Txili gvagema manam, vidre axali weli marTla movidodes... magram dedamac<br />

rom moadunos sifxizle, mainc verafers gavxdebiT. viciT, TiTebi dagvefufqeba<br />

da dedac amitom ambobs arxeinad, netavi suli wasZlevdeT da xels waatandnen,<br />

mere naxon, rogor unda wuwkobao.<br />

ex. rad gvinda gozinayis tyuilad cqera, sul erTia, axali weli axali<br />

welia da jer gozinays TiTsac ver davakarebT. isev is gvirCevnia, gavigoT, mama<br />

ras akeTebs, ra saqme wamoiwyo imgvari, rom zedac ar gviyurebs. ai, wamodga da<br />

walosTan mivida. farda gadaswia da Seixeda, netavi ras eZebs im waloSi? iseTi<br />

ra Seunaxavs, Cven rom ar viciT?<br />

viciT, rogor ar viciT...<br />

Tofi!<br />

swored Tofia is, ris gamoc aqamde walos axlosac ver vekarebodiT,<br />

radgan bebom Tqva, Tofi imgvari ram aris, erTxel eSmakic dateniso. ver gavigeT,<br />

ra gviTxario, — vuTxariT maSin bebos da manac, rogorc icis, dabejiTebiT<br />

agvixsna: datenil Tofs, Svilo, mamaTqveni waloSi ar Seinaxavs, magram vai<br />

Tu eSmakma datena, Tqven ki Caxmaxs TiTi gamosdoT da gagivardeTo? eSmaki sad<br />

ari? waloSi ra unda eSmaks, magram mainc veridebiT walos, cduneba icocxleT,<br />

didia, magram iqiT gaxedvac ar gvinda.<br />

mamas gamoaqvs Tofi, samfexa skamze Camojdeba da jer gadaxsnis, gadaatrial-gadmoatrialebs,<br />

mere Cvrebs moimarjvebs da Tofis gawmendas iwyebs...<br />

gulmodgined, CakirkitebiT wmends mama Tofs. aiRebs da isev gadaxedavs lulas.<br />

papa icinis, ra balRiviT ealersebi, romeli monadire Sena xar, erTxel gaisvri<br />

da mermis axal wlamde aRarc dagWirdebao, mamac ujerebs papas, erTxel kidev<br />

gaxedavs, aiRebs or msxvil tyvias, lulaSi Cadebs, Tofs gaasworebs, miixed-moixedavs,<br />

miva da zed taxtis Tavze, xaliCaSi CarWobil lursmanze Camohkidebs.<br />

85


Cven vdgevarT da Tofs SevcqeriT.<br />

aba, mixedeT Tqvens saqmesao, — Tavze xels gadagvisvams mama da meti ra-<br />

Ra dagvrCenia, Tvals vaSorebT im saidumloebiT savse Tofs, oRond is aRar viciT,<br />

Cveni saqme ra aris am axalwlis Rames da ras unda mivxedoT.<br />

modiT, Cveni kata — taso vaTamaSoT.<br />

taso gaberili zis da Tavsac ar gviyadrebs, etyoba, isic saaxalwlo<br />

fiqrebSia CaZiruli.<br />

modiT, gareT gavixedoT, vin icis gareT ra xdeba.<br />

gareT civa da viciT, rom ar gagviSveben.<br />

biWos, axla ki raRaca moxdeba:<br />

WiSkarTan viRaca iZaxis,<br />

_ ojaxiSvilebo!<br />

axali weli gvestumra! — davZaxiT Cven da sixarulisagan lamis davluri<br />

davuaroT.<br />

— axali weli ki ara, is ar gindaT, — CurCulebs bebo da gareT ixedeba, —<br />

vici, vinc iqneba...<br />

— jangira iqneba, loTi, — ambobs papa da mamas Sescinis, aba Sen ici, Seni Zmakacia<br />

da aqeifeo.<br />

kari iReba da oTaxSi marTla jangira Zia Semodis. kunapetiviT Savi, wvermoSvebuli,<br />

alewili da TvaldaWyetili.<br />

— mama ucinis — rac ar unda iyos, stumaria.<br />

dedasac eRimeba.<br />

papa Tavs Rirseulad ukravs.<br />

bebo civad esalmeba da axic aris, — ra dros mosvla iyo (SemoeRetebao — ityvis<br />

mere bebo, roca jangira Zia bolos da bolos moifiqrebs da Sin wava), ar<br />

icis, rom axal wels yvela Tavis ojaxSi unda Sexvdeso, sanam axali weli ar<br />

SemobrZandeba, arc Wiqis aweva SeiZlebao. romeli axali weli marTla eg loTi<br />

myavs, rom Tavze dagvadgao.<br />

jangira alewila, ojaxs gaumarjoso, — sWeqs da xelSi ki araferi uWiravs. bebom<br />

icis, rom am `arafersac~ jangira male moinaklisebs, ityvis, es ra ojaxia<br />

Tu erT Wiqas mainc ar damalevinebTo da marTlac ase xdeba: jangira sWeqs da<br />

bebo ukve xmamaRla buzRunebs, morCa, am weliwadSi veRar gavixarebT; Tu droze<br />

ar daaCqara gzas baraqa da mekvled dagvijda, ukuRmarTi weliwadi dagvidgebao.<br />

papas ecodeba jangira da Rvinos usxams.<br />

jangira sadRegrZelos iwyebs: erTi, isao, im mTisao, am barisao, rac ram baraqaao,<br />

keTili guli maq, gana ukeTuri varo...<br />

bebo uCxubeba, ra yaWiviT gaabi, dacale da Sen gzas ewie, axalma welma aq ar<br />

mogiswros, ojaxSi unda Sexvde, TaobiTve egre Tqmulao.<br />

ojaxSi ra mindao? — brazobs jangira, — aq ra, Cemi ojaxi ar ario? maS visiao?<br />

bebo icinis, — Senia, swored Seniao da jangiras nazuqs awvdis. jangira axla<br />

erTbaSad `mravalJamiers~ daaquxebs. bans arvin aZlevs da Cven gadmogvxedavs,<br />

CvenRa varT imisi ukanaskneli imedi, — aba balRebo, axali welia, bani dasZaxeT,<br />

— bdRvinavs da Cvenc sicils veRar vikavebT. ratomac ara? Tu jangira Zias<br />

egre unda, Cvenc davWeqoT `mravalJamieri~, mamac agvyveba, dedac da papac...<br />

bebo? bebos dana pirs ar uxsnis.<br />

Cvenc SaSvebiviT vaRebT pirs da `mravalJamiers~ davZaxiT. jangira bans dagvbRavis.<br />

bebo sul cecxldeba, jangiras saxeloze eWideba, magisTana mravalJamieri<br />

marto simTvraleSi gamoadgebaTo, Cvenze eubneba da jangira erTbaSad<br />

Cacxreba:<br />

— gana isa... naTlided...<br />

jangira CurCulebs... — keTili guliTao... sxvam raT unda damaswros Tqveni dalocvao...<br />

egre keTilad gvemSvidobeba, Tavs gvikravs da, karTan SeCerebuli,<br />

xmamaRla ambobs:<br />

— mTel sofelSi, Cemze adre Tofs veravin gaisvris:<br />

86


— isev siCume Camodgeba da ukanasknelad dasWeqs jangirac:<br />

— raT unda gaisrolos? axali weliwadi Cemia!<br />

— jangira midis.<br />

— mama acilebs da Sin siciliT brundeba...<br />

— axla yvelani icinian.<br />

— cota xanic da soflis Tavze gadaiquxebs jangiras Tofi.<br />

— axali weli ki jer isev Sors ari.<br />

**<br />

axla Tqven axal weliwads naZvis xiT xvdebiT.<br />

`naZvis xe~ datvirTulia girliandebiT da brWyviala mosarTavebiT. yvelaferi<br />

anTia, yvelaferi elavs — `girCebic~, `msxlebic~, `vaSlebic~, `yurZnis mtevnebic~<br />

da, raRa Tqma unda, `varskvlavebic~. naZvis xe wina dRes, ufro sworad<br />

axali wlis mobrZanebis wina saaTebSi irTveba, raTa, roca saaTi Tormetjer<br />

dahkravs, yvelaferi erTbaSad aanTos da sazeimo elferi miiRos.<br />

uwin Cven ise gvegona, TiTqos yovelive amas tye gvigzavnida im namdvil naZvis<br />

xesTan erTad, romelsac namdvili wiwvebi hqonda da sunic naZvisa asdioda.<br />

gvqonda ki sofelSi naZvis xe?<br />

iyo ki maSin amdeni bryWviala mosarTavi da girliandi?<br />

ara yofila.<br />

da saaxalwlodac isev bunebis imedada vrCebodiT:<br />

idga tyidan Camotanili naZvi.<br />

totebze ekida namdvili msxlebi da vaSlebi, namdvili CurCxelebi...…<br />

aqa-iq TeTrad moCanda bamba (viTomda Tovliao).<br />

da enTo oriode pawia sanTeli.<br />

Cven esec gvixaroda da gvjeroda, rom yovelive tyidan iyo gamogzavnili mekvle<br />

papas mier. mniSvneloba ara hqoda imas, rom naZvis totebze Camokidebul<br />

xilsac vcnobdiT, mTavari iyo dajereba, mTavari iyo TamaSi saaxalwlo warmodgenisa.<br />

unda dagvejerebina mekvle papac da mis mier xurjiniT gamogzavnili<br />

nobaTic. unda CavbmuliyaviT TamaSSi, romelic sagangebod, swored CvenTvis wamoewyoT<br />

dedas, mamas, papas, bebos da SeTqmulebiviT garigebodnen im viRac uxilav<br />

mekvles, romelic axla, am siciveSi, sadRac daTovlil tyeSi iyo da mTvares<br />

Sescqeroda, raTa droze dasdgomoda gzas da zustad saaxalwlod moeRwia<br />

Cvenamde.<br />

nela gadioda dro...<br />

jer SuaRame ar iqneboda damdgari, rom mama kedlidan gadmoiRebda im Tofs,<br />

axalwlis Sesaxvedrad kargad rom gawminda. axla, oTaxis kuTxeSi mdgari,<br />

eloda raRacas, raRa raRacas, axali weli unda mosuliyo da swored axal<br />

wels eloda Tavisi datenili TofiT. mere ufro da ufro mouTmenloba ipyrobda<br />

da waramara saaTs Sescqeroda, Zvelebur, gugulis saaTs da Cvenc arasodes<br />

ase mouTmenlad ar davlodebivarT im patara guguls, romelic ha da ha, unda<br />

gamovardniliyo sarkmlidan da daeZaxa: `gugu!~<br />

aha, gamoxta, aha, daiZaxa!<br />

mama gadis saxlis aivanze da Tofs isvris. griali Tofisa mTel im aremares<br />

SesZravs, sofelze gadaivlis da, TiTqos niSani miscao, mamas Tofs mTeli ubnis<br />

meTofeni uerTdebian. Tofs yvela isvris, mdidaric da Raribic, didi jalabis<br />

patronnic da martoxelanic. ojaxma Tofi aucileblad unda gaisrolos,<br />

avi sulebi daafrTxos, axal wels kari gauRos da mSvidobiani mosvla usurvos.<br />

maxsovs es griali Tofebisa. es CaxaCuxi. es mkrTali naTeli, yoveli saxlis<br />

Tu qoxis sarkmlidan rom gamokrToda da sawyali petre uRaribesi, uqoneli,<br />

mudam raRacis momCivani da momlodine, Tofic ki rom ar gaaCnda avi sulebis<br />

dasafrTxobad da Tavis erTi bewo saCexSi gadmomdgari, mTeli ubnis Tofebis<br />

xmas yviriliT uerTdeboda: `ehe-heee!~ gasZaxoda sibneles petre da Tan<br />

cols uxmobda, gareT gamodi, vera xedav, modis axali weli zaTqiTa da grgvinviTo,<br />

mivexmauroT, miveferoT, iqneba rac Zvelma ar gaimeta, aman mainc gaimetoso.<br />

petres coli — ninuca qmars rom eCxubeboda, Sin Semo, kaco, ra turasaviT<br />

87


gahkivi, Tu kaci xar, Tofi gaisrole, Tu ara da daircxvine mainc, Seni yviriliT<br />

axali weli sul ar daafrTxo, gverdiT ise ar Cagviaros, Cveni saxlisken<br />

piric ar moabrunoso. es vicodiT yvelam. es yvirilic yvelas gagvegona. is sityvebic<br />

wlidan wlamde meordeboda. amitom iyo, rom erT did tyvias mama lula-<br />

Si Cadebda, Caxmaxs Seayenebda, RimiliT gaswevda petres saxlisken, avidoda mis<br />

aivanze da petres aivnidanac daiquxebda Tofi! amitom iyo, rom axalwlis dilas,<br />

bebo, tabakze dawyobili nairnairi nugbariT, pirdapir ninucas qoxisken<br />

gaswevda (didi daqaloba hqondaT), axal wels miulocavda da karga xanic dar-<br />

Ceboda... ras akeTebdnen iq? qeifobdnen — Rvinos wrupavdnen Tu bebos miwvdil<br />

xils miirTmevdnen? an iqneb tirodnen kidec? — es aravin icoda. arc Cven da<br />

arc TviT petrem, romelic, aseT dros, Tavis mxriv aucileblad Cveni ojaxis<br />

stumari iyo.<br />

win gaviWeriT.<br />

petres ojaxis sacodaobam dagvaviwya axalwlis Ramis zar-zeimi, romelic nelnela<br />

miwyda. Tofebi daicala. eSmakeuli dafrTxa da axalma welma, ise, rom<br />

ezo oTxiv kuTxiv xsnili hqonda, Cvens ojaxSi Semoabija. iqiT, did darbazSi,<br />

magidas Semousxdnen deda, mama, bebo, papa da Wabuki biWebi. yvelani Sin arian,<br />

mTeli jalabi. axal wels yvela Tavis ojaxSia, stumrianoba mere iwyeba. axla<br />

xmadabla laparakoben, nel-nela wrupaven Rvinos (saxvaliod Tavs inaxaven), Seeqcevian<br />

saWmels da tkbileuls, Cven ki am sazeimo siCumeSi ukve Tvlema gvereva.<br />

axali weli ki movida, magram jer ar mosula mekvle. jer ar daukakunebia<br />

saxlis karze...<br />

es xval moxdeba, dilaadrianad...<br />

meore diliT — swored mekvles Zaxilze viRviZebT.<br />

mekvle vin gveyolebao, mTeli wina dReebi axali wlisa, amaze iyo laparaki.<br />

ai, SarSan ro mekvle gvyavda, kargi fexi hqonda, mosavalic kargi movida da<br />

arc vinme gamogvclia xelidano...<br />

arc ro avad gamxdara vinmeo?<br />

vin iyo SarSan mekvleo?<br />

vina da CvenebianT patara biWi, — giorgio...<br />

maS raRa gvaq saZebni, isev CvenebianT vuTxraT, dilaadrianad gamoawyon da gamogzavnono.<br />

axla swored es giorgi dgas Ria karTan gaRimebuli.<br />

jer garedan dauZaxia: ojaxiSvileboo!<br />

mere, kari rom gauRes — `Semovdgi fexi, gwyalobdeT RmerTio!~ (rogorc daariges).<br />

amasobaSi Cvenc wamovcvivdiT loginidan da mekvles garSemo SemovexvieT.<br />

mekvlemac aiRo da tkbileuli Camogviriga.<br />

(sxva dros, vici, ar gaimetebda).<br />

bolos TviTonac taxtze daabrZanes. garSemo sul nair-nairi tkbileuli Semoudges<br />

da swored maSina Tqva Cvenma mekvlem giorgim is, rac sxvebma ki daijeres<br />

(sxvebi icinodnen), magram Cven ara: gindaT Tu ara, axali weli me varo.<br />

Sena xar, maS vinao? — isev icinodnen Cvenebi. yvelaze ufro ki bebo icinoda<br />

da taxtze dabrZanebul giorgis dasZaxoda, biWo, nu farTxaleb, darbaislurad<br />

ijeqi, Tore wels kruxic ifarTxalebs da kvercxebs sul dagvimtvrevso. Cven<br />

xom metic ar gvindoda da axla am `kruxma~ gagvagiJa. Tanac iman, rom giorgi<br />

marTla giorgi iyo, Cveni mekvle da axali weli varo, tyuilad iCemebeda. da<br />

aravin icis, saqme riTi damTavrdeboda, Tu ara isev Cveni bebo, SuaSi rom Cagvidga,<br />

gagvaSvela da gviTxra: ra gaCxubebT, ai, mec gagimzadeT tkbileuli,<br />

Tqvenc wadiT mekvled, daabereT giorgiani da Tqvenc `axali weli~ iqnebiTo.<br />

amis Tqmaze yvelani Jivil-xiviliT wamovcvivdiT da, roca bebom patara, TeTrtilogadafarebuli<br />

xonCebi saTiTaod dagvaWerina, mezoblebisa da moyvrebis<br />

gzas gavudeqiT.<br />

raRa gzas, gadaviareT ezo, gadavWeriT orRobe da Cvenc daviZaxeT:<br />

— ojaxiSvilebo!<br />

maSinve gamogvegebnen.<br />

88


gaivlis dReebi da Cven isev axali wliT viqnebiT gabruebulni.<br />

axali wlis sixaruli sxva yvelafers dagvaviwyebs. SeiZleba isic ki gvegonos,<br />

rom am qveynad mxolod sixaruli sufevs. uzrunvelyofa da udardeloba mogve-<br />

Zaleba. aki vinatreT, kidec, netav sul axali weli iyoso... magram am sixarulSi<br />

Turme ramdeni ram gamogvrCa. Cven gugulis Zaxils velodiT da marto imis fiqrSi<br />

viyaviT, rodis aiRebda mama Tofs da aivanze rodis gavidoda. mere Cvenc<br />

gavcvivdiT da vusmendiT, ra baTqa-buTqi ismoda zamTris mokrialebul civ,<br />

mTvarian RameSi da sul dagvaviwyda papa da bebo, romelnic am dros buxarTan<br />

isxdnen da axali wlis mosvlas xmis amouReblad elodnen. netavi raze fiqrobdnen,<br />

netavi rad iyvnen daRonebulebi? ras niSnavda maTTvis Zvelis gacileba?<br />

ras elodnen axlisagan? rad dauZaxaT dedam, Tqvenc gamodiT, naxeT, ra ambavia<br />

aRa mahmad-xanis Semosevas hgavso, — magram isini arc ki wamomdgaran, kvlav uZravad<br />

isxdnen erTmaneTis gverdiT, erTmaneTs mxarmibmulni da buxris cecxls<br />

Cascqerodnen. ras eubnebodaT iseTs es buxris cecxli, vidre Tofis xmauri da<br />

yiJina etyodaT?<br />

es axali wlis sevdaa.<br />

amas Tqven jer ver mixvdebiT.<br />

saamisod cxovrebis grZeli gza unda gaiaroT da siberis moaxloeba igrZnoT.<br />

amTaviTve ki cudi ar iqneba, gaxsovdeT: axali wlis sixarulis gverdiT arsebobs<br />

axali wlis sevda. am sevdas, Tqvengan dafarulad atareben papebi da bebiebi.<br />

