12.07.2015 Views

mefe maTiuS pirveli

mefe maTiuS pirveli

mefe maTiuS pirveli

SHOW MORE
SHOW LESS
  • No tags were found...

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

ianuS korCaki<strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>eqimma Tqva, <strong>mefe</strong> sam dReSi Tu ar gamomjobinda, Zalian cudi ambavimoxdebao.ai, rogor Tqva eqimma:- <strong>mefe</strong> mZimed aris avad da sam dReSi Tu ar gamomjobinda, cudi ambavimoxdeba.yvelani danaRvliandnen. ufrosma ministrma Tvalebze saTvalewamoicva da ikiTxa:- mainc ra moxdeba, Tu <strong>mefe</strong> ar gamomjobinda?eqims ar undoda, pirdapir eTqva, ai, es moxdebao, magram mainc yvelamixvda, rom <strong>mefe</strong> mokvdeboda.daZmarebul-damwuxrebulma ufrosma ministrma saswrafod TaTbirimoiwvia.ministrebma did darbazSi moiyares Tavi da grZeli magidis garSemoSemowyobil savarZlebSi Casxdnen. cxvirwin qaRaldi da ori fanqariedoT; erTi fanqari Cveulebrivi iyo, meore ki iseTi, naxevari lurjirom aris da naxevari - wiTeli. ufrosi ministris win zaric ido.ministrebma kari gasaRebiT Caketes, xeli aravin SegviSaloso, meresinaTle aanTes, dasxdnen da Cumad isxdnen, xmas ar iRebdnen.bolos ufrosma ministrma zari daawkaruna da Tqva:- axla unda moviTaTbiroT, rogor moviqceT: yvelam icis, rom <strong>mefe</strong>avad aris da qveynis marTva aRar SeuZlia.- Cemi azriT, eqimi unda moviyvanoT, rom garkveviT gviTxras, morCeba<strong>mefe</strong> Tu ar morCeba, - SesTavaza samxedro ministrma.ministrebs Zalian eSinodaT samxedro ministrisa da yvelafersujerebdnen. daujerebdnen, maS ra iqneboda, sul xmliTa da revolveriTdadioda.- kargi, moviyvanoT eqimi, - daeTanxmnen ministrebi da maSinve kaciafrines eqimTan, magram eqimi aba rogor movidoda, swored im wuTsmefisTvis ocdaoTxi kotoSi unda daesva.- meti ra gzaa, unda davelodoT, - brZana ufrosma ministrma, - vidreeqimi movidodes, moifiqreT da TqviT, rogor moviqceT, Tu <strong>mefe</strong> mokvdeba.- me vici, - ganacxada iusticiis ministrma. - kanoniT, mefis sikvdilisSemdeg taxtze adis misi ufrosi vaJiSvili, amitomac eZaxian mas taxtismemkvidres. Tu Cveni <strong>mefe</strong> mokvdeba, taxtze dajdeba misi ufrosivaJiSvili.- <strong>mefe</strong>s rom mxolod erTi vaJiSvili hyavs?- meti arc aris saWiro.- kargi, magram mefis vaJiSvili xom patra <strong>maTiuS</strong>ia! iman rogor undaimefos, jer werac ar icis!- ras vizamT, - upasuxa iusticiis ministrma. - Cvens saxelmwifoSiamnairi ambavi jer ar momxdara, magram espaneTSi, belgiasa da zogierTsxva saxelmwifoSi yofila SemTxveva, roca <strong>mefe</strong> momkvdara, taxtismemkvidred mcirewlovani Svili darCenia da swored es ymawviliga<strong>mefe</strong>bula.1


- marTalia, - daudastura fosta-telegrafis ministrma. - safostomarkebic ki minaxavs, romlebzedac aseTi patara mefis suraTebiagamoxatuli.- magram, batonebo, xom ar SeiZleba, rom <strong>mefe</strong>m arc wera icodes daarc angariSi, arc geografia da arc gramatika! - Seicxada ganaTlebisministrma.- mec ase vfiqrob, - mxari auba finansTa ministrma. - rogor undaiangariSos, rogor unda brZanos, amdeni da amdeni fuli moWeriTo, Tugamravlebis tabula ar ecodineba?- yvelaze samwuxaro ki mainc is aris, rom aseTi patara mefisa aravisSeeSindeba,- Sefiqrianda samxedro ministri. - xelSi rogor undadaiWiros jariskacebi da generlebi?- me mgoni, jariskacebs ki ara, aseTi erTi bewo mefisa aravisac arSeeSindeba, - daeTanxma samxedro ministrs Sinagan saqmeTa ministri, -sul gauTavebeli gaficvebi da ajanyebebi iqneba Cvens qveyanaSi. icodeT,kargs arafers moelodeT, Tu <strong>maTiuS</strong>i dasviT <strong>mefe</strong>d.- me ar vici, maSin ra moxdeba, magram is ki kargad vici, rom, kanonisZaliT, mefis sikvdilis Semdeg taxtze unda avides Ze mefisa! - gaimeorasibrazisagan erTianad aWarxlebulma iusticiis ministrma.- magram <strong>maTiuS</strong>i xom Zalian patraaa! - erTxmad iyvries ministrebma.albaT saSineli Cxubic atydeboda, amdros darbazSi ucxoeTis elCirom ar Semosuliyo.SeiZleba gagikvirdeT kidec, ministrebs kari gasaRebiT hqondaTdaketili da ucxoeTis elCi darbazSi rogor Sevidao, magram ai ra undagiTxraT: eqimis mosayvanad kaci rom afrines, karis Caketva daaviwydaT.zogierTebi SemdegSi imasac ambobdnen, aSkara Ralati iyoo, iusticiisministrma icoda, rom ucxoeTis elCi unda mosuliyo, da kari Ria gangebdatovao.- saRamo mSvidobisa! - miesalma elCi ministrebs. - me aq Cemi mefissaxeliT geaxeliT da moviTxov <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>s ga<strong>mefe</strong>bas, xolo TuTqven amas ar inebebT, omi ar agcdebaT.ufros ministrs Zalian SeeSinda, magram Tavi ise daiWira, viTom imassulac araferi esaqmeboda da arc aravin arafers ekiTxeboda, Tanfurcelze lurji fanqriT dawera kargi, iyos omi! - da ucxoeTis elCsgadasca.elCma furceli gamoarTva, Tavi daukra da Tqva:- keTili, me amas Cems mTavrobas vauwyeb.swored amdros darbazSi eqimi Semovida da ministrebi maSinve masmiubrundnen, Seexvewnen, <strong>mefe</strong> gadaarCine, Torem omi da ubedureba aragvcdeba, Tu mokvdao.- rac ki wamali vicodi, yvelaferi davalevine, kotoSebic davayare,meti araferi ZalmiZs. Tu gnebavT, sxva eqimebic moiwvieT.ministrebma yurad iRes rCeva da yvela ganTqmuli mkurnali moiwvies,rom mefis gadasarCenad erTad eRonaT rame.eqimebis mosayvanad qalaqSi samefo avtomanqanebi dagzavnes, TviTon kimefis mzareuls sTxoves vaxSami mogvarTvio. ministrebi damSeulebiiyvnen: maT ar icodnen, TaTbiri as edidxans Tu gagrZeldeboda, hoda,Sinidan usadiloni wamosuliyvnen.radganac mzareuls Zalian undoda, rom mefis gardacvalebis SemdegacsasaxleSi darCeniliyo, adga da ministrebs vercxlis TefSebi Camouriga,saukeTeso Rvinoc miarTva.2


dasxdnen ministrebi, erTi gulianad Seqeifiandnen da moimxiarules.amasobaSi ki eqimebmac moiyares Tavi.- me vfiqrob, <strong>mefe</strong>s aucileblad unda gavukeToT operacia, - Tqvamoxucma wverianma eqimma.- me ki vfiqrob, rom <strong>mefe</strong>s cxeli kompresi da yelis amorecxvaesaWiroeba, - Seedava meore eqimi.- fxvnilebia erTaderTi wamali, romelic <strong>mefe</strong>s moarCens, - brZanacnobilma profesorma.- wveTebi xom ar ajobebda? - gaubedavad amoiluRluRa axla sxvaeqimma.yvelas TavianTi sqel-sqeli wignebi moetana da erTmaneTs uCvenebdnen,Cems wignSi amisTana avadmyofobaze sxvanairi mkurnaloba weriao.ukve SuaRame iyo gadasuli da ministrebs ZilisTvis Tavi ukvdebodaT,magram ras izamdnen, unda moecadaT, sanam eqimebi rames ityodnen.sasaxleSi iseTi Rrianceli idga, patara ufliswuls, taxtis memkvidres,<strong>maTiuS</strong>s, orjer gamoeRviZa.„erTi unda vnaxo, ra xdebao~, - gaifiqra, adga, xelad Caicva daderefanSi gamovida.sasadilo darbazis karTan rom mivida, SeCerda, magram ar gegonoT,Cumad yurisgdeba undoda, ara! sasaxleSi kars im simaRleze hqondasaxelurebi, <strong>maTiuS</strong>i ver swvdeboda, rom gaeRo.- kargi Rvino aqvs <strong>mefe</strong>s! - Rrialebda finansTa ministri. - kidevSevsvaT, batonebo! Tu <strong>maTiuS</strong>i gamefda, Rvino mainc ar dasWirdeba,bavSvebs Rvino ar esmebaT.- arc sigarebi unda moswion, maS, SegviZlia, cotaodeni Sinac waviRoT!- yviroda vaWrobis ministri.- omi Tu daiwyo, batonebo, me Tqven garwmunebT, am sasaxlidan qvaqvaze ar darCeba, <strong>maTiuS</strong>i xom ver dagvicavs!yvelam erTi sicil-xarxari da yvirili atexa:- gaumarjos Cvens qomagsa da damcvels, gaumarjos did <strong>mefe</strong>s <strong>maTiuS</strong>pirvels.maTviuSs ver gaego, ras laparakobdnen. is ki icoda, rom mama avad iyoda ministrebi waramara TaTbirobdnen, magram <strong>maTiuS</strong>s ratom dascinodnenda „<strong>mefe</strong>s~ ratom eZaxdnen an ra oms axsenebdnen, amas ver mimxvdariyo.namZinarevi da SeSinebuli <strong>maTiuS</strong>i derefans gauyva. sxdomaTadarbazidan sul sxva saubari Semoesma:- me ki SeubnebiT, rom <strong>mefe</strong> mokvdeba. ramdeni wamalic gindaT, imdenidaalevineT mainc araferi eSveleba. Tavs moviWri, Tu erT kviraze metiicocxla.<strong>maTiuS</strong>s yuri aRar daugdia. maSinve gaiqca, sirbiliT gascda or didoTaxs da aqoSinebuli Sevarda mefis saZinebel oTaxSi.<strong>mefe</strong> gafiTrebuli iwva, mZimed sunTqavda. sawolTan <strong>maTiuS</strong>is mkurnalimoxuci keTili eqimi ijda.- mama, mama, - guli amoujda <strong>maTiuS</strong>s. - ar mokvde, mama! ar minda, rommokvde, mama!<strong>mefe</strong>m Tvali gaaxila da naRvlianad Sexeda biWs.- arc me minda sikvdili, Svilo, - uTxra wynarad, - ar minda, martodagtovo am wuTisoflad.eqimma muxlebze daisva <strong>maTiuS</strong>i da yvelani gaCumdnen, sityva aRaravisuTqvams.3


<strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda, rom erTxel ase ukve ijda sawolTan. maSin mamasejda muxlebze, sawolSi ki deda iwva. dedac ase iyo gafiTrebuli, asevemZimed sunTqavda.„maSin deda mokvda, axla mamac mokvdeba~, - gaifiqra da saSinelinaRveli lodiviT daawva gulze. mere ki, roca gaaxsenda, rogordascinodnen ministrebi mas da mis momakvdav mamas, wyena-risxvisagansunTqva Seekra, gulSi gaivlo: „damacadon, vuCveneb seirs, <strong>mefe</strong> romgavxdebi!~Rirseulad, didi pativiT dakrZales <strong>mefe</strong>. farnebs Savi krepi hqondaSemovlebuli. zarebs rekavdnen. orkestri samgloviaro marSs ukravda.miacilebdnen zarbaznebi, mihyveborda jari. cxeli qveynebidanmatareblebiT ezidebodnen yvavilebs. yvelani daRonebulebi iyvnen.gazeTebi werda, mTeli xalxi dastiriso sayvarel <strong>mefe</strong>s.<strong>maTiuS</strong>i dardiani ijda Tavis oTaxSi, ga<strong>mefe</strong>ba sul ar uxaroda. anrogor gauxardeboda, amqveynad marto mama hyavda da isic moukvda, axlamTel qveynierebaze axlobeli aRaravin darCa.<strong>maTiuS</strong>s deda axsovda, swored man daarqva Svils es saxeli. dedadedofali iyo, magram gulzviadi amayi ar yofila. xSirad eTmaSeboda<strong>maTiuS</strong>s, zRaprebsac uyveboda, suraTebian wignebsac uCvenenbda,saxlebsac erTad aSenebdnen kuburebiT. mama ufro iSviaTad iclida<strong>maTiuS</strong>isaTvis - xan jars aTvalierebda, xan stumrad iyo wasuli, xanTviTon iRebda stumrad sxva qveynis <strong>mefe</strong>ebs, xan ki TaTbirze ijda.magram zogjer <strong>mefe</strong>c gamonaxavda xolme dros, rom <strong>maTiuS</strong>Tan keglieTamaSa an baRSi gaeseirnaT. Sejdeboda cxenze, <strong>maTiuS</strong>s ponize Sesvamdada ase seirnobdnen did samefo baRSi. axla? axla ra unda qnas <strong>maTiuS</strong>ma?dReniadag am gulis gamawvrilebel ucxoel aRmzrdels unda uyuros!cxvir-piri ise Camostiris, gegoneba, eriT Wiqa karga magari Zmarigadaukravso. kacma rom Tqvas, viTom didad sasmiamovnoa mefoba? me mgoni,sulac ara, - fiqrobda <strong>maTiuS</strong>i, - omi rom iyos, kidev ho, sxva romaraferi, kaci ibrZolebda mainc! magram mSvidobian dros ra unda akeTos<strong>mefe</strong>m?mowyenili da sevdiani ijda Tavis oTaxSi. mowyenili da sevdiani iyomaSinac, roca samefo baRis meseridan uyurebda sasaxlis ezoSiaJivJivebul bavSvebs.samefo karis msaxurTa Svilebi mxiarulad danavardobdnen. Svidniiyvnen. ufro xSirad jariskacobanas TamaSobdnen. erTi yvelaze cocxalida mxiaruli biWi winamZRolobda danarCenebs. Setevazedac masgadahyavda, wvrTniTac isa wvrTnida. biWebi feleks eZaxdnen.<strong>maTiuS</strong>s bevrjer undoda, meseridan mainc gamolaparakeboda feleks,magram ar icoda, hqonda Tu ara amisi ufleba da ekadreboda Tu araaseTi saqcieli. arc is icoda, ra eTqva, raze daewyo laparaki.amasobaSi ki qalaqis yvela quCaSi gamoakres uzarmazari gancxdebebi.xalxs auwyebdnen, <strong>maTiuS</strong>i gamefda da Tavis qveSevrdomebs gulwrfeladmogesalmebaTo. ministrebad isev isini rCebian, vinc aqamde iyvnen, dapirobas deben, rom axalgazrda <strong>mefe</strong>s muSaobaSi daexmarebiano.Tuki sadme rame maRazia iyo, yvelgan <strong>maTiuS</strong>is suraTebi gamofines.zog suraTSi <strong>maTiuS</strong>i ponize ijda, zogSi mezRvauris tansacmeli ecva,zogSi - samxedro mundiri, zogi suraTi ki jarebis daTvalierebisasgadaeRoT. kinematografSic, ra Tqma unda, <strong>maTiuS</strong>s uCvenebdnen. amasTanave,4


ac ki am qveyanaSi da sazRvargareTac dasuraTebuli Jurnaligamodioda, suyvela <strong>maTiuS</strong>is suraTebis iyo savse.kacma rom simarTle Tqvas, <strong>maTiuS</strong>i yvelas uyvarda, didsac dapatarasac. didebs ecodebodaT, erTi bewo bavSvia da aRarc deda hyavs,aRarc mamao. biWebi sixarulisagan aRar iyvnen: CvenSi erTi maincgamoCnda iseTi, rom yvela mas unda emorCilebodes, generlebic kismenaze unda eWimebodnen da jriskacebi TofebiT esalmebodneno.gogonebs xom moswondaT da moswondaT koxta cxenze amxedrebuli patara<strong>mefe</strong>, magram yvelaze metad mainc oblebs uyvardaT.sanam dedofali, <strong>maTiuS</strong>is deda, cocxali iyo, obolTa TavSesafrebSixSirad gzavnida kanfetebs. dedofali rom gardaicvala, <strong>mefe</strong>m brZanakanfeti isev ise igzavnebodes, rogorc dedoflis sicocxleSiigzavnebodao. <strong>maTiuS</strong>ma ar icoda, Torem ra xania, oblebs misisaxeliTac misdiodaT tkbileuli da saTamaSoebi. gvian, Zalian gviangaigo, rom Tu biujetSi aseTi grafa arsebobs, imdeni kargi rameSegiZlia gaukeTo xalxs, Sen TviTonac gagikvirdeba.<strong>maTiuS</strong>is ga<strong>mefe</strong>bidan, albaT, raRac naxevari weliwadi Tu iqnebodagasuli, rom erTma ambavma saqveynod gauTqva saxeli.maS ase, avdgebi da giambob, rogorc iyo.<strong>maTiuS</strong>i Tavis eqims Seevedra, iTxove, qalaqSi fexiT seirnobis uflebamomceno. dRe da Rame mosvenebas ar aZlevda, kviraSi erTxel maincgamaseirne im baRSi, sadac sxva bavSvebic TamaSobeno. eubneboda, vici,rom samefo baRSi seirnoba Zalian kargia, magram roca kacimartodmartoa, yvelaze lamaz baRSic ki moewyinebao.bolos da bolos, eqimi Sehpirda, survils Segisrulebo, da, marTlac,sasaxlis hofmaisteris SuamdgomlobiT, sasaxlis mmarTvelobas mimarTa,rom mefis meurves ministrTa TaTbirze eTxova, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s uflebamivceT, or-ori kviris gamoSvebiT samjer gaiseirnoso.SeiZleba cota SeucnauroT kidec, rom <strong>mefe</strong>s ar SeuZlia, rocaseirnoba moundeba, adges da gaiseirnos. es ki ara, sasaxlis hofmaisterimxolod da mxolod imitom dasTanxmda eqims, Turme ramdenime dRis windaZvelebuli Tevzi eWama, tkivilebisagan kinaRam momkvdariyo da am eqimsgadaerCina. sasaxlis mmarTvelobas ki didi xania, fuli sWirdebodaTavlis asaSeneblad. ra Tqma unda, es Tavla mefis meurvesac undagamoeyenebina. Sinagan saqmeTa ministrma ki marto finansTa ministrisgulis gasaxeTqad ganacxada Tanxmoba. Sinagan saqmeTa ministrma icoda,rom mefis yovel gaseirnebaze policiisaTvis sami aTasi dukati undamiecaT, sanitaruli nawilisaTvis ki - mTeli erTi kasri odekoloni daaTasi oqros fuli.saqme is aris, rom <strong>maTiuS</strong> mefis yvela gaseirnebis win orasi kaci daasi qali ZiriZirobamde asufTavebda da akrialebda baRs: hgvidnen,skamebs Rebavdnen, xeivnebSiodekolons asxurebdnen, xeebze da foTlebzemtvers wmenddnen. eqimebi gafacicebulebi adevnebdnen Tvals, romyvelgan sisufTave yofiliyo, arsad mtvris nasaxic ki ar darCeniliyo, -WuWyi da mtveri mavnebelia janmrTelobisTvis. policias ki Tvali eWira,<strong>maTiuS</strong> mefis seirnobis dros baRSi is xulignebi arSesuliyvnen, sulqvebs rom isvrian, xels ikvrevinebian, Cxuboben da yuriswamRebadRrialeben.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> Cinebulad erToboda. CacmiT ubrlod ecva da veravinxvdeboda, rom <strong>mefe</strong> iyo: azradac aravis mosvlia, <strong>mefe</strong>s SeuZlia,Cveulebriv baRSi gaisernoso. mis mxleblebsac ubralod ecvaT, rom5


aravis ecno. <strong>maTiuS</strong> meem orjer Semouara baRs da nebarTva iTxova, immoedanze damjdariyo, sadac bavSvebi TamaSobdnen. dajda Tu ara, maSinveerTi gogona mivida da hkiTxa:- wreobanas TamaSi ar ginda?Cahkida xeli da daiwyes TamaSi.gogonebi aTasnair simReras mRerodnen da wreSi trialebdnen. axaliTamaSis dawyebis win ki gogonam isev gauba saubari.- da gyavs?- ara.- mamaSeni vin aris?- mama momikvda. <strong>mefe</strong> iyo.gogonas, albaT, egona, masxrobso, da siciliT uTxra:- mamaCemi rom <strong>mefe</strong> iyos, imxela Tojinas miyidda, Wers miswvdeboda.<strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>ma am laparakSigaigo, rom gogonas irenka erqva, mamamisi saxanZro dacvis kapitaniiyo da gogonas Zalian uyvarda mexanZreebi. Turme mexanZreebi xandaxancxeniT aseirnebdnen.<strong>maTiuS</strong>i kidev siamovnebiT darCeboda baRSi, magram misi seirnobisdro Tavdeboda oTx saaTze, oc wuTsa da ormocdasam wamze.meored gaseirnebas mouTmenlad eloda, magram swored im dRes Zalianwvimda, ufrosebs ki SeeSindaT, <strong>maTiuS</strong>i avad ar gaxdebso, da gareTcxviric ar gaayofines.Semdeg gaseirnebaze <strong>maTiuS</strong>s aseTi ambavi gadaxda Tavs: gogonebi da<strong>maTiuS</strong>i isev wreobanas TamaSobdnen. ucbad maTTan ramdenime biWi mivida.erTma daiyvira:- uyureT, uyureT, biWi gogoebTan TamaSobs!yvelam sicili atexa.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m maSinRa SeamCnia, rom marTla marto TviTon TamaSobdagogonebTan.- ar girCevnia, CvenTan iTamaSo? - wamodi, - uTxra viRac biWma.<strong>maTiuS</strong>ma Sexeda.es iyo feleki. swored is feleki, vis gacnobasac ase natrobda.axla felekma Sexeda cnobismoyvareobiT da, rac xma gauwvdeboda, iseiyvira:- hei, biWebo, uyureT, rogor hgavs <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s!yvelani <strong>maTiuS</strong>s miaCerdnen. <strong>maTiuS</strong>s Sercxva da maSinve TavismxlebelTan gaiqca, magram siCqarisa Tu sircxvilisagan gzaSi waiqca damuxli gadaityava.minitrTa sabWos pirvelsave sxdomaze gadawyda, rom mefisTvis baRSigaseirnebis ufleba aRar miecaT. yvelafers gavakeTebT, rasac <strong>mefe</strong>moisurvebs, magram Cveulebriv baRSi gasvlis uflebas ki ver mivcemTo;im baRSi uzrdeli bavSvebi dadian, <strong>mefe</strong>s xelsa kraven, dascinian,ministrTa sabWo ki ver moiTmens, rom <strong>mefe</strong>s dascinodnen, rameTu mefurRirsebas es ar ekadrebao.<strong>maTiuS</strong>i Zalian daRonda, magram ras izamda, ijda da baRSi mxiaruladgatarebul dros ixsenebda. erTxel irenkas natvrac moagonda:„netav imxela Tojina myavdes, Wers swvdebodeso~. - <strong>maTiuS</strong>s amazefiqri mosvenebas ar aZlevda.„me xom <strong>mefe</strong> var! <strong>mefe</strong> var da brZanebac SemiZlia, magram sinamdvileSi,yvelas unda vusmino da davujero. mec iseve vswavlob wera-kiTxvas,rogorc sxva bavSvebi. mec sxva bavSvebiviT unda gamoviwmindo yurebi,6


movibano kiseri, gamovixexo kbilebi. gamravlebis tabula mefisTvisaciseTivea, rogoric sxvebisTvis. maS rad minda mefoba?~<strong>maTiuS</strong>i ajanyda, audienciis dros ufros ministrs ubrZana, yvelazedidi Tojina iyideT da irenkas gaugzavneTo.- Tqveno mefuro udidebulesobav, inebeT da... - daiwyo ufrosmaministrma.<strong>maTiuS</strong>i imwamsve mixvda, amas ra mohyveboda: es autaneli kaci didxansilaparakebda, uamrav gaugebar rames ityoda da, bolos da bolos,<strong>maTiuS</strong>s araferi gamouvidoda. sabednierod, ucbad gaaxsenda, romerTxel am ministrma aseve dauwyo raRacis axsna-ganmarteba <strong>maTiuS</strong>ismamas. <strong>mefe</strong>m fexi daabakuna da brZana:- me moviTxov, sityvaSeubruneblad SeasruloT!<strong>maTiuS</strong>mac ase daabakuna fexi da xmamaRla Tqva:- batono ministro, me moviTxov, sityvaSeubruneblad SeasruloT!ufrosma ministrma gaotcebiT Sexeda<strong>maTiuS</strong>s, bloknotSi raRacCaiwera da waibutbuta:- Tqveni udidebulesobis moTxovnas gansaxilvelad warvudgenministrTa sabWos.aravin icis, ra ilaparakes ministrTa sabWos sxdomaze, radgankarCaketilebi TaTbirobdnen. es kia, rom dadgenileba gamoitanes, TojinaeyidaT. vaWrobis ministri or dRes darboda maRaziebSi da yvelaze didTojinas eZebda. magram Zalian didi Tojina arsad ar iyo. vaWrobisministrma TaTbirze moiwvia yvela mrewveli. erTi fabrikanti Sehpirda,magisTana Tojinas oTx kviraSi gagikeTebT, Tu did Tanxas gadamixdiTo.marTlac Tojina gaamzada, magram jer Tavisi maRaziis vitrinaSi gamodgada zed waawera: misi mefuri udidebulesobis sasaxlis mommaragebelma esTojina gaakeTa irenkasTvis, saxanZro dacvis kapitnis gogonasTvis.gazeTebma maSinve im saxanZro razmis suraTi gamoaqveyna. suraTSisaxanZro razmi xanZars aqrobda. am suraTTan erTad dabeWdili iyoirenkasi da Tojinas suraTebic. xalxSi ambobdnen, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s Zalianuyvarso xanZris cqera. uyvars, saxanZro razmi rom dahqriso. amis gamogazeTSi viRacam werilic gamoaqveyna, mzad var, sakuTari saxli davwva,Tu saTayvanebel <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s ase uyvarso xanZris cqera. gogonebisumravlesobam <strong>maTiuS</strong>s werili miswera, aseTi Tojina Cvenc Zaliangvindao. magram sasaxlis mdivani <strong>maTiuS</strong>s am werilebs ar ukiTxavda.Turme gabrazebul ufros ministrs ebrZanebina, aramc da aramc arwaukiTxoTo.maRaziis win mTel sam dRes xalxi ar gamoleula. idgnen daaTvalierebdnen mefis saCuqars. Tojina vitrinidan mxolod meoTxe dResgaitanes policiis prefeqtis TaosnobiT: tramvaisa da manqanebismoZraobas xalxi xels uSliso.dedaqalaqSi didxans, Zalian didxans laparakobdnen Tojinasa da<strong>maTiuS</strong>ze, romelmac aseTi mSvenieri saCuqari gaugzavna irenkas.<strong>maTiuS</strong>i dilis Svid saaTze dgeboda, Tvion ibanda xelpirs, TviTonicvamda da sawolsac TviTonve asworebda. ase daawesa <strong>maTiuS</strong>is papismamam, mamacma <strong>mefe</strong>m pavle uZlevvelma. dabanil-Cacmuli <strong>maTiuS</strong>i erT kovzTevzis qonsac dalevda da mere sauzmes Seeqceoda. sauzmobisTvisTeqvsmeti wuTi da ocdaTxuTmeti wami unda ekmara. ase sauzmobda<strong>maTiuS</strong>is didebuli papa, keTili <strong>mefe</strong> iuliuS qvelmoqmedi. amis Semdeg7


<strong>maTiuS</strong>i sefe-dabrazSi Sedioda da ministrebs iRebda. sefedarbazSiRumeli ar idga. Turme nu ityviT, <strong>maTiuS</strong>is didedis dedas, brZen anaRvTismosavs, bavSvobaSi mxuTriT Tavbru dasxmia, kinaRam mowamlula.bednierad gadarCenis aRsaniSnavad dauTqvamT, rom xuTas weliwadssefedarbazSi Rumeli ar daedgaT.<strong>maTiuS</strong>iSedioda darbazSi, samefo taxtze jdeboda da sicivisagankbils kbilze aceminebda. ministrebi ki dawvrilebiT uyvebodnen, raxdeboda mis qveyanaSi.didad sasiamovnosa da sasixarulos verafers eubnebodnen, amitom<strong>maTiuS</strong>i Sewuxebuli usmenda.sagareo saqmeTa ministri uyveboda, esa da es saxelmwifo brazobs daimuqreba, ama da am saxelmwifos ki Cvens qveyanasTan megobroba surso.<strong>maTiuS</strong>i yurs ugdebda da mainc veraferi gaego.samxedro ministri CamouTvlida, amdeni cixesimagre daingra, amdenizarbazani dazianda, amdeni jariskaci gaxdao avad.gzaTa ministri arwmunebda, axali orTqmavlebi gvWirdeba, aucilebladunda viyidoTo.ganaTlebis ministri Cioda, bavSvebi cudad swavloben, skolaSiigvianeben, biWebi Cum-Cumad papiross aboleben, rveulebidan furclebsxeveno. gogonebs erTi bewo rame swyinT da kapasoben. biWebi Cxuboben,qvebs isvrian da minebs amsxvreveno.finansTa ministri ki javrobda, fuli aRar aris, arc orTqmavlisyidva minda da arc axali manqanebisa, Zalian Zviri Rirso.amis Semdeg <strong>maTiuS</strong>i baRSi gadioda da SeeZlo, mTel erTs saaTserbina da eTamaSa, magram martoka iyo, aba rogor gaerToboda!amitom <strong>maTiuS</strong>i sixaruliTac ki garboda baRidan, rom gakveTilebieswavla. icoda, mecnierebas Tu ar daeufleboda, aucilebladgauWirdeboda mefoba. ijda da gulmodgined swavlobda. <strong>maTiuS</strong>ma Zalianmale iswavla axveulCaxveuli xelmowera. amas garda, unda eswavlafranguli da kidev ramdenime ucxo ena, rom sxva qveynis <strong>mefe</strong>ebTan maTenaze elaparaka, roca vizitiT estumrebodnen.<strong>maTiuS</strong>i ufro mondomebiT da ufro ukeTesadac iswavlida, SekiTxvebismicemis ufleba rom hqonoda. mere, ar ikiTxavT, raSekiTxvebi utrialebdaTavSi!jer iyo da imaze fiqrobda, SeiZleba Tu ara iseTi gamadidebeliSuSis Seqmna, tyvia-wamali Soridan aafeTqoso. aseTi gamadidebeli SucSarom gamomagonebina, yvela <strong>mefe</strong>s oms gamovucxadebdi, brZolis winadReski mtris tyvia-wamlis sawyobebs avafeTqebdi da oms me movigebdi, imitom,rom Tofiswamali marto me meqnebodao. da, Tumca patara var, maincqveynierebis udidesi <strong>mefe</strong> gavxdebodio. maswavlebelma es rom gaigona,kinaRam yba moeRrica, mere mxrebiRa aiCeCa, magram TqmiT araferi uTqvams.erTxel ki, ai, ra ikiTxa: nuTu adamiani imdens ver moaxerxebs, romsikvdilis win mama mTel Tavis Wkuas Svils aZlevdeso. <strong>maTiuS</strong>is mama,stefan brZeni, Zalian Wkviani kaci iyo, magram ra gamovida? <strong>maTiuS</strong>i imavesamefo taxtze zis, igive gvirgvini adgas Tavze, yvelaferi ki Tavidanunda iswavlos, Tanac arc icis, rodisme imdeniveecodineba Tu ara,ramdenic misma mamam icoda. es rom moexerxebinaT, maSin gvirgvinsa dataxtTan erTad didi papisagan - pavle uZlevelisagan - simamacesmiiRebda, didedisagan - RvTismoSiSobas, mamisgan - mTel mis codnas.magram am SekiTxvasac ugulisyurod moekidnen.8


<strong>maTiuS</strong>i didxans, Zalian didxans fiqrobda uCinmaCinis qudzedac. nuTuar SeiZleba, sadme viSovoTo. kargi ki iqnebodao; davixuravdi uCinmaCinisquds da sadac momesurveboda, yvelgan wavidodi, veravinac verdaminaxavdao; dRisiT Tavis tkivils movimizezebdi, Cavwvebodi loginSi,erTi kargad gamoviZinebdi, Rame ki davixuravdi uCinmaCinis quds daqalaqSi gavidodi, vivlidi sataxto qalaqSi da maRaziis vitrinebsacdavaTvalierebdi, TeatrSic Sevidodio.<strong>maTiuS</strong>i TeatrSi erTxel iyo namyofi, maSin dedac cocxali hyavda,mamac. Tumca Zalian patra iyo da araferi damaxsovrebia, magram is kiicis, rom Teatri moewona.hoda, ase, uCinmaCinis qudi rom hqonde, baRidan sasaxlis ezoSigavidoda da feleks gaicnobda. sasaxleSic yvela kunWuls daivlida.samzareuloSi Sevidoda, naxavda, rogor amzadeben saWmels; TavlaSicSeivlida, cxenebTan. sadac axla Sesvlas ukrZalaven, yvelgan Sevidoda.SeiZleba arc ki daijeroT, rom <strong>mefe</strong>s amdeni rame hqonda akrZaluli.unda giTxraT, mefis karze Zalian mkacri etiketia. etiketi imas niSnavs,rom <strong>mefe</strong>ebi sul ai ase da ase iqceodnen da axal <strong>mefe</strong>s ufleba ara aqvs,sxvanairad moiqces. Tu sxvanairad moiqca, amiT mefuri RirsebaSeelaxeba. amisTana mefisa aRarc SiSi eqnebaT, aRarc ridi dapativiscema, imitom, rom aseTi saqcieliT igi Seuracxyofs Taviswinaprebs. Tu maincdamainc sxvanairad moqceva swadia, aucilebladcremonmaisters unda daekiTxos. ceremonmaisteri Tvalyurs adevnebssasaxlis etikets da icis, rodis rogor unda moiqces <strong>mefe</strong>.erTxel ukve giTxari, rom <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s sauzme unda daemTavrebinaTeqvsmet wuTsa da ocdaTxuTmet wamSi. ase sauzmobda <strong>maTiuS</strong>is papa. isicgiTxariT, rom sefedarbazSi Rumels ar dgamdnen, - ase daawesa <strong>maTiuS</strong>isdidedam. dideda karga xania gardaicvala da axla veRar SeekiTxebodnen,Rumelis dadgmis nebs xom ar mogvcemTo.<strong>mefe</strong>s zogjer, ra Tqma unda, SeuZlia, raRac Secvalos, magramyovelTvis erTi gauTavebeli TaTbiri da msjeloba imarTeba xolme. ai,rogorc maSin moxda, <strong>maTiuS</strong>isTvis seirnobis ufleba rom unda miecaT.jer ramis Txovna TqviT, ra aris, da axla imden xans pasuxis molodini!<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s edardeba, Torem sxva <strong>mefe</strong>ebs ra uWirdao, - etiketididebisTvis iyo Sedgenili, <strong>maTiuS</strong>i ki bavSvi iyo. amitom meti gza arhqondaT, zogierTi raRac unda SeecvalaT, magaliTad: kargi, gemrieliRvinis magier, <strong>maTiuS</strong>s, uyvarda Tu ar uyvarda, mainc Tevzis qoni undadaelia. wera-kiTxva kargad rom ar icoda, gazeTebs ver kiTxulobda,amitom idga da suraTebs aTvalierebda. uCinmaCinis qudi da mamis Wkuarom hqonoda, yvelaferi sxvanairad datrialdeboda. ai maSin iqnebodanamdvili <strong>mefe</strong>. axla ki <strong>maTiuS</strong>i xSirad fiqrobda, iqneb jobda,Cveulebriv biWad davbadebuliyavi, skolaSi mevlo, rveulebidanfurclebi amomexia da qvebi mesrolao.erTxel <strong>maTiuS</strong>ma ifiqra, wera rom meswavla, feleks werils mivwerdida iqneb masac moewerao. maSin ise gamovidoda, viTom erTmaneTsvelaparakebiTo.e sdRe iyo da, <strong>maTiuS</strong>i ufro didi muyaiTobiT moekida swavlas. mTeldRes ijda da werda. iwerda da iwerda wignebidan moTxrobebsa daleqsebs. neba rom miecaT, samefo baRSiac ki ar gavidoda, dilidansaRamomde Tavs ar aiRebda, magram amis ufleba ar hqonda: sasaxlisetiketi moiTxovda, rom <strong>maTiuS</strong>i sefedarbaziddan pirdapir baRSigasuliyo. oci msaxuri gamzadebuli idga karis gasaRebad <strong>maTiuS</strong>i baRSi9


om ar gasuliyo, es oci msaxuri usaqmod darCeboda da Zalianmoiwyenda.zogierTma iqneba Tqvas kidevac, karis gaReba ra saqmeao, magram amasmarto is Tu ityvis, visac sasaxlis etiketisa araferigaegeba. me kimogaxsenebT, rom am msaxurebs Zalian cota Tavisufali dro hqondaT.dildilobiT ocives civ-civi abazana unda mieRo, mere parikmaxeridavarcxnida da wver-ulvaSs moparsavda. tansacmeli iseTi sufTa undascmodaT, mtvris nasaxic veravis SeemCnia. erTxel, samasi wlis winaT,hainrix mZvinvaris dros, erTi msaxuris tansacmlidan mefis kverTxzerwyili gadaxta. am zarmac da uqnara msaxurs jalaTma Tavi mohkveTa,hofmaisteri ki Zlivs gadaurCa sikvdils. im dRidan moyolebuli,msaxuris sisufTaves TviT zedamxedveli adevnebda Tvalyurs.saguldagulod dabanil-gakrialebuli msaxurebi Tormetis Svid wuTzeukve derefanSi idgnen da oris Cvidmet wuTamde icdidnen, romceremonmaisters Seemowmebina saTiTaod. msaxurebi Zalian frTxiladunda yofiliyvnen: erTi Rilic ki rom darCenodaT Seukvreli, eqvsiwliT patimroba ar ascdebodaT. cudi varcnilobisTvis oTxi wliskatorRuli samuSao elodaT, ulazaTo Tavis dakvrisTvis ki - ori TviTpatimroba da cariel pursa da wyalze yofna.<strong>maTiuS</strong>ma cota raRac ukve icoda, amitom azradac ar mosvlia, baRSigaseirneobaze uari eTqva. Tumca, vin icis, iqneba istoria rom gadaeqeqaT,iseTi <strong>mefe</strong>c epovaT, romelic baRSi sulac ar gadioda. ra Tqma unda,maSin, albaT, <strong>maTiuS</strong>sac eSveleboda, magram, samagierod, felekTanwerilis dawera aRar dasWirdeboda da weris codnac aRaraferSigamoadgeboda.<strong>maTiuS</strong>i niWieri biWi iyo, sakmaod didi nebisyofac hqonda: raki Tqva,erT TveSi feleks werils mivwero, imdeni wera da wera, erTi Tvis meremarTlac sxvis dauxmareblad miswera werili.„Zvirfaso felek, - swerda <strong>maTiuS</strong>i, - didi xania, Tvals gadevnebT, ramxiarulad TamaSobT ezoSi. mec minda TqvenTan TamaSi, magram me <strong>mefe</strong> varda amis ufleba ara maqvs. Sen Zalian momwonxar, felek. momwere, vina xar,minda gicnobde. Tu mamaSeni samxedroa, iqneb xandaxan samefo baRSigamogiSvas xolme.<strong>maTiuS</strong>i. <strong>mefe</strong>~.guli CitiviT ufrTxialebda, roca feleki meserTan moixmo da Tavisiwerili gadasca.meore dResac guli mTlianad amovardnaze hqonda, pasuxi amgvaradverom miiRo.„<strong>mefe</strong>v, swerda feleki, - mamaCemi samxedro gaxlavT, sasaxlis dacvisoceulis meTauria. me Zalian minda samefo baRSiSemosvla. <strong>mefe</strong>v, miguleSens erTgulad. mzad var, Seni gulisTvis cecxlsa da wyalSigadavvarde da sisxlis ukanaskneli wveTic Sen Semogwiro. rogorc kiCemi daxmareba dagWirdes, ra droc unda iyos, marto daustvine...<strong>pirveli</strong>ve dastvenaze SenTan viqnebi.feleki~.<strong>maTiuS</strong>ma werili yuTSi Cado, zemodan wignebi daawyo da maSinvestvenis swavla daiwyo. Tan Zalian frTxilad ustvenda, aravin gamigoso.<strong>maTiuS</strong>s rom moeTxova, feleki baRSi SemouSviTo, maSinve gauTavebeliTaTbirebi gaimarTeboda. daiwyebdnen, rada da risTviso, saidan icis, romfeleki hqvia, sad gaicnoo... es kidev araferi, vaiTu TvalTvali daewyoTda, bolos da bolos, mainc ar miecaT neba, mere ra eqna? ocmeTauris10


Svili yofila. poruCikisa mainc iyos! oficris Svili iqneba SemoeSvaT,amas ki aramc da aramc ar SemouSvebdnen.„cotac unda movicado, manamde stvenas viswavli~, - gadawyvita<strong>maTiuS</strong>ma.stvenis swavla ki arc ise advilia, roca aravin gyavs, rom gaswavlos.magram <strong>maTiuS</strong>s Zlieri nebisyofa hqonda da stvena iswavla. iswavla dadaustvina.<strong>maTiuS</strong>ma mxoldo sacdelad daustvina, viswavle Tu arao, dagaocebisagan kinaRam gadairia, roca mis win felekigaiWima.- aq saidan gaCndi?- meserze gadmovZveri.samefo baRSi Jolos buCqebi iyo gabadruli. megobrebi swored ambuCqebSi daimalnen, rom moelaparakaT, rogor moqceuliyvnen.felek, me Zalian ubeduri var. rac wera viswavle, imis Semdeg yvelaqaRalds me vawer xels. es meTvleba saxelmwifos marTvad, sinamdvileSiki me mxolod imas vakeTeb, rasac mibrZaneben, sul erTTavad mosawyen damosabezrebel saqmes makeTebineben, rac saxaliso da sasiamovnoa, imasmikrZalaven.- vin bedavs, rom Tqvens udidebulesobas an aukrZalos rame, anubrZanos!- ministrebi. vidre mamaCemi cocxali iyo, mis brZanebas vasrulebdi.- aba, ra! maSin Sen mefuri umaRlesoba, taxtis memkvidre iyavi, mamaSeniki - mefuri udidebulesoba da <strong>mefe</strong>. axla...- axla aTasjer uares dReSi var. ministrebi imdenni arian, verc kidaTvli.- samxedroni arian Tu samoqalaqoni?- erTia samxedro.- danarCenebi samoqalaqoebi arian?- ar vici, ras niSnavs samoqalaqo.- samoqalaqoebi isini arian, vinc arc mundirs icvamen da arc xmalsatareben.- ho, samoqalaqoebi arian.felekma erTimuWa Jolo Caiyara pirSi da Rrmad Cafiqrda. meregaubedavad ikiTxa:- samefo baRSi alublebi dgas?<strong>maTiuS</strong>s gaukvirda, es ras mekiTxebao, magram feleks ise Zalianendoboda, maSinve gamoutyda: alubalic gvidgas, msxalico, da Sehpirda,Sen oRond miTxari, ramdeni ginda, meserze gadmogawvdi xolmeo.- maS ase, Cven erTmaneTs xSir-xSirad ver SevxvdebiT: SeiZleba eWviaiRon da TvalTvali dagviwyon. Tavi ise unda movaCvenoT, viTomerTmaneTs sulac ar vicnobT. werilebi vweroT xolme da galavanzedavdoT (werilebTan erTad alubalic SeiZleba daawyoT). am saidumlokorespondencias galavanze rom dadebT, Tqveni mefuri udidebulesobadaustvens. me mival da yvelafers waviReb.- pasuxs rom moitan, Senc daustven, - gauxarda <strong>maTiuS</strong>s.- <strong>mefe</strong>s ar ustvenen, - ficxlad Seedava feleki, - pasuxs rom movitan,me guguliviT daviZaxeb. oRond, Soridan daviZaxeb gu-gus.- Zalian kargi. kidev rodis moxvla?felekma karga xans ifiqra da bolos uTxra:11


- unebarTvod aq mosvla me ar SemiZlia. mamaCemi ocmeTauria da ZaliangamWriaxi Tvali aqvs. samefo baRis galavanTan miaxloebis nebasac ki armaZlevs. xSir-xSirad mafrTxilebs, emand TavSi eSmaki ar Segijdes daalublisTvis samefo baRSi ar gadaZvreo. gaxsovdes, Sen rom samefobaRSi mogatanon da dagiWiron, cocxali gadamirCebi, cxrapir tyavsgagaZrobo.<strong>maTiuS</strong>i Secbunda. ra saSinelebaa! warmogidgeniaT? jer Zlivs iSovamegobari da axla am megobars misi gulisTvis tyavis gaZrobiTemuqrebodnen! aramc da aramc, es ukve metismeti iyo!- axla ras izam, rogor waxval Sin? - hkiTxa Sewuxebulma <strong>maTiuS</strong>ma.- Tqveni udidebulesoba wabrZandes, me rogorme movaxerxeb wasvlas.<strong>maTiuS</strong>ma rCeva gonivrulad miiCnia da Jolos buCqidan gamovida.swored droze mogavida: Turme <strong>mefe</strong> rom aRar da aRar Canda, ucxoeliaRmzrdeli SeSfoTebuliyo, dadioda da samefo baRis kuTxe-kunWulebSieZebda.<strong>maTiuS</strong>sa da feleks, ra Tqma unda, amis Semdegac isev meseri hyofda,magram axla ukve erTmaneTs icnobdnen da mxarSi edgnen.<strong>maTiuS</strong>s Tavisi eqimi yovelkvira wonida da zomavda, rom gaego, rogorizrdeboda patara <strong>mefe</strong>, sabolood rodis davaJkacdeboda. <strong>maTiuS</strong>icyovel Sexvedraze oxravda da eqims martoobas SesCioda. erTxelsamxedro ministrs isic ki uTxra, samxedro saqmis Seswavla mindao.- batono ministro, iqneb vinme ocmeTauri gegulebaT, rom CemTvissamxedro saqme eswavlebina?- ra Tqma unda, Tqveni udidebulesobis survili didad saqebaria,magram maincdamainc ocmeTauri ratom ginebebiaT?- iqneb ocmeTauris Svilic gamodges? - gaixara <strong>maTiuS</strong>ma.samxedro ministrma Subli Seikra da mefis survili Caiwera.<strong>maTiuS</strong>ma amoioxra. winaswar icoda, rasac upasuxebdnen.- Tqveni udidebulesobis survils movaxseneb ministrTa sabWosuaxloes sxdomas.„araferi gamova. albaT, vinme moxuc generals gamomigzavnian da egiqneba!~magram yvelaferi sxvanairad datrialda.ministrTa sabWos uaxloes sxdomaze mxolod erT sakiTxs ixilavdnen:<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s erTbaSad samma saxelmwifom gamoucxada omi.omi!amis gagonebaze <strong>maTiuS</strong>s sisxli auCqrolda: tyuilad ki ar iyo mamacipavle uZlevelis SvilTaSvili.saRamomde icdida. icdida meore dResac, SuadRemde, magram amaod. omisambavi felekma gaagebina. wina werili rom moitana, samjer daiZaxa gugu,axla ki barem asjer mainc daiZaxa. <strong>maTiuS</strong>i mixvda, rom werilSiaraCveulebrivi ambavi ewera, magram aseTi uCveulo Tu iqneboda, amas kiver moifiqrebda. omi ra xania aRar yofila. stefan brZens exerxebodamezoblebTan keTili ganwyobilebis damyareba. marTalia, didi megobrebiar iyvnen xolme, magram omi arc mas autexia vinmesTvais, arc sxva -misTvis.cxadia, axla mtrebma isargebles, rom <strong>maTiuS</strong>i patar da gamoucdeliiyo. mas ki swored amitom ufro swyuroda, daemtkicebina mtrebisTvis,rom isini Secdnen; rom patara ki iyo, magram Tavisi samSoblos dacvasmainc SeZlebda.feleki werda:12


„Tqvens udidebulesobas samma saxelmwifom gmoucxada omi. mamaCemiityoda xolme, rogorc ki omis ambavs gavigeb, sixarulisagan erTikargad davTvrebio. axla swored mis daTrobas velodebi. aucilebladunda SevxvdeT erTmaneTs~.da <strong>maTiuS</strong>i eloda. ase egona, dResve gamoiZaxebdnen sabWos sagangebosxdomaze da, rogorc kanonieri <strong>mefe</strong>, saxelmwifos marTvas TviTonveSeudgeboda. im Rames raRac TaTbiri marTlac gaimarTa, magram <strong>maTiuS</strong>iar gamouZaxebiaT.meore dRes dRes ki ucxoeli aRmzrdeli ise amecadinebda, TiTqosaraferic ar momxdarao.<strong>maTiuS</strong>i kargad icnobda ssaxlis etikets, icoda rom <strong>mefe</strong>s arSeSvenoda Wirveuloba, sijiute da sibraze, miT umetes aseT dros.amitom ar undoda SeebRala mefuri Rirseba. erTi eg iyowarbebi Seyarada Subli SeiWmuxna. gakveTilis dros sarkeSi rom Caixeda, TavSigauelva: „zedgamoWrili hainrix uswrafesi varo~.<strong>maTiuS</strong>i audienciis saaTs eloda. magram ceremonmaisterma romgamoacxada, audiencia gadadebuliao, gafiTrebulma <strong>maTiuS</strong>ma mSvidad damtkiced brZana:- me moviTxov, saswrafod gamouZaxoT samxedro ministrs.<strong>maTiuS</strong>ma sityva „samxedro~ ise Tqva, ceremonmaisteri maSinve mixvda,rom <strong>mefe</strong>m yvelaferi icoda.- samxedro ministri sxdomazea.- maS, mec daveswrebi sxdomas, - miugo <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m da sxdomaTadarbazisken gaemarTa.- Tqveno udidebulesobam, inebeT da erT wuTs moicadeT, Tqvenoudidebulesobav, SemibraleT, ase ar SeiZleba. yvelaferze pasuxsme vageb,- moxuci xmamaRla aqviTinda.<strong>maTiuS</strong>s Seebrala es moxuci, romelmac zedmiwevniT karga dicoda, risgakeTeba Sehferoda <strong>mefe</strong>s da risa ara. ramdenjer msxdaran saRamoobiToriveni buxris piras da <strong>maTiuS</strong>s gulis fancqaliT mousmenia xelmwifemamisa da dedofali dedis ambavi, sasaxlis etiketisa, ucxourimejlisebisa da sazeimo warmodgenebis ambavi. moxuci uyveboda TviTmefis monawileobiT gamarTul samxedro manevrebzedac.<strong>maTiuS</strong>s sindisi qenjnida: ocmeTauris SvilTan mimlwera dididanaSauli iyo. felekisTvis rom alubalsa da Jolos iparavda, es kiyvelaze metad tanjavda. ra Tqma unda, baRi mas ekuTvnoda da xilsacsxvisTvis krefda, magram saqme is aris,rom Cumad krefda. vin icis, iqnebaamiT Tavisi didi winaprebis rainduli Rirseba SebRala kidevac!<strong>maTiuS</strong>i keTili biWi iyo, moxucis cremlebma guli ise aCuya, kinaRamaxali Secdoma dauSva da sxva SeamCnevina, rom aRelda, magram drozegamofxizlda, ufro metad Seikra Subli da civad gamoacxada:- vicdi aT wuTs.ceremosmaisteri gareT gavarda. sasaxleSi erTi ambavi datrialda.- saidan gaigo <strong>maTiuS</strong>ma? - Rrialebda aRelvebuli Sinagan saqmeTaministri.- ra swadia am Rlaps? - iyvira cecxlmodebulma ufrosma ministrma,magram iusticiis ministrma SeniSvna misca:- batono Tavmjdomarev, oficialur sxdomaze mefis amgvaradmoxseniebas kanoni gikrZalavT. kerZo saubarSi, rac gnebavT, is TqviT,magram Cveni TaTbiri oficialur saxes atarebs. batono Tavmjdomarev,fiqriT SegiZliaT mase ifiqroT, magram Tqmis ufleba ara gaqvT.13


- TaTbriri Sewyvetilia, - Tavi imarTla SeSinebulma Tavmjdomarem.- adreve unda gamogecxadebinaT, rom TaTbirs wyvetdiT, Tqven ki argamogicxadebiaT.- damaviwyda. gTxovT, mapatioT.samxedro ministrma saaTs daxeda.- batonebo, <strong>mefe</strong>m aTi wuTi mogvca. oTxi wuTi gavida. ise rom, nuvidavebT. me samxedro kaci var da mefis brZaneba unda Sevasrsulo.sawyal Tavmjdomares marTlac rom gulis gasaxeTqad hqonda saqme:magidaze erTi furceli edo da zed lurji fanqriT garkveviT ewera:„kargi, iyos omi!~maSin ra advili iyo, mamacad moeCvenebina Tavi, axla ki ZalianeZneleba, am daufiqrebel sitvaze pasuxi agos. ho da ho, <strong>mefe</strong>m romhkiTxos, maSin ase rartom dawereo, ra unda upasuxos? yvelafris mizezixom is iyo, rom moxuci mefis gardacvalebis Semdeg <strong>maTiuS</strong>is ga<strong>mefe</strong>baar surda!es icoda yvela ministrma da, cota ar iyos, uxarodaT kidevac, kargaddaemarTao. ufrosi ministri Zalian sZuldaT. aqaoda ufrosi ministrivaro, yvelas mbrZaneblobda, saSinlad amayad eWira Tavi, ca qudad armiaCnda, dedamiwa - qalamnad.arc erTi ministri xmas ar iRebda, yvela TavisTvis fiqrobda, rogormoviqce, rom aseTi didi ambis dafarvisTvis mefis risxva me ardamatydeso.- erTi wuTi dagvrCa, - Tqva samxedro ministrma, - Rili Seibnia,ordenebi Seiswora, ulavaSi gadaigrixa, magididan revolveri aiRo daerTi wuTis Semdeg ukve mefis win idga gaWimuli.- maS, omi iwyeba? - wynarad hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma.- diax, Tqveno udidebulesobav.<strong>maTiuS</strong>s gulze moeSva. marTali rom giTxraT, es aTi wuTi <strong>maTiuS</strong>madid mRelvarebaSi gaatara, sul imas fiqrobda, xom SeiZleba, felekmaise momwera, iqneba tyuilia, iqneba gamexumrao!samxdro ministris mokle pasuxma yovlegvari eWvi gaufanta. omimarTla iwyeboda, Tanac didi omi, da mas ki aravin arafers eubneboda.albaT, uimisod undodaT daewyoT. <strong>maTiuS</strong>ma ki mainc gaigo es saidumlo,ise gaigo, veravin verafers miuxvda.erTi saaTis Semdeg biWebi mTeli xmiT gahyvirodnen:- axali ambavi! ministrTa kabinetis krizisi!es imas niSnavda, rom ministrebi erTmaneTs waeCxubnen.ministrTa kabinetis krizisi ai aseTi iyo: Tavmjdomares ZalianSeuracxyofiliviT eWira Tavi da ufros ministrobaze uars ambobda.gzaTa ministri acxadebda, orTqmavlebi sakmao raodenobiT ara maqvs dajaris gadayvan-gadmoyvana ar SemiZliao, ganaTlebis ministrma Tqva:maswavleblebi, albaT, omSi wavlen da skolebSi bavSvebi sulmouTaveben xels SuSebsa da merxebs, amitom ministroba arc me mindao.oTx saaTze sagangebo TaTbiri dainiSna.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m isargebla am areul-dareulobiT, samefo baRSi gaiparada orjer zedized daustvina. magram feleki ar gamoCenila.„vis vTxovo rCeva am gaWirvebaSi? ra vqna? - Tavs imtvrevda fiqriT,radgan karga grZnobda, rom didi pasuxismgebloba ekisreboda, magram14


pasuxi ver ipova da saowarkveTilebisagan atirda. itira, itira dabolos aryis xis jirkze dayrdnobils CaeZina.CaeZina da sizmarSi Tavisi mama naxa: samefo taxtze ijda, mis winministrebi idgnen gaWimulebi. uecrad sefedarbazSi saaTma ise dareka,eklesiis zari gegonebodaT. swored im saaTma dareka, sabolood amoTxasi wlis winaT rom momarTes. darekvisTanave darbazSi Semovidaceremonmaisteri. mis ukan oci msaxuri modioda da oqros kubo mohqonda.<strong>mefe</strong> samefo taxtidan adga da kuboSi Cawva. ceremonmaisterma gvirgvinimoxada da <strong>maTiuS</strong>s daadga Tavze. <strong>maTiuS</strong>s undoda, samefo taxtzedamjdariyo, magram gaixeda da ras xedavs, isev mamamisi zis am taxtze.oRond, axla aRar gvirgvini adgas Tavze da Tanac iseTi ucnauria,TiTqos is ki ar aris, misi aCrdiliao. mamam <strong>maTiuS</strong>s uTxra:- Svilo, ceremonmaisterma Sen Cemi gvirgvini mogca, me ki Cems WkuasgaZlev.da mefis aCrdilma Tavi moiZro. <strong>maTiuS</strong>s guli aufrialda, netav axlara moxdebao, magram am dros viRacam mxarze xeli daado da gamoaRviZa.- Tqveno udidebulesobav, male oTxi saaTi Sesruldeba.maTiSi mSvenier gunebaze adga. loginidan roca dgeboda, maSinac ariyo xolme ase yoCaRad. ra icoda <strong>maTiuS</strong>ma, rom bevrjer, Zalian bevrjermouwevda balaxze, cis qveS, Ramis gaTeva, maSin ra icoda, rom karga xniTgamoemSvidobeboda Tavis samefo sarecels.ceremonmaisterma gvirgvini miarTva.zustad oTx saaTze sxdomaTa darabzSi <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>ma zari daawkarunada brZana:- batonebo, TaTbriri iwyeba.- sityvas viTxov, - maSinve miageba ufrosma ministrma da grZelzegrZeli sityva Tqva. ambobda, muSaoba aRar SemiZliao. didad vwuxvar,rom <strong>mefe</strong>s aseT dros vtoveb, magram avadmyofobis gamo iZulebuli var,wavideo.danarCenma oTxma ministrmac igive Tqva.<strong>maTiuS</strong>i ar SeSinebula. Zalian mSvidad uTxra ministrebs:- es yvelaferi kargia, magram axla omia, avadmyofobis da daRlis droara gvaqvs. batono ufroso ministro, Tqven saxelmwifo saqmeebi iciT,maSasadame, Tqvens adgilas unda darCeT. oms rom movigebT, maSinmovilaparakoT yvelaferze.- gazeTebSi ukve ewera, rom me mivdivar.- axla ki daweren, rom Tqven rCebiT. aseTia Cemi Txovna.<strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>s undoda eTxova, ase vbrZanebo, magram etyoba, mamis WkuamurCia, aseT dros sityva „brZaneba~ „TxovniT~ Secvala.- batonebo, Cven unda davicvaT Cveni mamuli, Cven unda davicvaT CveniRirseba.- ese igi, Tqveni udidebulesoba sam saxelmwifos SebrZoleba? - ikiTxasamxedro ministrma.- maS rogor gindaT, batono ministro, zavi SvTavazo? me xom pavleuZlevelis SvilTaSvili var!ministrebs moewonaT mefis sityva. ufrosi ministri ki mTlad dadnasixarulisagan, rom <strong>mefe</strong> ministrad darCenas sTxovda. yasidad cota xanskidev gajiutda, magram bolos da bolos dasTanxmda.TaTbiri didxans gagrZelda, roca damTavrda, biWebi quCebs moednenyviriliT:- axali ambavi: krizisi Sewyda!15


es imas niSnavda, rom ministrebi Serigdnen.<strong>maTiuS</strong>i cota gakvirvebuli darCa, rom sxdomaze ar ulaparakiaT,rogor unda miemarTa xalxisTvis sityviT, TeTr cxenze amxedrebulirogor unda gasZRoloda mamac jars. amis nacvlad, rkinigzebze, fulze,orcxobilebze, Ceqmebze, Tivaze, Svriaze, xarebsa da Rorebzelaparakobdnen, TiTqos omi ki ar iwyeba, sxva raRac xdebao.<strong>maTiuS</strong>s bevri ram gaegona ZvelisZvel omebze, magram Tanamedroveomisa ki araferi icoda. amitom meti gza ar iyo, droze unda gaegoyvelaferi. unda gaego, risTvis sWirdebodaT es orcxobilebi da Ceqmebi,omTan ra esaqmeboda.mosveneba uaresad daekarga, roca meore dRes ucxoeli aRmzrdeli isevCveulebrivad eaxla samecadinod.magram gakveTilis naxevaric ar iqneboda gasuli, rom <strong>maTiuS</strong>isefedarbazSi gamoiZaxes.- miemgzavrebian im saxelmfwiToa elCebi, Cven rom omi gamogvicxades.- sad midin?- TavianT qveynebSi.<strong>maTiuS</strong>s eucnaura, rom ase mSvidad miemgzavrebodnen elCebi, magrammainc es amjobina maTs wamebasa da sarze Camocmas.- risTvisRa movidnen?- Tqvens udidebulesobas unda gamoemSvidobon.- nawyenad unda movaCveno Tavi? - ikiTxa Cumad, rom msaxurT argaegonaT da maTi pativiscema ar daekarga.- ara, Tqveno udidebulesobav, inebeT da alersianad gamoemSvidobeT,Tumca, TviTonac zrdilobianad moiqcevian.elCebi Semovidnen, arc xelebze da arc fexebze borkilebi ar edoT.- Cven movediT Tqvens mefur udidebulesobasTan gamosamSvidobeblad.Zalian gvtkiva guli, rom omi iwyeba. yvelanairad vcdilobdiT, Tavidanagvecdina, magram, samwuxarod, ver SevZeliT. Cven iZulebulni varT, Tqvenmefur udidebulesobas davubrunoT ordenebi, radgan wesi ar aris, imsaxelmwifos ordenebi vataroT, visTanac Cvens mTavrobas omi aqvs.ceremonmaisterma ordenebi Caibara.- Tqvens udidebulesobas madlobas movaxsenebTstumarTmoyvareobisaTvis. Tqveni mSvenieri dedaqalaqidan dauviwyari dasasiamovno mogonebebi migvyveba. imedi gvaqvs, am patara gaugebrobas malemoeReba bolo da isev Zveleburi guliTadi megobroba SeakavSirebs Cvensqveynebs.<strong>maTiuS</strong>i fexze wamodga da mSvidad miugo:- gadaeciT Tqvens mTavrobas, rom gulwrfelad gaxarebuli var omisdawyebiT. vecdebiT, rac SeiZleba swrafad dagamarcxoT da dasazavebladioli pirobebi SemogTavazoT. ase iqceodnen Cemi winaprebi.erT-erT elCs odnav gaeRima. mere yvelam mdablad daukra Tavi.ceremonmaisterma vercxlis kverTxi samjer dahkra iataks da gamoacxada.- audiencia damTavrebulia.<strong>maTiuS</strong> mefis sityva yvela gazeTSi daibeWda da saerTo aRtacebagamoiwvia. sasaxlis win uamravma xalxma moiyara Tavi. gvianobamde ismodamaTi mxiaruli yiJina da misalmebebi.ase gavida sami dRe. <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> amaod elda gamoZaxebas. ukvirda, omiimitom xom ar arsebobs, rom <strong>mefe</strong>ebi gramatikas swavlobdnen, karnaxswerdnen da ariTmetikis amocanebs iyvandneno.16


dardiani <strong>maTiuS</strong>i erTxel baRSi seirnobda. uecrad gugulis ZaxiliSemoesma.erTi wuTic da, xelSi ukve felekis werili eWira.„frontze mivdivar. mamaCemi daTvra, rogorc apirebda, magram daZinebisnacvlad gasamgzavreblad mzadeba daiwyo. maTara, dasakeci dana dasavazne rom ver ipovna, Cemze ifiqra, is aiRebdao, da krga magradmimbegva. dRes an xvalRam saxlidan gaviparebi. rkinigzaze viyavi,jariskacebi dampirdnen, wagiyvanTo. Tu Tqvens udidebulesobas surs,rame damavalos, mzad var. Svid saaTze moval, kargi iqneboda, sagzaoderTi maTara arayi, cotaodeni Tambaqo da Zexvi mqonoda. Zexvi bolSigamoyvanili ajobebs~.veraferi sasiamovnoa, roca <strong>mefe</strong> iZulebulia, sasaxlidan qurdiviTCumad gamoiparos. magram amaze uaresi is aris, rom gamoparvamdesasadJiloSi unda SeZvres, erTi boTli koniaki, erTi qila xizilala daoragulis didi naWeri gamoitanos.„omia, - fiqrobda <strong>maTiuS</strong>i. - omSi xom kacis mokvlac SeiZleba!~<strong>maTiuS</strong>i Zalian daRonebuli iyo. samagierod, feleks Tvalebiubrwyinavda sixaruliT.- koniaki arays sjobia. Tambaqo ara maqvs, magram ara uSavs, foTlebigavaxme, mere ki jariskacis ulufas momcemen, araferi miWirs. samwuxaromarto is aris, rom mTavarsardali namdvili doylapiaa.- rogor Tu doylapia! visze ambob?<strong>maTiuS</strong>s sisxli auvarda TavSi. „maS, ministrebma kidev momatyues! TurmeerTi kviracaa, jari gaugzavniaT da ori Setrakebac waugiaT. jarsmoxuci generali gasZRolia. am generalze felekis mamas simTvraleSiuTqvams, lenCiao. me, ha da ha, erTxel wavide iq da maSinac, albaT, sadmeuxifaTo adgilas mimiyvanen, rom araferi damemarTos. danarCen drosunda vijde da gakveTilebi viswavlo, xalxma unda damicvas. dedaqalaqSirom daWrilebs moiyvanen, hospitalSi unda mivide da movinaxulo.generals rom moklaven, gasvenebas unda daveswro.ra gamovida? gamovida, rom me ki ar unda davicva xalxi, xalxma undadamicvas me! ras ifiqrebs irenka? maS, marto imitom var <strong>mefe</strong>, romgramatika viswavlo da gogonebs didi Tojinebi vaCuqo? ara, Tuministrebi ase fiqroben, Zalian Semcdaran. isini <strong>maTiuS</strong>s ar icnoben!~feleki mexuTe muWa Jolos aTavebda, <strong>maTiuS</strong>ma rom mxarze xeli daado.- felek.- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- ar ginda, Cemi megobari iyo?- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- felek, gaxsovdes, rasac axla getyvi, saidumloa da ar gamce.- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- amaRam mec gamoviqcevi.- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- modi, erTmaneTi gadavkocnoT.- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- amis Semdeg TqvenobiT aRar melaparako.- mesmis, Tqveno udidebulesobav.- me ukve <strong>mefe</strong> aRara var. me, moica, ra davirqva? me tomek paliuxiviqnebi. Sen CemTvis feleki xar, me SenTvis - tomeki.- mesmis, - uTxra felekma da saCqarod gadaylapa oragulis naWeri.gadawyda: Ramis or saaTze <strong>maTiuS</strong>i meserTan daelodeboda.17


