042 landareen nutrizioa zuzen.pdf

landareen nutrizioa
IKASKETAHELBURUAK
. landareek oxigenoa hartuz eta karbono dioxidoa
kanporatuz arnasa hartzen dutela jakitea.
. landareak izaki bizidun autotrofoak direla
ulertzea.
landareen egitura eroaleetatik nutrienteak
nola garraiatzen diren ulertzea.
Fotosintesiaren prozesua ulertzea.
. landareen nutrizio propietateak suntsitzen
dituzten ingurugiroko bald intzak identifikatzea.
MOTIBAZIOA
Eskatu ikasleei aipa ditzatela banan-banan zein
diren beraien ustean landareek haztekoeta arnasa
hartzeko behar dituzten elementuak. Ziurrenik,
ikasleaskok ura, lurzoruaeta argia aipatuko
dituzte. Ondoren, azaldu landareek beren bizi
funtzioak egiteko oxigenoa, argia, uretan disolbatutako
gatz mineralak eta abar behar dituztela.
GARAPENDIDAKTIKOA
Azalpena
. 1. epigrafea irakurtzean, erantzun animalien
eta landareen arteko desberd intasunei buruzko
galderari.
. 2. epigrafean,landareeksustraien bidez lurzorutik
ura eta gatz mineralak xurgatzen dituztela
azaltzen da. Uraren eta gatz mineralen
nahasteari izerdi landugabea deitzen zaio.
. 3. epigrafean, bigarren galderari erantzuten
zaio: landareek beren elikagaiak hostoetan
sortzen dituzte fotosintesiaren bidez. Jarrarazi
ikasleei arreta fotosintesia prozesuari buruz
dagoen irudian eta eskeman (testuaren osaga"
rri dira).
Zientzien txokoa ataleko azalpenean, saiatu
ikasleei ulertarazten elikadura piramideek ekosistemen
funtzionamenduaren berri ematen dutela,
horien arteko harreman trofikoak irudikatzen
baitituzte.
Hitz egin dezagun atalean, azpimarratu bitaminak
garrantzitsuak direla osasunerako. Azaldu
ikasleei nola eskura daitezkeen hainbat barazkitatik.
Izan ere, gizakiok animalia heterotrofoak
gara eta horrexegatik ez gara bitaminak sortzeko
gal.
landareen nutrizioa
. Bilatu erantzunak
testuan.
0 ZeineJalaneJareeneta
animallen 3rteko
eJesbereJintasunnagusla
, Non sortzen eJituzte
laneJareekelikagaiak
arnasketa
oxlgenoa
fotosintesia
karbono
dloxidoa
karlJono
dio,idoo
oxrgenoa
ArnaskHako eta lotosintesiko gas "okeeo eskema
konparatiboak.
eguzkiaren
argra
Landa..en elikaduraren eskema.
48 111IZAKI BIZIDUNAK ETA INGURUNEA
karbono
diQxrdoa
1. landareek amasa hartu eta elikatu beharra dute.
landareek beren elikae:aiak sortzen dítuzte.
« LaneJareekanimaliek bezalaxe hartzen dute amasa,
oxlgenoa bartzen dote airetik era karbona dioxidoa
batallen eJute.Gas t!uke barí bastoetan egiten eJa,
egunez era gauez.
LaneJareenelikatzeko modua era animallena guztíz
desberdinak dira Landareak autotrofoak dira; hau eJa.
ez dure bestelako ízaki bizidunik Jan bebar, beraiek sortZ
dituzlelako beren elikagaiak. Horretarako, airea, ura, gatz
míneralak era eguzkiaren argia bebar dituzte.
2. Landareek. sustraien bídez, ura eta gatz míneralak
dituzte. Nahaste herí izerdi landue:abea da.
Sustraienbldezlandareekoraxurgatzendotelurzorutik.