Tqven am sevdisagan jer Sorsa xarT, Tqven jer gareT gadiT...<br />

gareT zamTris mziani dRea. aq aTasgvari mxiaruleba gvelis...<br />

* * *<br />

zamTris `mTavari saqme~ gundaobaa. gundaoba xelCarTuli brZolaa. brZolis<br />

vels gamarjvebuli is tovebs, vinc bevri mowinaaRmdege gaxvia TeTr TovlSi.<br />

magram yvelaze ufro is gundaoba hgoniaT vaJkacuri, aTiode biWi rom moiyris<br />

Tavs da gogoebs Causafrdeba. am dros, Tu marTla vaJkaci xar, gunda wyliT ar<br />

unda daasvelo, zedmetad ar unda gaamagro, rom gogos araferi avno. gunda<br />

msubuqi unda iyos da msubuqad moefinos imas, visac amdeni xania gulis fancqaliT<br />

elodi. ra Tqma unda, yiJinas rom dascem, mofrTxilebazec Znelad ifiqreb,<br />

magram sircxvili ar agcdeba, Tu Seni rCeuli Sin atirebuli mivida da<br />

Zmebs SesCivla, damilurja loyao. gundis saxeSi mortyma rogor SeiZleba! gunda<br />

marTla brZola ki ar gaxlavT, xumrobaa, gasarTobi da mxiaruli xumroba.<br />

magram zamTris mravalgvar gasarTobSi gundaobac male mogwyindeba.<br />

cigaoba ki sul sxvaa, — mouwyinari da ufro amyoli.<br />

ciga Seni xeliT unda gaakeTo: ori swori msxvili ficari aiRo, Ziri gluvad<br />

gausufTao da wverebic imgvarad aumrgvalo, rom TovlSi cxviriT ar wavides.<br />

mere zemodan Txeli ficrebi daakra, saxeluradac erTi Tasma Seaba da cigac<br />

mzad aris. sacigao adgili xom viciT. SarSanac iq vcigaobdiT, SarSanwinac da<br />

imis winac. sacigao adgili Cveni ferdobia, Sua ubanSi, an ubnis TavSi. yvela<br />

ubans Tavisi ferdobi aqvs da cigaobac iq imarTeba. aris Sejibri, zemodan daSveba,<br />

kotriali, TovlSi amosvra, dajaxeba, vin wina da vin ukana! daeSvebi, mihqrixar<br />

da zamTris civi haeri saxeSi gcems TiTqos gagwkeplao. amasac arafrad<br />

agdeb da ase ggonia, haerSi mivfrinav an meranze gadamjdari velze mivqrivaro.<br />

bolos CaeSvebi xramisken da amokotrialdebi.<br />

axla ar ginda isev zemoT asvla? fexebi TiTqos aRar gemorCileba. es cigac<br />

aRar mogdevs, magram yvelani zemoT midian da Senc, meti ra gza gaqvs, sxvebs<br />

xom ar CamorCebi, unda waxvide.<br />

mere yvelaferi isev Tavidan iwyeba.<br />

Soriaxlos gogonebi dganan da Semogcqerian. ici, rom arc imaTTvis aris sulerTi,<br />

vin win iqneba da vin ukan. ici, rom imaTac hyavT TavianTi rCeulebi da<br />

am rCeulTa Soris ar SeiZleba Senc ar iyo...<br />

magram is ra wamomarTula zed gzis piras? vin dadga, vin gamoZerwa, rogora<br />

hgavs kacsa... kacia da arc ari kaci...<br />

Tovlis kaci!<br />

89


yvelani gavrbivarT da Tovlis, kacs garSemo vexveviT, vaTvalierebT, gvinda<br />

rom namdvil kacsa hgavdes. is ki namdvilic ari da arc ari namdvili. viRacas<br />

Tovlis didi `qva~ upovia da kaci iqidan gamouZerwavs. `qvis~ mopoveba ki ar<br />

aris Zneli. aiRe patara gunda Tovlisa, cota Seamagre, mere miagde Tovlze da<br />

daiwye agoreba am gundisa. agorebuli gunda, rac axal da axal Tovlis fenas<br />

ikravs, Sens Tvalwin diddeba da male ise mZimdeba, erTi aRar eyofi, Tu sxvac<br />

ar mogveSvela, amodena Tovls Zvrasac veRar uzam. mere is `sxvebic~ modian da<br />

nel-nela, xvneSiT mogoravs es Cveni burTi Tovlian vakeze, vidre mTlad ar<br />

damZimdeba, qvasaviT ar Camkvrivdeba da vidre Sesafer adgils ar movuZebniT. es<br />

adgili ki aucileblad gamosaCeni unda iyos, sadac meti gamvlel-gamomvlelia.<br />

Cven Tovlis Zegls vdgamT, Zegls ki mudam sapatio adgili Sehferis.<br />

mere mova niCabiT ostati, `saWreTelsac~ moiyolebs da iwyeba Zerwva.<br />

jer zedmet Tovls CamovacilebT da am veeba gundas tanwerwetas gavxdiT. axla<br />

xelebi gvWirdeba da xelebsac gamovZerwavT. kacs xom Tavic unda hqondes da<br />

TavisaTvis, sxva, ufro momcro gundas avagorebT, axla saxe iZerweba. cxvirad<br />

an naZvis girCs mivabamT saxeze, an patara Tunuqis mils. Tvalebs naxSiriT Cavu-<br />

SavebT. naxSirisave eqneba warbebi. tuC-kbilsac naxSiris natexebiT gavuwyobT...<br />

raRa darCa? kacia da qudic aucileblad unda exuros. miT ufro, rom zamTaria,<br />

uqudod Sescivdeba kidec, gansakuTrebiT RamiT, roca mowmendil caze varskvlavebi<br />

dasxdebian da yinvac mouWers. da aha, qudic! viRaca Zirgavardnil,<br />

Jangian vedros moarbeninebs da Cvens Tovlis kacs Tavze axuravs. Jangiani eZaxe<br />

da mouxda kidec. dgas darbaislurad, doinjSemoyrili, cxvirabzekili, Tavisi<br />

`fafaxiT~ da darbaiseli kacisaTvis cota ar iyos Seufereblad ikriWeba.<br />

Cven garSemo davrbivarT da varT erT yofaSi.<br />

viRaca gundas isvris.<br />

viRaca Cxubobs, emand Tovlis kacs ar moartyaT, cxviri ar moaZroT, isedac<br />

didi dRe ar uweriao...<br />

marTlac, wamic ar gasula da viRacis gunda Tovlis kacs xels Camotexavs. `moqandake~<br />

jer nawyenia, mere aiRebs Tovls da xels isev miabams...<br />

da mainc, ratom ar uweria didi dRe? zamTari zamTaria, magram mzes mainc Tavisi<br />

gaaqvs. Cveni Tovlis kaci nel-nela dnobas iwyebs, jer yurebi daupataravdeba,<br />

mere Tavi, bolos sulac daileva da ai, maSin ki dgeba dro, rom gundebiT<br />

masac SeeTamamon da yvelaferi dasruldes...<br />

ras izam, amqveynad yvelafers Tavisi dasasruli aqvs.<br />

axla kakanaTi?<br />

kakanaTic zamTris TamaSia, magram gunda-cigasaviT uwyinari ki ara, cota ar<br />

iyos sevdiani. dasasruli aqvs sevdiani, rasac TamaSi arc eTqmis. kakanaTi nadirobaa,<br />

Citebze nadiroba. Citebi ki ufro metad is beRurebi arian, romlebic<br />

zamTrobiT ar gvRalatoben, sicives arafrad agdeben, CvenTan rCebian da Cven-<br />

Tan erTad elodebian gazafxulis mosvlas.<br />

Citebs lastsac ugeben. aiReben patara lasts da erT mxares joxs Seuyeneben.<br />

joxs qvemoT, wverze, grZeli kanafi aqvs gamobmuli. kanafis wveri Cven, Soriaxlos<br />

mimalulebs (sabZelSi, gomurSi, an saCexSi) gviWiravs. lastis qveS satyuaria<br />

mofenili — qeri an Svria, xorbali an simindi. beRurebs SiaT. zafxulSic<br />

sul saxlebis garSemo trialeben da zamTarSi xom lamis Sinac Semovidnen. rogorc<br />

ki Tvals mohkraven, lastis qveS sakenki `daviwyebiaTo~, jer frTxilad<br />

dazveraven midamos, mere lastTan moiyrian Tavs da sxvebsac mouxmoben. modiT,<br />

movgrovdeT, naxeT, ras mivageniTo. bolos yvelaze ufro guladni lastis qve-<br />

Sac SeZvrebian... jer davicadoT, jer bevrma moiyaros Tavi, jer bevri guladi<br />

mogrovdes... da roca lastis qveS marTla blomad moiyrian Tavs beRurebi, gamoswev<br />

kanafs da lasti qveS daiyolebs beRurebs. vinc gadarCa, gadarCa, erTba-<br />

Sad moswydnen miwas da gafrindnen. vinc lastma daitana...<br />

sastiki `TamaSia~.<br />

aki giTxariT, TamaSi arc eTqmis...<br />

`kakanaTi~ raRaa? amaze erTi moTxroba movisminoT iakob gogebaSvilis `bunebis<br />

karidan~. moTxrobas swored `kakanaTi~ hqvia:<br />

90


`Sua zamTaria. gareT sTovs da Zalian civa, magram me da Cveni patara biWi vasua<br />

am ambavs sruliadac arafrad ar vagdebT da boslis karTan atuzulni Zalian<br />

gul-modgineT vuyurebT erTs aTiode nabijze dagebuls kakanaTsa. kakana-<br />

Ti sruliad damalulia TovlSi, garda samiode puris marcvlisa, romelnic asxmulni<br />

arian da elian eSmaks beRura Citebsa... mofrindeba patara eSmaki Citi,<br />

dainaxavs marcvalsa, miva, Cahkravs, Cahkravs... kap... daecema kakanaTi da CaeWireba<br />

kiserSi rkali Cvens patara Cituniasa.<br />

Cven sul-ganabulebi vuyurebT kakanaTs patara WuWrutanidam.<br />

Citebma daiwyes kakanaTTan mogroveba. erTi maTgani gamogogda kidec kakanaTisken,<br />

aur-Cauara mas, ipovna mis axlo oriode puris marcvali da erTbaSad ylan-<br />

Wi gaadina. ai, daupirdapira kakanaTsac da... Cahkra erTi... Cven sixarulisagan<br />

yelSi sisxli mogvawva. gulma Zaga-Zugi dagviwyo.<br />

— `momeca!~ — iZaxis vasiko, — `momeca, sacaa daecema!~ da rac SeuZlian, iWyiteba<br />

WuWrutunaSi. magram am dros kakanaTis dacemis xmis magier moismis<br />

fr..r..r.. da Citebi aiSlebian. imaTma amSlelma, erTma viRacam, axmaxma, nabadSi<br />

gaxveulma kacma arxeinad Camoiara kakanaTisken, TiTqos aq araferiao,wamohkra<br />

kakanaTs Tavisi totyi fexebi da amoagdo Tovlidan.<br />

— `mogtydes kiseri, gagixmes fexebi!~ — misZaxis mas ukan gul-daTuTquli vasiko~.<br />

veraferi daiWires biWebma.<br />

xan vin SeuSalaT xeli, xan vin...<br />

`eg aris, kakanaTzed iare, Svilo kakanaTzed! eg gacxovrebs ai!~ — meubneba mamaCemi.<br />

— `ahyolixar mag giJ biWsa da mTeli dRe dasdevT Citebsa!~<br />

da raRa Tqma unda, rogorc yvela moTxrobas, rac ki iakob gogebaSvils `bunebis<br />

karSi~ Seutania, Tavisi mTavari saTqmeli, mohyveba. moTxrobis dasasruls<br />

patara gmiri ambobs:<br />

`da amitom, mamiCemis sityvebis Semdeg, vdgevar gaocebuli erTs alagas da vfiqrob,<br />

Tu raT aris Cemi amxanagi vasua giJi da kidev raRac saSinels `cxovrebazed~,<br />

romelsac mamaCemi magonebs yovel cis-mare dRe...~<br />

moTxroba TiTqos `Segonebis~ gareSe darCa, magram Cven mainc viciT, ras niSnavs<br />

kakanaTi, ratom aris vasiko `giJi~ da ras niSnavs sityva `cxovreba~...<br />

uWirs zamTarSi yovel suliers, — kacsac da pirutyvsac.<br />

vinc gaisarja da zafxuli mZime SromaSi gaatara, iman xo, Tavi zamTarSic SeiZleba<br />

gaitanos, misTvis zamTari sixarulis momgvrelic iqneba... magram visac<br />

cota sarCoRa darCa sazamTrod?<br />

magram Rimilis gareSe arc zamTari Caivlis. RimiliT gviyveba erTi igavi erTi<br />

ojaxis cxovrebaze... sizarmaciT iyo cnobili es ojaxi. mTeli zafxuli ise gaivlida,<br />

arafers inaRvlida zamTrisaTvis. erT xels ar gamoiRebda, marto fanduri,<br />

simRera da mxiaruleba uyvardaT. da swored maSin, pirvel Tovls rom Camohyrida,<br />

mTeli ojaxi damwkrivdeboda da pirs mindvrisaken izamda. sofelma<br />

winaswar icoda, raca xdeboda da siciliT misZaxoda, saiT gagiweviaT, romel<br />

moyvrebTan misdixarTo? maSin moixedavdnen mobuzulni, siciviT akankalebulni<br />

da ityodnen: batonian xodabunebSi mivdivarT, TavTavi unda avkrifoTo.<br />

TavTavis krefa ukve iciT, rac aris.<br />

SeiZleba am arakSi cota ram gazviadebuli iyos, cota ram sicilisaTvis mogonili,<br />

magram xelTupyar da zarmac ojaxs ki kargad gvixatavs.<br />

zamTarSi uWirT nadir-frinvelTac...<br />

roca mTa da tye, mdinare da Wala gadalesilia TovliT, roca yinvas gauTangavs<br />

yvelaferi, yoveli sulieri mainc adamianisken iswrafvis, adamianisgan<br />

elis xsnas.<br />

im wels didTovloba iyo, mTaSi yvelaferi gaqra, xis totebsac ki veRar mokvnetda<br />

suldgmuli da erTbaSad tyis binadarni soflisken daiZrnen.<br />

erTma iremma Tavisi sicocxle adamianis sindiss da adamianur bunebas miando.<br />

wamovida. gamohyva tyis bilikebs, gadmoiara mindvrebi da orRobeebi da wynarad,<br />

TiTqos guSinac aq iyoo, sofels moadga. swored iq gadmouxtnen xorcisa da<br />

91


sisxlis mwyurvali `vaJkacebi~ da erTmaneTSic ciloba atyda, vin dainaxa pivelad,<br />

vin Seaswro Tvali da pirveli tyviis uflebac vis hqonda.<br />

iremi ki modioda, rogorc ganwiruli, dinji, fexauCqarebeli da mTeli arsebiT<br />

soflis sibrZnes mindobili, yuradRebas aravis aqcevda.<br />

albaT am simSvidem ixsna igi aucilebeli sikvdilisagan.<br />

is moadga WiSkars da gaCerda, rogorc Cerdeba saRamo xans saZovridan mobrunebuli<br />

marCenali Zroxa.<br />

WiSkridan aseve auCqareblad gamovida papa, jer gaxevda `stumris~ danaxvaze, mere<br />

irems WiSkari gauRo.<br />

iremi ezoSi Sevida.<br />

papam, TiTqos guSinac am stumars umaspinZldebodao, sabZlidan gamoitana erTi<br />

iRlia Tiva da irems dauyara.<br />

iremma erTi gadaxeda WiSkarTan mdgar `vaJkacebs~ da Tivisken daixara.<br />

im wuTSi dedamiwaze is harmonia sufevda, razec ase ocnebobs vaJa-fSavelas<br />

Svlis nukri.<br />

TviTon tye, TviTon buneba indobs ki adamians?<br />

iqneb indobs kidec...<br />

wlebis win, mTis erT sofelSi, patara biWi daikarga. erTi kvira eZebes da versad<br />

ipoves. mere ZebnaSi mTeli qveyana Caeria. bolos miagnes. wiflis msxvil,<br />

xavsian totze ipoves miZinebuli.<br />

ram gadaarCina erTi kviriT dakarguli biWi?<br />

marto tyis xilma? wablma da maJalom, pantam da Sindma?<br />

iqneb mSobliurma tyem ver gaimeta Tavisi Svili...<br />

da, ginda Tu ara, unda daijero, rom im gzaabneul biWs Tavis sazrdos sTavazobdnen<br />

xeebi. nanas umRerdnen muxis da Telis foTlebi, amxnevebdnen mTis wyaroebi.<br />

iqve, axlos, darajad edgnen Svlebi da irmebi. Tu safrTxe eloda, Tavs<br />

dasZaxoda da aRviZebda Cxikvi. qednebi ki gzas aswavlidnen, Tavqve dahye mdinares<br />

da mdinare aucileblad barSi Cagiyvanso.<br />

magram biWi patara iyo da ar icoda xeebis, wyaroebis, frinvelebis ena. maT enas<br />

swavlobs sibrZneSi Sesuli mindia, raTa es sibrZne Cvenc gagviziaros, Tu, ra<br />

Tqma unda, movisurveT am sibrZnis gaziareba da Tu guldawyvetilni, an sulac<br />

gagulisebulni ar gavbrundiT Sinisaken imis gamo, rom is tyidan wamosuli<br />

iremi moxucma papam Seivrdoma da ar dagvaneba mosaklavad.<br />

* * *<br />

dRisiT Tovs. RamiT ca mokrialdeba da yinavs.<br />

magram cxovreba Tavisi gziT midis. ymawvili swavlobs, glexkaci muSaobs: qalebi<br />

sarTavs da jaras Semosxdomian, papa da dideda zRaprebs hyvebian. bal-<br />

Rebs kvlav uxariaT Tovli. ratom mainc da mainc balRebs? didebsac uxariaT!<br />

swored glexs uTqvams Tovlze: `amis ukeTess ras naxavs kacis Tvalio, vici,<br />

rom zamTars Tovlians Tan mosdevs mosavalio~. ase yofila, ase Tqmula: Tovliani<br />

zamTris mere kargi mosavali modiso. Cven ki ukve viciT, rom sofleli<br />

kaci, ra drosac ar unda iyos, zafxuli Tu zamTari, mudam mosavalze da Wirnaxulze<br />

fiqrobs, es aris misi saqme — pur-Rvinos moyvana, Wirnaxulis moweva,<br />

qveynis dapureba.<br />

Cveni mTavari saqme raRaa?<br />

swavla!<br />

`swavlis Ziri mware iyo~ da es ymawvils maSinve unda scodnoda, roca pirvelad<br />

saswavleblis gzas gauyenebdnen. aman daawerina niko lomours leqsi yinvisa<br />

da patara mowafis brZolaze:<br />

`TovliT dafenils trials mindorsa<br />

TiTqos Rrma ZiliT wasZineboda,<br />

da xSirsa tyesa, Cadr-wamosxmulsa,<br />

saxe sruliad gaSeSeboda...~<br />

92


zamTaria da am siCumiT moculs mindorSi yinva TandaTan Zlierdeba, mefurad<br />

dabrZandeba da Tan Tvals ar aSorebs datkepnil gzas, iqneb vinme mgzavri gamoCndes<br />

da win davxvdeo.<br />

`agera kidec gzaze gamoCnda<br />

bavSvi wignebiT iRliaSia!<br />

Cqari nabijiT, cocxali saxiT<br />

micunculebda is skolaSia.<br />

yinvam maSinve misken mimarTa<br />

da mrisxanebiT gadudga wina:<br />

bavSvo, sulelo, mswrafl miaZaxa,<br />

girCev axlave dabrunde Sina~.<br />

patara mowafe, cxadia, ar epueba yinvas. Cvenc masTan erTad gvciva, masTan er-<br />