- tomek, ici ra, Tu orni viqnebiT, sursaTic meti dagvWirdeba.- kargi, - <strong>maTiuS</strong>i uxalisod daeTanxma, fiqrobda, am saocar wuTebSikuWze zrunva ra sakadrisiao.ucxoelma aRmzrdelma <strong>maTiuS</strong>s loyaze Semxmari Jolos wveni romdaunaxa, daijRana, magram araferi uTqvams. omis gawamawiam ukvesasaxlamde miaRwia da aRmzrdelma ifiqra, ra dros amaze laparakiao.gaugonari ambavi moxda: sasaxlis bufetidan viRacas axlad gaxsnilikoniakis boTli, SesaniSnavi Zexvi da naxevari oraguli mouparavs. esnugbari saWmel-sasmeli ucxoelma pedagogma TavisTvis gamoiTxova, rocataxtis memkvidris aRmzrdelad dgeboda moxuc <strong>mefe</strong>sTan. da ai, dRespirvelad darCa xelcarieli. mzareuli Zalian iyo mowadinebuli,misTvis danakargi aenazRaurebina, magram jer axali moTxovna undadaewera, mere sasaxlis gamgebels zed Stampi daesva, sasaxlisekonomists xeli moewera da sardafebis ufrosi mxolod amis SemdegbrZanebda, koniaki mieceso. vinme rom gajiutdes da es nebarTvagamoZiebis damTavrebamde SeaCeros, - mSvidobiT, koniako, - erT Tves maincTvaliT ver ixilavs.gulmosulma aRmzrdelma Tevzis qoni dausxa <strong>mefe</strong>s da xuTi wamiTadre gagzavna dasaZineblad.- tomek, aqa xar?- aqa var, felek, Sena xar?- me var. dalaxvros eSmakma, ise bnela, iqneba mcvelebsac gadaveyaroTsadme!<strong>maTiuS</strong>i ris vai-vaglaxiT acocxda xeze, didi gaWirvebiT gadavidaRobeze da Zirs Caxta.- <strong>mefe</strong> hqvia da dedakaciviT ugergilo kia, - waiburtyuna felekma, roca<strong>maTiuS</strong>i miwaze daebertya da Soridan sasaxlidan guSagis yvirilimoisma:- vin aris?- xma ar gasce! - uCurCula felekma <strong>maTiuS</strong>s.am WapanwyvetaSi <strong>maTiuS</strong>ma xeli gaikawra. es iyo omSi miRebuli misi<strong>pirveli</strong> Wriloba.biWebma Cumad gadairbines quCa, xrams miadgnen, zed yaraulis cxvirwingaxoxdnen da yarzarmebisken mimaval Wadrebis xeivanTan mixoxdnen. mereyazarmis sapatimros did lampaze aiRes gezi, yazarmas marjvnivSemouares, patara xidze gadavidnen da swori gziT pirdapir centralursamxedro sadgurSi amoyves Tavi.sadgurSi <strong>maTiuS</strong>ma iseTi rame naxa, gardasul droTa ambebi gaaxsenda.saiTac gaixeda, yvelgan koconi enTo, jariskacebi trialebdnen. zogiCais aduRbeda, zogni baasobdnen, zogs eZina. sadgurSi samxedro banakiidga.<strong>maTiuS</strong>s ar ukvirda, felekma rom amdeni rame icoda da gamocdilikaciviT mihyavda Tavis razmSi. fiqrobda, yvela biWi aseTiao, Tu <strong>mefe</strong> arariso. magram sinamdvileSi fleki yvelasagan gansxvavebuli biWi iyo,TviT mamacTa Sorisac ki gamoirCeoda.yovel saaTSi axal-axali matarebeli modioda da jari mohyavda.razmebi waramara inacvlebdnen adgils. xan gzis axlos daidebdnen binas,xan cota moSorebiT gadabargdebodnen ukeTesi adgilis ZebnaSi da iseTizedaxora idga, kaci Tavbedisas verafers gaigebda. felekic ramdenjermegaCerda, aRar icoda, rogor moqceuliyo. dRisiT erTxel ukve iyosadgurSi, magram, etyoba, mas Semdeg yvelaferi Seicvala. ramdenime18


saaTis win aq zarbaznebi idga, magram mere matarebeli movida da waiRo.amasobaSi savele hospitali Camovida da dabanakda. mesangreebmarkinigzasTan gadmoiwies, maT adgilas telegrafistebma daibudes. banakisnawils didi refleqtorebi anaTebda, nawili ki wyvdiadSi Cafluliyo.yvela am usiamovnebas isic daemata, rom wvima wamovida da fexi talaxSieflobodaT.<strong>maTiuS</strong>s SeeSinda, feleki ar damekargoso, da aqoSinebuli misdevda.feleki ki ar midioda, mirboda, gzadagza xan vis awydeboda, xan vis.jariskacebic, ra Tqma unda, Tavis saqmes akeTebdnen da xelis kvras arcisini aklebdnen.- me mgoni, sadRac a unda iyos, - Tqva bolos felekma daTvalebmowkurulma miixed-moixeda. uecrda <strong>maTiuS</strong>s Sexeda dagakvirvebulma hkiTxa:- palto ar wamoiRe?- ara. Cemi palto samefo garderobSi hkidia.- arc zurgCanTa? ici, ra? didi abueti da yeyeCi unda iyo kaci, romomSi ase waxvide.- an gmiri, - iwyina <strong>maTiuS</strong>ma.flekma tuCze ikbina, sul daaviwyda, rom <strong>maTiuS</strong>i mainc <strong>mefe</strong> iyo.magram feleki aTasi ramiT gaxldaT gulmosuli. jer erTi, wvimda,mere iyo da, sadRac gadaikargnen nacnobi jariskacebi, Cvens vagonSidagmalavT da wagiyvanTo, rom hpirdebodnen; Tan imazec brazobda,<strong>maTiuS</strong>i rogor ver gavafrTxile, gzaSi ra wamoeRoo.mamisgan kargi aliyuri ki gaikra, magram, samagierod, axla maTaracaqvs, dasakeci danac da savaznec, uromlisodac arc erTi WkuaTmyofelikaci omSi ar wava. <strong>maTiuS</strong>i ki, ra saSinelebaa, laqis fexsacmliTa damwvane halstuxiTaa wamosuli. feleks yvelaferi ase gvian rom argaxseneboda da gulSemoyrili ar yofiliyo, erTi gemoze icinebda, iseTisacodavi Canda <strong>maTiuS</strong>i im Tavisi mwvane, WuWyiani halstuxiT.uecrad Zaxili Semoesma:- felek, felek! - da maTken momavali erTi zorba axalgazrda dainaxa.isic moxalise iyo, magram ukve faraja ecva da namdvil jariskacsdamsgavseboda.- Sen gelodebi, Cvenebi ukve sadgurSi arian, erT saaTSi aibargebian.Cqara!„amaze Cqara?~ - gaifiqra <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m.- es raRa Tojina gaxlavs? - hkiTxa axalgazrdam feleks.- es, ici, ra, mere getyvi, grZeli ambavia. ise moxda, rom aucilebladunda wamomeyvana.- Zalian meeWveba, aiyvanon. me rom ar vyofiliyavi, Senc ar migiRebdnen.Sen kidev es lekvi aikide!- nu ilanZRebi, - gaubrzda feleki. mere CurCulze gadavida, rom<strong>maTiuS</strong>s ar gaegona: - mTeli erTi maTara koniaki momaqvs. aman momca.- moitan, cota damalevine.- jer vnaxoT!..moxaliseebi karga xans enagadaylapulebiviT midiodnen. yvelazeufrosi felekze iyo gajavrebuli, ratom ar damemorCilao. feleki gulsaskdeboda, ra sulelur ambavSi gavexvieo. <strong>maTiuS</strong>i ki nawyeni iyo, isesaSinlad iyo nawyeni, fiqrobda, Cumad siarulirom ar iyos saWiro, amigindaras udierobisaTvis sakadris pasuxs gavcemdi, rogorc <strong>mefe</strong>sSeeferebao.19


- ici, ras getyvi, felek, - uceb SeCerda axalgazrda, - an momeci egkoniaki, an arada martoka wadi, me aRar movdivar, aki Sempirdi,yvelafers gavigoneb, oRond adgili miSoveo. ra gamovida, axlavemeurCebi da mijiutdebi, mere raRas izam!mouvidaT Cxubi, is iyo, kinaRam cema-tyepazedac gadavidnen, rom ucbadSeSxunebis yuTi afeTqda da iqauroba gaayrua. etyoba, viRac daudevarszed Tofiswamali daebna. afeTqebis xmaze artileriis ori cxenidafrTxa da aiwyvita. yvelaferi wamSi air-dairia. viRacis gminva casmiswvda. erTi wuTis Semdeg felekisa da <strong>maTiuS</strong>is gamcilebeli ymawvilifexmomsxvreuliiwva sisxlis gubeSi.feleki da <strong>maTiuS</strong>i gaognebulebi idgnen, veRar moeazrebinaT, rogormoqceuliyvnen. aq rom modiodnen, biWebma, ra Tqma und, icodnen, romSeiZleba daxociliyvnen, daWriliyvnen, icodnen, rom sikvdilsacnaxavdnen da sisxlsac, magram axla ki ara, cota gvian, - iq, brZolisvelze!- es ra ambavia, bavSvebs aq ra undaT?! - abuzRunda viRac kaci.etyoboda, eqimi unda yofiliyo. mivida, biWebi ganze gayara da daWrilsdaxeda. - xom vTqvi! moxalisea. tuCze dedis rZe ar SegSrobia, sadmodixar, rom modixar, Se lopriano, - burtyunebda da makratliTSarvlis tots uWrida.amasobaSi sanitrebic gamoCndnen. modiodnen da sakace mohqondaT, romes sacodvi moxalise daewvinaT da waeyvanaT.felekma uceb or samxedro policiels mohkra Tvali da <strong>maTiuS</strong>sdauyvira:- tomek, gaviqceT!- es aq unda davtovoT? - gaubedavad hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma.- mere ra? hospitalSi waiyvanen. omSi ki ukve aRar gamodgeba.biWebma erT karavs Semouares da sibneleSi daimalnen. cota xnisSemdeg axlomaxlo aRravin Canda. im adgilas, sadac daWrili iwva,mxolod Ceqma, faraja da talaxSi areuli sisxli darCeniliyo.- fraja gamogvadgeba, - Tqva felekma. - mere Tavi imarTla, - rocagamomjobindeba, isev mivcem. wamo, sadgurSi wavideT, Torem ukve aTiwuTi davkargeT.razmi ukve gaZaxebaze idga, biWebi rom ZlivZlivobiT gaZvrnen baqanze.- ar daiSaloT! me axlave davbrundebi! - gasca brZaneba axalgazrdaporuCikma.felekma jariskacebs uambo im moxalise ymawvilis ambavi da, cota ariyos, SiSiT gaacno <strong>maTiuS</strong>i.- netav poruCiki ras ityvis! - wuxda feleki.- poruCiki pirvelsave sadgurSi Camoagdebs vagonidan. Senze ukvevelaparakeT da maSinac ijRaneboda. Zlivs daviTanxmeT.- hei, meomaro, ramdeni wlisa xar?- aTisa.- eh, araferi gamova. Tu unda, aZvres vagonSi, magram poruCiki maincCamoagdebs da magis gulisTvis Cvenc mogvxvdeba.- Tu Camomagdo, fexiT wamoval, - gul imouvida <strong>maTiuS</strong>s da cremlebiyelSi moebjina. sadac samarTalia, Tavisi dedaqalaqidan TeTr cxenzeamxedrebuli unda gamosuliyo, jars win unda gasZRoloda, fanjrebidanyvavilebis niaRvari unda gadmomskdariyo, es ki qurdiviT Cumadmiipareba, rom wmidaTawmida vali moixados - daicvas Tavisi qveyana,20


Tavisi qveSevrdomebi. hoda, aha, damcirebasa da Seuracxyofas bolo aruCans.koniakisa da oragulis danaxvaze jariskacebs xelad gaubrwyindaTTvalebi.- mefuri koniakia, mefuri! oragulic mefuria, oragulic! - aqebdnen daadidebdnen! - aqebdnen da adidebdnen.<strong>maTiuS</strong>i uyurebda, rogor ylurwavdnen jariskacebi aRmzrdeliskoniaks, da sixaruliT aRar iyo.- aba, Zamiko, erTi Senc gadauZaxe! vnaxoT, gamodgebi Tu ara omSi.esec ase, bolos da bolos, <strong>maTiuS</strong>ic svams imas, rasac mxolod <strong>mefe</strong>ebisvamdnen.- Zirs Tevzis qoni! - daiZaxa aRtacebulma.- he-he-he! Turme revolucioneri yofilxar, - gaepasuxa erTiaxalgazrda kaprali, romelmac kargad ver gaigo, ra daiZaxa <strong>maTiuS</strong>ma. -ar mogwons Cveni xelisufali? iqneb <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s mtarvalad Tvli?cota frTxilad, Svilo, marto erTi sityvisTvis - „Zirso~, rom iZaxi -iseT adgilas dagaxlian tyvias, sadac ar SeiZleba.- <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> tirani ar aris, - umalve Seedava <strong>maTiuS</strong>i.- jer pataraa, vin icis, ra dadgeba.<strong>maTiuS</strong>s kidev undoda raRac eTqva, magram felekma marjved gadaitanalaparaki sxva rameze.- imas vambobdi, movdivarT samni, uecrad ise daigruxuna, vifiqre,TviTmfrinavidan yumbara Camoagdes-meTqi. Turme SuSxunebis yuTiafeTqebuliyo. mere cidan sul varskvlavebiviT cvioda SuSxunebi.- neta ra eSmakebad da qajebad undaT es SuSxunebi!- proJeqtorebi roca ar eqnebaT, gzas gainaTeben.- iqve, axlos, mZime artileria idga. cxenebi SeSindnen da dafrTxnen.agnze gadavxtiT, im biWma ki ver moaswro.- Zalian daiWra?- bevri sisxli dakarga. maSinve sakaciT waiyvanes.- aha, esec Seni omi, - amoioxra viRacam. - kidev gaqvT koniaki? immatarebels raRa daemarTa, rom ar Cans!amis Tqma iyo da matarebelic qoSin-qoSiniT Camodga. atyda erTigaqcev-gamoqceva, xmauri, aliaqoTi.- jer aravin avides vagonSi! - yviriliT moirbina poruCikma. magrammisi xma im aurzaurSi aravis gaugonia.<strong>maTiuS</strong>i da feleki jariskacebma amanaTebiviT Seyares vagonSi. sadRacromeliRac ori cxeni isev gajiutda da vagonSi ar Sedioda. romeliRacvagonebi kidev unda miebaT Tu moexsnaT, matarebeli Sezanzarda, raRacamijaxunda da memanqanem matarebeli isev ukan daswia.vagonSi viRac Semovida patara fanriT da jariskacebis saxelebiTgamoiZaxa. jariskacebi salaSqro kardalebiT gacvivdnen gareTwvnianisTvis.<strong>maTiuS</strong>i TiTqos yvelafers xedavda da yvelaferi esmoda, magram TanTvalebi exuWeboda. matarebeli ise daiZra, arc gaugia. roca gaeRviZa,borblebis Tanabar dagadugze mixvda, rom matarebeli ukve karga xnisgamosuli iyo im baqnidan.„mivdivar~, - gaifiqra <strong>mefe</strong>m da isev daiZina.21


ocdaaT satvirTo vagonSi jariskacebi isxdnen, ramdenime Ria vagonbaqanzetyviamfrqvevebi da oTxTvalebi idga. erT samgzavro vagonSi kioficrebi iyvnen.<strong>maTiuS</strong>ma Tavis tkiviliT gamoiRviZa. stkioda fexic. zurgi da Tvalebiewvoda. xelebi WufWyisagan erTmaneTze ewebeboda. mTeli sxeuliautanlad eqaveboda.- adeqiT, kiborCxalebo, Torem wvniani gagicivdebaT.<strong>maTiuS</strong>isTvis ucxo xili iyo jariskacuri saWmeli, amitom didigaWirvbiT gadaylapa oriode kovzi wvniani.- Wame, Tu Zma xar, aq sxvas arafers mogarTmeven, - arigebda feleki,magram araferi gamouvida.- Tavi mtkiva.- ici ra, tomek, emand axla ar mgindes avadmyofoba, - uCurCulaSewuxebulma felekma. - omSi avadmyofobis dro ar aris, daWriT, rogorcginda, ise daiWeri.da ucbad TviTon felekmac gamwarebulma daiwyo fxana.- berikaci marTali iyo, ukve parazitebi gvWamen. Sen ar gkbenen?- vin? - hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma.- vin? vin da, rwyilebi. Tumca, ar vici, iqneba amaze uaresebic dagvesia.berikaci meubneboda, omSi tyvia isa ar awuxebs kaci, rogorc esmxecebio.<strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda im sawyali msaxuris ambavi da gaifiqra: „netavrogoria is mweri, maSin <strong>mefe</strong> ise romganarisxao~. magram didxans fiqriar dascalda, ucbad kapralma iyvira:- daimaleT, poruCiki modis!biWebi saswrafod kuTxeSi miynWes da zed raRacebi gadaafares.cota xnis Semdeg jariskacebma tansacmeli dauTvalieres da gulsSemoeyaraT - arc erTs wesierad ar ecva. magram amasac male eSvela.vagonSi erTi TerZi yofiliyo. ise uyvarda Tavisi xeloba, maSinve Tqva,biWebs farajebs me gadavukeTebo.Ceqmebis saqme ki ver iyo kargad.- biWebo, Tqven marTla apirebT brZolas?- maS, risTvis movdivarT?- eg ki egrea, magram laSqroba Zalian Zneli saqmea, Zalian.jariskacisTvis jer Tofia da mere Ceqmebi. Tu fexi ar gawuxebs, Sensbeds ZaRli ar dahyefs. magram Tu fexi erTi gadageyvlifa, gaTavebuliaSeni saqme, invalidi xar da meti araferi.matarebeli nela midioda. jariskacebi isxdnen da dinjad baasobdnen.sadgurebSi matarebeli didxans Cerdeboda. xanmTel saTs aCerebdnen, xanamaze met xansac. zogjer saTadarigo liandagze gadaiyvandnen xolme,rom ufro saWiro matareblebi gaetarebinaT. zogjer isec xdeboda, romerTi sadguridan gavidodnen da meore sadguridan isev ZvelSibrundebodnen. zogjer ki gza gadaketili iyo da sadguridan orkilometrze aCerebdnen.mezobel vagonSi jariskacebi mRerodnen. erTi jariskaci garmonsukravda. sadgurSi cekva-TamaSsac ki gaaCaRebdnen xolme. <strong>maTiuS</strong>isa dafelekisTvis rom gekiTxaT, dro gulis gamawyaleblad miizlazneboda,arc tyuodnen: jariskacebi biWebs gareT ar uSvebdnen,maSinvedahyvirebdnen xolme, karSi cxvirs nu hyofT, poruCiki daginaxavTo.22


<strong>maTiuS</strong>i ise iyo daRlil-daqanculi, gegonebodaT, erTi ki ara, xuTididi brZola gadaixadao. daZineba undoda, qavili ar aZinebda. gareTgasvla undoda da, ar SeiZlebao, vagonSi ki daxuTuli haeri idga.- iciT, amden xans ratom vdgavarT? - axali ambavi moitana erTmamxiarulma, xalisianma jariskacma. es jariskaci iseTi daudegari vinmeiyo, sul aqeT-iqiT darboda da waramara axali ambebi mohqonda.- ratom vidgebiT! an xids aafeTqebda mteri, an gza iqnebadazianebuli.- ara, Cvenebi xidebs kargad icaven.- maS, qvanaxSiri ar eqnebaT. albaT, rkinigzam ver gaiTvaliswina, romamdeni matareblisTvis dasWirdeboda.- iqneba vinme jaSuSma orTqmavali daaziana?- ara, arc imitom. mTeli transporti imitom aris gaCerebuli, rommefis matarebelma unda gaiaros.- dalaxvros eSmakma, mere Sig vin ijdeba, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>?- isRa gvaklia.- gvaklia Tu ar gvaklia, <strong>mefe</strong>a, morCa da gaTavda.- axlandel droSi <strong>mefe</strong>ebi omSi aRar dadian.- sxva <strong>mefe</strong>ebi SeiZleba marTla ar midian, magram <strong>maTiuS</strong>i ki namdviladwavidoda, - ucbad Caeria <strong>maTiuS</strong>i laparakSi, feleki farajaze eqaCeboda.- yvela <strong>mefe</strong> erTnairia. uwindel dros SeiZlba sxvanairad xdebodayvelaferi.- vin icis, rogor iyo uwin. iqneba maSinac TavTikis qveSagebze iwvnen.raki aravis axsovs, rogor iyo uwin, maS, cruoben.- raze unda icruon, viTom!- maS, aba, miTxari, ramdeni <strong>mefe</strong> mokles omSi da ramdeni - jariskaci!- <strong>mefe</strong> rom erTia da jariskacebi bevrni arian?!- Sen ra, erTi <strong>mefe</strong> gecotaveba? nu geSinia, erTic gawyevlinebsTavbeds.<strong>maTiuS</strong>i yurebs ar ujerebda. an ra gasakviria, rom ar ujerebda,erTxel da orjer xom ar gaugonia, xalxs <strong>mefe</strong> gagiJebiT uyvarso, armiaxom aRmerTebs da aRmerTebso. guSinac ki imas fiqrobda, Cemi vinaobaunda davmalo, emand usazRvro siyvarulisagan araferi dammarTono. axlaukve icoda, rom Tundac gaemJRavnebina, maincdamainc did sixarulsveravis mohgvrida.sakvirvelia, jars <strong>mefe</strong> ar uyvarda da mis dasacavad ki midioda!<strong>maTiuS</strong>i SiSis zarma aitana, emand miamaCemzedac ukadrisi araferiTqvano, magram tyuilad SiSobda, mamamisi qebiTac ki moixsenies:cxonebuls omi ar uyvarda, arc TviTon Cxubobda, arc xalxs aiZulebda,ebrZolao.<strong>maTiuS</strong>s cota gulze moeSva.- marTlac da marTlac, kacma rom Tqvas, <strong>mefe</strong>s omSi ra unda? balaxzemiwveba, - surdo Seeyreba, daZineba moundeba, - rwyilebi ar daaZineben.jariskacuri maudis sunze ki Tavi astkivdeba. imaT kanic nazi aqvT dacxviric.<strong>maTiuS</strong>i alali biWi iyo, tyuils ver aTqmevinebdiT, amitom gunebaSiaRiara, jariskacebi marTals ambobeno.swored guSin iyo, <strong>maTiuS</strong>ma balaxze rom miiZina da surdo Seeyara.Tavic, rac marTalia, marTalia, stkiva, mTeli sxeulic Zalze eqaveba.- aba, biWebo, geyofaT magaze laparaki, kargs mainc verafersgaixsenebT. modi, rame vimReroT, cota gavmxiaruldebiT.23


- mivdivarT! - daiyvira viRacam.marTlac, matarebeli Zalian male daiZra. pirdapir sakvirveli ramexdeboda: roca ki vinme ityoda, matarebeli karga xans idgebao, sworedmaSin wavidoda xolme ucbad. jariskacebi sirbiliT daedevnebodnen dagzadagza axtebodnen vagonebs. zogierTi ver aswrebda Sextomas darCeboda.- sifxizles gvaCveven, - mixvda viRac jariskaci.erT did sadgurSi rom Sevidnen, gaocebisgan piri daaRes. iqaurobadroSebiT moerToT, sapatio yaraulic daeyenebinaT, viRac TeTrebSigamowyobili mandilosnebi da ori bavSvic dainaxes. bavSvebs didiTaigulebi eWiraT xelSi. jariskacebma male gaiges, rom aq viRacdidkacs unda gaevlo. bolos gamoirkva: Turme samefo matarebliT TviTsamxedroministri mibrZandeboda frontze.jariskacebis matarebeli isev meore liandagze gadayenes da mTelRames iq ayuryutes. <strong>maTiuS</strong>sac mTeli Rame fexi ar gauqnevia, ise eZina.mSieri, daRlili da gulmosuli iyo da ise eZina, sizmaric ki arunaxavs.uTenia vagonebis dagva-dasufTaveba daiwyes. poruCikiTavqudmoglejili darboda, yvelafrs Tvalyurs adevnebda.- biWebo, unda dagmaloT, Torem veRravin giSveliT, - uTxra biWebskapralma.feleki da <strong>maTiuS</strong>i maSinve meisris qoxSi gdaxiznes. meisris colmastumrebi Seikedla. es qali Zalian cnobismoyvare vin iyo da ifiqra,bavSvebisgan ufro bevr rames gavigebo.- eh, bavSvebo, bavSvebo, - mohyva oxvras meisris coli, - rad gindodaT,autkivari Tavi rom aitkieT! ar gerCivnaT, skolaSi gevloT? saidanmodixarT, ra gindaT, sad midixarT?- pativcemulo diasaxliso, - warbebi Seyara felekma, - mamaCveniocmeTauria. gamoTxovebisas gviTxra, karg jariskacs fexebi salaSqrodsWirdeba, xelebi - TofisTvis, Tvalebi - yvelafris dasanaxavad, yurebi -yvelafris gasagonad, ena imisTvis, rom zed kbilebi daaWiros da kriWamxolod maSin gaxsnas, roca wvniT savse jariskacuri kovzi miukakunebs.jariskaci erTi TofiT erT Tavs icavs, magram erTi gatlekilitutrucanas eniT marto Tavisi Tavi ki ara, mTeli razmi SeiZlebadaRuposo, saidan movdivarT da sad mivdivarT, samxedro saidumloebaa.araferi ar viciT da arc arafers getyviT.sawyali qali TvalebdaWyetili Sehyurebda.- es ra mesmis! TiTistola balRia da berikaciviT ki laparakobs! TqvenmarTali xarT. jariskacebSi aTasnairi jaSuSi daZvreba. jriskacisfarajas gadaicvams, dasunsulebs, gamoikiTxavs raRacebs da, - heri biWo!- mousvams Cvens mtrebTan.meisris colma biWebs didi mowiwebiT daalevina Cai da pativiscemisgamosaxatavad Zexvic miarTva.<strong>maTiuS</strong>s sauzme Zalian egemrela. SeiZleba ufro imitom eemriela, romsauzmis win kargad daibana xel-piri.ucbad Zaxili SemoesmaT:- mefis matarebeli! mefis matarebeli!feleki da <strong>maTiuS</strong>i imwamsve qoxze miyudebul kibeze acvivdnen daTvalebad gadaiqcnen.- modis.24


didfanjriani, lamazi matarebeli sadgurSi Semovida da gaCerda,orkestrma himni dascxo. vagonis fanjaraSi maTiuis nacnobi samxedroministri idga.ministrma da <strong>maTiuS</strong>ma erTi wamiT TvalebSi Sexedes erTmaneTs.<strong>maTiuS</strong>i SekrTa da swrafad daikuza. uh, ra iqneboda, ministrs rom ecno?!magram ministri ver icnobda <strong>maTiuS</strong>s. ver icnobda jer erTi imitom,rom uamravi saqme hqonda mosagvarebeli da fiqriT sul im saqmeebsdastrialebda, meorec imitom, rom <strong>maTiuS</strong>is dakargva ministrTa sabWosTavmjdomarem aravis gaumxila (amaze Semdeg mogiyvebiT) da samxedroministri frontze gamgzavrebis win <strong>maTiuS</strong>is oreuls daemSvidobadedaqalaqSi.aqeT rom modioda, sagareo sqmeTa ministri afrTxilebda, erTmowinaaRmdegesTan sbrZolvelad unda iyo mzad, magram sam <strong>mefe</strong>sTanbrZola ki mogiwevso.samxedro ministri sagonebelSi iyo Cavardnili. fiqrobda, rom enrTzesami modis, saTqmelad advilia, wadi da ibrZoleo. erTi an ori kidecrom davamarcxo, mesame xom aucileblad bolos momiRebso.rac marTalia, marTalia, jari SeiZleba ar dahkleboda, magram radginda, ra, arc Tofebi hqondaT sakmarisi, arc zarbaznebi, arctansacmeli, da ministrma aseTi ram moiazra: moulodnelad, ucbaddascemodnen pirvl mters, daemarcxebinaT, waerTmiaT yvelaferi, racomisTvis moimaraga, da mxolod amis Semdeg Sehbmodnen meore mters.<strong>maTiuS</strong>s gulze xvdeboda, jari ministrs rom esalmeboda, yvavilebsrom awvdidnen da orkestric gauTaveblad ukravda.es yvelaferi me mekuTvniso, - fiqrobda. magram <strong>maTiuS</strong>i gulmarTalibiWi iyo da maSinve yvelaferi auxsna Tavis Tavs: „diax, advilia, iseirnoda xalxs miesalmo, musikas usmino da yvavilebis Taigulebi miiRo. Cemosayvarelo <strong>maTiuS</strong>, Tu biWi xar, aba, es miTxari, mis adgilas rom iyo,gecodineboda, sad unda gagegzavna jari, roca Seografiac ki ar ici?~marTlacda, aba, ra icis <strong>maTiuS</strong>ma? erTi-ori mdinare, erTi-ori mTa dakunZuli, isic icis, rom dedamiwa mrgvalia da Tavisi RerZis garSemobrunavs. aseTma ministrma ki yvela cixesimagre, yvela gza, tyisyevlabiliki unda icodes. <strong>maTiuS</strong>is papis papam imiT moigo didi omi, romSetevaze gadmosul mters tyeSi daemala, moicada, sanam mter tyeSiRrmad Sevidoda, mere ki gauvali bilikebiT zurgidan Semouara daerTianad gaanadgura. mters egona, pirispir Seveyrebio, man kimoulodnelad zurgidan dascxo da WaobSi ukra Tavi.aba ra eTqmis, <strong>maTiuS</strong>s, icnobs Tavisi qveynis tyesa da Waobebs?ar icnobs. ar icnobs da axla unda gaicnos. dedaqalaqSi romdarCeniliyo, mxolod Tavisi samefo baRi ecodineboda. axla ki mTelTavis saxelmwifos ixilavs sakuTari TvaliT.is jariskacebi tyuilad ki ar dascinodnen! <strong>maTiuS</strong>i Zalian patara dauwignuri <strong>mefe</strong>a. iqneb cudic aris, rom omi ase male daiwyo. netav oriwlis Semdeg mainc dawyebuliyo, an Tundac erTi wlis Semdeg!axla giambobT, ra moxda sasaxleSi, roca mefis dakargvis ambaviSeityves.diliT mefis saZinebel darbazSi msaxurTuxucesi rom Sevida, Tvalebsar daujera: fanjara yunwamde iyo gafrialebuli, logini - awewildawewili,<strong>maTiuS</strong>i ki arsad Canda.25


Wkviani kaci iyo mefis msaxuri, saZinebeli darbazis kari maSinvegasaRebiT daketa, gavarda ceremonmaisterTan, gaaRviZa da yurSiCasCurCula:- batono ceremonaistero, <strong>mefe</strong> daikarga.ceremonmaisterma telefoniT daureka ufros ministrs da sruliadsaidumlod acnoba es ambavi. aTi wuTic ar gasula, rom sami manqanamogrialda:ufrosi ministrisa,Sinagan saqmeTa ministrsa.dapoliciis prefeqtisa.- <strong>mefe</strong> moipares.cxadia, rom moipares, mefis moparva ki mxolod mters sWirdeba.imisTvis sWirdeba, rom jari gaigebs, <strong>mefe</strong> daikargao, TiTsac argaanZrevs, da mteric ubrZolvelad Caigdebs xelSi dedaqalaqs.- bevrma icis, rom <strong>mefe</strong> daikarga?- aravin ar icis.- kidev kargi!- axla is unda gamovarkvioT, <strong>maTiuS</strong>i cocxali waiyvanes, Tu aqvemokles. batono policiis prefeqto, gamoikvlieT yvelaferi... erTisaaTis Semdeg pasuxi momaxseneT.sasaxlis baRSi erTi tba iyo. iqneb <strong>maTiuS</strong>i am tbaSi CaaxrCves? maSinvesazRvao flotis saministroSi kaci afrines da myvinTavis Cafxutimoitanes. xom iciT, rogoric aris is Cafxuti? rkinisaa, fanjrebiani, daerTi milic aqvs, sahaero. policiis prefeqtma Tavze Camoicva Cafxuti datbis fskerze Cavida. karga xans dadioda fskerze, karga xans Cxrekdaiqaurobas, mezRvaurebi ki maRlidan haers utumbavdnen milSi. yvelaferiamao iyo, <strong>maTiuS</strong>i verc aq ipoves.sasaxleSi eqimi da vaWrobis ministri gamoiZaxes. saidumlos yvelanimkacrad icavdnen. yvelafers Cumad akeTebdnen, magram, bolos da bolos,raRac xom unda eTqvaT, msaxurebi eWvobdnen, namdvilad didi ambavimoxda, raki ministrebi dilidanve gadareulebiviT darbiano.hoda, ministrebsac ra eqnaT, adgnen da msaxurebs uTxres, <strong>maTiuS</strong>iSeuZlod aris, eqimma sauzmed kiborCxalebi gamouwera, policiisprefeqti tbaSi imitom CaZvrao.ucxoel aRmzrdels SeuTvales, <strong>maTiuS</strong>s gakveTils ver CautarebT, avadaris da loginSi wevso. eqimic sul xalxis Tvalwin trialebda, amitomyvelam daijera, <strong>maTiuS</strong>i marTla avad ariso.- kargi, asea Tu ise, dRes mSvidad SegviZlia viyoT, magram xval raunda vqnaT? - ikiTxa Sinagan saqmeTa ministrma.- me gaxlavarT ufrosi ministri da mxrebze Tavi mosarTavad romarmabia, axlave dagarwmunebT.amasobaSi vaWrobis ministri mobrZanda.- gaxsovT is Tojina, <strong>maTiuS</strong>ma pawawina irenkasTvis rom SegvikveTa?- ra damaviwyebs, finansTa ministrma Savi dRe mawia, fulssisulelebSi flangavo!- maS, am wuTs wabrZandiT im fabrikantTan da uTxariT, <strong>maTiuS</strong>issuraTis mimsgavsebiT xvalisTvis iseTi Tojina gaakeTos, yvelascocxali <strong>maTiuS</strong>i egonos, kaciSvili ver mixvdes, rom Tojinaa.26


Withdrawing offers of places1.50 Once an offer of a school place has been made it is only reasonable for anadmission authority to withdraw that offer in very limited circumstances. Thesemay include when a parent has failed to respond to an offer within a reasonabletime or the admission authority offered the place on the basis of a fraudulent orintentionally misleading application from a parent (for example, a false claim toresidence in a catchment area) which effectively denied a place to anotherchild; or where a place was offered under co-ordination by the local authority,not the admission authority, in error. If a parent has not responded to the offerof a place within a reasonable time, the admission authority must remind theparent of the need to respond within a further seven days and point out that theplace may be withdrawn if they do not.1.51 A school must not withdraw a place once a child has started at the school,except where that place was fraudulently obtained. In deciding whether towithdraw the place, the length of time that the child had been at the schoolmust be taken into account, for example, it might be considered appropriate towithdraw the place if the child has been at the school for less than one term.Where a place is withdrawn on the basis of misleading information, theapplication must be considered afresh, and a right of appeal offered if a placeis refused.Interviews1.52 Section 88A of the SSFA 1998 prohibits the interviewing of parents and/orchildren as a method for deciding whether a child is to be offered a place at aschool. Interviews must not form part of the admissions process andadmission authorities must not use either face-to-face interviews or interviewsby telephone or other means. Open days, meetings to discuss options, andother events for prospective parents and children are not affected (seeparagraph 1.75).1.53 This prohibition does not apply to interviews conducted by boarding schoolssolely for the purpose of assessing a child’s suitability for a boarding place, orto auditions or other oral or practical tests in order to ascertain a child’s aptitudein a particular subject at schools with a permitted form of selection by aptitudein accordance with section 99(4) of the SSFA 1998.26


- batono ufroso ministro, zarbazanSi Zalian Zvirs Txouloben.ufro ministri yvelafers miuxvda.- nu SeevaWrebiT. oRond, mosTxoveT, iseTi gaakeTon, rom zonarisCamowevaze salams iZleodes.telefonisti qali gancvifrebuli darCa, es ra axali zarbazania, romsalamsac iZlevao.fabrikanti axta da daxta, rogor, me Cemi fulis damatebac momiwevs,es ra Cemi saqmea, wadiT da mefis meqanikoss an mesaaTes miakiTxeTo. medarbaiseli mrewveli var, jambazi xom ar ggonivarT. <strong>maTiuS</strong>s TvalebisdaxuWva ecodineba, salams ki ver mogcemT, morCa da gaTavda. Tumcakargi, jandabas, amazedac Tanaxma var, magram kapiksac ar dagiklebTo.oflSi gawuwuli da mSier-mwyurali brundeboda ministri sasaxleSi.oflSi gawuwuli da mSier-mwyurvali dabrunda policiis prefeqtic.- me ukve vici, rogor moipares <strong>maTiuS</strong>i. yvelaferi ZirfesvianaddavaTvaliere. ai, rogor iyo: mZinare <strong>maTiuS</strong>s Tavze tomara Camoacves dasamefo baRSi gaiyvanes, JoloebTan. erT adgilas balaxi gaTelilia. iq<strong>maTiuS</strong>s guli SeuRonda da daeca. mosasuliereblad Jolo da alubaliuWmeviaT. eqvsi alublis kurka vipoveT. Robeze rom gadahyavdaT,<strong>maTiuS</strong>ma, etyoba, gaibrZola - xis qerqze cisferi sisxlis nakvaleviadarCenili. mere gza-kvalis asabnevad <strong>maTiuS</strong>i Zroxaze SeusvamT. CemiTvaliT vnaxe Zroxis nafexurebi. iqidan gza tyeze gadis. tyeSi vipoveTtomara. mere albaT <strong>maTiuS</strong>i sadme damales, magram droc cota mqonda,verc veravis SevekiTxebodi rames, rom saidumlo ar gameca, hoda, amitomver gavige, sad damales. Cemi azriT, Tvalyuri unda vadevnoT ucxoelaRmzrdels: Zalian saeWvod iqceva. ramdenjerme ikiTxa, ar SeiZleba,<strong>maTiuS</strong>i movinaxuloo? tomara da alublis kurkebi Tan wamoviRe. ai,inebeT.ufrosma ministrma tomara da kurkebi yuTSi Caawyo, klite daado dawiTeli luqiT dabeWda.meore dRes samxedro ministri ukanasknel ambebs acnobda Tojina<strong>maTiuS</strong>s, Tojina ki xmas ar iRebda, marto salams aZlevda.xalxis dasamSvideblad quCebSi gancxadebebi gamoakres:guldinjad imuSaveT, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> qalaqSi yoveldRe Ria manqaniTgamoiseirnebso.iRbliani gamodga samxedro ministris gegma. samive mowinaaRmdegefiqrobda, rom <strong>maTiuS</strong>is jari yvelas erTad Seutevda, magram ministrmajars Tavi mouyara, Tavdapirvelad mxolod erT mters dascxo gametebiT,kidec daamarcxa da udidesi nadavlic Caigdo xelSi. Tofebi, Ceqmebi dazurgCanTebi, maSinve jariskacebs dauriga.<strong>maTiuS</strong>i bedad maSin movida frontze, roca samxedro nadavlsiyofdnen.- eseni vinRa arian! - gaikirva jaris mTavarma intendantma; im kacma,vinc jarSi tansacmels da saWmels iZleva.- Cvenc iseTive meomrebi varT, rogorebic sxvebi arian, - uTxrafelekma. - erTi es aris, taniT amaTze momcroebi gaxlavarT.yvelam saTiTaod amoirCia Ceqmebi, revolveri, Tofi da zurgCanTa.feleki nanobda, netav rad mindoda, mamaCemis qamari da dasakeci danarom momqonda, marto aliyuri SemrCao. magram, aba, omSi winaswar ra iciskacma, ra moxdeba!tyuilad ki ar ambobdnen mere, mTavarsardali uWkuod moiqcao! imismagivrad, rom nadavli waeRo, cotaze garideboda mters da28


Casangrebuliyo, isev win wavida, eqvsi Tu Svidi qalaqi daipyro damaSinRa brZana, sangrebi gaTxareTo, magram ukve gvian iyo, damarcxebulisdasaxmareblad im ori saxelmwifos jari moiCqaroda.mTavarsardlis augs mere ambobdnen, Torem maSin, brZolis dros,<strong>maTiuS</strong>is razmma araferic ar icoda: omSi yvelaferi mkacrisaidumloebiTaa moculi.raki brZaneba mova, ama da am adgilas wadio, unda waxvide. gibrZaneben,esa da es gaakeTeo, xmaamouReblad unda gaakeTo, amas kiTxva damaslaaTi ar sWirdeba.damarcxebul ucxo qalaqSi rom Sevidnen, <strong>maTiuS</strong>s yvelaferi moewona.ZiliT, did, lamaz oTaxebSi eZinaT. iatakze ki iwvnen, magram mainc essjobda pawawina qoxebSi an mindorSi Zils.ra ar ixila, ra ar gaigo <strong>maTiuS</strong>ma am xanebSi, namdvili omi jerTvaliT ar enaxa. amitom erTi suli hqonda, <strong>pirveli</strong> Setakeba maledawyebuliyo.qalaqSi erT Rames darCnen. meore dRes gza ganagrZes.- SeCerdiT da sangrebi gaTxraeT! - gasces ucbad brZaneba.<strong>maTiuS</strong>ma ar icoda, rogori iyo axlandeli omi. mas egona, jarimxolod ibrZvis, mters cxenebs arTmevs, misdevs floqvebiT qelavso.sizmradac ar molandebia, rom jariskacebi Txrilebs Txrian, winmargilebs daasoben, zed eklebian mavTulebs gaWimaven da mTeli kvirebisxedan am TxrilebSi.amitom uwadinod daiwyo sangris Txra. ise iyo dasustebuli daaraqaTgamoclili, Zvlebi texda. Txrida da gulSi buzRunebda, brZolakidev ho, mefuri saqmea, magram Txra raRaa, TxraSi yvela jariskacimajobebso.amasac Tavi rom gavaneboT, brZaneba brZanebaze modioda, iCqareT. mterigviaxlovdebao.Soridan ukve zarbaznebis quxili ismoda.erTxel TviT mesangreTa polkovnikic mogrialda manqaniT, iyvira,muStebis qneviT daemuqra jariskacebs, davxvret, vinc wesierad arTxriso, xval brZola iwyeba da amaT jer araferi gaukeTebiaTo.- am ors aq ra unda! - daiRriala gacofebulma. - es vinRa goriglejiada muxiglejia gamomiCndnen?polkovnikis mrisxaneba, albaT, mTlianad am or moxalisesdaatydeboda Tavze, rom am dros, sabednierod, TviTmfrinavebis guguniar gaegonaT.polkovnikma binokliT axeda cas, mere swrafad Cajda manqanaSi daTvalis daxamxamebaSi gaqra. imwamsve - bux, bux, bux! - zedized samiyumbara Camovarda. daWriT aravin daWrila, magram mainc yvelanisangrebSi Caimalnen, iq ufro uSiSrad viqnebiTo.yumbarebi da qvemexebis Wurvebi isea mowyobili, Sig uamravi tyvia darkinis naWeria Tavmoyrili. gaskdeba Tu ara, maSinve tyvia da rkinisnaWrebi aqeT-iqiT ifanteba, zogs daWris, zogs klavs. sangarSi vinc zis,imas ki Tavze gadaufrens xolme da TiTqmis verasodes verafers aklebs,Tu yumbara pirdapir Sig sangarSi ar Cavarda. Sig ki iSviaTad vardeba:qvemexebiT ramdenime kilometris manZilidan isvrian da Zalian ZneliaamsiSoreze isev damizneba, rom yumbara Sig sangarSi Cavardes.am samma yumbaram bevri ram aswavla <strong>maTiuS</strong>s. ukve aRarc wyreboda.aRarc mrisxanebda. usityvod aiRo niCabi da manamde Txrida, sanam29


daRlili mklavebi TavisiT ar Camoucvivda da Zilisgan muxlmokveTiliar daeca moriviT.jariskacebma ar gaaRviZes, TviTon ki mTel Rames SuSxunebissinaTleze muSaobdnen.gaTenebisas mteri Setevaze gadmovida. pirvelad oTxi cxenosanigamoCnda. eseni mtris mzveravebi iyvnen. maT unda gaegoT, sad CasafrdamowinaaRmdege, rom Tavisianebi gaefrTxilebinaT. cxenosnebs tyviadauSines. erTi mxedari cxenidan gadmovarda, albaT, sasikvdiloddaiWra, danarCenma samma cxenosanma ki ukan gakurcxla.- axla daiwyeba Seteva! - yviroda poruCiki. - iweqiT sangrebSi, TofebiamoyaviT da daelodeT!marTlac, sul male mtris jari gamoCnda. orive mxarem erTdrouladdaiwyo srola. <strong>maTiuS</strong>is razmi sangrebSi iyo Casafrebuli, isini kigaSlil mindorze modiodnen. mtris tyviebi sangrebs zemoT mizuzunebdada mizuoda, amaTi tyviebi ki pirdapir celavda mters.<strong>maTiuS</strong>i axla ki mixvda, rom mesangreTa polkovniki tyuilad arboboqrobda. imasac mixvda, omSi yvela brZaneba swrafad da ulaparakodrom unda Sesruldes.samoqalaqo pirebs SeuZliaT brZanebas an daemorCilon, an ardaemorCilon. SeuZliaT fexi aiTrion brZanebis SesrulebaSi, ijanjlon,ikamaTon, samxedrom ki icis, rom brZanebas dauyovnebliv udnadaemorCilos, davaleba zustad unda Seasrulos.win wasvlaa - win unda wavides, zurgSi dabrunebaa, - zurgSi undadabrundes, Txraa da, unda Txaros.mTel dRes Seusveneblad ibrZodnen. bolos mteri mixvda, romverafers gaxdeboda; xalxi tyuilubralod xelSi Semoadna, axlas kimainc ver mivida - mavTulxlarTi eRobeboda. meti ra gza hqonda, cotaukan daixia da Casangreba scada. ityviT, Casangrebas ra undao! ra undada, araferic ar unda, Tu SenTvis dgaxar da mSvidad Txri, magram sulsxvaa, roca Tavze tyvia gawvims da mainc Txri.RamiT yovelwams SuSxunebs uSvebdnen, yvelaferi xelisguliviT Canda.gatanjul-gawamebuli jariskacebi rigrigobiT iZinebdnen da kantikuntadisrodnen, magram brZola mainc grZeldeboda.- ar davnebdiT, - uxarodaT jariskacebs.- ar davnebdiT, - poruCikma telefoniT moaxsena Stabs. satelefonoxazi Turme ukve gaeyvanaT.meore dRes ki brZaneba miiRes, ukan daixieTo. jariskacebisgancvifrebasa da guliswyromas sazRvari ar hqonda.- ratom da risTvis? sangrebi gavTxareT, mteri SevaCereT, TavdacvaSegviZliao!<strong>maTiuS</strong>i rom poruCiki yofiliyo, aramc da aramc brZanebas ardaemorCileboda. albaT, raRac Secdomaa. neba iboZos polkovnikma,mobrZandes da Tavisi TvaliT naxos, ra kargad ibrZvian! mters uamravTimoklul-daxocili hyavs, amaT ki erTaderTi jariskaci daeWraT, isicxelSi. Turme sangridan rom isroda, amowvdili xeli mtris tyviasgaekawra. polkovnikma imsiSoreze rogor unda gaigos, aq ra xdeba?<strong>maTiuS</strong>s suliTa da guliT undoda, daeyvira:„me var <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>! polkovnikma is brZanos, rac surs, me kiukandaxevis uflebas ar mogcemT, <strong>mefe</strong> polkovnikze ufrosiao!~30


magram ar dauyviria. ar dauyviria imitom, rom ar icoda, daujerebdnen,Tu sasacilod aigdebdnen. <strong>maTiuS</strong>i kidev erTxel darwmunda, rom jarSimsjeloba da kamaTi ar SeiZleba, brZaneba maSinve unda Sesruldes.guldasawyveti iyo gaWirvebiT gaTxrili sangrebis mitoveba, puris,.Saqrisa da damarilebuli xorcis maragis datoveba. Zalian eZnelebodaTaxlad dapyrobil sofelze ukan gavla. xalxi ekiTxeboda jariskacebs,ratom garbixarTo.gzaSi razms cxenosani Sikriki wamoewia da werili gadasca. Sig ewera,swrafad, Seusvenebliv iareTo.saTqmelad advilia, Seusvenebliv iareTo. ori uZilo Ramis SemdegSeusvenebliv siaruli SeiZleba? pirvel Rames sangrebs Txridnen, meoreRames ki ibrZodnen. uZilo Rameebic rom arad CavagdoT, sursaT-sanovagecota hqondaT, jariskacebi daRvremil-gaborotebulebi iyvnen. aba, raiqneboda: roca kaci win midixar, rac unda iyos, ukanasknel Ronesmoikreb da mainc ivli, magram roca ukan dabruneba ar ginda da maincbrundebi, ra Tqma unda, Zal-Rone male gamogeleva.iares, iares, iares da ucbad aqeT-iqidan mterma srola atexa.- gasagebia! - mixvda poruCiki. - Zalian win wavsulvarT, mteri zurgSimogvqcevia. polkovniks rom ar ebrZanebina, swrafad ukan daixieTo,yvelani tyved CavcvivdebodiT.- if, kargi ambavia! axla aqedan Tavis daRweva ar ginda?! - gajavrebiTCailaparaka erTma jariskacma.marTlac, Zalian gauWirdaT. gauWirdaT, magram rogor gauWirdaT!axla ukve mteri iyo Casangrebuli da aqeT-iqidan isrodnen, amaT ki metigza ar hqondaT, unda gaqceuliyvnen.axla ki mixvda <strong>maTiuS</strong>i, ministrTa sabWos sxdomaze ratomlaparakobdnen Ceqmebze, Svriasa da orcxobilaze.ukan gaqceulebs orcxobilebiT savse tomrebi rom ar hqonodaT,usaTuod SimSilisagan suli amoxdebodaT. mTel sam dRes orcxobilasxravdnen. ZiliT rigrigobiT eZinaT ramdenimesaaTs. fexebi ise hqondaTdaiaravebuli, CeqmebSi sisxls WyapaWyupi gaudioda.jariskacebi aCrdilebiviT uxmod moiparebodnen tye-tye. poruCiki sulrukas dascqeroda, sadme axlomoaxlo xevi an bardnari xom araferia,Tavi SevafaroT, davimaloTo.waramara mtris mzveravebic gamoCndebodnen xolme. mzveravebiuTvalTvalebdnen. ra gziT wavidoda ukan mimavali razmi, rom mereTavisianebisTvis ecnobebinaT da fexdafex mihyolodnen.netav genaxaT, im dReebSi <strong>maTiuS</strong>i ras daemsgavsa: CxiriviT Camoxma,welSi moikuza, ufro dapataravda. bevrma jariskacma Tofi gadaagdo,<strong>maTiuS</strong>s ki gaxevebuli TiTebiT magrad CaebRuja Tavisi iaraRi.rogor SeiZleba, oriode dReSi amdeni rame gadaitanos kacma dagauZlos!„mama, Cemo mamiko, ra Zneli yofila omis dros mefoba! - fiqrobda<strong>maTiuS</strong>i. -maSin advilad vTqvi: Cven ar gveSinia, me Tqven dagamarcxebT,rogorc Cemi didi papa gamarcxebdaT-meTqi. saTqmelad advilia,saqmnelad Zneli yofila. hm, ra suleli bavSvi viyavi. me marto imasvfiqrobdi, rom dedaqalaqidan TeTr cxenze amxedrebuli gamovidodi,xalxi ferxTiT yvavilebs damifenda. is ki azrad ar momsvlia, omSiamdeni xalxi iRupeba~.31


azms gazadagza tyvia celavda, vin icis, iqneb <strong>maTiuS</strong>i mxolodimitom gadarCa, rom patara iyo!bolos, rogorc iqna, Tavis jars Sexvdnen. unda genaxaT, rogorgaixares, sangrebigaTxril-gamzadebuli rom daxvdaT! sixaruliT kinaRamdagiJdnen.„axla ki masxrad agvigdeben da aRarc mogvasvenebeno~, - gaifiqra<strong>maTiuS</strong>ma.magram male darwmunda, rom omSic arsebobs samarTali.ilajgawyvetili jariskacebi sangrebSi Casxdnen, kargad danayrdnen dagamoiZines. mere ufrosebma ubrZanes, rezervSi gadadiTo.sangrebSi axali jariskacebi Casxdnen da brZolaSi Caebnen, amaT kizurgSi xuTi kilometri gaiares da erT patar qalaqSi dabanakdnen.moedanze jariskacebs mesangreTa polkovniki Seegeba. polkovniki aRarbrazobda, mxolod es Tqva:- aba, vaJkacebo, axla xom gaigeT, sangrebi risTvis aris saWiro?gaiges, maS ar gaiges? raRa sakiTxavia!amis Semdeg jariskacebi gadaanawiles. erT mxares is jariskacebidaayenes, vinc Tofebi gadayares, meore mxares - isini, vinc TofebiTdabrundnen. generalma Tofian jariskacebs sityviT mimarTa:- saxeli da dideba Tqven, rom Tofebs gaufrTxildiT. namdviligmirebi gamarjvebis dros ki ara, damarcxebisas gamoCndebian!- erTi uyureT, is ori namcecac aq aris! - gaikvirva polkovnikma. -gaumarjos or mamac Zmas - goriglejias da muxiglejias.im dRis Semdeg feleksa da <strong>maTiuS</strong>s saxels aRaravin eZaxda. feleksgoriglejia Searqves, <strong>maTiuS</strong>s - muxiglejia. jariskacebi swored asedauZaxebdnen xolme:- Sen ei, goriglejiav, gaiqeci, wyali moitane!- muxiglejiav, cecxls SeSa SeukeTe!razmma guliT Seiyvara Tavisi patara biWebi.am qalaqSi rom isvenebdnen, swored maSin xma gavarda, samxedroministrs da mTavarsardals didi Cxubi mouvidaT, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m ZlivsSearigao. <strong>maTiuS</strong>ma im Tojinis ambavi ar icoda, mis magivrad romdahyavdaT dedaqalaqis quCebSi. hoda, Zalian gaukvirda, Cemze iselaparakoben, TiTqos Sin viyoo. <strong>maTiuS</strong>i metismetad axalgazrda <strong>mefe</strong>brZandeboda da ar icoda, ra iyo diplomatia.jariskacebma kargad daisvenes, moRonivrdnen, Casxdnen sangrebSi dadaiwyes egreT wodebuli poziciuri omi. es imas niSnavs, rom eseni damtris jariskacebi erTmaneTs esrodnen, magram, radgan yvelani miwaSiisxdnen, tyviebi maRla gadaizuzunebda da sadRac Sors ikargeboda.drodadro, roca Zalian moewyinebodaT, Setevazedac gadadiodnen xanisini da xan eseni. am dros an isini an eseni ramdenime kilometriTgadainacvlebdnen xolme an win, an zurgisken.danarCen dros jariskacebi sangrebSi dadiodnen, mRerodnen, banqosTamaSobdnen. <strong>maTiuS</strong>i ki ijda da bejiTad mecadineobda. maswavlebladporuCiki hyavda. poruCikic mowyenili iyo. dildilaobiT guSagebsdaayenebda, rom Tvalyuri edevnebinaT, mteri Setevaze ar gadmosuliyo,mere StabSi darekavda, yvelaferi rigzeao, da es iyo da es, mTel dResaRaraferi saqme ar hqonda. patara muxiglejias sixaruliTac dasTanxmda,gamecadinebo.32


mSvenierze mSvenieri gakveTilebi hqondaT. <strong>maTiuS</strong>i sangarSi ijda dageografias swavlobda. caSi torolebi galobdnen. srolis xmakantikuntad Tu ismoda. iyo simSvide da myudroeba.da ucbad iseTi xma gaisma, TiTqos ZaRlebi aymuvldneno.es iyo patara savele qvemexebi.ayefda didi zarbazanic - buh-buh!..daiwyo! Tofebi bayayebiviT ayiyindnen. atyda erTi stvena, zuzuni,SiSxini, guguni. zedized ismoda srolis xma: bax-bax, buh-buh!..ase gagrZelda naxevar saaTs, erT saaTs. zogjer yumbara sangarSivardeboda, Sig feTqdeboda da zogs sicocxles uspobda, zogsasaxiCrebda. jariskacebi am ambavs ukve mieCvivnen, amxanagebsgadaxedavdnen da ityodnen xolme:- sawyali, kargi biWi iyo.- RmerTma acxonos.eqimi daWrilebs Wrilobebs uxvevda RamiT savele hospitalSigzavnida.ras izam, omia.Wrilobebs verc <strong>maTiuS</strong>i gadaurCa. saSinlad ezareboda hospitalSiwasvla, patara Wriloba maqvs, Zvali arc ki damzianebiao, magram eqimmaTavisi gaitana da mainc gagzavna.mTeli oTxi Tvis Semdeg <strong>maTiuS</strong>i pirvelad Cawva sawolSi. Turme ranetareba yofila! leibi, baliSi, sabani, TovliviT qaTqaTa zewari,tilos pirsaxoci, sawolis gverdiT - patara TeTri magida, tolCa,TefSi, kovzi, - TiTqmis imis msgavsi, riTac mefis sasaxleSi saWmelsmiirTmevda xolme.Wriloba swrafad uxorcdeboda. mowyalebis debi da eqimebic ZaliangulTbili adamianebi iyvnen da <strong>maTiuS</strong>i, albaT, Tavs bednieradacigrZnobda, erT ambavs rom ar SeeSinebina.- erTi uyureT, rogor hgavs <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s, - Tqva erTxel polkovnikiscolma.- marTla hgavs. saxiT mec raRac meucnaureboda da ver kigamexsenebina, vis hgavda.da gadawyvites, gazeTSi gamosaqveyneblad <strong>maTiuS</strong>isTvis suraTigdaeRoT.- arafris gulisTvis!eubnebodnen, SeiZleba <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m gazeTSi Seni suraTi naxos da iseTpatara jariskacs medali gamogigzavnoso, magram amaod, veraferiSeasmines.- Se sulelo, mamaSens gaugzavni suraTs. ici, rogor gauxardeba!- ara da ara!<strong>maTiuS</strong>s Tavi hqonda mobezrebuli amdeni suraTis gadaRebiT. Tanackarga magrad SeSinda, emand yvelaferi ar gamoaSkaravdeso.- gaanebeT Tavi, xom xedavT, rom ar unda. iqneba kargadac iqceva. raiciT, xom SeiZleba, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m iwyinos kidec, rom misi Tanatolebifrontze arian, daWrilebi hospitalSi wvanan, is ki dedaqalaqSidaseirnobs.„dalaxvros eSmakma, es romel <strong>maTiuS</strong>ze laparakoben, ver gamigia~, -ukvirda <strong>maTiuS</strong>s. biWs didi xania daaviwyda etiketi da jariskacuri enaiswavla, gunebaSi amitom Tqva „eSmakma dalaxvroso~.„ra kargia, rom gamovipare da frontze var~, - netarebiT gaifiqra<strong>mefe</strong>m.33


hospitlidan misi gawera ar undodaT. Zalian sTxoves, darCio.eubnebodnen, aq gamogvadgebi, daWrilebs Cais daurigeb, samzareuloSimogvexmarebio, magram <strong>maTiuS</strong>i aRSfoTda, arafris gulisTvis ardavrCebio. gulSi ki gaivlo: „im Tqvenma axatul-daxatulma <strong>maTiuS</strong>maiaros hospitlebSi da arigos saCuqrebi, oficerTa dasaflavebazedaciman iaros, me ki, namdvili <strong>mefe</strong>, isev sangrebSi davbrundebio~.da kidec dabrunda.sad aris feleki?feleks mobezrda sangarSi jdoma. iseTi cocxali, cqviti biWi iyo,erT adgilze ver Cerdeboda, sangarSi ki mTeli kvirebi ijda a SiSiTTavi ver amoeyo, maSinve srola atydeboda xolme. poruCiksac meti arundoda, dauwyebda yvirils, Cxubs:- Cayof mag Sen sulel Tavs Tu ara? dagaxlian tyvias da merehospitalSi unda migabrZanon, Wriloba Segixvion. uSenodac Tavsayreladgvaqvs saqme!erTi-orjer uyvira da yvirils dasjerda, magram mesamed ki sami dRiTkarcerSi Casva da cariel pursa da wyalze amyofa.ai, rogor moxda es ambavi.mtris sangrebSi razmi Seicvala. Zveli razms dasasveneblad wavida,axali ki RamiT Casafrda. sangrebi axla ise axlos iyo gaTxrili,erTmaneTis laparaki esmodaT. aba Tu aseao, mohyvnen erTmaneTis lanZRvaginebas.- Tqveni <strong>mefe</strong> cingliania! - daiyvires mtris sangridan.- Tqveni kidev - gadamRrZvali bebruxuna!- Tqven TviTona xarT bebruxunebi. Tqvens Zirgaxvretil CeqmebsmouareT!- kuWgamxmarebo, yavis nacvlad Txlesa svamT!- aba, mobrZandiT da gasinjeT!- tyved rom CagvicvivdebiT xolme, mglebiviTa xarT damSeulebi!- Tqven kidev mSivrebica xarT da konkiaJRarunebic!- Tqven ar iyaviT, kudamoZuebulebi rom gagvirbodiT!- bolos xom mainc Cven mogcxeT!- ra mogvcxeT, srola ar iciT! Tqveni nasroli tyviebi marto yvavebsafrTxobs.- maS Tqven iciT srola?- viciT, aba ra!feleki gacecxlda, sangridan amoxta, mtrisken zurgiT dadga, merewaikuza faraja wamoixada da daiyvira:- aha, mesroleT!oTxma esrola, magram aacdina.- Tqvenc ityviT, srola viciTo! vai Tqvens patrons!jariskacebi siciliT ixocebodnen, magram poruCiki Zalian gabrazdada feleki karcerSi Casva.karcerad Rrma ormo hqondaT. ormos kedlebze ficari iyo akruli.sxvaTa Soris, unda giTxraT, rom jariskacebma dangreuliqoxmaxebidan ficrebi moaTries da sangrebSi kedlebzedac aakres,iatakic daages, zemodanac gadaxures, wvimam da talaxma ar Sevawuxoso.34


feleki mxolod or dRes ijda miwisqveSa ficrul galiaSi, mereporuCikma Seibrala da gaaTavisufla, magram feleks esec eyo, raciwvnia.- ar minda qveiTSi samsaxuri.- maS sad waxval?- TviTmfrinavSi CamsviT.swored am xanebSi <strong>maTiuS</strong>is saxelmwifos benzini ar hyofnida.ubenzinod ki TviTmfrinavebi mZime tvirTs ver zidaven. ise rom, brZanebamovida, TviTmfrinavebSi mxolod msubuqi jariskacebi CasxiTo.- Sen wadi, loqov, - dascinodnen jariskacebi erT sqelos.iTaTbires, imsjeles da gadawyvites, feleki gaegzavnaT. Tormeti wlisbiWze msubuqs vis naxavdnen? piloti TviTmfrinavis saWesTan ijdebodafeleki yumbarebs Camoyrida.<strong>maTiuS</strong>s erTi mxriv ewyina, feleki rom wavida, meore mxriv, kidecgauxarda. mxolod felekma icoda, rom <strong>maTiuS</strong>i <strong>mefe</strong> iyo. <strong>maTiuS</strong>maTviTon sTxova tomeki damiZaxeo, magram maincdamainc didad arepitnaveboda, TanasworiviT rom eqceoda, ara, TanasworiviT rommohqceoda, kidev ra uSavda! aqaoda <strong>maTiuS</strong>i Cemze umcrosiao, arafrad aragdebda. TviTon araysac svamda, papirossac eweoda, magram Tu rogorme<strong>maTiuS</strong>sac SesTavazebda vinme an arays, an papiross, maSinve eubneboda:- pataraa, amas nu aZlevTo.<strong>maTiuS</strong>s arc arayi uyvarda, arc papirosi, magram undoda, TviTon eTqva,gmadlobT, ar mindao, is ki ar acdida.RamRamobiT jariskacebi dasazveravad rom midiodnen, feleki imdensizamda, TviTonac gahyveboda xolme. <strong>maTiuS</strong>ze ki ambobda|- tomeki ar waiyvanoT, rad gindaT, aba ris maqnisiao.dazverva saxifaTo da Zneli saqmea. mucelze xoxviT mtrismavTulxlarTamde unda misuliyavi Cumad da mavTuli makratliTgdageWroa, an arada, mtris guSagebi unda mogeZebna. zogjer mTel erTsaaTs gaunZrevlad unda woliliyavi. mtris banakSi raime faCunsgaigebdnen Tu ara, maSinve SuSxunebs uSvebdnen da mzveravebs srolasutexdnen.jariskacebs ecodebodaT <strong>maTiuS</strong>i, patara da naziao, amitom felekiufro xSirad mihyavdaT <strong>maTiuS</strong>i guls askdeboda.axla ki, rac feleki wavida, ukve martoka iyo da razms did samsaxursuwevda guSagebgTan vaznebi mihqonda, mavTulxlarTSi Zvreboda da mtrissangrebSi Cadioda. orjer imaT mxaresac ki gavida gadacmuli.<strong>maTiuS</strong>ma mwyemsis tansacmeli Caicva, mavTulebSi gaZvra, orikilometri gaiara, erTi dangreuli qoxis win dajda da fSrukunidaiwyo, viTom tiroda.- ra gatirebs? - hkiTxa erTma jariskacma.- rogor Tu ra matirebs, qoxi gadagvibuges, dedaCemic sadRac wavidada aRar movida. arc ki vici, sad aris.<strong>maTiuS</strong>i StabSi miiyvanes, yava daalevines. biWs cota ar iyos, Sercxva,es ra gulisxmieri xalxi yofilao. aWames, asves, mere raRaca ZvelixifTanic misces, raki ZonZmanZebgadacmuli <strong>maTiuS</strong>i sicivisgancaxcaxebda. es ra keTili xalxiao, - fiqrobda <strong>maTiuS</strong>i, - me ki vatyueb,sajaSuSod movedio. da gadawyvita, raki asea, Cvenebs arafersac arvuambobo, gind suleli gamiZaxon, gind miTxran, araferi ar ici, araferigaggegebao, mainc krints ar davZrav. neba iboZon da, sajaSuSod nuRagamgzavnian, ar minda jaSuSobao.35


am fiqrebSi iyo, rom Stabis oficerma gamoiZaxa.- ra gqvia, biWiko?- tomeki.- ai, ra, tomek, Tu ginda, darCi CvenTan, vidre dedaSeni dabrundeba,tansacmelsac mogcemT, jariskacis kardalasac, wvniansac da fulsac.Sen ki, samagierod, imaT mxares unda Seiparo da gaigo, sada aqvTarsenali.- arsenali ra aris? - <strong>maTiuS</strong>ma Tavi ise moaCvena, viTom ar icoda, raiyo arsenali.jariskacebma waiyvanes da aCvenes, sad hqondaT zarbaznis Wurvebi,yumbarebi, xelyumbarebi, Tofiswamali da vaznebi.- axla gaige, ra yofila?- gavige.- hoda, gadaxval iqiT, naxav, sad inaxaven, ai, am yvelafers, meredabrundebi da dawvrilebiT Cagvikaklav.- kargi, - daeTanxma <strong>maTiuS</strong>i.oficeri gaxarebuli iyo, rom yvelaferi ase iolad moagvara, da<strong>maTiuS</strong>s mTeli fila Sokoladic ki misca.„maS asea, xom? - gulze moeSva <strong>maTiuS</strong>s, - Tu aucilebelia, rommzveravi viyo, mirCevnia, Cveni saqme gavakeToo~.jariskacebma sangrebamde miaciles da gzas gauyenes, fexis xmisCasaxSobad ki haerSi srola atexes.midioda <strong>maTiuS</strong>i da Sokolads netarebiT Seeqceoda. drodadro oTxzedadgeboda da ise mipareboda, zogjer ki mucliac mixoxavda.ucbad - buh-buh! - Tavisianebma ar utexes srola?! SeiZleboda moeklaTkidec, imitom, rom Turme daenaxaT, viRac rom moipareboda, magramverafriT vre gaerCia, vin iyo.- isroleT sami SuSxuna! - brZana poruCikma.TviTon ki binokli aiRo, gaixeda da SiSisagan caxcaxi auvarda.- ar isroloT! mgoni, muxiglejia brundeba!amrigad, <strong>maTiuS</strong>i mSvidobiT dabrunda TavisianebTan da yvelaferidawvrilebiT uambo. poruCikma imwamsve artileriis StabSi dareka.Tvalis daxamxamebaSi mtris Tofiswamlis sawyobi niSanSi amoiRes dasrola dauwyes. dascxes da dascxes, Tormeti yumbara aacdines, magrammecamete, etyoba, Sig sawyobSi Cavarda. ise daigruxuna, cac ki wiTladSeiReba. kvamls xom, nuRar ityviT, iseTi kvamli wamovida, SeiZlebodakaci gaguduliyo.azrialda da aforiaqda mtris sangrebi.poruCikma xelSi aitaca <strong>maTiuS</strong>i da samjer daiZaxa:- yoCaR! yoCaR! yoCaR!es dRe iyo da, <strong>maTiuS</strong>i ise SeuyvardaT, TvalSi rom CavardnobdaT,xels ar moisvamdnen. maT razms jildod erTi kasri arayi misces. mterski Tofiswamali aRar hqonda, amitom razms SeeZlo, mTel sam dResmSvidad sZineboda. poruCikma imis nebac ki darTo, cota xniT sangrebidanamosuliyvnen da muxli gaemarTaT, mxrebi gaeSalaT. mteri ijda dasibrazisagan cofebs yrida, es ra dReSi CavcvivdiT, xeli veRargagvinZreviao.yvelaferi isev Zveleburad aewyo: dRisiT <strong>maTiuS</strong>i poruCikTanmecadineobda, xandaxan cotas Txrida kidec, rom wvimiT gafuWebulisangari moewesrigebina. zogjer sayaraulodac gzavnidnen, zogjer kiTofs isroda. am saqmianobaSi garTuls xSirad ufiqria:36