Suslralekere lurzorukobastesubstanlziabatzukbartzendltu
urelandisolbatutadaudelako.Substanlziokgatzmineralakdi
eragarrantzitsuak eJlralaneJareenelikadurarako.
Urarencta gatzrnlnera!ennabasteariizerdilandugabea
deltzenzara.Izerdilandugabeazuriolneangafajoatendae
hostoetarainoIristenda. Basozurkarakizenekobodietanga
igotzeneJa.
3. landareek izerdi landugabea ízerdi landu
bihurtzen dute. Izerdi landua uraren eta elíkagaien
nahastea da.
Hostoetara iritsi era gero, ilerdí landugabea alreko karbono
dioxidoarekín nabasten da era aldaketa ugari izaten dítu
izerdilandu blburtzen den arte. Izerdi larrdua uraren era
elikagalen nahastea da Landareek, ¡lerdi landugabea
izereJilandu blhurtu ahal izateko, eguzkiaren sIgla bario
behar dure. Horregatrk, eraldaketa bon egunez bamo ez eJa
egiten.
Ura, substantzia mineralak, karbono dioxidoa eta eguzkiare
srgía bario era elikagaiak sorizeko prozesu barrí fotosintesia
esaten zaio Fotosintesiaren oneJoríoz,landareek oxigenoa
batallen dure.
IzereJllanduahostoelatiklaneJareguztianzebarbanatzenda
Liber basoakizeneko hodletan zebar banatzen da. Hodi han
era Ilerdi landugabea eramalendutenak desbereJinakeJlra;
horregatik el dira inoil nabasten ilerdl íandugabea era landu
Informazio osagarria
SarraskijaJeak.Azalduikasleeibatzuetanekosistemenelikadura
piramideek maila bat gehiago dutela, animalia sarraskijaleek
osatua, halanola, saiek, sai zuriek eta ugatzek osatua.
Animalia horiek belarjale zeln haragijaleak jaten
Horiek egotea beharrezkoa da ekosistemak orekatzeko,
ekosistemaren garbiketan egínkizungarrantzitsua baitute.
Landareharagijaleak.Aipatu ikasleeioso lurzorupobreetan
bizi diren landareek garatu dituzten estrategiak. Bitxia da
ikustea landare espezie horiek"'hostoen morfologia moldatu
dutefa intsektu txikiak harrapatzeko, eta hala, aparteko nutriente
kantitatea lortzeko. landare mota horien adibide gisa
IberiarPenintsula~odroserakaipaditzakezu.
48
-=:
~.
L~- _1
,j:!!

"
j,\~
ZIENTZIENTXOKOA
Biziarenpiramideak
Landareakizaki bizidunak jira
etaberenellkagaíak sortzen
dituzte Harregatik,elikadura
katealandare batetik abiatzen
da;ondaren,belarjaleak
landareaJangado.
etaazkenlk,haragljaleak
belarjaleajanga duo
Gratlkohoni
elikadurapiramidea
esatenzalo.
Mailabakoltzean
behekomailako
ízakíak¡aten
dltuztenak
ageridira.
Urtxintxa hazia jaten.
Barazkien bitaminak kontserbatzen ditugu
@ Haragijaleak.
Besteammalla
batzl1k laten
dltuzte
(2) Belarjaleak.
Landareak
¡aten ditulte.
HITZ EGIN DEZAGUN
Barazkiekbitaminarik ez galtzeka, eguzklaren argitik babestu
behardíra, eta galnera, ahallk eta egosi behar dira
Arglaketa beroak hondatu egiten bitaminak
Zergatikdituzte bttamina gutxlagO egositako barazkiek
gordlnek baino
Loturak
1. Landareak autotrofoak dira.
ler esan nahi du horrek
2. ler da fotosintesia Kopjatu
esaldi zuzena.
Ellkagaíak substantzia
mlneraletatik eta eguzkiaren
argitik abiatuta sortzea.