Tad viyinebiT, bolos ki masTan erTad swrafad movkurcxlavT skolisaken.<br />

bavSvma sZlia yinvas, bavSvma da swavlis wyurvilma!<br />

bolos ki gvaxarebs leqsis striqonebi:<br />

`mirbis patara, mirbis da... ager<br />

skolis fanjara, cecxlis Suqica!<br />

sul daaviwyda maSinve imas<br />

yinvac da misi baqi-buqica~<br />

* * *<br />

axla zamTaria. gaTenda da yurSi CagZaxian, adeqi, cecxli ukve davanTeT, Tbilad<br />

Caicvi da skolaSi gaiqeci, ar dagagviandeso. Senc viTom ar gesmis, gulSi<br />

fiqrob, netavi erTxel mimalulina Tvali am Tbil loginSio. magram yvelani<br />

Cqaroben, xan deda dagadgeba Tavze, xan bebo, xan papa. Tan viTom geferebian,<br />

Tan gemuqrebian, Tu ar wamodgebi, icode, axlave mamaSens davuZaxebTo. mamisa<br />

gerideba da cota geSinia kidec, Tvals ifSvnet, amTqnareb, izmorebi, aqeT-iqiT<br />

ixedebi, viTomda axlaRa gavige, ra gindaTo da wamodgebi. cecxli marTla daunTiaT.<br />

oTaxSi Tbila. Senc Tbilad icmev, Tavzec Tbil quds ixurav, CanTaSi<br />

SoT purs da yvels Caideb, bebo erT vaSlsac moayolebs da ukve rixianad, vi-<br />

Tomc araferiao, gareT gadixar.<br />

gareT Tovli devs. wuxel isev mouTovia. WiSkramde ki gaukvalavs papas, swored<br />

SenTvis, skolaSi adrianad iqneba wasasvlelio, magram WiSkris iqiT? nakvalevic<br />

rom ara Cans? bevri-bevri, erT urems gaevlos an cxenosans da imis nakvalevs<br />

axla Sen unda mihyve, midixar da Tan gulSi geamayeba, marto xar, mefe<br />

xar mTeli am miCumebuli, daTovlili midamosi. aTasSi erTxel yvavi dagCxavlebs<br />

kaklidan da, TiTqos gangebo, Tovls Sig kiserSi Cagayris. Sen viTom brazob,<br />

yvavs gasWyivi, am TovlSi sad unda moigdo kenWi, Torem kenWsac esrodi da<br />

isev gzas ganagrZob. xan micuraob, xan garbixar, xan isev fexs Seaneleb da fiqrob:<br />

ra lamazia es oxeri Tovli!<br />

cota xanic da Saraze vasiko gamovardeba.<br />

iqiTa ezodan nodara morbis.<br />

axla ukve samni varT. erTmaneTs xelsa vkravT, TovlSi vagoravebT, Tu TavdaRmarTs<br />

wavadeqiT, CavimuxlebiT da mivsrialebT.<br />

heheheee! gaumarjos zamTars! gaumarjos Tovlis fantelebs.<br />

ager skolac da aJivJivebuli bavSvebic.<br />

erTada varT da arc Tovlisa gveSinia, arc yinvisa.<br />

gadavdivarT skolis gzaze da modis Cveni aniko maswavlebeli. gulze rveulebi<br />

miuxutebia, rogorc icis xolme, da erTs cerad gadmogvxedavs. Cven Tavebs davxriT<br />

da gverdze gadamdgarni mivesalmebiT. isic Tavs dagviqnevs, Cagvivlis da<br />

Cvenc, meti ra gza gvaqvs, Cumad, fexakrebiT gavyvebiT mis kvals.<br />

egeTia skola da swavla.<br />

aniko maswavlebelic gviyvars da Cveni skolac.<br />

93


isic xo, Cveni ar iyos, dilaadrianad adga da am muxlamde TovlSi aqeT wamovida.<br />

CvenTvis ar wamovida?<br />

an es CvenTvis ar mosula dilaadrianad skolaSi, Cveni daraji svimana, mocinari,<br />

Zalze keTili kaci? CvenTvis ar aunTia Rumeli, ra ari, movlen da siTbo<br />

daxvdeTo? mere ra, rom Rumeli male Caiwva da SeSac cota gvaqvs, dasvenebaze<br />

SemovexveviT garSemo da vTbebiT. gogoebi gveCxubebian, Cven migviSviTo, magram<br />

yurs vin ugdebs, vidre isev maswavlebeli ar Semova da ar ityvis, kacebi xarT<br />

da gogoebiviT exveviT Rumelso. mere isev zari dairekeba, CamovrigdebiT im gadaxunebul<br />

merxebze da iwyeba `sufTa wera~...<br />

bindisas yvelani erTad gavrbivarT Sinisaken. sicivea, magram Cveni Jriamuli mainc<br />

mTel sofels edeba, nametnavad maSin, Tu Cveni ariTmetikis maswavlebeli<br />

daro ar gamoCnda, surdo Seeyara da gakveTili gagvicda. o, rogor gviyvars im<br />

wuTebSi daro maswavlebeli, Sinac ki veaxlebodiT da vkiTxavdiT, rogor<br />

brZandebiTo, magram Sin misvla ar SeiZleba, Sin xlebas ver gavubedavT.<br />

Caval Cvensa, vecemi erT jam lobios. bebo meCxubeba, nela Wame, Seirge, sad geCqareba,<br />

swavlas xom morCio, magram yurs vin ugdebs? vici, ratomac meCqareba,<br />

magram xom ar vityvi? ai, garedan ukve stvena ismis. vici, vici, vinc ustvens. vaniko<br />

mobrZanebula, yelze didis ambiT Surduli Camoukidia da maniSnebs, Citebze<br />

sanadirod wavideTo. aba ras daumalav da, beboc ukve yvelafers xvdeba, gareT<br />

gamodis da vanikos ealerseba, Sin SemobrZandi, ra gare-gare dadixar, ra<br />

xania Seni xma aRar gamigiao, sxvafriv rogora brZandebi, rogor gikiTxoTo. vici,<br />

rasaca niSnavs es `brZandebi~ da saiTac umiznebs bebo. bolos TaviT fexamde<br />

Seavlebs Tvals vanikos da xels Surdulze utacebs, es raRa jandabaao? ra<br />

olariviT Camogikidnia, romeli mRvdeli Sena xaro? aki giTxari, am Citebs daanebeT<br />

Tavio. mag xocva-Jletas, aiRoT da sakenki dauyaroT, ar girCevniaTo? isinic<br />

sulierebi arian, sicocxle imaTac uxariaTo.<br />

vuyureb vanikos da vici, sacaa, tirils daiwyebs.<br />

netavi ar itiros!<br />

Citebs vin aRar dasdevs, raRa Cven gvekrZaleba, raRa Cven gavxdiT TiTiT saCveneblebi?<br />

Zalianac kargi — vaniko ar tiris... gabutuli gabrundeba, zurgs Segvaqcevs da<br />

Sinisaken midis.<br />

samagierod me aRar minda aRarc amaTi lobio da aRarc amaTi mwnili, wamovxtebi,<br />

taxtze pirqve mivegdebi da vtiri.<br />

ra gatirebso?<br />

romeli ra matirebs, Zmakaci saxlidan gamigdes...<br />

vitire da gavCumdi. papam gamaCuma da papaze ufro isev bebom, ai, is rom Tqva,<br />

damidges Tvali, im balRs lobioc ki ar davusxi, vin icis, rogor moundao.<br />

axla isev Zveleburi beboa da meti ra gzaa, gulSi yvelaferi unda vapatio.<br />

* * *<br />

mTeli ojaxi Sin ari.<br />

cecxlTan isev koWobi miudgamT. koWobi Tixis patara qoTania, lobios mosaxar-<br />

Sad sagangebod gamomwvari, da axla Sig mxiarulad TuxTuxebs saxvalio lobio.<br />

cecxlze raRa dgas? iqneb simindi mogvexarSa? taro ki ara, darCeuli,<br />

TeTri simindi, mTeli dRe rom unda xarSva. meore dilisaTvis ki ise gadaiSleba,<br />

rogorc bati-butma icis. an iqneb korkoti ixarSeba? magram sakorkote xorbals<br />

axla RerRaven, xelsafqvavze.<br />

xo, lobio TuxTuxebs da simindi ixarSeba. Tu vinme karze daiZaxebs da stumrad<br />

Semoivlis, im damarilebul lors gamoaCenen, Roris dakvlis dros rom Caawyves<br />

did kasrSi, axla ki cecxlis kvamlze iboleba. yvelic iqve gudaSia, da<br />

imitom hqvia gudis yveli, mwyemsebma Camoitanes mTidan. kidev ra Camoitanes<br />

mwyemsebma? matyli! da bebom es matyli sagangebod gaasufTava da dawewa. dawewil<br />

matyls axla buxris piras CeCavs. saamisod mama-papas saCeCeli gamougonia.<br />

saCeCeli ficrisaa. ficris sadgamze ficrisave konusi aqvs dakruli. konusis<br />

94


Tavze mtkavlis sigrZe basri lursmnis `kbilebi~ aqvs or rigad gayolebuli.<br />

bebo fardagze mokecila. cali fexi saCeClis konusSi Seurgavs (asea wesi, ase<br />

damagrdeba saCeCeli) erTi muWa dawewili matyli auRia, saCeClis kbilebze Camoagebs,<br />

gamowewavs da isev Camoagebs. xels alersiT gadausvams da isev Tavidan<br />

Camoawewavs... da ase, vidre matyli ar daiCeCeba, anu vidre bambasaviT TeTr fafuk<br />

fTilas erTxelac ar gadausvams xels (TiTqos marTlac miealersao) da<br />

gverdiT modgmul xonCaSi ar Cadebs.<br />

saRamoa. gareT civa. erTi biZa fandurs aCxakunebs, meore Tofs amzadebs. nadiri<br />

soflis gare-gare daZrwis da Tofi Tan unda mqondes, tyeSi mivdivaro. sacaa<br />

daRamdeba da aRarc mezobelma Semoixeda. mowyeniloba RamesaviT Semodis<br />

Sin. papa fiqrebSi wasula. neta raze fiqrobs? iqneb gazafxulze? iqneb imaze,<br />

am gazafxuls an moveswrebi da an arao. Tu asea, oriode sityva vuTxraT papas,<br />

fiqridan gamoviyvanoT, gavamxiaruloT. an modiT, raRas vucadoT da Tavisi kbila<br />

siyrmis megobari davupatiJoT, gaerTobian, moigoneben im mTisas da am barisas.<br />

magram papa Turme amas Cvenze adre fiqrobda da siCumeSi ismis misi wynari<br />

xma: `wadi, biWo, Tedos uTxari, aqeT gadmovides~. biWi garbis, bebo saCeCels<br />

Tavs anebebs. Tedos gadmosvlas patara sufra sWirdeba, iqve, buxris piras, tablaze<br />

gaSlili, Tavisi mwniliT, SoTi puriT, yveliT, bolokiT da, raRa Tqma<br />

unda, erTi xelada RviniT. oRond sul ar dalion... bolo xans papas Rvino<br />

aRar uxdeba, mere mTeli Rame wuxs da SfoTian Zil-RviZilSia. papas stumars<br />

vaxSami bebom unda gaumzados da aramc da aramc sxva vinmem. ase iyo TaobiTve<br />

da ase iqneba, vidre bebos muxlebSi Zala aqvs da fexze triali SeuZlia.<br />

rZlebi daCeCil matyls arTaven, raTa mere bawari windebad, paWiWebad, CiTebad,<br />

TaTmanebad, Salebad gadaiqces.<br />

ufrosi rZali xelis wisqvils misjdomia. es wisqvilic fardagze devs da qveS<br />

TeTri, qaTqaTa sufra aqvs dagebuli. `Cveulebrivi wisqvilia~, oRond patara, ha<br />

da ha, or mtkavelze cota meti sigane Tu eqneba. qvac oria, erTi qvemoTa, meore<br />

zemoTa. zemoTa qva, cxadia, gulamoWrilia da qvemoTa qvidan amoCril msxvil,<br />

magar paloze Camocmuli. xisave saxeluri aqvs, isic qvis amoRruntul napirSi<br />

magrad Camjdari. patarZali xorbals xvrelSi yris da saxeluriT qvas atrialebs.<br />

mZimea wisqvilis qvis triali, Tundac xelis wisqvili iyos... im saqmes ake-<br />

Teb, rasac did wisqvilSi wyali akeTebs, dolabsac abruneb da xvimiris magivrobasac<br />

Seni muWa swevs. safqvavi, cxadia wminda da gamtkicebuli ver iqneba da<br />

xelsafqvavs es arc moeTxoveba. sakorkote iRerReba da korkots swored xorblis<br />

RerRili sWirdeba... ase ifqveba marilic, im cnobili aRzevanidan motanili<br />

marili, razedac qarTuli leqsi ambobs: `aRzevans waval marilze, marils<br />

movitan brolsao, jer dedas gadavexvevi, mere Svilsa da colsao~.<br />

Sors iyo es aRzevani da Tanac urmebiT midiodnen. leqsi umReris Svindas da<br />

giSeras (xarebia), romelTac iseTi uremi mihyavT, as qvabsac ki gauZlebs. RerZi<br />

wiflisa aqvs, Tvlebi kaklisa, ube ki larTxebiT da dandlebiT gadabmuli.<br />

aRzevanidan urmebis qaravani marilis qvebiT datvirTuli brundeba. qvamarils<br />

damtvreva sWirdeba, mere ki dafqva... axla, sakorkotes rom morCebian, marilis<br />

dafqvas Seudgebian. buxarSi ki isev tkacunobs cecxli, isev TuxTuxebs lobio.<br />

mwvanilebic ukve CauWriaT, xaxvic, amouzeliaT kidec da oTaxSi sakmazis saamo<br />

surneli dgas. karTan xveleba ismis da aha, Tedoc mosula, papas siyrmis megobari.<br />

papa erTbaSad icvleba, fiqri sadRac ifanteba. mTel oTaxSi xalisi SemoiWreba.<br />

buxaric gamxiaruldeba. erTmaneTs ras ar exumrebian. Cven aRaravis vaxsovarT.<br />

xval? xval raRa iqneba?<br />

xval qalebi dasxdebian da qsovas daiwyeben, da Tanac bebos mkacri meTvalyureobiT,<br />

radgan, bebos TqmiT, qsova ubralo saqme ki ar aris, ostatis saqmea. Tu<br />

ostati ara xar naqsovi ki ara, najRlardi gamogiva.<br />

kidev kargi, biWebsac ar gvaqsovineben. bebom Tqva, ra biWis saqmeao da sixaruliT<br />

aRar vicodiT, ra gveqna. ai, Cveni daia nuca ki ZaliT dasves fardagze,<br />

xelSi Cxirebi da bawari misces, gverdiT mousxdnen da eubnebodnen, es Tvali<br />

unda gamoiRo da is Tvalio. netavi es `Tvali~ raRaa? nucas fardagze guli ar<br />

95


udgeboda da, albaT fiqrobda, netavi rodis wamovxtebi da biWebs gareT gavyvebi<br />

saTovlaodo.<br />

ijda fardagze, Tan xelSi saqsovi Cxirebi eWira, Tan cremli Camosdioda, Tan<br />

Tvali Cvenken eWira. es Cvenebi ki... Tavze edgnen da tuqsavdnen, aba, ras akeTeb,<br />

magre giTxariTo?<br />

Tan sacodavi iyo nuca, Tan sasacilo.<br />

mas mere, roca ki etyodnen, aba, gverdiT mogvijeqi da qsoveo, sul sicili gvindoda<br />

da gareT gavrbodiT, bebo Cxubobda, daicaT, gazafxuli dadges, Tqvenc<br />

gamogiCenT saqmeso, Tumca raRa gazafxuli, axlave gaiqeciT da SeSa damiWeri-<br />

To. SeSa daWrili ar ario? — veubnebodiT. ari, magram me Tqveni daWrili mindao.<br />

netavi xma ar amogveRo...<br />

Cvenma nucam ki erT dResac dagviZaxa, raRaca Wreli naqsovi gviCvena da gviTxra:<br />

ai, me movqsoveo.<br />

ar davijereT!<br />

Tu gindaT, windasac mogiqsovTo.<br />

viciT, ver mogviqsovs. amwinebze saCeCelTan dasves, matylis CeCva unda eswavlebinaT<br />

da xeli pirdapir saCeCelis kbilebze Camoago. is tiroda, Cven vicinodiT<br />

da bebo axla Cven mogvda, ra gacinebT, Tqveni da gamwarda da iciniTo? rad Camoigo<br />

TiTebi, visi brali iyo? guSin kidev TiTistari ver daabzriala da axla<br />

imaze gavicineT da isev Cven gagvamtyunes, daicadeT, qveyana erT dRes ar<br />

aSenebula, naxeT, Tu yvelaferi kargad ar iswavloso. aba, Tqven wadiT da vazi<br />

gasxaliT, Tu gasatyepad ar gagixdeT saqme da Tu nucam Tqvenze ar icinoso.<br />

amaze papa ambobs:<br />

— vazTan magaT rogor mivuSvebo.<br />

da axla nuca icinis.<br />

iqneb marTla mogviqsovos nucam windebi?<br />

ra viciT...<br />

kargi ki iqneba Wreli windebi.<br />

gavalT biWebSi da vityviT, Cvenma dam mogviqsovao.<br />

vici, ar dagvijereben.<br />

ar dagvijereben da nu dagvijereben.<br />

Cven xom gvecodineba, ra yoCaRi da gvyavs.<br />

* * *<br />

ras ar inaxavs maxsovroba... axla, roca zamTars vigoneb, TiTqos xsovnis burusidan<br />

gamodis zamTris grZeli Rameebi. skolidan brundebi, moxedvac ver moaswari<br />

da ukve Ramea. es Rame gaiweleba da Tu an mezobeli ar gewvia, an Sen ar<br />

gadaxvedi sadme, aRar ici, ra gaakeTo. fanduris wkaruni mogwyinda. TiTqos<br />

aRarc buxris cecxli tkacunobs mxiarulad. aRarc kata garTobs da aRarc<br />

fardagze kotriali. yvelani Sina varT. mama taxtze wamowveba. bebo da papa TavianT<br />

adgilze, buxris piras Camosxdebian. bebo saqsovs moimarjvebs, papa joxze<br />

Camoeyrdnoba. TiTqos raRacis molodinSi varT da ai, dedas wigni moaqvs...<br />

aba, axla wigni wavikiTxoTo, mravalmniSvnelovnad ambobs da lampas miimarjvebs.<br />

umcrosi da-Zmebi katas eTamaSebian, magram imaTac tuqsaven, modiT,<br />

Tqvenc aq CamosxediT, yvelam unda movisminoT, amaze kargs sad ras gaigonebTo.<br />