„ra saocari ambavia! me mindoda iseTi gamadidebeli SuSagamomegonebina, mtris Tofiswamlis sawyobi a<strong>mefe</strong>Tqebina. mTlianad Tuara, nawilobriv mainc Semisrulda survili~.ase gavida Semodgoma. dadga zamTari.movida Tovli. jars Tbili tansacmeli dauriges. irgvliv yvelaferigadaTeTrebuli iyo da simSvide sufevda.<strong>maTiuS</strong>s erTi friad mniSvnelovani ambis Setyoba kidev daavales. maSra eqnaT, sul sangrebSi rom msxdariyvnen, ra gamovidoda, omi rodisRadamTavrdeboda!frontze Tu siwynare iyo, dedaqalaqSi gacxarebulebi muSaobdnen.yvelaferi wesierad unda moemzadebinaT, rom jarisTvis erT adgilasmoeyaraT Tavi, mere mTeli ZaliT daecxoT mtrisTvis da frontigaerRviaT. dacvis xazi Tundac erTgan gaerRviaT. mowinaaRmdeges mTelfrontze unda daexia ukan, imitom, rom jari im garRveul adgilasSevidoda da zurgidan dascxebda.zamTris miwuruls poruCiki ukve kapitani gaxda, <strong>maTiuS</strong>ma ki medalimiiRo. unda genaxaT, rogor uxaroda! maTma razmma orjer gamoiCina Tavidavalebis SesrulebaSi da orjerve qeba-dideba daimsaxura.generali Tavisi fexiT ewvia razms sangrebSi da brZaneba waukiTxa:- misi udidebulesoba <strong>maTiuS</strong> mefis saxeliT, razms madlobas vucxadebTofiswamlis sawyobis afeTqebisa da mamulisa da mSobeli xalxissasargeblo saqmianobisaTvis. gaZlevT saidumlo davalebas: rogorc kigamoTbeba, frontis xazi unda gaarRvioT.es iyo uaRresad didi pativi.daiwyo saidumlo samzadisi. mozides uamravi zarbazani da yumbarebi.zurgSi cxenosanma jarma moiyara Tavi da icdida.jariskacebs ise moewyinaT, ise mobezrdaT uqmad jdoma, rom yveldRemzes Sehyurebdnen, rodis gamoTbebao.sawyali jariskacebi. ase elodnen gamodarebas, ase emzadebodnen da iski ar icodnen, ramdeni ram unda gadaetanaT. maTma kapitanma eSmakurifandis gamoyeneba scada: pirvel dRes Setevaze mxolod jaris nawiliunda gaegzavna. es nawili mosaCveneblad, saTvaliod ivlida da maleukanve gamobrundeboda. mters egoneboda, Cems mowinaaRmdeges susti jarihyavso. meore dRes ki mTeli ZaliT Seutevdnen da sangrebis xazsgaarRvevdnen.asec moiqca.Setevis win artilerias ubrZana, mavTulxlarTebisTvis daeSinaT tyvia,rom daewyvitaT da qveiTebisTvis gza gaexsnaT. mere jaris naxevarigagzavna Setevaze.- win! - ubrZana jariskacebs.oh, ra kargi iyo autaneli, saZageli sangrebidan amoxtoma, mTeli Zal-RoniT sirbili da „vaSas~ Zaxili!mters guli gauskda, rom dainaxa, xiStmomarjvebuli jari morbiso.ise SeSinda, kantikuntad da uazrodRa isroda. Setevaze gadasulebiTiTqmis ukve miadgnen gadaglejil mavTulxlarTebs, magram kapitanmaswored maSin brZana, ukan daixieTo.<strong>maTiuS</strong>ma da ramdenime jariskacma ver gaigones kapitnis brZaneba, cotaSors iyvnen wasulebi, da tyved Cacvivdnen.37


- aha, dafrTxnen Tqvenebi?! - dascinodnen jariskacebi. - didi zariTada zaTqiT mohqrodnen, magram Cvenamde moirbines Tu ara, maSinve ukangaqusles. arc maincdamainc bevrni yofilxarT!mtris jariskacebs rcxvenodaT, laCrulad rom moiqcnen da SiSisgansrolac ki ver moaxerxes, amitom tyveebze iyridnen javrs.<strong>maTiuS</strong>i ukve meored midioda StabSi. pirvelad rom midioda, maSingadacmuli samxedro mzveravi iyo, axla ki jariskacis faraja ecva datyved mihyavdaT.- oo, gicnob, ra Citic brZandebi, - geslianad miegeba mtris oficeri. -am zamTars Sen ar brZandebodi CvenTan? Seni wyalobiT afeTqda CveniTofiswamlis sawyobebi. axla ki verRarsad wagvixval. jariskacebisamxedro tyveebis banakSi waiyvaneT, am biWs ki jaSuSobisaTvisCamovaxrCobT!- me jariskaci var! - iyvira <strong>maTiuS</strong>ma. - Tqven SegiZliaT damxvritoT,magram CamoxrCobis ufleba ara gaqvT!- erTi am Wkuis kolofs damixedeT! - iyvira oficerma. - sxva raRaginda! axla Tu jariskaci xar, maSin tomeki iyavi da gviRalate. amitomCamogaxrCobT.- ara gaqvT ufleba! - Tavisas imeorebda <strong>maTiuS</strong>i. - me maSinacjariskaci viyavi, gadacmuli gadmovedi Tqvens mxares da gangeb davjeqigadamwvari qoxis win.- geyofa ybedoba! gaZlierebuli dacva gaayoleT, satusaRoSi waiyvaneTda calke CasviT. xval savele sasamarTlo gaarCevs amis saqmes. Tu maSinmarTla jariskaci iyavi, SeiZleba survili Segisruldes da dagxvriton.Tumca, me mirCevnia, rom CamogaxrCon.meore dRes dainiSna savele sasamarTlo.- me am biWs bralad imas vdeb, rom am zamTars CvenTan jaSuSadSemoipara, gaigo sad iyo Cveni Tofiswamlis sawyobebi da mtrisartilerias Seatyobina. Tormetjer esroles da aacdines, mecameted kimoaxvedres sawyobebs da aafeTqes, - Tqva oficerma.- ase iyo? aRiareb danaSauls? - hkiTxa WaRara mosamarTle generalma<strong>maTiuS</strong>s.- ara, ase ar yofila, me ki ar miZebnia Tqveni sawyobebi, TviTon amoficerma wamiyvana da maCvena yvelaferi. mere mibrZana, CvenebTanwavsuliyavi, menaxa, sad gvqonda Tofiswamlis sawyobebi da misTvismomexsenebina. Sokoladic ki momca. xom ase iyo?oficeri Tmis Zirebamde gawiTlda, ase sulelurad rad moviqecio.Turme nu ityviT, ufleba ar hqonda, vinmesTvis eCvenebina sabrZolomasalis sawyobebi.- me jariskaci viyavi da sazverad gamomgzavnes. Tqvens oficers kiundoda, Tavis jaSuSad veqcie, - Tamamad laparakobda <strong>maTiuS</strong>i.- me ar vicodi! - Tavs imarTlebda oficeri.magram generalma ar daacada.- grcxvenodeT, batono oficero, rom am cerodena biWma gagasulelaT.Tqevn Zalian cudad moiqeciT da kidec daisjebiT. magram arc amymawvils epatieba danaSauli. ras ityviT, batono veqilo?veqilma <strong>maTiuS</strong>i daicva:- batono mosamarTleno, braldebuli, romelic Tavis Tavs xanmuxiglejiad ixseniebs, xan tomekad, damnaSave ar aris. is jariskacigaxldaT da valdebuli iyo, brZanebas damorCileboda, dasazveravad38


imitom wamovida, rom gamogzavnes. me mgoni, esec sxvebTan erTadsamxedro tyveTa banakSi unda gagvegzavna.generals Zalian ebraleboda biWi da aSkarad gaaxara veqilisnaTqvamma, magram TqmiT araferi uTqvams. samxedro kacma ar undagamoamJRavnos, rom vinme ebraleba, miT umetes, Tu es vinme mtrisjariskacia.generalma maSinve Tavi samxedro kanonebis wignSi Cargo, aba, samxedrojaSuSebze ra weriao.- ooo, aris, vipove, - Tqva bolos. - samoqalaqo jaSuSebi, romlebicfulisTvis xdebian moRalateebi, maSinve unda CamovaxrCoT, samxedrojaSuSebi ki imwamsve unda daixvriton, an, Tu veqili winaaRmdegia, yvelasabuTi umaRles sasamarTloSi unda gadaigzavnos da daxvreta droebiTgadaidos.- maS, me moviTxov, rom saqme gadaigzavnos umaRles sasamarTloSi, -Tqva veqilma.- keTili, - daeTanxmnen generali da sxva mosamarTleebic.da <strong>maTiuS</strong>i isev satusaRoSi aabrunes. <strong>maTiuS</strong>is satusaRo Cveulebrivixis qoxi iyo. maS, mindorSi, frontze, qvis did saxlebs vin aagebda angisosebian fanjrebs vin daatanda. aseTi „fufuneba~ mxolod qalaqSia.<strong>maTiuS</strong>i am qoxSi Seagdes. fanjrebTan da karwin ori jariskaci dauyenes.mcvelebs Tofebi da revolverebi gatenili hqondaT.dajda <strong>maTiuS</strong>i da Tavis bedze Cafiqrda, magram imedi mainc ardaukargavs, guls ikeTebda:„Cemi CamoxrCoba undodaT da ar CamomaxrCves. iqneb tyviasac davuZvrerogorme. ramden tyvias gadauzuzunia Cems Tavze!~saRamoTi madianad Seeqca gemriel vaxSams. vaxSami marTlac gemrieliiyo. aseTi kanoni arsebobs: sikvdilmisjilebs karg saWmels miarTmevenxolme: <strong>maTiuS</strong>i ki sikdilmisjilad iTvleboda.navaxSmevs <strong>maTiuS</strong>i fanjarasTan dajda da cas gaxeda. caSiTviTmfrinavebi dafrinavdnen.„netavi Cvenebi arian Tu amaTebi~, - gauelva fiqrma.ucbad <strong>maTiuS</strong>is qoxis axlos sami yumbara Camovarda da gruxuniTgaayrua iqauroba.amis Semdeg ra moxda. <strong>maTiuS</strong>s ar axsovda, imitom rom yumbarebisetyvasaviT wamovida. erTi yumbara qoxs daeca, gaisma lawaluwis xma;amas mohyva kvnesa, yvirili, SiSxini. <strong>maTiuS</strong>s viRacam xeli dastaca daaiyvana, magram biWs Tavi mkerdze Camouvarda. mere raRac saSineliTuxTuxic Semoesma. bolos, gonze rom movida, erT lamazad morTuloTaxSi farTo sawolze iwva.Tavs rogor grZnobs Tqveni mefuri udidebulesoba? - hkiTxa swored imxnierma generalma, sawyobebis afeTqebisTvis am zamTars medali romdaabnia mkerdze.- me tomek paliuxi var, muxiglejia, ubralo jariskaci, batonogeneralo, - Sehyvira <strong>maTiuS</strong>ma da sawolidan wamoxta.- viTom? - gaecnia generals. - axlave gamovarkvevT. hei, dauZaxeTfeleks!Semovida feleki. mfrinavis mundiri ecva.- felek, erTi mogvaxsene, vin aris es!- vin aris da, misi mefuri udidebulesoba <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>.39


<strong>maTiuS</strong>i uars ukve veRar ityoda. arc iyo saWiro. piriqiT,saxelmwifoSi iseTi ambebi trialebda, usaTuod mTeli jarisTvis, mTelixalxisTvis unda gamoecxadebinaT, <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>i cocxalia da frontzeimyofebao.- Tqvens mefur udidebulesobas ukve SeuZlia TaTbirSi monawileobismiReba?- SemiZlia.amis Semdeg generalma yvelaferi uambo <strong>maTiuS</strong>s. uambo, rom TojinagaakeTes da <strong>maTiuS</strong>is nacvlad dedaqalaqSi yoveldRe es TojinadahyavdaT manqaniT. es ki ara, Turme ufrosi ministri audienciis drossamefo taxtzedac ki dasvamda xolme. iseTi Tojina iyo, zonars romCamoswevdiT, Tavs iqnevda da salamsac iZleodao.Tojina xeli ahyavdaT manqanaSi. gazeTebSi werdnen: <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>mdaifica, miwas fexs manamde ar davakareb, sanam am miwas mtrisgan argavaTavisuflebTo.xalxs Zalian didxans sjeroda, rom Tojina namdvili <strong>maTiuS</strong>i iyo,magram ukvirda ki, sul erTnairad ratom zos taxtzedac da manqanaSic,ratom arasodes ar iRimebao, mxolod xandaxan Tavis daiqnevs da salamsiZlevao.zogierTi ukve raRacas eWvobda, bevrma ki namdvilad icoda <strong>maTiuS</strong><strong>maTiuS</strong> mefis dakargvis ambavi.mtermac gumani aiRo, jaSuSebisganac ambebs gebulobda, magram Tavsise iWerda, viTomc, es ra Cemi saqmeao. maSin zamTari iyo da raenaRvleboda, zamTrobiT mainc sul sangrebSi zis jari.magram, roca Seityves, <strong>maTiuS</strong>is jars frontis garRveva swadiao, maSinki gulmodgined gamoiZies yvelaferi da saidumloc gamoaaSkaraves.Setevis winadRes viRac mawanwala adiqiraves da am mawanwalam qvaesrola Tojina <strong>maTiuS</strong>s.<strong>maTiuS</strong>i daimsxvra, faifuri aqeT-iqiv gaifanta, xeliT ki isev salamsiZleoda, oRond haerSi, imitom om Tojinas Tavi aRar hqonda. am ambavmazogi sasowarkveTilebaSi Caagdo, zogi ki ganrisxda, gvasulelebdnen darevolucias movaxdenTo, - imuqrebodnen. zogni idnen da icinodnen.im sacdeli SetevisSemdeg, roca <strong>maTiuS</strong>i tyved Cavarda, ZiriTadiSeteva unda daewyoT, magram uecrad caSi TviTmfrinavebi agugundnen dayumbarebis magier qaRaldis furclebi Camoyares. es iyo proklamaciebi.Sig ewera:„jariskacebo! generlebi da ministrebi gatyueben. <strong>maTiuS</strong>i aRar gyavT.omis dawyebis dRidanve dedaqalaqSi faifuris Tojinas daaseirnebdnen.dRes es Tojina viRac mawanwalam daamsxvria. dabrundiT TqvensojaxebSi, SewyviteT brZola!~Zlivs daiyolies jariskacebi, cota moicadeT, iqneb yvelaferityuiliao. mocdiT ki moicades, magram Setevaze gadasvla ukve aRarvisundoda.da, ai, maSin felekma yvelaferi Tqva.gaixares generlebma, imwamsve kapitans daurekes, <strong>maTiuS</strong>i axlave StaqSigamogzavneTo, magram maSinve yvelani SiSiszarma aitana, rom gaiges,<strong>maTiuS</strong>i sacdeli Setevis dros tyved Cavardao.ra eqnaT?eTqvaT ajanyebuli jarisTvis, <strong>maTiuS</strong>i tyved Cavardao? erTxelmotyuebulebi amas aRar daijerebdnen.40


sagangebo TaTbirze daadgines, rom mters TviTmfrinavebiT dasxmodnenTavs da aurzaurSi <strong>maTiuS</strong>i gamoetacebinaT.TviTmfrinavebi oTx jgufad gayves. erTi jgufi samxedro tyveebisbanaks unda dasxmoda Tavs, meore - satusaRos, mesame - Tofiswamlissawyobebs, meoTxe - oficerTa Stabs.asec moiqcnen. sadac oficrebi iyvnen, jer im saxls daayaresyumbarebi, ise rom brZanebis gamcemi aRaravin darCa. Tofiswamlissawyobebi sadac egulebodaT, iqac Camoyares yumbarebi, magram amaod,sawyobebi iq ar iyo. mesame jgufi ki samxedro tyveebis banaks daesxaTavs da <strong>maTiuS</strong>i moZebnes, magram ver ipovnes. mxolod meoTxe jgufmaipova gonebadakarguli <strong>maTiuS</strong>i da didi gaWirvebiT miiyvanes TavisStabSi.- davaleba brwyinvaled SegisrulebiaT, batonebo. ramdeniTviTmfrinavi dakargeT?- ocdaToTxmeti gagzavneT da TxuTmeti dabrunda.- ramden xans gagrZelda Seteva? - ikiTxa <strong>maTiuS</strong>ma.- gafrenidan ukan dabrunebamde ormoci wuTi gavida.- keTili, - Tqva <strong>maTiuS</strong>ma, - maS ase, xval daviwyebv generalur Setevas.oficrebma sixarulisgan taSi dasxces.- ra moulodnli iqneba! ra kargia! jariskacebs amaRamve gavaebinebT,rom <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> cocxalia, maTTan aris da jars TviTonve gadaiyvansSetevaze. biWebi ise gaixareben, xval lomebiviT ibrZoleben.am sityvebisTanave frontis Stabebsa da dedaqalaqSi telefonebi datelegrafebi amuSavda.RamiT gazeTebis sagangebo biuletenebi gamovida.<strong>maTiuS</strong>ma ori mimarTva dawera. erTiT jariskacebs mimarTavda, meoriT -xalxs. revoluciaze ukve aRravin fiqrobda. erTi es iyo, axalgazrdebmada bavSvebma ufrosi ministris sasaxlis win moiyares Tavi dayuriswamRebi Cxavili morTes.ministrTa sabWom saxeldaxelo TaTbiri moiwvia da Tavisi mimarTvagamoaqveyna. mimarTvaSi naTqvami iyo, es yvelaferi imisTvis movigoneT,rom mterim mogvetyuebinao.jariskacebi ise aitaca boZolis Jinma, waramara kiTxulobdnen, romelisaaTia, rodis gaTendebao.bolos, rogorc iyo, Seteva daiwyes.<strong>maTiuS</strong>s sami <strong>mefe</strong> ebrZoda. erTi <strong>mefe</strong> mTlianad gaanadgures da TviTontyved wamoiyvanes, meores ki iseTi dRe daawies, Ronis mosakrebad samiTve mainc dasWirdeboda, amaze adre oms ver SeZlebda - TiTqmis mTelizarbaznebi waarTves, jaris naxevarze meti tyved Caigdes xelSi. ise rom,erTaderTi <strong>mefe</strong>Ra darCaT daumarcxebeli, isic rezervSi idga.brZola rom damTavrda, isev TaTbiri gamarTes. TaTbirs eswrebodnenmTavarsardali da swrafi matarebliT Camosuli samxedro ministri.- mters gamovedevnoT Tu ara?- gaomvedevnoT! - boZana mTavarsardalma. - Tu sams gavumklavdiT, erTsufr advilad movereviT.- me ki vambob, ar-meTqi, - Tqva samxedro ministrma, - Cven ukve Wkuagvaswavles, amas winaT mters Sors rom gamovedevneT.- maSin sxva ambavi iyo, - SeekamaTa mTavarsardali.yvelani <strong>maTiuS</strong>s miaCerdnen, ras ityviso.<strong>maTiuS</strong>s guliT undoda, cotaTi mainc erbeninebina damarcxebulebi,romlebsac misi CamoxrCoba undodaT. mters, saerTod, cxenosani jari41


sdevnis xolme, <strong>maTiuS</strong>i ki mTeli am omis ganmavlobaSi cxenze erTxelacar mjdara. ramdenjer gaugonia, <strong>mefe</strong>ebi omSi cxenebiT midiodnen, aseibrZodnen da imarjvebdnen kidec. <strong>maTiuS</strong>i ki an mucelze xoxavda, ansangarSi ijda mokuzuli. netav cota xans mainc Semsva cxenze dawesierad matarao, - ifiqra.magram kargad axsovda omis dasawyisi. maSin iyo, Zalze win romwavidnen da kinaRam Tavi waages. isic axsovda, rom mTavarsardalsregvens eZaxdnen.arc is daviwyebia, TavianT qveynebSi mimaval elCebs rom Sehpirda,vecdebi, swrafad dagamarcxoT da ioli sazavo pirobebi SemogTavazoTo.didxans fiqrobda <strong>maTiuS</strong>i. yvelani sulganabulebi elodebodnen.ucbad ikiTxa:- sad aris gvirgvinosani tyve?- aqve axlos gaxlavT.- momgvareT.Semoiyvanes borkilebdadebuli <strong>mefe</strong>.- SexseniT borkilebi! - brZana <strong>maTiuS</strong>ma.brZaneba imave wuTs Seasrules. mcvelebma tyvesTan axlos miiwies, romar gahqceodaT.- damarcxebulo <strong>mefe</strong>v, - mimarTa <strong>maTiuS</strong>ma, - gamomicdia da vici, raaris tyveoba. me SenTvis Tavisufleba miCuqebia. Sen ganadgurebuli xar,ise rom, gTxov, Seni jaris gadarCenili nawili Cemi qveynidan gaiyvano.jariskacebma tyve gvirgvinosani manqaniT miiyvanes sangrebamde. <strong>mefe</strong>TavisianebTan gadavida.meore dRes <strong>maTiuS</strong>s sami mefis xelmowerili qaRaldi mouvida.Sig ewera:„<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>v, Sen gambedavi, Wkviani da keTilSobili <strong>mefe</strong> xar, ragvaqvs gasayofi, ra gvaCxubebs? Cven SenTan megobroba gvinda. samiveniCven-Cvens samSobloSi vbrundebiT, Tanaxma xar?~<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m Tanxmoba brZana.ase Camovarda zavi.yvela wesieri jariskaci gaxarebuli iyo. uxarodaT maT colebs,dedebsa da Svilebs. zogierTs ki, vinc omSi qurdobiTa da ZarcvaglejiTxels iTbobda, SeiZleba ewyina kidec, magram aseTebi cotaniiyvnen.<strong>maTiuS</strong>i samefo matarebliT brundeboda dedaqalaqSi. gzadagza xalxisixaruliT fiandazad egeboda, siyvaruliT esalmeboda.erT sadgurze <strong>maTiuS</strong>ma matarebeli gaaCerebina, vagonidan Camovida dagulkeTil meisris cols estumra.- qalbatono, me Tqven yavaze gestumreT, - RimiliT uTxra <strong>maTiuS</strong>ma.meisris coli sixarulisagan daibna, aRar icoda, rogor moqceuliyo.- RmerTo, ra bednieri var! RmerTo, ra bednieri var! - marto amasRaambobda da cremlebi RapaRucpiT Camosdioda.dedaqalaqSi <strong>maTiuS</strong>s manqana eloda, magram man TeTri cxeni moiTxova.ceremonmaisterma sixaruliT TavSi xeli Semoirtya.- ra Wkviani yofila <strong>maTiuS</strong>i! brZolidan <strong>mefe</strong> benziniT ki ara, sworedcxeniT unda brundebodeso!<strong>maTiuS</strong>ma cxeni ToxarikiT Caatara mTel qalaqze. fanjrebidan xalximisCereboda. umTavresad bavSvebi uyurebdnen.bavSvebi yvelaze met yvavils esrodnen, yvelaze xmamaRla yvirodnen.42


- vivat! gaumarjos <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s! vivat, vivat, vivat!<strong>maTiuS</strong>s Tavi mxned eWira, magram Zalian daRlili ki iyo, ieriSi,tyveoba, TaTbirebi, isev brZola, mgzavroba, axla es yvirili da zarzeimisul erTmaneTs mohyva da ise daiqanca, drodadro Tavi ubruoda,Tvalebwin naperwklebi uTamaSebda, gegoneboda, varskvlavebiao.mis saubedurod erTma biWma qudi aisrola. Camovarda is qudi da cxenszed Tavze daemxo. jiSiani da oCani cxeni wamsve gverdze gaxta, <strong>maTiuS</strong>iki miwaze daenarcxa. maSinve miscvivdnen, aitaces, etlSi Caawvines dasasaxleSi gaaqroles. <strong>maTiuS</strong>s araferi stkenia, arc goneba daukargavs,daawvines Tu ara, maSinve Rrmad CaeZina. eZina da eZina. eZina saRamomde,mere dilamde, mere SuadRemde.- dalaxvros eSmakma, maWameT rame! - ise daiyvira gamoRviZebulma<strong>maTiuS</strong>ma, msaxurebs SiSisagan qaRaldisferi daedoT.erTi wuTic ar iyo gasuli, rom sawolze, sawolis garSemo dasawolqveS asi Tavi saWmeli elaga.- am wuTs momaSoreT es ucxouri delikatesebi! - isev iyvira <strong>maTiuS</strong>ma.- momitaneT kombosto, Zexvi da ludi.RmerTo Cemo, sasaxlis bufetSi, erTi naWeri Zexvi ra aris, erTinaWeri Zexvi ar moeZevebodaT! sabednierod, sasaxlis dacvis kapralshqonoda da iman asesxa.- oh, Tqve dedas biWebo, mtiralebo, nebricucebo, azizmazizebo,mliqvnelebo! - <strong>maTiuS</strong>ma erTbaSad gadmoafrqvia jariskacuri mecniereba.- me vici, rogorc mogivliT amis Semdeg!ijda, madianad ilukmeboda da Tan fiqrobda.:„amis Semdeg icodnen, rom namdvili <strong>mefe</strong> dabrunda, yvela valdebulia,memorCilebodes~.<strong>maTiuS</strong>i grZnobda, rom gadaxdil omze didi omi eloda TavisministrebTan.frontzeve gaego, finansTa ministri sibrazisagan cecxls afrqvevso.- egec ityvis, gavimarjveT! - ambobda Turme finansTa ministri. - ratomkontribucia ar moiTxova? yovelTvis ase iyo, vinc damarcxdeboda,kontribuciasac is ixdida. keTilSobileba gaamoiCina? Zalian kargia,magram neba iboZos da TviTon gauZRves meurneobas, roca xazinacarielia. erTi vnaxav, ras miscems mefabrikeebs zarbaznebSi, mewaReebs -CeqmebSi, mommargeblebs - SvriaSi, muxudosa da burRulSi. vidre omi iyo,yvela icdida, axla midi da mieci, visac ra ekuTvnis. rac ar aris, rasmiscem!gacofebuli yofila saqmeTa ministric.- rac es wuTisofeli arseobbs, sagareo saqmeTa ministris gareSe jerxavi aravis daudvia. me riRas maqnisi var? mTeli TanamSromlebidamcinian.vaWrobis ministrs mefabrike ar aZlevda mosvenebas, ginda Tu ara,faifuris TojinaSi rac mekuTvnis, momecio.ufros ministrsac sindisi mTlad wminda ar hqonda, policiisprefeqtsac SiSis zafra uvlida, roca gaaxsendeboda, ra suleluradaxsna <strong>maTiuS</strong>is dakargva.<strong>maTiuS</strong>s zogi ram gagebuli hqonda, danarCens ki xvdeboda, dagadawyvita, yvelgan wesrigi daemyarebina.ministrTa mmarTvelobam dro moWama. neba iboZon da an daemorCilon,an arada sasaxleSi fexi amoikveTon. ufros ministrs avad gaxdoma rommoundeba, <strong>maTiuS</strong>i xvewna-mudaras aRar dauwyebs, amas nu izamo.43


Zexvi gaaTava, tuCebi moiloka, xaliCaze gadafurTxa da msaxurebsubrZana, erTi vedro civi wyali gadamavleTo.- es aris jariskacuri banaoba, - Tqva nasiamovnebma, Tavze gvirgvinidaidga da sxdomaTa darbazSi SebrZanda. darbazSi samxedro ministridaxvda.- danarCenebi sad arian?- ar icodnen, rom Tqvens mefur udidebulesobas maTTan TaTbirisurda.- iqneba fiqrobdnen, rom omidan davbrundebodi da ucxo aRmzrdelsgakveTilze davujdebodwi, TviTon ki Tavis gemoze iparpaSebdnen? vermivarTvi! Zalian scdebian!.. batono ministro, sxdoma mibrZanebia orsaaTze. darbazSi Tavs rom moviyriT, derefanSi fexakrefiT Semovidesjariskacebis oceuli. ocmeTauri karTan dadges da yuri dagvigdos.rogorc ki taSs Semovkrav, maSinve darbazSi Sepmovidnen. TqvensimarTles getyviT: Tu isev Zveleburda parpaSi moiwadines, maSinvedavapatimreb. magram icodeT, saidumloa.- mesmis, Tqveno mefuro udidebulesobav, - Tayvani sca ministrma.<strong>maTiuS</strong>ma moixada gvirgvini da sasaxlis baRSi gavida. ramdeni xania ambaRSi aRar yofila!- ho, marTla, sul damaviwyda, feleki! - <strong>maTiuS</strong>ma daustvina.imave wams gugulis xma Semoesma.- modi, felek, nu geSinia. me axla ukve namdvili <strong>mefe</strong> var, TavismarTleba aravisTan aRar damWirdeba.- mere, me ra? mamaCemi raRas ityvis?!- mamaSens uTxari, rom mefis favoriti xar da me vbrZaneb, TiTsdakareba ar gagibedos!- Tqvenma mefurma udidebulesobam rom inebos da daweros...- didi siamovnebiT. wamodi Cems kabinetSi.feleks meored Txovna ar dasWirvebia, maSinve gahyva.- batono saxelmwifo mdivano, gTxovT, daweroT cnoba, rom me feleksCems favoritad vniSnav.- Tqveno udidebulesobav, uwin samefo karze aseTi Tanamdeboba ararsebobda.- uwin ar arsebobda, axla iarsebebs. aseTia Cemi mefuri survili.- Tqveni mefuri udidebulesoba xom ar inebebs, rom am cnobis daweraministrTa sabWos sxdomamde gadaidos? arc Zalian Seyovndeba daformalobasac davicavT.<strong>maTiuS</strong>s undoda daTanxmeboda, magram felekma saxeloze Camoswia.- dalaxvros eSmakma! me moviTxov, dauyovnebliv daweroT! - iyvira<strong>maTiuS</strong>ma.mdivanma kefa moifxana da ori cnoba dawera. erTSi ewera:„me, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>, moviTxov, dauyovnebliv xelmosawerad momarTvanbeWeddasmuli qaRaldi, rTac me feleks vniSnav mefis favoritad. Cemikategoriuli brZanebis dauyovnebliv SeusruleblobisaTvis damnaSavesar ascdeba usastikesi da umkacresi sasjeli, rasac vacnobeb batonsaxelmwifos mdivans da Cemi sakuTari xelmoweriTac vadastureb~.mdivanma <strong>maTiuS</strong>s auxsna, mxolod am qaRaldis xelmoweris Semdegmeqneba ufleba, meore cnoba davweroo.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m xeli moawera. Semdeg mdivanma feleks misca beWeddasmuliqaRaldi, riTac feleki mefis favoritad iniSneboda.44


amis Semdeg <strong>maTiuS</strong>i da feleki mefis satumro darbazSi Sevidnen,dasxdnen da xan saTamaSoebs aTvalierebdnen, xan wignebs, Tansaubrobdnen, ixsenebdnen omis ambebs, Tavis Tavgadasavals. mere erTadisadiles da baRSic erTad gavidnen. felekma Tavis Tanatol biWebsacdauZaxa da mSvenivrad erTobodnen ministrTa sabWos sxdomis dawyebamde.- me valdebuli var wavide, - naRvlianad Tqva <strong>maTiuS</strong>ma.- me rom <strong>mefe</strong> viyo, arasodes arafris valdebuli ar viqnebodi.- Sen ar gesmis, Cemo felek. Cven, <strong>mefe</strong>ebs, yovelTvis ar SegviZlia imisgakeTeba, rac gvsurs.felekma mxrebi aiCeCa da amiT gaagebina, rom isev Tavis azrze idga.mere mefis xelmowerili qaRaldiT Sin wavida, magram fexi ukan rCeboda,roca axsendeboda mamis mkacri Tvalebi da Zalze nacnobi kiTxva:- sad dawanwalebdi upatrono ZaRliviT! aba, Camofqvi!am kiTxvas rac mosdevda, felekma esec kargad icoda, magram axlaimedi hqonda, rom saqme sxvanairad Setrialdeboda.daiwyo gauTavebeli Civili, wuwuni da sayvedurebi.finansTa ministriambobda, fuli ar maqvso. vaWrobis ministrma Tqva, vaWrebma am omSiZalian izarales da gadasaxads veRar ixdiano. gzaTa ministri ambobda,vagonebi zeviT-qveviT amdeni raxraxisagan ise daingra, suyvelaSesakeTebelia, SekeTeba ki Zviri dajdebao. ganaTlebis ministri Cioda,omis dros bavSvebma sul aiSves Tavi: aqoda, mamebi frontze wavidneno,dedebs aRar emorCilebodnen. axla maswavleblebi moiTxoven, xelfasimogvimateT da skolebSi damsxvreuli SuSebic CagvisviTo. amis Semdegimaze ilaparakes, omis dros mindvrebi mouxvneli da dauTesavi dagvrCa,omis wyalobiTve farTo moxmarebis saqoneli Zalze cotaao. mTel saaTssul erTsa da imaves laparakobdnen.ufrosma ministrma erTi Wiqa wyali gadahkra. ufrosi ministriyovelTvis erT Wiqa wyals gdauZaxebda xolme, roca didxans laparaksapirebda. <strong>maTiuS</strong>s ejavreboda, ufrosi ministri wyals orm svamda.- batonebo, Zalian ucnauria Cveni sxdoma. vinmem rom mogvisminos da aricodes, ra moxda, egoneba, omi ubedurad daumTavrebiaTo. ifiqrebs,damarcxebulano. magram Cven xom gavimarjveT! dRemde sul ase iyo: vincdamarcxdeboda, kontribucias ixdida, gamarjvebuli ki mdidrdeboda.asec unda iyos, imitom rom, mxolod is qveyana imarjvebs, romeliczarbaznebze, Tofiswamalsa da jaris sakvebze fuls ar zogavs. Cvenyvelaze bevri davxarjeT da kidec gavimarjveT. Cveni gmiri <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>iTviTon daadasturebs, rom Cvens jars yvelaferi hqonda. maS ratom undavizaraloT? isini dagvesxnen Tavs, imaT gagvimarTes omi, Cven ki vapatieT.amiT gamovxateT Cveni sulgrZeloba, gulkeTiloba. magram ratom ar undaagvinazRauron omis xarjebi? araferi gvinda imaTi, mogvcen is, racgvekuTvnis. keTilSobilebiT aRsavse gmirma <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m mterTan zavidado. es iyo gonivruli da, amasTan erTad, sulgrZeli nabiji. magramukontribuciod dadebulma zavma araCveulebriv finansur gaWirvebaSiCagvagdo. Cven am gaWirvebas Tavs mainc davaRwevT, imitom rom,gamocdileba gvaqvs, bevri brZnuli wigni wagvikiTxavs, arc sifrTxilegvaklia, bevri ramis gakeTebac SegviZlia, da Tu <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> isev iseTndobas gamogvicxadebs, rogori ndobiTac omamde gvepyroboda, Tu inebebsCveni rCevis miRebas...45


- batono ufroso ministro, - gaawyvetina <strong>maTiuS</strong>ma, - geyofaT laqlaqi,Tqven imis dardi ki ar gaqvT, rCeva-darigeba momceT, Tqven gindaT,qveynierebas marTavdeT, me ki faifuris Tojinad maqcioT. me TqvengeubnebiT, araferi gamogivaT, eSmakma dalaxvros!- Tqveno udidebulesobav...- kmara, ar mogcemT amis uflebas, morCa da gaTavda. <strong>mefe</strong> var da <strong>mefe</strong>ddavrCebi!- gTxovT, erTi sityva maTqmevinoT, - xma amoiRo iusticiis ministrma.- TqviT, oRond mokled.- kanonTa da miTiTebaTa krebulis 814-e tomis X|| wignis 777555-eparagrafis mexuTe damatebaSi, mexuTe gverdis meToTxmete striqonSi,vkiTxulobT:„Tu taxtis memkvidres jer oci weli ar Sesrulebia...~- batono iusticiis ministro, me eg sulac ar mainteresebs.- gasagebia. Tqvens udidebulesobas surs, kanons gverdi auaros, memzad var, dagisaxeloT kanoni, romelic am SemTxvevas iTvaliswinebs.arsebobs 486-e tomis 105-e paragrafi.- batono iusticiis ministro, me eg sulac ar mainteresebs.- amazedac arsebobs Sesaferisi kanoni: „Tu <strong>mefe</strong> paragrafebSiTavmoyril kanonebs ugulebelyofs!..~- gaaCumeT ena, Wirma wagiRoT...- Wirzedac aris kanoni. „Wiris epidemiis gaCenis SemTxvevaSi...~<strong>maTiuS</strong>s moTminebis Zafi gauwyda da taSi Semohkra. darbazSijariskacebi Semovidnen.- daapatimreT es batonebi! - brZana <strong>maTiuS</strong>ma. - waiyvaneT sapatimroSi.- saamiso kanonic arsebobs! - daiZaxa gaxarebulma ministrma. - amasewodeba samxedro diqtatura... vai, es ki ukanonobaa! - daiyvira ministrma,roca erTma jariskacma xStiT neknebSi ubiZga.carciviT gafiTrebuli ministrebi sapatimroSi waiyvanes. samxedroministri ar daupatimrebiaT, <strong>mefe</strong>s samxedro salami misca da darbazidangavida.samariseburi siCume Camovarda. <strong>maTiuS</strong>i martoka darCa. cota xnisSemdeg xelebi ukan Semoiwyo da darbazSi gaiar-gamoiara. ramdenjeracsarkis win gaivlida, imdenjer Caixedavda da gaifiqrebda, cotaTinapoleons vgavaro.- ra vqna axla?magidaze qaRaldebis grova darCa, xeli xom ar moaweros suyvelas?ratom aweria zogs „nebas vaZlev, zogs ki - „gadaidos~ an „aikrZalos~?iqneb yvela ministri ar unda daepatimrebina? iqneb, saerTod, ase arunda moqceuliyo? ra moxdeba axla?an, kacma rom Tqvas, ratom daapatimra? ra daaSaves? simarTle romiTqvas, <strong>maTiuS</strong>ma sisulele Caidina. ra eCqareboda zavis dadeba? xomSeeZlo, ministrebi moewvia! maSin, albaT, iusticiis ministrikontribuciazedac ityoda rames. magram ra icoda <strong>maTiuS</strong>ma, rom raRacakontribuciebi arsebobda? rac marTalia, marTalia. vinc gaimarjva, imanratom unda zRos? garda amisa, amaT xom ar wamoiwyes omi, isini daesxnenTavs.xom ar ajobebda, <strong>mefe</strong>ebisaTvis miewera? isini samni arian daxarjebsac ufro iolad gadaixdian, vidre <strong>maTiuS</strong>i.46


magram rogor iwereba aseTi werilebi? rogor Tqva im ministrma? 814-etomio? netav sul ramdeni wignia? <strong>maTiuS</strong>s ki mxolod moTxrobebis orikrebuli da napoleonis biografia aqvs wakiTxuli. Zalian cotaa.<strong>maTiuS</strong>s TandaTan ufro mZime fiqrebi moeZala. uecrad Ria fanjridangugulis xma Semoesma.rogorc iqna martoobas bolo moeRo.- felek, Cem adgilas ras izamdi?- me, Tqveni udidebulesobis adgilas, isev baRSi gaverTobodi, imaTTaTbirebze ki sulac ar mividodi. rac momindeboda, imas gavakeTebdi,imaTac nebaze mivuSvebdi, rac moesurvebodaT, is gaekeTebinaT.- cudi ambavi moxda, felek, isini ukve sapatimroSi sxedan.- sxedan da isxdnen, Tu Tqvens mefur udidebulesobas ase surs.- a, naxe, ramdeni xelmouwereli qaRaldia! me rom xeli ar movawero,arc rkinigzebi gvebneba, arc fabrikebi da arc araferi.- Tu asea, unda moaweroT!- ara, daicade, momismine. uimaTod araferi ar vici. moxuc <strong>mefe</strong>ebsac kiar SeuZliaT uministroebod muSaoba.- Tu asea, adeqiT da gaaTavisufleT.<strong>maTiuS</strong>i sixarulisagan kinaRam gadairia. ra ubralo rame yofila, meki azrad ar momdiodao. marTlac, cudi araferi momxdara, yovel wuTsSeuZlia gaaTavisuflos. magram aseTi gamgeblobisa da mbrZaneblobisuflebas ki mainc aRar miscems. yvelani <strong>maTiuS</strong>s unda emorCilebodnen.ara, ise aRar moiqceva, rom <strong>maTiuS</strong>i, <strong>mefe</strong>, iZulebuli iyos, bufetidan ansakuTari baRidan raRac moiparos da megolbars ise gaumaspinZldes. arcmeseridan dauwyebs cqeras, roca bavSvebi iTamaSeben. masac unda TamaSi.<strong>maTiuS</strong>s surs, rom isev is keTili kapitani aswavlides, visixelmZRvanelobiTac ibrZoda mTeli omis ganmavlobaSi. bolos da bolos,cudi xom araferi swadia? unda, rom sxvebiviT mxiaruli biWi iyos da arawamebdnen.feleks didxans darCena ar SeeZlo: qalaqSi raRac didi saqmeebihqonda. cotaodeni fulis saTxovnelad mosuliyo. masesxe, tramvaisfulad minda, SeiZleba papirosisTvis da SokoladisTvisac damWirdeso.- didi siamovnebiT, felek, aha, waiRe.da <strong>maTiuS</strong>i kvlav marto darCa.ceremonmaisteri ratomRac gaurboda. aRmzrdelic sadRac miimala,msaxurebi ki aCrdilebiviT uxmaurod daiZurwebodnen.ucbad <strong>maTiuS</strong>s erTma azrma gauelva TavSi: xom SeiZleba, rom yvelanitiran <strong>mefe</strong>d Tvlidnen!da SiSma aitana.ra saSineleba iqneboda! <strong>maTiuS</strong>i xom badiSi iyo hainrix uswrafesisa,xalxs yvavebiviT rom xocavda.ra unda qnas, ra eSveleba?netavi feleki mainc movidodes, an sxva vinme.oTaxSi Cumad Semovida <strong>maTiuS</strong>is moxuci eqimi. <strong>maTiuS</strong>i sixaruliT casewia.- didi saqme maqvs, - Zlivs gabeda eqimma, - magram vSiSob, rom Tqveniudidebulesoba uars mibrZanebs.- viTom ratom, tirani var? - hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma da eqims TvalebSimiaCerda.- hm... ratom, tirani! ubralod, didi saqmea.- ra saqmea?47


- mindoda meTxova, cota SeRavaTi geboZebinaT patimrebisTvis.- Tamamad TqviT, eqimo, winaswar yvelaferze Tanaxma var. me sulac arvjavrob maTze. SemiZlia axlave gavaTavisuflo, Tu pirobas dadeben, romTavnebobas aRar moiwadineben.- ai es namdvili mefuri sityvaa! - SesZaxa gaxarebulma eqimma dapatimrebis Txovna waukiTxa: - ufrosi ministri Txoulobs baliSs,leibsa da sabans; namjaze wola ar SemiZlia, Zvlebi mtkivao.- me ki miwaze meZina, - uTxra <strong>maTiuS</strong>ma.- janmrTelobis dacvis ministri kbilis fxvnilsa da jagrissmoiTxovs. vaWrobis ministri - TeTr purs; sapatimros Sav purs vergeaxlebiTo. ganaTlebis ministri wasakiTx wigns Txoulobs. SinagansaqmeTa ministrs fxvnili sWirdeba. usiamovno ambisgan muclis tkiviliastexia.- iusticiis ministri ras moiTxovs?- arafers ar moiTxovs. kanonTa krebulis 745-e tomSi waukiTxavs, romdapatimrebul ministrebs mxolod sami dRis Semdeg SeuZliaT, <strong>mefe</strong>sSewyaleba sTxovon. eseni ki mxolod sami saaTia, rac sxedan.<strong>maTiuS</strong>ma brZana, patimrebisTvis sasaxlidan waeRoT logini da samefosadili, saRamoTi ki - vaxSami da Rvino. iusticiis ministrze brZana,mcvelebis TanxlebiT axlave aq momgvareTo.iusticiis ministri rom movida, <strong>maTiuS</strong>ma Tavazianad SesTavazasavarZeli da hkiTxa:- kanonieri iqneba Tu ara, rom xval sapatimrodan gamogiSvaT?- mTlad kanonieri ar iqneba, Tqveno mefuro udidebulesobav, magramsamxedro diqtatura aCqarebuli proceduris momxrea. Tu am saqciels asevuwodebT, formaluroba daculi iqneba.- batono ministro, me rom isini gamovuSva, SeuZliaT, axla me CamsvansapatimroSi?- ara aqvT ufleba, Tumca, meore mxriv, 949-e tomSi mTavrobazexelyofac aris gaTvaliswinebuli.- ar mesmis, - gamotyda <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>, - ra dro damWirdeba, rom esyvelaferi gavigo?- albaT, ormocdaaTi weliwadi, - miugo ministrma.<strong>maTiuS</strong>ma amoioxra. mefis gvirgvini <strong>maTiuS</strong>s yovelTvis emZimeboda,magram axla iseT tvirTad daawva, TiTqos saartilerio Wurviyofiliyos.ministrebs borkilebi ahyares da sapatimros sasadiloSi Seiyvanes. aqvemobrZandnen iusticiis ministri da samxedro ministri. dacvam xmaliSiSvla, Tavis adgilas dadga. daiwyo TaTbiri.<strong>maTiuS</strong>ma winaRamesve awon-dawona, rogor unda moqceuliyo.- Tqven didebs mouareT, imaTze ifiqreT, me bavSvebis <strong>mefe</strong> viqnebi.Tormeti wlisa rom gavxdebi, mxolod imaze vi<strong>mefe</strong>b, vinc Tormetiwlisaze metisa ar iqneba. TxuTmetisa roca gavxdebi, imaTze vi<strong>mefe</strong>b, vincTxuTmetisaze metisa ar iqneba. ise ki, <strong>mefe</strong> var, da, rasac movisurveb,imas gavakeTeb; rogorc momesurveba, ise moviqcevi. danarCeni, Tu gnebavT,yvelaferi Zveleburad darCes. me TviTon patara var da Zalian kargadvici, ra undaT bavSvebs.- erT dros Cvnec viyaviT patarebi, - Tqva ufrosma ministrma.- keTili, magram axla ramdeni wlisa brZandebiT?48


- ormocdasamisa, - miugo ufrosma ministrma.- maS, ratom mbrZaneblobT Tqvenze ufrosebs? batoni gzaTa ministrisruliad axalgazrdaa, matarebliT ki moxucebic mgzavroben.ministrebma erTxmad miuges: marTalia, marTaliao.- amaze ras ityviT, batono iusticiis ministro, xom SeiZleba asemoviqceT?- aramc da aramc, - ar daeTanxma iusticiis ministri. - 1349-e tomSigaTvaliswinebuli kanoniT, bavSvebi mSoblebis sakuTrebas warmoadgenen.arsebobs mxolod erTi gamosavali.- romeli? - cnobiswadilma Seipyro <strong>mefe</strong>.- <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s unda ewodos „reformatori <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>~ (tomi1764-e, gverdi 377-e).- „reformatori <strong>mefe</strong>~ ras niSnavs?- imas niSnavs, rom is aris <strong>mefe</strong>, romelic kanonebs cvlis. <strong>mefe</strong> rombrZanebs: msurs aseTi da aseTi kanoni gamovceo, me uars Sevkadreb,vetyvi: ar SeiZleba, imitom rom sxvanairi kanoni ukve arsebobs-meTqi.magram <strong>mefe</strong>m rom brZanos: aseTi da aseTi reforma minda gavataroo, medasturs mivcem, saqciels movuwoneb.ministrebi daeTanxmnen. amis Semdeg felekis ambavi ganixiles.- ar SeiZleba, feleki favoritad dainiSnos.- ratom?- imitom, rom etiketi amis nebas ar iZleva.sxdomaze cremonmaisteri ar brZandeboda da ministrebi kargad veruxsnidnen <strong>maTiuS</strong>s, ras warmoadgenda samefo karisetiketi. danamdvilebiTmaT mxolod is icodnen, rom <strong>mefe</strong>ebs gardacvalebis Semdeg SeeZloThyolodaT favoriti. RmerTma daifaros, esimas ar niSnavs, rom <strong>maTiuS</strong>iaucileblad unda mokvdes, magram is cnoba feleks usaTuod undaCamoerTvaso.- diax, is cnoba ukanonoa, - daadastura iusticiis ministrma. - feleksSeuZlia <strong>mefe</strong>sTan iaros, SeuZlia misi guliTadi megobari iyos, magramamis dawera da beWdiT damowmeba arafris didebiT ar SeiZleba.- keTili, - Tqva <strong>maTiuS</strong>ma da maTi gamocda moindoma: - magram me rom ardageTanxmoT da isev sapatimroSi gayuryutoT?- es sul sxva saqmea, - gaiRima iusticiis ministrma, - <strong>mefe</strong>s yvelaferiSeuZlia.<strong>maTiuS</strong>i gancvifrda. am raRac sisulelis gulisTvis, raRaca qaRaldisgulisTvis, mzad arian, sapatimroSi isxdneno.- Tqveno udidebulesobav, nuki gewyinebaT da, kanoni amasaciTvaliswinebs, - uTxra iusticiis ministrma. - 235-e tomSi amaze SeniSvnaadamatebuli. <strong>mefe</strong>s sicocxleSic aqvs ufleba, favoriti hyavdes, magramaseT <strong>mefe</strong>s reformatori aRar ewodeba...- maS ra ewodeba, - SeSfoTebiT hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma da TiTqmis mixvdayvelafers.- aseT <strong>mefe</strong>s „tirani~ ewodeba.<strong>maTiuS</strong>i adga. sapatimros dacvam xmali aswia da molodinad iqca. RrmasiCume Camovarda. SiSisgan yvelas ferma gadahkra. sapatimros buzebmacSewyvites bzuili.magram <strong>maTiuS</strong>ma xmamaRla da garkveviT Tqva:- dReidan me viwodebi reformator <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>d. batonebo,Tavisuflebi xarT.49


sapatimros yaraulma borkilebi maSinve sawyobSi gaitana, ukve saWiroaRa riyo. dacvam xmali qarqaSSi Caago, mekarem rkinis mZime kari gaaRo.ministrebi mxiarulad ifSvnitavdnen xelebs.- batonebo, axla me msurs, rame reforma gavataro. vbrZaneb, xvalyvela moswavles mieces TiTo girvanqa Sokoladi.- Zalian bevria, - Sehbeda janmrTelobis dacvis ministrma. - bevribevri,girvanqis meoTxedi mivceT.- kargi, mivceT girvanqis meoTxedi.- mTel saxelmwifoSi xuTi milioni moswavlea, - Tqva ganaTlebisministrma. - uqnarebsa da cuRlutebsac Tu mivcemT Sokolads...- yvlas, iyvira <strong>maTiuS</strong>m, - uklebliv yvelas mieces!- amden Sokolads Cveni fabrikebi mxolod cxr adReSi daamzadeben.- matareblebiT Cveni qveynis sxvadasxva kuTxeSi gadazidvas kierTikvira moundeba.- rogor xedavT, Tqveno udidebulesobav, brZaneba mxolod sami kvirisSemdeg Sesruldeba.- raki asea, ras vizam! - Tqva <strong>maTiuS</strong>ma da gulSi ki gaifiqra: „rakargia, gamocdili TanaSemweebi rom myavs: eseni rom iyvnen, isic armecodineboda, ramdeni Sokoladi damWirdeboda. arc is mecodineboda, visunda daemzadebina. azradac ar momividoda, rom Sokoladi mTelqveyanaSi unda damegzavna~.magram <strong>maTiuS</strong>s xmamaRla ar uTqvams, rac gaifiqra, is ki ara, isemoaCvena Tavi, viTom ukmayofiloc iyo. bolos Tqva:- maS ase, gTxovT, esambavi xvalve gamoaqveynoT gazeTebSi.- momiteveT siTamame, - sTxova iusticiis ministrma, - es yvelaferiZalian kargia, magram reforma mainc ar aris. es mxolod mefurisaCuqaria. sxva ambavi iqneboda, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s rom kanoni gamoeca:moswavleebs Sokoladi saxelmwifosagan yoveldRiurad mieceso. es ukvekanoni iqneboda. ise ki mxolod gamaspinZlebad, saCuqrad, siurprizadCaiTvleba.- kargi, CaiTvalos gamaspinZlebad, - daeTanxma <strong>maTiuS</strong>i. Zalian iyodaRlili da eSinoda, kidev didxans ar ilaqlaqono.- TaTbiri damTavrebulia, mSvidobiT, batonebo.<strong>maTiuS</strong>i samefo avtomobiliT sasaxleSi dabrunda, saswrafod SeirbinabaRSi da feleks daustvina.- ici ra, felek, me ukve namdvili <strong>mefe</strong> var. ukve yvelaferi kargadaris.- Tqveno udidebulesobav, samagierod, me ar gaxlavar kargad.- ratom? - gaukvirda <strong>maTiuS</strong>s.- im cnobis gulisTvis mamaCemma ise mimbegva, Tvalebidan naperwklebimayrevina.- mimbegvao? - ufro metad gaukvirda <strong>maTiuS</strong>s.- ho. mefis uflebaa, mowyaleba giTavazoso, Cemi, mamobrivi ufleba kiis aris, gverdebi dagizilo, ZaRlis lekvo, sasaxleSi mefisa xar, Sin -mamisao. mamis xeli ki ufro erTgulia, vidre mefis mowyalebao.<strong>maTiuS</strong>i frTxilobda. ukve kargad icoda, rom aCqarebiT dadaufiqreblad araferi ar unda gaekeTebina. cxovrebac omiviTaa: Tugsurs, gaimarjvo, kargad unda moemzado SetevisaTvis. maSin iCqara imcnobis micema da sisulele Caidina. TviTonac davidarabaSi gaexvia,feleksac kargad moxvda. axla xom mTlad sircxvilSi Cavarda da Tavs50


lafi daesxa: <strong>maTiuS</strong>i, <strong>mefe</strong>, cnobas aZlevs feleks da viRac ocmeTauriki Svils scems am cnobisTvis!- felek, ici ra, Cven cota avCqardiT. Tu gaxsovs, me mindoda, rommogvecada. axla erTi ram minda gagagebino.da <strong>maTiuS</strong>ma Sokoladis ambavi uambo.- <strong>mefe</strong>ebs ar SeuZliaT, yvelaferi gakeTon, raca surT.- ra Tqma unda, Tqveno udidebulesobav...- felek, modi, dReidan saxeli damiZaxe. Cven xom erTad vibrZodiT! meSeni wyalobiT davaRwie Tavi tyveobas.biWebma moiTaTbires da gadawyvites, rom, martoni rom iqnebodnen,erTmaneTisTvis isev Serqmeuli saxelebi daeZaxaT.- Tanaxma xar, goriglejiav?- Tanaxma var, muxiglejiav.axla ukve advili iyo im danavsuli cnobis gamorTmeva.- sanacvlod cigurebs mogcem, or tafels, markebis alboms,gamadidebel SuSas da magnits, - SesTavaza <strong>maTiuS</strong>ma.- mamaCemi adgeba da kidev mcems.- kargi, felek, ra iyo, cota moiTmine. xom xedav, rom <strong>mefe</strong>ebs arSeuZliaT erTi xelis dakvriT ramis gakeTeba! <strong>mefe</strong>ebi kanonebs undadaemorCilon.- es raRas niSnavs?- jer me TviTonac kargad ar mesmis. me mgoni, raRa wignebia, an amismsgavsi rame.- aba ra! Sen sul TaTbirze zixar da cota-cotas yvelafers swavlob,me, ra? - guli daswyda feleks.- nu dardob, felek, ai, naxav, yvelaferi kargad iqneba. Tuki isSemiZlia, rom xuT milion bavSvs Sokoladi davurigo, SenTvisac xombevri kargi ramis gakeTebas movaxerxeb! magram yvelaferi kanoniT undagavakeTo, Sen arc ki ici, saRamoTi rom davwvebi, ramden xans Zili armekareba. vwevar da vfiqrob, iseTi ra gavakeTo, rom yvelani kargadiyvnen-meTqi. amis Semdeg ki, albaT, cota gamiadvildeba. aba didebisTvisra unda gamekeTebina? fuli aqvT da TviTonac iyidian. arayi mimeca?daTvrebian, es aris kargi saqme?- ar vici, - uTxra felekma. - Sen yvelaferze erTbaSad fiqrob. me romSen adgilas viyo, CemTvis baRSi saqanelasa da karusels gavakeTebinebdi,musikasac davakvrevinebdi.- ici, felek, Sen <strong>mefe</strong> ara xar da es ar gesmis. kargi, gamarTonkaruseli, magram erTi ki ara! TaTbirs rom moviwvevT, me moviTxov, romyvela skolaSi dadgan saqanela da karuseli, musikac daukran.- tiric mouwyon da keglic aTamaSon.- es ukve, ici...ministrebi sapatimrodan gamovidnen Tu ara, maSinve sakonditroSiwabrZandnen, rom naRebiani yava daeliaT da kremiani namcxvari mierTvaT.ganTavisuflebiT ki ganTavisufldnen, magram mainc yvelas cxvir-cxviriCamostiroda, radganac kargad dainaxes, rom <strong>maTiuS</strong>is mxardamxarsaxelmwifos marTva, cota ar iyos, gauZneldebodaT.- upirveles yovlisa, fuli unda visesxoT.- axali rom movWraT?51


- jerjerobiT ar SeiZleba, omis dros metismetad bevri movWeriT.cota xans unda movicadoT.- eriha! ra dros mocdaa, amdeni Tanxa gvaqvs gadasaxdeli!- hoda, mec imitom vambob, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebs vesesxoT-meTqi.TiTom oTxi kremiani namcxvari miirTva, naRebiani yava daayola dasaxlebSi wavid-wamovidnen.meore dRes ufrosi ministri <strong>mefe</strong>s eaxla da moaxsena, rom aucilebeliiyo, SeZlebuli <strong>mefe</strong>ebisagan fuli esexaT. Zalian Zneli saqmea, ucxoeTis<strong>mefe</strong>ebs Wkvianurze Wkvianuri werilebi undamivweroT, amitom yoveldReor-ori TaTbiri gvebnebao.- keTili, dasturi uboZa <strong>maTiuS</strong>ma, - Tqven iTaTbireT, me ki dReidanveswavlas viwyeb. gakveTilebs kapitani Camitarebs.movidnen samxedro ministri da kapitani. <strong>maTiuS</strong>i suliTa da guliTmiesalma kapitans da isic ki ikiTxa, ar SeiZleba, maioroba vuboZoTo?magram gamoirkva, rom kapitani sul axalxan poruCiki yofiliyo,maSasadame, Zalian axalgazrda gaxldaT.<strong>maTiuS</strong>ma swavlas ise bejiTad mohkida xeli, garToba-TamaSi aRarc kiaxsovda. kapitani Sors cxovrobda da maTviuSma SesTavaza, ojaxianadsasaxleSi gadmbargebuliyo. kapitans erTi biWi hyavda, erTi gogo. biWsstaseki erqva, gogonas - elenka. sasaxleSi gadmosvlis Semdeg samivenierTad mecadineobdnen da erTadve TamaSobdnen. gakveTilebze felekicmodioda xolme, magram swavla maincdamainc didad ar exateboda gulzeda gakveTilebs xSirad acdenda.<strong>maTiuS</strong>i TaTbirebs ukve iSviaTad eswreboda.- dros tyuilad vkargava, mosawyenic aris da arc wesierad gamegebarameo.bavSvebi sixaruliT mirbodnen samefo baRSi. felekis mama winaTdurgali yofiliyo, axla gaixsena es Tavisi xeloba da bavSvebssaqanela gaumarTa. riT ar erTobodnen gogo-biWebi: xan qanaobdnen, xandamalobanas TamaSobdnen, xan mexanZreebi iyvnen. Tu burTaobamoundebodaT, burTaobdnen, zogjer ki samefo tbaSi naviT seirnobdnenda Tevzs iWerdnen.samefo baRis mebaRe gulSemoyrili iyo. bavSvebma ramdenime SuSa romCaamtvries, mebaRe maSin ki sasaxlis mmarTvelobaSi mivida saCivlelad,magram vin ras etyoda: <strong>maTiuS</strong>i reformatori <strong>mefe</strong> iyo da cxovrebaSisakuTari adaT-wesebi Semohqonda.SemodgomisTvis <strong>maTiuS</strong>ma meRumeles moZebnac brZana, rom sefedarbazSiRumeli daedga; sulac ar vapireb audienciebis drossicivisagan gaToSvaso.wvimian dRes bavSvebi oTaxebSi TamaSobdnen. msaxurebi gulzesivdebonen, bavSvebi iataks aWuWyianebeno,magram, samagierod, droTavsayrelad hqondaT: kaciSvili aRar dagidevdaT, sakinZis yvela RilsSeikravdnen Tu ara. amasTanave, uwin sasaxleSi samariseburi siCume iyoga<strong>mefe</strong>buli da msaxurebi Zalian mowyenilebi daborialebdnen. axla kimTeli sasaxle sicilsa da Jriamuls aevso. Zalian xSirad bavSvebTanmxiaruli kapitanic TamaSobda. zogjer ki moxuci eqimic ahyvebodaT daise gaxalisdeboda xolme, maTTan erTad cekvavda da saxtunao TokiTacxtoda. ai maSin unda genaxaT sicili!felekis mamam saqanela xom gaumarTa bavSvebs, mere patara etlicgauwyo, etls sami Tvali hqonda da waramara brundeboda, magram arcamaze wuxdnen, piriqiT, ufro gulianad icinodnen.52