Hasta berrrak sortzea.
Argia ur bíhurtzea.
3. Jarraiandefinizio bat duzu.
Irakurri eta esan zeri dagokjon:
izerdi landugabeari ala izerdi
landuari.
Uraren eta elíkagaien nahastea
da. Hostoetan sortzen da.
4. Erantzun hurrengo galderei,
arrazoiak emanez:
, Elikatzeko beharrik al dute
landareek
Nahas al daitezke !zerdí
landugabea ata izerdl landua
Zergatik
* Nola dute llena Izerdi
landugabea garraiatzen duten
hodlek Landarearen zein
atalelan daude
5. Pentsatuetaazaldu.
Landareapaingarriakzaintzeko
orduan,ezinbestekoada
loreontzietakolurraaldatzea.
Lurraagortuzgero,landareak
ezrngodu bizinkjarraitu
* Zergatlkaldatzendugualdlan
bellin lurraUrtearenzeln
sasoitanegrnOtlldaaldaketa
hori
Matematika. Esan ikasleei biziaren piramideetan landare kopuruak
eta horien pisuak edo biomasak belarjaleena baino askoz
handiagoaizan behar duela, eta belarjaleeqa haragijaleena baino.fuandiagoa.EsKatugertaera
hPri¡arraZOttzeKO,~~a.. fuorreta.rako
erabilieJikadt.rrapíramide
pirarnidea.ore kan.ego.
teko behar aireo;Jandareetaanimé1liiakali!tilateegokiá adieraZi!,
49
Erantzunak
1. Beraiek sortzen dituztela beren elikagaiak.
2. lehen aukera.
3. Izerdi landuari.
4. . Bai, elikatzeko beharra dute eta beren elikagaiak
sortzen dituzte
argiaren, gatz mineralaren,
uraren eta airearen bitartez.
. Ez, hodi desberdinek garraiatzen baitituzte.
. Baso zurkarak. ,landare osoan zehar daude.
5. Gatz mineralak agor ez daitezen. loreontzietako
lurra neguan aldatzea komeni da,
landarea sasoi horretan ez dagoelako hain
akti boo
IKASKETATEKNIKAK
Esperimentua egitea. landareen hodi eroaleek
nola funtzionatzen duten eta horiek nola banatuta
dauden egiaztatzekor honako esperimentua
egitea iradokitzen dugu: koloreztatu loreontzi
bateko ura tinta gorriz edo urdinez, hartu hostoak
eta lorea dituen landare zurtoin bat (ahal
izanez gero, hobe krabelin edo arrasa zuria).
Ondorengo egunetan, landarearen atal guztiak
tindatzen ari direla ohartuko zara, koloreztatutako
ura hodi eroaleetatik barrena hedatzen
bajía.
ZEHAR LERROAK
Ingurugiroa
Azaldu ikasleei ekosistema batean, askotan hura
desorekatzen duten elementuak sor daitezkeela
eta normalean gizakiek eragiten dituztela
desoreka horiek. Aldaketa horietako batzuk elikadura
piramidea haustean gertatzen dira. Adibidez,
piramideen funtzionamendua desorekatzen
duten espezie berriak sartzen direnean,
elikadura piramidea hautsi egiten da.
Kontsumorakohezkuntza
Adierazi ikasleei askotan luxuzko objektu batzuk
kontsumitzen ditugula, beharrezkoak ez direnak
eta herrialde tropikaletako basoetatik lortutako
zur nobleeki n eginak. Zur horietako asko desagertzeko
arriskuan dauden espezie babestuetatik
lortzen dira.
IKASKETAREN
SEGIMENDUA
Eskatu ikasleei elikadura piramide bat egin dezatela
ondorengo terminoekin: argia, haragijaleak,
ura, landareak, gatz mineralak, belarjaleak,
karbono dioxidoa, lurzorua, oxigenoa.
49
~ ~ ..:; --.;, .