CamovsxdebiT da iwyeba...<br />

ramdeni ram wavikiTxeT, rac es zamTari dadga da grZeli Rameebi daiwyo. an wina<br />

zamTarSi? adre xo bebo gvikiTxavda! aiRebda `bunebis kars~ da daiwyebda:<br />

`daTikos mercxlis WikWiki Zlier uyvarda~.<br />

magram luarsabTan da darejanTan mainc veravin mova. rac Cven vicineT... sicili<br />

rom dacxreboda, papa ityoda, aba eg adgili Tavidan waikiTxeTo da isev vicinodiT.<br />

papas yvelaze ufro sut-kneinas oinebi moswonda, bebo lamaziseulze<br />

xiTxiTebda, mama luarsabis Zmaze — daviTze javrobda, viTom egec kaciao! da<br />

ise javrobda, rom axla mamaze vicinodiT. Tqveni ar vici da balRebs ki Zalian<br />

96


gviyvardnen oriveni — luarsabi da darejani, Cveni mezoblebi rom yofiliyvnen,<br />

sul imaTsa viqnebodiT.<br />

zamTris grZeli saRamo ki midis da sacaa, SuaRamec wamova. deda kiTxvas amTavrebs.<br />

sicili dacxra. luarsabi da darejani uremSi Casxdnen da TeleTis gzas<br />

daadgnen. lamaziseulic Casves da isic unda waiyvanon. umisod ver gaZleben.<br />

danarCeni? danarCeni xvalRam iqneba. vnaxoT, gasWris Tu ara TeleTis salocavi.<br />

mere isev wignze laparakoben.<br />

netavi vin igonebs amisTana ambebs da leqsebs? — vfiqrob me.<br />

bebo natrobs, netavi Cven SviliSvilebsac uyvardeT wignio.<br />

papa ambobs, Tuki Cven gviyvardao?<br />

da bebo axla amaze icinis, romeli didi mwignobari Sena myavdio.<br />

papa Tavs idebs, rom wigni (anu wera-kiTxva) jer isev balRma, Tavadis ojaxSi,<br />

mojamagireobisas iswavla.<br />

bebo tols ar udebs da umatebs, rom wigni papaze ufro adre icoda, TviT<br />

mRvdlis colma, fofodiam aswavla da roca papam kiTxvac ar icoda, bebom<br />

`saRmrTo werili~ zepirad daimaxsovra.<br />

esec Sejibrebas hgavs da mTeli ojaxi icinis.<br />

mas Semdeg didi xani gavida...<br />

maSin ra vicodiT, rom papas da bebos marTlac hqoniaT saamayo. vin icoda im<br />

dros wigni? vis SeeZlo `saRmrTo werilis~ zepirad daswavla, an `vefxistyaosnis~<br />

gadawera?<br />

es iyo didi xnis winaT da mogonebac isev burusSi iZireba.<br />

* * *<br />

zamTari ki TiTqos ar iZvris. dro TiTqos gaCerda.<br />

ratom daemsgavsa erTmaneTs dReebi? ratom iqca molodinad yvelaferi? ratom<br />

gvinda, rom raRac Seicvalos? es fantelebic, es gaSiSvlebuli xeebic, zamTris<br />

mTeli mxiarulebac momabezrebeli rad gaxda? Tovls vnatrobdiT da Tovli<br />

aRar gvinda, yovel diliT vixedebiT sarkmlidan da guldawyvetilebi vambobT:<br />

isev Tovs...<br />

dReebi erTferovani xdeba.<br />

yoveli dila erTmaneTs hgavs da arc saRamo gvpirdeba raime gansakuTrebuls.<br />

erTi ram niSani mainc gamoCndes, rac gvagrZnobinebs, rom zamTari gadis da axlovdeba<br />

is, romlis saxelsac ukve natvriT vambobT: gazafxuli.<br />

gazafxuli ki mainc ar Cans.<br />

soflis Saraze aTasSi erTxel Tu gaivlis vinme. yvelani Sin SeyuJulan. sofels<br />

gareT mze Tu gamoityuebs, mze ki sadRac Rrublebis miRma midis Tavis<br />

gzaze da Cven verc vxedavT.<br />

vinme mainc gamoCndebodes. is vinme saxlebidan sxvebsac gamoityuebs.<br />

ai, isic... jer cxeni moCans burusian gzaze, mere xmac gvesmis... mere cxenis patronic<br />

gamoCndeba. viRacas tyidan saTari moaqvs. saTari veeba xea, ZirSi moWrili<br />

da cxenze gamobmuli. etyoba ojaxs SeSa ar eyo. gazafxulis mosvla gaWianurda<br />

da axla saTari moaqvT, SeSad rom daxerxon, daapon da saxli gaiTbon.<br />

saTaris danaxvaze jer erTi WiSkari iReba, mere meore. baasi xmadabalia, am burusis<br />

da am nislis Sesaferi: sad mosWerio, yoran kldesTano... didi Tovlebiao?<br />

didia, magram Camotana SeiZlebao. wifeliao? wifelia, magram xmelia, SeSad<br />

gamodgebao. cxenma rogor aTriao? zemoT uWirda, TovlSi fexi efloboda, rac<br />

tyidan gamovediT, ara uSavso.<br />

cxeni gzas ganagrZobs. saTari mixrialebs gayinul Saraze. WiSkarTan gamosulni<br />

Tvals gaayoleben, mere xmauri miwydeba da mcire xniT gareT gamosulni isev<br />

Sin Sedian.<br />

netavi kidev vinme Camoivlides...<br />

rogor ara? ai, modis kidevac!<br />

monadire qoria!<br />

qorias danaxvaze yvela WiSkari erTbaSad iReba da jer Soridan, nislSive gas-<br />

Zaxian, aba mogvaxsene, ra mogaqvs, ra mogiklavso, mere xelcarieli qorias da-<br />

97


naxvaze sicili gaismis. qoria jer ibRvireba, neta Sin SexvidodeT da Zvlebs<br />

gaiTbobdeT, nadiroba ra Tqveni saqmeao. mere daiwyebs, am TovlSi sad vivlidi,<br />

saqamremde mwvdeboda, gana Tqven ro gzazec ar gamodixara, egreao? monadiris<br />

wesia, dRes xelcarieli modis, xval sadme irems waawydebao. Sen wawydio — qoqolas<br />

ayrian qalebi, iremi ra Seni saqmea, Seni mosaklavi iremi saRa darCa, ege,<br />

egeni xoceo, da kaklis kenweroebisaken ixedebian.<br />

kaklis kenweroebze yvavebi sxedan. Savad daxunZlulan kenweroebi. yvavebi, TiTqos<br />

ewyinaTo, erTbaSad aiSlebian da yrantaliT gadaifrenen Walisken. cota<br />

xanSi isev mobrundebian da isev gadaSavdeba kenweroebi. amaT darCaT qveyanao,<br />

— Civian qalebi da Tan Sin naqsov SalSi ifuTnebian. mere — erTi-ori sityva,<br />

karis gaWrialeba da soflis Saraze isev siCume Camodgeba.<br />

cota xanic da viRaca wyaroze midis, xelSi koka uWiravs. welSi mobuzula.<br />

aqeT-iqiT arc ki ixedeba. viRaca gzidan gamosZaxis, moica, qalo ra marto miibuzebi,<br />

mec wyaroze movdivaro. qali dgas da elis. Tan sciva, caxcaxebs. WiSkari<br />

gaiWrialebs da is meore qalic gamodis. orni erTad midian wyaroze da isinic,<br />

rogorc nislian dRes Sehferis, Cumad saubroben.<br />

wyarosTan aravinaa.<br />

qalebi kokas udgamen da saubars ganagrZoben.<br />

netav raze laparakoben am siciveSi, — fiqrobs gzad momavali kaci da qalebisken<br />

ixedeba.<br />

qalebi Cumdebian.<br />

kaci midis da qalebi isev ganagrZoben laparaks.<br />

wyaros Zroxa da cxeni uaxlovdebian.<br />

maTi patroni dabalia, qurqSi Camaluli da welSi moxrili. Zroxas aqezebs, dalie,<br />

amaTi nu geSiniao.<br />

qalebi icinian da gverdze gadgebian.<br />

kokebi raxania gavsebula, magram saubari mainc grZeldeba.<br />

Zroxa wyals svams. male bezrdeba da navs zurgs aqcevs.<br />

axla cxeni Cahyofs CiCvirs navSi da xarbad xvreps civ wyals.<br />

kaci xmas ar iRebs. cxens Sescqeris, ucdis, rodis gaZRebao. `ver daarwyule,<br />

kaco, ra mogividao~, — uteven qalebi. `neta Tqven magre galaparakaTo~, — Cailaparakebs<br />

kaci, cxensa da Zroxas SesZaxebs da gzas gaudgeba.<br />

ufro binddeba.<br />

viRaca qali ezoSi SeSas Wris da Tan Tavis biWsa swyevlis: maS SeSa ver unda<br />

dagaWrevino, amodena biWi dedis imedaT raT unda iyoo? biWi ara Cans da qali<br />

xmamaRla ganagrZobs: vin damwyevla rom SenisTana Svili gamomsvlodao.<br />

saxlidan CxubiT gamodis biWi. ra qveyana Semiyareo, erTxel aiRe culi da ma-<br />

Sinac gaaSaraveo? moita, mamaoxre, dagiWri da iqneba gaCumdeo. qali culs miagdebs<br />

da axla biWi Wris SeSas.<br />

WiSkarTan dedaberi dgas da xelSi qaTami uWiravs.<br />

kacs elodeba, iqneba gzaze vinmem gamoiaros da damiklaso.<br />

Robis gadaRmidan mezoblis qali exumreba, gadmomawode, erTi wavacalo kiserio.<br />

qalis dakluli rogor iqnebao — xelebs asavsavebs dedaberi. nu geSinia,<br />

me Cavdgebi codvaSi, Sen oRond erTi barkali CemTvis aaxliCeo, — icinis qali.<br />

axlandelebi egeTebi xarTo, — Civis dedaberi. dakali Torem, egec pirSi Cagadneba,<br />

vera xedav, mimkvdarebuliao, — ar cxreba qali. Sen aRar gjobiao? —<br />

ar uTmobs dedaberic da isev gzas gascqeris.<br />

gzaze kaci ara Cans.<br />

binddeba.<br />

saxlebidan kvamli amodis. kvamli nislebSi ereva da xis kenweroebze iweweba.<br />

TiTqos mTeli zeca kvamlSi exveva. TiTqos mTeli sofeli erTian nacrisferSi<br />

iZireba. da am nacrisferSi erTi kunWuli nel-nela naTdeba: patara biWebi gamosulan,<br />

tyapuWebSi gaxveulni da kaklis ZirSi, erTi bewo momSralebulze, kocons<br />

anTeben. cecxli jer umweod aboldeba. mere bJutvas iwyebs. cotaxanic abrialdeba.<br />

cecxlis Suqze biWebis saxeebi naTdeba. arc ise didebi arian, magram<br />

didebiviT dinjad eficxebian siTbos. viRaca kidev umatebs fiCxs da ali ufro<br />

98


zemoT adis. Sin SemodiT, biWo, daixocebiTo, — gasZaxian saxlidan, magram bi-<br />

Webs aq urCevniaT. mere ra, rom koconi erTbaSad aalda da isev male Canavlda,<br />

mere ra, rom nakverCxlebi xelebsa da muxlebsRa uTbobT, zurgidan ki sicive<br />

atanT? erTad xom arian, cecxli xom erTad yofnis survilma daanTebinaT? dganan,<br />

xelebs nakverCxlebisken iwvdian da isinic, zamTris nislis Sesaferisad,<br />

xmadabla saubroben. hyvebian aTasgvar ambavs, sakuTari TvaliT nanaxs Tu yurmokruls.<br />

am dros viRaca iZaxis, kino Camoitaneso da biWebi soflis klubisken garbian.<br />

klubis ezoSi Zrava raxraxebs.<br />

xalxi karebs awydeba da biWebic im karisaken miZvrebian. cota xanic da qreba<br />

sinaTle.<br />

mTel ekranze moCans arsena!<br />

zamTari sadRac qreba. arsena ganagebs yvelafers.<br />

* * *<br />

aRar unda gavides es zamTari? — Civis dedaberi da es mTeli soflis Civilia.<br />

dedabers xelSi `nitriani~ uWiravs da Ria karTan dgas. bebo Sin epatiJeba, Semo,<br />

rasa dgexar, Segcivdebao. dedaberi uxerxulad ixedeba aqeT-iqiT da CurCulebs:<br />

`kaci Sin ari?~ kaci, ra Tqma unda, Sin ari, — kaci papaa da dedabers<br />

erideba kacisa. sxva dros Semovidoda, axla ki vera. bebos xmadabla elaparakeba.<br />

`erTi es lobio masesxeo...~ zamTris sarCo ojaxs ar eyo da lobio sasesxebeli<br />

gamxdara. bebo xmis amouReblad arTmevs `nitrians~ da ise, rom `kacma ar<br />

gaigos~, maranSi Sedis. gana kaci uars ityvis, magram lobios gasesxeba sakaco<br />

saqme ar ari. bebo maranSia. dedaberi umweod dgas da sicivisagan abuzuli<br />

elodeba. saCexSi axlad gamoCekili wiwilebi wivwiveben. kakalze yvavebi yrantaleben.<br />

zecidan nel-nela cvivian fifqebi da dedaberi TavisTvis ambobs: jerac<br />

ar mosulxar... es samduravi am fifqebs da gaWianurebul zamTars ekuTvnis. bebos<br />

gamoaqvs `nitriani~, dedaberi arTmevs, `xo ici, ar SevirCen~, — CurCulebs<br />

da beboc eCurCuleba: `netavi Sen~... axla dedabris CurCuli: `gana Tqven ki bevri<br />

geqnebaT~... axla bebosi: `sadamdec gagvwvdeba, gagvwvdes...~ `es Tvea dawyevlili<br />

Torem, mxali Semova da iolas wavalT...~<br />

iolas wavalTo? — es sityvebi Cvenc gvesmis da gareT vixedebiT. sad unda wavidnen?<br />

netav sad aris es `iola~? ra unda iq?<br />

dedaberi wasula da bebo icinis.<br />

`iolas wasvla~ (albaT `iolad wasvla~) rogorme Tavis gatanas niSnavs. gazafxulis<br />

mosvlamde rogorme Tavi unda gavitanoT.<br />

bebo gveZaxis da, sxvenSi adiTo, gveubneba.<br />

es ra xdeba? — bebo TviTon gvaZalebs sxvenSi asvlas, magram Cven viciT, rasac<br />

niSnavs es asvla. sxveni unda davaTvalieroT da bebos iqidan CamovZaxoT: ramdeni<br />

jagani darCa, msxali Tu kidev ari, kakali sul xom ar gazides Tagvebma,<br />

vaSli xom ar dalpa, da Tu dalpa, calke dampali unda gadairCes, calke saRi;<br />

kramitidan wyali xom ar Camovida, taSti rom Seudges, is taSti xom ar aivso<br />

wyliT, da Tu aivso, gadaRvra sWirdeba...<br />

bebo dgas da gulisyuriT gvismens.<br />

sxvenidan CamovdivarT. saxlidan papa gamodis da kiTxulobs, ra ambaviao. icis,<br />

ra ambavic ari da amitomac gamovida. SemogvierTda, bebo afrTxilebs, Sin Semo,<br />

ar gacivdeo da etyoba Tavad ufro sciva. bebo gamomcdelad akvirdeba, cudad<br />

xom ara xaro, ekiTxeba. papa Tavs aqnevs, arao, aki giTxari wuxel, is erTi Wiqa<br />

aRar dalio-meTqi — javrobs bebo, — ver daimaxsovre, RmerTi samobiT ari, meoTxe<br />

raRad gindodao? im Tedomac gaaWianura, SuaRamemde iybeda, fexi aRar moicvalao,<br />

TaobiTve egre icodiT, yaWiviT gaabamdiT xolmeo. papa icinis da beboc<br />

mSviddeba. raki icinis, cudadac ara yofila.<br />

bebo ezosken iyureba.<br />

Tovlis fantelebi ufro xvavrielad modian. yvelani gascqerian Tovls.<br />

ra moxda? aRarc Cven gvixaria es fantelebi, Cvenc gvenatreba mziani dRe, laxti,<br />

riktafela, Saraze sirbili. axla Cvenc vfiqrobT mercxlebsa da SoSiebze.<br />

99


iqneb gzaSi arian? vaiTu yinvam mouswroT, vaiTu gazafxuli egonoT da dagvibrundnen?<br />

vaiTu gazafxuli sulac ar dadges...<br />

dadgeba, rogor ar dadgeba?!<br />

gzaze viRaca modis da papac Tvals ayolebs.<br />

kaci gvesalmeba. papa da bebo eZaxian, rogora xaro...<br />

mevele yofila...<br />

mevele RobesTan modis da Tavadac mogvikiTxavs.<br />

rogori zamTariao, — ise, sityvis saTqmelad ekiTxebian meveles...<br />

vera xedavT, rogoriao?<br />

mevele wamiT Cerdeba da mere iwyebs:<br />

am winebze mglebi Semxvdnen, kaco...<br />

bebo da papa Sescqerian. papa mamaCems gasZaxis, aba, gamodi, mgeli Sexvedriao.<br />

mgeli ki ara, mglebio, ambobs mevele. Cven SiSisagan visusebiT, Cven, balRebi da<br />

moridebiT SevcqeriT meveles. xumroba saqmea, mgeli Sexvedria, Tanac erTi ki<br />

ara, da mainc arxeinad dgas da gviambobs. sadao? — kiTxulobs mama da dedac<br />

kars aRebs, gareT ixedeba. imasac eZaxian, gamodi, Seni yuriT gaigone, mglebi<br />

Sexvedriano. mindorSio, movdiodi CemTvis, rogorc vici xolmeo. Tofi xo Tana<br />

gqondao? aba uTofod sad wavidodio? mivdivar, Tan aqeT iqiT vixedebi, da uceb<br />

Sligini ar momesmao? gavixede da gverdze ki ara, me Sua mindorSi mivdivar, is<br />

tye-tye modis, jer zedac ar Semixedavs, ZaRli megona da davuZaxe, ras daZrwixar<br />