Sokoladi ki sataxto qalaqSi bavSvebs iciT rogor dauriges?skolebidan gamoiyvanes da quCaSi or rigad Caamwkrives. SuaSi satvirTomanqana midioda. manqanaSi samxedroebi isxdnen da Sokolads arigebdnen.darigeba rom moaTaves, mere imave quCebSi <strong>maTiuS</strong>ma gamoiseirnaavtomanqaniT: bavSvebi Sokolads Wamdnen, icinodnen da yvirodnen:- gaumarjos <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s!<strong>maTiuS</strong>i yovel SeZaxilze dgeboda, bavSvebs harovan kocnas ugzavnida,quds uqnevda, Sarfs afrialebda, gangeb Tavsa da xelebs amoZravebda,aqeT-iqiT trialebda, rom isev faifuris Tojina ar hgonebodaT da arefiqraT, gvatyuebeno.magram saidan ifiqrebdnen, gvatyuebeno, roca yvelam icoda, romnamdvili <strong>maTiuS</strong>i iyo. bavSvebTan erTad quCaSi maTi ded-mamacgamosuliyo. mSoblebic gaxarebulebi iyvnen. Turme bavSvebi Zalzekargad swavlobdnen mas Semdeg, rac gaiges, rom <strong>mefe</strong>s bavSvebi uyvardada yovelTvis maTze fiqrobda.ganaTlebis ministrma am zeims Tavisi gunebiT erTi siurprizi daumata:zrdilobian da bejiT moswavleebs Teatris bileTebic dauriges. imsaRamos <strong>maTiuS</strong>i, kapitani, feleki, elenka da staseki samefo loJaSi romSebrZandnen, mTeli Teatri ukve bavSvebiT iyo savse.<strong>maTiuS</strong>is gamoCenaze orkestrma himni daukra. yvelani fexze adgnen.<strong>maTiuS</strong>i himnis damTavrebamde gaWimuli idga, rogor etiketi moiTxovda.bavSvebi axla mTel saRamos uyurebdnen TavianT sayvarel <strong>mefe</strong>s. erTies iyo, cota guli swydebodaT, rom samxedro mundiri ki ecva, magramTavze gvirgvini ar edga.ministrebi TeatrSi ar iyvnen. swored im saRamos ucxo qveynebis<strong>mefe</strong>ebTan gasagzavn werils amTavrebdnen da TeatrSi wasasvleli droar hqondaT. marto ganaTlebis ministrma Seirbina ramdenime wuTiT dakmayofilma Tqva:- ai es mesmis, visac namdvilad ekuTvnoda, iman miiRo saCuqari!<strong>maTiuS</strong>ma zrdilobianad mouxada madloba da is dRe sasiamovnoddamTavrda.meore dRes ki <strong>maTiuS</strong>s friad uxaliso da usiamovno saqme undagaekeTebina.sasaxleSi Tavi moiyares ministrebma da sazRvargareTis qveynebiselCebma. elCebisTvis zar-zeimiT unda gadaecaT is werilebi, romlebiTacmaT <strong>mefe</strong>ebs fuls sTxovdnen sesxad.ministrebi mTel sam Tves moundnen werilebis weras, axla ki <strong>maTiuS</strong>iwynarad unda mjdariyo da moesmina, ra daweres im sam TveSi.wynarad jdoma da mosmena ki Zalian uWirda, guSindeli gemrieladgatarebuli dRe rom axsendeboda. amas daumateT isic, rom ukvegadaCveuli iyo sxdomebsa da TaTbirebs.aqti oTxi nawilisagan Sedgeboda.pirvel nawilSi ministrebi <strong>maTiuS</strong>is saxeliT werdnen, rom <strong>maTiuS</strong>iswinaprebi Zalian xSirad exmarebodnen sxva saxelmwifoebs da fuliTacumarTavdnen xels, roca sWirdebodaT. es iyo sesxis aqtis istoriulinawili.amas mosdevda karga mozrdili geografiuli nawili,. Sig aRniSnuliio, ra miwebi, ra teritoria ekuTvnoda <strong>maTiuS</strong>s, ramdeni qalaqi hqonda,ramdeni tye, ramdeni qvanaxSiris maRaro, marili da navTi. Semdeg eweramosaxleobisa da sxvadasxva fabrikebis raodenoba. ewera, agreTve,53


amdeni marcvleuli, kartofili da Saqari mohyavdaT yovelwliurad<strong>maTiuS</strong>is saxelmwifoSi.aqtis mesame nawili iyo ekonomikuri. am nawilSi ministrebi Tavsiwonebdnen, Cveni qveyana mdidaria, fulic bevri gvaqvso, - xazinasyovelwliurad emateba didi gadasaxadiT, amitom valis gadaxda argagviWirdeba, Tqven amisi SiSi nu geqnebaTo. sesxis aReba <strong>maTiuS</strong>smxolod imitom nebavs, rom ufro ukeTesad gauZRves meurneobas, ufrometi fuli hqondeso.am meoTxe nawilSi ewera, romel axal rkinigzebs gaiyvandnen, raqalaqebi aSendeboda. ramdeni axali saxli da fabrika ar Seemateboda<strong>maTiuS</strong>is saxelmwifos.werilebi, albaT, saintereso mosasmenic ki iqneboda, magram Sig imdenicifri ewera, - sul milionebi da aTobiT milionebi, - diax, imdeni cifriewera, elCebi, wamdauwum saaTze iyurebodnen, <strong>maTiuS</strong>s ki mTqnarebaautyda.bolos, rogorc iqna, kiTxva daamTavres da elCebma Tqves:- Cven am baraTs Cvens mTavrobas gavugzavniT. Cvens <strong>mefe</strong>ebs <strong>maTiuS</strong>Tanmegobroba surT da, albaT, fulis sesxebaze uars ar ityvian.<strong>maTiuS</strong>s miarTves Zvirfasi qvebiT mooWvili oqros kalami da <strong>maTiuS</strong>mawerilebs miawera:„Tqveno mefuro udidebulesobav. me Tqven dagamarcxeT, magramaraviTari kontribucia ar amiRia, da ai axla gTxovT, fuli masesxoT,ise rom, nu iqnebiT Rorebi, fuli masesxeT~.reformatori <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>~.ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebma <strong>maTiuS</strong>s werili gamougzavnes. swrednen: ZaliangTxovT, Cvens saxelmwifoSi gvestumroT. gTxovT, kapitani, eqimi, stasekida elenkac Tan iaxloTo.„<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> darwmunebuli brZandebodes, ar inanebs, rac SegviZlia,yvelafers viRonebT, rom kargad gaataros dro da, rasac moisurvebs,yvelaferi Seusruldes~.<strong>maTiuS</strong>i sixaruliT cas ewia. aqamde ucxoeTis erT qalaqSi iyonamyofi, isic omis dros. axla ki sami qveynis dedaqalaqi unda enaxa, samimefis sasaxle da baRebi unda daeTvalierebina. Zalian undoda gaego, am<strong>mefe</strong>ebs rogor hqondaT saxelmwifo mowyobili. ambobdnen, erTdedaqalaqSi iseTi SesaniSnavi zologiuri parki aqvT, ra mxeci ginda,rom iq ar hyavdeT, - qveynierebis yoveli kuTxidan mihyavTo. meorededaqalaqSi Turme erTi imodena saxli mdgara, felekma Tqva, TaviTzecas swvdebao. mesameSi ki iseTi maRaziebi yofila, am maRaziebs iseTilamazi vitrinebi hqonia, mTel wediwads rom uyuro, ar mogbezrdebao.Mministrebi Zalian nawyenebi iyvnen, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebma ratom Cvenc armigvipatiJeso, magram ras izamdnen. finansTa ministri mainc emudareboda<strong>maTiuS</strong>s, arc fuli gamoarTva <strong>mefe</strong>ebs da arc xeli mouwero rameqaRaldebze, usaTuod mogatyuebeno_amis fiqri nu gaqvT, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma. _ patara viyavi da vermomatyues, axla rogor momatyueben!_Tqveno udidebulesobav, axla omi damTavrebulia, Tavs megobrebadmogaCveneben, CumCumad ki ecdebian, rames gamogrCnen da xeli moiTbon._ viTom me ar vicode! _ iukadrisa <strong>maTiuS</strong>ma, magram gulSi kigauxarda, rom gaafrTxiles, da mtkiced gadawyvita, araviTar qaRaldze54


xeli ar moewera. Aaxla <strong>maTiuS</strong>s TviTonac eucnaureboda, rom <strong>mefe</strong>ebmaarc erTi ministri ar miiwvies stumrad._ frTxilad viqnebi, _ Sehpirda <strong>maTiuS</strong>i finansTa ministrs.sasaxleSi yvelas Surda, rom <strong>maTiuS</strong>i ase Sors unda gamgzavrebuliyo.Uukve daiwyes skivrebis Calageba. Mmkeravebs axali tansacmeli mohqondaT.mewaReebi axal fexsacmels moarbeninebdnen. ceremonmaisteriTavqajSeyrili daqroda zeviT-qveviT, araferi dagvaviwydeso. Eelenka dastaseki sixarulisgan fexze aRar idgnen.Bbolos, rogorc iqna, movida ori avtomanqana. erTSi <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> dakapitani Casxdnen, meoreSi _ eqimi, elenka da staseki. rkinigzissadgurisken mimavlebs qalaqis mcxovreblebi misalmebis SeZaxilebiTacilebdnen. sadgurSi samefo matarebeli da ministrebi elodebodnen.<strong>maTiuS</strong>i erTxel ukve ijda samefo matarebelSi. maSin omidanbrundeboda da ise iyo daRlili, wesierad arc dauTvalierebia. Aaxlaki sul sxva ambavia. Aaxla <strong>maTiuS</strong>i gasarTobad, Tavisi siamovnebisTvismiemgzavreboda da safiqrali araferi hqonda. mxiarulad, sicilxarxariThyveboda, rogor emaleboda poruCiks, axlandel Tavismaswavlebels. ixsenebda, rogor umwarebdnen sicocxles rwyilebi.Ggaixsena maSindeli wvnianic, samxedro ministrTan Sexvedrac, roca<strong>maTiuS</strong>i kibidan uyurebda ai am matarebels, romliTac axlamiemgzavreboda._ o, am adgilas mTel dRes videqiT. am sadguridan ukan dagvabrunes.samefo matarebels eqvsi vagoni eba. erTi vagoni saZinebeli iyo.Yyvelas TiTo oTaxi hqonda gankuTvnili. Sig rbili sawoli, pirsabani,magida da skami idga. Mmeore vagoni sasadilo gaxldaT. SuaSi magidaidga, garSemo skamebi hqonda Semowyobili, iatakze xaliCa efina. mTelivagoni yvavilebiT iyo savse. Mmesame vagonSi biblioTeka iyo mowyobili,magram amjerad, wignebis garda, Sig mefis yvelaze lamazi saTamaSoebicelaga. meoTxeSi samzareulo iyo. mexuTe vagoniT mzareulebi damsaxurebi mgzavrobdnen. Mmeeqvse vagoniT savse skivrebi mihqondaT.bavSvebi wamdauwum fanjaraSi iyurebodnen da erTobodnen. Mmatarebelimxolod drodadro Cerdeboda did sadgurebSi, rom orTqmavalSi wyaliCaesxaT. vagonebi ise msubuqad misrialebda, arc gruxunebda, arcjayjayebda.saRamoTi mgzavrebma Cveulebrivad daiZines, diliT ki ukvesazRvargareT gaiRviZes.<strong>maTiuS</strong>ma is iyo xelpiri daibana da Caicva, rom ucxoeTis mefis elCicwarudga misasalmeblad. Turme matarebelSi Rame Camjdariyo, magram<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> udroo dros ar Seuwuxebia, ZiliT ki mTel Rames Tvali armouxuWavs: rac sazRvarze gadmovidnen, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>ze mzrunveloba ukveam elCs evaleboda._ rodis viqnebi Tqveni mefis dedaqalaqSi?_ or saaTSi.<strong>maTiuS</strong>s siamovnebas hgvrida elCis saqcieli: ucxoeTis mefis elCi<strong>maTiuS</strong>is enaze laparakobda. Tumc <strong>maTiuS</strong>s ramdenime ucxo ena esmoda dalaparakobda kidec am enebze, magram mainc Tavis enaze saubari ufroexaliseboda da esiamovneboda.Znelia, sityviT aiweros, rogor daxvdnen maspinZlebi. <strong>maTiuS</strong>i ucxoqveynis dedaqalaqSi ise ki ar Sedioda, rogorc am qveynis qalaqebisa dacixe-burjebis dammarcxebeli, Sedioda, rogorc misi xalxis gulisdampyrobi. Aam saxelwifos moxuci, WaRara <strong>mefe</strong>, Tavisi SvilebiTa da55


SviliSvilebiT, sadgurSi elodeboda <strong>maTiuS</strong>s. iqaurobisaTvis romSegexedaT, rkinigzis sadguri ki ara, umSvenieresi baRi gegonebodaT,imdeni yvavili moezidaT. yvavilebiTa da totebiT daewnaT warwerac:@„keTili iyos Seni mobrZaneba, patara megobaro!” warmoiTqvamisasalmebeli sityvebi. <strong>maTiuS</strong>s keTil, brZen da mebrZol <strong>mefe</strong>suwodebdnen. uwinaswarmetyveles, amqveynad yvela saxelmwifoze didxansi<strong>mefe</strong>bo. vercxlis langariT puri da marili miarTves. MmkerdzebriliantisTvliani umaRlesi ordeni _ lomis ordeni Camohkides.Mmoxucma <strong>mefe</strong>m ise gulTbilad gadakocna, <strong>maTiuS</strong>s Tavisi gansvenebulimSoblebi gaaxsenda da Tvalebi cremlebiT aevso. Uukravda orkestri,frialebda bairaRebi. aRemarTaT triumfaluri TaRebi. AaivnebzexaliCebi, da droSebi gadmoefinaT.<strong>maTiuS</strong>i xelSi ayvanili miiyvanes avtomanqanasTan. quCebi xalxiT iyogaWedili, gegoneboda, mTeli qveyniereba aq mosulao. Uufrosebs arcbavSvebi CamorCebodnen: Turme skolidan sami dRiT daeTxovnaT da isinicquCaSi gamosuliyvnen.<strong>maTiuS</strong>s Tavisi sakuTari dedaqalaqic ki arasodes ase ar Sexvedria.sasaxleSi rom mividnen, moedanze uamravma xalxma moiyara Tavi. Sinwasvlas arc apirebdnen, ginda Tu ara, <strong>maTiuS</strong>i aivanze gadmovideso._ erTi-ori sityva gviTxras! _ moiTxovda xalxi.TiTqmis mosaRamoebuli iyo, <strong>maTiuS</strong>i rom sasaxlis aivanze gamoCnda._ me Tqveni megobari var! _ gadasZaxa xalxs.Ddaiquxes qvemexebma, zecaSi aiWrnen SuSxunebi, cas wiTeli, lurji damwvane varskvlavebi Seayares. Aacimcimda, abrialda bengaliuri cecxli.iqauroba iseTi lamazi iyo, Tvals ver moswyvetdiT.Mmeore diliT ki <strong>maTiuS</strong>s xan mejliss umarTavdnen, xan TeatrSimihyavdaT, xan qalaqgareT miaseirnebdnen, rom lamazi mTebisa da cixekoSkebiscqeriT damtkbariyo. Aamas mosdevda nadiroba, mere jarebisdaTvaliereba, mere isev wveuleba da Teatri.Mmoxuci mefis SviliSvilebs undodaT, mTeli TavianTi saTamaSoebi<strong>maTiuS</strong>isTvis eCuqebinaT. Bbolos, ori kargi cxeni, vercxlis patarazarbazani da axali kinematografi aCuqes, zed saintereso suraTebicmiayoles.Yyvelaze didi sixaruli ki Semdeg ewvia <strong>maTiuS</strong>s: mTeli samefo kariavtomanqaniT zRvaze gaemgzavra da Tvalis saseirod sazRvao brZolagamarTes. <strong>maTiuS</strong>i Tavis sicocxleSi pirvelad ijda admiralisxomaldSi mis pativsacemad xomalds „<strong>maTiuS</strong>i” uwodes.Aase arTobdnen stumars aT dRes. <strong>maTiuS</strong>i sixaruliT darCeboda kidevkarga xans, magram axla sxva <strong>mefe</strong>s unda swveoda. Ees swored is <strong>mefe</strong> iyo,<strong>maTiuS</strong>ma tyveobidan rom gaaTavisufla. SeZlebiT es <strong>mefe</strong> pirvelzeRaribi iyo da stumaric ufro ubralod, magram ufro gulRiad miiRo.M<strong>mefe</strong>s bevri megobari hyavda da <strong>maTiuS</strong>s yvelani daupatija. Mmere kiZalian saintereso mejlisi gaumarTa. Mmejlisze zangebi, Cinelebi daavstralielebi movidnen. zogi yviTelkaniani iyo da patara nawnavihqonda, zogi Savi iyo da yurebze da cxvirSi niJarebis an spilenZissamkaulebi ekeTa. <strong>maTiuS</strong>i daumegobrda am <strong>mefe</strong>ebs. erTma <strong>mefe</strong>m oTxilamazi molaparake TuTiyuSi aCuqa, meorem _ niangi da SuSis galiaSigamomwyvdeuli gveli boa. Mmesamem ori gamowvrTnili maimuni mihgvara.Mmaimunebi iseT sasacilo rameebs akeTebdnen, <strong>maTiuS</strong>i sul siciliTkvdeboda.56


Aam mefis dedaqalaqSive naxa qveynierebaze udidesi zoologiuri parki.Aaq naxa pingvinebi da maSinve adamianebs miamsgavsa. Aaqve iyvnen TeTridaTvebi, dombebi, indoeTis didi spiloebi, lomebi, vefxvebi, mglebi,meliebi da yvelanairi wvrilfexa mxeci _ xmeleTisac da zRvisac. AaqnaxavdiT aTasnair Tevzsa da frinvels. Mmarto maimunebi ormocdaaTijiSisa hyavdaT._ es yvelaferi Cemma afrikelma megobrebma maCuqes, _ uTxra <strong>mefe</strong>m.Dda <strong>maTiuS</strong>ma maSinve gulSi amoiWra, radac ar unda dasjdomoda,afrikelebi Tavis dedaqalaqSi moewvia, rom TviTonac hqonoda aseTiparki: me momwons, sxva bavSvebsac xom moewonebaTo.amasobaSi gamgzavrebis dro movida. <strong>maTiuS</strong>s axlac guli swydeboda,Tan ki fiqrobda, netav mesame <strong>mefe</strong> raRas maCvenebs, swored imisdedaqalaqSia is didi saxli, feleki rom meubnebodao.Mmesame saxelmwifoSi <strong>maTiuS</strong>s gulTbilad, magram ZalianTavdaWerilad Sexvdnen... <strong>maTiuS</strong>s cota ar iyos gaukvirda da ewyina.M<strong>mefe</strong>ze gaifiqra, netav Zunwi xom ar ariso.sasaxlec sul ar hgavda mefis cixe-darbazs, qalaqis sxva lamazisaxlebisagan TiTqmis arafriT gamoirCeoda.erT msaxurs xelTaTmanebi cota SeWuWyulic ki ecva. sufra ki erTgangaxeodaT da abreSumis ZafiT koxtad amoekemsaT.<strong>maTiuS</strong>i yvelaze metad maSin gancvifrda, <strong>mefe</strong>m Tavisi saganZuri romaCvena. imdeni oqro-vercxli da Zvirfasi qva naxa, Tvalebi auWrelda._ Tqveno udidebulesobav, saSinlad mdidari brZanebulxarT._ oh, ara. rom movindomo da es simdidre Cemi saxelmwifosmcxovreblebs davurigo, TiTos TiTo moneta Sexvdeba. _ es ise TbiladTqva <strong>mefe</strong>m, <strong>maTiuS</strong>s guli auTrTolda.Aam sami mefidan es <strong>mefe</strong> yvelaze axalgazrda iyo, magram Zaliansevdiani Canda.saRamoobiT Tu TeatrSi ar iyvnen, <strong>mefe</strong> violinos ukravda, isesevdianad ukravda, <strong>maTiuS</strong>s naRveli Semoawveboda xolme da oxravda.„<strong>mefe</strong>ebi ra sxvadasxvanairebi ariano”, _ gaifiqra erTxel damaspinZels uTxra:_ Tqveno udidebulesobav, gavige, erTi uzarmazari, Zalian didi saxligqoniaT._ diax, diax. Tqvens udidebulesobas imitom ar vaCvene, rom is saxliparlamentis Senobaa. radganac Tqvens qveyanaSi saxalxo gamgebloba araris, megona, parlamentiT ar dainteresdebodiT._ Zalian minda am...parlamentis naxva.<strong>maTiuS</strong>ma ver gaigo, raze laparakobda <strong>mefe</strong>, da isev gaifiqra:„ra ucnauria! ramdens miamboben xolme ase, orasi, aTasi wlis winaTmcxovreb <strong>mefe</strong>ebze, amasa da amas akeTebdneno, magram, ratomRac imas ki armeubnebian, ras akeTeben <strong>mefe</strong>ebi dRes, ras warmoadgenen, rogorebi arian.vin icis, iqneba es <strong>mefe</strong>ebi adreve rom gamecno, omi agvcdenoda”.M<strong>mefe</strong>m isev ganagrZo violinos dakvra. <strong>maTiuS</strong>i, elenka da stasekiusmendnen._ ase sevdianad ratom ukravs Tqveni mefuri udidebulesoba?_ imitom, rom cxovreba sevdiania, megobaro. mefisTvis ki, miT umetes,yvelaze sevdiania._ me-fis-Tvis? _ gancvifrda <strong>maTiuS</strong>i. _ me mgoni, is ori <strong>mefe</strong> Zalianmxiaruli iyo.57


_ isinic sevdianebi arian, Zvirfaso <strong>maTiuS</strong>, magram stumrebTan Tavs iseiWeren, viTom emxiarulebaT. aseTia wesi, amas moiTxovs etiketi. AabadafiqrdiT, axlaxan omi waages da gana SeiZleba, mxiarulad iyvnen?_ hoo, ai Tqveni udidebulesoba ratom yofila danaRvlianebuli!_ o, ara, amiT me yvelaze naklebad Sevwuxdi. is ki ara, TiTqmiskmayofili var._ kmayofili? _ ufro metad gancvifrda <strong>maTiuS</strong>i._ diax, imitom, rom me omi ar mindoda.._maS ratom omobdiT!_ valdebuli viyavi. sxvanairad ar SemeZlo.„didi ucnauri <strong>mefe</strong>a, _ gaifiqra <strong>maTiuS</strong>ma, _ omi ar unda, mainc omobsda Tan uxaria, rom waago. Mmetismetad ucnauri <strong>mefe</strong>a”._ _ omis wageba Zalian saxifaToa, _ ise ambobda <strong>mefe</strong>, TiTqos TavisTavs esaubrebao. _ gamarjvebuls yvelaze advilad aviwydeba, risdTvisarsebobs amqveynad <strong>mefe</strong>._ risTvis arsebobs? _ gulubryvilod hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ ra Tqma unda, imisTvis ara, rom gvirgvini ataros. M<strong>mefe</strong> imisTvisarsebobs, rom Tavis qveSevrdomebs bedniereba moutanos. riT undamoutanos bedniereba? riTa da, aTasnairi reformis gatareba SeuZlia.„oho, es ki sainteresoa”._ reformis gatareba Zalian Zneli saqmea, yvelaze Zneli saqmea.Dda violino ise sevdianad akvnesda, gegoneboda, rame ubedurebadatrialda da tiriso.im Rames <strong>maTiuS</strong>s didxans ar daeZina, sul fiqrobda, loginSiSamfuriviT trialebda. yurebSi isev violinos sevdiani melodia edga.„mas vkiTxav, mirCevs rames. keTili kaci Cans. reformatori <strong>mefe</strong> mqviada reforma ra aris, ar vici. is ki ambobda, Zalian Zneli rameao”.Uuceb isev sxva fiqri moeZala:„iqneb TvalTmaqcobs? iqneb moilaparakes, rom swored am mesame <strong>mefe</strong>mmomawerinos xeli rame aqtze!”<strong>maTiuS</strong>s Zalian ukvirda: maspinZlebi arc sesxs axsenebdnen da arc sxvarameze elaparakebodnen. M<strong>mefe</strong>ebi xom erTad imitom moiyrian xolme Tavs,rom politikasa da aTas saWirboroto saqmeze ilaparakon! Aaxla ki amismsgavsic araferi xdeba. iqneb imitom ar elaparakebian <strong>maTiuS</strong>s, rompataraa? Tu asea, maS es mesame <strong>mefe</strong> ratom esaubreba TanatoliviT!<strong>maTiuS</strong>s Seuyvarda sevdiani <strong>mefe</strong>, Zalian Seuyvarda, magram mTlianad,mTeli suliTa da guliT mainc ar endoboda. Aar endoboda, imitom, rom<strong>mefe</strong>ebi adreve, bavSvobidanve eCvevian undoblobas.<strong>maTiuS</strong>ma RiRiniT gaimeora violinos sevdiani simRera, iqneba maledameZinoso. Uuceb gverdiTa oTaxSi fexis xma gaisma.._ „Cemi mokvla xom ar undaT?” _ gauelva TavSi. Ggagonoli hqonda, romzogjer <strong>mefe</strong>ebs xafangSi Seityuebdnen da veragulad klavdnen. Aaxlaarc ki gaxseneboda, magram amdenma fiqrma da sevdianma melodiamsaZagel gunebaze daayena.<strong>maTiuS</strong>ma swrafad aanTo magidis lampa, xeli baliSis qveS Seacura darevolver mosinja._ <strong>maTiuS</strong>, gRviZavs?<strong>maTiuS</strong>Tan sevdiani <strong>mefe</strong> Semovida._ ver viZineb._ maS, avi fiqrebi patara <strong>mefe</strong>ebsac ufrTxobs Zils? _ gauRima <strong>mefe</strong>mda sawolis axlos Camoujda. erTxans xma aRar amouRia, ijda da uxmod58


misCereboda. <strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda, rom Zalian xSirad swored ase ucqerodaxolme mama. maSin ar uyvarda, roca mama ase ucqeroda, magram axlasiamovnebas hgvrida sevdiani mefis cqera._ <strong>maTiuS</strong>, gaxsovs, rogor gagikvirda, me rom giTxari, SenTan omi armindoda da mainc geomebodi-meTqi. imitom gagikvirda, rom Sen fiqrob,rasac <strong>mefe</strong>ebi moisurveben, yvelafris gakeTeba SeuZliaTo._ sulac ar vfiqrob ase. Mme vici, rom bevri ramis gakeTebas etiketida kanoni gvaiZulebs._ hoo, maS gcodnia. Aasea. im cud kanonebs Cven TviTon gamovcemTxolme da mere iZulebulebi varT, Cvenve davemorCiloT. _ nuTu arSeiZleba kargi kanonebis gamocema!_ rogor ar SeiZleba. SeiZleba kidec da aucilebelic aris. Senymawvili xar, <strong>maTiuS</strong>, iswavle da gamoeci kargi, Wkvianuri kanonebi.M<strong>mefe</strong>m <strong>maTiuS</strong>is xeli aiRo, xelze daido, TiTqos Tavis did xels<strong>maTiuS</strong>is pawawina xelTan adarebso. Mmere nazad moefera, daixara daakoca.<strong>maTiuS</strong>s saSinlad Sercxva, <strong>mefe</strong>m ki Cumad da swrafad uTxra:_ momismine, <strong>maTiuS</strong>: papaCemma xalxs Tavisufleba aCuqa, magram amiTaraferi Secvlila. papaCemi viRac borotma adamianebma mokles. xalxi kibednierebas mainc ver eRirsa. mamaCemma Tavisuflebis didi Zegli dadga.xval gaCveneb, Zalian lamazia, magram amiT ra gamovida, arc omebiSewyvetila da arc amden Rarib-Rataksa da ubedurs eSvela rame. Mme kiavdeqi da es veeberTela parlamentis Senoba wamovWime. Mmere, Seicvalarame? Aaraferi. Yyvelaferi isev isea, rogorc iyo.M<strong>mefe</strong> ucbad gamococxlda, TiTqos raRaca gaaxsendao, da <strong>maTiuS</strong>suTxra:_ ici, ra, <strong>maTiuS</strong>, me mgoni, Zalian cudad viqceodiT, sul didebisTvisrom vatarebdiT reformebs. Mmodi, Sen bavSvebisTvis scade, iqnebgamovides rame... axla ki Zilis droa, patarav. gasarTobad Camoxvedi dame ki ZiliTac aRar gaZineb. Rame mSvidobisa!Mmeore dRes <strong>maTiuS</strong>s am saubris gagrZeleba undoda, magram <strong>mefe</strong>m aRarisurva. samagierod, dawvrilebiT auxsna, ra daniSnuleba hqondaparlaments. rogorc <strong>mefe</strong> ambobda, parlamentis Senoba, marTlac,veeberTela da lamazi iyo. SigniT ki Teatrsac hgavda, taZarsac.amaRlebul adgilze magida idga, garSemo kacebi Semosxdomodnen.<strong>maTiuS</strong>s Tavis saxlSi gamarTuli TaTbirebi gaaxsenda. Ggansxvaveba isiyo, rom aq bevri savarZeli CaemwkrivebinaT. Sig batonebi isxdnen. Aambatonebidan oratorebi wamodgebodnen, SemaRlebul adgilze avidodnenda, TiTqos ambionze dganano, mohyvebodnen qadagebas. garSemo. loJebSi,ministrebi brZandebodnen. gverdiT, did magidasTan, gazeTis muSakebsmoeyaraT Tavi.M<strong>mefe</strong> da <strong>maTiuS</strong>i darbazSi swored im dros Sevidnen, roca viRaca kaciZalian gabrazebuli uyviroda ministrebs:_ ar mogcemT nebas! _ Tan magidaze muStebs abraxunebda. _ TugagvigonebT da dagvijerebT, xom kargi, Tu arada, daemSvidobeTministrobas! Cven Wkviani ministrebi gvWirdeba!Mmeore oratori ambobda, Cveni ministrebi Zalian Wkvianebi arian,sxvebi ar gvWirdebao. Aatyda erTi Cxubi da yvirili. viRaca kacmaiRriala: „Zirs mTavroba.”, meorem miayola: „grcxvenodeT!” xolo<strong>maTiuS</strong>i darbazidan rom gamodioda, viRacam daiZaxa: „Zirs <strong>mefe</strong>!”_ ratom iCxubes?59


_ imitom, rom aravis ar ulxins amqveynad._ ra moxdeba, marTla rom gayaron is ministrebi?_ sxvebs airCeven._ is viRac rom yviroda, „Zirs <strong>mefe</strong>o?!”_ is sul ase yviris._ giJia?_ ara, <strong>mefe</strong> ar unda._ mere, SeuZliaT mefis Camogdeba?_ ra Tqma unda._ mere ras izamen?_ sxvas airCeven.<strong>maTiuS</strong>s es ambavi Zalian sainteresod eCvena, TiTqmis isevesainteresod, rogorc zangebis mefis vei-binis naCuqari ori pawawinamaimuni.Aam erTi Tvis ganmavlobaSi <strong>maTiuS</strong>is dedaqalaqis gazeTebi sul imaswerdnen, rogor xvdebodnen ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi <strong>maTiuS</strong>s, rogor uyvardaTda pativs scemdnen, rogori saCuqrebi miarTves. Mministrebs imedihqondaT, am megobruli urTierTobis wyalobiT, sul mokle xanSi kargadidZal fuls isesexebdnen ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebisgan, amitom ar undodaT,<strong>maTiuS</strong>i male dabrunebuliyo, eSinodaT, emand fulis sesxebaSi xeli arSegviSaloso.Kkidev kargi, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi ar gauwyrnen <strong>maTiuS</strong>s, sesxis aqtze esra migiweriao! rac kacobrioba arsebobs, arc erT <strong>mefe</strong>s, TviT yvelazedid <strong>mefe</strong>sac ki, TviT reformator <strong>mefe</strong>sac ki, oficialur qaRaldzearasodes miuweria: „nu iqnebiT Rorebi”.B bolos ministrebma imdeni moaxerxes, rom <strong>maTiuS</strong>i erT Tves kidevdarCeniliyo sazRvargareT, viTom Zalian gadaRlili iyo da dasvenebaesaWiroeboda. <strong>maTiuS</strong>i sixaruliT cas ewia. maSinve Tqva, zRvazewavideTo. wavidnen yvelani: <strong>maTiuS</strong>i, kapitani, staseki, elenka da eqimi.<strong>maTiuS</strong>s axla ukve samoqalaqo tansacmeli ecva, Cveulebrivi matarebliTimgzavra da, sasaxlis nacvlad, Cveulebriv sastumroSi cxovrobda.garda amisa, axla „<strong>mefe</strong>s” ki ara, „Tavads” eZaxdnen. amaze ityvian xolme,<strong>mefe</strong> zRvaze inkognitod cxovrobso; arsebobs kanoni, romlismixedviTTac, <strong>mefe</strong>s sazRvargareT gamgzavreba SeuZlia mxolod maSin,roca miiwveven, xolo Tu iq damoukideblad unda cxovreba, Tavi iseunda daiWiros, viTom <strong>mefe</strong> ar aris.<strong>maTiuS</strong>s es ambavi didad ar moxvedria gulze. piriqiT, uxaroda kidec,sxva bavSvebiTac viTamaSeb da mec iseTive viqnebi, rogorebic isiniariano.dros SesaniSnavad atarebdnen: banaobdnen, niJarebs agrovebdnen, qviSissasaxleebs, cixesimagreebsa da sangrebs aSenebdnen. moesurvebodaT, naviTgaiseirnebdnen, Tu zRvaze ar undodaT, cxenebic mzad hyavdaT. zogjerki tyeSi midiodnen da kenkras krefdnen, an arada sokos axmobdnen.im xanebSi <strong>maTiuS</strong>ma Sewyvetili swavlac ganaaxla da dro ufroswrafad garboda.. swavliT, rogorc giTxariT xalisiT swavlobda,Tavisi maswavlebelic Zalian uyvarda, amitom samecadinod gamoyofilisami saaTi gunebas sulac ar ufuWebda.staseki da elenka suliTa da guliT Seuyvarda. oriveni kargadaRzrdili, zrdilobiani bavSvebi iyvnen, <strong>maTiuS</strong>s TiTqmis arasodes ar60


eCxubebodnen, an Zalian iSviaTad wakinklavdebodnen da maleveSerigdebodnen xolme. erTxel <strong>maTiuS</strong>s da elenkas sokoze mouvidaTCxubi. didi TeTra soko iyo. <strong>maTiuS</strong>i ambobda, me pirvelma davinaxeo,elenka eubneboda, Sen ki ara, me davinaxeo. <strong>maTiuS</strong>s iqneb daeTmo kidec, _didi ambavi, erTi soko ra aris, Tanac, mefisTvis, _ magram gabrazda,kvexna da tyuilis Tqma ra sakadrisiao._ soko rom davinaxe, daviyvire: vai, SexedeT-meTqi! da TiTi gaviSvire.Sen mereRa moirbine._ soko me movwyvite, _ Tavisas gaiZaxoda elenka._ imitom, rom Sen axlos ideqi. danaxviT ki jer me davinaxe.elenka gacecxlda, daagdo soko da zed fexebiT Sesdga._ ar mWirdeba me es soko!magram imwamsve mixvda, rom cudad moiqca, Sercxva da tirili morTo._ „ra ucnaurebi arian es gogoebi, _ gaifiqra <strong>maTiuS</strong>ma, _ soko TviTongasrisa da TviTonve tiris”.erTxel stasekma qviSis Zalian lamazi cixesimagre aaSena da maRalikoSki gaukeTa. Znelia qviSisagan maRali koSkis aSeneba. qviSaaucileblad sveli unda iyos. xolo YTu ginda, rom sveli iyos, kargaRrmad unda amoTxaro. stasekma SuaSi joxic Caaso, qviSa kargad dadgeso,magram mainc saSinlad gawvalda, vidre aaSenebda. mas undoda, rom zRvistalRa miswvdenoda cixesimagres. <strong>maTiuS</strong>s ki sul sxva azrma gauelvaTavSi. staseks SesZaxa:_ me aviReb Sens cixesimagres!gamoiqca da cixesimagres zed daaxta. staseks guli mouvida, magrammaSinve gaifiqra, sxvisi cixesimagris danaxvaze <strong>mefe</strong>s, ra Tqma unda,gauWirdebodao Tavis Sekaveba. amitom <strong>maTiuS</strong>s cota xans gaebuta damale Seurigda.zogjer bavSvebs kapitani dasxamda da uyveboda, rogor ebrZodaafrikis udabnoebSi velur tomebs. zogjer ki eqimi esaubrebodaavadmyofobaze da eubneboda, rom avadmyofoba kacis mteria; rom sisxlSicxovroben pawawina TeTri burTulebi. es TeTri burTulebi organizmSiSeWril sens jariskacebiviT miesevian da samkvdro-sasicocxlo brZolasumarTaven. Tu gaimarjves, _ adamiani gamojanmrTeldeba, Tu damarcxdnen,_ adamiani kvdeba. adamianis jirkvlebi Zalian Zalian hgavs cixesimagres.maTac bevri derefani, sangari da safari aqvT. roca sens aseT jirkvalSiSeityueben, avadmyofobas gzakvali aebneva xolme, sisxlis pawawinajariskacebi ki Tavs daesxmebian da klaveno.zRvaze seirnoba-curaobaSi gogo-biWebma iqauri meTevzeebi gaicnes.gaicnes da daumegobrdnen kidec. meTevzeebma bavSvebs aswavles, rogorunda amoekiTxaT caze, amovardeboda qariSxali Tu ara, an rogoriqariSxali amovardeboda, Zlieri Tu susti.<strong>maTiuS</strong>s yvelaferi moswonda, saubris mosmenac da garToba-TamaSic,magram xandaxan mainc miatovebda yvelas, an sadme Sors, tyeSi gaiqceoda,an amxanagebisgan ganze gadgeboda, viTom niJarebs eZebda. MmeremoSorebiT Camojdeboda da didxans, Zalian didxans fiqrobda, rogormoqceuliyo, ra gaekeTebina, samSobloSo roca dabrundeboda.iqneb ajobebda, ise moewyo Tavisi qveyana, rogorc im sevdian <strong>mefe</strong>shqonda mowyobili, violinos rom ukravda? iqneb ukeTesic aris, roca<strong>mefe</strong> da ministrebi ki ara, xalxi marTavs saxelmwifos? xom SeiZleba,<strong>mefe</strong> patara iyos, ministrebs arc Wkua hqondeT da arc patiosneba! maSinra unda hqnas kacma? Aai, maSindeli ar iyos, <strong>maTiuS</strong>ma cixeSi rom Cayara61


Tavisi ministrebi, TviTon ki marto darCa da aRar icoda, ra eqna, Tavida bolo veRarafers gaugo. saxelmwifo sxvanairad rom hqonodamowyobili, mividoda parlamentSi da ityoda: is ministrebi uvargisebiarian, ufro ukeTesebi airCieTo.<strong>maTiuS</strong>i xSirad fiqrobda amaze da Zalian undoda, vinmesTvis rCevaekiTxa. erTxel sasernod iyvnen gamosulebi. Kkarga xans iseirnes.Bbolos yvelani wavid-wamovidnen. <strong>maTiuS</strong>i da eqimi martoni darCnen. Aai,maSin hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma:_ erTi miTxariT, yvela bavSvi CemsaviT janmrTelia?_ ara, <strong>maTiuS</strong>. _ eqimi axla saxeliT mimarTavda. radgan <strong>maTiuS</strong>izRvaze inkognitod cxovrobda. _ ara, <strong>maTiuS</strong>, Zalian bevri bavSvi sustida avadmyofia. uamravi ymawvili cxovrobs uvargis, nestian binaSi.sofelSic ver midian, rom haeri gamoicvalon. saWmeli imaT ara aqvT dasasmeli, naxevarjer mSivrebi arian. daavadmyofdebian, aba radaemarTebaT!<strong>maTiuS</strong>ma ukve kargad icoda, ra iyo bneli da CaxuTuli, uhaero binebi.icoda, ra iyo SimSilic. Ggaaxsenda, xandaxan gareT, civ miwaze Zils romamjobinebda xolme glexis haerdaxuTul qoxSi Ramis gaTevas. isicgaaxsenda, gafiTrebuli, fexebdabrecili bavSvebi rom modiodnen maTbanakSi da cotaoden wvnians Txoulobdnen. Tvalwin daudga, ra xarbadxvrepdnen is gacrecili bavSvebi jariskacul wvnians. maSin fiqrobda,yvelaferi omis braliao. Aaxla ki gaigo, rom Turme mSvidobian drosacbavSvebs isev ise scivaT da isev ise SiaT._ nuTu ver moxerxdeba, rom yvelas kargi bina, baRCa-baRi da saWmelsasmelihqondeT?_ Zalian Znelia._ me ver movaxerxeb?_ ra Tqma unda, Tu moindome, usaTuod moaxerxeb. M<strong>mefe</strong>s bevri ramSeuZlia. Aai is <strong>mefe</strong> aviRoT, violinos rom ukravda. im <strong>mefe</strong>m uamravisaavadmyofo da bavSvTa saxli aaSena. imis qveyanaSi yvelaze meti bavSvimidis soflad, haerze. ici, rogori kanoni gamosca? yvela qalaqivaldebulia, qalaqgareT saxlebi aaSenos, rom sustma bavSvebma mTelizafxuli iq gaataron._ CvenTan rogorRaa?_ CvenTan aseTi kanoni jer ar gamouciaT._ ar gamouciaT da me gamovcem, _ brZana <strong>maTiuS</strong>ma. _ Cemo kargo eqimo,damexmare, xom ici, rom ministrebi Taviseburad daiwyeben, Zneli saqmea,es ara gvaqvs, is ara gvaqvso. Mme kidev ar vici, marTals meubnebian Tumatyueben._ ara, <strong>maTiuS</strong>. marTals geubnebian, Zneli saqmea._ vici. gaxsovs, Sokoladi rom davurigeT bavSvebs? Mme mindoda, meoredResve dagverigebina, magram ministrebma miTxres, mxolod sami kvirisSemdeg SegviZlia davarigoTo. darigebiT ki mainc daariges, magram samikvirisa ki ara, ori Tvis Semdeg Zlivs moaxerxes._ Sokoladis darigeba ufro advilia._ Tuki violinos damkvrel <strong>mefe</strong>s ar gasZnelebia, me ratomgamiZneldeba!_ imasac gauZnelda._ mere ra, iyos Zneli, me mainc movaxerxeb.swored am dros zRvaSi veeberTela wiTeli lamazi mze Cadioda.<strong>maTiuS</strong>ma gaifiqra, iseTi ra gavakeTo, rogor moviqce, rom Cemi qveynis62


yvela bavSvi uyurebdes mzesa da zRvas, yvela dasrialebdes naviT, yvelabanaobdes da, Tu undaT, sokos sakrefadac dadiodneno.seirnobidan rom brundebodnen, <strong>maTiuS</strong>ma Tqva:_ yvelaferi kargia, magram Tu es <strong>mefe</strong> aseTi keTilia, maS, im viRacamratom daiyvira: „Zirs <strong>mefe</strong>o?”_ amqveynad yovelTvis gamoCndeba TiTo-orola ganawyenebuli Tugulnakluli. Kkaci ar meguleba, <strong>mefe</strong>s yvela erTxmad aqebdes daadidebdes.<strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda. Ffrontze rom iyo, rogor dascinodnen jariskacebi<strong>mefe</strong>ebs da aTas rames laparakobdnen. omSi rom ar wasuliyo, sul aseegoneboda, yvelas vuyvarvaro, ise Zalian vuyvarvar, Cems danaxvazesixarulisgan mzad arian, qudebi cas Seaxalono.eqimTan saubris Semdeg <strong>maTiuS</strong>ma swavlas ufro muyaiTad mohkida xelida wamdauwum kiTxulobda, Sin rodis unda davbrundeTo.„unda daviwyo Cemi reforemebis gatareba, <strong>mefe</strong> mqvia. sxva <strong>mefe</strong>ebzenaklebi riTi var! amieridan Cemi qveynis bavSvebic sofelSi gaatarebenzafxuls!”<strong>maTiuS</strong>i swored maSin dabrunda dedaqalaqSi, roca ministrebsyvelaferi ukve daemzadebinaT sesxis asaRebad. M<strong>mefe</strong>s mxolod xeli undamoewera Tamasuqze, sadac ewera, rodis da rogor gadaixdidnen vals.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m xeli moawera. saxelmwifos mTavari molare maSinvetomrebiTa da skivrebiT gaemgzavra ucxoeTSi oqro-vercxlisCamosatanad.<strong>maTiuS</strong>i mouTmenlad eloda fuls, rom sami reforma gaetarebina:1. _ tyeebSi, mTebze da zRvis piras unda aeSenebinaT bevrze bevrisaxli, sadac Raribi bavSvebi zafxuls gaatarebdnen.Y 2. _ yvela skolaSi unda yofiliyo saqanela da karuseli ( raTqma unda, musikis TanxlebiT).3. _ dedaqalaqSi unda moewyoT didi zoologiuri parki, sadaceyolebodaT lomebi, daTvebi, spiloebi, maimunebi, gvelebi da Citebi.Mmagram <strong>maTiuS</strong>s imedi gaucruvda: fuli rom miiRes, ministrebmakapikic ki ver misces reformis gasatareblad. Turme erTmaneTSi adrevegaenawilebinaT: amdeni da amdeni axali xidebis asagebad gvWirdebao,amdeni da amdeni rkinigzis gasayvanad gvindao, amdeni _ axali skolisasaSeneblad, amdeni ki _ saomari xarjebis dasafaravado._ Tqvens mefur udidebulesobas adreve rom ebrZanebina, rac surda,ufro mets visesxebdiT, _ eubnebodnen ministrebi. gulSi ki fiqrobdnen:kidev kargi, <strong>maTiuS</strong>i TaTbirebze ar eswreba, Torem reformebisaTvisimdeni fuli sWirdeba, amdens ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi aramc da aramc argvasesxebdneno.@@ „maS, kargi, xom momatyueT, axla me vici, rasac vizam”, _ TavisTvisTqva <strong>maTiuS</strong>ma. Aadga da werili miswera im <strong>mefe</strong>s, violinos rom ukravda.werilSi swerda:„Tqveno udidebulesobav, me msurs, Cems qveyanaSi iseTive reformebigavataro, rogorc Tqven gaatareT Tqvens saxelmwifoSi. amisaTvis bevrifuli mWirdeba. ministrebma TavisTvis isesxes, me axla CemTvis mindavisesxo”.Ppasuxs didxans, Zalian didxans eloda. Bbolos TiTqmis imedicgadauwyda, magram erTxel gakveTilze moaxsenes, rom im mefis elCiCamovida da audencias Txoulobso. <strong>maTiuS</strong>i maSinve gavida sefedarbazSi.63


elCma iTxova, <strong>mefe</strong>sTan pirispir darCena msurs, saidumlo saqme maqvso.yvelani rom gavidnen, <strong>maTiuS</strong>s uTxra: Cemi <strong>mefe</strong> fuls gasesxebT, Tu iseTkonstitucias gamouSvebT, rom saxelmwifos xalxi marTavdeso.._ piradad Tqven rom gasesxoT fuli, SeiZleba dagvekargos. mTelxalxs rom vasesxebT, sul sxva ambavia, _ eubneboda elCi, _ magram, memgoni, ministrebi ar dagTanxmdebian._ unda damTanxmdnen, _ Tqva <strong>maTiuS</strong>ma._ sxvanairad rogor SeiZleba! imaze xom damTanxmdnen, rom reformatori<strong>mefe</strong> vyofiliyavi!marTlac, ministrebs SeeSindaT, emand isev sapyrobileSi arCagvyaroso, da imwams daTanxmdnen. Tan gulSi ambobdnen: roca ramesaqmis gakeTeba dagvWirdeba, vityviT, rom amis gakeTeba xalxs surs daCven maT survils win ver davudgebiTo; Cven movaleni varT, is gavakeToT,rasac xalxi gvibrZanebs, imden xalxs ki <strong>maTiuS</strong>i sapyrobileSi xom vergamoamwyvdevso.Qqalaqebidan da soflebidan yvelaze Wkviani xalxi dedaqalaqSiCamovida da daiwyo TaTbirebi. dRedaRam isxdnen da TaTbirobdnen, ravqnaT, ra viRonoT, rogor unda gavigoT xolme, amodena xalxs rodis ramoesurvebao.im xanebSi gazeTebi sul am seimis ambebiT iyo savse. imdens werdnen,suraTebisTvis adgilic aRar rCebodaT, magram <strong>maTiuS</strong>i ukve kargad,gamarTulad kiTxulobda da suraTebi imdenad aRar itacebda.TaTbirebze mosuli bankirebi calke ikribebodnen da angariSobdnen,ramdeni fuli iyo saWiro bavSvTa dasasvenebeli saxlebis asaSeneblad,saqanelebisa da karuselebis gasamarTavad.Eeseni rom am angariSSi iyvnen, mTeli qveynierebis vaWrebsac aqmoeyaraT Tavi da TaTbirobdnen, ra jiSis mxecebi, gvelebi da Citebi iyosaWiro zoologiuri parkisTvis. yvelaze xalisiani am vaWrebis TaTbiriiyo da <strong>maTiuS</strong>ic yovelTvis eswreboda xolme._ me oTx lamaz loms mogyidiT, _ ambobda erTi vaWari._ me yvelaze veluri vefxvebi myavs, _ ambobda meore._ me ulamazesi TuTiyuSi myavs, _ ambobda mesame._ yvelaze saintereso gvelia, _ ambobda meoTxe. _ me myavs yvelazesaSiSi gvelebi da niangebi. Cemi niangebi didebic arian da didxansaccocxloben._ me gawvrTnili spilo myavs. Ppatara rom iyo, cirkSi gamodioda. rasar akeTebda: velosipedi dahyavda, cekvavda, bagirze gadioda dagamodioda. axla daberda da cirkisTvis aRar gamodgeba. Tu gindaT,iafad mogyidiT. bavSvebi Zalian gaixareben, Sesxdebian zed da iseirneben._ gTxovT, daTvebi ar daiviwyoT, _ Seaxsena daTvebis sakiTxSiganswavlulma vaWarma. _ Tu gnebavT, oTx Cveulebriv daTvs da or TeTrdaTvs mogyidiT.TaTbirze Camosuli nadiriT movaWreni guladi monadireni iyvnen. maTSoris erTi indieli gaxldaT da ori zangi. mTeli dedaqalaqis gogobiWebigafacicebulebi uTvalTvalebdnen am ucxoel stumrebs dasixarulisgan fexze aRar idgnen, rom maTi <strong>mefe</strong> amden saocar mxecsyidulobda.erTxel TaTbirze erTi zangi movida. iseTi Savi iyo, iseTi Savi, imisimsgavsi am qveyanaSi arasodes enaxaT. danarCen zangebs Cveulebriv ecvaTda evropul enebze laparakobdnen, _ eseni Turme, cota xans afrikaSicxovrobdnen, cota xans _ evropaSi. is zangi ki iseT enaze laparakobda,Zalianac rom mogewadinebinaT, verc erT sityvas ver gaigebdiT. tanze64


TiTqmis araferi ecva, rac ecva, isic niJarebisagan iyo Sekowiwebuli,TmaSi spilos Zvlis imdennairi samkauli daebnia, kacs gaukvirdeboda,Ees simZime Tavze rogor uCerdebao.<strong>maTiuS</strong>is saxelmwifoSi erTi moxuci profesori cxovrobda.ormocdaaTi ena icoda. is zangi rom mivida, maSinve profesorTanafrines kaci, mobrZandes, gadagviTargmnos, am kupriviT Sav zangs raundao. danarCenma zangebmac veraferi gauges. Tumca, vin icis, iqnebagauges kidec, magram ar undodaT eTargmnaT, rom Tavisi saqme argaefuWebinaT.marTlac, Turme is zangi namdvili Tavadi yofiliyo. <strong>maTiuS</strong>seubneboda:_ baobabis xesaviT bumberazo, zRvasaviT Zliero, elvasaviT swrafo damzesaviT Suqmosilo <strong>mefe</strong>o <strong>maTiuS</strong>! Mme mogarTvi siyvaruli CemimbrZaneblisa, agremc mas ucocxlia Svidi aTas weliwads da Seswrebiaasi aTas SvilTaSvils. Cemi mbrZaneblis tyeSi ufro meti nadiria, vidrecaze _ varskvlavi da WianWvelebis budeSi _ WianWvela. Cveni lomebi erTdReSi ufro met adamians miirTmeven, vidre mTeli mefis sasaxle _ erTTveSi. Mmefis sasaxleSi ki cxovroben: <strong>mefe</strong>, misi orasi coli da aTasibavSvi, agremc imaT ucocxliaT xuTi aTas weliwads. Uubrwyinvaleso<strong>mefe</strong>o <strong>maTiuS</strong>, nu endobi am matyuarebs. amaT xom lomebi ukbilo hyavT,vefxvebi _ uklanWebo, spiloebi _ gadaxrCuebuli, Citebi _ SeRebili. Cemimaimunebi ufro Wkvianebi arian, vidre eseni. Cemi mefis siyvaruli ki amaTsisuleles aRemateba. Eeseni Sengan fuls Txouloben, Cems <strong>mefe</strong>s kifuli ar sWirdeba, mis mTebSi isedac bevri oqroa. Mmas mxolod is surs,rom ori kviriT SenTan stumrobis ufleba uboZo. Mmas nebavs, Tqvenimiwebi ixilos, TeTri <strong>mefe</strong>ebi ki uars eubnebian, veluria da masTanmegobroba Cvens Rirsebas ar Seeferebao.. Tu moindomeb da stumradewvevi, usaTuod darwmundebi, rom srul WeSmaritebas mogaxseneb.nadiriT movaWreebma rom dainaxes, Cveni saqme cudad ariso, <strong>maTiuS</strong>suTxres:_ Tqveno mefuro udidebulesobav, iciT, rom es elCi kaciWamiebisqveynidan aris gamogzavnili? Cven ar girCevT iq wabrZanebas da arc maTmopatiJebas.<strong>maTiuS</strong>ma profesors sTxova, zang Tavads hkiTxeT, misi <strong>mefe</strong> marTlakaciWamia Tu ariso._ o, mzesaviT Suqmosilo <strong>mefe</strong>o <strong>maTiuS</strong>! Mme xom magaxseneT, CvenTanlomebi erT dReSi ufro met adamians miirTmeven, vidre mTeli mefissasaxle _ erT TveSi. Mmagram amasac getyvi, qviSasaviT TeTro <strong>mefe</strong>o<strong>maTiuS</strong>, rom arc Sen da arc Sens qveSevrdomebs Cemi <strong>mefe</strong> ar SegWamT. Cemi<strong>mefe</strong> stumarTmoyvarea da urCevnia, Tavisi orasi coli da aTasi SvilidaWamos, _ agremc imaT ucocxliaT xuTi aTas weliwads, _ vidre SenTundac erTi TiTi mogakvnitos xelze._ maS kargi, wamoval. _ Sehpirda <strong>maTiuS</strong>i.xelmocaruli nadiriT movaWreni gagulisebulebi gaemgzavrnen Tav-TavianT qveyanaSi.Uufrosi ministri Sin Zalian gajavrebuli dabrunda. ise iyogulmosuli, colma SiSisgan verc ki hkiTxa, ra dagemarTao.sadilze ministrs xma ar amouRia. bavSvebi gasusulebi isxdnen, emandCven ar mogvxvdeso. Uufrosi ministri sadilis win yovelTvis erT Wiqa65


arays gadahkravda xolme, sadilze ki mxolod Rvinos svamda, magram dResRvino ganze gadadga da xuTi Wiqa arayi gadaxuxa._ genacvale, _ colma gulis kankaliT amoiRo xma, rom ufro argaeSmagebina, __ albaT, isev usiamovnebas gadaeyare sasaxleSi. Aamdeni usiamovnebajanmrTelobas dagakargvinebs._ kacs ar moswrebia aseTi ambavi! _ ifeTqa bolos ufrosma ministrma._ Sen ici, ras sCadis <strong>maTiuS</strong>i?colma Rrmad amoioxra._ Sen ici, ras sCadis <strong>maTiuS</strong>i? stumrad midis ka-ci-Wa-mi-ebis <strong>mefe</strong>sTan.gesmis? Aafrikis yvelaze velur zangebTan. iq jer arc erTi TeTri <strong>mefe</strong>ar yofila. gesmis? Cava Tu ara, maSinve SeWamen. usaTuod SeWamen. ise var,dana damkra, wveTi sisxli ar gamomiva._ nuTu ar SeiZleba, gadaaTqmevinoT!_ wadi da, Tu ginda, Sen gadaaTqmevine. Mme aRar minda viris abanoSiyuryuti. <strong>maTiuS</strong>i jiuti da Tavqariania._ kargi, magram, RmerTma daifaros da, rom SeWamon, ra moxdeba?_ eeh, dedakaco, dedakaco! Ggaige, axla didi saqmeebi gvaqvsmosagvarebeli: jer erTi, ise unda movaxerxoT, rom qveyanas xalximarTavdes. saamiso qaRaldze <strong>mefe</strong>m xeli unda moaweros, _ amas manifestihqvia, _ meorec, sazeimod unda gaixsnas <strong>pirveli</strong> seimi. vin moawersmanifestze xels, vin gaxsnis seims, Tu <strong>maTiuS</strong>i im veluris faSvSiamoyofs Tavs? erTi wlis Semdeg, Tu undaT, SeWamon, magram axla<strong>maTiuS</strong>i Zalian gvWirdeba.Mministrebs sxva sadardebeli da sazrunavic hqondaT: am saxifaTomogzaurobaSi <strong>maTiuS</strong>is martoka gaSveba ar SeiZleboda, gayola ki arcerTs ar undoda.<strong>maTiuS</strong>i ki amasobaSi gasamgzavreblad emzadeboda.mTel qalaqs moedo ambavi, <strong>mefe</strong> kaciWamiebis qveyanaSi mibrZandebao.Ddidebi sinanuliT Tavs aqnevdnen, bavSvebs ki saSinlad SurdaT._ Tqveno udidebulesobav, Zalian gavnebT, marTla rom SegWamon, _uTxra eqimma <strong>maTiuS</strong>s. _ me mgoni, Samfurze Sewvaven Tqvensudidebulesobas. Dda, radganac sicxeze cilebi Sededdeba xolme, Tqveniudidebulesoba..._ sayvarelo eqimo, rogorc maxsovs, dRemde me moklulic unda viyo,daxvretilic da CamoxrCobilic, magram yvelafers Tavi davaRwie. iqnebaes veluri Tavadi marTals ambobs! iqneba stumarTmoyvareni arian da arSemwvan! Mme ukve gadavwyvite iq wasvla da pirobac miveci, <strong>mefe</strong> ki Tavisisityvis patroni unda iyos.Ddidi xnis fiqris Semdeg gadawyda, rom <strong>maTiuS</strong>s gahyvebodnenormocdaaTi enis mcodne profesori da kapitani (staseksa da elenkasdeda ar uSvebda, vaiTu rame daemarToTo). Ggamgzavrebis win maT felekida eqimi amoudgnen mxarSi.Eeqimi ar icnobda afrikul sneulebebs, amitom saswrafod iyida sqeliwigni, sadac es sneuleba iyo aRwerili, da CemodanSi saWirowamleuloba Caawyo. is iyo, gzas unda dasdgomodnen, rom erTiingliseli mezRvauri da erTic frangi mogzauri <strong>maTiuS</strong>Tan mividnen, TuSeiZleba, Cvenc wagviyvaneTo.Bbargi cota waiRes: iq arc saTbiloblebi sWirdebodaT da Tancaqlemebs bevr skivrs ver ahkidebdnen.66


iares, iares, iares da rodis-rodis zRvis piras gavidnen,matareblidan gemSi gadasxdnen da axla curviT ganagrZes gza. karga xansmicuravdnen. Uuecrad Zlieri qariSxali amovarda. Ddidsa da pataras,yvelas zRvis avadmyofoba daemarTa. eqimma pirvelad maSin gamoiyenaTavisi wamleuloba, Tan gabrazebuli SesCioda gemis kapitans:_ netav ra RmerTi gamiwyra, <strong>mefe</strong>sTan mkurnalad ram damayena! Mme romCveulebrivi eqimi vyofiliyavi, vijdebodi CemTvis koxta kabinetSi dadrodadro saavadmyofoSi vivlidi. Aaxla ki, Cemi dRe da moswreba aseunda viwanwalo mTel qveynierebaze. swore giTxraT, Cemi xnis kacisTvisveraferi siamovnebaa vinmes kuWSi moxvedra.Eeqimi rom am dReSi iyo, kapotani, piriqiT, TandaTan ufromxiaruldeboda da ixsenebda, rogor gaepara mSoblebs, rogor SevidaucxoelTa legionSi da ebrZoda zangebs. Kkapitani maSin mxiaruli Wabukiiyo da sisxli uduRda.Mmagram yvelaze metad mainc feleki xarobda._ TeTr <strong>mefe</strong>ebTan rom midiodi, maSin me ar wamiyvane. Kkapitnis TojinaSvilebi irCie, _ sayvedurobda <strong>maTiuS</strong>s. _ rogorc ki kaciWamiebTanwasvla daapire, im Tojinebma maSinve giganes da migatoves. Ffelek, Sen kiunda adge da waxvide!_ Cemo felek, Sen miwveuli ar iyavi. Eetiketi ki moiTxovs, rommxolod isini wavidnen, vinc miwveulebi arian. staseksa da elenkasaxlac undodaT wamosvla, magram dedam ar gamouSva, _ Tavs imarTlebdadarcxvenili <strong>maTiuS</strong>i._ me ar vbrazob, _ daamSvida felekma.amasobaSi navsadgurs miadgnen, gemidan gadmovidnen da isevmatarebelSi Casxdnen. Oor dRes kidev iares matarebliT. Aaxla ukvegzadagza palmebi, finikis, leRvisa da bananis lamazi xeebi xvdebodaT.<strong>maTiuS</strong>i aRtacebisgan yviroda, zangi Tavadi ki mxolod iRimeboda daTeTr kbilebs ise aelvarebda, kacs uneburad SiSi aitanda._ jer sada xarT, jer afrikis tyeebi ar dawyebula. Mmale naxavT, raaris namdvili tye.Mmagram tyis magivrad udabno ixiles. saiTac gaixedavdiT, versadverafers dainaxavdiT qviSis mets. qviSa iyo yvelgan. Uudabno mTlianadqviSis zRvas hgavda.iares, iares da bolos sofelSi Sevidnen. sofelSi TeTrkanianjariskacTa mcire razmi da TeTrkanian mepatroneTa ramdenime maRaziadaxvdaT.razms gamoucxades, rom Camosulebi mogzaurebi iyvnen da kaciWamiebisqveyanaSi midiodnen._ ki, batono, raki gindaT, wabrZandiT, _ uTxra Camosulebs razmismeTaurma._ iq wasuli bevri gvinaxavs, magram raRac ar gvaxsovs, rom vinme ukandabrunebuliyos._ iqneb Cven davbrundeT, _ guli ar gaitexa <strong>maTiuS</strong>ma._ Tqveni nebaa, scadeT. oRond mere me ar damabraloT, argagvafrTxilao. icodeT, is xalxi, visTanac Tqven midixarT, Zalianveluri xalxia.zangma Tavadma am sofelSi sami aqlemi iyida da Tavis qveyanaSi wavida,rom stumrebis CamosvlisTvis yvelaferi moegvarebina. amaT ki ubrZana, aqiyaviT da damelodeTo.67


_ iciT, ras getyviT, me erTi gaqnili vinme gaxlavarT da vergamacurebT, _ uTxra Camosulebs TeTrkanianTa garnizonis oficerma. _Tqven ubralo mogzaurebi ara xarT. Aaba, mogzaurebTan ra unda orpatara biWsa da Rrmad moxucebul kacs! is veluric, Tqven rom gaxldaT,viRac didi kaci Cans. cxvirSi iseTi niJara ukeTia, rogorsac mxolodmefis ojaxis wevrebi atareben.Camosulebi mixvdnen, damalva-dafarvas azri aRar aqvso, adgnen dayvelaferi uambes.Aam oficers <strong>maTiuS</strong>is ambavi ukve gaego, Turme ramdenime TveSi erTxelgarnizoni gazeTebsa da werilebs Rebulobda._ hoo, es ukve sxva ambavia. vin icis, iqneba xeli mogemarToT! simarTlerom giTxraT, Zalian stumarTmoyvare xalxia, magram windawin geubnebiT:an ukan sulac veRar dabrundebiT, an saCuqrebiT yelamde aivsebiT. imaTimdeni oqro da brilianti aqvT, arc ki ician, ra uyon. sarkeSi, CibuxSian erT tomsika TofiswamalSi ramdenime muWa oqros iZlevian.Mmogzaurebs guli miecaT. Mmoxuci profesori mTel dRes qviSaze iwvada mzes eficxeboda. Eeqims eTqva, Seni daavadebuli fexebisTvismiswrebaao. saRamoobiT profesori zangebTan midioda, dajdeboda imaTqoxSi, ebaaseboda xalxs da sul axal-axal gamoTqmebs iwerda ubiswignakSi.Ffeleki xilis Wamis mets arafers akeTebda. imdens Wamda, eqimiyoveldRe TiTo kovz sasaqmebel zeTs asmevda.im ingliselsa da frangs ki <strong>maTiuS</strong>i drodadro sanadirod dahyavdaT.<strong>maTiuS</strong>ma aqlemze jdoma iswavla da siamovnebas hgvrida seirnoba.erxTxel, RamiT, mogzaurobis karavSi dafeTianebuli zangi msaxuriSevarda: ariqa, Tavs gvesxmian, gagvceso!_ vai, me ubeduri, ram momiyvana TeTrkanianebTan msaxurad! Cemi xalxiar mapatiebs, momklaven! vai, ra meSveleba me ubedurs.Yyvelani wamocvivdnen samgzavro sawolebidan, staces xeli TofiaraRs,visac ra hqonda, da molodinad iqcnen.Bbneli Rame iyo. TvalTan mitanili TiTi ar Canda. Sors, udabnoSi,raRac xmauri ismoda da TandaTan axlovdeboda, TiTqos xalxis brboaqeT moiwevso. ucnauri is iyo, TeTrkanianTa garnizonidan arc aravinisroda, arc dabneuloba etyobodaT.Ggarnizonis ufrosma kargad icoda veluri tomebis adaT-wesebi damaSinve mixvda, rom Tavs aravis esxmodnen, magram is ki veRar gamoicno,ra xdeboda. idga da Sikriki afrina, yvelaferi gaigeo.Turme nu ityviT, qaravani modioda <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>is wasayvanad.sul win uSvelebeli samefo aqlemi moirweoda. Zurgze moxdenilifanCaturi edga. Aam aqlems lamazad morTuli asi aqlemi da zangTa didiqveiTi razmi mohyveboda.vin icis, ra ubedureba datrialdeboda, garnizonis ufrosi gamocdilikaci rom ar yofiliyo.ra Tqma unda, saSineleba iqneboda, mas rom srola aetexa. <strong>maTiuS</strong>magarnizonis ufross guliTadi madloba gadauxada gonivrulisaqcielisaTvis da ordeni misca.Mmeore dRes dilaadrian gaudgnen gzas. Zneli gza hqondaT gasavleli.papanaqeba sicxe idga. zangebs ra uSavdaT, sicxes SeCveulebi iyvnen,TeTrkanianebs ki sunTqvac uWirdaT.<strong>maTiuS</strong>i Tavis mSvenier fanCaturSi ijda. Oori Savi zangi siraqlemasfrTis maraoTi uniavebda. Qqaravani nela miirweoda. Ggamcilebeli68


mousvenrad iyureboda aqeT-iqiT, emand grigali ar amovardeso.qarborbala Turme mogzaurebs gavarvarebul qviSas ayris cxvir-pirSi.Yyofila SemTxveva, roca mTeli qaravani daumarxavs da yvelanidaRupulan.mTel dRes mgzavrebi ise midiodnen, xmas aR iRebdnen. Gguneba mxolodsaRamoobiT gamoukeTdebodaT xolme, roca cotaTi agrildeboda.Eeqimi raRac gamagrilebel fxvnils asmevda <strong>maTiuS</strong>s, magram didadverafers Sveloda. <strong>maTiuS</strong>i xom omSi iyo gamowrTobili, bevrigaWirvebac gadaetana, magram papanaqebaSi mogzauroba yvelaze didsiZneled da gaWirvebad eCveneboda. Tavi astkivda, tuCebi dauskda, ena isegauSra, gegoneboda, xisa aqvso. Mmze moekida, gaxda, TeTrad aelvarebuliqviSisgan Tvalebi dauwiTlda da anTeba daemarTa, kanze ki wiTelilaqebi daasxda da qaviliT agiJebda. ZiliTac mousvenrad eZina, saSinelisizmrebi stanjavda. xan esizmreboda, viTom kaciWamiebi Wamdnen, xanesizmreboda, rom koconze wvavdnen. Oeh, wyali ramdenad kargia qviSasTanSedarebiT! Ra auwereli netarebaa gemiT mgzavroba! Mmagram meti gza araris, ukan dabruneba ar SeiZleba, sascilod aigdeben.Qqaravani orjer gaCerda oazisSi. ra bednierebaa, mwvane xeebs romucqeri kaci da tikebidan Camosxmuli sazizRari, Tbili, ayrolebuliwylis nacvlad, civ wyals miirTmev!Ppirvel oazisSi or dRes idgnen. meoreSi ki xuT dRes mouxdaT mocda.Aaqlemebi ise iyvnen gasavaTebulebi, fexis gadadgma uWirdaT._ mze am udabnoSi oTxjer kidev amobrZandeba, oTxjer Caesveneba daCvenc Sin viqnebiT, _ uxaroda kaciWamiebis Tavads.im xuT dRes, rac meore oazisSi gaatares, yvelam suli moiTqva.Aiqedan gamgzavrebis wina dRes zangebi ise iyvnen Roneze mosulebi, romkoconebi aagizgizes da veluri sabrZolo cekva gaaCaRes.Bbolo dReebSi mgzavroba cota gauadvildaT. Uudabno Tavdeboda,qviSa ise cxeli aRar iyo, aqa-iq ukve ekliani buCqebic xvdebodaT.Ddrodadro xalxic gamoCndeboda xolme.<strong>maTiuS</strong>s guliT ewada, im xalxs gacnoboda, gamolaparakeboda, magramnebas ar aZlevdnen. Eeubnebodnen, isini udabnos yaCaRebi ariano. Cvenmxolod imitom ar dagvesxnen Tavs, rom Cveni qaravani didia, im yaCaRebski patar-patara qaravnebze Tavdasxma uyvarTo.B bolos Sors, Sors tye gamoCnda da sigrilec wamovida. rogorc iyo,mgzavrobas bolo moeRo. Tumca, vin icis, amis Semdeg ra moelodaT!cxel qviSaSi sikvdils ki gadaurCnen, magram vaiTu veluri zangebismsxverplni gamxdariyvnen.kaciWamiebis <strong>mefe</strong> da mTeli samefo kari karga manZilze gamoegebnenstumrebs. win orkestri modioda, magram ise Semzaravad ukravda, kinaRamstumrebs yurebi dauskdaT. ras ar naxavdiT orkestrSi: sayviris nacvlad_ raRac buksa da stvirebs, dafdafebis nacvlad _ raRac qvabebs.yurTwamRebi xmauri idga, Tanac zangebi TviTonac ise saSinladRrialebdnen, udabnos mdumarebis Semdeg SeiZlebnoda kaci WkuazeSeSliliyo.stumrebis miReba RvTismsaxurebiT daiwyo. moitanes erTi xis geja. zedraRac saSineli cxovelebis gamosaxulebebi iyo amoWrili. Qqurumsacsaxeze sazareli niRabi ekeTa. mohyvnen isev Rrialsa da Rmuils.Tarjimanma stumrebs auxsna, rom kaciWamiebis <strong>mefe</strong> Tavis RmerTebsavedrebda <strong>maTiuS</strong>is Tavs; emudareboda, Tqven gebarebodeT, wyalobas numoaklebTo.69


RvTismsaxureba rom damTavrda da <strong>maTiuS</strong>i aqlemidan CamobrZanda,kaciWamiebis <strong>mefe</strong> da misi vaJiSvilebi mTel naxevar saaTs argaCerebulan, sul xtodnen da kotrialobdnen, Semdeg ki <strong>mefe</strong>m aseTisityviT mimarTa <strong>maTiuS</strong>s:_ Cemo TeTro megobaro, madlobas mogaxseneb CemTan CamobrZanebisTvis.Mme ubednieresi kaci var dedamiwis zurgze, rom Sen gimzer. gTxov dagemudarebi, xeliT maniSne, Tanaxma varo, da imave wams ai am SubiT gulsgavigmirav, rom Rirsi gavxde umaRlesi pativisa: me msurs, SemWamos CemmaZvirfasma stumarma.Ees rom Tqva, grZeli Subis wveri mkerdze miibjina da molodinadiqca. <strong>maTiuS</strong>ma iuara, aramc da aramc ar SegWamo, me minda davmegobrdeT,rom erTad viTamaSoT da visaubroTo. Tarjimanma yvelaferigadauTargmna <strong>mefe</strong>s.Aaba Tu aseao, <strong>mefe</strong>m, misma orasma colma da Savtuxa Svilebma bRavilimorTes, dadgnen oTxze, ase dadiodnen da danaRvlianebulebigadadiodnen yiraze. amiT ambobdnen, Cveni TeTri megobari arafradgvagdebs da ar vuyvarvarT, albaT ar sjera, rom gemrielebi varT daCveni SeWma imitom ar surso.<strong>maTiuS</strong>s Zalian ecineboda am wes-Cveulebebze, magram mainc Tavidarbaislurad eWira, xmas ar iRebda.imis moyoliT Tavs aRar SegawyenT, ra naxa <strong>maTiuS</strong>ma da ras akeTebdakaciWamiebis samefo karze. Ees yvelaferi erT sqel wignSi aqvs aRweriliganswavlul profesors. wigns hqvia: ormocdacxra dRe kaciWamiebisveluri qveynis mefis bum-drumis karze. aRwera mogzaurobis erT-erTmamonawilem, <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong> reformatoris Tarjimanma:.sawyali <strong>mefe</strong> bum-drumi ras aRar akeTebda, rogor aRar cdilobda,rom <strong>maTiuS</strong>s mis karze nebivrad da molxeniT gaetarebina dro, magramiseTi veluri gasarTobebi da TamaSobani hqondaT, <strong>maTiuS</strong>i mxolod idgada gaocebuli misCereboda. zogjer ki usiamovnebac Seipyrobda xolme.zogierT TamaSobasa da TavSeqcevaze <strong>maTiuS</strong>ma mTlad uari Tqva.magaliTad, erTxel bum-drumma ganZsacavidan Tavisi Zveli TofiamoiRo da didi ambiT <strong>maTiuS</strong>s misca, rom mizanSi esrola. Mmiznad kiTavisi ufrosi qaliSvili daayena. <strong>maTiuS</strong>s ar undoda esrola. Bbumdrummaiwyina da didian-patarianad isev damwuxrebulebma daiwyeskotriali. Mmagram yvelaze cudi mainc is iyo, rom qurumi ganawyenda:Tavs megobrad gvaCvenebs, CvenTan daZmobileba ki ar undao, axla me vici,rasac vizamo.im saRamos <strong>maTiuS</strong>is Rvinis sasmel niJaraSi qurumma SeumCnevladsawamlavi Caasxa.vinc am sawamvlavs dalevda, imave wams yvelaferi jer wiTladmoeCveneboda, mere lurjad, Semdeg mwvaned, bolos Savad da kideceTxoveboda wuTisofels.imave saRamos <strong>maTiuS</strong>i mefis karavSi brZandeboda, oqros magidasTanoqros savarZelSi ijda da ambobda,_ ratom gawiTlda yvelaferi? kaciWamiebsac wiTeli feri aqvT,garSemo yvelaferi wiTelia.Aamis Tqma da eqimis fexze wamovardna erTi iyo. idga da SeZrwunebuliiqnevda xelebs. Turme wignebSi amoekiTxa am sawamlavis ambavi daaxsovda, rom yvela afrikuli sneulebis samkurnalo wamali arsebobda,am sawamvlavis sawinaaRmdego ki aravin araferi icoda. Eeqimi idga daSvela ar SeeZlo. Eeqimi sruliad umweo iyo.70