ZaRlo am tyeSi-meTqi... gaCerda da miyurebs... davakvirdi... mgeli ar ari? wavel,<br />

isic wamovida, arc axlo modis, arc ukan rCeba. erTxelac mivixede da Soriaxlo<br />

axla meore ar mosdevs? mTeli xrovaa, kaco! dro unda ixelTon da damecnen.<br />

ara, Rame ro yofiliyo, marTla damecemodnen, ra SeaSinebdaT? xo, ra<br />

SeaSinebdaT, romeli baybaydevi Sena xaro, — icinis bebo. mere, egre mogyvnen<br />

soflamdeo? — ekiTxeba mama. soflamde ras momyvebodnen, Camovixseni es Cemi Jakana<br />

da erTxel davcale — araferi, Senc ar momikvde, marto gaCerdnen da yureba<br />

damiwyes... egre ar unda-meTqi da meore, tyviac davcale... meoreze dafrTxebodnen<br />

— ambobs papa. dafrTxnen, SeeSindaT, tyeSi Secvivdnen. buCqebis lawaluwi<br />

mesmoda. mere xmac gavige, erTmaneTs gasZaxodnen... albaT, Tavi daanebeT,<br />

iaros, ras gviSliso, — icinis bebo. Sen icine, naTlided da egre ki iyo... —<br />

ambobs mevele, — exla amas imitom vambob, uTofod arsad gaxvideT, didi zam-<br />

Taria, soflis garSemo daZrwian, xifaTs ar gadaeyaroTo...<br />

soflis garSemo daZrwiano? — gveSinia Cven.<br />

papa ukve Sin Sesula da xelada gamoutania, — SeSinebuli xar, erTi Wiqa gekuTvnis,<br />

Seni gadarCenisa iyoso.<br />

mevele TavpatiJs ar idebs. erT Wiqa Rvinos gadahkravs. SoTis wvers motexavs,<br />

agaSenoTo, ityvis da wava.<br />

— tyuili gviTxra, — CurCulebs bebo.<br />

papa icinis.<br />

deda da mamac icinian.<br />

is saRamo sul mglebzea laparaki, Cven vlaparakobT, balRebi. sad Sexvdebodao.<br />

sad ari is mindorio. romel tyeSi Secvivdebodneno. sofelSi ra undaTo. bebo<br />

isev icinis, tyuili iqnebao da Tan windas qsovs. gorgali xan bebos win garbis,<br />

xan oTaxis bnel kuTxeSi gavardeba, TavisiT ki ar gavardeba, Cven vagorebT.<br />

gorgali gagordao da iqve, buxris piras TvlemaSi CaZiruli da nacarSi amogangluli<br />

Cveni kata taso (taso mezoblis `pativsacemad~ daarqva mamam) erTba-<br />

Sad wamoxteba, gaedevneba da daiWers. yvelani viciniT da isev vagorebT gorgals.<br />

bebo icinis da Tan javrobs — mexi amasac dascemia, Tagvi hgonia da imitom<br />

dasdevs gorgalsao, ar urCevnia, marTla Tagvi daiWiros, aklebulebi var-<br />

To, mTeli kakali imaT gazides, Txilze aRarafers vambobo. taso darcxvenili<br />

zis buxarTan da TiTqos araferi mexebao, kvlav im gorgals ar aSorebs Tvals.<br />

Cven isev gvinda gavugoroT, magram bebo javrobs, aba axla gamirTeT kidec, wavides,<br />

Tavisi saqme akeToso, gorgals winsafris kalTaSi idebs da tasosac<br />

cocxs mouqnevs, wadi, ras uzixar, Tagvi daiWireo. taso knavis, wamiT bnel kuTxeSi<br />

miiyuJeba da swored am dros ismis Tagvebis fxakuni. taso isev buxarTan<br />

100


undeba, bebos efereba, kudiT elaquceba da amaze ukve yvelani erTad viciniT.<br />

SeeSindao, — icinis beboc.<br />

SuaRame ukve wamosula.<br />

matarebelma Caiarao? — kiTxulobs bebo.<br />

jer ar Cauvliao, — pasuxobs deda da wignidan Tavs ar iRebs.<br />

matarebeli jer sad aris? mere Caivlis, yrud daikivlebs da es imas niSnavs,<br />

rom marTla SuaRame damdgara da droa, loginebSi Cagvyaron. Cven ki ar gveZineba.<br />

iqneb mamam moicalos da raime gviambos? iqneb papam gviTxras, sad aTeven Rames<br />

mglebi, ratom ar scivaT am yinvaSi, ratom eSiniaT adamianebisa da adamianebic<br />

ratom gaurbian mglebs... magram CvenTvis aravis scalia. deda wignis kiTxvas<br />

ganagrZobs. mama cxenis unagirze nabads akravs, gacvda da gaaxleba sWirdeba.<br />

papa Tvlems. bebo qsovas ganagrZobs. tasom ki Tavi TaTebSi wargo da dai-<br />

Zina.<br />

meti raRa dagvrCenia, isev CveniT verTobiT, taxtze vgoraobT da raRacaze Cumad<br />

vxiTxiTebT — me, Cemi da, Cemi biZaSvilebi da nabolara Zma. ar vici, raze<br />

vxiTxiTebT, magram etyoba, marto xiTxiTs ar vjerdebiT, taxtze Tavdayira<br />

vdgebiT da mama mkacrad gvafrTxilebs, Tu ar gaCumdebiT, am wuTSi gareT yinvaSi<br />

gagyriTo. deda mSvidad ambobs, axla magaT davawven da morCebiano.<br />

jer rom ar Cauvlia SuaRamis matarebels?<br />

Caivlis, cota xanic da Caivliso.<br />

da raki dedam Tqva, viciT, rom marTla Caivlis.<br />

aba gaCumdiT, sacaa Sehkivlebs.<br />

Soridan matareblis kivili ismis.<br />

SuaRame marTla damdgara.<br />

ojaxi nel-nela loginebs aSurebs. buxarSi muguzlebi gaReRes, naRverdali dilisTvis<br />

Seinaxes nacarSi. tasom raxania daiZina. papa da bebo ukve TavianT<br />

oTaxSi gasulan. dedam Caaqro lampa da oTaxSi sibnele Camowva. TiTqos amas<br />

elodneno, Tagvebma ukve daiwyes fxakuni, magram Cvens tasos veraferi gaaRvi-<br />

Zebs. gareT siCumea. papas xvrinva ukve ismis da bebos CurCulic mohyveba, gverdze<br />

gadabrundi, ra axlave gaabi xvrinva, ra RvTis risxvaao. papa, etyoba, gverdze<br />

gadabrunda da isev siCume Camodga. da erTbaSad Soridan kivili ismis... netavi<br />

ra kivis? kivili kvlav grZeldeba da Tanac ukve sul axlos, zed Cveni<br />

saxlis gadaRma xevSi. erTbaSad viRaca Tofs gaisvris da kivili wydeba. albaT<br />

mglebi iyvnen. magram mglebi dedakacebiviT ara kivian. mglebi ymuian. mela iqneboda...<br />

arc mela kivis... xo, turebi iqnebodnen, turebi kiodnen!<br />

diliT bebos xma gvaRviZebs:<br />

— gesmodaT, wuxel, ra dReSi iyvnen turebi?<br />

me mixaria, rom yvelaferi mesmoda.<br />

buxarSi ukve cecxli daunTiaT da garedan siciliT Semodis mama.<br />

— Tqven turebze ilaparakeT da melam qveyana amoagdo...<br />

bebo da papa mamas Sescqerian.<br />

mama isev icinis:<br />

— qaTami wauyvania!<br />

melas qaTami wauyvania, — esec axali ambavi, gvixaria, Cven da gareT gavrbivarT.<br />

bebo da papac gareT gamodian. deda wyalze wasula da jer araferi icis.<br />

netavi rogori mela iyo? etyoba, yoCaRi iqneboda, im SuaRamisas rom arafrisa<br />

SeeSinda, mocunculda da qaTami mogvtaca. saidan Sesula, kaco? — kiTxulobs<br />

papa. karebis qveS gamouTxria, iqidan SemZvrala, ambobs mama. uyure mag wyeuls,<br />

— Civis bebo da axla yvelani erTmaneTs vekiTxebiT: romeli qaTami wauyvaniao?<br />

romeli aarCia, romels miswvda is marTla wyeulio. mama icinis, etyoba, ukve<br />

icis, magram Tqma ar unda. bebo exveweba, miTxari, xo ici, erTi Sevixedav da ma-<br />

Sinve mivxvdebio.<br />

mamali wauyvania!<br />

da bebo loyaSi xels icems.<br />

aRarc papas ecineba.<br />

101


mama mainc icinis da Tan xumrobs: axla viRa gaaTenebs, ra gveSveleba, sul ro<br />

Rame iqnebao.<br />

— raRa is amoarCiao, — lamis aris itiros bebom.<br />

— Zveli javri eqneboda, — isev icinis mama da bebo tuqsavs.<br />

— netavi ra gacinebs, sadRa viSovni magisTana mamals, mTeli qaTmebis patroni<br />

eg iyoo.<br />

Tu patroni iyo, raRaT danebda ubrZolvelado? sada Tqmula jer sardali daiWiron<br />

da mere imisi jario? jari xo xeluxleblad dagvxvda, sxva raRa gindao.<br />

albaT gaamwara mela da imasac ra eqna, javri amoiyarao. riTi gaamwarebdao?<br />

wuxandlamde erTi-orjer mainc movidoda... ramdeni movida, albaT yiyliyo<br />

daiZaxa da daafrTxo, maS ras uzamda, SearCendao?<br />

yvelani viciniT, magram yvelas Zalze gvenaneba Cveni mamali.<br />

da erTbaSad yvelas gaaxsendeba is, visac es ambavi unda dabraldes.<br />

Cveni boTvera! zantad rom gamoyo cxviri Tavisi sabrZaneblidan da Tan izmoreba,<br />

Tan TvalebiT gvekiTxeba, ra moxda, am dilaadrian raze SeyrilxarT, mec<br />

gamagebineTo... ra moxda da jandabas Seni Tavio, — yvelani erTxmad eCxubebian,<br />

— exla gaige, Se yurebdasavsebo, veRar gasZexi ZiliT, qveyana daiqca da Sen vi-<br />

Tomc araferio! mamaSoreT aqedanao, — ambobs bebo da mamas Sescqeris, — waiyvaT,<br />

sadme bazarze gayideT, Cemma Tvalebma ar dainaxono. maS ise unda aparpa-<br />

Sos mela, rom erTi ar daiyefoso? daiyefos Torem, guls gauxeTqamdao, —<br />

cecxlze navTs asxams papa. rom moiyvaneT, maSinve vTqvi, amisgan sikeTe ar iqneba<br />

meTqi, — ambobs bebo. mama isev icinis da boTveras emxroba, — aba mwyemsebsa<br />

hkiTxeT, ra ZaRli iyo, ramdeni mgeli SeaSinao? daberda da ra qnaso.<br />

raki daberda, bebosac guli moulba da boTveras alersiT miayara qoqola, gadi,<br />

daikarge, TvaliT ar damenaxoo. boTvera jer saqaTmesTan mivida da Seixeda<br />

(gana ara. mivxvdi, rom mamali arsad Candao), mere Tavisi budruganisaken wavida,<br />

SeZvra da, rac marTalia, marTalia, gareT erTxelac aRar gamouxedavs.<br />

bebo WiSkarTan dgas da soflis Saras gascqeris.<br />

papa bebos gasZaxis:<br />

— Sin Semodi, qalo, Seni mteri dabrundes, is rom dabrundebao...<br />

es ra yofila zamTari? aRar unda gamoanaTos mzem? ras moqufrula es ca? an<br />

es amodena nislebi saidan modian, rom arc Tavi uCanT, arc bolo? sad ari gazafxuli?<br />

ase rad daigviana? Tu tyeSia, aqamde veRar Camovida? Tu caSia, ratom<br />

mzis Suqs mainc ar gvigzavnis?<br />

da TiTqos Cvens fiqrebs migvixvdao, Saraze mezoblis qali gamoCnda. koka mxarze<br />

Seudgams da xusxusiT modis. Tavs gvikravs, gvesalmeba da xmamaRla ambobs:<br />

aRar unda daTbes es oxeri?<br />

Cven xmas ar viRebT. arc melias da mamlis ambavs veubnebiT. Cveni dardi Cvenve<br />

unda gadavitanoT. mevelesaviT xom ar davdgebiT Saraze da yvelas ar vetyviT<br />

mamlis ambavs?<br />

da mainc, bebo Sals ixuravs da Tavis daqalTan, mezoblianT nenesTan gadadis.<br />

Sin guli ar udgeba. mamlis ambavs albaT imas etyvis.<br />

* * *<br />

im Rames qariSxali amovarda.<br />

Cven gveSinia.<br />

papa ambobs, rom ukve daiwyo...<br />

netavi ra daiwyo?<br />

gazafxulisa da zamTris brZola! gazafxuli modis da zamTari ar uSvebs, medgrad<br />

xvdeba. ibrZoleben da, raRa Tqma unda, rom gazafxuli gaimarjvebs. yvelani<br />

Sina varT SeyuJulni. dauberavs qari da buxris nacars TvalebSi Semogvayris.<br />

oTaxSi kvamli dgeba. es ra qaria! emand saxli Tavze ar dagvangrios!<br />

aki mamac ambobda, sayvave lpeba da gamocvla undao, wvima rom wamova, xan erTi<br />

kramitidan Jonavs wyali, xan meoredano. modi da daiZine am grialSi. Tanac SuaRamis<br />

matarebelsac aRar elodebian, loginebSi Cagvyares, Tbili sabnebi dagvxures<br />

da gveCurCulebian, daiZineTo. qari ki xan TiTqos miCumdeba, xan isev wa-<br />

102


mouvlis. Wrialeben xeebi. saCexSi Caxunobs kari. Cven sabnis qvemodan viWyitebiT<br />

da vxedavT, rogor aRebs mama saxlis kars, gareT ixedeba da ezos gascqeris. am<br />

dros qari oTaxSic Semovardeba da deda mamas eZaxis, kari daxure da loginSi<br />

Caweqio. sxvenSi raRaca faCunobs. Cveni leRvi totebs ulawunebs saTones. Zroxa<br />

daizmuvlebs da isic CaCumdeba. qari isev Rmuis, karebs awydeba. buxris sakvamuridan<br />

Zirs Camodis. amasobaSi Cvenc Tvalebi gveluleba...<br />

dila ukve mziania.<br />

qari Camdgara da, rogorc bebom mogvaxara, cxraTvala mze anaTebs.<br />

— aki giTxariT, gazafxuli ebrZvis-meTqi, — ambobs papa.<br />

— jer ra dros gazafxuliao, — icinis bebo da wyals gviTbobs, rom kargad<br />

gaviRvriWinoT xel-piri da ise gavideT mzeSi.<br />

Cven xel-pirs vibanT, erT yua SoTs movitexavT, Tan vilukmebiT, Tan aivanze<br />

gavrbivarT.<br />

mama baRCaSi wasula.<br />

papa aivanze dgas da mzes eficxeba.<br />

— wuxel ityodi, rom amisTana mze iqneboda? — uxaria bebos.<br />

RobesTan mezoblianT nene modgeba da gamogvZaxis, gaigeT, ra momxdarao? yvelani<br />

ekiTxebian, rao? nene icinis da hyveba, mevelem amoiara, iman gviTxrao. meveles<br />

xsenebaze yvelani icinian. nene ki hyveba, qars mindorSi mouswria da kina-<br />

Ram wauqceviao. SeSinebia da ufiqria, exla ki vkvdebio. aki mglebisac ar meSiniao?<br />

ver gaisrola Tofi? daafrTxobda qarsao... amdgara, uvlia, uvlia da qo-<br />

Cora muxasTan mibobRebula warafebSi. aba, xo iciT, ramodena fuRuro aqvs muxasao.<br />

SemZvrala fuRuroSi ciyviviT da iqve CasZinebia... Turme ambobda, Cems sicocxleSi,<br />

agre tkbilad ara mZinebiao.<br />

WiSkari WrialiT iReba da Semodis mama.<br />

TavCaRunulia, etyoba, isev raRaca moxda.<br />

baRCas davxede da xeWeWura msxali Zirianad mouglejiao. — ambobs da walds<br />

saCexSi miagdebs.<br />

bebo loyaze xels Semoirtyams.<br />

papa yurebs ar ujerebs, — marTla kaco?<br />

marTla, axla iqidan movdivaro, — ambobs mama da Sin Sedis.<br />

yvelani vicvamT, vifuTnebiT da baRCisken mivdivarT.<br />

baRCa cota Sorsa gvaqvs, xevgaRma. arc sicives vepuebiT, arc Tovls, da gakvalul<br />

biliks mwkrivad dawyobilni mivyvebiT. win papa midis, mere — bebo, mere<br />

— Cven, bolos ki is mezoblianT nene moxusxusebs.<br />

baRCa...<br />

papa gamSrali dgas.<br />

bebo cremls iwmends.<br />

nene xan erTs Sescqeris, xan meores.<br />

veeba xeWeWuri TovlSi gulaRma gdia.<br />

— Cems biWobaSi ukve idga, — xmadabla ambobs papa da xeWeWurs ise krZalviT<br />

uvlis garSemo, rogorc micvalebuls uvlian qudmoxdili axloblebi.<br />

bebo isev tiris.<br />

Cven ar viciT, ra vqnaT. Cvenc vitiroT Tu egre, xmisamouReblad sawylad gadaqceul<br />

xeWeWurs vuyuroT.<br />

bolos bebo xels hkidebs nenes, gverdze gahyavs da Cven gvesmis atirebuli bebos<br />

CurCuli:<br />

— cudad meniSna es xeWeWuri...<br />

nene CurCulebs, gaCumdio, da papaze aniSnebs...<br />

bebo Cumdeba.<br />

Cven ukve biliks TavdaRma CavuyebiT.<br />

mze ki anaTebs.<br />

* * *<br />

erTbaSad papam tyapuWi gadaicva, qudi daixura da joxi aiRo.<br />

103


ebo mixvda, rom papa sadRac midioda da maSinve laparaki daiwyo, saiT gagiwevia,<br />

es mze xo ar gatyuebs, aba, exla gareT gasvlis dro ario? ra moxda, TedosTan<br />

gadava, aqveao. — ambobs mama, magram bebom yvelaze kargad icis, rom<br />

ase saguldagulod gamowyobas papa TedosTan gadasasvlelad ar daiwyebda. xma<br />

amoiRe, kaco, vicode, mainc sad midixaro, rom aRar mobrunde, sad geZeboo? —<br />

xmas imaRlebs bebo da axla is saTno bebo aRar ari, axla viciT, rom papac mis<br />

xelSia da misi bed-iRbalic. venaxSi mivdivar, venaxs unda davxedoo, — xmadabla<br />

ambobs papa da bebo ufro cecxldeba: ra dros venaxia, sad gageqceva, gazafxulamde<br />

ver unda moiTmino, jer isev muxlamdea Tovlio. ra damiSavdeba,<br />

davxedav da wamovalo, — ambobs papa da kibisken miiwevs. maSin mec wamovalo,<br />

ar cxreba bebo da Sals eZebs. magram papa TvalebSi Sescqeris, rac imas niSnavs,<br />

rom wasvlac mtkiced gadauwyvetia da Tu wava, marto wava, aravis gaiyolebs.<br />

wausvleloba ar iqneba, — TvalebSi etyoba papas da ganrisxebuli beboc<br />

erTbaSad nebdeba. wavides, rac iqneba, iqneba, raki Zalian unda, wavides...<br />

papa midis Tovlian gzaze.<br />

bebo dgas da mis kvals did xans gascqeris.<br />

dRe mziania, magram mainc civa da wuxandeli qaris kudebic xan rodis Camoiqroleben,<br />

xan rodis.<br />

— male modi, Tavi ar maZebnino, — daadevnebs bebo.<br />

magram papa ukan aRar ixedeba.<br />

saxlis saxuravebidan grZeli, gamWvirvale yinulis loluebi panta-puntiT cvivian.<br />

kramitebidan iRvrebian pirveli wveTebi. Tovli tirils iwyebs. mTeli ubani<br />

gareT gamodis. myudroze mzes eficxebian dedakacebi. aqve gamoaqvT sarTavi<br />

da saCeCeli, saqsovi da sakeravi. kacebi Soriaxlos dganan da raRacaze bWoben.<br />

balRebi axla mzeSi Tovlaoben. xo, mzes jer Zala ara aqvs, magram mainc mzea,<br />

mainc mziani dRea... da erTbaSad yvelani gazafxulis mosvlaze iwyeben saubars.<br />

zamTari gaWianurda. droa Tovlma dnoba daiwyos da xeSi wyali Cadges. Tumca<br />

jer ra drois gazafxulia, da mainc droa... droa... SeSa geyofa gazafxulamde?<br />

— ekiTxebian erTmaneTs da pasuxi imediania: Tu Zalian ar gaWianurda, SeSa samyofia.<br />

wisqvilebSi yinva molRva da ukve dafqvac SeiZleba, Torem dafqulidan<br />

aRaraferi SemorCa. erTi mxali maWama, natrobs romeliRac dedaberi da yvelani<br />

icinian. nu geSinia, aT mxlobas mainc moeswrebi, — amSvideben qalebi siciliT.<br />

SarSan maSosac egre amSvidebdnen, magram moeswro? — ambobs dedaberi da isev<br />

nugeSs moelis. nu geSinia, maSo avad iyo, — kvlav amSvideben qalebi. da isev<br />

yvelani gazafxulis mosvlaze laparakoben. yvelas TiTqos ukve sasxlavi uWiravs<br />

xelSi, yvela sadRac miiCqaris, magram mze isev Sedis RrublebSi, myudroze<br />

gamofenilebs civi niavi dauberavT, wamoiSlebian da Sin gasZaxian, biWo,<br />

cecxli SeanTeo, da viRaca ityvis: amaRam isev mova Tovli...<br />

Tovli isev modis, magram meore dRe mainc mziania.<br />

ai, am dros, roca gazafxuli jer isev Sors ari, kidev erTxel mogvindeba tyis<br />

naxva. wavideT tyeSi, iqneb SevxvdeT sadme gazafxuls, gaubedavad rom moabijebs<br />

soflisaken.<br />

tyis biliki Tovliania da Tavad tyec ise SiSveli, rom mTel gasadevarze gaswvdeba<br />

Tvali.<br />

aviareT orRobeebi da gavediT soflis TavSi.<br />

Tvali SevavleT Zvelebur koSkebs, qongurebi rom daTovliaT da Caqufruli<br />

TvaliT Semogvcqerian. gadavuxvieT patara bazilikisaken da Camoqceul kedlebs<br />

Soris, viwro karSi SevediT.<br />

gaxunebuli, wvimisagan Camorecxili wminda giorgi, misi TeTri cxeni, grZeli<br />

Subi da gangmiruli urCxuli...<br />

aqeT RvTiSobeli mariami. iqiT gardacveTili warweris oriode aso.<br />

Camoqceuli kedlebis winaSe Tavs TiTqos damnaSaved vgrZnobT. da gareT gamovdivarT.<br />

cota iqiT gumbaTiani eklesiaa, soflis patara eklesia. aq jvars iwerdnen,<br />

inaTlebodnen. aRdgomasa da Soba-axalweliwads xvdebodnen. RmerTs swiravdnen<br />

saklavs. aq xom ar daiweres jvari luarsabma da darejanma? aq xom ar<br />

moatyues sawyali luarsabi, roca mzeTunaxavis nacvlad maxinji da umziTvo<br />

104


darejani amouyenes gverdiT? ra viciT, iqneb aqac iyo, an sulac ar iyo aqa. iqneb<br />

aq jvari gabrielsa da Tamros unda daeweraT? ase iyo Tu ise, aqeT modiodnen<br />

CiTiskabianebi, Coxa-axaluxianebi, nabdis qudianebi da imediT fiqrobdnen<br />

xvalindel dReze.<br />

win ki tye iwyeba, zamTris tye.<br />

biliki Zlivs miikvlevs gzas TovlSi.<br />

karga xani gasula, da mzec sacaa Cava.<br />

magram gazafxuli jer arsad Cans.<br />

aqa-iq SemorCenila Semxmari askili da kuneli. xan erT, xan meore totze afrTxialdeba<br />

SeSinebuli Citi, an fuRurodan Tavs gamoyofs cnobismoyvare ciyvi...<br />

— es aris da es.<br />

magram daicaT!<br />

erTbaSad Tvalwin SemogvenTeba kaSkaSa wiTeli feri!<br />

wiTeli feri, TeTri Tovlis fonze...<br />

Zaxveli!<br />

xeluxlebeli, zamTris susxs saswaulad gadarCenili.<br />

gazafxuli sadRac aqvea, magram jer ver vxedavT, jer ar gvesmis misi sunTqva.<br />

mSvidobiT, wiTelo Zaxvelo!<br />

* * *<br />

isev molodini.<br />

erTbaSad mzis gamoxedva da gamococxleba soflisa. Zroxam kvlav moigo xbo.<br />

kruxma gamoCeka yviTelbumbula wiwilebi.<br />

mezoblis rZals biWi SeeZina. sayovelTao sixarulia, exumrebiT, swored biWi<br />

undodaT! netavi ras daarqmeven, romeli papis saxels? rodis iqneba Zeoba, naTliad<br />

vis airCeven? ra eCqarebaT, cota daTbes, Sin gana ramdeni kaci unda dation?<br />

nu geSiniaT, daveteviT, buxarTan Zeobac ar iqneba urigo. Rvino Tu hqondaT<br />

saaRdgomod Senaxuli? eqnebodaT, maS ise, rogor iqneboda?<br />

biWi, ra Tqma unda, akvanSia Cakruli. didis ambiT moarTves pirveli saCuqari —<br />

xis Sibaqi, rom ZilSi araferi wascdes da Tavi ar Seircxvinos. akvanze zed<br />

TvalebTan, qarvis mZivi Camoukides, rom aTasSi erTxel, artaxebidan xeli aiSvas<br />

da im mZivs eTamaSos. magram biWi imisTana mtirala dadga, mZivi verafers<br />

Svelis. maSin `Cxrialas~ gaukeTeben, da imasac TavTan daukideben, rom rogorme<br />

gaerTos. ukve mTelma ubanma icis, rom biWs tirili uyvars, modian sanaxavad da<br />

ra zizil-pipilebs aRar ukideben, ras ar dasZaxian, rogor ar ealersebian, rom<br />

tirils gadaaCvion. kacma rom Tqvas, gadaCveva rad unda, dedabrebi amtkiceben,<br />

rom rac ufro metad itirebs, filtvebic ufro gaumagrdeba da magari biWic<br />

dadgeba. ro movkvde, gagacinebo, — CasZaxis Zalua da, ras ar igonebs, rom biWs<br />

Rimili mohgvaros. magas ra gaacinebs, mamis Svili ar ariso? — ambobs sxva,<br />

magram erTi-ori dRec da Zalua taSs Semohkravs:<br />

biWma gaicina!<br />

esec mTel ubans moedeba...<br />

sixarulia da isev molodini...<br />

* * *<br />

magram molodini mwuxarebiT mTavrdeba:<br />

papa gardaicvala...<br />

wuxel dauZinia, diliT Turme aRviZa, aRviZa bebom da veRar gaaRviZa. wasula<br />

uTqmelad da amqveynad erTi samduravic ar daurCenia. sabolood xom venaxs daxeda...<br />

Turme ratom midioda, ratom ar gaiyola aravin. am gazafxuls veRar moveswrebio,<br />

— marto es uTqvams da mezoblis dedakaci Turme exumreboda: ra<br />

dros Seni sikvdilia, aTi gazafxuli kidev gaqvs winao.<br />

bebo tiris, uSenod raRa iqneba Cemi sicocxleo. qalebi mkacrad amSvideben,<br />

tuqsaven, aba jer Sen unda momkvdariyavio? viRa mouvlidao? wesia, jer kaci<br />

unda wavideso... magram bebos damSvideba Znelia. vaJebi gamSralebi, qudmoxdilebi<br />

da Tavdaxrilebi dganan ezoSi. sikvdili moulodnelad mosula da jer ara-<br />

105


vin icis, ra gaakeTon. qalebi saxls asufTaveben da gvams apatiosneben. papa<br />

wevs Sua darbazSi, dabal taxtze da gadajvaredinebul xelSi sanTeli uWiravs.<br />

bebo ar scildeba. rZlebi Cumad tirian. papa tkbili kaci iyo da rZlebsac<br />

gulwrfelad enanebaT. modis Tedo, papas bavSvobis megobari da bebo Sestiris,<br />

amawinaT, rom dagibara da dagpatiJa, ege, ukanasknelad dagileviaT saferavio.<br />

Tedo zurgSeqceviT damdgara. papas zed ar dahyurebs da Cumad, xmis amouReblad<br />

iwmends cremlebs. mere sxvebic modian, sxva mezoblebi. SuadRisas ukve<br />

mTeli naTesaoba aq ari. ukve gagzavnes kaci sxva sofelSi. ukve laparakoben,<br />

sad iyidon Zroxa da cxvari, ukve arCeven lobios, sawandile xorbals. crian<br />

fqvils. Savosani qalebi, welze SalSemoxveulebi, satirlad modian da papas<br />

aTasgvar rames abareben im qveyanaSi. sami dRea mTeli sofeli glovobs.<br />

mesame dRes papa ukve muxis kuboSi asvenia.<br />

Tavdaxrili kacebi saxlis win, datkepnil Tovlze dganan.<br />

dedakacebi calke Seyrilan.<br />

yvelani Cumad arian. mdumarebas araferi arRvevs.<br />

Rrubliani amindia, civa da yvela imas fiqrobs, rom zecam dagvacados ukanasknel<br />

gzaze papas wayvana.<br />

sasaflao Sors ari, soflis TavSi da amodena Tovliani gza fexiT unda gaiaron.<br />

papas oTxi vaJi mxars udgams kubos da cimcim gamoaqvT aivanze.<br />

wamiT iqve daasveneben ukanasknelad, raki am aivanze aRarasodes gamova papa.<br />

Soriaxlos dganan papaskbila berikacebi — gafiTrebulni da sanTlis ferebi.<br />

maTi Zma mokvda da berikacebs Tavadac Savi fiqri moreviaT.<br />

da swored maSin, roca oTxi vaJi kvlav awevs kubos da nel-nela saxlis kibeze<br />

Camoatarebs, zecidan cviva Tovlis TeTri fantelebi. papas ukanasknel gzaze<br />

yvavilebiviT efinebian TeTri fTilebi. efinebian mis galurjebul xelebs, gasanTlul<br />

saxes, TeTr ulvaSebs da am siCumeSi, roca mxolod Tovlis Cumi<br />

Sriali ismis, dairxeva bebos civi da mSvidi xma:<br />

— ege, ukanasknelad misdixar TovlSi, kaco!<br />

* * *<br />

sad aris axla Cveni mze? samyaros romel mxareSi? an aris ki sadme didi xniT,<br />

Tund erTi wamiT? Cerdeba ki Tavis romelime sadgurze? yvelaferi midis, yvelaferi<br />

miiswrafvis, erT adgilze wamiTac araferi Cerdeba. vidre zamTris sam<br />

Tves movaTavebdiT, Cvenma mzem sami Tanavarskvlavedi gaiara: `Txis rqisa~, `merwyulisa~<br />

da `Tevzisa~. dedamiwaze zamTris samma Tvem Caiara: dekemberma — Zveli<br />

romauli kalendris meaTe Tvem, raki `decem~ laTinurad aTs niSnavs; ianvarma,<br />

romauli orsaxovani RmerTis `ianusis~ saxels rom atarebs da Tebervalma,<br />

romelic agreTve romauli RmerTis, qvesknelis mbrZaneblis `februsis~ saxels<br />

ukavSirdeba. ZvelqarTulad am Tveebs hqvia: tirisdeni, anu xalxuri qristiSobisTve,<br />

apani, anu Tebervali, sarwyunisi, anu gancxadebisTve...<br />

mihqrian varskvlavebi.<br />

mihqrian planetebi, asteroidebi, kometebi.<br />

yvelaferi moZraobs. yvelani samyaros usazRvroebaSi miiswrafian.<br />

mihqris dedamiwa Tavis mSobliur mzesTan erTad.<br />

hyavs Tanamgzavri, anu Svilobili, romelsac mTvares veZaxiT.<br />

hyavs uaxloesi dedmamiSvilebi — marsi da venera.<br />

hyavs ufro Soreulnic — iupiteri, saturni, plutoni da sxvani, — isinic mzis<br />

Svilebi.<br />

mzesac hyavs Tavisi uaxloesi mezobeli, sxva `mze~.<br />

hyavs uSoresi `mezoblebic~...<br />

samyaro, sadac Cveni patara planeta — dedamiwa mihqris, usazRvroa da mainc<br />

yvelaferi erTmaneTzea damokidebuli. zogjer TviT uSoresi varskvlavi an mTeli<br />

galaqtika jerac ucnobi ZalebiT moqmedebs miwierTa yofaze. Cven amas zeciur<br />

Zalebs veZaxiT, radgan samyaro Cveni TvalisTvis zecaSi moCans, varskvlavebi<br />

da galaqtikebi `zecis TaRze~ arian `ganlagebulni~.<br />

106


sofelSi, Cveni mzis erT uaxloes varskvlavze — `siriusze~ ambobdnen, roca<br />

es varskvlavi gamoCndeba, mamlebi iwyeben yivilso.<br />

marTalia Tu tyuili?<br />

iqneb, amgvar gulubryvilobaze mecnierebs gaecinoT kidec?<br />

an iqneb gviTxran: SeiZleba, yvelaferi SeiZleba... samyaroSi raRa ar xdeba, Cven<br />

ki samyaros Svilebi varT.<br />

***<br />

amgvari iyo erTi weliwadi,<br />

mas Semdeg, rogorc xalxSi ityvian xolme, bevrma wyalma Caiara. axla sxva<br />

droa da bevri ram, rac Cven Zvirfasad migvaCnda, rac gvaxarebda <strong>weliwadis</strong><br />

oTxi drois manZilze, SeiZleba moZvelda, SeiZleba TqvenTvis arafrismTqmeli<br />

aRmoCndes. vambob amas da gulSi mainc rCeba mbJutavi imedi: iqneb rac lamazi<br />

iyo im dros, am droSic lamazi da gauxunari gamoCndes? samyaro xom igivea,<br />

igivea dedamiwa, igive mze amodis diliT da igive mTvare dagvnaTis RamRamobiT.<br />

iqneb mTavari swored isaa, rac warudinebelia da rac mniSvnelobas arasodes<br />

kargavs?<br />

dro arc dRes Cerdeba.<br />

gaivlis wlebi da Tqvenc gaxdebiT mamebi, dedebi, papebi da didedebi.<br />

mere movlen sxvebi.<br />

gardaicvala papa, magram daibada biWi da mezoblebs uxarodaT, CurCulebdnen,<br />

netavi ras daarqmeveno. es bednierebaa, ubralo, magram didi adamianuri bedniereba...…<br />

saxli. ezo. kar-midamo. sofeli. ZvelisZveli kakali da ZvelisZveli xeWeWuri,<br />

romelsac bolos qariSxali gadaaqcevs. wvima Cveni saxlis kramitze. Tovli<br />

Cvens baRCaSi. Sors aziduli mTebi. Cveni venaxi da bostani, Cveni tol-megobrebi.<br />

naTesavebi. axloblebi. megobrebi... es aris samSoblo. aqedan iwyeba didi siyvaruli<br />

sicocxlisa da swored aqedan unda gviyvardnen sxvebic, sadac ar unda<br />

cxovrobdnen, dedamiwis romel kuTxeSi. mTidan modian nakadulebi da mdinareebi.<br />

qvemoT eSvebian, erTmaneTs uerTdebian, did mdinareebad iqcevian da zRvas<br />

erTvian... ase erTvis didi cxovrebis gzas Cveni patara cxovreba, romelsac Tavisi<br />

saTave aqvs. es saTave Cveni sofelia da Cveni karmidamo. yvelaferi am saTavidan<br />

iwyeba da upirvelesad is unda iyos wminda. sadac unda viyoT, rac unda<br />

vakeToT, bolos mainc fiqriT im saTavisken wavalT. misi unaxaoba ar mogvasvenebs<br />

da erT dRes, roca vigrZnobT, rom yvelaferi mTavrdeba, misken gavswevT,<br />

raTa ukanasknelad SevavloT Tvali da Cvens gulSi, ise, rom aravis gavagebinoT,<br />

sabolood davemSvidoboT.<br />

rogorc papa wavida... rogorc papa daemSvidoba daTovlil venaxs.<br />

weliwadi.<br />

oTxi dro.<br />

es sityvebi Rrma Sinaarsis damtevia.<br />

es adamianTa cxovrebis erTi furcelia da arcTu ise xangrZlivi cxovrebisa.<br />

wlis oTxi dros yvelasaTvis erTnairad ver Caivlis. cxovrebaSi mudam arian<br />

bednierni da ubedurni, galaRebulni da ganapirebulni. adamianTa beds zogjer<br />

`zegardmo Zalebi~ ganageben. Caivlis weli da erTi ityvis: bednieri iyo es weli<br />