<strong>maTiuS</strong>s azradac araferi mosvlia, ijda oqros savarZelSi damxiarulad laparakobda:_ axla ukve yvelaferi galurjda. Aauh, rogor galamazda!_ profesoro, _ iyvira eqimma, _ uTxariT am velurebs, rom <strong>maTiuS</strong>iviRacam mowamla!Pprofesorma saswrafod gadaTargmna eqimis naTqvami. M<strong>mefe</strong>m TavSixelebi itaca, erTi sacodavad gadakotrialda da karvidan isariviTgavarda._ aha, dalie, TeTro megobaro, _ imave wams isev ukan SemoiWra <strong>mefe</strong> da<strong>maTiuS</strong>s spilos Zvlis TasiT raRac mware da mJave sasmeli gauwoda._ fuh, ra sazizRrobaa! Aar minda, _ ayvirda <strong>maTiuS</strong>i. _ vaime,yvelaferi mwvaned meCveneba! Ooqros magidac mwvanea, eqimic mwvanea...Bbum-drumma aitaca <strong>maTiuS</strong>i, magidaze daawvina, kbilebi spilos ZvlisisriT gauxsna da pirSi Zalad Caasxa mware sasmeli.<strong>maTiuS</strong>i sxmartalebda, ifurTxeboda, magram wamali mainc Caylapa.Caylapa da aman gadaarCina.marTlac, Tvalwin ukve Savi wertilebi utrialebda. Bbedze, mxolodeqvs Sav wertils xedavda, danarCeni wertilebi jer kidev mwvane iyo. Dda<strong>maTiuS</strong>i cocxali darCa, oRond, erTi es aris, mTel sam dRe-Rames iseeZina, Tvali ar gauxelia.qurumT qurumi sircxvilisagan iwvoda, es ra Cavidine, rad movwamleo,magram <strong>maTiuS</strong>ma yvelaferi apatia. Qqurumi Sehpirda, rom, samagierod,gadasarev magiur fokusebs aCvenebda, Tumca sicocxleSi mxolod samjerSeeZlo im fokusebis Cveneba.Yyvelani qoxis win dasxdnen, Zirs vefxvis tyavebi dafines dajadoqarma daiwyo Tavisi fokusebi. Bbevri fokusi iseTi iyo, <strong>maTiuS</strong>maveraferi gaugo, verc Tavi da verc bolo. zogierTi ki auxsnes dagaagebines.Jadoqarma erTi aseTi fokusi uCvena: kolofidan pawawina gvelismsgavsi raRac qvewarmavali amoiyvana da xelze daisva. QqvewarmavaliTiTze Semoexvia, ZafiviT wvrili ena gamoyo, raRac ucnaurad daiSiSina,TiTze wurbelasaviT moekida da bolo aswia. Cota xnis Semdeg qurummaqvewarmavali moiSora da mayurebels TiTze sisxlis wveTi daanaxva.<strong>maTiuS</strong>s sxva fokusebi ufro sainteresod eCveneboda, magram SeamCnia,rom velurebi am fokuss ise uyurebdnen, rogorc udides xelovnebas.Bbolos <strong>maTiuS</strong>s auxsnes, es qvewarmavali TviT jiqze da afTarzesaSineli arsebaa, misi dakbenili kaci erT wamSi Tavdebao.Qqurumi am fokuss rom morCa, axla Suagul cecxlSi Sevida. SevidaTu ara, cxviridan da piridan cecxli gadmouSva.Amis Semdeg stviri daukra da ormocdacxra uzarmazari gveli acekva.Mmere erT veeberTela aswlovan palmasTan dadga da Seubera. Seubera daSeubera. palma nel-nela gadaixara, gadaixara da bolos WaxaniTgadatyda. Semdeg or xes Sua harSi joxiT xazi gaavlo da zed isegaiara, gegoneboda, ficarze dadiso. Semdeg spilos Zvlis burTi haerSiaisrola da Tavi SeuSvira. burTi Camovarda, Tavze daeca da Sigukvalod gaqra. Semdeg qurumi borbaliviT datrialda. Zalian swrafadda didxans trialebda. roca gaCerda, yvelam dainaxa, rom qurums oriTavi da ori pirisaxe hqonda. erTi pirisaxe ucinoda, meore utiroda. amisSemdeg qurumma erT patara biWs xmliT Tavi waacala, yuTSi Caawvina dagarSemo veluri cekviT Semouara ramdenjerme. Bbolos yuTs fexi wahkra.71


maSinve Sig viRacam stviri aakvnesa. Qqurumma yuTs Tavi axada. biWi iseiwva, TiTqos araferi momxdarao. yuTs Tavi rom aexada, xelad wamoxtada tanvarjiSs Seudga. aseve moeqca qurumi Cits: jer maRla aafrina,caSi, mere isari styorcna. isargayrili Citi Zirs Camovarda. CamovardaTu ara, umalve niskartiT isari gamoiZro, qurumTan mifrinda dagauwoda. Semdeg karga xans dastrialebda Tavze.<strong>maTiuS</strong>ma gaifiqra, namdvilad Rirda mowamvla, imdeni fokusi vnaxeo.Tavisi ucnauri megobris qveyana <strong>maTiuS</strong>ma oTxiv kuTxiv Semoiara. xanaqlemiT mogzaurobda, xan spiloTi dabrZandeboda. Ddid lamaz tyeebSigaSenebuli uamravi zanguri sofeli moinaxula. sad ar iyo, ra ar ixilada qvis saxli arsad unaxavs, yvelgan qoxebi edgaT, yvelgan pirutyvi daxalxi erTad cxovrobda auwerel sibinZureSi. avadmyofebic bevrniiyvnen. da advilad ki SeiZleboda maTi gankurneba! Eeqimi zangebs wamlebsaZlevda. Ggaxarebuli zangebi did madlobas uxdidnen. tyeSi, TiTqmisyovel fexis nabijze, nadirisagan daglejili an Sxamiani gvelebisgandakbenili zangebis gvamebi eyara.zangebi yvelgan gulTbilad xvdebodnen <strong>maTiuS</strong>s, Tavs evlebodnen.<strong>maTiuS</strong>s guli ewvoda maTi sacodaobiT. sul is ukvirda, imdeni oqro dabrilianti aqvT, bavSvebi kenWebiviT aTamaSeben, da ratom rkinigzebi argahyavT, ratom eleqtrosinaTles ar gamoiyvanen, an kinematografi ratomara aqvT, ratom karg saxlebs ar iSeneben, Tofebs mainc ratom aryiduloben, rom saSineli nadirisagan Tavi daicvano.Mmagram male TviTonve gaaxsenda maTi tanjvis mizezi: TeTrkanianebseSinodaT zangebisa da daxmarebis xels ar uwvdidnen. <strong>maTiuS</strong>ma gulSiamoiWra, Sin davbrundebi Tu ara, maSinve gazeTiT mivmarTav xalxs, romvinc umuSevaria, aq gamoemgzavros, zangebTan, da rkinigzebic gauyvanosam xalxs, qvis saxlebic auSenoso.<strong>maTiuS</strong>i amaze xom wuxda, kaciWamiebs riT davexmaroo, magram imasacfiqrobda, Cemi reformebisTvis fuli rogor viSovoo.erTxel oqros sabadoebs aTvalierebdnen. <strong>maTiuS</strong>ma <strong>mefe</strong> bum-drumssTxova, cotaodeni oqro masesxeo. Bbum-drums sicilad ar eyo: me oqrosulac ar mWirdeba, imdeni waiRe, ramdensac Seni aqlemebi moereviano._ rogor, Cems megobars vasesxo? Aara da ara! TeTr megobars SeuZliayvelaferi waiRos, rac mis sulsa da guls eameba. Bbum-drums uyvarsTavisi patara TeTri megobari da sikvdilamde misi mona-morCili msaxuriiqneba.amasobaSi <strong>maTiuS</strong>is gamgzavrebis drom moawia. kaciWamiebis <strong>mefe</strong>mpativsacemad megobrobis zeimi mouwyo.saerTod, weliwadSi erTxel zangebi dedaqalaqSi iyridnen xolmeTavs, rom masTgan aerCiaT isini, vinc im weliwads samefo kars undaSeeWama. rCeulni sixaruls ver malavdnen, dawunebulebi ki javriT aRariyvnen. rCeulni sixarulis velur cekvas asrulebdnen. DdawunebulnioTxze dgebodnen da ase dadiodnen (es iyo samgloviaro cekva), Tan isenaRvlianad mRerodnen, gegonebodaT, tiriano.Amis Semdeg <strong>mefe</strong>m wvetiani niJariT TiTi gaikawra. <strong>maTiuS</strong>mac gaikawraTiTi da kaciWamiebis <strong>mefe</strong>m misi SuaTiTidan sisxli aloka. <strong>maTiuS</strong>s kimefis SuaTiTidan unda aeloka sisxli. Ees ceremoniali sulac armoswonda, magram ra eqna! Kkargad axsovda, amas winaT qurumma racawvnevina, amitom yvelafers usityvod akeTebda.. sisxlgacvlas sxvaceremonialebi mohyva: jer gvelebiTa da niangebiT savse tbaSi CauZaxes<strong>maTiuS</strong>i. <strong>mefe</strong> bum-drumi wamsve Tan gadahyva da tbidan uvnebeli amoiyvana.72


Amis Semdeg <strong>maTiuS</strong>s sxeulze raRac cximi wausves da abrialebulcecxlSi Seaxtunes. bum-drummac Tvalis daxamxamebaSi iskupa dacecxlidan ise swrafad gamoitaca, biWs mxolod Tma Seetrusa, TviTon kisulac araferi daSavebia. Bbolos <strong>maTiuS</strong>i yvelaze maRali palmidanCamoaxtunes, bum-drumma ki ise marjved daiWira, odnavadac araferistkenia.Pprofesorma yvelaferi auxsna <strong>maTiuS</strong>s: sisxlis alokva imas niSnavs,udabnoSi uwylod darCe, megobari sakuTar sisxls gaiRebs dadagalevinebso. sadac ar unda gemuqrebodes xifaTi, _ saSineliniangebiT savse wyalSi, cecxlsa Tu herSi, _ Seni Zmobili bum-drumisicocxles gawiravs da Sen gadagarCenso._ Cven, TeTrkanianebi, yvelafers qaRaldze vwerT, _ eubnebodaprofesori, _ amaT ki wera-kiTxva ar ician da am ceremonialebiT debenxelSekrulebas.<strong>maTiuS</strong>s guli swydeboda, rom megobrebi unda daetovebina dagamgzavrebuliyo, magram ras izamda. Ees kia, mtkiced hqondagadawyvetili, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi daerwmunebina, kaciWamiebi velurebiarian, magram Zalian kargi xalxia, urigo ar iqneba, Tu am xalxsdaumegobrdebiT da Semweobis xels gauwvdiTo. Mmanmade ki erTireformis gatareba iyo saWiro: radac ar unda dasjdomoda, zangebisTviskaciWamioba unda moeSlevinebina._ Zmao bum-drum, Zalian gTxov moeSvi kaciWamiobas, gadaeCvie, _exveweboda <strong>maTiuS</strong>i gamgzavrebis wina saRamos.Ddidxans, Zalian didxans arwmunebda bum-drums, kaciWamioba kargi arariso, usaTuod reforme unda gaataro da adamianebis Wama akrZalo,maSin TqvenTan bevri TeTrkaniani Camova, aqaurobas mogiwesrigeben daTqvens mSvenier qveyanaSi bednierad icxovrebTo.Bbum-drumi naRvlianad usmenda <strong>maTiuS</strong>s. Bbolos uTxra, erTma <strong>mefe</strong>mukve scada ase moqceuliyo da amis gulisTvis mowamleso. Ees reformaZneli gasatarebelia, magram kidev movifiqrebo.saubris Semdeg <strong>maTiuS</strong>ma cota xniT tyeSi gaiseirna. mTvarezRaprulad lamazi iyo. Llamazi iyo garindebuli tye. <strong>maTiuS</strong>s uecradraRac Sriali Tu CuCuni Semoesma. ifiqra, netavi ra aris, gveli Tuvefxvio, magram ar SeCerebula. male isev Semoesma Sriali. aSkarad viRacmihyveboda kvaldakval, <strong>maTiuS</strong>ma revolverze itaca xeli da smenad iqca.Turme nu utyvi, kaciWamiebis mefis asuli, patara zangi gogona,mxiaruli klu-klu misdevda! mTvaris Suqze <strong>maTiuS</strong>ma advilad icno dagaukvirda._ aq ra ginda, klu-klu? _ zangurad hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma. cot-cota ukveesmoda zanguri ena da laparakobda kidec._ klu-klu kiki rec, klu-klu kin brun.Kklu-klu kidev didxans laparakobda raRacas, magram <strong>maTiuS</strong>maveraferi gaigo. Mmxolod ai es sityvebi daamaxsovrda: kiki, rec, brum,buz, kin.Kklu-klu Zalian danaRvlianebuli iyo da tiroda. <strong>maTiuS</strong>s Seebralapatara klu-klu, albaT, rame awuxebso, adga da Tavisi saaTi, sarke dapatara boTli aCuqa, magram klu-klu mainc tiroda.Nnetav ra daemarTa?Sin mobrunebulma <strong>maTiuS</strong>ma profesors hkiTxa klu-klus ambavi.Pprofesorma uTxra, klu-klus Zalian uyvarxar da SenTan erTadwamosvla undao.73


<strong>maTiuS</strong>ma profesors sTxova, klu-klus gaagebineT, rom martokas verwaviyvan. M<strong>mefe</strong> bum-drumi SeiZleba evropaSi miviwvioT da maSin wamovides,Tavis mamikos gamohyveso.Ees iyo da es, <strong>maTiuS</strong>s amis metad aRar gaxsenebia patara klu-klu.gamgzavrebis win uamravi saqme gamouCnda. xuTasi aqlemi daasapalnes.xuTasi aqlemiT mihqondaT oqro da Zvirfasi Tvlebi, xili da sasmeli.ministrebisTvis saCuqrebic ar daviwyebiaT. aTasnairi afrikulidelikatesi, Rvino da sigarebi moemaragebinaT. <strong>maTiuS</strong>i moeleparaka bumdrums,sami Tvis Semdeg galiebs gamovgzavni, rom Cemi zooparkisTvisgareuli cxovelebi waviyvanoo. Mmere gaafrTxila, SeZlebaTviTmfrinaviT zogi ram gamogigzavnoT da ar SeSindeT, Tu didi rkinisCitiT TeTrkaniani kaci Camofrindeso.diliT adrianad aikres guda-nabadi. samSobloSi mimavlebs isev isZneli gza edoT win, magram yvelani ukve gamowrTobil-gamokaJebulebiiyvnen da udabnom bevri veraferi daaklo mogzaurebs.vidre <strong>maTiuS</strong>i samSobloSi dabrundeboda, misma ministrebmakonstitucia Seadgines da mefis CamobrZanebas daelodnen.Eelodnen da elodnen. Tvali da guli gadaeliaT molodinisagan,magram <strong>maTiuS</strong>i ar Canda. cam Caylapa Tu miwam, aravin icoda. rogorc iyo,is gaiges, rom afrikis sanapiroebs <strong>maTiuS</strong>i gemiT misdgomia, SemdegmatarebliT umgzavria zangebis ukanasknel soflamde, romlis gadaRmacukve udabno iwyeboda. erTxans iq, im sofelSi dabanakebula daTeTrkanianTa garnizonis oficerTan usaubria. mere amave sofelSimiukiTxebia kaciWamiebis aqlemebis qaravans. Aamis Semdeg ra moxda,aRaravin icoda.Aam ambavSi rom iyvnen, ucbad depeSa movida, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> cocxalia dagemiT moemgzavrebao._ yvelaferSi bedi swyalobs! _ Surs ver malavdnen ucxoeli <strong>mefe</strong>ebi._ bednieri varo, magan unda Tqvas, _ ambobdnen ministrebi daguldanZimebulebi oxravdnen: omidan rom dabrunda, Zlivs vuZlebdiT,kaciWamiebis qveynidan rom dabrundeba, albaT, ufro uaresi dRedagvadgebao._ omidan rom dabrunda, yvelani sapatimroSi Cagvsva, axla vin icis, iqra Wkuaze dadga, iqneba SegvWamos kideco.<strong>maTiuS</strong>i ki didad nasiamovnebi brundeboda mogzaurobidan. Mmzemohkideboda, gazrdiliyo da sanaqebo madazedac gaxldaT. ra Tqma unda,ar icoda, mis Camosvlamde ministrebi ras laparakobdnen, hoda, ifiqra,modi, gavexumrebio. samefo sabWo rom Seikriba, ministrebs hkiTxa:_ rkinigzebi SeakeTeT?_ SevakeTeT, _ upasuxa gzaTa ministrma._ kargia. SekeTebuli rom ar damxvedroda, Tqvens Tavs usaTuodniangis sawebelSi movaxarSinebdi. Aaxali fabrikebi Tu aaSeneT?_ bevri avaSeneT. _ miugo mrewvelobis ministrma._ kargia, rom agiSenebiaT, Torem Tqvengan bananiT Sezavebul Semwvarmoxrakulsmovamzadebinebdi.Mministrebi damfrTxalebi, eldanacemebi misCerebodnen. <strong>maTiuS</strong>sxarxari autyda._ batonebo, Cemi nu geSiniaT, _ daamSvida SiSnaWamebi. _ arc medavCveulvar kacis Wamas da imedi maqvs, Cems megobarsac xels avaRebinebam velur Cveulebaze.74


Bbolos <strong>maTiuS</strong>ma Tavisi Tavgadasavali uambo. Mministrebi, albaT, ardaujerebdnen, ifiqrebdnen, yvelafers igonebso, magram <strong>maTiuS</strong>ma TanCamoitana mTeli erTi matarebeli oqro, vercxli da Zvirfasi Tvali.xolo <strong>mefe</strong> bum-drumis gamogzavnili SesaniSnavi sigarebi da ugemrielesiafrikuli Rvinoebi rom miiRes saCuqrad, ministrebs Subli gaexsnaT daiseT karg gunebaze dadgnen, Tqveni mowonebuli.Aamis Semdeg saxeldaxelod waikiTxes manifesti, romliTac <strong>maTiuS</strong>ixalxs mouwodebda, xeli moekidaT saxelmwifos marTvisaTvis. AamieridangazeTebSi yovelTvis ewereba, ris gakeTeba swadiaT ministrebsa da <strong>mefe</strong>s.xalxs ki SeuZlia, gazeTSi gamoaqveynos an seimze Tqvas Tavisi azri,iwonebs maT saqciels Tu arao._ kargi, ase iyos, _ brZana <strong>maTiuS</strong>ma. _ axla is CaiwereT, racbavSvebisTvis msurs gavakeTo. Mme ukve maqvs fuli da SemiZlia bavSvebsmivxedo. maS ase, yvela bavSvs zafxulSi or-ori burTi miecema, zamTarSi_ TiTo wyvili cigurebi. yoveldRe, gakveTilebis Semdeg, bavSvebs TiTokanfets da TiTo Saqarmoyril namcxvars davurigebT. saqanela dakaruseli yvela skolaSi unda iyos. Aamas garda, wignsa da rveulismyidvelebs maRaziam TiTo lamazi feradi suraTi unda aCuqos xolme. Eesyvelaferi mxolod dasawyisia, me sxva reformebis gatarebasac vapireb.jerjerobiT ki gTxovT, gamoiangariSoT, ra Tanxa dajdeba es reformebida ra dro dasWirdeba gansaxorcieleblad, erTi kviris Semdeg pasuximomaxseneT.warmoidgineT, ra sixarulis Jivil-xivili SeudgebodaT skolaSi, amambavs rom gaigebdnen!vinc wera-kiTxva icoda, <strong>maTiuS</strong>s werilebs swerda, sTxovda, esa daesec mindao. bavSvebis werilebi mefis kancelariaSi tomrebiT mohqondaT.Mmdivani xsnida werilebs, kiTxulobda da yrida. <strong>maTiuS</strong>ma ar icoda, romyvela samefo karze ase xdeboda. erTxel msaxurs kalaTiT qaRaldebimihqonda sanagveze gadasayrelad. <strong>maTiuS</strong>ma Tvali Seaswro da gaifiqra,iqneba rame iSviaTi markac ureviao. Uukve karga xania, markebs agrovebda,erTi albomi savsec ki hqonda. msaxurs hkiTxa:_ es ra werilebi da qaRaldebi migaqvs?_ aba me ra vici, _ miugo msaxurma.<strong>maTiuS</strong>ma kalaTSi Caixeda, konvertebi daaTvaliera da gancvifrda:Turme mis saxelze gamogzavnili werilebi yofiliyo. imwams ubrZanamsaxurs, werilebi Cems oTaxSi Seitaneo, da mdivani gamoiZaxa._ batono mdivano, es ra qaRaldebia? _ hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ Tqveni mefuri udidebulesobis saxelze gamogzavnili ubralowerilebi gaxlavT._ da Tqven ubrZaneT, rom gadaeyaraT?_ yovelTvis ase viqceodiT._ Zalian cudad moqceulxarT! _ aenTo <strong>maTiuS</strong>i. _ raki werilebi Cemssaxelzea gamogzavnili, maS, codniTac, marto me mecodineba, ubraloa Tubraliani. gTxovT, amieridan Cemi werilebi pirdapir me SemomigzavnoT.Ggadavyri Tu ar gadavyri, Cemi neba iqneba._ Tqveno udidebulesobav, <strong>mefe</strong>ebi isedac uamrav werils Rebulobenda, xalxma rom gaigos, Cvens werilebs TviT <strong>mefe</strong> kiTxulobso, imdenimozRvavdeba, vera kaci imas ver moereva. aTi kaci axlac am saqmezeadayenebuli. sxvas arafers akeTeben, marto kiTxuloben da arCeven,romeli werilia sayuradRebo._ romeli weriulia sayuradRebo? _ ekiTxeba <strong>maTiuS</strong>i.75


_ sayuradReboa ucxoeli <strong>mefe</strong>ebis, sxvadsxva mefabrikeebisa da didimwerlebis werilebi._ ubralo werilebi romelia?_ Tqvens mefur udidebulesobas yvelaze xSirad bavSvebi sweren. visacra moeprianeba, dajdeba da wers. zigierTi ise jRabnis, kaci ver gaigebs,Sig ra weria._ maS kargi, raki Tqven giWirT bavSvebis werulebis kiTxva, mewavikiTxav, is aTi kaci ki sxva samuSaoze gadaiyvaneT. ise ki, romicodeT, mec bavSvi var, magram sami didi <strong>mefe</strong> davamarcxe brZolaSi daiseT adgilebSic vimogzaure, sadac veravin bedavs fexis gadadgmas.Mmefis mdivanma xma ar amoiRo, Tayvani sca da oTaxidan gavida. <strong>maTiuS</strong>iwerilebs Caujda.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s iseTi xasiaTi hqonda, Tu saqmes xels mohkidebda, mTelisuliTa da guliT unda ekeTebina.saaTi saaRs misdevda, <strong>maTiuS</strong>i ki ijda da TavauReblad kiTxulobda.ceremonmaisterma ramdenjerme Seixeda mefis kabinetSi karisWuWrutanidan, netav ras akeTebs, ratom sadilad ar gamobrZandebao,magram qaRaldebSi TavCarguls rom dainaxavda, SiSiT karis SeRebasacver bedavda.<strong>maTiuS</strong>i Zalian male darwmunda, rom amden werils martoka verauvidoda. Zogi Zalian gaugebrad iyo dawerili. aseT werilebs <strong>maTiuS</strong>ixelad ganze gadadebda xolme. zogjer ki lamazad, sasiamovnod daWkvianurad dawerili werilic xvdeboda. erTi biWi swerda, cigurebs rommiviReb, amasa da amas vizamo. meore biWi Tavis sizmars uyveboda. Mmesameiwereboda, gadasarevi mtredebi da baWiebi myavs, ori mtredi da erTibaWia minda gaCuqo, magram ar vici rogor movaxerxoo.. erT gogonaspawawina leqsi daewera <strong>maTiuS</strong>ze da Tavis daxatul suraTTan erTadgamoegzavna. Mmeore gogona Tavis Tojinaze swerda, Zalian gauxarda, romsul male patara daiko eyolebao. Bbevr werilSi naxatebi ido. erTmabiWma mTeli albomi gamougzavna saCuqrad. Aalbomze ewera: “ <strong>mefe</strong><strong>maTiuS</strong>i kaciWamiebis qveyanaSi!” naxatebi sinamdviles didad armiemsgavseboda, magram Zalian lamazebi iyo da <strong>maTiuS</strong>i siamovnebiTaTvalierebda.bavSvebis umravlesoba ki werilebSi aTas rames sTxovda. erTiexveweboda, poni gamomigzavneo, meores velosipedi undoda, mesames _potoaparati. meoTxe ekiTxeboda, ar SeiZleba, patara burTis nacvladfexburTis saTamaSo tyavis burTebi dagvirigoo? erTi gogona swerda,deda avad myavs, Cven ki Zalian Raribebi varT da wamlebs vervyidulobTo. viRac biWi iwereboda, fexsacmeli ara maqvs da skolaSi verdavdivaro. werilSi niSnebis furcelic Caedo, rom <strong>maTiuS</strong>s ver gaego,rogor swavlobda.<strong>maTiuS</strong>ma omis dros kargad gaigo fexsacmlis yadri da axla gaifiqra,xo mar ajobebda, bavSvebisTvis Tojinebisa da burTebis magivradfexsacmeli dagverigebinao.Ddidxans kiTxulobda werilebs. SimSilma rom Seawuxa, dareka damsaxurs ubrZana, vaxSami kabinetSi momarTvi, saswrafo saqme maqvs, droar myofniso.TiTqmis SuaRamemde kiTxulobda. ceremonmaisteri isev wamdauwumSeixedavda xolme WuWrutanaSi, ratom dasaZineblad ar gamobrZandebao.masac da sxva msaxurebsac Tvalebi eblitebodaT Zilisagan, magram<strong>mefe</strong>ze adre xom ver daiZinebdnen!76


Txovnis werilebs <strong>maTiuS</strong>i calke agrovebda. Aaba ra vqnao, _ fiqrobda,_ im gogonas avadmyof dedas uwamlod xom ver davtoveb! im fexSiSvelabejiT moswavlesac fexsacmeli xom unda gavugzavnoo!<strong>maTiuS</strong>s Tvalebi astkivda amdeni kiTxviT. Ggaurkvevlad dawerilwerilebs ukve waukiTxavad awyobda gverdze. Kkacma rom simarTle Tqvas,kargad ar iqceoda. sul cota xnis winaT TviTonac batifexurad werda,magram saxelmwifo mniSvnelobis qaRaldebs ki awerda xels. vin icis,iqneba am bavSvebs didi saqmec hqondaT <strong>maTiuS</strong>Tan! ra eqnaT, ise werdnen,rogorc SeeZloT. imaTi brali xom ar iyo, rom jer kargi wera aricodnen.“kancelariis mosamsaxureebs vubrZaneb, sufTad gadamiwerongaurkvevlad dawerili werilebi”, _ gaifiqra <strong>maTiuS</strong>ma.Mmagram, ramdenime saaTi rom gavida da magidaze erTi orasi werilikidev ido, sabolood darwmunda, amden werils ver moereoda.„xval, me mgoni, davamTavreb”, _ gaifiqra da saZinebel oTaxSi friaddamZimebuli gavida.<strong>maTiuS</strong>s kargad esmoda, rom werilebis saqme cudad hqonda. yoveldReTu amdeni werili waikiTxa, sxva aRarafrisTvis darCeba dro! Aarada,sanagveze gadayra saSineli Rorobaa. Mmainc, ratom modis amdeni werili?Mmeore dRes <strong>maTiuS</strong>i sisxam diliT adga, marto erTi Wiqa rZe miirTvada maSinve kabinetisken gaeSura.im dRisiT gakveTilebi ar hqonda, amitom werilebs SuaRamemdekiTxulobda da ise daiRala, TiTqos samxedro laSqrobaSi yofiliyosan udabnoSi emogzauros. moSiebuli <strong>maTiuS</strong>i ukve sadilze fiqrobda,rom am dros kabinetSi saxelmwifo mdivani Semovida. Mmas oTxi kaciSemohyva._ Tqveni mefuri udidebulesobisTvis dRevandeli korespondenciaa, _moaxsena mdivanma.<strong>maTiuS</strong>s moeCvena, rom mdivanma am sityvebze Caicina. Aaba Tu Caicinao,ise gacecxlda, iataks fexi dahkra da iyvira:_ es ra ambavia, asi kaciWamiasi da niangebis kerZebo! Cemi dabrmavebaxom ar gindaT?! erT tomara werils verc erTi <strong>mefe</strong> ver waikiTxavs!rogor bedavT mefis gamasxaravebas? Yyvelas cixeSi CagyriT!rac ufro mets yviroda, miT ufro kargad esmoda, rom ar iyomarTali, magram ra eqna, ar undoda, farxmali daeyara._ Tqveni mosamsaxureebo muqTaxorebi arian, TiTis ganZrevac ar undaT,werilebis sanagveze gadayra emarjvebaT mxolod, an arada, CemTanSemorbenineba.sabednierod, am dros ufrosi ministri Semovida kabinetSi damosamsaxureebs ubrZana, werilebis tomara gaetanaT. Mmdivans ki meoreoTaxSi unda moecada, vidre ufrosi ministri <strong>mefe</strong>s korespondenciebisTaobaze moeTaTbireboda._ batono ufroso ministro, me ver mivcem imis nebas, rom Cems saxelzegamogzavnili werilebi daukiTxavad gadayaron sanagveze. nuTu ar undavicode, ra uWirT Cemi qveynis bavSvebs? maS is kargia, rom biWsfexsacmeli ara aqvs da skolaSi ver dadis? Ees usamarTlobaa. Mmegancvifrebuli var iusticiis ministris saqcieliT, rogor egueba amambavs? marTalia, Cemi megobari <strong>mefe</strong> bum-drumic fexSiSveli dadis,magram imaTTan cxeli havaa, Tanac isini velurebi arian.77


Ddidxans TaTbirobdnen <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> da ufrosi ministri. ramdenjermemdivanic gamoiZaxes, rogorc didi gamocdilebis kaci; Turme mTeli ociwlis ganmavlobaSi <strong>maTiuS</strong>is mamisa da papis werilebi sul imis xelSigadioda._ Tqveno mefuro udidebulesobav, Tqveni papa yoveldRe as werilsRebulobda. maSin kargi dro iyo. mTel saxelmwifoSi mxolod ase aTasmakacma icoda wera. Mmas Semdeg, rac <strong>mefe</strong> Stefan brZenma skolebi gaxsna,orma milionma kacma iswavla wera da yoveldRe ukve eqvsasidanaTasamdeEwerili modioda. amden werils martoka veRar vereodi da xuTiTanaSemwe aviyvane. xolo mas Semdeg, rac didad mowyale <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>msaxanZro razmis kapitnis gogonas Tojina aCuqa, werilebs bavSvebicweren da gzavnian. yoveldRiurad xuTi aTasidan aTi aTasamde werilsvRebulobT. Yyvelaze bevri werili orSabaTobiT modis. kviraobiTbavSvebi skolaSi ar dadian, dro bevri aqvT, Tanac Zalian uyvarT <strong>mefe</strong>,hoda, sxedan da sweren werilebs. Aamden werils veRar ereva Cemi xalxi.mindoda, Tqveni udidebulesobisTvis meTxova, kidev xuTi kaci mogecaTCvenTvis, magram..._ vici, vici, _ gaawyvetina <strong>maTiuS</strong>ma. _ mere, ra yria am kiTxvaSi, Tuwerilebs sanagveze gadauZaxebT?_ werilebi aucileblad unda ikiTxebodes, imitom rom, yvela weriliinomreba, Semdeg es nomeri iwereba erT did specialur wignSi. AamwignSive iwereba, vin ras wers werilSi.<strong>maTiuS</strong>s undoda gaego, mrTals ambobda mdivani Tu ara, da hkiTxa:_ guSindel werilebSi, msaxurs gadasayrelad rom mihqonda, vin<strong>mefe</strong>xsacmels xom ar Txoulobda?_ ar maxsovs, magram SeiZleba gavigoT.Oorma mosamsaxurem erTi didi wigni Semoitana. Sig, marTlac,47.000.000.000. nomerze ewera saxeli, gvari da misamarTi im biWisa. werilisSinaarsis grafikSi ki Cawerili iyo: biWi Txoulobs fexsacmels, romskolaSi iaros._ oci weliwadia aq vmsaxurob da Cems kancelariaSi yovelTvisyvelaferi wesierad keTdeboda.<strong>maTiuS</strong>i samarTliani <strong>mefe</strong> iyo, mdivans xeli CamoarTva da uTxra:_ guliTad madlobas giZRvniT.Aam TaTbirze gadawyda, rom werilebs isev mosamsaxureebiwaikiTxavdnen, rogorc aqamde kiTxulobdnen. Yyvelaze sayuradRebowerilebs <strong>maTiuS</strong>isTvis gadaarCevdnen, magram as werilze meti ar undagadaerCiaT. romel werilebSic rame Txovna ewera, im werilebs calkewaikiTxavdnen. Oori mosamsaxure ki Seamowmebda, marTali ewera Sig Tuara._ es biWi iwereba, fexsacmeli Zalian mWirdebao. Ra viciT, iqneb tyuis.vaiTu <strong>mefe</strong>m fexsacmeli gaugzavnos, iman ki gayidos da raRac sulelurixaraxura iyidos?!<strong>maTiuS</strong>ma gulwrfelad aRiara, gonivruli mosazrebaao. maSinvegaaxsenda, omis dros imaT razmSi erTi jariskaci Ceqmebs rom yidda,arays yidulobda, mere ki isev ixveweboda, Ceqmebi momeciT, isini ukvedamicvdao.Zalian samwuxaroa, rom adamianebs ver endobi, magram ras izam!_ SeiZleba ase moviqceT: mosamsaxureebi rom darwmundebian, mTxovnelimarTals iwerebao, samefo kancelaria im bavSvs sasaxleSi moiyvans da78


Tqveni udidebulesoba audenciaze piradad gadascems imas, rasac bavSviTxoulobs.„es kargi azria, _ gaifiqra <strong>maTiuS</strong>ma, _ me minda, audenciaze martoelCebi da ministrebi ki ara, bavSvebic miviRo”Aamrigad, <strong>maTiuS</strong>ma axla ukve icoda, ra unda gaekeTebina mas, rogorcbavSvebis <strong>mefe</strong>s. diliT Tormet saaTamde gakveTilebi iqneboda. TormetsaaTze _ samefo sauzme. Semdeg _ erTsaaTiani audiencia elCebisa daministrebisaTvis. amis Semdeg, sadilobamde, werilebs waikiTxavda.nasadilevs bavSvebisTvis moawyobda audiencias, Semdeg ministrebTaniTaTbirebda vaxSmobamde. navaxSmevs ukve Zilis droc daudgeboda dadaiZinebda.Ggegma rom Seadgina, guli sevdiT aevso: erTi saaTi ra aris, erTisaaTic ar darCa saTamaSod! Mmagram ras izamda! Mmere ra, rom patara iyo,mainc <strong>mefe</strong> eTqmoda, <strong>mefe</strong> ki Tavis Tavze ki ara, sxvebze unda zrunavdes.„me xom samogzaurod viyavi! ramdeni saintereso rame vnaxe: mTeli TvezRvaze gavatare, kaciWamiebis qveyana moviare. Aaxla araferi daSavdeba,rom garTobis nacvlad samefo saqmes movkido xeli”, _ Tqva da kidecSeasrula.dildilaobiT muyaiTad swavlobda, Semdeg werilebs ukiTxavdnen.mosamsaxure Zalian swrafad kiTxulobda werilebs. <strong>maTiuS</strong>s didxans erTadgilze jdoma uWirda, adgeboda, Semoiwyobda zurgze xelebs, kabinetSibolTas scemda da ise usmenda. Eeqimma urCia, kargi amindi rocaa daTbila, samefo baRSi waikiTxeo werilebi. marTlac ase iqceodnen dabaRSi kiTxva Zalian did siamovnebas hgvrida.Audienciebs auareba xalxi eswreboda, xan ucxoeTis elCebi modiodnenda ekiTxebodnen, rodis moiwvevT pirvel parlaments, rom CamovideT davnaxoT, xalxi qveynis marTvas rogor daiwyebso. xan ministrebi damefabrikeebi modiodnen da eubnebodnen, saqanelebisa da karuselebissaqmes gvinda movkidoT xeli da ras inebebT, rogor gavakeToTo. zogjerveluri tomebidan modioda xalxi, rom <strong>maTiuS</strong>isaTvis moexsenebinaT,Cvens <strong>mefe</strong>ebs SenTan megobroba swadiaTo. Tu <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> bum-drumTanmegobrobs, kaciWamiebvis <strong>mefe</strong>sTan, albaT, arc Cven agvigdebs abuCad.velurebi ki varT, magram adamianebis Wamaze xeli aviReTo._ ukve ocdaaTi weliwadia, CvenTan adamianebs aRar Wamen, _ ambobdaerTi veluri._ CvenTan sabolood am ormoci wlis winaT SeWames adamiani. esecgamonaklisi SemTxveva iyo. erTi zarmaci da umaqnisi vinme gaxldaT,imisgan mainc saxeiro araferi gamodneboda. xoda, mexuTed romasamarTlebdnen uqnarobisTvis, ise iyo Casuqebuli, erTxmad miusajesSeWma.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> axla ukve Zalian frTxilobda, TavisiT aravis arafershpirdeboda. velurebis Txovna mosamsaxures sityvasityviT Caawerina, maTki uTxra, sagareo saqmeTa ministrs unda moveTaTbiro, saerTod,yvelaferi ministrTa sabWos sxdomaze gamoirkveva da pasuxs erTi kvirisSemdeg miiRebTo.bavSvTa audiencia yovelTvis Zalian xalisiani iyo. sefedarbazSirigrigobiT uSvebdnen gogo-biWebs da <strong>maTiuS</strong>i piradad gadascemda xolmesaCuqars. Yyvela bavSvs Tavisi nomeri hqonda. igive nomeri ewera misTvisgankuTvnil saCuqarze. ise rom, sanimuSo wesrigi iyo damyarebuli davela kmayofili gamodioda darbazidan.79


erTma bavSvma Tbili palto miiRo, _ meorem _ saxelmZRvanelo wignebi.gogonebis umravlesoba savarcxelsa da kbilis jagriss Txoulobda.visac xatva emarjveboda, saRebavebi misces. erTi biWi violinosTxoulobda; didi xania tuCis garmons vukrav da mombezrdao. Aam biWisrigi rom dadga da sefedarbazSi SeuSves, iqac daukra is Tavisi tuCisgarmoni. <strong>maTiuS</strong>ma lamaz futliarSi Cadebuli axali violino aCuqa. biWisixaruliT cas ewia.zogjer romelime bavSvi audienciaze iseT ramesac Txoulobda, rasacwerilSi ar werda. Aam bavSvebze <strong>maTiuS</strong>s guli mosdioda.erT gogonas <strong>maTiuS</strong>ma axali kaba aCuqa deidis qorwilSi wasasvlelad.am gogonam arc aiRo, arc daiRo, <strong>maTiuS</strong>s sTxova, imodena Tojina maCuqe,cas swvdebodeso._ Sen CerCeti gogo xar, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma, _ icode, Tu bevrsmoindomeb, kabasac dakargav.<strong>maTiuS</strong>i ukve sakmaod gamocdili <strong>mefe</strong> gaxldaT da misi gasulelebaise advili aRar iyo, rogorc uwin.erTxel, wirvis Semdeg gamarTul audienciaze, <strong>maTiuS</strong>s raRac ucxoxmauri Semoesma misaRebi oTaxidan. Tavdapirvelad ar gahkvirvebia.bavSvebi ukve SeCveulebi iyvnen audienciaze miRebas da mosacdelSimaincdamainc wynarad ar isxdnen xolme. Mmagram es xmauri gansxvavdebodaCveulebrivi xmaurisagan. TiTqos viRaceebi Cxubobeno. <strong>maTiuS</strong>ma msaxurigagzavna, gamige, ra moxdao. msaxurma moaxsena, viRaca kaci gajiutda,gindaT Tu ara, <strong>mefe</strong>sTan SemiSviTo. <strong>maTiuS</strong>s Zalian mounda gaego, vin iyois kaci da ratom moiTxovda <strong>mefe</strong>sTan Sesvlas. Mmsaxurs ubrZana,darbazSi Semoeyvana.Semovida iRliaSi portfelamoCrili grZelTmiani axalgazrda kaci daarc ki misalmebia, maSinve xmamaRla daiwyo:_ Tqveno mefuro udidebulesobav, me Jurnalisti gaxlavarT. Eese igi,gazeTSi vwer. mTeli erTi Tve iqneba, audienciaze moxvedras vcdilob,magram araferi gamomivida, ar miSveben, xval modio, meubnebian. xval”rom moval, isev imas meubnebian, <strong>mefe</strong> gadaRlilia da xval modio. dResvifiqre, msaxurebs movatyueb, vetyvi, rom erT-erTi bavSvis mama var-meTqi.Mmegona, ase mainc movaxerxebdi Semosvlas, magram msaxurma micno, Tavimoikla da ar SemomiSva. arada, Zalian didi saqme maqvs. saqme ki ara,saqmeebi. Ddarwmunebuli var, Tqveni udidebulesoba yurs momapyrobs._ kargi, cota xans moicadeT, vidre bavSvebs gavistumrebde. AaxlaimaTi miRebis saaTebia, Semdeg ki Tqven mogismenT, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma._ Tqveni udidebulesoba Tu nebas miboZebs, sefe-darbazSi davrCebi,xels ar SegiSliT. xval ki gazeTSi gamovaqveyneb, rogor mimdinareobsaudiencia <strong>mefe</strong>sTan. gazeTis mkiTxvels aseTi ambebis gageba ZalianuyvarT.<strong>maTiuS</strong>ma brZana, JurnalistisTvis skami daedgaT. Jurnalistic mTeliaudienciis ganmavlobaSi sul raRacas iwerda ubis wignakSi._ neba iboZeT da momaxseneT, ra gnebavT, gismenT, _ miubrunda <strong>maTiuS</strong>i,roca bolos Semosuli biWic gavida sefedarbazidan._ <strong>mefe</strong>o, _ daiwyo Jurnalistma, _ did dros ar wagarTmevT, mokledmogaxsenebT.TqmiT ki ase Tqva, magram laparakiT Zalian didxans da Wkvianuradlaparakobda. <strong>maTiuS</strong>i gulisyuriT usmenda. Bbolos gaawyvetina._ rogorc vatyob, Tqven marTlac didi saqme gqoniaT. gTxovT, vaxSamzedamewvioT. Semdeg Cems kabinetSi gavalT da iq daamTavrebT.80


Jurnalisti Ramis TerTmet saaTamde laparakobda. <strong>maTiuS</strong>i ki zurgzexelebSemowyobili bolTas scemda kabinetSi da yurs ugdebda. Ppirveladxedavda kacs, romelic gazeTSi werilebs werda. Bbolos Tavis Tavsgamoutyda, rom, marTalia, Jurnalisti bavSvi ar iyo, magram Wkviani kacigaxldaT da srulebiT ar hgavda mis ministrebs._ Tqven mxolod werT Tu xatavT kidec?_ ara, yvela gazeTis redaqciaSi asea: zogi wers, zogi xatavs. Tqvenoudidebulesobav, Tu moisurvebT da gazeTSi gvewveviT, bednieradCavTvliT Tavs.<strong>maTiuS</strong>i sasaxlidan imden xans ar gasula gareT, rom, mowvevaze uariar uTqvams, meore dResve wabrZanda redaqciaSi.gazeTis redaqciis Senoba <strong>maTiuS</strong>is pativsacemad droSebiT, xaliCebiTada yvavilebiT moerToT. Ppirvel sarTulze uzarmazari manqanebi idga,razedac gazeTebs beWdavdnen. Mmeoreze kantora iyo. Aiqedan gazeTebsfostaSi gzavnidnen da yiddnen. calke moeTavsebinaT gancxadebebismimRebi da fasis gadamxdevinebeli maRazia. Amis maRla ukve redaqciagaxldaT. Yyvela magidasTan viRac ijda da raRacas werda. imaTdawerils umalve beWdavdnen qvemo sarTulze. redaqciaSi qveynierebisyvela kuTxidan modioda depeSebi, ganuwyvetliv rekavda telefoni,zemoT-qvemoT daqrodnen gaTxupnil-amogangluli biWebi, dawerilqaRaldebs stambaSi miarbeninebdnen. zogan werdnen, zogan xatavdnen,zogan manqanebi gugunebdnen. Yyvelaferi ise iyo, rogorc omSi xdeba,Setevis dros. <strong>maTiuS</strong>s vercxlis langriT miarTves axali gazeTi. Sigmisi suraTi iyo dabeWdili. suraTSi <strong>maTiuS</strong>i audienciaze iRebdabavSvebs. Ggarda amisa, gazeTSi sityva-sityviT daeweraT bavSvebisa da<strong>maTiuS</strong>is saubari.<strong>maTiuS</strong>ma ori saaTi gaatara redaqciaSi da aRtacebuli darCa.gansakuTrebiT is moewona, rom saqme elvis siswrafiT keTdeboda. Aaxlaukve aRar ukvirda, ratom ewera gazeTSi yvelaferi: sad ra xanZarigaCnda, sad ra qurdoba moxda, ra ubedureba datrialda an ras akeTebenmTeli qveynierebis <strong>mefe</strong>ebi da ministrebi.Jurnalisti marTali yofila, gazeTebma Turme yvelaferi ician.saocrad xelad aRweres, ras akeTebda <strong>maTiuS</strong>i, uvxoeTis <strong>mefe</strong>ebTan romiyo stumrad. Aamas winaTac Zalian marjved gaiges, <strong>maTiuS</strong>i kaciWamiebisqveynidan brundebao, da umalve gamoaqveynes._ maS is ratom aRar icodiT, me rom frontze gavipare da Cem magivradaq faifuris Tojina hyavdaT?_ o, mSvenivrad vicodiT, magram, rac viciT, yvelafers ki ar vwerT!gazeTSi mxolod is iwereba, rac saWiroa, danarCeni ambebi CvenTvisviciT. Aar SeZleba, xalxma yvelaferi gaigos. Yyvelaferis gaxmianeba arcsazRvargareT ivargebs.im saRamos <strong>maTiuS</strong>i kidev didxans esaubra Jurnalists.maS ase:es yvelaferi, rasac <strong>maTiuS</strong>i akeTebs, reforma ar aris da arc<strong>maTiuS</strong>ia reformatori, magram SeiZleba ise moiqces, rom reformatorigaxdes. Tu mas surs, saxelmwifos marTavdes xalxi ori seimi undaCamoayalibos: erTSi ufrosebi iqnebian, meoreSi _ bavSvebi. bavSvebsufleba unda hqondeT, maTac airCion deputatebi da gulaxdilad Tqvan,ra urCevniaT: Sokoladi, Tojinebi da jibis danebi, Tu sxva rame. iqnebakanfeti urCevniaT, an fexsacmeli! Aan iqneba fuli ufro undaT, rom racgauxardebaT is iyidon.81


Ggarda amisa, didebisTvis gamodis gazeTebi? Hhoda, raki didebisTvisgamodis, bavSvebisTvisac unda gamodiodes yoveldRiuri gazeTi. gazeTirom eqnebaT, <strong>mefe</strong>s yovelTvis xmas miawvdenen, ra gaakeTos, rogormoiqces, da <strong>mefe</strong>c marto imas aRar gaakeTebs, rac TviTon moeprianeba.ugazeTod <strong>mefe</strong> verasodes ver gaigebs, vis ra surs. gazeTma yvelaferiicis. imisi ar iyos, maSin Sokoladi rom dauriges bavSvebs. Turme yvelaski ar miuRia! soflebSi mosamsaxureebs TviTon SeuWamiaT, bavSvebs kiarc scodniaT, rom maTTvis Sokoladi unda daerigebinaT. Tavisi gazeTirom hqonodaT, ra Tqma unda, yvelaferi ecodinebodaT.<strong>maTiuS</strong>isTvis es ambavi ise naTeli iyo, egona, didi xania, mec amasvfiqrobdio. oTxi saRamo gaatara JurnalistTan, oTx saRamos eTaTbira,yvelaferi awon-dawona da pirvelsave ministrTa sabWos sxdomaze sityvamoiTxova._ batono ministrebo! _ daiwyo <strong>maTiuS</strong>ma da, raki didxans laparaksapirebda, wyali mosva. _ Cven gadavwyviteT, rom saxelmwifos marTavdesxalxi. Cven gvinda, rom xalxi ambobdes, ra uWirs da ra ulxins. MmagramTqven gaviwydebaT, batonebo, rom „xalxSi” marto didebi ar igulisxmeva.xalxSi bavSvebic arian. Cvens qveyanaSi ramdenime milioni bavSvicxovrobs da saxelmwifos marTvaSi isinic unda monawileobdnen. AamitomsaWiroa, ori parlamenti arsebobdes: _ erTi didebisaTvis, sadacdeputatebi da ministrebic bavSvebi unda iyvnen. Mme var <strong>mefe</strong> didTa dabavSvTa, magram Tu didebs metismetad vepataravebi, adgnen da TavianTvisdidi <strong>mefe</strong> airCion, me ki bavSvebis <strong>mefe</strong>d davrCebi.<strong>maTiuS</strong>ma oTxjer dalia wyali da karga didxans ilaparaka, ministrebimixvdnen, rom aRar xumrobda; ukve Sokoladis, cigurebisa da saqanelasambavi ki ar aRelvebda, amjerad Zalian seriozuli reformis gatarebaedo gunebaSi._ vici, rom Znelia. Yyvela reformis gatareba Znelia, magram, maincunda daviwyoT. Tu yvelafris gakeTeba ver movaswari, Cemi Svili daSviliSvili daamTavreben. _ ase daasrula <strong>maTiuS</strong>ma Tavisi sityva.Mministrebma Tavi Caqindres. Aase didxans da Wkvianurad <strong>maTiuS</strong>s jerar ulaparakia. swored rom marTali Tqva: bavSvebic adamianebi arian.hoda, raki adamianebi arian, maS, saxelmwifos marTvis ufleba imaTacaqvT. Mmagram rogor unda marTon? Zalian Tavqerqetebi rom arian?SeZleben?Mministrebi did gaWirvebaSi Cacvivdnen: verc xmamaRla eTqvaT, bavSvebiTavqerqetebi ariano, radgan <strong>maTiuS</strong>ic bavSvi iyo, arada, arc gaCumebaivargebda. bolos ifiqres, „cda bedis monaxevreao”, da <strong>maTiuS</strong>s uTxres:bavSvebisTvis gazeTis daarseba SeiZleba, Tqvenma udidebulesobam sakmaooqro Camoitana, ise rom, fuli aris, magram werilebs vin dawers,gazeTSi vin imuSavebs?_ Jurnalisti ukve myavs. Mministri feleki iqneba.<strong>maTiuS</strong>s guliT ewada, feleki daerwmunebina, rom mis megobrobazexeli ar auRia. Aaba, ra eqna, feleki wamdauwum eubneboda:_ batonT wyaloba _ karamdiso. omSi, tyviebis, wvimaSi, feleki iyokargi. mejlisebze, TetrSi da zRvaze gasarTobad staseki da elenkasjobia. Mmagram kaciWamiebis qveyanaSic isev feleki gaemgzavra. iq wasvlaxom saSiSi iyo, staseksa da elenkas TavianTi dediko rogor gauSvebda!ras vizam, mamaCemi kapitani ar aris, me ubralo ocmeTauris Sviligaxlavar. vin icis, iqneb kidev raime xifaTs waawyde, maSin isev felekidagWirdeba.82


Zalian guldasawyvetia, roca qedmaRlobasa da umadurobas gwameben.Mmagram axla <strong>maTiuS</strong>s saSualeba mieca, feleki daerwmunebina, martoWirSi ki ar maxsovar, lxinSic gaxsenebo. Eesec rom ar iyos, feleki sulerTTavad bavSvebSi TamaSobda, sul erTTavad qalaqis quCebs urbenda,amxanagebianad, hoda, Tu ecodineba, isev imas ecodineba, yvelaze metad rasWirdeba bavSvebs.sabralo <strong>maTiuS</strong>i! rogor undoda, namdvili <strong>mefe</strong> yofiliyo! rogorocnebobda, TviTon emarTa saxelmwifo! rogor swyuroda, yvelaferigaego, yvelafers mixvedriliyo! daDauxda sawadeli, ausrulda survili,magram ar icoda, ramodena sazrunavi, ramodena gulistkivili danaRveli daatydeboda Tavs.<strong>maTiuS</strong>is saxelmwifos saSinao cxovreba nanatriviT aewyo: tyeebSibavSvTa dasasvenebeli saxlebis mSenebloba iyo gaCaRebuli. mSeneblebs,kalatozebs, durglebsa da meRumeleebs, saxuravis ostatebs, zeinklebsada meSuSeebs samuSao Tavsayreli hqondaT, karg gasamrjelosac iRebdnenda sixaruliT evsebodaT guli. amuSavda xe-tyis saxerxi, agurisa daminis qarxnebi, sagangebod aaSenes cigurebis fabrika, aaSenes kanfetisada Sokoladis oTxi axali didi fabrikac. Gareuli cxovelebisTvisgaliebi da Sesaferisi vagonebic moamzades, rom rkinigziT CamoeyvanaTdedaqalaqSi. Zalian Zneli iyo da Zviric daujdaT. vagonebis gakeTebaspiloebisa da aqlemisaTvis. Sesaferisi vagoni gaukeTes grZelkiseraJirafsac. qalaqgareT mebaReebma zoologiuri parki gaaSenes. wamoiWimaori didi Senobac, sadac qveynis yvela kuTxidan moiyrian Tavsdeputatebi, rom iTaTbiron, rogor marTon saxelmwifo an ra kanonebigamocen.seimis erTi Senoba didebisTvis aSenda, meore _ bavSvebisTvis. bavSvTaparlamentSi yvelaferi iseve iyo mowyobili, rogorc didebisparlamentSi, erTi e saris, karebs saxelurebi cota dabla hqondamimagrebuli, rom yvelaze patara deputatsac ki TviTon gaeRo. skamebicdablebi idga, bavSvebma fexebi haerSi ar iqniono. Ffanjrebic dabladaeyenebinaT: roca TaTbiri mosawyeni iqneba, bavSvebma gareT gaixedono.Yyvelani gaxarebulebi iyvnen: xelosnebi da muSebi TavianT bedsSenatrodnen, ra kargia, samuSao gvaqvso. Mmefabrikeebi SemosavalsSehxarodnen, bavSvebs uxarodaT, <strong>mefe</strong> Cvenze fiqrobs, Cvenze zrunavso.Aan rogor ar gaixarebdnen, roca ukve sakuTari gazeTic ki hqondaT davinc kiTxva icoda, yvela kiTxulobda. weriTac, visac ra undoda, imaswerda gazeTSi. vinc wera-kiTxva ar icoda, TavgamodebiT swavlobda, romisic gaego, ra xdeboda, da TviTonac daewera werili.mSoblebi da maswavleblebi sixaruliT aRar iyvnen, bavSvebigabejiTdneno. skolebSi cema-tyepa da Cxubi iSviaTad imarTeboda; yvelacdilobda, amxanagebisTvis Tavi SeeyvarebinaT, rom deputatad aerCiaT.<strong>maTiuS</strong>i axla ukve marto jars ki ara, mTel xalxs uyvarda. Yyvelanigancvifrebulebi iyvnen, am erTi bewom aseTi kargi mefoba rodisiswavlao.Aaba ra icoda xalxma, ramdeni sazrunavi hqonda <strong>maTiuS</strong>s. Yyvelazecudi mainc is iyo, rom ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi TandaTan sul ufro metadsivdebodnen SuriT._ viTom ra swadia? – ambobdnen daboRmilebi. _ amdeni xania vmefobTda imas ki unda, rom axlave <strong>pirveli</strong> <strong>mefe</strong> gaxdes! sxvis xarjzexelgaSliloba da gulkeTiloba advilia. Ooqro bum-drumma misca, imas83


a enaRvleba, rogorc surs, ise xarjavs. Aan is sad gagonola, romTeTrkaniani <strong>mefe</strong> kaciWamiebTan megobrobdes?Ees ambavi <strong>maTiuS</strong>ma ukve icoda Tavisi jaSuSebisagan. sagareo saqmeTaministri afrTxilebda, SeiZleba omi atydeso. <strong>maTiuS</strong>s sulac ar surdaomi, ar undoda, saqmes moswyvetoda. aba ra gamovidoda? xelosnebs isevjarSi ukravdnen Tavs da saxlebi dasamTavrebeli darCeboda. <strong>maTiuS</strong>s kisuliTa da guliT swadda, am zafxulsve gaeyvana bavSvebi soflad,dasasvenebel saxlebSi, Semodgomaze ki orive seimi moewvia, didebisac dabavSvebisac.zurgze xelebSemowyobili <strong>maTiuS</strong>i bolTas scemda kabinetSi dasagareo saqmeTa ministrs ekiTxeboda:_ rogor unda moviqceT, rom omi ar iyos?_ rogor da, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi erTmaneTs unda waekidnen, yvelazeZlierebi ki <strong>maTiuS</strong>s daumegobrdnen._ uh, ra kargi iqneboda! Mme mgoni, is sevdiani <strong>mefe</strong> violinos romukravda, uars ar gvetyvis megobrobaze. Mmaxsovs, maSin meubneboda,SenTan omi sulac ar mindodao. Oomis dros rezervSi idga da mecyvelaze naklebad is davazarale. am Cemi reformebis gatarebac sworedman mirCia._ Zalian karg ambavs brZanebT, Tqveno mefuro udidebulesobav, _uTxra sagareo saqmeTa ministrma. _ diax, sevdiani <strong>mefe</strong> uars ar gvetyvismegobrobaze, magram ori ki samudamod gadavimtereT._ ratom? _ hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ erTi imiT aris ganawyenebuli, rom Cvens qveyanaSi xalxma undamarTos saxelmwifo._ mere, imas ra esaqmeba?!_ rogor ra esaqmeba! Mmisma xlxma rom gaigos Cveni xalxis ambavi,TviTonac moindomebs qveynis marTvas. ityvis, CamorCenilebi ratom undaviyoT, <strong>mefe</strong>s Tavis Wkuaze aRar aparpaSebs, da moxdeba revolucia._ meores raRa davuSaveT!_ meores? meoresTan SeiZleba molaparakeba. Yyvelaze metad imiT arisgacecxlebuli, rom velur <strong>mefe</strong>ebs Cven ufro vuyvarvarT, vidre is. uwinSavkaniani da yviTelkaniani <strong>mefe</strong>ebi imas ugzavnidnen saCuqrebs, axla Cvengvigzavnian. Mmagram masTan morigeba SeiZleba, Tu yviTelkanian <strong>mefe</strong>ebsimas davuTmobT, Cven ki Savkanian <strong>mefe</strong>ebTan vimegobrebT._ kargi, vcadoT. Mme omi ar minda, _ mtkiced Tqva <strong>maTiuS</strong>ma.imave saRamos <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m werili miswera sevdian <strong>mefe</strong>s.„Cemi jaSuSebisagan gavige, Turme ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebs Cemi SurT, rom bumdrumioqros migzavnis. dRes Tu xval, albaT, Tavsac damesxmian daamitom gTxovT, Tqveno mefuro udidebulesobav, CemTan imegobroT, imaTki daemduroT”.dawvrilebiT swerda Tavisi reformis ambavsac da rCevas ekiTxeboda,amis Semdeg ra vqna, rogor moviqceo. isic miswera, uamravi saqme maqvs,mefoba Zalian Zneli yofilao. Bbolos emudareboda, Tu parlamentSivinmem daiZaxos „Zirs <strong>mefe</strong>!” gulze ar moixvedroT, vin icis, iqneb is kaciraRaciT aris ukmayofilo, iqneb <strong>mefe</strong>m is ar gaukeTa, rac mas surda!samagierod, danarCenebi kmayofilebi ariano.SuaRame gadasuli iyo, wera rom daamTavra. Aidga da sasaxlis aivanzegavida. Ddidxans, Zalian didxans gahyurebda Tavis dedaqalaqs. quCebSifarnebi enTo. Ffanjrebi Cabnelebuli iyo. yvelas eZina.<strong>maTiuS</strong>ma gaifiqra:84


„bavSvebi ukve wvanan da mSvidaT sZinavT. Mmarto me ar mZinavs. Mmartome unda vijde da mTel Rames werilebi vwero, rom omi TavidanaviciloT; rom wynarad davamTavroT bavSvTa dasasvenebeli saxlebismSenebloba da bavSvebi zafxulSi qalaqgareT gavgzavnoT. Yyvela bavSvimxolod Tavis saTamaSoebsa da gakveTilebze fiqrobs, me ki swavlisdroc ara maqvs. me mTeli Cemi qveynis bavSvebze unda vifiqro”.<strong>maTiuS</strong>i Tavis gasarTob oTaxSi Sevida. Mmiviwyebuli saTamaSoebidamtverili eyara sawylad._ Cemo jambazo, ramdeni xania, SenTan aRar miTanaSia, _ miealersaTavis jambzs. _ nawyeni xar, xom? Eeh, ras vizamT! Sen ra giSavs, xisjambazi xar, Tu aravin gagtexa, wevxar SenTvis, meti araferic ar ginda.Mme ki namdvil adamianebze, cocxal adamianebze unda vizruno. imaT bevriram sWirdebaT.Mmere saZinebel oTaxSi gavida, dawva da sinaTle Caaqro, magram ucbadgaaxsenda, rom erTi ucxoeli mefisTvis werili ar miuweria. Aarada,usaTuod unda miwera. aziel yviTelkanian <strong>mefe</strong>ebTan Sen imegobre, Cemiafrikeli megobrebi me damitoveo.ra eqna? Oorive werili auculeblad erTad unda gaigzavnos, sxvadroisTvis gadadeba ar SeiZleboda. erTic vnaxoT da, vidre werilebsmiiRebdnen, omi daewyoT!<strong>maTiuS</strong>i adga. daRlilobisagan Tavi uskdeboda, magram maincgaTenebamde werda ucxoel <strong>mefe</strong>sTan gasagzavn did werilsim dRisiT zRvispira qalaqidan depeSebi movida, <strong>mefe</strong> bum-drumma erTigemi oqro da gareuli cxovelebi ganogvatana, magram ucxoeTis <strong>mefe</strong>Tavis saxelmwifoze gavlis nebas ar gvaZlevso.imave dRes mobrZandnen ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebis elCebi da Tqves, sulac argvepitnaveba kaciWamiebis saCuqrebs Cvens saxelmwifoze rom gamoatarebTxolmeo. erTxel rom mogeciT neba, viTom rao, ar geyoT? sul TqveniyurmoWrili monebi ki ar viqnebiTo! <strong>maTiuS</strong>i am bolo xanebSi Tavsgavida. raki erTxel gvajoba. imas hgonia, es aris, morCa da gaTavdao.sulac ara! sul axalTaxali zarbaznebi viyideT, <strong>maTiuS</strong>isa aRargveSiniao.erTi sityviT, elCebi ise laparakobdnen, ifiqrebdiT, gunebaSinamdvilad Cxubis atexa udevTo. erTma elCma fexic ki dahkra iataks.ceremonmaisterma maSinve SeniSvna misca, etiketi krZalavs aseT saqciels,roca <strong>mefe</strong>ebi elaparakebiano.<strong>maTiuS</strong>i mrisxanebisagan jer wamoenTo, _ mis ZarRvebSi xom hainrixuswrafesis sisxli Cqefda! _ roca elCebma wamoayrantales, Cven<strong>maTiuS</strong>isa aRar gveSiniao, kinaRam iyvira, arc me macaxcaxebs TqveniSiSiT, YTu gindaT, vcadoT, da naxavT, vin vis ajobebso.wuTic ar gasula, rom <strong>maTiuS</strong>i axla gafiTrda da, viTom ver mixvda,elCebs ra undodaT, mSvidad Tqva:_ batono elCebo, tyuilubralod cxarobT da boboqrobT. Mme sulacar msurs, Tqvens <strong>mefe</strong>ebs SiSiszars vcemde. wuxel ori werili davwere.Tqvens <strong>mefe</strong>ebs vwer, rom maTTan megobroba mnebavs. Zalian gTxovT, eswerilebi gadasceT. dResve davwer mesamesac. Tu maincdamainc ar gindaT,rom Tqvens saxelmwifoze ufasod davdiodeT da bum-drumis saCuqrebsvezidebodeT, baJs gadagixdiT. Aar vicodi, Tu ase Zalian wuxdebodnenTqveni <strong>mefe</strong>ebi.85


werilebi daxurul-dabeWdili iyo da elCebma ver waikiTxes, rasswerda <strong>maTiuS</strong>i maT <strong>mefe</strong>ebs, amitom araferi uTqvamT, raRacawaiburtyunes da darbazidan gavidnen.<strong>maTiuS</strong>s ki amis Semdeg TaTbiri hqonda jer JurnalistTan, Semdeg _felekTan, mere ministrebsac eTaTbira. amas mohyva audiencia, qaRaldebzexelis mowera da bolos _ vitold daumarcxeblis dros mogebuli erTibrZolis wlisTavis aRsaniSnavad mowyobili jaris daTvaliereba.saRamoTi ukve ise iyo daqanculi da ferdakarguli, eqims gulsSemoeyara._ janmrTelobas unda moufrTxildeT, _ uTxra eqimma. _ Tqveniudidebulesoba cotas miirTmevs, cota sZinavs. Tqveni udidebulesobaizrdeba, mozardia, SeiZleba Wleqi Seeyaros da piridan sisxliamoaRebinos._ guSin ukve amomivida sisxli.Eeqimi uaresad SeSfoTda, maSinve gasinja <strong>maTiuS</strong>i da gamoarkvia, romsisxli marTla ki ar uRebinebia, Turme kbili moucvlia da sisxlicamitom wamosvlia piridan._ kbili ra iqna? _ hkiTxa ceremonmaisterma._ sanagve kalaTSi Cavagde.ceremonmaisters xma ar amouRia, magram gulSi gaifiqra: „ra drodadga! mefis kbilebs sanagveze yrian!” samefo karis etiketi moiTxovda,mefis kbilebi oqroSi CaesvaT, briliantebiT moWedil yuTSi CaedoT daes yuTi ganZTsacavSi SeenaxaT.<strong>maTiuS</strong>s usaTuod Tavi unda moeyara <strong>mefe</strong>ebisaTvis. Nnamdvilad saWiroiyo, yvela erTad moewvia Tavis qveyanaSi. jer erTi, imitom, rom TviTonukve iyo maTTan stumrad da axla wesi moiTxovda, isini moepatiJebina.meorec, maincadmainc maTi TandaswrebiT surda, sazeimod gaexsnaparlamentis <strong>pirveli</strong> sxdoma. garda amisa, axali zooparkic xom undaeCvenebina! rac mTavaria, unda moeTaTbira, swaddaT masTan megobroba Tuara.daigzavna werilebi, daigzavna depeSebi. Mmiqrodnen da moqrodnenministrebi. xumroba saqme xom ar iyo, omisa da mSvidobis bedi wydeboda:an damegobrdebodnen da mSvidoba gaimarjvebda, an erTmaneTs uganebdnenda axali omi atydeboda. Tu mSvidoba gaimarjvebda, cxovreba kargadaewyoboda. Yyvelas eqneboda samuSao, yvela miiRebda karg gasamjelos,yvelaferi iafi da kargi iqneboda.<strong>maTiuS</strong>is sasaxleSi dRedaRam ar wydeboda sxdomebi. dRedaRamTaTbirobdnen ucxoeTis <strong>mefe</strong>Ta sasaxleebSic.erTxel erTi elCi eaxla <strong>maTiuS</strong>s da uTxra:_ Cems <strong>mefe</strong>s surs, Tqvens udidebulesobasTan siamtkbiloba hqondes._ Tu asea, maS, im axal jars risTvis amzadebs, an im cixesimagreebsrisTvis aSenebs! visac omi ar unda, arc axal cixesimagreebs aSenebs._ Cemma <strong>mefe</strong>m erTi omi ukve waago, _ miugo elCma. _ TavisTavad cxadia,axla ukve unda ifrTxilos. sifrTxile imas ar moaswavebs, rom Cemi <strong>mefe</strong>Tavs daesxmeba <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s.Mmagram jaSuSebs <strong>maTiuS</strong>Tan ambavi mohqondaT, yvelaze metad es <strong>mefe</strong>imuqrebao. Tumca, marTali rom vTqvaT, es <strong>mefe</strong> moxucebuli, moRlilmoqanculiiyo da <strong>maTiuS</strong>Tan omi imdenad mas ar undoda, ramdenadac misufros vaJiSvils, taxtis memkvidres. <strong>maTiuS</strong>is jaSuSebs mamaSvilissaubaric ki moesminaT.86


_ mamaCemo, Sen ukve moxucdi da dauZlurdi, _ eubneboda Svili, _ isdroa, taxti me damiTmo. maSin naxav, ra seirs vuCveneb <strong>maTiuS</strong>s!_ ra iyo, ra dagiSava im biWma, mSvenieri bavSvia, _ ambobda mama. _ meZalian momwons._ Sen „momwons, momwons” iZaxe, iman ki sevdian <strong>mefe</strong>s Cvenze miswera,zurgi aqcie, CemTan imegobreo. meore <strong>mefe</strong>s yviTelkaniani <strong>mefe</strong>ebi undagadaulocos, bum-drumsa da danarCen afrikel Savkanian <strong>mefe</strong>ebsTavisTvis itovebs. Mmere, Cven vinRa gveyoleba, Cven vinRa gamogvigzavnisoqrosa da saCuqrebs? rogorc ki martoni davrCebiT, orive <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>sdauZmakacdeba da samiveni Tavs dagvesxmian, Cven isRa dagvrCenia, oriaxali cixesimagre avaSenoT da laSqaric gavzardoT.taxtis memkvidres Tavisi jaSuSebi hyavda, amitom yvelaferi icoda.Mmoxuc <strong>mefe</strong>s sxva gza ar hqonda, Svils laSqris gazrdazec undadasTanxmeboda, cixesimagreebis aSenebazedac. Mmoxucs eSinoda, Tu omimarTla daiwyo da kidev davmarcxdi, Cemi vaJiSvili usaTuodmisayvedurebs: xom geubnebodi, Sen rom taxti da gvirgvini CemTvismogeca, ase ar dagvemarTebodao!ise miiwura Semodgoma da ise gavida zamTaric, kaciSvilma ar icoda,vin vis daumegobrdeboda.amasobaSi <strong>maTiuS</strong>ma werilebi daugzavna <strong>mefe</strong>ebs da stumrad miiwvia.axla raRas izamdnen ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi? Uanda gulaxdilad eTqvaT,ewveodnen Tu ara.isinic adgnen da aseTi pasuxi gaugzavnes:„ra Tqma unda, yvelani didi sixaruliT geaxlebiT, Tu erT pirobasSeasrulebT: Cven ar gvsurs, bum-drumi dapatiJoT. Cven, TeTrkaniani<strong>mefe</strong>ebi, magidasTan kaciWamiebis gverdiT ver davsxdebiT. kargi aRzrdada mefuri Rirseba velurebTan daZmobilebis uflebas ar gvaZlevs”.sabralo <strong>maTiuS</strong>i didad Seuracxyofili darCa aseTi pasuxiT. isegamodioda, rom <strong>maTiuS</strong>i cudad iyo aRzrdili da patavmoyvareobisnatamalic ar gaaCnda. sagareo saqmeTa ministrma urCia, Tavi isedaviWiroT, viTom arc araferi SegvimCnevia da verc verafers mivxvdiTo,magram <strong>maTiuS</strong>i uarze dadga._ aramc da aramc! Tu ar undaT, nu undaT. imaT marto me ki ara, Cemimegobaric Seuracxyves. Cemma megobarma ki erTguleba Semomfica da vici,yovelTvis mzad aris, CemTvis sicocxle gawiros. imas ra damaviwyebs,Tavisi siyvarulis dasadastureblad rom SemomTavaza, SemWameo! racmarTalia, marTalia, Zalian veluria, magram suliTa da guliT unda,rom gamoswordes. bum-drumi Cemi namdvili megobari gaxlavT da mendobakidec. Cven erTmaneTTan jaSuSebs ar vgzavniT. TeTrkaniani <strong>mefe</strong>ebi kicbierebi da Surianebi arian. avdgebi da yvelafers mivwer, rasac maTzevfiqrob.sagareo saqmeTa ministrs elda eca._ Tu Tqvens mefur udidebulesobas omi ar surs, aseTi pasuxisgagzavna ar unda inebos. Aamis miwera da omis gamocxadeba erTi iqneba.pasuxis gagazavna SeiZleba, magram cota sxvanairad unda daiweros.Ees Ramec uZilod gaatara <strong>maTiuS</strong>ma. Tavli ar mouxuWavT misministrebs. isxdnen da fiqrobdnen, rogori pasuxi mieweraT ucxoeTis<strong>mefe</strong>ebisTvis.maS ase:<strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>i swored imitom daumegobrda bum-drums, rom amkaciWamiebis <strong>mefe</strong>s xeli aeRo kaciWamiobaze, adamianis Wamas gadasCveoda.87


Bbum-drumma sityva misca, gadaveCvevio. Tu bum-drumma sityva gatexa,mizezi mxolod is gaxlavT, rom eSinia, qurumebma ar mowamlon. zangTaqurumebs sulac ar eprianebaT, rom velurma xalxma veluroba moiSalos.asea Tu ise, <strong>maTiuS</strong>i usaTuod gaigebs, bum-drumi gadaeCvia Tu arakaciWamiobas da maSinve acnobebs TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebs.werilis bolos <strong>maTiuS</strong>i werda:„varwmuneb Tqvens mefur udidebulesobebs, rom mec Zvirad miRirs CemiRirseba, Cemi Savi megobris patiosnebac da mzad var, sakuTari sisxli dasicocxle gavwiro am Rirsebis dasacavad.”<strong>maTiuS</strong>ma amiT miaxvedra ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi, rom cota frTxilad undayofiliyvnen, rom <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>i aravis miscemda Seuracxyofis uflebas.marTalia, omi ar undoda, magram Tu saWiro gaxda, ukan ar daixevs.ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebma moaswres: Tu bum-drumi kaciWamiobas gadaeCvia,CvenTan erTad moipatiJeT, Tanaxmani varTo.ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebs, ufro sworad, im pirvel <strong>mefe</strong>s, molaparakebisgaWianureba surda, rom amasobaSi cixesimagreebis aSeneba moeswro.M<strong>mefe</strong>ebi ase fiqrobdnen: „Tu <strong>maTiuS</strong>i mogvwers, bum-drumi kaciWamiaaRar ariso, Cven mivwerT, rom Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi cruoben, veragebi dagautanlebi arian, imaTze mindoba ar SeiZleba, amitom ver geaxlebiTo”.ra icodnen im <strong>mefe</strong>ebma, rom <strong>maTiuS</strong>i axal oins uwyobda.maTi pasuxi rom waikiTxa, maSinve brZana:_ saswrafod mifrinav bum-drumTan, sakuTari TvaliT unda vnaxo dadavrwmunde, rom adamianis xorcs aRar Wams.Mministrebi amaod cdilobdnen, gadaeTqmevinebinaT. amaod eubnebodnen,saxifaTo gzas adgebiT, vin icis, ra moxdeba: xom SeiZleba, qariamovardes da TviTmfrinavi dedamiwas daanarcxos! xom SeiZleba,mfrinavs gza-kvali aebnes, an udroo dros benzini gauTavdes, an arada,TviTmfrinavs raRaca moeSaloso.is fabrikantic ki, visac TviTmfinavi unda gaekeTebina da karggamorCenasac eloda, is fabrikantic ki afrTxilebda <strong>maTiuS</strong>s:_ me imeds ver mogcemT, rom TviTmfrinavi xuT dRes ifrens daaraferi moeSleba. TviTmfrinavebi, saerTod, civ qveynebSi dafrinavenmxolod. Cven ar viciT, sicxes rogor gauZlebs, moeSleba rame Tu ara.xom SeZleba, romelime xraxni gautydes. Mmere ra unda qnaT, udabnoSisad naxavT meqanikoss, rom dazianebuli TviTmfrinavi SeakeTos?Aamas garda, TviTmfrinavs mxolod ori kacis wayvana SeuZlia. erTiiqneba mfrinavi, meore _ <strong>maTiuS</strong>i. mere bum-drums ra unda gaagebinos, TuormocdaaTi enis mcodne profesori Tan ar iaxla?<strong>maTiuS</strong>i yvelaferze Tavs iqnevda, marTalia, mesmis, rom Zalian Znelida saxifaTo mogzauroba melis, SeZleba daviRupo udabnos qviSaSi,uprofesorodac didad gamiWirdeba, magram bolos mainc isa Tqva, rakigafrena vinebe, maS, kidec gavfrindebio.Ffabrikants sTxova, fuli ar dazogo, saukeTeso ostatebi moiwvie,saukeTeso masala da xelsawyo iSove, rom TviTmfinavi swrafadac aago,kargic iyoso.Ffabrikantma yvela SekveTa ganze gadado da am saqmes dautrialda.saukeTeso meqanikosebi sam cvlad muSaobdnen. mTavarma iJinermayvelaferi kargad gamoiangariSa, ise kargad gamoiangariSa, rom bolosWkuaze SeiSala da meti gza ar iyo, ori Tve saavadmyofoSi undagaetarebina.88


<strong>maTiuS</strong>i yoveldRe dabrZandeboda fabrikaSi samefo avtomanqaniT.Mmividoda, dajdeboda, ramdenime saaTs ijda da gulmodginedaTvalierebda yvela milaksa da xraxns.Aadvilad warmoidgenT,, ra miTqma-moTqma atydeboda sazRvargareTac damis qveyanaSic, roca es ambavi gaxmianda. gazeTebs sul <strong>maTiuS</strong>ismogzauroba ekera pirze, sxva aRaraferze werdnen, <strong>maTiuS</strong>s zogi „haeris<strong>mefe</strong>s” uwodebda, zogi „udabnos <strong>mefe</strong>s” eZaxda. zogi „did <strong>maTiuS</strong>ad”ixseniebda, zogi „<strong>maTiuS</strong> gadareulad” naTlavda._ axla ki dadga aRsasrulis Jami, _ ambobdnen moSurneni._ orjer bedma gauRima, axla ki gadahyveba Tavis oinebs.amasobaSi <strong>maTiuS</strong>i ukve mfrinavs daeZebda. Ddidi Zebnis Semdeg orniaexlnen. erTi iyo ufexo da calTvala xnieri kaci, meore gaxldaTfeleki.Ees ufexo mfrinavi fabrikaSi ufros meqanikosad muSaobda daTviTmfrinavi Turme mas aewyo. karga gamocdili mfrinavi iyo. jer kidevmaSin dafrinavda, roca TviTmfrinavi ase srulyofili ar iyo dawaramara vardeboda. TviT es TviTmfrinavi Svidjer Camovardnila.oTxjer mxolod mZimed daSavebula, dasaxiCrebiT ar dasaxiCrebula.mexuTed rom Camovardnila, cali Tvali daukargavs. meeqvse Camovardnazefexebi momsxvevria, meSvideze neknebic Camtvrevia, tvinic ise Seryevia,metyveleba warTmevia da mTel weliwads saavadmyofoSi wolila. axlac,cota ar iyos, gaurkvevlad laparakobda. meSvide Camovardnaze frenisxalisi sruliad daukargavs, magram TviTmfrinavi mainc Zalian hyvarebia.hoda, raki frena aRar SeeZlo, Turme fabrikaSi daiwyo muSaoba, romsakuTari xelebiT mainc ekeTebina TviTmfrinavi da cqeriT maincgamZRariyo.Ees ki ase iyo, frena aRar SeeZlo, magram, araferic ara uSavs rao, _ambobda, _ <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s mainc gadavafreno: xelebi Ronieri maqvs, eserTaderTi Tvalic wyvil Tvalze ukeTesad miWriso.Ffeleki mixvda, rom aseT gamocdil mfrinavs metoqeobas ver gauwevda,garda amisa, isic sxvebiviT fiqrobda: gafrena advilia, ukan dabruneba _Znelio.Hxoda, TviTmfrinavi sixaruliT dauTmo calTvala mfrinavsmaS, ase: gadareulma <strong>maTiuS</strong>ma da misma ufexo amxanagma kaciWamiebisqveynisaken aiRes gezi.TeTrkanianTa garnizonis oficeri telegrafisTan ijda, CibuxigaeCaRebina da maslaaTobda._ ai, amas hqvia ZaRlumaduri cxovreba. zixar am udabnoSi zangebTan daaraferi gagegeba, ra xdeba qveyanaze. rac is <strong>maTiuS</strong>i aq brZandeboda, imdRidan moyolebuli, bum-drumisgan tomrobiT oqros ezidebian, galiebiTki gareuli cxovelebi mihyavT da uares dReSi CavcvivdiT. maS imgareulma cxovelebma <strong>maTiuS</strong>is dedaqalaqSi unda icxovron da me,adamianma, am udabnoSi unda gavataro Cemi wuTisofeli? win zangebi maincaujanydebodnen xolme da drodadro imaT vebrZodiT. rac <strong>maTiuS</strong>sdaumegobrdnen, ise arian miyuCebulebi, Tavdasxma ra aris, aRarc kigvaxsovs. eSmakma icis, ras vusxedvarT aq, ras vakeTebT! Kkidev erTi-oriweliwadi da, albaT, srolac dagvaviwydeba.telegrafists raRac undoda epasuxa, magram am dros telegrafiaxmianda._ oho, raRac depeSaa!89


Aaparati muSaobda, qaRaldis TeTr lentaze asoebi iwereboda._ vah, ra saintereso ambavia!_ ra iyo, ra moxda!_ jer ar vici, ai: xval Teqvsmet saaTze matarebliT mobrZandeba<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>, rom TviTmfrinaviT gadaufrinos udabnos da <strong>mefe</strong> bumdrumisqveyanaSi Cafrindes. TviTmfrinavic matarebliT igzavneba.saWiroeba moiTxovs, matareblidan gadmoRebis dros TviTmfrinavsromelime gorgolaWi dauziandes, rom <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m gafrena veRarSeZlos. sruliad saidumlod._ mivxvdi. albaT, Cvens <strong>mefe</strong>ebs ar epitnavebaT <strong>maTiuS</strong>isa da bum-drumismegobroba. Zalian ugemuri brZanebaa. TviTon ar undaT kaciWamiebTanmegobroba da <strong>maTiuS</strong>sac xels uSlian. Mmagram ras vizam, me oficeri varda brZaneba unda Sevasrulo.Ooficerma maSinve gamoiZaxa erTguli jariskaci da ubrZana,mebarguliviT gadaicvio._ rkinigzaze mebargulebi sul zangebi arian. <strong>maTiuS</strong>i TeTrkanians romdaginaxavs, albaT, zangebze meTvalyureobas dagavalebs, araferigaafuWono. Sen ki TviTmfrinavs romelime gorgolaWi unda moxsna, romdaziandes da veRar afrindes._ mesmis! _ moaxsena jariskacma, gadaicva da sadgurSi wavida.<strong>maTiuS</strong>i CamobrZanda. zangebi maSinve Semoexvivnen. <strong>maTiuS</strong>i xelebiTaniSnebda, TviTmfrinavi unda gadmoviRoT, oRond frTxilad, romaraferi dauzianoTo. xelebiT ki aniSnebda, magram mainc eSinoda, vaiTuver gamigono. am dros TeTrkaniani kaci dainaxa da Zalze gaixara,imwamsve sTxova:_ karg gasamrjelos mogarTmevT, oRond yvelaferi auxseniT daTvalyuri adevneT.amasobaSi kapitanmac moirbina, viTom imwuTas gaego <strong>maTiuS</strong>isCamobrZanebis ambavi._ ra brZaneT? TviTmfrinaviT? uh! ai es aris didebuli mgzavroba!rogor, xvalve? Ra geCqarebaT, erT-or dRes CvenTan darCes Tqveni mefuriudidebulesoba, daisveneT. aba, wamobrZandiT, batonebo, sauzmezegvewvieT.<strong>maTiuS</strong>i siamovnebiT daeTanxma, magram mfrinavi verafriT verdaiyolies._ me mirCevnia, es Cemi erTaderTi Tvali amaT vadevno, rom araferigaafuWon._ me vadevneb Tvalyurs, _ SesTavaza gadacmulma jariskacma.Mmagram ufexo mfrinavma Seagdo qva da SeuSvira Tavi: vidreTviTmfrinavis nawilebs ar gadmoitanen da ar avawyobT, aramc da aramcaqedan fexsac ar movicvlio.Aaba raRas izamdnen, raki gajiutda, adgnen da Tavi gaanebes.zangebma calke TviTmfrinavis frTebi gadmoiRes, calke _ Zravas yuTi,calke _ propeleri, da awyobas Seudgnen. mfrinavi Tvals adevnebda.gadacmulma jariskacma aTasnairad scada, rogorme Tavidan moeSorebina,magram verada ver moaxerxa. meti gza ar hqonda, Zilis momgvreli sigaraunda SeeTavazebina, mfrinavma erTi-ori nafazi daartya Tu ara, maSinveCaeZina._ eZinos, codvaa, mgzavrobam daqanca. Tqvenc kargad waimuSaveT, racmarTalia, marTalia. Aaha, fuli, wadiT da arayi gadahkariT.90


zangebi wavidnen. Mmfrinavs eZina. jariskacma yvelaze saWirogorgolaWi moxsna TviTmfrinavs. uimisod TviTmfrinavi vergafrindeboda. waiRo is gorgolaWi da palmis Ziras qviSaSi Cafla.erTi saaTis Semdeg mfrinavs gaeRviZa da darcxvenili wamoxta, esrogor damemerTa, rom gaxurebuli muSaobis dros CameZinao. maSinve isevsamuSaos miubrunda, TviTmfrinavis awyoba daamTavra da zangebs banakTanmiagorebina._ aba, rogor aris saqme! _ hkiTxa oficerma gadacmul jariskacs._ kargad. Mmoxsnili gorgolaWi palmis Ziras Cavfali, Tu gnebavT aqmogarTmevT, _ miugo jariskacma._ ara, ar minda, isev iq iyos.diliT jer mze ar amowveriliyo, rom <strong>maTiuS</strong>i sagzao samzadissSeudga. Oori revolveri da oTxi dRis samyofi saWmel-sasmeli moimaraga.TviTmfrinavSi benzini Caasxes, Zravas gasapoxad zeTis TadarigicdaiWires. Ees iyo da es, meti araferi mihqondaT, rom TviTmfrinavi argadaetvirTaT._ yvelaferi mzad aris, SeiZleba gafrena.Mmagram es ra ambavia? Zrava ar muSaobs! Nnetav ra moxda? MfrinavmasakuTari xeliT aawyo, Zrava sakuTari xeliT Caudga TviTmfrinavs!_ gorgolaWi aklia! _ iyvira mfrinavma. _ vin moaZro gorgolaWi!\_ ra gorgolaWi! _ hkiTxa oficerma._ ai, am adgilas hqonda gorgolaWi. uimisod TviTmfrinavi vergafrindeba._ zedmeti goroglaWi ar wamogiRiaT?_ ratom unda wamomeRo, giJi xom ar viyavi! me is wamoviRe, racSeiZleba gzaSi daziandes an gatydes. is gorgolaWi arc gatydeboda daarc daziandeboda._ iqneba Tavidanve daaviwydaT im gorgolaWis Caxraxna.P_ aba ras ambobT! Mme TviTon Cavxraxne fabrikaSi. guSinac, yuTidanZravas rom iRebdnen, Cemi TvaliT vnaxe, namdvilad hqonda. viRacam gangebmoxsna, darwmunebuli var._ Tu gorgolaWi brWyviala iyo, zangebi waiRebdnen. Zalian uyvarTbrWyviala nivTebi.<strong>maTiuS</strong>i danaRvlianebuli da kriWaSekruli idga TviTmfrinavTan.uecrad TviTmfrinavis frTasTan, raRac brWyviala nivTi dainaxa._ is ra brWyvialebs? gaixedeT, batonebo!imaT gaocebas sazRvari ar hqonda, roca is brWyviala nivTi aiRes dadakarguli gorgolaWi gamodga._ es ra eSmakur-qajuri qveyanaa! ra ucnauri ambebi xdeba! _ ayvirdamfrinavi. _ am xnis kaci var da, ar maxsovs, muSaobis dros CamZinebodes,guSin ki Cems sicocxleSi pirvelad CameZina. Cems TviTmfrinavs ra ardazianebia, ra ar gastexia, magram arasodes es gorgolaWi ar moxsnia.Yyvelaze magrad es aris Caxraxnili. Aan aq saidan gaCnda, veraferigamigia._ unda avCqardeT, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma, _ isedac erTi saaTi dagvekarga.Eeseni xom iyvnen gaocebulebi, magram oficeric gaognebuli idga.yvelze metad ki mainc is gadacmuli jariskaci iyo gancvifrebuli.Mmebargulis tansacmeli ukve gaexada, Tavisi Caecva da cota moSorebiTdamdgariyo.„namdvilad im Savi qajebis maimunobaa!” _ gaifiqra zangebze damarTalic gaxldaT.91


zangebma fuli rom gamoarTves, maSinve duqanSi Sevidnen, dasxdnen daisev im ucnaur manqanaze gaabes saubari, matareblidan rom gadmotvirTes._ mTlad Citsa hgavs. Aamboben, TeTri <strong>mefe</strong> am manqaniT kaciWamia bumdrumTanunda gafrindeso._ ras aRar gamoigoneben es TeTrkanianebi! _ gadaaqnies Tavi._ me Tu mkiTxavT, TerRi Citi ki ara, TeTri mebarguli ufrosakvirvelia, _ Tqva erTma moxucma zangma. _ ocdaaTi weliwadia, sulTeTrebTan vmuSaob, da ar maxsovs, romelime TeTrkanians Savkaniani muSaSebralebodes an fuli samuSaos damTavrebamde mieces._ an saidan gaCnda! viTom imaT Camohyva?_ dagidebT sanaZleos, vinme aqauri iqneba gadacmuli. TeTrkanianiskvalobaze Zalian kargad icis Cveni ena._ ver SeamCnieT, ufexo meqanikosma imisi micemuli sigara rom moswiada maSinve CaeZina? albaT, Zilis momgvreli sigara iyo._ namdvilad raRac ambavia, _ daaskvna yvelam.samuSao rom damTavrda, TeTrkaniani mebarguli wavida, zangebi ki impalmis Ziras dasxdnen, sadac gorgolaWi iyo Cafluli. uecrad erTmazangma daiZaxa:_ uyureT, qviSaze axali nakvalevia! Eetyoba, raRaca Cafles. Zaliankargad maxsovs, rom matareblis mosvlamde qviSaze nafexurebi ar iyo.maSinve gadaTxar-gadmoTxares iqauroba da gorgolaWi ipoves dayvelafers mixvdnen.ra unda eqnaT? TeTrkanianebi <strong>maTiuS</strong>s raRaca xriks udeben, mzakvroben,zangebs ki uyvarT. rac <strong>maTiuS</strong>s gareuli cxovelebi Tavis yveyanaSimihyavs, zangebs samuSao ar gamoleviaT: aqlemebs mZime galiebi, yuTebi datomrebi unda Camoxsnan da cecxlismfrqveveli urCxulis vagonebSiazidon xolme. samuSaoc aqvT, gasamrjelosac kargs iReben.ra qnan? Mmividnen <strong>maTiuS</strong>Tan da misces es gorgolaWi? TeTrkanianTagarnizonis oficerma rom Tvali Seaswros, mkacrad dasjis yvelas.iTaTbires, iTaTbires da daTqves, rom RamiT miparuliyvnen banakSi dagorgolaWi iq miegdoT.rogorc moilaparakes, iseve moiqcnen. da, ai, Tumca <strong>maTiuS</strong>s sami saaTidaagvianda, magram keTili zangebis SemweobiT bolos mainc gaagrZelagza.iciT ra aris gzis abneva?visac ar gamoucdia, is ver gaigebs, ra saSinelebaa gzis abneva. TutyeSi agebna gza, irgvliv xeebi mainc gartyia, SeZleba iaro, iaro da anqoxs waawyde sadme, an metyevis sayaraulos. tyeSi kenkrac Sens xelTaada wyaroc; Tu mogwyurda, dalev, wyurvils moiklav d an xis ZirasmiiZineb. Tu gems daekarga gza, gemze xalxia,, SeuZliaT gamxiaruleba,nugeSiscema, sursaTis maragic aqvT, bolos sadRac romelime kunZulicgamoCndeba. magram haerSi, udabnos Tavze rom kacs gza agebneva, esyvelaze didi saSinelebaa. vis ra unda hkiTxo an ra unda dainaxo, caSixar, udabnos Tavze! Zal-Ronis mosakrebad Tvalsac ki ver moatyueb.zixar am ucnaur frinvelSi da fiqrob: aha, isariviT miqris frinvelida aravin icis, saiT miqris. ase ifrens, vidre benzini da zeTi argamoeleva. Mmere ki sasikvdilod ganwiruli daenarcxeba dedamiwaze. amgoliaTis sikvdilTan erTad gaqreba yovelgvari imedi da Sencsikvdili mogelis udabnos gavarvarebul qviSaze.92


Oori dRis win meore oaziss gadaufrines. dRes, dilis Svid saaTze,mesame oazisze unda gadaefrinaT, oTx saaTze ki bum-drumis qveyanaSiunda yofiliyvnen. es saaTebi <strong>maTiuS</strong>is qveynis ocma ganswavlulmaprofesorma gamoiTvala. gamoiTvales zustad, ise, rom qaris siZlierisgaTvaliswinebac ar daviwyebiaT. mimarTuleba erTi hqondaT, haerSiaraviTari dabrkolebebis gverdis axveva ar sWirdebodaT.maS, ra moxda?Ddilis Svid saaTze mesame oazisze unda gadaefrinaT.Ees iyo saboloo oazisi. axla ukve rvas oci wuTi aklia, qvemoT kiisev qviSis udabno gaWimuliyo._ didxans SegviZlia frena?_ bevri-bevri, eqvs saaTs gavZloT. Bbenzini ufro didxans gveyofoda,magram es mzakvari imden zeTs ylapavs, aRar vici, ra vuyo. Tumca ragasakviria, scxela da swyuria, ra qnas!Oorivem ukve kargad icoda, ra iyo wyurvili: wylis maragiuTavdebodaT._ Tqvenma udidebulesobam miirTvas wyali, me ufro cota mWirdeba,fexebi Sin damrCa da imaT wyali ar undaT. uh, saiqios rogorgamiWirdeba xoxviT Sin dabruneba da fexebis moZebna!xeibari viTom xumrobda, magram mamaci mfrinavis TvalebSi <strong>maTiuS</strong>macremli dainaxa._ rvas TxuTmeti wuTi aklia._ rvas aTi wuTi aklia._ rva saaTia.Ooazisi ki isev ar Canda.qariSxali mainc rom amovardniliyo an sxva rame ubedurebamomxdariyo, kidev ho, kacs guli ar daswydeboda, uazrod viRupebio.Mmagram msgavsic araferi momxdara. Ppirvel oaziss aTi wamiT adregadaufrines, oTxi wamiT gvian gadaifrines meore oazisze. axla isev imsiCqariT mifrinaven da xuTi wuTiT rom daegvianaT, kidev ara uSavdaTra, magram xuTi wuTiT ki ara, ukve erTi saaTiT igvianebdnen.Mmere ra dros! TiTqmis mgzavrobis dasasruls. <strong>maTiuS</strong>is es saxifaTomgzavroba dRes unda damTavrebuliyo. yvelaferi am mogzaurobaze iyodamokidebuli. Mmagram ra gamovida?_ mimarTuleba rom SevicvaloT, ar ivargebs? _ urCevs <strong>maTiuS</strong>imfrinavs._ mimarTulebis Secvla advilia, Cemi TviTmfrinavi damjerea, erTiTiTis gatokebaa saWiro. Ra lamazad mifrinavs! Amisi brali ar aris, racmoxda. Nnu javrob, Cemo bartyo, mimarTuleba Sevcvalo? ratom? Aan ramimarTulebiT Sevcvalo? Cemi azriT, isev imave mimarTulebiT undavifrinoT. vin icis, iqneba amaSic raRaca gvimaimunes da gvimzakvres, imgorgolaWis moxsnisa ar iyos. Aan rogor daikarga da an saidan gamoCndaisev, ha? Zravas ise swyuria. aha, erTi Wiqa zeTi, sulelo, da gaxsovdes,rom loTobas ubedureba mosdevs. Sen, miT umetes, Savi dRe mogelis, Sesawyalo._ oazisi! _ iyvira <strong>maTiuS</strong>ma._ miT ukeTesi, _ wynarad Tqva mfrinavma, es kaci bednierebis drosaciseve mSvidi iyo, rogorc erTi wuTis win, ubedurebis Jams._ oazisia da oazisi iyos. erTi saaTiT da xuTi wuTiT davigvianeT.araferic ara uSavs ra. sami saaTiT meti dro gvaqvs, vidre saWiroa.93


yvelaferi imis bralia, rom qari gviSlis xels. Aaba, axla erTaddavlioT. _ mfrinavma wyali gamocala da ZravaSic uxvad Caasxa zeTi._ Tqveno udidebulesobav, inebeT da maTxoveT eg durbindi, rom CemierTaderTi TvaliTTac davinaxo is saocreba. ehe, kargi xeebi ki udgasbum-drums! viTom Tqveni mefuri udidebulesoba darwmunebuli brZandeba,rom bum-drumma kaciWamioba moiSala? Tu SegWamen da Segaqeben mainc,gemrieli xaro, kidev ara uSavs. Mmagram me namdvilad gaxexeSebuli daZarRviani xorci meqneba, Tanac ufexo gaxlavarT da woniT naklebsviwoni. Cemi damsxvreuli neknebis bulionic gemrieli ar gamouvaT.<strong>maTiuS</strong>i gancvifrebuli iyo, am Cum kacs mTel gzaze krinti ardauZravs, axla rogor gamxiarulda da enad gaikrifao._ Tqveni udidebulesoba darwmunebulia, rom es is oazisia? vaiTu isevim wyeul qviSaSi amovyoT Tavi? Aar jobia, aq daveSvaT?<strong>maTiuS</strong>ma dabejiTebiT ar icoda, is oazisi iyo Tu ara, maRlidanyvelaferi sxvanairad Canda. Mmagram aq daSveba mainc ar SeiZleboda. Aanudabnos yaCaRebs gadaeyrebodnen, an nadiris lukma gaxdebodnen._ modi, cota dabla daveSvaT da kargad davaTvalieroT iqauroba._ kargi, _ daeTanxma <strong>maTiuS</strong>i.vidre am adgils miuaxlovdebodnen, Zalian maRla mifrinavdnen, romTviTmfrinavi sicxes ar Seewuxebina da zeTi daezogaT. Amis Semdeg kidazogva ukve aRar sWirdebodaT, sul ramdenime saaTis gza darCenodaT.TviTmfrinavi aTuxTuxda, acaxcaxda da daeSva._ es ra aris! _ gaukvirda <strong>maTiuS</strong>s da maSinve daiyvira, _ CqaraavfrindeT, maRla avfrindeT!imave wuTs aTiode isari gaerWo TviTmfrinavis frTebSi._ xom ar daiWeri? _ SeSfoTebiT hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma mfrinavs._ ara. kargad ki gvxvdebian, Cemma mzem.ramdenime isarm akidev gaiSxuila, da TviTmfrinavic zeviT aiWra._ axla ki mjera, rom swored is oazisia. Uudabnos yaCaRebi Sors armidian. Sors araferi saqme ara aqvT. Bbum-drumis tyeebis axlomaxlodaZrwian da uaxloes oazisSi dabanakdebian xolme._ ra Tqma unda. Bbum-drumi axlac iseve gamogvamgzavrebs, rogorcmaSin. zeTi iqneba gveSova kidec, magram benzini namdvilad ara aqvT._ Tu asea, Cven Cveni unda vcadoT, _ Tqva mfrinavma. _ wesieri memanqaneroca igvianebs, matarebels ufro swafad gaaqrolebs xolme, rom Tavisdroze mivides adgilze. mec ase moviqvevi.: avdgebi da mTeli siswrafiTvifren, rom ganrigis mixedviT Cavfrinde daniSnul adgilze. vic icis,iqneba es CemTvis ukanaskneli frenac aris, amitom SemTxveva undagamoviyeno.Dda Zravac iseTi siswrafiT aamuSava, erT wuTSi oazisic Sorsmoitova da yaCaRebic._ isrebi dauSavebs rames TviTmfrinavs?_ sulac ara. ekidnen da iqanaon.Mmifrinavdnen da mifrinavdnen, mifrinavdnen da mifrinavdnen. KkargadgazeTili Zrava SesaniSnavad muSaobda. maSindeliviT axlac TandaTangamoCnda buCqnari da juja xeebi._ o-ho-ho-hoo! Cems cxens Tavisi Tavlis suni eca, _ xumrobda mfrinavi.darCenili wyali dalies da saWmelic miirTves, rom mSivrebi arCafreniliyvnen: vin icis, ramden xans gagrZeldeboda sazeimo Sexvedrada rodis moiclidnen maspinZlebi, rom daepurebinaT. Eesec rom ar iyos,94


aba, ra saqcielia, stumrad mSieri mixvide, iqneba zangebma ifiqron kidec,CvenTan sasmel-saWmelisTvis Camosulano.Wama-sma rom moaTaves, svla Seaneles da frTxilad daeSvnen. <strong>maTiuS</strong>maSoridanve icon bum-drumis tyeebis ruxi zoli._ es yvelaferi kargi, magram tyeSi rame mdelo Tu moiZebneba, romdaveSvaT? xeebze xom ar daveSvebiT! marTalia, erTxel tyeSi davjeqi,magram, swore mogaxsenoT, me ki ar davjeqi, TviTmfrinavma gadmomsva.swored maSin damevso cali Tvali. maSin mec jeili gaxldiT,TviTmfrinavebic axalgazrdebi da urCebi iyvnen.zed sasaxlis win, ukeT rom vTqvaT, mefis karvis win, didi mdelo iyo._ cota marjvniv! _ brZana durbindmomarjvebulma <strong>maTiuS</strong>ma. _ SorswaxvediT, gTxovT, moabrunoT. Mmarcxniv, odnav mouxvieT, kargia._ o, vxedav, mdeloa, magram es ra ambavia!_ afrindi maRla! – iyvira gulgaxeTqilma <strong>maTiuS</strong>ma.isev maRla afrindnen. Qqvemodan iseTi yvirili ismoda, gegonebodaT,mTeli tye Rrialebso. Mmdelo xalxiT iyo savse, nemsi ar Cavardeboda.idgnen da yvirodnen._ raRaca ambavia. Aan bum-drumi gardaicvala, an raime dResaswaulieqnebaT._ kargi, magram Cven ra unda vqnaT, imaT Tavebze xom ar daveSvebiT?!_ meti gza ar aris, manmade unda vifrinoT maRla-dabla, sanam armixvdebian, rom adgili unda mogvcen.Svidjer afrindnen da Svidjer daeSvnen,. bolos velurebi mixvdnen,rom am did frinvels mdeloze dajdoma undoda. maSinve aqeT-iqiTgaifantnen da TviTmfrinavic dajda.<strong>maTiuS</strong>i TviTmfrinavidan gadmovida. Ddadga Tu ara miwaze fexi, erTiraRac gaburZgnili arseba eca da kiserze ise moexvia, kinaRam daaxrCo.<strong>maTiuS</strong>i cota xans idga, rom gons mosuliyo. amasobaSiTavbrusxvevamac gauara da Tavis loyasTan zangi bavSvis xuWuWa Tmadainaxa. bavSvma Tavi rom aswia da TvalebSi Sexeda, <strong>maTiuS</strong>ma maSinveicno mefis asuli, sayvareli klu-klu.<strong>maTiuS</strong>i gaognebuli idga da aqeT-iqiT iyureboda, es ra ambaviao.Yyvelaferi ise swrafad moxda, jer egona, sizmars vxedavo, mere ifiqra,kinos vuyurebo.jer afrikuli TokebiT xelfexSekruli bum-drumi dainaxa, fiCxisgrovaze iwva. gverdiT Savi qurumebi edgnen. saSineli sanaxavi iyo: orifrTa hqonda, ori Tavi, oTxi xeli da oTxi fexi. ra Tqma unda,gadacmuli brZandeboda, erT xelSi ficari eWira, zed adamianis sisxliTraRac exata Tu ewera. Mmeore xeliT anTebuli CiraRdani moemarjvebina.<strong>maTiuS</strong>i mixvda, rom bum-drumis dawva undodaT. iqve idga orasigaTokili coli. Oorasives xelSi Sxamiani isari eWira da wveri mkerdzehqonda mibjenili.Bbum-drumis Svilebic iq iyvnen, Semzaravad bRaodnen, oTxze idgnen, asedadiodnen da drodadro sacodavad gadatrialdebodnen xolme. Mmartoklu-klu ar eria maTSi, <strong>maTiuS</strong>Tan misuliyo, xelSi xeli Caevlo, Tavisimamisken eweoda da raRacas elaparakeboda, magram <strong>maTiuS</strong>s araferigaegeboda. Bbolos, yovel SemTxvevisTvis, revolver amoiRo da haerSigaisrola.imave wuTs zurgs ukan yvirili gaisma. Mmiixeda da dainaxa, rommfrinavi yviroda. Ddaiyvira, mere xelebi gaasavsava, galurjda dausulod daeca miwaze.95


imisi dacema iyo da, velurebma iseTi Rriali morTes, <strong>maTiuS</strong>s egona,yvelani gagiJdneno. orTava qurumma Tokebi gadauWra bum-drums, amasraRac veluri cekva moayola, mere im adgilas Seudga, bum-drumi romiwva, da CiraRdani fiCxs miado, etyoba, fiCxi raRac swrafad aalebadisiTxiT iyo gaJRenTili, maSinve abrialda da ali moiqnia. <strong>maTiuS</strong>ma daklu-klum Zlivs moaswres ukan gadaxtoma, kinaRam ali maTac miswvda.TviTmfrinavi koconis Soriaxlo idga. cecxlis enebma cali frTamouloka. maSinve tkacanic gaisma da TviTmfrinavi afeTqda. Bbum-drumiscolebma <strong>maTiuS</strong>i xelSi aitaces da oqros taxtze dasves. Bbum-drumi,umcrosi <strong>mefe</strong>ebi da Tavadni rigrigobiT midiodnen, taxtis safexurzeTavs debdnen, <strong>maTiuS</strong>is marjvena fexs iRebdnen da kiserze samjerirtyamdnen, Tan raRacas ambobdnen, magram <strong>maTiuS</strong>s maTi ena ar esmoda.Aamis Semdeg mfrinavis cxedari iseTi surnelovani zeTiT gaJRenTilqsovilSi gaaxvies, <strong>maTiuS</strong>s Tavbru daesxa.Nnetavi ra ambavia, ra sWirT, _ fiqrobda gunebaSi.araCveulebrivi raRaca rom moxda, cxadi iyo, magram ra iyo es„araCveulebrivi raRaca?~ ise gamodioda, TiTqos <strong>maTiuS</strong>ma sikvdilisaganixsna bum-drumic da misi colebic. TiTqos aRarc <strong>maTiuS</strong>s eloda ramexifaTi, magram vin icis, rodis ra moeprianebaT am saocar qveyanaSi.Aan amdenma zangma saidan moiyara Tavi? ras apireben, ra swadiaT? tyeSiaTasobiT koconi daunTiaT, cekvaven, TamaSoben da mRerian. yvelaorkestri Tavisas ukravs, yvela tomi Tavis simRerebs mReris.zangebis tansacmliT <strong>maTiuS</strong>mi mixvda, rom aq marto bum-drumisqveSevrdomebi ar iyvnen TavSeyrilni. zogi, albaT, tyis tomi iyo, _mcenareebis foTlebiTa da frinvelebis frTebiT Sekowiwebulitansacmeli ecvaT. zogs zurgze uzarmazari kus bakani moegdo, zogsmaimunis tyavi ecva, zogni ki SiSvlebi iybnen, cxvirsa da yurebSi kisamkaulebi ekeTaT.<strong>maTiuS</strong>i mxdali arasodes yofila, ramdenjer Seuxedavs sikvdilisTvisTvalebSi, magram axla sul sxva iyo: Tavis saxl-kars moSorebuli<strong>maTiuS</strong>i aTiaTasobiT velur kaciWamiaSi martosmarto darCa. umizezodda ucnaurad daRupuli Tavisi erTguli amxanagi rom gaaxsenda, gulisibraluliT aevso da xmamaRla atirda.<strong>maTiuS</strong>i lomisa da vefxvis tyavebiT mofardagul qoxSi daabinaves.Mmartoka rom darCa, ifiqra, axla ki tiriliT guls vijereb, veravingaigebso, magram motyuvda. patara klu-klus ar dauZinia, patara klu-kluerTi nabijiTac ar moscilebia. <strong>maTiuS</strong>ma uzarmazari briliantis Suqzedainaxa klu-klu. Ggogona mivida, YTavisi patara xeli <strong>maTiuS</strong>s Tavzedaado da isic cxare cremlebiT atirda.Oo, rogor nanobda <strong>maTiuS</strong>i da rogor wuxda, rom kaciWamiebis ena aricoda. rom scodnoda, klu-klu yvelafers mouyveboda, yvelafersauxsnida. gogona raRacas eubneboda, Zalian nela, ramdenjerme imeorebdasityvebs, egona, ase mainc gaigebso. xelebiTac raRacas aniSnebda, magram<strong>maTiuS</strong>ma mxolod is gaigo, rom klu-klu misi yvelaze erTguli megobariiyo amqveynad. Mmixvda imasac, rom arc axla da arc amis Semdeg <strong>maTiuS</strong>saraferi xifaTi ar moeloda.<strong>maTiuS</strong>s mTel Rames ar sZinebia, daRlilobamac ki ver uSvela, Tvaliar mouxuWavs.gaTenebisas Rrianceli cota miwyda. <strong>maTiuS</strong>sac maSinRa CaeZina. Mmagrammale gaaRviZes da isev oqros taxtze daabrZanes. zangebs saCuqrebimohqondaT <strong>maTiuS</strong>Tan. isic madlobas uxdida, iRimeboda, Tumca kargad96


xedavda, rom mTel qveynierebaze rac aqlemebia, isinic ki ver moereodnenamden saCuqars. Eesec rom ar iyos, <strong>maTiuS</strong>is gamomgzavrebis win ucxoeTis<strong>mefe</strong>ebma ganacxades, Cvens qveyanaze mxolod da mxolod nadirTa galiebsgagatarebinebT, mets araferso, magram araferma gaWra.„afsus, ratom mec ara maqvs sakuTari navsadguri?! ramdeni gemimeqneboda! B_ fiqrobda <strong>maTiuS</strong>i. _ axali omi rom dawyebuliyo da isev memomego, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebs vaiZulebdi, erTi navsadguri CemTvis moeca.maSin samowyalod aRar gamixdeboda saqme.”<strong>maTiuS</strong>i kidev erT kviras sixaruliT darCeboda, rom daesvena, magramar SeeZlo. eSinoda, vaiTu uCemod omi daiwyon. Aan imden werils ra undauyos? yoveldRe asi werili aqvs wasakiTxi da asi bavSvi audienciazehyavs misaRebi._ Cemi dabrunebis droa, _ uTxra bum-drums, aqlemze miuTiTa da merexeli CrdiloeTisken gaiqnia.bum-drumma gaugo.<strong>maTiuS</strong>ma axla mamaci mfrinavis cxedarze aniSna, Sin minda waviRoo.bum-drumma gaugo.cxedars nelsurnelebiT gaJRenTili qsovili rom Semoacales,<strong>maTiuS</strong>ma Tavisi mkvdari amxanagi dainaxa: sruliad gaTeTrebuli damarmarilosaviT gamagrebuli iqva. cxedari Savi xis yuTSi Caasvenes da<strong>maTiuS</strong>s xeliT aniSnes, SegiZlia waiRoo.Mmeore yuTSi damwvari TviTmfrinavis nawilebi Caawyves. <strong>maTiuS</strong>maMxeliT aniSna, amis waReba ar mindao. bum-drumma ise gaixara,gegonebodaT, damwvari TviTmfrinavi ki ara, uaRresad Zvirfasi rameyofiliyos. <strong>maTiuS</strong>s gaukvirda.maS ase. <strong>maTiuS</strong>i ukve miemgzavreba, magram yvelaze metad rac undoda,is mainc ver gaigo. ver gaigo, bum-drumi adamianis xorcs Wamda Tu ara.ra eqna? Mmeti gza ar hqonda, bum-drumic Tan unda waeyvana.Dda <strong>maTiuS</strong>ma bum-drumi waiyvana. Mmefis qaravanma nacnobi gziT gaswiaudabnosaken.<strong>maTiuS</strong>ma mxolod Tavis dedaqalaqSi, Tavis kabinetSi gaigo isyvelaferi, rac kaciWamiebis qveyanaSi moxda. ormocdaaTi enis mcodneprofesorma ase auxsna:roca bum-drumis erT winapars adamianis xorcis Wamaze uari uTqvamsda amisTvis kidec mouwamlavT, velurebis qurumT qurumsuwinaswarmetyvelebia:„dadgeba dro da kaciWamiebi gardaiqmnebian. erT saRamos aq mofrindebarkinisgula didi Citi: marjvena frTaSi aTi moSxamuli isari eqnebaSerWobili.Ees Citi Svidjer Semoufrens samefo dedaqalaqis mdelos da meredajdeba. am Cits eqneba uzarmazari frTebi, oTxi xeli, ori Tavi, samiTvali da ori fexi. erTi Tavi da ori xeli im aTi moSxamuli isridanerT-erTi isriT moiwamleba da mokvdeba. Aamis mere orjer daiquxebs. risSemdegac qurumT qurumi koconze daiwveba. didi Citis rkinis guligaskdeba da misgan darCeba mxolod marmarilo, erTi muWa ferfli daTeTrkaniani adamiani, romelic gaxdeba Savkanian <strong>mefe</strong>Ta <strong>mefe</strong> da imdRidan zangi xels aiRebs adamianis xorcis Wamaze, TeTrkanianTaganSeiTviseben imaT xelovnebas da sibrZnes. manamde ki, sanam is frinveligamoCndebodes, araferi ar unda Seicvalos. yvela <strong>mefe</strong>, vinc manamdemoiwadinebs ramis Secvlas, unda daiwvas an moiwamlos”.97


Bbum-drumma cecxli airCia da swored maSin, roca koconi undaaegizgizebinaT, bum-drumis orasi coli ki moewamlaT, swored maSingamoCnda <strong>maTiuS</strong>is TviTmfrinavi. <strong>maTiuS</strong>ma orjer daaquxa revolveri,mfrinavi ki, Citis ori xeli da erTi Tvali, udabnos yaCaRebismowamlul isars wamoedo, kani gaekawra da daiRupa. qurumT qurumiTavisi nebiT Sedga koconze. Ddidi frinveli daiwva, <strong>maTiuS</strong>i ki martokaciWamiebisa ki ara, yvela Savkaniani <strong>mefe</strong>Ta <strong>mefe</strong> gaxda. amieridankaciWamiebi aRar SeWamen adamianebs. maT surT, wera-kiTxva iswavlon.AaRarc niJarebsa da Zvlebs gaiyrian cxvirSi, CacmiTac iseve Caicvamen,rogorc danarCen xalxs acviao._ didebulia! _ gauxarda <strong>maTiuS</strong>s. _ maS, modi, bum-drumma asi zangigamogzavnos CvenTan. Cveni TerZebi Tansacmlis Sekervas aswavlian, Cvenixarazebi _ Ceqmebisas, Cveni kalatozebi ki _ saxlis aSenebas. Cven imaTgavugzavniT gramafons, rom lamazi melodiebi Seiyvaron. gavugzavniTsayvirebs, dolebs, fleitebs, mere ki violinoebsa da roialebs.vaswavliT Cvenebur cekvebs, vaCuqebT kbilis jagrisebsa da sapons._ vin icis, iqneba banaobas rom mieCvevian, aseTi Savebic aRar iyvnen!Tumca, kacma rom Tqvas, aravis arafers uSlis maTi siSave._ me vici, rasac vizam, _ mTlad gamxiarulda <strong>maTiuS</strong>i. _ bum-drumisdedaqalaqSi umavTulo telegrafs davdgam! maSin wamdauwum imsiSoredmgzavroba aRar dagvWirdeba, saqmeebs aqedanac mivxedavT.<strong>maTiuS</strong>ma maSinve gamoiZaxa sasaxlis ostatebi da ubrZana, bumdrumisTvisoci kostumi, oci wyvili Ceqma da oci qudi SeekeraT.Ddalaqma bum-drums Tma gahkriWa. Bbum-drumi uars araferze ambobda.cota maSin iyo ukmayofilo, kbilis pasta da surnelovani sapnis naWerirom SeWama. Aamis Semdeg oTxi msaxuri adevnebda Tvals, SecdomiT kidevraime sisulele ar Caidinoso.<strong>maTiuS</strong>i rom davrunda, ufrosma ministrma meore dRes TaTbiri moiwvia.Mmagram <strong>maTiuS</strong>ma sTxova, gadadeTo. mSvenieri qaTqaTa Tovli movida.samefo baRSi erTi ocamde biWs moeyara Tavi. feleki da stasekic iqiyvnen. iseTi Jivil-xivili gahqondaT, ise mxiarulobdnen, <strong>maTiuS</strong>s guliekumSeboda._ batono ufroso ministro, me xom guSin davbrundi saxifaTo da mZimemogzaurobidan, _ eubneboda ministrs. _ yvelaferi movagvare. nuTu arSeiZleba, erT dRes davisveno? Mmere ra, rom <strong>mefe</strong> mqvia, mec xom patarabiWi var, mec xom miyvars garToba-TamaSi. Tu Zalian aucilebeli saqme araris da araferi daSavdeba, rom erTi dRiT gadavdoT, merCivna, xvalmogvewvia TaTbiri, dRes biWebTan viTamaSebdi. iseTi kargi Tovlia!albaT, wels aRarc mova amis metad.Uufros ministrs Seebrala <strong>maTiuS</strong>i. marTalia, nebarTvas ar sTxovda,mxolod ekiTxeboda, SeZleba Tu ara, ase moviqceo, magram ise gamodioda,rom mainc TamaSis nebarTvas iTxovda._ erTi dRiT gadadeba SeZleba, - uTxra ministrma.<strong>maTiuS</strong>i sixarulisagan Sexta da Semotrialda. maSinve gaiqca, bewvismokle qurTuki Caicva da erTi wuTis Semdeg ukve gaxurebuli gundaobda.biWebi jer ar esrodnen gundas, ar icodnen, SeiZleboda Tu ara, romesrolaT. <strong>maTiuS</strong>ma dauyvira:_ ras SvebiT! Aaba es ra TamaSia, me gesvriT da Tqven ara! nu geSiniaT,mesroleT, movaxerxeb Tavis dacvas. Tovlis gundebia, moSxamuli isrebixom ar aris!98


Bbolos, rogorc iqna, morigdnen da or banakad gaiyvnen. erTi banakiTavs icavda. iseTi gniasi da aurzauri atyda, msaxurebic ki gamocvivdnen,ra moxdao. <strong>mefe</strong> rom dainaxes, gaukvirdaT da xmaamouReblad SebrundnensasaxleSi.mefisTvis saxeSi rom ar SeexedaT, kaciSvili ver icnobda, ise iyoTovlSi amogangluli. ramdenjerme fexi gausrialda da TovlSigadakotrialda. biWebic ar aklebdnen, esrodnen zurgSi, TavSi, yurSi.<strong>maTiuS</strong>i gaSmagebuli icavda Tavs._ iciT, ra! _ daiyvira ucbad <strong>maTiuS</strong>ma. _ modi, ase moviqceT: visacgunda moxvdeba, is iqneba mokluli da brZolaSi monawileobas aRarmiiRebs. Bbolos imas mainc gavigebT, vin darCeba gamarjvebuli.Mmagram araferi gamouvidaT, Tvalis daxamxamebaSi yvela „daixoca”.Aaxla is daTqves, visac samjer moxvdeba gunda, mokluli is iqnebao.marTalia, zogi atyuebda amxanagebs da mesame gundis Semdegac ibrZoda,magram mainc axla ufro kargad gundaobdnen. yuriswamRebi RrianceliaRar idga, Tovlsac ukeTesad agundavebdnen da damiznebiTac ufroguldagul umiznebdnen. cota xnis Semdeg isev Secvales TavianTinaTqvami. Aaxla moklulad is iTvleboda, vinc Zirs daecemoda.Ggadasarevi TamaSi gamouvidaT.Ggundaoba rom mobezrdaT, erTi zorba Tovlis papa gaakeTes, xelSicocxi daaWerines, Tvalebad naxSiri Causves, cxviri stafilosiamjobines. <strong>maTiuS</strong>i wamdauwum samefo samzareuloSi garboda._ batono mzareulo, ori naxSiri momeciT, ra!_ batono mzareulo, Tovlis papas cxviri unda gavukeToT, erTistafilo momeciT, ra!<strong>maTiuS</strong>s danarCeni biWebic kisristexiT gahyvebodnen xolmesamzareuloSi. iq siTboze Tovli dneboda da iatakze sveli nafexurebirCeboda. Mmzareuli gulze iyo gaxeTqili._ ocdarva weliwadia, mefis mzareulad vmuSaob, da ar maxsovs, Cemisamzareulo rodisme bosels damsgavsebodes, _ buzRunebda da TanaSemwesucacxanebda, saswafod iataki mowmindeTo.<strong>maTiuS</strong>i am dros Tavisas fiqrobda:„afsus ratom bum-drumis qveyanaSi Tovli ar aris! zang bavSvebsTovlis papis gakeTebas vaswavlidi”.Eesec rom moiwyines, felekma SesTavaza, marxilebiT visrialoTo.sasaxleSi ufliswulebisTvis oTxi marxili hqondaT da oTxi ponihyavdaT. oTxive Seabes._ Cven TviTon waviyvanT marxilebs, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma mejinibeebs, _erTmaneTs SevejibrebiT, vin <strong>pirveli</strong> Semouvlis baRs. xuTjer undaSemovuaroT._ kargi egre iyos, _ Tqves biWebmac.<strong>maTiuS</strong>i Cajda marxilSi da is iyo, unda gaeqrolebina, rom maTkenCqari nabijiT momavali ufrosi ministri dainaxa._ albaT, Cems wasayvanad modis, _ amoioxra danaRvlianebulma.asec iyo._ mapatieT, aTas bodiSs vixdi, Tqveno mefuro udidebulesobav. Zalianguli mwydeba, rom Tqvens udedebulesobas TamaSi unda Sevawyvetino._ ras vizamT, uCemod iTamaSeT, _ upasuxa <strong>maTiuS</strong>ma biWebs, mere ufrosministrs miubrunda. _ aba, ra moxda?_ Tqveni yvelaze mTavari jaSuSi Camovida, _ CurCuliT moaxsenaufrosma ministrma. _iseTi axali ambebi Camoitana, werilSi ver99


mogwerdaT, eSinoda, sxvis xelSi ar Cavardeso. aucileb;ad undamoviTaTbiroT. jaSuSi sam saaTSi isev sazRvargareT miemgzavreba.eseni rom am laparakSi iyvnen, <strong>pirveli</strong> marxili gadabrunda dabavSvebi TovlSi gadacvivdnen. Turme poni marxilSi SebmasgadaCveuliyo da win wasvlis magier, gverdze gaxta gabrazebuli.<strong>maTiuS</strong>i naRvliani TvalbiT uyurebda bavSvebs. biWebi xarxariTwamoibRavlebdnen namqeridan, Tovli CamoiferTxes da marxilsmiubrundnen, rom isic gadmoebrunebinaT. ras izamda <strong>maTiuS</strong>i, ministrssasaxleSi gahyva.<strong>maTiuS</strong>s Zalian undoda, Tavisi TavliT enaxa namdvili jaSuSu. aqamdemxolod maTi ambebi smenoda.vidre jaSuSs Semoiyvandnen, <strong>maTiuS</strong>i fiqrobda, vinme fexSiSvela biWian zurgze tomaramogdebuli berikaci iqnebao, magram friad eleganturikaci SemobrZanda. Tavdapirvelad miwaTmoqmedebis ministric ki egona. isministri sofelSi muSaobda, TaTbirebze iSviaTad Camodioda da M<strong>maTiuS</strong>ikargad ar icnobda._ me gaxlavarT jaSuSTa ufrosi pirvel ucxoel <strong>mefe</strong>sTan, _ Tqvaeleganturma kacma. _ axla imitom gaexeliT, rom gavafrTxilo Tqvenimefuri udidebulesoba: <strong>pirveli</strong> ucxoeli mefis vaJiSvilma guSindaamTavra cixesimagris mSenebloba. amas kide ara uSavs, SarSan tyeSiuCumrad aaSena iaraRis karga mozrdili qarxana da sruliad mzadgaxlavT omisTvis. imas eqvsjer meti tyvia-wamali aqvs, vidre Cven._ is aramzada, isa! _ guli mouvida <strong>maTiuS</strong>s. _ me tyeSi saxlebsvaSenebdi, zafxulobiT bavSvebma daisvenon_ meTqi, is ki yumbarebsa dazarbaznebs akeTebda, rom Cems qveyanas Tavs daesxas da, rac me avaSene,iman miwasTan gaasworos._ erTi wuTiT madroveT, jer yvelaferi ar miTqvams, _ eubnebodajaSuSTa ufrosi Tavisi dabali sasiamovno xmiT. _ mefis vaJs amaze didimzakvroba edo gulSi. iman icoda, rom Tqvens mefur udidebulesobasseimis gaxsnaze ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi unda moewvia. adga da Cveni mdivanimoisyida, rom mosawvevi baraTebis nacvlad omis gamocxadebis yalbibaraTebi gaegzavna._ oh, is gaiZvera, isa! maTTan stumrad rom viyavi, maSinve Sevatyve, romvZuldi, suliTa da guliT vZuldi._ kidev ar miTqvams yvelaferi. oo, Zalian eSmaki da gaqnili vinmeamoxuci mefis vaJi. vinicobaa mdivans werilebis Secvla ver moexerxebina,mefis vaJs ori qaRaldi hqonda momzadebuli <strong>maTiuS</strong>is yalbixelmoweriT. erTi sevdiani mefisTvis unda gaegzavna, meore _yviTelkanian <strong>mefe</strong>Ta megobari mefisTvis. axla ki, Tqveno mefuroudidebulesobav, neba miboZeT, moxuci mefis vaJiSvili gavamarTlo._ gaamarTloT? rogor unda gaamarTloT veragi da avazaki?ras izamT, Cven Tu vzrunavT Cvens qveyanaze, isic Tavis qveyanazefiqrobs da zrunavs. Cven gvinda pirveloba, maTac undaT. amis gulisTvisgawyroma ar SeiZleba. Cven gvevaleba fxizlad viyoT da droze mivxedoTyvelafers._ maS, ra unda vqna?_ Tqveno udidebulesobav, ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebis mosawvev baraTebzeaxlave moawereT xeli da me waviReb farulad xval, sxdomis mere,TaTbiri gamarTeT, rodis da rogor moviwvioT-Tqo. ucxoeTis <strong>mefe</strong>ebi,viTom baraTebi jer ar gagigzavniaT. mdivans werilebis Secvla adroveT,100


xels nu SeuSliT. gagzavnis dro rom dadgeba, ai, maSin gaxseniT damdivani daapatimreT._ im cixesimagres da iaraRis qarxanas raRa vuyoT?_ eh, eg sisulelea, _ gauRima jaSuSebis ufrosma. _ cixesimagre daiaraRis qarxana unda afeTqdes. swored amis nebarTvis asaRebad veaxeliTqvens udidebulesobas.<strong>maTiuS</strong>i gafiTrda._ rogor SeiZleba, jer xom ar aris! omis dros sul sxvaa mtristyvia-wamlis sawyobebis afeTqeba. aba es ras hgavs, kaci stumad moiwvio,Tavi ise moaCveno, TiTqos araferi ar ici, da aseTi sarma ki gamosdo!_ me mesmis, Tqveni udidebulesoba fiqrobs, aseTi saqcieliarakeTilSobiluri da ulamazoao. Tu Tqveni udidebulesoba nebas ardamrTavs, me amas ar vizam, magram ara mgonia, sananeblad ar gagvixdessaqme. mefis Svils eqvsjer meti tyvia-wamali aqvs, vidre Cven, _ uTxrajaSuSebis ufrosma.<strong>maTiuS</strong>i aRelvebuli scemda bolTas. bolos hkiTxa:_ rogor unda aafeTqoT?_ qarxnis mTavari inJinris TanaSemwe mosyiduli gvyavs. im kacmazustad icis, sad ra aqvT. erT patara SenobaSi ficris sawyobia, sulburbuSeliT aris gamotenili. ai im burbuSelas waekideba cecxli daxanZari gaCndeba._ xanZari gaCndeba da Caaqroben!_ ver Caaqroben, _ gaeRima jaSuSebis ufross da Tvalebi moWuta. _swored bedze, mTavari wyalsadeni mili gaskdeba da mTel fabrikaSiwveTi wyali ar darCeba. Tqven mSvidad brZandebodeT, Tqveno mefuroudidebulesobav._ muSebi daiRupebian?_ xanZari, saerTod, RamRamobiT Cndeba, ise, rom, SeiZleba bevri xalxiar daiRupos. omi rom daiwyos, asjer, aTasjer meti xalxi daiRupeba._ vici, vici, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma._ Tqveno mefuro udidebulesobav, meti gza ar aris, _ gaubedavadCaeria saubarSi ufrosi ministri._ vici, rom meti gza ar aris, _ ganrisxda <strong>maTiuS</strong>i, _ maS CemsnebarTvas raRas TxoulobT!_ sxvanairad ar SeiZleba._ meti gza ar aris...ar SeiZleba... neba miboZebia, dawviT fabrika, magramcixesimagres xeli ar axloT.<strong>maTiuS</strong>ma saswrafod moawera xeli sami ucxoeli mefis mosawvev baraTsda Tavis oTaxSi gavida.mivida fanjarasTan, dajda, gareT gaixeda. baRSi staseki, feleki dadanarCeni biWebi mxiarulad daaqrolebdnen marxilebs. Tavze xelebiSemoido da gaifiqra:„axla ki mivxvdi, ratom ukravda sevdiani <strong>mefe</strong> violonos ise sevdianad.isic gavige, maSin ratom ar undoda omi da ratom mebrZoda mainc”.sxdomis win, romelzedac xelmowerili mosawvevi baraTebi konvertebSiunda CaedoT da zed samefo beWedi daertyaT, <strong>maTiuS</strong>i Zalian Relavda,mouTmenlad eloda saxelmwifo mdivnis mosvlas, rom daenaxa, mosawvevibaraTebis nacvlad rogor Cadebda omis gamosxadebis yalb baraTebs.magram gaocebuli darCa, roca saxelmwifo mdivani ar movida. misnacvlad mdivnis TanaSemwe eaxla <strong>mefe</strong>s.101


_ maS, saxlebi mzad iqneba? _ SeekiTxa <strong>maTiuS</strong>i_ usaTuod mzad iqneba._ Cinebulia.maS, ase. zeimi erT kviras gastans. pirvel dRes wirva-locva, jarebisdaTvaliereba, darbazoba da didi saTeatro warmodgena gaimarTeboda.meore dRes _ didebis seimis gaxsna. mesame dRes _ bavSvTa seimis gaxsna.meoTxe dRes _ zoologiuri parkis gaxsna. mexuTe dRes moewyoboda imbavSvTa msvleloba, romlebsac mTeli zafxuli soflad, <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>isaSenebul dasasvenebel saxlebSi unda gaetarebinaT.meeqvse dRes ucxoel <strong>mefe</strong>TaTvis gaimarTeboda gamosaTxovari mejlisi.meSvide dRes ki stumrebs gaacilebdnen.meoTxe dRis programas <strong>maTiuS</strong>ma daamata saboloo mogzaurobaSidaRupuli mamaci mfrinavis gaxsna da Savkanian <strong>mefe</strong>Ta garToba-seirnoba.yvela sanaxaoba-gasarTobs orive seimis deputatebi unda daswrebodnen.feleki <strong>maTiuS</strong>is xelmarcxniv dabrZandeboda, ufrosi ministri _xelmarjvniv. es imas niSnavda, rom <strong>maTiuS</strong>is TvalSi didebis ministri dabavSvTa ministri Tanasworni iyvnen da amieridan felekisTvisac „batoniministri” unda ewodebinaT.yvelaferi rom ganixiles da gansajes, <strong>maTiuS</strong>ma xeli moaweraucxoeTis <strong>mefe</strong>Ta mosawvev baraTebze: TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebs TeTr baraTsugzavnida, yviTelkanianebs _ yviTels, Savkanianebs _ Savs. TeTrkanian<strong>mefe</strong>ebs Savi melniT miswera, yviTelkanianebs _ wiTeli melniT, Savkanian<strong>mefe</strong>ebs – oqros melniT. Savkaniani <strong>mefe</strong>ebisTvis mosawvevi baraTebi bumdrumsunda waeRo, yviTelkanianebs maTi megobari TeTrkaniani <strong>mefe</strong>gaugzavnida. magram winaswar moilaparakes, rom TeTrkaniani <strong>mefe</strong>yviTelkanian <strong>mefe</strong>Ta mosawvev baraTebs TviTon daitovebda. yviTelkaniani<strong>mefe</strong>ebi <strong>maTiuS</strong>s gauwyrebodnen da mis megobrobaze xels aiRebdnen.ceremonmaisterma samefo beWdis yuTi moitana. mosawvev baraTebssaTiTaod debdnen konvertSi da saxelmwifo mdivnis TanaSemwe wiTelida mwvane luqiT beWdavda.<strong>maTiuS</strong>i gulisyuriT adevnebda Tvals, uwin sicils hgvrida werilebisdaluqvis ceremoniali. gadaWarbebul sifrTxiled Tvlida da gulimosdioda, Zalian bevri dro sWirdebao. magram axla ukve icoda, ra didiniSvneloba hqonda.yvela werili daluqes, darCa mxolod is sami baraTi. ministrebsmobezrdaT ceremoniali, sigarebi gaaboles da xmadabla baasobdnen,Tumca samefo beWdiT werilebis daluqvis dros laparaki akrZaluliiyo. imaT ar icodnen, ra unda momxdariyo. icodnen mxolod <strong>maTiuS</strong>ma,ufrosma ministrma da iusticiis ministrma. sagareo saqmeTa ministrmaroca gaigo, Zalian ewyina, ratom mec adreve ar miTxariTo.saxelmwifo mdivnis TanaSemwe gafiTrda, magram xelebi mainc arukankalebda. konvertebSi TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebTan gasagzavni baraTebi undaCaedo, xvela aitexa da viTom cxvirsaxocs eZebda, jibeebi moiCxrika, amZebnaSi ise marjved amoaZro jibidan yalbi baraTebi da namdvilebic isemarjved Seinaxa, vinc araferi icoda, verafers SeamCnevda._ Tqveno udidebulesobav, gTxovT, momitevoT, _ wynarad uTxra<strong>maTiuS</strong>s, _ Cems kabinetSi SuSa iyo Camsxvreuli da gavcivdi._ o, ara uSavs, _ daamSvida <strong>maTiuS</strong>ma, _ Tqveni gaciveba Cemi bralia: isSuSa gavtexe, gundaobas rom vTamaSobdiT.mdivnis TanaSemwe Zalian nasiamovnebi brZandeboda. rom ase yoCaRadSecvala baraTebi. magram ucbad iusticiis ministrma gamoacxada:102