CemTvis, netav sxva welic ase Caivlideso. meore Tavs daiimedebs: rac iyo,<br />

iyo, yvela Wiri am wels wahyveso. axali mainc sasikeTod movideso.<br />

galaktion tabiZe erTi ganvlili wlis winaSe Tavis Zrwolas amgvar, ubraloebiT<br />

saocar leqsSi gamoxatavda:<br />

`SarSan Cveni saxlis win<br />

idga oTxi afTari —<br />

gazafxuli. zafxuli,<br />

Semodgoma, zamTari.<br />

saSineli ram iyo<br />

karze maTi modgoma, —<br />

gazafxuli, zafxuli,<br />

107


zamTari, Semodgoma,<br />

o, is weli guls glejda,<br />

rogorc miwas afTari, —<br />

gazafxuli zafxuli,<br />

Semodgoma, zamTari,<br />

maT gza hqodaT lxenisa<br />

da me ki dazafruli, —<br />

zamTari, Semodgoma,<br />

zafxuli gazafxuli.<br />

ganvlili dro mudam sevdas stovebs. sevdiania ganSoreba. sevdiania dam-<br />

Svidobeba, Cvenc davemSvidoboT erT weliwads, <strong>weliwadis</strong> oTx dros da davelodoT<br />

mermiss.…<br />

Cveni mama-papapisaTvis es erTi weliwadi garjis, Wirnaxulis moyvanis weliwadi<br />

iyo.<br />

Cven? mWvretelni am garjisa Tu monawileni?<br />

nu gagikvirdebaT Tu getyviT, rom sofleli bavSvi yvelafris monawilea,<br />

rac ki garSemo xdeba. ase iyo maSin da, RmerTma qnas, rom ase iyos dResac.<br />

Cven mwyemsebic viyaviT, mexboreebic, menaxirenic da meveleebic. Cvenc<br />

vkrefdiT yurZens, vagrovebdiT fiCxs, daveZebdiT tyeSi pantas da maJalos _ ra<br />

Tqma unda, Cveni asakis Sesaferisad da visac rogor SegveZlo.<br />

uCvenod arc TavTavi aikrifeboda, arc namja CaiSleboda kaloze; arc<br />

nergi Cairgveboda da arc vazi Seiyeleboda da es yovelive ise ubralod da<br />

bunebrivad xdeboda, rom ase gvegona, sagangebod aravis araferi uswavlebia.<br />

gaxsovT, ras ambobs akaki wereTeli `Cemi Tavgadasavalis~ dasawyisSi? sofel<br />

savaneSi yofnisas, jer isev bavSvma, yvelaferi vicodi, rasac ki ufrosebi<br />

saojaxo saqmes eZaxiano.<br />

ase iyo mTel saqarTveloSi,<br />

gaiara Sromis erTma weliwadma, rac xsovnaSi CagvrCa, isev es aris —<br />

isev yanebi, venaxebi papebi da didedebi, mamebi da dedebi axloblebi da mezoblebi.<br />

isini TandaTan midian amqveynidan. midian swored SromiT daRlilni da<br />

valmoxdilni,<br />

saukuneobrivi gamocdileba, romelic maT dagvitoves, Cagvagonebs, rom<br />

Sroma mxolod awrTobs adamians, wvrTnis mis gonebas, unergavs vaJkacobas,<br />

moTminebas da amtanobas.<br />

male gazafxuli mova, axali gazafxuli. miT ufro, rom cxraTvala mze<br />

anaTebs, saxlebidan RapaRupiT Camodis `Tovlis cremlebi~.<br />

kvlav gavyveT TovliT dafarul tyis gzas... ager, kvirtebic gamoberilan<br />

xis totebze. imaTac ugrZvniaT, rom sadRac axlomaxlo gazafxuli trialebs<br />

da sacaa aq mova. da uceb, xis gaSiSvlebul totze Semoskupdeba Cveni nacnobi<br />

patara tyis Citi, romelmac SarSan `gazafxuli moiyvana~. Cven ar viciT, ra<br />

hqvia am Cits, tyeSi mravlad arian amgvari erTi bewo Citebi, ai, Semoskupda<br />

totze, raRac dastvina da boloc xalisiT SeaTamaSa, gana ra moxda iseTi, Citi<br />

totze zis da zemoT, mzisken iyureba, isev dastvina da mainc ar viciT ratom,<br />

erTbaSad vigrZeniT:<br />

Citi gazafxuls elodeba!<br />

es patara Citi gazafxulis mosvlas grZnobs, msubuq rtoze nazad irweva,<br />

drodadro kvlav dastvens da zemoT, cisken iyureba.<br />

albaT cidan unda Camovides gazafxuli.<br />

108


cis gaxsna<br />

Tqven ar gaocebT samyaros harmonia? Tumca es imdenad bunebriv ambad<br />

migvaCnia, gaocebas veRarc gamovxatavT...<br />

aba warmovidginoT ufro didi xelovnebis nawarmoebi, vidre Tavad dedamiwaa,<br />

vidre Cveni ca, usazRvroebaSi gafantuli didi da mcire varskvlavebia.<br />

magram mainc adamianma Seqmna xelovneba.<br />

xelovneba sxvaa, cxovreba _ sxva.<br />

erTi meoris magivrobas verasodes gaswevs.<br />

xelovneba rom ubralo danarTi iyos, maSin kacobrioba amden Rameebs ar<br />

gaaTenebda masze fiqrSi, mis Seqmnasa da gansjaSi. maSin Cven sadme, bazarSi<br />

davsxdebodiT amaRlebul adgilze da davtkbebodiT. maSin aRar wavidodiT TeatrSi,<br />

aRar vewveodiT mxatvars, aRar movusmeniT musikas.<br />

Tumca, es ra Cemi saqmea...<br />

amis kvleva sxvebs davaneboT.<br />

magram zogjer buneba mainc iCemebs `sxvisas~ da gvevlineba rogorc virtuozi,<br />

rogorc didi<br />

musikosi,<br />

mxatvari,<br />

reJisori...<br />

amgvar did movlenas adamianebi mainc ubralo TvaliT vucqeriT da ubralodac<br />

vuwodebT xolme:<br />

karg dRes,<br />

karg saRamos,<br />

karg adgils,<br />

karg Tovls,<br />

karg wvimas...<br />

ar vici, miesadageba Tu ara imas, rac zemoTa vTqvi, me ki erTi kargi dRe<br />

axlac Tvalwin midgas da vjaxirob, sityviT dagixatoT is dRe.<br />

alaverdSi viyaviT orni.<br />

Semodgomis Rrubliani dRe iyo.<br />

ha da ha, roca zamTari unda damdgariyo.<br />

ara wvimda da Rrubels maincadamainc ar gavujavrebivarT.<br />

jer alaverdis Soridan cqeriT vijereT guli, mere mis gumbaTqveSac videqiT<br />

Cumad da me CemTvis vfiqrobdi, Cemi megobari TavisTvis.<br />

alaverdSi Cvens meti aravin Canda,<br />

saqme dRe iyo.<br />

aq marto kviraobiT iyris xolme xalxi Tavs, zogi alaverdisTvis, zogi<br />

marTla saalaverdod.<br />

mere wamovediT.<br />

dRe mainc Rrubliani iyo. arc gamodarebas apirebda da wvimis dawyebac<br />

ver gaebedna. mivdiodiT zeviT, civgomborisken. ukan rCeboda alaznis veli da,<br />

rogorc poetma Tqva, TeTri gediviT amowvdili alaverdi.<br />

jer ukan ar vixedebodiT.<br />

alaverdis Soridan danaxvis efeqts bolosTvis vinaxaviT.<br />

mere movixedeT.<br />

cisfer SoreTSi gamoCnda `TeTri gedi~.<br />

da swored im wuTs, TiTqos ca gaixsnao, wamiT Rrublis fTila Suaze gadaiSala<br />

da erTi sxivi zed TeTr alaverds daaSuqa.<br />

ara, es saswauli ar yofila.<br />

ubralod im wuTSi buneba mogvevlina rogorc mxatvari, rogorc virtuozi<br />

reJisori.<br />

mcire xans dahnaToda mzis sxivi alaverds, mere Rrublis fTilebi Seer-<br />

Tdnen da mxatvari, romelmac am wuTSi Cven Tvalwin suraTi Seqmna, Tavisi yalmiT<br />

sadRac sxvagan, samyaros ukidegano sivrceSi wavida axali suraTis Sesaqmnelad.<br />

109


taZris kedeli<br />

`Sen, frTamoRuRunes<br />

JamTa simaRleze,<br />

Cveni saukune<br />

gicavs, uaxlesi~<br />

galaktioni.<br />

beTania Tbilisidan Sors ar aris. Cajdebi wyneTis avtobusSi da bolomde<br />

ivli, mere, an pirdapir gaagrZeleb da samadlomde axval, iqidan ki veris<br />

xeobisaken daSvebuli bilikebi beTaniamde Cagiyvanen, an arada, raRa zemodan<br />

dauaro, wyneTidan dasavleTisken aiReb gezs, jer axaldabaSi Caxval, mere bilik-bilik<br />

sabavSvo saxls Cauvli win. iqidan beTaniamde ki aRarc didi manZilia,<br />

miT ufro, rom biliki sul tyeSi midis da Citebis imisTana galoba gacilebs,<br />

gzasac gaviwyebs da daRlasac.<br />

ho, beTania Tbilisidan Sors ar aris. RamiT Tu iqidan gamoixedav, mTeli<br />

Crdilo-aRmosavleTi isea gadawiTlebuli, almuri asdis. cota ferdobze Tu<br />

Sedgebi varskvlavebiT moWedil qalaqsac dainaxav:L es Tbilisia... es Tbilisis<br />

naTurebi cimcimeben da SoreTidan mziral varskvlavebsac isini hgvanan.<br />

beTania SoriT SexedviT wyurvilsac giklavT...<br />

aris, marTla aris imisTana adgilebi, Soridan rom ver dainaxav. Tundac<br />

Satili... midixar da midixar. midixar da mihyvebi im Satiliswyals. Satilic<br />

arc ise Sors geguleba da mainc ara Cans. da uceb, or nabijze gascdebi patara<br />

ferdobs, aqamde rom Tvalwin gefareboda, `kldis kari~ gadaixsneba da jiqur<br />

Semogejaxeba Satili.<br />

es ise uceb moxdeba, Sedrkebi,<br />

morideba dageufleba,<br />

mere uecari Sexvedris sixaruli gagalaRebs,<br />

mere mainc Tavadve dagamSvidebs dumiliT metyveli Satili,<br />

beTania kldeebs ar aris mofarebuli, jer isev karga didi manZili gveqneba<br />

gasavleli, magram taZari Soridanve gamoCndeba: warmoidgine farTod<br />

mxrebgaSlili xeoba. SoreTSi — didgorebi, iqiT — veris qarafebi, aqeT —<br />

tyiani koromebi. TiTqos iisfrad bolavs Semogareni da aq, am ukideganod gadaSlil<br />

iisferSi — TeTr-moyviTalod amoRerili taZari!..<br />

amgvarad enZelam icis xolme amoRereba adrian gazafxulze.<br />

marTlac, Sors ar aris Tbilisidan beTania da bevrsac unaxavs igi. mnaxveli,<br />

werilis amgvar dasawyisze, albaT gulSic gaicinebs da ifiqrebs, aqaoda<br />

imisTanas ras metyvi, rac Tavad taZars ar uTqvams CemTviso. amodena ganzraxvisagan<br />

zecam dagvifaros winaTqma imad gagvigrZelda, rom mnaxveli Tu bevria,<br />

arc mSobel qveyanaSi siarulze umZraxi gvyavs cota. saqarTvelos tye-RreSi<br />

xetialis WaSniki zogs jerac ar ugemnia, an mosanaxuleblad marto is adgilebi<br />

aurCevia, romelzec yurmokvriT raRac gaugonia, amgvari kacisaTvis fasanauri<br />

marto saxinklea, SuamTa — samwvade, TviTon beTania ki saqeifo adgilad Tu<br />

gamodgeba. es kidev araferi, sxvis saqmeSi ra Cagvrevda, egeve kaci cota ridiani<br />

rom iyos, eris wminda adgilebSi namusrevsa da nakvalevs rom ar tovebdes;<br />

im warwerebs an freskebs rom ar Camoamtvrevdes, romlis gareSec verc Cveni<br />

mwerloba daTariRdeboda, verc qarTuli anbanis gza kvals gavignebdiT da arc<br />

is gvecodineboda, vin viyaviT da ra viyaviT.<br />

kidev kargi, zogierT adgils mcveli adgas Tavze.<br />

erT aseT kacze mogiTxrobT am werilSic...<br />

beTaniis taZris mcveli vano wiklauri pirvelad im dros gavicani, tyispirs<br />

gafantul Rvinisa da limonaTis boTlebs rom agrovebda. iqve namusrevi<br />

eyara. qaRaldebs qari afrialebda, Suaxans kargad gadacilebuli kaci buzRuniT<br />

asufTavebda iqaurobas. moqeifeni ukve biliks dadgomodnen da Sua tyidan<br />

110


xan xumroba ismoda, xan improvizebuli bRavili, xan tranzistoridan gamovardnili<br />

aRmosavluri melodia.<br />

taZris ezoSi dumili idga.<br />

aq sul dumilia, soflebisa da qalaqebisgan karga mocilebul beTaniaSi.<br />

kacma moakriala tyispiri, Cvensken wamovida, xeli CamogvarTva, mogvikiTxa<br />

da taZrisken gagviZRva.<br />

taZris idumaleba.<br />

Tamari — mefeT mefe saqarTvelosi.<br />

giorgi mesame.<br />

laSa giorgi — dedis gverdiT, Wabukurad mzirali.<br />

am taZarze meti ra giTxraT? an am TvalisCiniviT gasafrTxilebel freskebze?<br />

taZarze saubari Znelia. taZars aSeneben. taZars xataven. taZars umRerian.<br />

pirispir xvdebian. ufrTxildebian.<br />

beTaniis taZars vano wiklauri ufrTxildeba.<br />

da am kacis pirovnebac dRes misi saqmis gamo gvainteresebs.<br />

imgvarad moxda, rom JamTa siavem bevri Cveni cixe-koSki, taZari Tu freska<br />

cecxls misca, qars gaatana. zogs Tavad droTa dinebamac mouRo bolo, zogs —<br />

ugunurebam, da bolos, roca patroni da gamfrTxilebeli gamoCnda, bevrgan ukve<br />

gvianRa iyo: alag nangreviRa darCeniliyo, alag — pirvelqmnilis landiRa.<br />

axla Cven am landebs veloliavebiT, vcdilobT is mainc SemovunaxoT STamomavlobas,<br />

eris sulieri sidiadis dasturad gadavceT momavals.<br />

meSvide welia beTaniis siCumeSi dadis es kaci.<br />

saxli taZris zemoT, sofelSi udgas.<br />

am sofels saxelad kveseTi eTqmis, magram aRarc sofelia, aRarc xalxi.<br />

yvela sadRac gakrefila. es erTi saxli, vano wiklauris saxlia, sofelic da<br />

kveseTic am saxlsRa hqvia.<br />

xandaxan Camovlen TiTistola SviliSvilebi — SoTa da giorgi. da gaudiT<br />

zarebs wkara-wkuri.<br />

reken:<br />

dedozari,<br />

SuaTana,<br />

mrwemi — xmawkriala, rogorc salamuri.<br />

ara, poeturi suraTis warmodgena ar gvdomebia. am kacsac da mis ojaxsac<br />

Zalze awuxebs ukacrieli aqauroba.<br />

*<br />

taZris mcvelad Zia vano poets daulocnia. ambavi ki arcTu ise poeturad<br />

dawyebula. kviraobiT beTaniidan wyneTSi adioda da kvercxebs hyidda. nu davuZraxavT,<br />

im kvercxebs misi ezos qaTmebi debdnen. erTxelac uZaxnia wyneTSi —<br />

`kvercxebi, kvercxebio~ da erTi saxlis aivanze viRac maRali kaci gadmomdgara.<br />

kargad uvaWriaT.<br />

im kacs kvercxic blomad uyidia da didxansac ulaparakiaT.<br />

sadauri xaro?<br />

beTaniidano.<br />

mere, Tu beTaniidan xar, im taZars ver unda mouaroTo? iq ici, visi freskaao?<br />

rogor ar vicio.<br />

hoda, Tu ici, kargad icode _ Tamar mefisaao...<br />

`im kacis sityvebi samudamod damamaxsovrdao~, — ambobs vano wiklauri.<br />

TviTon `is kaci~ ki gogla leoniZe yofila.<br />

mere erTi-orjer kidev asula wyneTSi, poetic mounaxulebia da laparaki-<br />

Tac guli ujerebiaT. imis Semdeg taZris mcvelad damdgara: da ai, ukve meSvide<br />

weli gadis, xmisamouReblad dadis aqaurobaSi, dadis da beTaniis siCumeSi axlac<br />

gulistkiviliT igonebs tkbilad moubar poets. CvenTvis gogla `didi kaci<br />

iyo.<br />

111


`did kacTan~ Sexvedra ki zogjer mTlianad Seatrialebs xolme ubralo<br />

adamianis bed-iRbals.<br />

taZris erTgulma kacma kargad icis aqaurobis warsuli, esmis aqaurobis<br />

fasi, Tu xami stumari ewveva, SeZlebisdagvarad pasuxsac gascems, uxeiro gidiviT<br />

ar gamoidebs Tavsa da winamaswrobas ar daiwyebs. jer taZris garSemo Semoatarebs,<br />

CuqurTmebTan SeaCerebs, mere kars moridebiT SeaRebs da SeuZRveba.<br />

mere freskebTan gaCerdeba da erT-or sityvaze xelad mixvdebi, rom am kacma ZirisZirobamde<br />

icis am freskebis mTeli `Tavgadasavali~, — sad Camourecxia wvimas,<br />

sad miswvdenia udieri `stumris~ xeli...… ai, is Camonatexi kacis xeliTaa,<br />

gangeb, samtrod gakeTebuli~... `es nabzari Tamaris freskaze, rac Tavi maxsovs<br />

egrea, balRobidan vakvirdebi da kidev kargi ar emateba... `ai, is, amoCiCqnilic<br />

kacis naxelavia~.…<br />

— es rodis?<br />

— winaT...<br />

— rodis winaT?<br />

— sanam aq movidodi...… mere ki, ginda daijereT, ginda ara, aq aRaraferi<br />

gafuWebula.<br />

taZarSi siCumea.<br />

kaci ganze dgas da mainc martos ar gvtovebs.<br />

sanam stumari aq iqneba, Tavadac fexs ar moicvlis.<br />

mere gamogyveba da kars gamoixuravs.<br />

es zedmeti eWvianobis brali ar aris.<br />

kacs eSinia.<br />

da me maxarebs es SiSi.<br />

es sifrTxilis SiSia, — is mainc aRar gamogvecalos xelidan, ra dRevandlamde<br />

movidao.<br />

`marto erTxel, marto erTxel moxda~... frTxilad, saidumlosaviT gimxels<br />

da TvaliTa gzomavs, aRSfoTebas da gulistkivils elodeba Senganac.<br />

— ra moxda?<br />

— marto erTxel gamisxlta, damaswro.<br />

— vin gagisxltaT? vin dagaswroT?<br />

— gana ara, mivxvdi, rom raRacas apirebda.<br />

bevrni iyvnen da is gaipara. mainc vifiqre, ver gabedavs-meTqi.<br />

— mere? gabeda?<br />

— gabeda… wamodiT, gaCvenoT...<br />

kaci taZris aRmosavleTis kedelTan midis da ZvelisZvel, oqrosfer qvaze<br />

nakawrs gviCvenebs:<br />

aq, 1968 wlis Semodgomaze brZanebula vinme omara da Tavisi saxeli `saWreTliT~<br />

amoukveTavs.<br />

gvari veRar mouswria.<br />

iqneb SeeSinda?<br />

asea Tu ise, marto saxelia, weli da dro: Semodgoma, beTaniis oqrosferi<br />

Semodgoma.<br />

`eqvsi welia aq kedeli aRar gakawrula~, isev xmadabla laparakobs kaci,<br />

`marto iman majoba. gavige, romelic iyo, vuTxari, magram TqmiT raRa eSveleboda?~<br />

rogor ar davijereb, mkiTxvelo, rom gagixarda. eqvsi welia ZvelisZveli<br />

taZris kedeli ar gakawrula... marto erTxel... marto erTxel... isic gaigo, romeli<br />

iyo, uTxra kidec, magram, aba, TqmiT raRa eSveleboda...<br />

batoni universiteti<br />

ar vici, ras fiqroben adamianebi, roca universitetis win gaivlian. im<br />

adamianebze geubnebi, romelTac arasodes uswavliaT universitetSi. minda mjerodes,<br />

rom maTTvisac, rogorc CvenTvis, es aris qarTuli mecnierebis taZari<br />

— uZvelesi da uxucesi, romelsac sasoebiT uyrida saZirkvels ilia, romlis<br />

112


kedelebSic ukanasknel dReebs iTvlida vaJa-fSavela da romelsac gverdiT<br />

mokrZalebiT unda Cauaro.<br />

kargad ar maxsovs es leqsebi... universitetze xSirad werdnen leqsebs.<br />

erTma poetma simkacriT oTaraanT qvrivs Seadara, siuxviT — TinaTins. meorem<br />

dawera leqsi Seyvarebulze, romelmac universitetis baRSi vardi mowyvita da<br />

gamoTqva imedi, rom amas niko kecxovelic ki apatiebda. iwereboda leqsebi Svid<br />