_ batono ministrebo, gTxovT, momisminoT. cota xans Tavi mianebeTsigarebs.yvelani erTbaSad mixvdnen, rom raRac didi ambavi xdeboda.iusticiis ministrma cxvirze saTvale wamoicva da saxelmwifo mdivnisTanaSemwes miubrunda:_ kanonis ZaliT, Tqven dapatimrebuli xarT, rogorc jaSuSi damoRalate. 174-e paragrafis Tanaxmad, Tqven mogesjebaT CamoxrCoba.mdivnis TanaSemwes kinaRam Tvalebi wamocvivda, Sublze oflmacdaasxa, magram Tavi mainc mSvidad eWira._ batono ministro, me araferi ar vici, varaferi gamigia. me avad var,maxvelebs. Cems kabinetSi SuSa Caamsxvries, usaTuod Sin unda wavide dadavwve._ ara, Zamiko, versadac ver waxval. nu geSinia, sapatimroSi mogarCenen.Semovidnen sapatimros mcvelebi da mdivnis TanaSemwes xel-fexzeborkilebi daades._ ra moxda? _ kiTxulobdnen gancvifrebuli ministrebi._ amwuTs yvelafers gaigebT. Tqveno mefuro udidebulesobav, TuSeiZleba, inebeT da am werilebze luqi axseniT.<strong>maTiuS</strong>ma konvertebi gaxsna da yalbi baraTebi amoiRo.Sig ewera:„yvela veluri <strong>mefe</strong> Cemi megobaria da Tqven sulac aRar mWirdebiT.erTxel xom dagamarcxeT, axla meoredac vcdi. maSin gaigebT, rom meunda memorCilebodeT. gicxadebT oms”.sapatimros erTma mcvelma TanaSemwes cxvirsaxocTan erTad jibidandaWmuWnili namdvili baraTebi amoacala.Seadgines oqmi da dapatimrebuls ubrZanes, xeli moewera, rom esyvelaferi marTali iyo. telefoniT gamoZaxebuli saxelmwifo mdivanigulgadatrialebuli movarda._ es gaiZvera, esa! _ yviroda SiSiT dazafruli. _ me mindoda mosvla,magram ise mexveweboda, Tavs iklavda, ginda Tu ara, me Segcvlio. cirkisbileTi miyida, gadasarevi warmodgenaao. me sulelmac davujere.sasamarTloze erTbaSad xuTi generali mobrZanda._ braldebulo, Tu simarTles ityvi, sasjeli SegimsubuqdebaT. TuTavis daZvrenas SeecdebiT da Robe-yores moedebiT, uaresi dagemarTebaT._ simarTles vilaparakeb._ ramdeni xania, rac jaSuSobas eweviT?_ sami Tvea._ ratom gaxdiT jaSuSi?_ banqoSi fuli wavage da gadaxda ar SemeZlo. banqos valebi ki,mogexsenebaT, ocdaoTx saaTSi unda daifaros... mec avdeqi da saxelmwifofuli aviRe._ ese igi moipareT._ megona, rom movigebdi da isev davdebdi._ mere ra moxda?_ isev gavagrZele banqos TamaSi, rom wanagebi amenazRaurebina, magramufro meti wavage._ rodis iyo eg ambavi?_ naxevari wlis winaT._ mere ra moxda?103


_ mere is moxda, rom sul meSinoda, revizi ar dameces Tavze,sapatimroSi ar Camayudon-meTqi. ai maSin veaxeli ucxoeTis <strong>mefe</strong>s dajaSuSad davudeqi._ gasamrjelos ramdens gaZlevdaT?_ xan bevrs, xan cotas. Tu Zalian yuradsaReb ambebs vacnobebdi, bevrsmaZlevda, Tu ubralo cnobebi iyo, cotas mixdida._ batono mosamarTle generlebo, _ daiwyo iusticiis ministrma, _ amkacma pasuxi unda agos sami danaSaulisTvis: <strong>pirveli</strong> danaSauliasaxelmwifo fulis dataceba. meore_ jaSuSoba. mesame danaSauli isgaxlavT, rom mas undoda omis dawyeba. omSi ki, Tqvenc iciT, mravaliudanaSaulo adamiani iRupeba. 174-e paragrafis Tanaxmad, me moviTxov missikvdiliT dasjas. braldebuli samxedro piri ar aris, amitomdaxvretis magivrad SeiZleba CamoxrCoba miesajos. rac Seexebasaxelmwifo mdivans, usaTuod manac unda agos pasuxi Tavisi TanaSemwissaqcielisTvis. cirkSi siaruli mec miyvars, magram aseT mniSvnelovansxdomaze TviTon unda mobrZanebuliyo, jaSuSi ki ar unda gamoegzavna!aseTi daudevrobisaTvis sanaxevro wliT patimroba unda miesajos.mosamarTleni saTabiroT gabrZandnen. <strong>maTiuS</strong>i ufros ministrTanmivida da CurCuliT hkiTxa:_ Cvenma jaSuSma ratom gviTxra, werilebs saxelmwifo mdivaniSecvliso, roca TanaSemwees unda Seecvala?_ jaSuSebi yvelafers zedmiwevniT sworad ki ver igeben! yvelaferidawvrilebiT rom gamoikiTxon, xalxi daeWvdeba. jaSuSi ZalianfrTxilad unda iyos._ is ra Wkvianurad gvirCia, sxdomas daucadeT, manamde ardaapatimroTo! _ ukvirda <strong>maTiuS</strong>s. _ me ki erTi suli mqonda, maledamepatimrebina._ mase ar SeiZleba. jobia, Tavi ise moaCveno, viTomc araferi ar ici,da damnaSave danaSaulis adgilze daapatimro, rom mere Tavis daZvrenaver moaxerxos.ceremonmaisterma vercxlis joxi samjer dahkra magidas da generlebidarbazSi SemobrZandnen._ aseTi ganaCeni gamovitaneT: saxelmwifo mdivans miesaja erTi TviTpatimroba, mis TanaSemwes ki _ CamoxrCoba.sikvdilmisjilma ise xmamaRla morTo tirili, ise ixveweboda,SemindeT da mapatieTo, rom <strong>maTiuS</strong>s guli codviT aevso. maSinve isgaaxsenda, erTxel samxedro saasmarTlom isic rom gaasamarTla dacocxali mxolod imitom gadarCa, mosamarTleebs erTmaneTSi CxubimopuvidaT, davxvritoT Tu CamovaxrCoTo._ Tqvens mefur udidebulesobas Sewynarebis ufleba aqvs.SeiZlebasikvdiliT dasja samudamo patimrobiT Seicvalos.<strong>maTiuS</strong>ma ganaCens waawera:„vucvli samudamo patimrobiT”.aba, gamoicaniT, im Rames romel saaTze daiZina <strong>maTiuS</strong>ma?romelze da, Ramis sam saaTze.diliT <strong>maTiuS</strong>s jer arc ki esauzma, rom Jurnalisti eaxla._ mindoda, dRevandeli gazeTi momerTmia Tqveni udidebulesobisaTvis.me mgoni, Tqveni udidebulesoba nasiamovnebi darCeba,_ axali rame sweria?_ ai, inebeT, waikiTxeT.104


_ pirvel gverdze suraTi iyo dabeWdili: <strong>maTiuS</strong>i taxtze ijda. taxtiswin aTasobiT bavSvs moeyara muxli, xelSi Taigulebi eWiraT. suraTisqvemoT leqsebi ewera. saxotbo leqsebi iyo, <strong>maTiuS</strong>s qeba-didebasasxamdnen, imasac ki ambobdnen, samyaros gaCenis dRidan aseTi didi <strong>mefe</strong>aravis moswrebiao. masve uwodebdnen udides reformators, mzis Svilsada RmerTebis Zmas.<strong>maTiuS</strong>s arc leqsebi moewona, arc suraTi, magram xma ar amouRia.kargad xedavda, rom Jurnalists suraTica da leqsebic Zalianeamayeboda.gazeTis meore gvardze felekis suraTi daebeWdaT da statiacmieZRvnaT. statias erqva: „feleki msoflioSi <strong>pirveli</strong> bavSvia, romelicministri gaxda”. felekic camde ahyavdaT: iseTi Wkviani da muyaiTia,<strong>maTiuS</strong>ma xom daamarcxa didi <strong>mefe</strong>ebi, felekic iseve ajobebso didministrebs.„didebma qveynis marTva ar ician, _ ewera statiaSi. _ imitom, rom imaTukve sirbili aRar SeuZliaT da arc swadiaT. isini xnierebi arian daZvlebi stkivaT”.<strong>maTiuS</strong>s arc es statia moewona: vis rad unda amdeni gundrukis kmeva,roca jer kacma ar icis, ra moxdeba. kargi saqcieli arc xandazmulebiskicxva ariso. rac <strong>maTiuS</strong>ma namdvilad mohkida xeli marTva-gamgeobas, masSemdeg ministrebTan SexmatkbilebiT cxovrobda. roca saWiro iyo, rCevasekiTxeboda, ujerebda kidec da bevri ramec iswavla maTgan.gazeTSi axali saintereso ambavic ewera.„xanZari samefo tyeSi”._ sazRvargareTis mefis yvelaze didi tye iwvis, _uTxra Jurnalistma.<strong>maTiuS</strong>ma Tavi dauqnia, vxedavo, da guldagul waikiTxa xanZris ambavi.Turme tyis mkafavebs anTebuli papirosi gadaugdiaT da amas gauCeniasaSineli xanZari._ Tumca, Zalian sakvirveli ambavi kia, _ eubneboda Jurnalisti. _zafxuli rom yofiliyo da xmel SeSas gasCenoda xanZari, kidev, ho,magram sul axlaxan Tovli ido, netav rogor gauCnda! amboben, xanZarsraRac gugunic ahyvao. tye rom iwvis, araviTari guguni ar ismis xolme.<strong>maTiuS</strong>ma sauzme ise daamTavra, araferi upasuxia._ Tqveni udidebulesoba ras fiqrobs am ambavze? _ hkiTxaJurnalistma, _ metismetad saeWvo xanZaria.Jurnalisti dabali, Zalian sasiamovno xmiT elaparakeboda. <strong>maTiuS</strong>mauneburad gaifiqra:„amasTan frTxilad unda viyo”.Jurnalistma ki papiross moukida da sxva rameze gadaitana saubari._ amboben, guSin saxlmwifo mdivans erTi TviT patimroba miusajeso. mees ambavi gazeTSi ar gamomiqveynebia. bavSvebs sulac ar ainteresebT, rasWirT didebs. maT saministroSi rom iyos raime areul-dareuloba, maSinSeiZleboda dawera da gamoqveyneba. Tqveno udidebulesobav, verc kiwarmoidgeT, ra didebuli saqme hqeniT, feleki ministrad rom daniSneT.jari aRtacebulia, ocmeTauris Svili ministrad daayeneso. gazeTisgamyidvelebi mSvenivrad icnoben feleks! omis dros felekic xomxandaxan gazeTebs hyidda. saerTod, bavSvebi gaxarebulebi arian. issacodavi saxlmwifo mdivani ris Taobaze Cajda sapatimroSi?_ kancelariaSi wesrigi ar hqonda, _ orWofulad upasuxa maTuiSma.saocaria, magram vidre upasuxebda, TavSi gauelva, Jurnalisti jaSuSiao.105


olos Jurnalisti wavida, <strong>maTiuS</strong>i ki ijda da kidev didxansfiqrobda am kacze.„ara, yvelaferi meCveneba. uZiloc var,, Tanac am bolo dReebSi imdenirame gavige jaSuSebze, lamis yvelas eWvis TavliT Sevxedo~.magram <strong>mefe</strong>ebis CamobrZanebis win imdeni saqme gamouCnda, es ambavi malegadaaviwyda.<strong>maTiuS</strong>i da ceremonmaisteri dRedaRam TaTbirobdnen. ra ar hqondaTgasakeTebeli Savkaniani <strong>mefe</strong>ebisTvis, baRSi saxeldaxelod awesrigebdnensazafxulo sasaxles. calke aaSenes erTi patara sasaxlec, iqnebaromelime yviTelkaniani <strong>mefe</strong> Camovideso.gareuli cxovelebi isev CamohyavdaT. eSurebodnen, rom saswarfoddaemTavrebinaT zoologiuri parkis mowyoba.drodadro bavSvebis dasasvenebeli saxlebisTvisac unda miexedaT,Tanac parlamentis ori didi Senobac asagebi hqondaT.mTel qveyanaSi daiwyo deputatTa arCevnebi. isini aTi wlisaze naklebida TxuTmeti wlisaze metisa ar unda yofiliyvnen. yvela skolisumcrosi klasebi TiTo deputats irCevda. TiTo deputats irCevdaufrosi klasebic.didi mRelvareba gamoiares, roca gamoirkva, rom saxelmwifoSi bevriskola iyo da imdeni deputati iyrida Tavs, erT darbazSi verdaeteodnen. imravla werilebma. <strong>maTiuS</strong>i ramdenime saaTs ijda TaviskabinetSi da TavauReblad kiTxulobda. Zalian yuradsaRebi werilebimosdioda. bavSvebi aTas rames ekiTxebodnen. magaliTad:„SeiZleba Tu ara deputatebad gogoebis arCeva?”„ra Tqma unda SeiZleba”.„SeiZleba Tu ara iseTi deputatis arCeva, rom jer kargad verwerdes?”.„sad icxovreben soflebidan da qalaqebidan Camosuli deputatebi?”„deputatebisTvis dedaqalaqSi skola gaixsneba Tu ara, rom sxdomebisdros iswavlon da saswavlo weliwadi ar dakargon?”saxelmwifo mdivans sapatimroSi yofna Sina patimrobiT Seucvales. esimas niSnavda, rom mdivani Sin unda mjdariyo, mTel Tves saseirnod vergamovidoda. erTi es iyo, kancelariaSi mainc midioda, imitom, rom<strong>maTiuS</strong>i uimisod saqmes Tavs ver gaarTmevda.ceremonmaisters Tavisi saqme hqonda. ijda da adgenda, sad rogoritriumfaluri TaRi unda aRemarTaT sazRvargareTis mefis pativsacemad,orkestrs romel quCebze unda daekra, rogori yvavilebi unda moetanaT.TefSebi da dana-Cangali ar hyofnidaT da unda eyidaT. unda eyidaTavtomanqanebic. isic gasaTvaliswinebeli iyo, Teatrsa da nadimze saddaesxaT <strong>mefe</strong>ebi. didad pativsacemi <strong>mefe</strong>ebisTvis saukeTeso adgilebiunda gamoeyoT. arc is eunda momxdariyo, rom erTmaneTSi mtruladganwyobili <strong>mefe</strong>ebi erTad daesxaT.vidre stumrebi CamobrZandebodnen, cxeli qveynebidan Rvino, xili dayvavilebi mozides. gamtveril-SeWuWyuli saxlebi SeRebes, gzebi SeakeTes.<strong>maTiuS</strong>s aRarc Zili axsovda da aRarc Wama, dRedaRam muSaobda._ Tqveno udidebulesobav, moijaradre geaxlaT._ Tqvens udidebulesobasTan rCeva-darigebis misaRebad movida mebaRe._ mobrZanda sagareo saqmeTa ministri.CamobrZanda yviTelkaniani mefis despani._ viRac or kacs Tqveni mefuri udidebulesobis naxva swadia.106


_ ra undaT? _ ikiTxa moTminebadakargulma <strong>maTiuS</strong>ma. es ukve mesamedawyvetinebdnen sadils._ SuSxunebis Taobaze moTaTbireba surT.mSieri da gajavrebuli <strong>maTiuS</strong>i kabinetSi gavida. am bolo xanebSiaudienciaze iSviaTad iRebda sefedarbazSi; ceremoniebis dro aRar iyo._ ra gnebavT, batonebo? gTxovT, mokled momaxsenoT, dro ara maqvs._ gavigeT, stumrad veluri <strong>mefe</strong>ebic Canodiano. Cveni azriT, iseTi rameunda vaCvenoT, iseTi rame unda gavakeToT, rom moewonoT. zooparki imaTarc sulze moxvdebaT, arc gulze, nadiri Sinac bevri hyavT. Teatrisaaraferi gaegebaT..._ kargi, kargi, _ miuxvda <strong>maTiuS</strong>i, _ ese igi, Tqven gindaT, feierverkimoawyoT?_ swored egre gaxlavT.yvela maRal saxlze raketebi unda daedgaT. samefo baRSi maRal koSksaaSenebdnen. amas garda, wisqvilsac gamarTavdnen da xelovnur CanCqersac.saRamoTi es yvelafaeri ainTeboda, gaCiraRdndeboda. koSkidan wiTeliSuSxunebi aiWreboda caSi, maRlidan mwvane da lurji SuSxunebiCamocvivdeboda. dabla patara wisqvilebiviT itrialebda da ibrunebdamwavane da wiTeli SuSxunebi. feradi SuSxunebi ferad yvavilebadgaiSleboda, CanCqeri ki cecxlis SxefebiviT ibrialebda._ ai naxatebi, Tqveno udidebulesobav, Tu inebebT Tvalis Sevlebas.piroteqnikosebs as oci naxati moetanaT. <strong>maTiuS</strong>i aTvalierebda,amasobaSi ki sadili ucivdeboda._ ra dajdeba es yvelaferi? _ windaxeduloba gamoiCina <strong>maTiuS</strong>ma.gaaxsenda, rom bolo sxdomaze finansTa ministri axal sesxis aRebazelaparakobda.im sxdomaze <strong>maTiuS</strong>ma gaikvirva:_ imdeni oqro gvqonda, rad gvinda axali sesxi?_ marTals brZanebT, magram Tqveni mefuri udidebulesobis mefurireformebi Zviri jdeba.marTlac, daiangariSes: amdeni da amdeni bavSvTa dasasvenebelisaxlebi dajda, amdeni da amdeni _ parlamentis ori didi Senoba, amdenida amdeni Sokoladi jdeba yovelTve, amdeni ki Tojinebsa da cigurebzeixarjeba._ kidev ara uSavs, Tu ucxoel <strong>mefe</strong>Ta dasaxvedrad mainc vimyofineTfuli._ SeiZleba, rom ar gveyos? _ SiSma Seipyro <strong>maTiuS</strong>i._ nu SiSobT, Tu ar gveyo, axal gadasaxadebs avkrefT. axla yvelanikarg gasamrjelos iReben da ar gauWirdebaT, cotaodeni fulisaxelmwifos miscen._ eh, _ amoioxra <strong>maTiuS</strong>ma, _ Cven rom navsadguri da gemebi gvqondes,bum-drumi imden oqros gamogvigzavida, ramdensac movisurvebdiT._ amasac SeiZleba eSvelos _ Caeria samxedro ministri. _ zarbaznebze,Tofebsa da cixesimagreebis mSeneblobaze fuli ar unda davzogoT damaSin navsadguric gamoCndeba. diax, zarbaznebi Sokoladsa da Tojinebzeufro mniSvnelovania.<strong>maTiuS</strong>i gawiTlda. rac marTalia, marTalia, ramdenime axali cixesimagreZalian gamoadgebodaT. samxedro ministri yovel TaTbirzeirwmuneboda, bum-drumis oqros nawili mec mekuTvnis, jarisTvismWirdebao. magram <strong>maTiuS</strong>i sxva saqmeebiT iyo gatacebuli da yovelTTbirze sTxovda, cota moiTmineo.107


<strong>maTiuS</strong>ma feierverkis mowyobebs uwadinod misca Tanxmoba._ meti gza ar aris, amis Semdeg moviqceT yairaTiT, SemdegSidavzogoT, axla ki Savkanian <strong>mefe</strong>ebs rame saintereso vuCvenoT.SuaRamisas <strong>maTiuS</strong>i loginSi iwva da fiqrobda: „vin icis, iqnebadavaSave kidec, jaSuSs im cixesimagris dangrevis ufleba rom miveci!rac unda iyos, erTi cixesimagriT naklebi iqneboda. Tuki ase ZalianundaT omi, barem daewyoT, mosaxdeni momxdariyo”. <strong>maTiuS</strong>ma ukv Wkuaiswavla, isev Zveleburad ki ar moiqceva, damarcxebul <strong>mefe</strong>s ubrZanebs:„me Sen dagamarcxe da valdebuli xar, erTi navsadguri da aTi gemimomceo!”.<strong>maTiuS</strong>ma icoda, sazRvargareTis <strong>mefe</strong>ebi rogor xvdebodnen TavianTstumrebs. kargad axsovda, ra didebulad umaspinZles masac, magramTviTon ise saucxood daxvda, iseTi dro gaatarebina Tavis stumrebs,yvelam erTxmad aRiara, <strong>maTiuS</strong>i saocari maspinZeliao. bevri rame<strong>mefe</strong>ebis Camosvlamde moifiqra da gaakeTa, bevric maTi iq yofnis drosmoigona da moiazra. yoveldRe sul axal-axali gasarTobebi elodaT<strong>mefe</strong>ebs. es nadirobao, es mogzaurobao, xan gawvrTnili sacirkowarmodgenao, xanac WidaobaSi Sejibrebao.yvelaze adre Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi Camovidnen. RmerTo, ra aurzauri raaliaqoTi atyda! im dalocvil bum-drums rom ar eTava, me davaSoSmineb,Tvalyurs me vadevnebo, veravin verafers ver gaxdeboda.ubedureba is iyo, sul ubralo sababiT zedaxocvas gamarTavdnenxolme da erTmaneTs kbendnen, kawravdnen, Tav-pirs alewavdnen,gaSvelebas veravin axerxebda. zogjer ki mefis mzareulis momzadebuldelikatess miaZRebodnen da mere tiriliT iklebdnen iqaurobas, muceligvtkivao. eqimma rom urCia, erT dRes nurafers SeWamTo, kinaRamdagiJdnen, atexes ayalmayali, milew-molewes, Tuki sadme skami da minaiyo, amas garda, ubralo ramezedac ki elda ecemodaT xolme. <strong>mefe</strong> lumbomsarkeSi Tavisi Tavi rom dainaxa, ise SeeSinda, wveTebi daalevines,damSviddeso, <strong>mefe</strong> dun-ko kibeze Camosvlis magier, moajirzeCamosrialda, Zirs bragvani moadina da fexi moitexa. gulmosulma <strong>mefe</strong>mupma ki msaxurs TiTi moakvnita. kopebs xom, nuRar ityviT, vin moTvlis,vis ramdeni kopi ajda! <strong>mefe</strong> pu-bu-rom Tavisi oci coli CamoiyvanadaupatiJeblad. <strong>mefe</strong> dul-ko-cinma oTxi zangis xorcisagan damzadebuliZexvi Camoitana farulad. Zexvi waarTeves da, ra Tqma unda, <strong>mefe</strong>m erTiyofa daiwia, axta da daxta, <strong>mefe</strong> bra-puti xeze aZvra da xuT saaTs zedijda. Camoyvana rom daupires, wixlebis qnevas mohyva, Tan ifurTxebodada ikbineboda. Ra unda eqnaT, gamoiZaxes saxanZro razmi. mexanZreebmaiseTi Zlieri wylis nakadi miuSves, rom <strong>mefe</strong> Camovarda xidan da qvemoTsagangebod misTvis gaWimul badeze daeca.bum-drumi sircxviliT iwvoda Tavisi Tvistomebis magivrad da guliSiSiT evseboda, emand zeimi ar CaSalono.jer mxolod maTTvis gankuTvnil sazafxulo sasaxleSi kinklaoben daarauSavs, ikinklaon, magram vaiTu darbazobaze da sazeimo warmodgenazegamarTon muSti-krivi?! maSin raRa qnas?usaTuod rame unda iRonos. an gajoxvas SemoiRebs, an karcerSi Casmas.<strong>maTiuS</strong>i didxans uarobda, magram xedavda, rom bum-drums uWirdaTavisi Tanamemamuleebis moTokva, da bolos dasturi misca.mefis sasaxlis erT oTaxSi muzeumi iyo mowyobili. ra iaraRs arnaxavdiT am oTaxSi! rac ki hainrix uswrafess Tavisi qveSevrdomebisdasasjelad gamoeyenebina, yvelaferi aq iyo Tavmoyrili: Tvalebis108


dasaTxreli maxaTebi, frCxilebis dasaZrobi da TiTebis mosamtvrevimarwuxebi, xel-fexis mosaxerxi saSineli xerxi, aTasgvari rkinisxelsawyobebi, Tasmebi da joxebi. amis mnaxvel kacs Tma yalyzedaudgeboda. <strong>maTiuS</strong>s ar uyvarda es muzeumi. amas garda, baRis miuvaladgilas Rrma ormo iyo amoTxrili. Turme Sig im damnaSaveebs yridnen,visac SimSiliT sikvdils usjidnen.bum-drumma ifiqra, es yvelaferi saTavisod gamoeyenebina. TeTrkaniani<strong>mefe</strong>ebis CamobrZanebis winadRes velurebi im ormosTan miiyvana, meresawamebeli iaraRis muzeumSi Sereka da didxans elaparaka.<strong>maTiuS</strong>ma ver gaigo, ras elaparakeboda, magram is ki Seatyo, romkargad gauxeTqa guli. is dRe iyo da is dRe, velurebs arc quCaSi daarc zeimze aRaraferi dauSavebiaT.bum-drumma orjer dasaja veluri <strong>mefe</strong>ebi. erTs aTi wkepla dahkres,roca TeTrkanian msaxurs TiTi moakvnita, meore ki mTel dRes rkinisgaliaSi hyavdaT gamomwyvdeuli SuaRamisas atexili aliaqoTisTvis.Turme SuaRamisas stviris dakvra mosdomebia da uTqvams, visac eZineba,daiZinos, me ar meZinebao. stviris warTmeva rom daupirebia, karadazeamxtara da, rac ki zed larnakebi da qandakebebi mdgara, TavSi dauSeniaam xalxisTvis. Turme esec ar ikmara, fanjridan baRSi gadamxtara dazamTris sasaxlis aivanze iseTi xmauri aurexia, TeTrkaniani mfeebisTvisTvalebi dauWyetinebia. maSinve wamomxtaran es <strong>mefe</strong>ebi da <strong>maTiuS</strong>Tangaqceulan saCivlelad, ar gvaZinebso._ is ar kmara, rom magidasTan am maimunebis gverdiT vsxedvarT davuyurebT, rogor Tqvlefen saWmels uCanglod, rogor iwmendenmiWyletil cxvirs TiTebiT, rogor afuWeben haers da Wamis madasgikargaven! es ar kmara, rom axla RamiTac ar mogvispon mosveneba!<strong>maTiuS</strong>i didxans amSvidebda <strong>mefe</strong>ebs, didxans arwmunebda, velurebigamoswordebiano: bum-drumic veluri iyo, magram or TveSi surnelovanisapniT banaobas mieCvia da kbilis jagrissac xmarobso.TeTrkaniani <strong>mefe</strong>ebic gaqcevaze iyvnen. <strong>maTiuS</strong>ma ris vai-vaglaxiTgadaaTqmevina. Sehpirda, calke magidasTan dagsxamT, TqvenTan mxolodxalxSi gamosuli zangebi dasxdebiano.Savkanian <strong>mefe</strong>ebSi marTlac sami sruliad wesieri da ganaTlebuli<strong>mefe</strong> eria. samives Sarvali ecva, sayelo ekeTa da gramofonis momarTvacki icodnen.TeTrkaniani <strong>mefe</strong>ebi SeiZleba ase male verc daeyoliebunaT, zogsnadirobis Jini da zogs ki Widaobis naxvis survili rom ar mosZaleboda.esec rom ar iyos, yvelani _ TeTrkanianebi, Savkanianebi dayviTelkanianebi, _ sulwasulebi elodebodnen feierverks.yviTelkaniani <strong>mefe</strong>ebidan mxolod orni Camovidnen. <strong>mefe</strong> kito-sivomTlad TeTrkanians hgavda, saTvales xmarobda da laparakiTacevropulad laparakobda. <strong>mefe</strong> cin-dani Tumca TeTrkanians ar hgavda,magram arc veluri eTqmeoda cin-danma kargad icoda etiketi. erTi esiyo, ucnauri zne sWirda: aucileblad yvelas saTiTaod undamisalmeboda, saTiTaod unda damSvidobeboda. SeiZleba vinmem ifiqros,mere ra moxda, cuds ras akeTebda, magram unda icodeT, rogorimisalmeba icoda. jer saTiTaod yvelas ToTxmet-ToTxmetjer daukravdaTavs, amas mosdevda Tormet-Tormeti Cveulebrivi Tavis dakvra, Semdeg _aTi etiketis Tavis dakvra, rva _ ceremonialuri, eqvsi _ sazeimo daoTxi _ damatebiTi. maSasadame, sul gamodioda: 14+12+10+8+6+4=54 Tavis109


dakvra, rasac ormocdaSvidi wuTi sWirdeboda. pirvel Tavis dakvrasnaxevari wuTi undoda, danarCens _ TiTo wuTi._ Cemi winaprebi xuTi aTasi wlis manZilze ase iqceodnen. asevemoviqcevi mec, _ ambobda cin-dani._ keTili, magram ase SeiZleba mxolod erT-or <strong>mefe</strong>s miesalmo, amdenxalxs ki ara! _ edavebodnen evropelebi.„ra ucnauria es qveyana, _ gaifiqra maTTiuSma. _ zogs zrdilobisnasaxic ar gaaCnia, zogi ki gadaWarbebulad zrdilobiania. ranairadunda Seufardos kacma erTmaneTs?‟<strong>mefe</strong> cin-dans ori mecnieri axlda Tan. am mecnierebma rogorc iyoCaagones, Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi misalmebis Rirsni ar ariano (yvelaze bevrniisini iyvnen), TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebs SeiZleba piradad ar miesalmo,sakmarisia, maT suraTebs daukrao Tavi. saswrafod gadauRes suraTebiTeTrkanian <strong>mefe</strong>ebs da cin-dani yoveldRe, dila-saRamo, am suraTebsukravda Tavs, erTs rom daukravda Tavs, msaxurebi imwamsve sxva mefissuraTs miumarjvebdnen xolme, cin-dani sxva <strong>mefe</strong>ebze ori saaTiT adredgeboda da ori saaTiT adre iZinebda, magram sauzmeze mainc yovelTvisigvianebda.Savkanian <strong>mefe</strong>ebs am mxriv ara uSavdaT ra, zogni misalmebis drosorjer gamoyofdnen enas, zogni _ oTxjer, zogni marjvena xelisSuaTiTis marcxena nestoSi iyofdnen, zogni samjer Sextebodnen daquslebs zurgSi irtyamdnen, zogni eqvsjer Sextebodnen xomle.<strong>maTiuS</strong>s Zalian gaukvirda, bum-drumma rom uambo, gasul saukuneSiSavkanian <strong>mefe</strong>ebs TxuTmetwliani omi hqondaT erTmaneTTan mxolodimitom, rom erTi <strong>mefe</strong> misalmebis dros marjvena xelis TiTs marcxenanestoSi miyofda, meore ki piriqiT sCadiodao. mTeli xalxi amboxebula,davaSi Turme qurumebi da danarCeni <strong>mefe</strong>ebi Caerivnen. erTni amasambobdnen, meoreni _ imas. daiwyo omi. wvavdnen da spobdnen qoxebsa dasoflebs, xocavdnen qalebsa da bavSvebs, mihyavdaT tyved, SesaWmeladuyridnen lomebs. ase iyo, sanam epidemiam ar ifeTqa da SimSilianoba arCamovarda. maSin ki Turme brZolis Tavi ukve aRaravis hqonda. omiSeuwyvetiaT, magram yvela Tavisi azrisa darCenila. mas Semdeg amqveynebis <strong>mefe</strong>ebi erTmaneTs ar esalmebodnen da axlac magidasTanSoriSors isxdnen.isxdnen-meTqi, giTxariT, magram, rom icodeT, ra dRe daadga sawyalbum-drums, vidre velurebs gaagebinebda, skamebiT erTmaneTs Tavi ki arunda gauxeTqoT, skamebi imitom aris, zed unda dasxdeTo.am stumrianobaSi yvelaze metad mainc <strong>maTiuS</strong>is dadaqalaqis gogobiWebixarobdnen. gakveTilebze aRaravin dadioda, skolebi daiketa.velur <strong>mefe</strong>ebs manqanebi ar uyvardaT, qalaqs sul fexiT urbendnen.yvela <strong>mefe</strong>s biWebis gundi dahyveboda. policiamac kargi simware gamoiaraim dReebSi. zeimis Semdeg policiis prefeqti Cioda, gavxdi, Svidi kilodavikelio._ aba warmoidgineT, ra dReSi viyaviT! is urCxulebi mTel qalaqSiaqeT-iqiT daZvrebodnen, Cven ki Tvali unda gvedevnebina, rom vinme briyvsda Tavqarians qva ar esrola, an manqana ar dasjaxebodaT, an arada,TviTon im urCxulebs vinme ar gadaesanslaT. me Sen getyvi,gauWirdebodaT?!<strong>maTiuS</strong>ma prefeqts ordeni misca. saerTod, am sazeimo dReebSi<strong>maTiuS</strong>ma uamravi sxvadasxvanairi ordeni gasca. Savkanianma <strong>mefe</strong>ebma110


cxvirze Camoikides, TeTrkanianebma _ mkerdze. yvelani didadgaxarebulni iyvnen.<strong>maTiuS</strong>s ki erTi usiamovneba kidev daatyda Tavs. Savkanian <strong>mefe</strong>ebsnadiroba TavlSi ar mouvidaT. arc sakvirvelia, aba, lomebze, vefxvebsada niangebze monadireebs rogor moewonebodaT kurdRlebsa da arCvebzenadiroba! SeiZleba TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebsac zogi ram moewonaT, zogic armoewonaT, magram kargad aRzrdilebi iyvnen da Tavi ise eWiraT, TiTqosyvelaferi moswondaT, veluri <strong>mefe</strong>ebi ki cudad aRzrdilebibrZandebodnen da SeiZleba ifiqres kidec, <strong>maTiuS</strong>i dagvciniso. iseTiyurTasmenis wamRebi Rrianceli atexes, ise gacofebulebi iqnevdnenTavianT Sub-isrebs, Tavzardacemuli TeTrkaniani <strong>mefe</strong>ebi maSinveavtomanqanebSi Casxdnen, rom gaparuliyvnen. bum-drumi TavqajSeyrilidarboda, xelebs iqnevda, aRSfoTebulebs awynarebda, amSvidebda. bolos,rogorc iqna daaSoSmina.ase iyo Tu ise, nadirobam mainc ufaTerakod Caiara. TeTrkanianma<strong>mefe</strong>ebma ori taxti da erTi daTvic mokles da fiqrobdnen, Savkaniani<strong>mefe</strong>ebi axla mainc gagigeben, rom saSiSi nadiri evropaSic ario. is <strong>mefe</strong>ki, romelmac daTvi mokla, Sav <strong>mefe</strong>ebs aRar moSorebia, sul Tavs iqebda,xeliT aniSnebda, kargi msroleli varo, saerTod, kargi monadiregaxlavarTo.aTavlierebda maT mSvild-isrebs da bolos surviligamoTqva, Rames sazafxulo sasaxleSi gavaTevo. meore dRes ki, sauzmeze,erTi ambiT gamoacxada, Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi Zalian sayvareli xalxia,imaTgan bevri ramis swavla SeiZlebao; aravin icis, iqneba swored xeliTmirTmeuli saWmeli ufro gemrielia, vidre am wetiani da civi CanglebiTmirTmeulio.TvaliT arnaxuli da yuriT argagonili ambavi moxda: bum-drumispatara da guladi gogona klu-klu maimunebis galiiT CamobrZanda<strong>maTiuS</strong>Tan.ai rogor iyo.zoologiuri parkis mowyobas TiTqmis damTavrebulad Tvlidnen.cxovelebi Tav-Tavis galiaSi Casxes. oTxSabaTs zooparks sazeimodgaxsnidnen, xuTSabaTs ki bavSvebs gadaulocavdnen. vidre es moxdeboda,sami maimuni kidev unda mieRoT yuTiT. iseTi maimunebi iyo, verc erTiTeTrkaniani mefis samxeceSi ver naxavdiT.yuTi zeimis dros unda gaexsnaT. galiasTan miitanes da ise dadges.rom gaxsnidnen Tu ara, maimunebi pirdapir galiaSi unda Semxtariyvnen.xalxma Tavi moiyara, dadgnen da molodinad iqcnen. yuTs ficari romaaglijes, erTi maimuni imawamsve galiaSi Sexta. imas meorec mihyva, mesameki ara da ar Canda. yuTi odnav ukan gaswies, rom gaegoT, ra daemarTamesame maimuns. imave wuTs yuTidan pawia klu-klu gamoxta, bum-drumsfexebSi Cauvarda da raRaca uTxra Tavis enaze.bum-drumi Zalian veluri aRar iyo, magram mainc ise gaSmagda, kinaRamscema Tavis urC gogonas. bedze <strong>maTiuS</strong>i gamoeqomaga, es marTalia, klukluccudad moiqca, rom Sinidan gamoipara. Zalian daaSava, rom yuTigaxsna, erTi maimuni gauSva da mis magivrad TviTon Sejda Sig, magramxom daisaja kidec! mere ra, rom zangia! eqvs kviras yuTSi maimunebisgverdiT jdoma arc zangi bavSvebisaTvis aris didi netarebis momgvreli.klu-klu, miTumetes marto zangi bavSvi ki ara, mefis asuli gaxldaT dafufunebas iyo miCveuli. mTel kviras maimunebi ukeTesad cxovrobdnen,vidre klu-klu. maimunebs saWmels patara sarkmlidan Seawvdidnene111


xolme. klu-klu sarkmelTan SiSiT ver midioda, ar daminaxon da Sin ardamabrunono._ <strong>mefe</strong>o bum-drum, Cemo megobaro, bum-drum, Sen unda iamayo SeniasuliT, _ uTxra gulayuCebulma <strong>maTiuS</strong>ma. _ TeTrkaniani gogona ki ara,verc erTi TeTrkaniani biWic ki ver gabedavs amisTana rames._ raki ase icav, Tu ginda, gaCuqeb am Tavnebas._ Zalian kargi iqneba, _ daeTanxma <strong>maTiuS</strong>i. _ darCes Cems sasaxleSi,iswavlos. dedofali rom gaxdeba, iseTive reformatori iqnebaSavkanianebSi, rogorc me var aq, TeTrkanianebSi.erTi saaTis Semdeg klu-klu ukve ise iqceoda, gegonebodaT, mTelisicocxle aq gautarebiao.ormocdaaTi enis mcodne profesorma rom auxsna, <strong>maTiuS</strong>i amas da amasgipirebso, maSinve miugo:_ mec amas vfiqrobdi. Cemo oqros, lomis, niangis profesoro.gexvewebi, Cqara maswavle Tqveni ena, Torem ra gamovida, grandiozuligegmebi maqvs da ver miTqvams. mocda da saqmis gadadeba ki ar miyvars.Turme nu ityviT, klu-klus ukve scodnoda as Tormeti evropuligamoTqma. <strong>maTiuS</strong> rom afrikaSi iyo stumrad, maSin eswavla._ gansacvifreblad niWieria es namceca, _ ukvirda profesors, _gasaocari mexsiereba aqvs.klu-klus marto es gamoTqmebi ki ar xsomebia, Turme isic axsovda,visgan gaigona da visgan iswavla. galiaSi jdomis drosac ramdenimesityva eswavla, mezRvaurebisgan._ fuh, klu-klu, sad iswavle amisTana saZageli sityvebi! _ eubnebodaprofesori. _ albaT, arc ici, ras niSnavs.klu-klu yveboda:_ es sami sityva mebargulma Tqva, roca galias zurgze ikidebda. esoTxi sityva ki maSin Tqva, raRacas fexi rom wamokra da kinaRam daeca.amas ki Cveni zedamxedveli ambobda xolme, saWmels rom gvaZlevda. amaski mTvrali mezRvaurebi yvirodnen._ Zalian guldasawyvetia, rom aseTi sityvebiT SegxvdnenTeTrkanianebi, klu-klu, _ uTxra profesorma. _ ecade, male daiviwyo.Cven, TeTrkanianebma, lamazi laparakic viciT. Cemo kargo, Cemo mamaco,Cemo sabralo klu-klu, me Sen gaswavli Cvens enas.zeimis bolomde yvelas klu-klus ambavi ekera pirze. Tuki sadmevitrina iyo, yvelgan misi suraTebi gamoefinaT. roca biWebi manqanaSiklu-klus dainaxavdnen, ufro TavgamodebiT yvirodnen da qudsac ufromaRla isrodnen. bavSvTa seimis gaxsnaze klu-klum evropul enaze romTqva: „Cemi Tanamemamule Savi bavSvebis saxeliT mivesalmebi msoflioSipirvel bavSvTa parlamentso”, iseTma taSma igriala, iseTma aRtacebamSeipyro yvela, TviT energiulma felekmac ki karga xans ver daawynarakrebuli. bolos moTmineba daekarga da erT SeSliliviT deputatsdasWeqa:_ Sen ei! gawyvite xma, Torem kbilebs Cagilewav!felekis saqcieli TeTrkanian <strong>mefe</strong>ebs ar moewonaT, magram araferiSeimCnies.didi siamovnebiT agiRwerdiT yvela sanaxaobasa da zeims, magram ufroyuradsaRebi ambebisTvis adgili aRar damrCeba. reformator <strong>mefe</strong>zedaweril wignSi ki marto garToba-TamaSobebis aRwera ar SeiZleba. CemsmkiTxvelebs, albaT, axsovT, rom <strong>maTiuS</strong>ma Tavisi stumrebi saseirnod kiar moiwvia, politikuri sakiTxebi hqonda mosagvarebeli.112


stumrad CamobrZandnen moxuci <strong>mefe</strong>c da misi vaJiSvilic, <strong>maTiuS</strong>isdauZinebeli mteri. Camovida meore <strong>mefe</strong>c, yviTelkanianTa megobari. ewvia,agreTve, sevdiani <strong>mefe</strong>. <strong>maTiuS</strong>i ukve ramdenjerme esaubra sevdian <strong>mefe</strong>s._ Zvirfaso <strong>maTiuS</strong>, unda gamogityde, rom Zalian gabedulad dagiwyiasaqme, _ eubneboda sevdiani <strong>mefe</strong>. _ saintereso da sayuradReboa Senireformebi. jerjerobiT yvelaferi sanaqebod midis, magram daixsome:reformebi mZime Sromas, bevr cremlsa da sisxls Seiwiravs. ar gegonos,rom yovelTvis yvelaferi kargad Caivlis. metismetad didi imedi nugeqneba Seni Tavisa._ o, vici, rom Zalian Znelia, _ miugo <strong>maTiuS</strong>ma da mouyva, ramdensmuSaobda, ramdeni rame gauTenebia TeTrad, ramdenjer gascivebia sadili._ yvekaze metad is mawuxebs, rom sakuTari navsadguri ar maqvs, _SesCioda <strong>maTiuS</strong>i. _ oqros Semozidva miWirs, xels miSlian.dafiqrda sevdiani <strong>mefe</strong> da uTxra:_ ici ra, <strong>maTiuS</strong>, me mgoni, moxuci <strong>mefe</strong> erT navsadgurs mogcems._ aba rogor! Svili ar moaceminebs._ me ki mgonia, rom moaceminebs._ Zalian vZulvar, SuriT miyurebs, nawyenia da sul raRacas eWvianobs._ marTalia, yvelaferi marTalia, magram mainc moaceminebs._ ratom?_ imitom, rom Seni eSinia. Cemi megobrobis imedi ara aqvs, _ Caicinasevdianma <strong>mefe</strong>m. _ meore <strong>mefe</strong> ki guldamZimebulia, rom yviTelkanian<strong>mefe</strong>ebs uTmob._ maS, yvelas me xom ar mivisakuTreb, _ CaiburdRuna <strong>maTiuS</strong>ma._ ho, Wkviani adamiani qveynierebaze mbrZaneblobas ar moisurvebs,magram iyvnen, arian da iqnebian iseTebi, romlebic cdilobdnen dakvlavac Seecdebian, msoflioze ibatonon, vin icis, iqneba Senc Seecado,<strong>maTiuS</strong>._ arasodes._ adamianebi icvlebian, warmateba Tavbrus axvevT._ me ver Semcvlis.am saubarSi iyvnen, rom moxuci <strong>mefe</strong> da misi vaJiSvili Semovidnen._ raze saubrobT, Tqveno mefuro udidebulesobav?_ araferze, ai, <strong>maTiuS</strong>i SemomCivis, navsadguri ara maqvso. mTebic aqvs,tyeebic, qalaqebic, vel-mindvrebic, magram arc zRva aqvs da arcxomaldebi. rac afrikel <strong>mefe</strong>ebs daumegobrda, ufro metad dasWirdanavsadguri. namdvilad aucilebelia rom hqondes._ mec ase vfiqrob, _ miugo WaRara <strong>mefe</strong>m. _ magram amas eSveleba.saboloo omi <strong>maTiuS</strong>ma moigo da Cvengan araviTari xarki ar auRia. es iyo<strong>maTiuS</strong>is keTilSobiluri saqcieli. axla Cveni rigia. unda davumtkicoT,rom madlobis gadaxda SegviZlia. xom marTalia, Svilo? Cven xomaraferi dagvakldeba, <strong>maTiuS</strong>s Cveni zRvis nawili da erTi navsadgurirom davuTmoT?_ gemebis fass kidev gadagvixdis, _ saswrafod daaskvna vaJiSvilma.<strong>maTiuS</strong>s xom mdidari megobrebi hyavs?_ udidesi siamovnebiT, _ gauxarda <strong>maTiuS</strong>s.saswrafod gamoiZaxes sagareo saqmeTa ministri da saxelmwifo mdivani,Seadgines saTanado sabuTi da yvela <strong>mefe</strong>m xeli moawera.ceremonmaisterma yuTi moitana.<strong>maTiuS</strong>ma aTrTolebuli xeliT beWedidausva sabuTs.113


is dro iyo, roca feierverki unda aenToT, aimitom saqmeebi saCqaroTmoaTaves.mere unda genaxaT Tvalis seiri. mTeli qalaqi quCaSi gamokrefiliyo,baRi zimzimebda xalxisgan. iq iyvnen deputatebic, samxedroebic dasamoqalaqo moxeleebic. sagangebo adgili hqondaT daTmobili mTelimsoflios Jurnalistebs, rom es saocrebani TavianT gazeTebSi aeweraT.sasaxlis aivnebze, fanjrebTan da terasebze <strong>mefe</strong>ebs moeyaraT Tavi.veluri <strong>mefe</strong>ebis erTi nawili saxuravze amZvraliyo, rom ukeTesaddaenaxa yvelaferi.pirvelad koSki abrdRvialda: bengaliuri cecxli, SuSxunebi, mwvaneda wiTeli burTulebi caSi aiWra. cecxlovani gvelebi da wisqvilebiyovel wams fers icvlida. xolo, roca CanCqeric aelvarda aTasfrad,xalxma aRtacebisgan iRriala._ kidev gvinda, kidev gvinda, _ yvirodnen afrikeli <strong>mefe</strong>ebi. gaocebulida mojadoebuli velurebi <strong>maTiuS</strong>s „aTsferi cis xelmwifesa damomTvinierebels” uwodebdnen.yvelaferma kargad Caiara, axla adre daZineba iyo saWiro, radganacmeore dRes stumrebi TavianT qveynebSi mibrZandebodnen.sadgurSi stumrebi samefo avtomanqanebiT waiyvanes. quCaSi asiorkestri ukravda. aT samefo matarebelSi Casxdnen TeTrkaniani,yviTelkaniani da Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi. aTi matarebeli gavida <strong>maTiuS</strong>isstumarTmoyvare qalaqidan._ Cven didi diplomatiuri gamarjveba movipoveT, _ xelebis fSvnetiTTqva Sin mobrunebulma ufrosma ministrma._ eg ras niSnavs,_ hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ ai, geniosi, _ Tqva ufrosma ministrma, _ Tqvenma mefurmaudidebulesobam arc ki icis, rom udidesi saqme gaakeTa. gamarjvebamarto brZolaSi ki ar SeiZleba! marto omis mogebis dros ki arSeiZleba raRacis xelSi Cagdeba! diplomatiuri gamarjveba imas ki arniSnavs, rom uomrad miiRo is, rac gWirdeba. Cven axla navsadguri gvaqvs.yvelaze mTavari es aris.<strong>maTiuS</strong>i dilis eqvs saaTze dgeboda, rom yvelaferi moeswro. axlaukve imdeni saqme hqonda, swavlisTvis ori saaTiRa rCeboda. seimissxdomebi xom moemata, werilebis kiTxvis garda, ori gazeTic undawaekiTxa: didebisa da bavSvTa gazeTi. Tu ar waikiTxavda, arecodineboda, ra xdeboda mis saxelmwifoSi.swored amitom erTxel, dilis rva saaTi rom Sesrulda da mefissaZinebeli oTaxidan ki CamiCumic ar ismoda, mTeli sasaxle aforiaqda._ albaT, <strong>maTiuS</strong>i avad gaxda._ mec ase mgonia. mosalodnelic iyo._ am bolo xanebSi etyoboda, rom kargad ar iyo._ TiTqmis arafers Wamda._ verc verafers etyodi, imwamsve guli mosdioda._ marTalia, am bolo dros gulficxi gaxda._ eqims unda davuZaxoT.eqimi eldanacemi movarda, pirdapir paltoiani Sevarda mefis saZinebeloTaxSi.<strong>maTiuS</strong>s gaeRviZa, Tavlebi moisrisa da SeSfoTebulma ikiTxa:_ ra moxda, romeli saaTia?eqims eSinoda, saTqmeli ar gamawyvetinoso, da sulmouTqmeladmiayola:114


_ Cemo Zvirfaso, sayvarelo <strong>maTiuS</strong>, Cemo kargo bavSvo, me Sen akvnidangicnob. me ukve movxucdi, sicocxle aRarafrad miRirs. Tu gnebavs,ubrZane, rom CamomaxrCon, damxvriton, cixeSi Camsvan, CemTvis sul erTia.gansvenebulma mamaSenma sikvdilis win Seni Tavi me Camabara. loginidanadgomis nebas ar gaZelev, morCa da gaTavda. Tu vinme gabedavs xeliSemiSalos, kibeebze davagoreb. <strong>maTiuS</strong>, Svilo. Sen ginda, erT weliwadSiimdeni gaakeTo, rasac sxvebi oc weliwads undebian. ase ar SeiZleba. aba,uyure, ras daemsgavse. <strong>mefe</strong>s ki ara, quCis mawanwalis balRs hgavxar.policiis prefeqti Tu gaxda, is Casuqebuli kaci iyo da araferic arauSavs ra, piriqiT, argebs kidec. Seni gaxdoma ki ar SeiZleba, Senmozardi xar. Sen yvela bavSvebze zrunav. xval soflad oci aTasi bavSvimiemgzavreba. Sen ratomRa unda daiRupo? aba, erTi Sens Tavs Sexede,verc ki warmoidgen, ra didi sircxvilia es CemTvis. vai, ra ugergilo daumaqnisi var!...eqimma <strong>maTiuS</strong>s sarke miawoda._ aha, Caixede, <strong>maTiuS</strong>, Caixede.da moxuci eqimi aqviTinda.<strong>maTiuS</strong>ma sarke gamoarTva. marTlac, qaRaldiviT gafiTrebuli, tuCebicgascrecia, Tvalebi Calurjebia, kiseri gaswvrilebia._ avad gaxdebi da mokvdebi, _ eubneboda Tvalcremliani eqimi, da Senssaqmesac ver daamTavreb. Sen ukve avad xar. _<strong>maTiuS</strong>ma sarke gadado da Tvalebi daxuWa. ra kargia, ra saocradkargia, rom eqimma arc erTxel ,,<strong>mefe</strong>” ar uwoda! ra kargia, adgomis nebasrom ar aZlevs! Tu vinme gabedavs saqmeze <strong>maTiuS</strong>is Sewuxebas, eqimi kibezedaagorebs, ra kargia!,,ra kargia, rom avad var‟‟, - gaifiqra da nebivrad gaiWima sawolSi.<strong>maTiuS</strong>i fiqrobda, rom mxolod daRlili iyo da amitom ezarebodaWama; egona ZiliTac imitom ver iZinebda saRamoobiT, Ramec cudsizmrebSi amitom iyo. xan esizmreboda, viTom Savkaniani <strong>mefe</strong>ebi bavSvebsmiesivnen da Wamen. xan esizmreboda, TiTqos cecxli awvimda cidan daswvavda. xan orive fexs sWridnen da cal Tvals sTxridnen. zogjer kiSimSiliT sikvdili hqonda misjili da sasaxlis ormoSi ijda. ZalianxSirad Tavis tkivilebi stanjavda. gakveTilebze yuradReba efantebodada sircxviliT iwvoda, staseki da elenka ras ityviano. yvelaze metad kimainc Savtuxa klu-klusi erideboda. gogonam sam kviraSi ise isawvlawera-kiTxva, rom Tavisuflad kiTxulobda gazeTebs, karnaxsac kargadwerda da rukaze <strong>maTiuS</strong>is dedaqalaqidan bum-drumis saxelmwifoSimimaval gzasac poulobda._ ras Svrebian, roca <strong>mefe</strong> avad xdeba? vin marTavs saxelmwifos? _xmadabla ikiTxa._ zafxulobiT parlaments isedac ardadegebi aqvs. fuli aris, martoSemotanaa saWiro, navsadguric gvaqvs, gemebic gvaqvs. tyeebSidasasvenebeli saxlebi aSenebulia. danarCens mosamsaxureebi daministrebi mouvlian. <strong>maTiuS</strong>i ori TviT dasasveneblad wava._ navsadguri rom unda menaxa? gemebic unda dameTvalierebina._ me nebas ar mogcem. mSvenivrad Segenacvlebian vaWrobis ministri daufrosi ministri._ manevrebsac unda davswrebodi._ samxedro ministri daeswreba._ bavSvebis werilebi?_ feleki waikiTxavs.115


<strong>maTiuS</strong>ma amoioxra. Tu adamiani miCveulia, rom yvelaferi TviTon undagaakeTos, Zalian gauWirdeba, TanaSemwes miandos saqmeebi. magram meti gzaara aqvs, Zal-Rone mTlad gamoelia.sauzme loginSi miarTves. mere patara klu-klu saintereso zangurzRaprebs uyveboda. mere Tavisi sayvareli patara jambazi aTamaSa. meresabavSvo wignebSi sasacilo suraTebs aTvalierebda. Semdeg samikvercxis tafamwvari, erTi Wiqa cxeli rZe da karaqwasmuli funTuSamiarTves. mxolod amis Semdeg misca eqmimma neba, rom Caecva da aivanzerbil savarZelSi Camjdariyo.ijda <strong>maTiuS</strong>i da araferze ar fiqrobda, araferi sazrunavi arawuxebda, araferi ar aSinebda... aravis araferi esaqmeboda <strong>maTiuS</strong>Tan,arc ministrebs, arc ceremonmaisters, arc Jurnalists da arc sxvebs.ijda da usmenda, ra lamazad galobdnen Citebi baRSi. usmina, usmina daCaeZina. didxans, TiTqmis sadilobamde eZina._ exla wvniani mivirTvaT, _ gauRima eqimma. _ nasadilevs etliT baRSigaviseirnebT. mere isev cotas CavTvlemT. mere abazanas miviRebT,sawolSi CavgordebiT da daviZinebT. mere vivaxSmebT da isev daviZinebT.<strong>maTiuS</strong>sac sul eZina da eZina. cud sizmrebs axla ukve iSviaTadnaxulobda. WamiTac bevrs geaxlebodaT. sam dReSi kilo-naxevari moimata._ rac kargia, kargia, _ uxaroda eqims. _ Tu ase viyoCaRebT, erTkviraSi <strong>maTiuS</strong>s isev davuZaxeb „mis mefur udidebulesobas”. jerjerobiTki <strong>mefe</strong> ki ara, gamxdar-galeuli sawyali obolia, romelic yvelazezrunavda da TviTon ki aravin hyavda, rom masze ezrunaT. mas xom dedikoar adgas Tavze!erTi kviris Semdeg eqimma sarke miawoda._ TiTqmis ukve <strong>mefe</strong> xar, ara?_ ara, jer ara, _ miugo <strong>maTiuS</strong>ma. biWs uaRresad did netarebashgvrida, rom ase alersiT elaparakebodnen, Tavs evlebodnen, bavSvadTvlidnen da „mefur udidebulesobas” ar eZaxdnen. .<strong>maTiuS</strong>i isevZveleburad cqviti da mxiaruli iyo, eqimi ris vai-vaglaxiT daaZinebdaxolme ramdenime saaTiT._ gazeTebSi ras weren?_ gazeTebSi weren, rom <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>i avad aris da sxva bavSvebiviTxval isic dasasveneblad miemgzavreba soflad._ xval mivdivar? _ gauxarda <strong>maTiuS</strong>s._ xval, SuadRisas._ sxva vin modis?_ me, kapitani Tavisi SvilebiT. klu-kluc wamova, aba, aq visTandarCeba._ ra Tqma unda, klu-klu CvenTan unda wamovides.gamgzavrebis win <strong>maTiuS</strong>ma mxolod or qaRaldze moawera xeli. erTiiyo gankarguleba, romliTac ufrosi ministri droebiT iniSneboda misSemcvlelad didebis saqmeSi. meore gankargulebiT feleki dainiSnabavSvTa saqmis gamgeblad.mTel or kviras <strong>maTiuS</strong>s araferi gaukeTebia, sul TamaSobda. yvelagarToba-TamaSis wamomwyebi da momgoni klu-klu iyo. xan sanadiroddadiodnen, xan samxedro laSqrobebs awyobdnen. klu-klu xis totebiTSesaniSnav qoxs dgamda da sxebsac aswavla, rogor unda daedgaT. pirvelxanebSi klu-klus fexsacmliT siaruli uWirda._ es ra veluri wesi gaqvT, _ Cioda klu-klu, _ fexze tanisamosigacviaT da dadixarT!116


kababic acofebda._ TqvenSi gogoebsa da biWebs sxvadasxvanairad ratom acviaT?namdvilad veluri wesi gaqvT. Tqveni gogoebi amitom arian aseTiugergiloebi. arc xeze asvla SeuZliaT, arc Robeze gadaxtoma. sulfexebSi eblandebaT es sazizrari kaba._ klu-klu, Sen yvela soflel biWze ukeTesad daZvrebi xeebze.<strong>maTiuS</strong>sa da feleks xom sjobni da sjobni._ es ra xeebia! – gaicina klu-klum. _ xeebi ki ara, joxebia, ori wlisbavSvi Tu ava zed. Cemodena gogoebisTvis ukve aRar gamodgeba.erTxel bavSvebma dainaxes, rogor gadaxta ciyvi xidan xeze da, ZaliangaukvirdaT._ eg ra aris, mase xom mec gadavxtebi, _ ficxlad Tqva klu-klum,vidre <strong>maTiuS</strong>i, staseki da elenka moiazrebdnen, ras apirebda, kaba dasandlebi gaiZro, xeze acocda da ciyvTan gadaxta. ciyvma sxva totzeiskupa. klu-klumac iskupa. ciyvi xidan xeze gadaxta. bavSvebs guliuskdebodaT, egonaT, klu-klu Camovardeboda da miwaze daenarcxeboda,magram klu-klu marjved Camoekideboda xolme totze, gaqandeboda,TiTqos saqanelaao, da axla sxva totze Camoekideboda. bolos iskupa daciyvi daiWira. Sig kiserSi staca xeli, rom ar ekbina._ Zalian Sxamiania es Tqveni CrdiloeTis maimuni?_ sulac ara. CvenTan marto gvelebi arian Sxamianebi.klu-klumac dawvrilebiT gamoikiTxa, rogori iyo gveli, suraTzedackargad daaTvaliera da tyeSi wavida. mTel dRes eZebdnen klu-klus,magram vera da ver ipoves. saRamoTi TviTonve movida gawewili,dakawruli da mSieri, magram, samagierod, SuSis qiliT sami cocxaligveli moiyvana._ rogor daiWire, _ SeekiTxa gaocebuli <strong>maTiuS</strong>i._ rogorc, saerTod, Sxamian gvelebs iWeren, _ miugo klu-klumgulubryvilod.soflis ymawvilebs pirvel xanebSi eSinodaT klu-klusi dagaurbodnen, magram sul male SeuyvardaT._ gogoa, magram bevr biWs sjobia. auh! amaTi biWebi rogorebiRaiqnebian?!_ isinic iseTebi arian, rogoric me var, arafriTac ar mjobian, _uxsnida klu-klu. _ marto TeTrkanianTa gogoebs aqvT grZeli Tma, martomaT acviaT kaba da ugergiloebic amitom arian.qvis srolaSi, isris tyorcnaSi, sokosa da kaklis krafaSi xom kluklusbadali ar hyavda, botanikaSi, zoologiaSi, geogarfiasa dafizikaSi yvelaze niWier moswavled iTvleboda. erTi ki suraTze TvaliSeevlo mcenarisTvis an mwerisTvis da meti aRar iyo saWiro, yvelafersxelad poulobda tyesa da mindorSi. erTxel gaigo, es da es mceanreWaobSi xarobso, da maSinve soflis biWebTan mokurcxla, mimaswavleT,Waobi saiT ariso._ Sors aris, aqedan ori mili iqnebao._ Sors aris? ara, klu-klusTvis Sors ar aris. gaiqca, bufetSiSeipara, puri da yveli moitexa da...gaqra.gaqra, magram aravis azrad ar mosvlia, moeZebna, marto es Tqves:_ oho, klu-klus bufetSi uTareSia, albaT, axali eqspedicia moawyoo.mosaRamovda, mere daRamda kidec. klu-klu mainc ar gamoCenila.117


is Rame klu-klum tyeSi gaaTia, diliT ki erTi zarzeimiT dabrunda.Waobis yvavilebi moekrifa, bayayebi, tritonebi, xvlikebi da wurbelebidaeWira da Camoiyvana.yvelaze mdidari herbariumi mas hqonda, yvelaze didi koleqciamwerebisa, peplebisa da qvebisa misi iyo. mis akvariumSi yvelaze bevrilokokina binadrobda, yvelaze bevri Tevzi dacuravda.axla, rogori mxiaruli iyo, aRar ikiTxavT? erT ramed Rirda, romgaiRimebda da TeTr magar kbilebs gamoabrWyvialebda. magram rocasaWiro iyo, klu-klus SeeZlo, darbaiselic yofiliyo, erTxel <strong>maTiuS</strong>suTxra:_ oh, <strong>maTiuS</strong>, feierverksa da cecxlis CanCqers rom vucqerodi, ici,ras vfiqrobdi? ra bedniereba iqneba, Savkaniani bavSvebic romuyurebdnen-meTqi. <strong>maTiuS</strong>, erTi rame unda gTxovo._ ra unda mTxovo? _ SeekiTxa <strong>maTiuS</strong>i._ unda gTxovo, rom Sens deadqalaqSi ormocdaaTi Savkaniani bavSviCamoiyvano. minda, imaTac CemsaviT iswavlon. mere afrikaSi dabrundebianda danarCen bavSvebsac aswavlian.<strong>maTiuS</strong>ma araferi upasuxa. gunebaSi ki gaifiqra, klu-klumoulodnelad unda gavaxaroo. imave saRamos dedaqalaqSi weriligagzavna, feleks werda:„Zvirfaso felek! dasasveneblad rom mivdiodi, saxuravze umavTulotelegrafs dgamdnen. samuSao pirvel agvistos unda daemTavrebinaT.umavTulo telegrafiT bum-drumTan dakavSireba gvindoda, Zalian gTxov,<strong>pirveli</strong> depeSa gaugzavno. miswere, ormocdaaTi zangis bavSvi CamoiyvanonCvenTan. Cems dedaqalaqSi skola unda gavuxsna. Zalian gTxov, ardagaviwydes.<strong>maTiuS</strong>i”.<strong>maTiuS</strong>ma werili aiRo, konverts ena gausva da is iyo, undadaewebebina, rom kari gaiRo._ felek! ra kargia, rom Camoxvedi. werilis gamogzavnas vapirebdi._ me sagangebo misiiT gaexeliT, oficialurad, _ dinjad uTxrafelekma. mere oqros portsigari amoiRo da <strong>maTiuS</strong>s sigara SesTavaza._ ar vewevi, _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma._ saqmec eg aris. Zalian cudia, rom ar eweviT. <strong>mefe</strong> Tavis Tavs pativsunda scemdes. mec swored im misiiT geaxeliT, rom Cemi kontproeqtisratifikacia movaxdino. Cemi ultimatumi aseTia: jer erTi, me felekiaRara var. me gaxlavarT baroni feliqs fon rauxi. Cemi seimi bavSvTaseimi ki ar aris, progres-parlamenti gaxlavT, SemoklebiT _ propari.garda amisa, erTxel da samudamod bolo moeRos am „<strong>maTiuS</strong>obanas!”Tqveni mefuri udidebulesoba ukve Tormeti wlisa brZandeba, ukve droa,sazeimod ikurTxoT <strong>mefe</strong>d da iwodebodeT imperator <strong>maTiuS</strong> pirvelad,Tu ar gindaT, rom yvela reforma CagiflavdeT da wyalma waiRos._ me sxva proeqti mqonda, _ Tavs icavda <strong>maTiuS</strong>i. _ me mindoda, romdidebs Tavisi <strong>mefe</strong> aerCiaT, me ki <strong>maTiuS</strong>ad, bavSvTa <strong>mefe</strong>ddavrCeniliyavi._ Tqveni mefuri udidebulesobis koncefcia SeiZleba kodificirebuliqnes Tavisi primitiuli formiT, _ uTxra felekma. _ ver gavbedav, mefispirovnebas Cemi moratoriumi movaxvio Tavs, magram, rac Seexeba Cems118


pirovnebas, me oficialurad msurs, gaxldeT proparis ministri baronifon rauxi.<strong>maTiuS</strong>ma Tanxmoba uboZa.amas garada, felekma moiTxova sakuTari kancealria, ori avtomanqanada, ufros ministrs rom xelfasi aqvs, orjer imaze meti.<strong>maTiuS</strong>ma Tanxmoba uboZa.amas garda, felekma moiTxova grafis tituli progazisJurnalistisTvis. progazi bavSvTa gazeTi iyo da amieridan progresgazeTiunda darqmeoda, ese igi, progazi.<strong>maTiuS</strong>ma Tanxmoba uboZa.felekma xelmosawerad winaswar gamzadebuli qaRaldebi Camoitana.<strong>maTiuS</strong>ma xeli moawera.<strong>maTiuS</strong>s ar moswonda aseTi saubari da yvelaferze Tanaxma iqneboda,oRond Cqara daemTavrebuliyo. am bolo dReebSi ise kargad iyo, isegadaeCvia sxdomebsa da TaTbirebs, aRarc imis gaxseneba undoda, ramdensmuSaobda xolme, aRarc imis gafiqreba surda, ra moeloda, ardadegebirom damTavrdeboda. axla mxolod imas natrobda, feleki malegabrunebuliyo ukan.am survilis SesrulebaSi eqimi daexmara. moxucma mkurnalma romgaigo, feleki Camovidao, ganrisxebuli Sevarda <strong>maTiuS</strong>is oTaxSi._ felek, me xom gTxove, <strong>mefe</strong>s guli ar gauwyalo-meTqi._ batono eqimo, gTxovT xmas dauwioT da is damiZaxoT, racsinamdvileSi mqvia._ ra gqvia sinamdvileSi? _ hkiTxa gancvifrebulma eqimma._ me gaxlavarT baroni fon rauxi._ rodis aqeT?_ mas Semdeg, rac misma udidebulesobam mowyaled miboZa es tituli,ai, am oficialuri aqtiT.felekma magidaze miuTiTa da jerac melanSeuSrobeli qaRaldi uCvena.sasaxleSi didxans muSaobam eqimi disciplinas miaCvia: maSinveSecvala laparakis kilo da dinjad, magram mtkiced uTxra:_ batono barono fon raux, misi mefuri udidebulesoba janmrTelobisaRsadgenad SvebulebaSi imyofeba. mkurnalobis Sedegebze me vageb pasuxs.amis gamo moviTxov rom baroni fon rauxi dauyovnebliv gaemgzavrosjandabis iqiT._ me vici, Sen amis gulisTvis rasac gizam! _ daemuqra feleki, dastacaxeli qaRaldebs, saqaRalde iRliaSi amoiCara da pirSiCalagamovlebuli gaiZurwa.<strong>maTiuS</strong>i sixaruliT aRar iyo, rom eqimma moaSora. swored maSin kluklumaxali TamaSi moigona: qamandiT cxenebs iWerdnen.aiRebdnen grZel magar Toks, boloSi kalis burTulas moabamdnen,TviTon ki kars ukan daimalebodnen, viTom monadireebi iyvnen. mejinibesamefo sajinibodan aT ponis gamouSvebda. bavSvebi qamands serodnen,mere zed Sesxdebodnen da daseirnobdnen.klu-klum ar icoda cxenze jdoma. imis qveyanaSi aqlemebiTa daspiloebiT dadiodnen. magram gogonam male iswavla cxenosnoba. erTi esiyo, arc qalurad jdoma uyvarda, verc unagirs egueboda._ unagiri moxucebisTvis aris mogonili. me Tu cxenze jdoma minda,cxenze unda vijde. baliSi ra saWiroa. baliSi RamiT aris kargi, isicloginSi. TamaSSi baliSs ra xeli aqvs!119


im zafxuls soflis bavSvebi did sixarulSi iyvnen, TiTqmisyvelafers erTad TamaSobdnen. ra aRar iswvales klu-klusgan: axaliTamaSoba ginda, axali zraprebi da simRerebi Tu mSvildis keTeba, qoxisageba Tu kalaTebisa da qudebis dawvna. axleburad sokos moZebna dagaxmobac ki iswavles. am ori Tvis winaT klu-klum maT enaze laparakicar icoda, axla ki mwyemsebis maswavlebeli gaxda _ soflis biWebskiTxvas aswavlida.yvela asos romelime mwers miamsgavsebda xolme da bavSvebs eubneboda:_ aba, es ra gamovida, amden buzs, Wia-matls, mwersa da balaxs scnobT,es sacodavi, ocdaaTi aso ra gagixdaT, es ver unda daixsomoT?! iqnebaggoniaT, rom Zalian Znelia? pirvelad wyalSi Secureba, cxenze jdomaan yinulze dadgoma xom iciT, rac aris? hoda, esec egrea! unda TqvaT,adviliao, da marTla gagiadvildebaT.mwyemsebic ujerebdnen, ambobdnen, kiTxva adviliao, da iwyebdnenkiTxvas. imaTi dedebi muxlebs iTqvefdnen gakvirvebisgan._ ra yoCaRia es Savtuxa gogo! amaTi maswavlebeli mTel weliwadsxaoda, xan TokiT scemda, xan yurebs axevda, xan qoCriT daiTrevda xolmeam biWebs, magram araferi gamosdioda. kombostos xikvebiviTxmaCawyvetilebi eyarnen. am gogom marto is uTxra, asoebi buzebsa hgavso,da xelad yvelaferi iswavles._ Sen is unda genaxa, Zroxas rogor wvelida. Tvals ver moacilebdi!_ erTxel xbo gamixda avad. es gogo xom erTi bewo bavSvia, xbodainaxa Tu ara, Tqva sam dReSi gaigudebao. me isedac vicodi, rommomikvdeboda. es ukve meramdene mikvdeboda! im gogom ki, aseTi da aseTibalaxi Tu gidgaT, am xbos me movarCeno. avdeqi da gavyevi, mainteresebda,ras izamda. Zebna da Zebna is balaxi, Zebna da Zebna, xan daynosavda, xanmokvnetda. ai, es unda vcadoT, amisi gemo im balaxis gemos hgavso.daglija balaxi, cxeli nacari waayara da ise marjved auria, meafTiaqegegonebodaT. mere rZeSi Cayara da xbos daalevina. xbomac, TiTqosgaugoo, xom mware da ugemuri iyo, mainc dalia. bRaoda da mainc svamda,Tan drunCs ilokavda. aRar ityviT, ra moxda? xbo gadarCa da axlackargad aris. ar aris saocreba?zafxuli rom miiwura, soflis dedakacebi, kacebi da bavSvebiguldawyvetilebi eTxovebodnen yvelas: <strong>maTiuS</strong>s imitom, rom <strong>mefe</strong> iyo,kapitnis Svilebs imitom, rom zrdili, wesieri bavSvebi iyvnen, eqimsimitom, rom maTi mkurnalic iyo. yvelaze metad ki mainc klu-kluzeswydebodaT guli._ Wkviani, mxiaruli da SesaniSnavi gogoa. afsus, codva ar aris, romaseTi Savia!_ Tumca, roca mieCvevi, ulamazoc aRar geCvenebao, _ maSinvedaayolebdnen.<strong>maTiuS</strong>i uwadinod brundeboda Tavis dedaqalaqSi. arcTu SexvedramouwyviaT didad sazeimo. rkinigzis sadgurSive igrZno, rom dedaqalaqSiraRac usiamovno ambavi xdeboda. sadgurs irgvliv jari ertya. droSebida yvavilebic ecotava. ufrosi ministri SeSfoTebuli Canda. aqve iyopoliciis prefeqti, romelic arasodes ar daxvedria <strong>maTiuS</strong>s.Casxdnen manqanebSi da sul sxva gzebiT gaswies sasaxlisaken._ ratom lamazi quCebiT ar mivdivarT?_ im quCebze muSaTa msvlelobaa.120