Warmag Wadarze... xalasi gulwrfeli leqsebi.<br />

maSin universitets hqonda didi rkinis WiSkari. mis ezoSi fexis Sedgma<br />

yvela gamvlels ar SeeZlo. iyo zRurbli, romlis iqiT sxva cxovreba iwyeboda,<br />

xeli uneburad midioda qudisken da universitetSi SevdiodiT qudmoxdilni,<br />

rogorc TaRebian, did taZarSi.<br />

karTan idga glexkaci, WaRara wveriTa da TuSuri nabdis qudiT.<br />

maSin universitetTan mdinare veres erTvoda varazis xevi. xevs mihyveboda<br />

wvrili, daklaknili biliki, romelic gmirTa moedanTan iwyeboda da pirdapir<br />

universitetis baRSi micocavda. diliT Seuyvebodnen biliks studentebi, rogorc<br />

Tokze akinZuli mTamsvlelebi. SuadRis mere daeSvebodnen da sxvadasxva<br />

kuTxiv uerTdebodnen qalaqis cxovrebas.<br />

*<br />

TiTqos ubralo ambavi iyo: universitetis derefnebSi yovel wuTSi Sexvdebodi<br />

adamianebs, romelTa saxels msoflio icnobda. isini am taZrisagan ganuyrelni<br />

iyvnen. ver warmogvedgina universiteti uimaTod. da es didi bedniereba<br />

iseve bunebrivi Canda, rogorc mezoblis Sexvedra yovel diliT, sayvarel<br />

quCaze.<br />

pirvel kursze Cven vgavdiT skolis Segirdebs. xandazmulni Ciodnen, rom<br />

udardeli Taoba movida, magram ar viyaviT `udardelni~. omma Cvens bavSvobaze<br />

gadaiara da omis mere pirveli wlebic didi verafriT gvanebivrebda: maSin universitetis<br />

samkiTxvelos hqonda akaki SaniZis gramatikis erTaderTi cali da<br />

Cven moTminebiT velodiT `rigs~.<br />

WadrebTan xSirad idga galaktioni.<br />

zogjer gamosaubrebas cdilobda da TiTqos TavisTvis CurCulebda: `saqarTvelos<br />

saxalxo poeti... cudi ar aris ara? ocdaaTi tomi damiweria~. gvxiblavda,<br />

rom Cvens win galaktioni idga da irgvliv sufevda auwereli krZaluloba<br />

da Tayvaniscema.<br />

mere galaktioni dReebs universitetis mezoblad mdebare lazareTSi atarebda.<br />

mas SeeZlo saaTobiT mdgariyo Tavisi palatis fanjarasTan da garindebuls<br />

ecqira audistoriisaken, sadac leqcia gvqonda, rogorc ki wamoviSlebodiT<br />

da fanjaras mivawydebodiT, TiTqos Secbundeboda da sarkmlis fardas<br />

damnaSavesaviT amoefareboda. karga xnis mere, roca dawynarebulebs dagvigulebda,<br />

kvlav gamoCndeboda, frTxilad moadgeboda sarkmels da gvicqerda...<br />

aseTi iyo galaktioni, aseTi iyo universiteti.<br />

nela amoivlida universitetis kibeebs korneli kekeliZe. derefnebs moedeboda<br />

CurCuli: `batoni korneli~. modioda marTlac TovliviT TeTri. Cven is<br />

gvaxsovs Zlier xandazmuli da daRlili, Semovidoda auditoriaSi, dajdeboda<br />

wina merxze da mSvidad usmenda romelime axalgazrda leqtors, ise, rom arafers<br />

SeimCnevda — arc kargsa da arc avs. leqciis bolosRa mogvcemda oriode<br />

kiTxvas. mere Tavadac mcire xniT gaabamda saubars qarTuli sasuliero mwerlobis<br />

sikeTesa da silamazeze. laparakobda dinjad da ubralod, rogori ubraloc<br />

TviTon iyo.<br />

magram universitets paTosic uyvarda.<br />

gviyvarda saamo artistizmi — Serwymuli im did erudiciasa da ganaTlebasTan.<br />

muxladi, cocxali sityva!<br />

studentebi garbodnen derefnebSi da erTmaneTs ekiTxebodnen: `sad aris<br />

nucubiZis leqcia?~, `sad kiTxulobs nucubiZe?~ da darbazi ivseboda yvela<br />

113


kursisa da fakultetis `moxaliseebiT~. roca Salva nucubiZis sajaro leqcia<br />

dainiSneboda, auditoria didZal msurvels veRar itevda da moTaveni leqcias<br />

saaqto darbazSi gadaitandnen. maSin yurTamde gavsebuli `auditoria~ saaqto<br />

darbazSi garboda da oriode wuTSi saaqto darbazic veRar gvitevda. kaTedraze<br />

asuli mecnieri iwyebda saubars.<br />

filologebs sakuTari korifeni gvyavda, fizikosebs, filosofebs, biologebs<br />

— sakuTari. saRamoobiT universitetis ukana ezoSi yefdnen ZaRlebi.<br />

akademikosi beritaSvili ikvlevda fiziologiis urTules problemebs! beritaSvilis<br />

kvlevis Sedegebze werdnen parizis, londonisa da niu-iorkis samecniero<br />

Jurnal-gazeTebi. is maSinac xeljoxze dayrdnobili, magram saocrad mxne da<br />

cocxali gaivlida xolme derefanSi. mas ar Wirdeboda rekomendacia. dedamiwis<br />

uSores kuTxeSi, sruliad ucnob qalaqSic rom gamoCeniliyo, uklebliv yvela<br />

ityoda: es aris namdvili mecnieri!<br />

*<br />

maSin pirvelad Seikra axalgazrda mweralTa wre. yovel paraskevs oTxmocdamecamete<br />

auditoriaSi ikribebodnen poetebi. modioda besarion JRenti.<br />

studentebi kiTxulobdnen leqsebs da moTxrobebs. iyo mouridebeli mtkiceba:<br />

saqarTveloSi mwerali mxolod universitetidan movao. amgvar mtkicebas safuZvelic<br />

qonda: pirveli `sxivebi~, pirveli wignebi... iyo kamaTi:L xalas, gulwrfel<br />

leqsebs Tbilad daweril leqsebs veZaxdiT. gamodiodnen damwyebi kritikosebi<br />

da ambobdnen, ama Tu im leqsSi zogierTi `kargi Tqmaa~, aris `kargi<br />

riTmac~, magram mTlianobaSi leqsi ar tovebs sasurvel STabeWdilebaso. poetebi<br />

pirvel, gaubedav qmnilebebs uZRvnidnen mSobliur quCas, Wadrebs, foTlebs,<br />

mamuls. Cven es mogvwonda...<br />

Seiqmna simfoniuri orkestri. kviraSi orjer gvewveoda `maestro~ da universitetis<br />

derefnebSi ismoda `daisis~ Sesavali. gvixaroda, rom gvqonda saku-<br />

Tari orkestri, romelic TviT faliaSvils asrulebda.<br />

...universitetis scenaze gogolis `revizors~ TamaSobdnen.<br />

meore warmodgenaze stumrebi movidnen — Salva RambaSiZe, giorgi SavguliZe,<br />

cecilia wuwunava, aleqsandre gomelauri... studentTa warmodgeniT dainteresdnen,<br />

Semoiares patara scena da viwro kulisebi, scenis Tavze mercxlis<br />

budesaviT SeyuJuli sagrimioro, icines da darbazi acines. Semdeg ki Cajdnen<br />

studentebSi da naxes speqtakli, da Cven didxans gvaxsovda giorgi SavguliZis<br />

rainduli mzera, Salva RambaSiZis bavSvuri Rimili, cecilia wuwunavas ubralo<br />

TavdaWera (ase `ubralod~ Txzavda is didebul scenur saxeebs), aleqsandre gomelauris<br />

gulubryvilo gamoxedva...<br />

*<br />

gamoCnda satiruli gazeTi `WinWari~.<br />

raze werda maSin `WinWari?~<br />

jaziT gatacebul gogo-biWebze, pirvelkurselze, romelsac Turme `butilka~<br />

Sarvali ecva. qaliSvilze, romelsac Tma mokled Seekveca, gamcdenebze,<br />

damgvianeblebze, zarmacebze, uzrdelebze, da isev da isev viwro Sarvlebze.<br />

derefanSi yoveli Tvis bolos idga grZeli rigi: `vin aris bolo?~,<br />

`Tqvena xarT bolo?~, `ai, is maRali biWi exla movida da yvelaze win miZvreba~,<br />

`qaliSvilo, inebeT rigSi Cadgoma,~ rigdeboda stipendia.<br />

*<br />

axla universitetSi sxvebi swavloben. xandazmulTa Tanabrad kaTedraze<br />

dganan axalgazrdebi, axali saxelebi ikvleven Tanamedrove mecierebis did<br />

problemebs. rogorc mudam, universitets dResac hyavs Tavisi axalgazrdoba<br />

da Tavisi korifeni. universitetic TiTqos mijnebSi aRar eteva, mxrebs Slis,<br />

izrdeba.<br />

siaxle...<br />

114


dros yovelTvis Tavisi gaaqvs da modis siaxliT. siaxle JamTasvlis gamoxatulebaa.<br />

magram aris cxovrebaSi imgvari ambebic, rasac dro veras aklebs, rac maradiulia,<br />

Zalze adamianuri da Jamidan Jams ucvlelad gadaecema. da universitetic<br />

Zveleburad dgas, rogorc TeTri taZari, Zveleburad ismis mis derefneb-<br />

Si Jriamuli, irekeba zari, studentebs uxariaT `friadi~ da tirian `CaWras~.<br />

leqtorebi kvlav iyofian or kategoriad: `kargi gamomcdeli~ , da `sias ar kiTxulobs~;<br />

oqtomberi kvlav udardelia — sesiebamde bare ori Tvea darCenili.<br />

samkiTxvelo savsea bejiTebiT, baRi — niWierebiTa da zarmacebiT...<br />

`dekanatSi gibareben~.<br />

ratom acdenT, ymawvilo~.<br />

da iqneb universitetis karTan kvlav dgas moxuci mekarec, TeTri Tma-wveriTa<br />

da TuSuri nabdis qudiT. dgas imgvarad, rogorc idga aTiode wlis winaT.<br />

axla... amaze ilaparakon axalgazrdebma, vinc dRes universitetSi swavloben.<br />

Cven aTi-TxuTmeti wlis win davtoveT universiteti da isRa dagvrCenia,<br />

movigonoT ra iyo winaT...<br />

*<br />

— gamarjobaT, batono universiteto!<br />

— mapatieT, magram kargad veRar maxsovxarT...<br />

— saTiTaod aRar gemaxsovrebiT, Cven viyaviT TiToni da mravalni.<br />

— saiT xarT, sad moRvaweobT?<br />

— saqarTveloSi varT, ukve WaRara Segvepara da axla sxvebsa vzrdiT.<br />

xSirad gaigonebT. gvixaria, rom ase kargad gxedavT. gveCqareba, uamravi saqme<br />

gvaqvs, saxli, samsaxuri... mets verafers getyviT. gveSinia, sentimentaloba aravin<br />

dagvwamos.<br />

— naxvamdis, idRegrZeleT...<br />

zemoT, fasanaurSi<br />

fasanaurSi male binddeba.<br />

stumarmac bindisas icis xolme mosvla.<br />

axlac mze ukve Casula. xevidan aragvis xmauri ismis, mTavari gzidan —<br />

manqanebis griali.<br />

daRamdeba. manqanebis griali miwydeba (mTis gzaze RamiT siaruls eridebian)<br />

da aragvis xmaRa gabatondeba mTel xeobaSi.<br />

me Sin var.<br />

ZaluaCemi ezoSi Zroxas wvelis. boCola zmuis — mec damitove rZeo. gob-<br />

Si rZe Cxrialebs. saCexis buxarSi cecxli tkacunobs. grila, rogorc mTas Seefereba.<br />

— mobrZandi — erTbaSad gasZaxis viRacas ZaluaCemi. wvelas morCeba, — aha ga-<br />

Zexio, — etyvis xbos da isev xmamaRla ambobs:<br />

— mobrZandi!<br />

etyoba, viRac stumari movida, pativsacemi, darbaiseli berikaci.<br />

— fexiT Camoxvel Tu cxeniTo? — kiTxulobs ZaluaCemi.<br />

albaT stumarma Tqva, — cxeniTo.<br />

— mere sad daabio?<br />

etoba, stumarma Tqva, WalaSi, balaxze mivuSvio.<br />

— momikvdes Tavi, skamic ver SemogTavazeo. etyoba stumarma Tqva, skami ar minda,<br />

mainc wasasvleli var, meCqarebao.<br />

— xSirad mobrZandi xolme, ra dakargva icio.<br />

amaze, albaT, stumarma araferi Tqva, marto gaiRima da, cxadia, sayveduric Seifera.<br />

115


— ra geCqareba, netavi, xvalec am kvirisa ar ario? — icinis ZaluaCemi.<br />

etyoba stumarma Tqva, binddeba, mets aRar SegawuxebT, droulad unda avide Sinao,<br />

raki ar damxvda, ra gaewyobao… da Tanaco...<br />

albaT biZaCems eZebs, Sin eguleboda.<br />

— ra Tanaco, cxens vin mogparavso?<br />

etyoba stumarma Cailaparaka, ar iciT axlandelebis ambavio? etyoba, gamocdili<br />

kacia da yvelaferi icis.<br />

— ra geCqareba, kaco, gavaxSmeb mainc da mere wadio.<br />

netavi ra acinebs ZaluaCems?<br />

stumarma ki albaT Tqva, vaxSmobis dro aRara maqvs, saqme mqonda da axlave<br />

ukan unda davbrundeo.<br />

— Sen ici Seni saqmisao, — ambobs ZaluaCemi,<br />

es ra stumaria, ramdens gvaxvewninebs, gaval, vnaxav, vin gvewvia am bindisas-meTqi,<br />

_ gavifiqre da gareT gavedi.<br />

ezoSi gadavixede da mec gamecina:<br />

ezos SuagulSi erTi bewo biWi dgas (winaT, zRaprebSi, cerodenas rom eZaxdnen),<br />

Tbili, boxoxa qudi warbebamde Camoufxatavs, cal xelSi koxtad gaTlili<br />

joxi uWiravs, cali xeli jibeSi aqvs kacurad Cayofili, Tbili juba mkerdze<br />

gadauReRia, ezos aTvalierebs da ukve wasvlas epireba.<br />

— Calxias Zmakacia, — icinis ZaluaCemi.<br />

Calxiac am biWis tolaa, kinoSi wasula da gvianobamde ver dabrundeba.<br />

— gakveTilebis gageba mindao, — isev icinis Zalua.<br />

mere cerodena stumari WiSkridan gadis da Zalua gasZaxis:<br />

— cotac mogecada, biWo!<br />

cerodena biWi moixedavs, magram ara Cerdeba.<br />

— Txili mainc Caiyare jibeSi, gzaSi aknatune! — kvlav gasZaxis ZaluaCemi.<br />

cerodena biWi gzas ganagrZobs.<br />

Tqveni ar vici da fasanaurSi winaTac icodnen da axlac ician kacis dafaseba.<br />

mkaTaTve<br />

orRobeSi SuadRea. sio ar qris. sofeli samkalSi gasula. momTenTavi si-<br />

Cumea.<br />

ubani Tvlems.<br />

gubeSi miwolila Rori.<br />

gacqnafulan Citebi.<br />

mkaTaTvis sicxea.<br />

ubnis darajad dideda darCenila. garSemo Cami-Cumi ar ismis. marto Wri-<br />

Wina WriWinebs, dideda aqeT-iqiT ixedeba. mere amTqnarebs, mere Tavs akanturebs<br />

da iqve, kaklis ZirSi, nabdis Zvelaze miwveba.<br />

qaTmebma dro ixelTes. bostanSi gadavidnen. laSqars win miuZRvis dezebiani<br />

mamali. SeTqmulebiviT kakaneben variebi. `saydris kari~ Riaa, mezoblis qaTmebsac<br />

epatiJebian.<br />

kakli ZirSi, nabdis Zvelaze sZinavs didebas.<br />

Walidan afrida qori. gadaiara samkali.<br />

soflisken gaswia. bostnis Tavze kamara Sekra. mowyvetiT daeSva. daacxra.<br />

gabrazda mamali. SeSfodnen dedlebi. kombostos foTlebSi gainabnen wiwilebi.<br />

qorma wiwila waiRo.<br />

sZinavs didedas.<br />

knavis kata, didedas bawris gorgali knutebs ezos boloSi miaqvT.<br />

orRobeSi isev siCumea.<br />

margilma lawani gaiRo. baRCidan gadmoxta awiTlebuli gogo. CiTis kabiT muxlebi<br />

daifara. kabis kalTaze ahkvria Zurwa da birki. akecil winsafarSi Cauyria<br />

mwvane lobio.<br />

muqariT win uxvdeba TmagaCeCili biWi.<br />

116


— dedas gitireb, icode!<br />

— yurebze xaxvi ar damaWra...<br />

— sityva maq saTqmeli!<br />

— mexi Senc dageces!<br />

kaklis ZirSi, nabdis Zvelaze sZinavs didedas...<br />

zRapar-iyo, zRapar-iyo,<br />

Walas Citi mamkvdariyo...<br />

117

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!