_ muSaTa msvleloba? _ gaukvirda <strong>maTiuS</strong>s da maSinve gaaxsendadasasvenebel saxlSi mimaval bavSvTa mxiaruli msvleloba _ sad midian?_ arsad ar midian. piriqiT axlaxan dabrundnen. es is muSebi arian,bavSvTa dasasvenebel saxlebs rom aSenebdnen. saxlebi ukve aaSenes, axlasamuSao aRara aqvT da amboxdnen.uecrad <strong>maTiuS</strong>ma es msvleloba dainaxa, mSromelebs wiTeli droSebimihqondaT da mRerodnen._ wiTeli droSa ratom uWiravT? Cveni erovnuli droSebi xom wiTeliar aris?_ yvela saxelmwifoSi muSebs wiTeli droSebi aqvT. isini amboben,wiTeli droSa mTeli msoflios droSa ariso.<strong>maTiuS</strong>i Cafiqrda.„xom ar ajobebda, rom mTeli msoflios bavSvebsac erTi feris droSahqondeT? TeTrkanianebsac, Savkanianebsac da yviTelkanianebsac. romeliferi sjobia?”manqana uRimRamo viwro quCaze midioda. <strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda soflismwvane tye, mwvane mdeloebi da xmamaRla Tqva:_ ar SeiZleba, mTeli msoflios bavSvebs mwvane droSa hqondeT?_ SeiZleba, _ miugo ufrosma ministrma da usiamovnod daiRmiWa.<strong>maTiuS</strong>i sevdiani dadioda sasxleSi. sevdiani dadioda klu-kluc._ saqmes unda Cavujde, saqme sunda mivxedo, _ wamaduwum imeorebda<strong>maTiuS</strong>i, magram saSinlad ezareboda saqmis dawyeba._ baroni fon rauxi, _ moaxsena msaxurma.Semovida feleki._ xval proparis <strong>pirveli</strong> sxdomaa ardadegebis Semdeg, _ uTxrafelekma. _ Tqveni mefuri udidebulesoba, albaT, sityvis Tqmasmoisurvebs._ ki magram, ra unda vTqva?_ saerTod, <strong>mefe</strong> ambobs xolme, didad moxaruli viqnebi, Tu xalxiTavis survils gamoTqvamso. amis mere parlaments warmatebebs usurvebsmuSaobaSi._ kargi, moval, _ Sehpirda <strong>maTiuS</strong>i.SepirebiT ki Sepirda, magram wasvliT Zalian uxalisod wavida. albaT,qveynis bavSvebi arian da erTi Rrianceli udgaT, rom Seval, yvela memomaCerdebao....<strong>maTiuS</strong>i Sevida. bavSvebi saxelmwifos yvela kuTxidan Camosuliyvnen,rom moeTaTbirebinaT, rogor emarTaT qveyana. <strong>maTiuS</strong>ma tansacmliTsofleli bavSvebi icno. axlaxan ar iyo, maTTan mxiarulad damegobrulad rom TamaSobda! darbazs Tvali rom gadaavlo, axalienergiis mozRvaveba igrZno da SesaniSnavi sityva Tqva._ Tqven xarT deputatebi, _ ambobda <strong>maTiuS</strong>i. _ dRevandlamde memartoka viyavi da mindoda, qveyana ise memarTa, yvelani kargadvyofiliyaviT, magram Zalian Znelia, erTma adamianma amoicnos, ra sursyvela danarCens. TqvenTvis ki advili iqneba, zogs is ecodineba, racpawiebs surT, zogs is ecodinebaT, rac mozrdilebs swadiaT. me vfiqrob,rodisme msoflios bavSvebic ise moiyrian Tavs, rogorc amas winaT<strong>mefe</strong>ebma moiyares Tavi, da maSin TeTrkanianebic, Savkanianebic dayviTelkanianebic ityvian, vis ra sWirdeba. magaliTad, Savkanian bavSvebscigurebi ar sWirdebaT, imitom rom imaTTan yinuli ar icis. muSebs ukveaqvT Tavisi wiTeli droSa, _ ambibda <strong>maTiuS</strong>i. _ xom kargi iqneba121


avSvebma mwvane droSa avirCioT? bavSvebs xom Zalian uyvarT tye! tye kimwvanea...<strong>maTiuS</strong>i didxans, didxans laparakobda, depuatetbi ki usmendnen da<strong>maTiuS</strong>s siamovnebda, rom usmendnen.Semdeg Jurnalisti adga da Tqva, rom gamodis yoveldRiuri sabavSvogazeTi. bavSvebs SeuZliaT yovelTvis waikiTxon axali sainterso ambebi.garada amisa, SeuZliaT, TviTonac daweron werilebi da gazeTSigamoaqveynon. mere ikiTxa, sofelSi rogor mogewonaTo.amis kiTxva iyo, da, iseTi Rrianceli atyda, vin ras laparakobda, arismoda. darbazSi felekis gamoZaxebuli policia Semovida. xmauri cotamiwynarda.feleki wamodga da gamoacxada:_ yvelam rigrigobiT ilaparakos, vinc ixmaurebs, kinwiskvriTgavardeba gareT!pirvelad gacveTilqurTukianma da fexSiSvela biWma Tqva sityva:_ me deputati gaxlavarT da minda giTxraT, rom sofelSi kargada arvcxovrobdiT. arc saTamaSoebi gvqonda, arc garToba. saWmelic cudi iyo.saxuravs naxvretebi hqonda, wvimis dros Weridan wyali Camogvdioda._ arc TeTreuls gvicvlidnen! _ daiZaxa viRacam._ sadilad WurWlis narecxs gvaWmevdnen!_ TiTqos Rorebi vyofiliyaviT!_ araviTari wesrigi ar iyo!_ ubralo ramisTvis sakuWnaoSi gvamwyvdevdnen!TandaTan iseTi yvirili atyda, meti gza ar iyo, sxdoma aTi wuTiTunda SeewyvitaT.oTxi deputati gareT gaagdes, yvelaze mets gahyviriano. Jurnalistmaoriode sityviT auxsna deputatebs, erTi xelis dakvriT yvelafriskargad mowyoba Znelia, momaval wels ukeTesi pirobebi iqnebao. meresTxova, TqviT, ra gindaTo.atyda isev Jivil-xivili._+ me minda mtredebi, _ yviroda erTi deputati._ me ZaRli minda!_ yvela bavSvs hqondes saaTi!_ bavSvebs telefoniT laparakis neba miscen!_ bavSvebs nu gvkocnian!_ zRaprebi gviambon xolme!_ Zexvi minda!_ gvian daZinebis neba gvqondes!_ yvela bavSvs Tavisi velosipedi hqondes!_ yvela bavSvs Tavisi karada hqondes!_ bevri jibe gvqondes. mamaCems cameti jibe aqvs, me _ ori. or jibeSiaraferic ar meteva. cxvirsaxoci rom damekargeba, yviriliT mikleben._ yvelas hqondes sayviri._ revolveric._ skolaSi manqanebiT gvataron._ gogoebisa da patara balRebis xsenebac ar iyos!_ me minda, jadoqari viyo._ yvelas hqondes sakuTari navi._ yoveldRe viaroT cirkSi._ yoveldRe iyos naZvisxe._<strong>pirveli</strong> aprilic da yvelieric.122


_yvela bavSvs Tavisi oTaxi hqondes._ surnelivani saponi mogvcen._ sunamoc._ yvela bavSvs TveSi erTxel minis Camsxvrevis ufleba hqondes._ papirosisi mowevis uflebac!_ ar iyos munji ruka!_ arc karnaxiT wera!_ erT dRes didebs gareT gamosvli ufleba ar hqondeT, martobavSvebi gamovidnen._ <strong>mefe</strong>d yvelgan bavSvi iyos._ didebma skolaSi iaron.,_ Sokoladis magivrad forToxali mogvcen._da fexsacmeli._ me minda adamianebi angelozebi iyvnen._ yvela bavSvs sakuTari manqana hqondes.._ gemic._ saxlic._ matarebelic._ bavSvebsac hqondeT fuli, rom rac undaT, is iyidon._ romel ojaxSic patara bavSvia, im ojaxs Zroxac hyavdes._ cxenic._ yvelas aTi morgi miwa hqondes.mTel erT saaTs es ambavi iyo. Jirnalisti mxolod iRimeboda dayvelafers iwerda. sofleli biWebi jer ki morcxvobdnen, magram mereimaTac amoidges ena.<strong>maTiuS</strong>i daiRala._ kargi, es yvelaferi CaiwereT, axla ra unda vqnaT? _ hkiTxaJurnalists._ unda aRvzardoT bavSvebi. xval gazeTSi gamovaqveyneb angariSs dadeputatebs avuxsni, ris gakeTeba SeiZleba da risi ara, uTxraJurnalistma.am dros derefanSi im biWma gaiara, sxdomaze rom yviroda, gogoebissaxsenebeli ar iyoso._ batono deputato, ras giSlian gogoebi? _ hkiTxa Jurnalistma._ imas, rom Cvens ezoSi erTi gogoa, jer TviTon gvimwvitinebs xolme,mere TiTi Tu davakareT, aRrialdeba da garbis, miSveleT, mcemso. yvelasase eqceva. hoda, movilaparakeT, rom yvelam Tavi mivaneboT, zedac aRarSevxedoT.Jurnalistma axla sxva deputati gaaCera_ batono deputato, ratom ar gindaT, rom gkocnidnen?_ Tqvenc rom imdeni deida gyavdeT, ramdenic me maxvevia Tavze, magasaRar mkiTxavdiT. guSin Cemi dReoba iyo, iseTi dRe mawies, isedamdorbles, guli ameria da kremiani namcxvari amovasxi. Tu ase uyvarTlokva, erTmaneTi alokon, Cven mogvasvenon. Cven gvZuls, gvezizRebakocna.Jurnalistma esec Caiwera._ batono deputato, mamaTqvens marTla amdeni jibe aqvs? _ miubrundamesane deputats._ aba, daTvaleT: Sarvalze _ ori gverdiTa, erTi ukana. Jiletze _oTxi patara jibe, erTic maRla. pijakze _ ori sarCulisa, ori gverdiTa.erTic maRla. kbilis sawmendisTvisac calke jibe aqvs. me ki ra, Cilikac123


ver Seminaxavs. amas garda, yuTebi, saweri magida, karadebi, Taroebi, raaRar aqvT! mere, amis patronebi ikvexnian, wesierebi varT, aaraferic argvekargebao.Jurnalistma Caiwera.amas rom iwerda, orma deputatma gaiara. am deputatebs, rogorcetyobaT, patara balRebma Tavi moabezres. ratom?_ vin uvlis da akvans vin urwebs? Cven._ didebi sul Cven gveCxubebian, isini patarebi arian da dauTmeTo._ meCxubebian, kargad moiqeci, rom Sen mogbaZoso. rogorc ki islopriani rames daaSavebs, maSinve me miyvirian, Sengan iswavlao. mere,marTalia? me veubnebi, imaimune-,eTqi?Jurnalistma esec Caiwera.Jurnalstma gazeTSi werili dabeWda. Sig werda: dedamiwis zurgzeverc erTi seimi ver aqcevs adamians angelozad da jadoqrad. .ra Tqmaunda, arc is SeiZleba, rom yoveldRe yvelieri iyos. yovel saRamoscirkSi siarulic aramc da aramc ar iqnebao. garda amisa, amqveynadbiWebic unda iyvnen da gogoebic, patara bavSvebic da mozrdilebico.werili didi sifrTxiliT iyo dawerili, rom deputatebs araferiswyenodaT.a rsad ewera, „abdaubdas roSavdneno~, „sisulelesfqvavdneno”, an „kacma yurebi unda aaxioso”. gazeTi mxolod imas werda,ra SeiZleboda da ra ar SeiZleboda.klu-klum gazeTi waikiTxa da aRSfoTda._ Zvirfaso <strong>maTiuS</strong>, neba momeci, sxdomas daveswro. me vici, rasacvityvi. Tqvens seimSi ratom gogonebic ar arian?_ arian, magram xmas ar iReben.xmas ar iReben da, yvelas magivrad me vilaparakeb. moigones, ra! rakiimaT ezoSi erTi autaneli gogo cxovrobs, maS, gogoebi sulac ar undaiyvnen?! biWebi cotani arian abezrebi? maS, arc isini unda arsebobdnenamqveynad! gaocebuli var, TeTrkanianebma amdeni Wkvianuri ramegamoigones da mainc aseTi sulelebi da velurebi arian!klu-klu sxdomaze gahyva, <strong>maTiuS</strong>s. midioda da guli amovardnazehqonda. ara, SiSisagan ki ara, mTeli gza sul imaze fiqrobda, ra darogor, unda eTqva. mividnen, samefo loJaSi Sevidnen da dasxdnen.yvelani klu-klus miaCerdnen, is ki, viTomc araferiao, ise ijda<strong>maTiuS</strong>is gverdiT.felekm sxdoma gaxsna.zari daawkaruna da Tqva:P- sxdomas gaxsnilad vacxadeb. dRis wesrigSia oTxi sakiTxi: <strong>pirveli</strong>_ hqondes Tu ara yvela bavSvs saaTi. meore _ aikrZalos Tu arabavSvebis kocna. mesame _ unda hqondeT Tu ara bavSvebs bevri jibe.meoTxe – gogoebis sakiTxi.saaTis sakiTxze TxuTmeti oratori Caewera.erTma deputatma Tqva: bavSvebs saaTi imitom sWirdebaT, rom skolaSiTavis droze mividnen, ar daigvianon. didebs usaaTod gaZleba ufro argauWirdebaT, zepiri angariSi imaT Cvenze kargad iciano._ Cemi mSoblebis saaTebi imdenad kargad rom ar muSaobdes da ukanrCebodes, Cemi ra bralia? imaTi gulisTvis me momxvdeba xolme, _ TqvaerTma deputatma. _ Cemi saaTi rom meqneba, vecdebi, kargad imuSaos.124


_ saaTi marto skolisTvis ki ar gvWirdeba, sadilze an vaxSamze romvigvianebT, didebi gvijavrdebian, _ Tqva mesame oratorma, _ mere, raCveni bralia, rom ar viciT xolme romeli saaTia?_ saaTi TamaSis drosac gvWirdeba. xan sirbilSi vejobrebiTerTmaneTs, xan cal fexze dgomaSi. usaaTod ra unda gavigoT?_ navs erTi saaTiT rom viqiravebT, gvatyueben, erTi saaTi ukvegavidao. sinamdvileSi ki jer gasuli ar aris xolme, magram erTi saaTissafasurs vixdiT.felekma zari daawkaruna._ viwyebT kenWisyras. me vfiqrob, erTxmad miviRebR dadgenilebas, rombavSvebs saaTi sWirdebaT.miuxedavad amisa, cxra deputatma mainc uari Tqva, saaTi ar gvindao.Jurnalistma imwamsve maTTan miirbina da hkiTxa, ratom ar gindaTo._ imitom, rom daqoqvas davuwyebT da gagvifiWdeba. imitom, rom fuligvenaneba, saaTi SeZleba dagvekargos. imitom, rom xelebze Tu dadeqi daise iare,, saaTi Camovardeba da gatydeba. imitom, rom didebSic yvelasara aqvs saaTi.. Cven rom gveqneba, imaT SeSurdebaT da sicocxlesgagvimwareben. imitom ar minda, rom ar mWirdeba. imitom, rom mamaCemiwamarTmevs, gayidis da im fuliT gamoTvreba.felekma kidev daawkaruna zari._ dadgenileba miRebulia xmis umravlesobiTac cxra xmis winaaRmdeg.erTxmad aRiares, agreTve, dadgenileba, rom yvelas ar hqondesbavSvebis kocnis, alersis, muxlebze dasmis, beWebze xelis TaTunisufleba. mSoblebs SeiZleba mieces ufleba, magram deidebs aramc daaramc ar unda mieces. airCies komisia, romelic dadgenilebuis teqstsSeimusavebda. da maSin erTxel kidev uyridnen kenWs.dRis wesrigis mesame sakiTxze aseTi dadgenileba miiRes: gogonebs orijibe hqondeT, biWebs _ eqvsi.klu-klu ganrisxda, gogonebs samjer naklebi, ese igi, oTxi jibiTnaklebi ratom unda hqondeTo? magram jer xma sar iRebda, elodeboda,kidev ra moxdebao.felekma zari daawkaruna. daisva gogonebis sakiTxi.moxsnes gudas piri:_ gogoebi mtiralebi arian. gogoebi Woriknebi arian. gogoebienataniebi arian. TvalTmaqcebi arian. gogoebi Sterebi da butiebi arian.Tavis Tavze didi warmodgena aqvT da ifxorebian. gogoebi CurCulkurkuroben.gogoebi ikawrebian.sawyali deputati gogonebi ki isxdnen da marto cremls iwmendnen.uecrad samefo loJidan klu-klum daiZaxa:_ momeciT sityva.siCume Camovarda._ Cems qveyanaSi biWebic da gogonebic yoCaRebi, marjveebi arian.erTnairad swrafi sirbili ician, xeebzedac erTnairad daZvrebian,yirazedac erTnairad gadadian. TqvenTan ki aravin icis, ra xdeba, biWebidReniadag gogoebs eCxubebian. TviTon ar eTamaSebian da imaTac xelsuSlian. giyurebT da vxedav, rom yvela ara, magram mainc biWebSi ufrobevria uqnara da cuRluti, vidre gogoebSi._ he-e! – gaisma aqeT-iqidanfelekma zari daawkaruna, xels nu uSliTo.125


_ biWebi uzrdelebi arian, sul cema-tyepaze uWiravT Tvali. biWebsWuWyiani xelebi da yurebi aqvT. tansacmelsac male afuWeben. biWebimatyuarebi da cbierebi arian._ he-e! _ kidev gaisma aqeT-iqidan.felekma zari daawkaruna, xels nu uSliTo._ biWebi rveulebidan furclebs xeven da wignebs afuWeben. swavla arundaT. xmauroben. SuSebs amsxvreven. saTavsod iyeneben, evropeligogonebi ugergiloebi rom arian am kabebisa da grZeli Tmis gadamkide._ Tu ar undaT, SeikriWon._ adgnen da Sarvali Caicvan.felekma zari daawkaruna._ gogonebi sustebi arian, amitom biWebi Cagraven, mere ki Tavsucodvel batknebad asaReben.amis Tqma iyo da, airia monasteri, yvela erTad aRrialda, axorxorRa,aboboqrda, zogi fexebs abragunebda, zogi ustvenda, zogi yviroda._ erTi amas damixedeT, Wkuas rom gcaswavlis!_ wadi, maimunebis galiaSi Sejeqi!_ mefis sacolev!_ <strong>maTiuS</strong>is colo!_ <strong>maTiuS</strong>, <strong>maTiuS</strong>, xataura fiso, SeZveri Rumelis ukan da ikrutune!_ iadono, qandaraze Seskupdi da igalobe!yvelaze mets erTi biWi Rrialebda. deputatis savarZelze Semdgariyoda, rac xma gauwvdeboda, ise Rrialebda kibosaviT gawiTlebuli.felekma icno: jibgiri anteki gaxldaT, bneli pirovneba._ antek, _ dauZaxa felekma, _ icode kbilebs Cagamtvrev!_ aba, scade! damixedeT ministrs! baron fon rauxs! dagaviwyda,bazarSi vaSls rom iparavdi! feleka-bekeka.felekma samelne da zari esrola. deputatebi sam jgufad gaiyvnen.erTi jgufi TavpirismtvreviT garboda gareT, ori jgufi ki erTmaneTsmiesia da gaimarTa daka-daka.<strong>maTiuS</strong>i carciviT gafiTrebuli uyurebda am oromtrials.jurnalisti gaCqarebiT iwerda raRacas._ batono barono fon raux, damSviddiT. cudi araferi momxdara.amgvar davaSi yalibdeba da myardeba partiebi, _ uTxra feleks.marTlac feleki dawynarda; misTvis aRaravis ecala, deputatebierTmaneTis cema-tyepiT iyvnen garTulebi.klu-klus suliTa da guliT undoda, darbazSi Camxtariyo, depuatatissavarZlisTvis xeli daevlo da am uwesoebisTvis eCvenebina, rogoriCxubi ician afrikelma gogonebma. klu-klum icoda, rom zedaxocvismizezi TviTon iyo, amitom Zalian ecodeboda <strong>maTiuS</strong>i, magram maincarafers nanobda: rac saWiroa, icodneno, viTom ra uTxres, Savi xaro?mere ra, gana ar icis, rom Savia! maimunebis galiaSi Sejeqio? sworedacrom ijda. aba, TviTon scadon, Tu gabedaven. <strong>maTiuS</strong>is sacoleo? mere,cudia? netav <strong>maTiuS</strong>ma moindomos klu-klus colad SerTva! eh, raguldasawyvetia, rom es suleluri evropuli etiketi uflebas araZlevs, brZolaSi Caebas!ranairad Cxuboben! esenic ityvian, biWebi varTo! doylapiebi, lenCebi,dondloebi! aTi wuTia Cxuboben da jerac veravin gaimarjva.mamlayinwebiviT xtian da darbian, xelebs tyuilad iqneven haerSi.126


a cudi qna felekma, samelne da zari rom isrola! klu-klus romerTi esrola antekisTvis, axla es biWi gamarjvebuliviR ar dadgebodamagidaze.bolos klu-klum veRar moiTmina, axta, erTi xeli moajirs staca,meore _ rkinis cxaurs, msubuqad Sedga lavgardanze, mere iskupa,eleqtronis plafons Camoekida, sazRvargareTis JurnalistTa magidasgadaaxta da abezar buziviT daafrTxo antekze waseuli xuTi biWi._ Cxubi ginda?antekma mouqnia, magram inana. klu-klum erTdroulad dascxo fexi,xelebi da Tavic aZgera. anteki iatakze gaiSota. cxviri gatexili hqonda,kefa gaxevebuli, mklavi maTraxiviT ekida, sami kbilic Camovardnoda.„ra sacodavebi arian es TeTrkanianebi, ra susti kbilebi aqvT~, _gaifiqra klu-klum, ministris magidasTan miirbina, wylis WiqaSixelsaxoci daasvela da anteks cxvirze daado._ nu geSinia, xeli motexili ara gaqvs, _ amSvidebda biWs. _ amisTanaCxubis Semdeg Cven erT dRes wvanan xolme. Tqven ufro nazebi xarT, iserom, albaT, erTi kvira dagWirdebaT gamokeTebisTvis. kbilebze ki didbodiSs vixdi. o, Cveni bevSvebi ufro magrebi da Ronivrebi arian, vidreTeTrkanianebi.<strong>maTiuS</strong>i Zalian nawyeni da Seuracxyofili dabrunda sasxleSi,arasodes, arasodes fexs aRar Seadgams bavSvTa seimze!ra umadurebi yofilan! ramdeni iSroma, ramdeni kargi rame gaakeTa,mogzaurobaSi kinaRam daiRupa, Tavis qveyanas gmirulad icavda, metiraRa undaT! samagierod ki es umaduroba miuzRes.jadoqrebad gvaqcieTo, cis simaRle Tojina mogveciTo! sulelebi!Zalian samwuxaroa, rom es saqme wamoiwyo. Weridan wvima Camogvividao,saWmeli ar vargodao, garToba-TamaSi ar gvqondao. aba, romelsaxelmwifoSi aqvT bavSvebs aseTi zoologiuri parki? an is feierverkixom ar ecotavaT? an iqneb samxedro orkestri kargad ar ukravda?gazeTia da sakuTari aqvT. ar ki Rirda, rom hqonodaT! swored es gazeTixval mTel qveynierebas mosdebs, „fiso~ da „iadoni~ rom dauZaxes. ara,namdvilad ar Rirda am gazeTis daarseba.da <strong>maTiuS</strong>ma brZana, rom amieridan arc bavSvebis werilebs waikiTxavda,arc saRamos audienciebs gamarTavda. morCa, aRar nebavs saCuqrebisdarigeba! kmara!<strong>maTiuS</strong>ma telefoniT daureka ufros ministrs, rom erT did sakiTxzemoTaTbireboda. unda ekiTxa, amis Semdeg, rogor moviqceo._ Tu SeiZleba, ufrosi ministri damalaparakeT._ vin brZandebiT?_ <strong>mefe</strong>._ ufrosi ministri Sin ar gaxlavT, _ uTxar ufrosma ministrma. imasegona, xmaze ver micnoo._ ki, magram Tqven xom melaparakebiT! _ CasZaxa yurmilSi <strong>maTiuS</strong>ma._ oh, Tqven brZandebiT, Tqveno mefuro udidebulesobav? oh, didbodiSs vixdi, magram mosvla ar SemiZlia, avad gaxlavarT, axlaveloginSi unda Cavwve. imitom giTxariT, Sin ara var-meTqi.<strong>maTiuS</strong>ma yurmili dado._ cruobs, _ Tqva aRelvebulma da kabinetSi gaiar-gamoiara. _ mosvlaimitom ar unda, rom ukve yvelaferi icis. amis Semdeg pativs aRaravinmcems, yvela damcinebs.127


msaxurma moaxsena, feleki da Jurnalisti geaxlneno._ sTxove, Semovidnen! _ ubrZana <strong>maTiuS</strong>ma._ me minda, Tqvens mefur udidebulesobas vkiTxo, gazeTSi rogoraRvwero proparis dRevandeli sxdoma. SeiZleboda sulac araferidagvewera, magram ufro meti Wori gavrceldeba. xom ar ajobebda, asedagvewera: sxdomam daZabulad Caiara. baronma fon rauxma samsaxuridangadadgoma iTxova; es imas niSnavs, rom baroni nawyenia da ministrobaaRar unda. magram <strong>mefe</strong>m neba ar darTo da baroni fon rauxi isev Tavisadgilze darCa, <strong>mefe</strong>m ki ordeni uboZa._ Cemze raRas dawerT?_ arafers, aseT rames ar weren, ar aris kargi. yvelaze cudi mainc isgaxlavT, rom ar viciT, anteks ra movuxerxoT. sxvac ara iyos ra,deputatia, gawkepvla ar SeiZleba. deputatebma Tundac erTmaneTs Tavpiridaalewon, mTavroba TiTsac ver daakarebs; deputatebixelSeuxeblebi arian ise ki, klu-klusgan sakmarisad moxvda.vin icis,iqneb daWkviandes kidec.<strong>maTiuS</strong>s gulze moeSva, raki gazeTSi ar ewereboda, rogor dascinodaanteki, hoda, xelad apatia yvelaferi._ xval Tormet saaTze daiwyeba sxdoma._ sulac ar mainteresebs, me iq aRar moval._ Zalian cudi iqneba, _ ar mouwona Jurnalistma. _ SeiZleba ifiqron,rom Tqvens udidebulesobas eSinia._ maS ra vqna? Zalian nawyeni var, _ uTxra Tvalcremlianma <strong>maTiuS</strong>ma._ deputatebis delegacia geaxlebaT da Tqvens mefur udidebulesobaspatiebas sTxovs._ kargi, _ daeTanxma <strong>maTiuS</strong>i.Jurnalisti wavida, rom saCqarod werili daewera da xvalindelgazeTSi daebeWda.feleki darCa._ xom girCie, „<strong>maTiuS</strong>s~ nuRar daaZaxebineb-meTqi!_ mere ra! _ gaawyvetina gabrazebulma <strong>maTiuS</strong>ma. _ Sen Tu baroni fonrauxi dairqvi, imitom arar geZaxdnen „ bekekas~! es uaresia, „xataurafisos~ ra uSavs!_ kargi, magram, samagierod, me ministri var, Sen ki _ <strong>mefe</strong>. is ufrocudia, rom <strong>mefe</strong> „xataura fiso~ iyos, vidre ministri _ „bekeka~.klu-klu sxdomaze aRar wasula. magram <strong>maTiuS</strong>i ki iZulebuli iyo,isev daswreboda. Tavdapirvelad iq jdoma ar exaliseboda, magramdeputatebi ise Wkvianad iqceodnen, iseT Wkvianur sityvas ambobdnen,bolos da bolos, winadRis ambavi sul gadaaviwyda.im dRes deputatebi wiTel melanze laparakobdnen, garda amisa,moiTxovdnen, bavSvebs nu dasciniano._ maswavlebelbi rveulebs wiTeli melniT asworeben, Cven ki SavimleniT vwerT. Tu wiTeli melani ufro lamazia, avdgebiT da Cvenc amiTdavwerT._ diax, _ mxari auba deputatma gogonam. _ rveulebs rom dagvirigeben,qaRaldebic unda moaylonon, rveuls gadavakravT da yda ar gaeWuWyeba.amas garda, kargi iqneba, suraTebi, yvavilebi an amisi msgavsi ramemogvcen, rom rveulebi gavalamazoT.gogonam rom sityva daamTavra, taSi dascxes. amiT biWebs imis TqmaundodaT, gogonebze sulac ar vbrazobT, guSindeli ayalmayali oriode128


abezaris mowyobiliao. ramdenime aseul deputatze rom erTi muWa briyvimodiodes, bevri sulac ar ariso.am sxdomaze Zalin bevri ilaparakes imis Taobaze, rom didebi patarebsdascinian._ Tu vinicobaa, rame vkiTxeT an rame gavakeTeT, imwamsve andagviyvireben, an gajavrdebian, an dagvcineben. ase ar unda iyos. imaThgoniaT, rom yvelaferi ician, magram ase ar gaxlavT. mamaCemma verc kidaTvala, ramdeni koncxia avstarliaSi da ramdeni mdinarea amerikaSi.isic ki ar icoda, nilosi romeli tbidan iRebs saTaves._ nilosi amerikaSi ki ara, afrikaSia, _ daiZaxa viRac deputatma._ Senze kargad vici. eg ise vTqvi, magaliTisTvis. didebs arc safostomarkebisa gaegebaT rame, arc TiTebiT stvena ician da amitom ambobenxomle, cudi saqcieliao, uwesobaao._ biZaCemma icis stvena._ TiTebiT ar ecodineba._ Sen ra ici, iqneba TiTebiTac ustvens! Sen saidan ici!_ suleli xar.albaT, isev aurzauri atydeboda, Tavmjdomares zari rom ardaewkarunebina, da ar eTqva, ar SeiZleba deputats „suleli~ uwodoT,amisTvis sxdomidan gagaZevebTo._ ras niSnavs „sxdomidan gaZeveba?~_ es parlamenturi gamoTqmaa. skolaSi ityvian xolne: Tavs gareTgikravo.ase TandaTanobiT sawvlobdnen deputatebi seimze Tavis daWeras.sxdomis dasasruls erTi dagvianebuli deputati Semovida darbazSi._ mapatieT, rom davagviane. dedaCemi ar miSvebda. guSin cxviricgamitexes da kopic damasves._ es ukve borotmoqmedebaa. deputati xelSeuxebeli pirovnebaa da Sinaravis aqvs ufleba, rom sxdomaze wasvla dauSalos, aba, ras hgavs, Tudeputatad agirCies, maS sxdomazedac unda ijde. skolaSic SeiZleba,cxviri gagitexon, magram mSoblebi iq siaruls mainc ar dagiSlian.ase daiwyo didebs da bavSvebs Soris dava. es jer dasawyisi iyo.unda giTxraT, rom sazRvargareTis gazeTebi ukve werdnen bavSvTaparlamentis arsebobaze. es ambavi jer arc <strong>maTiuS</strong>ma icoda, arcdeputatebma icodnen. sazRvargareTeli bavSvebi Sin da gareT ukve sulamaze laparakobdnen. usamarTlos cud niSans Tu dauwerdnen angaujavrdebodnen, maSinve amas miaxlidnen:_ Cven rom Cveni deputatebi gvyavdes, ase ar moxdebodao.dedofal kampanelas patara saxelmwifoSi ki, samxreT evropaSi rommdebareobs, bavSvebi raRacaze ganrisxdnen da gaficva gamoacxades.Turme viRacas gaego, bavSvebs undaT, rom mSromeli xalxiviT maTacsakuTari droSa hqondeT da es droSa uasTuod mwvane unda iyoso. adgnenda maTac mwvane droSebiT msvleloba moawyves.didebi Zalian gajavrdnen.es raRa axali ambavia! mSromelebi da imaTi wiTeli droSebi argveyofoda, rom axla esenic ar mogvmatebodnen! esRa gvaklda!<strong>maTiuS</strong>s Zalian gauxarda es ambavi, gazeTma ki didi statia miuZRvna.saTauri aseTi hqonda:„ msvleloba iwyeba~.129


statiaSi ewera, dedofal kampanelas saxelmwifoSi Tbili havaa dabavSvebi iq ufro ficxebi arian, amitomac iqaurma bavSvebma TavisiuflebebisaTvis brZola daiwyeso.„Sors ar aris is dro, roca mwvane droSas mTeli msoflios bavSvebiaRiareben da aitaceben. swored maSin gaigeben, rom ar unda iCxubon.yvelgan damyardeba wesrigi. adamianebs eyvarebaT erTmaneTi da aRasodesaRar atydeba omi. Tu adamianebi bavSvobidanve gadaeCvevian Cxubsa dacema-tyepas, aRarc didobaSi moindomeben.<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m pirvelma brZana, rom bavSvebs mwvane drosa hqonodaT, _ewera gazeTSi. _ <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m moigona es da axla mas SeuZlia iyos aramarto Tavisi saxelmwifos bavSvTa <strong>mefe</strong>, aramed mTeli msoflios bavSvTaxelmwifec.dedofali klu-klu afrikaSi gaemgzavreba da zang bavSvebs yvelafersauxsnis. Zalian kargi iqneba. bavSvebsac iseTive uflebebi miecema,rogori uflebebic didebs aqvT. isinic moqalaqeebad CaiTvlebian.bavSvebi damjereni da morCilebi iqnebian. Tundac mxolod imitom, romTviTonve moisurveben wesrigis damyarebas, wesierebas”.kidev bevri saintereso ambavi ewera gazeTSi. <strong>maTiuS</strong>s ukvirda, sevdiani<strong>mefe</strong> ratom meubneboda, reformatoroba Zneliao, reformatorebs ZalianxSirad dRe naadrevad daubneldebaT xolmeo, xalxi mxolod maTisikvdilis Semdeg igebs, rom kargi mmarTvelebi iyvnen, da Zeglsudgameno._ CemTan jerjerobiT yvelaferi kargad aris. arc rame safrTxememuqreba, bevri usiamovneba da sazrunavi damatyda Tavs, magram, rocakaci mTeli xalxis xelmwife da ganmgebelia, yvelafrisTvis mzad undaiyos.quCaSi axalgazrdebs mpoeyaraT Tavi, TxuTmet-TxuTmeti wlisaniiqnebodnen. erTi axalgazrda farnis boZze amZvraliyo da yviroda:_ Cven yvelas davaviwydiT! Cven gvinda, Cveni deputatebi gvyavdes.didebsac Tavisi seimi aqvT, bavSvebsac _ Tavisi. Cven riT varT imaTzeuaresebi? imis nebas aravis mivcemT, rom aseTi lekvebi parpaSobdnen.patarebs Tu Sokolads urigeben, Cven papirosi mogvcen. rausamarTlobaa!swored am dros deputatebma gamoiares, sxdomaze midiodnen, magramaxalgazrdebma ar gauSves._ kargi deputatebi ki arian, jer gamravlebis tabulac ar ician dasityva „magida~ sworad ver dauweriaT!_ zogma wera sul ar icis!_ aseTebi unda marTavdnen qveyanas?!Zirs amisTana mTavroba!policiis prefeqtma <strong>maTiuS</strong>s daureka, gareT ar gamoxvide, qalaqSiareulobaao. amasobaSi ki cxenosani policia gagzavna, rom Tavmoyriliaxalgazrdoba gaefanta. magram axalgazrdoba policias ar daemorCila,rac xelSi moxvda, yvelaferi cxvi-pirSi dauSina, aRar dagidevTo,wignebi iyo Tu sauzme. zogma qvafenilidan qvebi amoaZro. policiisprefeqti aivanze gadadga da daiyvira:_ Tu ar daiSlebiT, jars gamovuZaxeb! Tu vinme gabedavs da jars qvebsdauSenT, Tofs jer haerSi gavisvri, Tu amanac ar gaWra, mere TqvengesvriT.130


araferma gaWra. amboxebulebi ufro uaresad gadairivnen, sxdomaTadarbazis kari Seamtvries da SigniT Secvivdnen._ aqedan fexsac ar movicvliT, vidre Cvenc iseTive uflelbebs armiviRebT, rogoric bavSvebs aqvT.yvelas Tavgza aebna, aRar icodnen, ra eqnaT. uecrad samefo loJaSi<strong>maTiuS</strong>i Semovida. Turme policiis prefeqtisTvis yuri ar eTxovebina daTviTon wamosuliyo, gavigo, ra moxdao._ Cvenc gvinda, seimi gvqondes.. Cvenc gvinda, Cveni deputatebi gvyavdes.Cvenc gvinda uflebebi!axalgazrdebi jer yvirodnen, mere ki iseTi Rriali morTes, kaciSviliver gaigebda, vin ras ambobda.<strong>maTiuS</strong>i idga da xmas ar iRebda, idga da icdida. meamboxeebi mixvdnen,ase araferi gamovao, da erTmaneTs miubrundnen: „Cumad, kmara, gaCumdiT!~bolos viRacam daiZaxa:_ „<strong>mefe</strong>s surs sityvis Tqma~da siCume Camovarda.<strong>maTiuS</strong>i didxans da Wkvianurad laparakobda. man gulwrfelad aRiara,rom axalgazrdebi ar tyuodnen._ moqalaqeno, uflebebi gekuTvniT, marTalia, _ ambobda <strong>maTiuS</strong>i, _magram sul male Tqven didebi gaxdebiT da didebis seimSi SexvalT. mebavSvebidan imitom daviwye, rom TviTonac bavSvi var da kargad vici,bavSvebs rac sWirdebaT. yvelafris erTbaSad gakeTeba ar SeiZleba.isedac uamravi saqme maqvs. TxuTmeti wlisa rom gavxdebi da bavSvebissaqme mowesrigebuli meqneba, mere Tqven mogxedavT._ maSin eg wyaloba aRar dagvWirdeba, Cven ukve didebis parlamentSiviqnebiT.<strong>maTiuS</strong>i mixvda, kargad ar gamomividao, da es daamata:_ an kacma rom Tqvas, Cven ras CagvacivdiT! ulvaSi amogbibinebiaT,papirossac eweviT, adeqiT da didebis parlamentSi midiT Tu miRebaa,imaT migiRon.yvelaze didebs ulvaSi amoRerebodaT. swored imaT gaifiqres:„marTlac rad gvinda, es cingliani seimi? Cven ukve namdvilparlamentSi unda viyoTo~.umcrosebma sircxviliT ver Tqves, papiross ar veweviTo, da ufrosebsmxari aubes:_ kargi iq wavideT.da wavidnen. wavidnen, magram jarma gza gadauRoba. idgaTofmomarjvebuli da ar uSvebda. axlagazrdebma ukan dabrunebadaapires, magram ukanac jari idga. maSin Suaze gaiyvnen, naxevarimarjvena quCisken wavida, naxevari _ marcxena quCisken. mere kidevgaiyvnen. jari ki isev mierekeboda da mierekeboda, ase dayvesaxalgazrdebi patar-patara jgufebad da daerivnen dasapatimreblad.es rom <strong>maTiuS</strong>ma gaigo, policiis prefeqtze guli mouvida. isegamodioda, TiTqos <strong>maTiuS</strong>ma axalgazrdebi moatyua. prefeqti TavsimarTlebda, sxvanairad ver moviqceodio. <strong>maTiuS</strong>ma brZaneba gasca, quCiskuTxeebSi gancxadebebi gaekraT, rom axalgazrdebs sami yvelaze Wkvianiaxalgazrda aerCiaT da <strong>mefe</strong>sTan mosalaparakeblad gamoegzavnaT.saRamoTi <strong>mefe</strong> minisgrTa sxdomaze miiwvies._ cudad aris saqmeebi, _ Tqva ganaTlebis ministrma. _ bavSvebs swavlaar undaT. maswavlebeli rom ubrZanebs, es da es gaakeTeTo, icinian: romar gavakeToT, ras gvizamTo? ar gvinda da ar gavakeTebTo, <strong>mefe</strong>sTan131


giCivlebTo. Cvens deputatebs vetyviTo. maswavleblebma aRar ician,romel wyalSi gadacvivdnen. mozrdilebi sul gaTaTavxednen: eslawirakebi unda mbrZaneblobdnen da Cven vemorCilebodeTo? vin arisamaTi suleli! Tu Cven deputatebi ara gvyavs, maS, SeiZleba skolac aragvqondeso. uwin patarebi patarebTan Cxubobdnen, axla mozrdilebiumwareben sicocsles. sul kriWaSi udganan: wadi da Sens deputatTanmiCivleo. yurebs aglejen, xan scemen. maswavleblebi amboben, erTi orkvirasac moviTmenT, Tu ar dawynardnen, maswavleblobaze uars vityviTo.orma maswavlebelma ukve Tavi gaaneba samsaxurs da wavida. erTmafarduli gaxsna da sodiani wyliT vaWrobs, meorem Rilebis fabrikaSeiZina._ saerTod, didebi Zalian ukmayofiloebi arian, _ Tqva Sinagan saqmeTaministrma. – guSin kafeSi erTi kaci ambobda: bavSvebs goneba mTladaeriaTo. imaT hgoniaT, rasac moindomeben, yvelafris gakeTebaSeuZliaTo, da ise xmauroben, adamians gaagiJebeno. divanze daxtian,oTaxSi burTs TamaSoben, quCaSi unebarTvod daxetialoben datansacmels ise xeven, male, albaT, zangebiviT ivliano. im kacma sxvaraRaceebzec ilaparaka, magram me ver gavimeoreb. im wuTSidavapatimrebine da axla bralad edeba mefis Seuracxyofa, ese igi, misiudidebulesobis Seuracxyofa._ axla me vici, rogorc moviqcevi, _ Tqva <strong>maTiuS</strong>ma. _ ai, ras vizam:yvelas, vinc swavlobs, mosamsaxureebad vaqcev. isinic xom iseve weren,angariSoben da skolaSi iseve dadian, rogorc mosamsaxureebi TavianTkantoraSi midian da muSaoben xolme. ise rom, bavSvebs samuSaoSixelfasi ekuTvniT. Cvenc mivcemT xelfass, CvenTvis sul erTia, rasmivcemT, Sokolads, cigurebs, Tojinebs Tu fuls. bavSvebs kiecodinebaT, rom Tu is ar gaakeTes, rac evalebaT, xelfass ar miiReben._ vcadoT, _ daeTanxmnen ministrebi._ <strong>maTiuS</strong>s sul gadaaviwyda, rom TviTon ki aRar iyo mmarTveli,parlamenti marTavda. saxlemwifos. gadaaviwyda da brZana, es axalibrZanebuleba quCebis kuTxeebSi gaekraT.diliT, adrianad, Jurnalistma miirbina sasaxleSi, saSinlad iyogacecxlebuli._ Tu Tqveni udidebulesoba yvela mniSvnelovan cnobas kedelzegaakvrevinebs, maSin gazeTi raRad gvinda?Jurnalists feleki mihyva fexdafex.Tu Tqveni udidebulesoba TviTon gamoscems axal kanonebs, maS,deputatebi raRad gvinda!_ sworia, _ daudastura Jurnalistma, _ baroni fon rauxi marTalsbrZanebs. <strong>mefe</strong>m mxolod unda Tqvas, ris gakeTeba surs, mere kidepuutatebi moiTaTbireben da ityvian, aZleven Tu ara amis gakeTebisuflebas. iqneba imaT ukeTesi rame moifiqron?<strong>maTiuS</strong>i mixvda, rom Cqarda. vin icis, axla ra ambavi datrialdeba!_ Tqvenma udidebulesobam unda inebos da darekos, rom jerjerobiTisev Sokoladi daarigon, ucbad revolucoam ar ifeTqos. Cven ki amsakiTxis dResve ganvixilavT deputatebis sxdomaze.<strong>maTiuS</strong>s guli cuds ugrZnobda. marTlac, Zalian cudi ram moxda. jergadawyvites, rom es saqme komisiaze gansaxilvelad gadaecaT, magram<strong>maTiuS</strong>ma uari Tqva:132


_ vidre komisia rame saqmes Tavs moabams, karga dro gava.maswavleblebs ki uTqvamT, mxolod or kvirasRa moviTmenT, merewavalTo. morCa da gaTavda.Jurnalisti felekTan mivida da yurSi raRac wasCurCula. felekssiamovnebiT gaeRima da sityva iTxova._ batono deputatebo, - daiwyo felekma. _ me skolaSi davdiodi davici, iq ra xdeba. erT weliwads gakveTilebze udanaSaulod fexzedamayenes samocdaaTjer, udanaSaulod kuTxeSi damayenes asxuTjer,udanaSaulod gareT gamomagdes asocjer. Tqven ggoniaT, marto imskolaSi xdeboda aseTi ram? ara. eqvs skolaSi vswavlobdi da eqvsiveganaseTi ambebi xdeboda. didebi skolaSi ar dadian da amitom ar ician, rausamarTloba xdeba. Cemi azriT, raki maswavlebleb ar surT, rombavSvebs aswavlon, unda gamoices kanoni, rom didebs aswavlon. didebiTavis Tavze rom gamocdian am siamovnebas, waramara wignze aRarmigvagdeben. maswavleblebic darwmundebian, didebi ufro Zneladmosavlelebi ariano, da Cvens dabezRebas gadaeCvevian.deputatebma moxsnes gudas piri da aRar gaCumdnen. erTi ambobda,klasSi meore weliwads usamarTlod damtoveso, meore Cioda, oriSecdoma mqonda da cudi niSani damiwereso. mesame wuwunebda, feximtkioda, davigviane da kuTxeSi damayeneso. meoTxe brazobda, Cems umcrosZmas Cemi wignidan furceli amoexia, leqsi ver viswavle, maswavlebelmakimiTxra, Robe-yores nu edebi, Tavis daZvrena gindao.amasobaSi deputatebs araqaTi gamoecelaT, mosSivdaT kidec dafelekma proeqts kenWi uyara._ komisia moifiqrebs, rogor moiqces, rom skolaSi samaTlianoba iyos.moifiqrebs, agreTve, bavSvebs swavlaSi mosamsaxureebiviT xelfasimieceT Tu ara. manamde ki skolaSi didebi ivlian. vinc Tanaxmaa, xeliaswios.ramdenime deputats raRacis Tqma undoda, magram umravlesobam xeliaswia da felekma gamoacdaxa:_ seimma kanoni miiRo.arc eniT iTqmis, arc kalmiT aiwereba, ra ambavic <strong>maTiuS</strong>issaxelmwifoSi datrialda, roca xalxma bavSvTa seimis dadgenilebagaigo._ es ra axali wesebi SemoiRes! _ javrobdnen zogni. _ isaini ratomunda brZaneblobdnen? Cven Cveni seimi gvaqvs da SegviZlia ardaveTanxmoT. imaTma seimma is daadginon, rac bavSvebma unda gaakeTon.imis ufleba ar aqvT, rom Cven gvibrZanon, esa da es gaakeTeTo!_ kargi, vTqvaT, rom Cven skolaSi viareT, vinRa imuSavebs? –kiTxulobdnen zogni._ vina da, bavSvebma akeTon yvelaferi, raki ase undaT, male mixvdebian,rom arc ise advilia, rogorc hgoniaT._ vnaxoT, - ambobdnen yvelaze dinjebi, _ iqneba ukeTesic aris. bavSvebirom darwmundebian, araferi ician da uCvenod arferi SeuZliaT, ufromet pativs gvcemen.umuSevrebs ki uxarodaT, rom axali kanoni gamovida da swavlaSixelfass aiReben. kargia, rom yvelafers bavSvebi gaakeTeben, Cven kiskolaSi vivliTo.bavSvebma Zalian didi mRelvareba gamoiares: biWevbis umravlesobasmexanZreoba da mZRoloba undoda. gogonebi ki saTamaSoebisa da133


sakonditro maRaziebis gamyidvlobas natrobdnen. zogi ki, rogorcsaerTod xdeba, mTlad sisuleles moiTxovda. erTi biWi ambobda, meminda, jalaTi viyoo, meores indieloba surda, mesames sigiJe moswonda._ yvela xom mexanZre da mZRoli ver iqneba! _ uxsnidnen bavSvebs._ me raRad minda is, rac sxvebs ar undaTo.ojaxebSic erTi dava da kamaTi gaimarTa, roca bavSvebma TavianTiwignebi da rveulebi mSoblebs gadaabares._ wignebi Tqven gaafuWeT, rveulebi Tqven daTxupneT da axla Cven undagagvijavrdnen, feTxumebi xarTo, _ ambobda deda._ fanqari dagikargavs, riTiRa davxato, maswavlebeli gamijavrdeba, _ambobda mama._ sauzmem daigviana, amwuTs damiwere, rom sauzmis gamo vigvianebskolaSi, _ ambobda bebo.maswavleblebi ki sixaruliT cas swvdebodnen, cotas maincdavisvenebT, didebi wynarebi ariano._ bavSvebs unda davanaxoT, rogor unda swavla, _ ambobdnenmaswavleblebi.zogni siciliT ixocebodnen am abebze, mxiarulobdnen da xarobdnen,axali raRaca moxdao._ sul erTia, mainc didxans ar gastans, _ ambobda yvela.Zalian ucnauri sanaxavi iyo qalaqi, roca didebi wignebiT skolisakenmiiCqarodnen. bavSvebi ki maT magierad kantorebSi, fabrikebsa damaRaziebSi garbodnen. zogierTebi Zalian daRvremilebi iyvnen darcxvenodaT, zogni ki arafradac ar miiCnevdnen._ mere ra moxda? isev bavSvebad viqeciT. viTom rao, cudia bavSvoba?erTmaneTs xvdebodnen Tanaklaselebi, erT merxze msxdari amxanagebi,da isxsenebdnen gardasul dros, Zvel maswavleblebs, TavianTTamaSobebs da celqobas._ gaxsovs, laTinuris maswavlebeli? _ ekiTxeboda amxanags fabrikisinJineri._ gaxsovs, erTxel me da Sen rom viCxubeT? raze viCxubeT?_ ho, gamaxsenda, jibis dana viyide da Sen miTxari, foladisa ki ara,rkinisaao._ da karcerSi Cagvsxes.erTi eqimi da erTi veqili amisTana laparakiT ise gaerTnen, sulgadaaviwydaT, rom patarebi aRar iyvnen, da erTmaneTs xels hkravdnen,TxrilSi ubiZgebdnen, garbodnen, da gamorbodnen. quCaSi mimavalmamaswavlebelma datuqsa, xalxi giyurebT, quCaSi wesierad unda moiqceTo.magram zogi Zalian ukmayofilo iyo. erTi restornis patroni sqelsqeliqali wignebamoCrili midioda skolaSi. ise iyo gaalmasebuli,mtrisas! iuecrad viRac meqanikosma icno._ erTi amas uyure, kruxi modis! gaxsovs, rogor gvatyuebda xolme:araySi wyals gvisxamda, qaSayis erT naWers mTlianad qaSayad gviTvlida.modi, fexi davudioT.. Tu bavSvobaa, bavSvoba iyos. xom asea?meqanikosma fexi daudo. sqeli qali kinaRam waiqca. rveulebidaefanta..._ xulignebo, _ iyvira sqelma qalma._ SemTxeviT momixda._ damacadeT, Tu maswavlevlebels ar vuTxra!didebi rom am ambavSi iyvnen, bavSvebi dinjad da darbaisluraddadiodnen. cxra saaTze yvela kantora da maRazia Ria iyo.134


skolaSi ki didebi isxdnen. moxucebma bolo merxze moikalaTes,RumelTan axlos, iqneba gakveTilebze cota wavTvlimoTo.sxedan didebi da kiTxuloben, weren, angariSoben. maswavleblebmagamoscades, gamohkiTxes, bevri rame gadaaviwydaT Tu cotao. gajavrebiTmxolod erTi-orjer gaujavrdnen, uyuradRebod sxedxarTo. maS rogorisxdebodnen, yvela imas fiqrobda, netav axla Sin ra xdebao, netavfabrikaSi ra ambaviao; maRazias ra daemarTao, _ yvelgan xom bavSvebiiyvnen baton-patronebi!didebis adgilas darCenil gogonebs undodaT, kargi diasaxlisobagamoeCinaT, da gadawyvites: <strong>pirveli</strong> Tavi saWmeli iseTi gemrieli undagavakeToT, msgavsi arasodes eWamoTo. Tqma advili iyo, magram gakeTebisara mogaxsenoT! gogonebma yvelafris gakeTeba ar icodnen._ ici ra, wvnianis magivrad rom muraba iyos?sanovagisTvis maRaziaSi midiodnen._ uh, ra Zviria! arc erT maRaziaSi ase Zviri ar Rirs!_ waval, sadme sxvagan viyidi.zogierTebi gamyidvels evaWrebodnen, viTomc, ai, ra iafadvyidulobTo. gamyidvelebi Tavisas ikvexnidnen, bevri vivaWreTo. ise rom,vaWrobis saqme kargad midioda._ Tu SeiZleba, aTi forToxali kidev momeciT._ erTi girvanqa qiSmiSic._ Sveicaruli yvelic. oRond, kargi iyos, Torem ukan dagibrunebT._ Cemi yvela saukeTeso xarisxisaa. forToxals ki Txeli kani aqvs._ Zalian kargi. ramdeni gadavixado?gamyidvelma viTom iangariSa, magram araferi gamouvida._ fuli ramdeni gaqvs?_ asi._ Zalian cotaa, amdeni rame mogeci!_ mere movitan._ kargi._ moita ra, xurda momeci!_ CerCeto! cotas maZlev da xurdasac mTxov?!unda gamogitydeT, rom maRaziebsa da dawesebulebebSi SemsvlelebsZalian uzrdelad eqceodnen. xSirad ismoda: „sulelo! styui, mousviaqedan! nu ibRinZebi! erTi amas damixedeT, kidev ra gnebavs! momwydiTavidan!Zalian xSirad gaigonebdiT:_ moica, jer dedaCemi movides skolidan!..an:_ daica, male damTavrdeba gakveTilebi da mamaCems yvelafers vetyvi!yvelaze metad upatrono bavSvebi iklebdnen qauriobas: maRaziaSiSerbodnen, saWmels Wamdnen da fulis gadaxda ar undodaT.policia TiTqos axlac iyo: quCebis kuTxeebSi biWebi idgnen, magramjer kargad ar icodnen, ra unda gaekeTebinaT._ saiT gaiqcnen?_ me ra vici!_ Sen Tu ar ici, me riT giSvelo!_ Tu policieli xar, Tvalyuric unda geWiros!_ marTla? Sen erTi maRazia gaqvs da imisTvis ver mogivlia, me xuTieqvsimaRazia mabaria da yvelas unda mivxedo._ Steri xar.135


_ viyo. Tu ar mogwonvar, nu damiZaxeb, morCa da gaTavda.policieli gavida. xmali miwaze misTrevda._ damiwyo amanac yoyoCoboa! qurdi daiWireo da arc ki icis, saiTgaiqca. sazizRari samsaxuri maqvs. boZiviT unda iyo dasobili dayvelafers Tvali adevno. TiTo vaSls rom gvaZlevdnen, kidev ho.aucileblad vityvi, policieloba aRar minda-meTqi. morCa da gaTavda. Tuar momiwoneben, isev skolaSi davbrundebi.da, ai, mSoblebi skolidan dabrundnen, Svilebma kari gauRes dahjiTxes:_ aba, dediko, gakveTili gkiTxa maswavlebelma?_ mama, sakontrolo dawere?_ bebo, vis gverdT zixar?_ romel merxze zixar?zogierTi bavSvi kanrtoridan skolaSi gaivlida xolme, rom mama andeda Sin gaecilebina._ aba, ras akeTebdi kantoraSi? _ ekiTxeboda mama._ arafers, magidasTan vijeqi. mere cota xans fanjaraSi viyurebodi.viRacas miasvenebdnen da imas vuyurebdi. mere papirosi movwie, magramZalian mware iyo. mere, iq raRaca qaRaldebi ewyo da yvelas xelimovawere. mere viRac sami kaci movida. ver gavige, franguladlaparakobdnen, Tu inglisurad. me vuTxari, ar mesmis-meTqi. mere Cai undamoetanaT, magram ar momitanes. avdeqi da carieli Saqari SevWame. meretelefoniT amxanagebs vurekavdi, rom gamego, rogor iyvnen, magrametyoba, telefonis nomrebi ameria, marto erTma mipasuxa, fostaSivmuSaob, CvenTan Zalian bevri ucxouri markebiao.skolidan, mosul zog mSobels ojaxSi kargi sadili daxvda, magramzog ojaxSi sadili an mimwvari iyo, an bavSvebs cecxlic ki ver aenToTda ra sadils gaamzadebdnen. ise, rom mSoblebs saswrafod undagaekeTebinaT._ unda viCqaroT, _ ambobda deda, _ xvalisTvis qveynis gakveTilebigvaqvs. maswavlebelma Tqva, didebs bevri davaleba unda mogceTo. rausamarTlobaa! sxva skolebSi cotas iZlevian._ kuTxeSi xom aravin dauyenebiaT?dedas cota Sercxva, magram mainc Tqva, daayeneso._ ra daaSava?_ meoTxe merxze ori mandilosani ijda. amboben, winaT erTmaneTsicnobdneno. ar vici, agarakze erTad isvenebdnen Tu raRac amis msgavsiyofila. MmTeli gakveTili laparakobdnen. maswavlebelma orjer datuqsa,isini ki, viTomc araferiao, isev qaqanebdnen. maswavlebelma orivenikuTxeSi daayena._ itires?_ erTi isev icinoda, meores ki Tvalebi cremlebiT hqonda savse._ biWebi ar gawvaleben?_ ise, cotaTi._ rogorc Cvens dros iyo. _ uxarodaT bavSvebs.<strong>maTiuS</strong>i Tavis kabinetSi ijda da gazeTSi kiTxulobda, rogor gaiaraam pirvelma dRem, yvelaferi dawvrilebiT iyo aRwerili: qalaqSi erveraferi didi weesrigiao. telefonebi cudad muSaobs, fostaSiwerilebi ise ar awyvia, rogorc saWiroao. guSin erTi matarebelirelsebidan gadavarda, magram kaciSvilma ar icis, ramdeni daSavda,136


telegrafi moSliliao. ras vzamT, bavSvebi saqmes jer ver mieCvivnen.yvela reforma aseTia, didi dro sWirdeba. arasodes arc erTi reformaise ar Catarebula, rom qveynis sameurneo cxovrebaSi mniSvnelovaniZvrebi ar gamoewvioso.komisia ki isev Tavs imtvrevda, rogori kanoni SevadginoT, rommaswavleblebic, bavSvebic da maTi mSoblebic kmayofilebi iyvneno.erTxel <strong>maTiuS</strong>Tan gabadrul-gabrwyinebuli klu-klu Sevarda daxtunva-xtunviT miaxara:_ axali ambavia! aba, gamoicani!_ ra moxda? _ hkiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ xuTasi Savi bavSvi Camovida.<strong>maTiuS</strong>s aRarc axsovs, erTxel bum-drums depeSa rom gaugzavna,ornmocdaaTi bavSvi CamoiyvaneT, Cems skolaSi vaswavlio. vidre depeSabum-drumTan mividoda, TuTiyuSma Tu sxva viRacam kidev erTi nuliCaakakuna Sig da ise gamovida, TiTqos <strong>maTiuS</strong>i ormocdaaT bavSvs ki ara,xuTass epatiJeboda,<strong>maTiuS</strong>i gaognebuli darCa, samagierod klu-klu bednierebisagan fexzeaRar idga._ ufro kargia, rom xuTasi Camovida! bevri bavSvi rom iswavlis., mTelafrikas mouvlian da moawesrigeben.klu-klu didi xalisiT moekida saqmes. xuTasive bavSvi baRSi Seiyvana.visac icnobda da visi imedic hqonda, asmeTaurad daniSna. asmeTaurebmaTavis aseulebSi aT-aTi aTmeTauri gamouyves. aTmeTaurebs saxafxulosasaxleSi TiTo oTaxi misces, asmeTaurebi ki <strong>maTiuS</strong>is zamTrissasaxleSi daabinaves. klu-klum asmeTaurebs dawvrilebiT auxsna,evropaSi rogor unda moqceuliyvnen, ris gakeTeba SeiZleboda da risaara. asmeTaurebma maSinve yvelafrei aTmeTaurebs gaagebines, aTmeTaurebmaTavianT aTeulebs gadasces._ swavliTac ase iswavlian._ ZiliT sadRa daiZineben?_ jerjerobiT iatakze._ WamiT vinRa aWmevT, mzareulebi skolaSi dadian._ jejerobiT um xorcs miirTmeven, imaTTvis sul erTia.klu-klus dros dakargva ar uyvarda, imave dRes, nasadilevs, <strong>pirveli</strong>gakveTili Caatara. Tavis moswavleebs yvelaferi ise kargad, isegasagebad auxsna, oTxi saaTis Semdeg asmeTaurebma cota raRac ukveicodnen da aTmeTaurebs amecadinebdnen.eseni rom am mecadineobaSi iyvnen, sasaxleSi cxenosani SikrikiSevarda da ambavi moitana, zoologiur parkSi mglebisTvis galiis karigauRiaT, mglebi gaqceulan da qalaqis mosaxleoba isea damfrTxali,quCaSi veRar gamosulano._ Cemi cxenic ki adgilidan fecs ar icvlida, vidre rkinis maTraxi argadavuWire._ ratom gamouSves mglebi, ra undodaT!_ bavSvebi damnaSaveni ar arian, _ ambobda Sikriki, _ darajebviskolaSi ise wavidnen, imaTi Semcvleli bavSvebisTvis ar uTqvamT, romkari meqanikurad iReboda. bavSvebma ar icodnen da gaaRes._ ramdeni mgeli iyo?_ Tormeti. yvelaze saSiSi erTia. azrze ar var, rogor undadaviWiroT._ sad arian!137


_ vin icis, sad arian. gaiqcnen. xalxi ambobs, qalaqSi vnaxeT, quCebSidarbodneno. magram imaT ar daejerebaT. ise arian dafeTebulebi, ZaRlicmglad eCvenebaT. mTel qalaqSi xma dayares, zooparkidan yvela mxecigaiqcao. erTi dedakaci ificeboda, Cemi TvaliT davnaxe, rom vefxvi,hipopotami da ori saTvaliani gveli momdevdao.klu-klum es ambavi rom gaigo, maSinve ikiTxa, mglebi ranairicxovelebi arian, afrikaSi ar icis, ar minaxavso._ vidre Tavs daesxmebian, daiRrialeben xolme?_ naxtoms akeTeben xolme?_ ikbinebian Tu brWyalebiT ibrZvian? sakbilos yovelTvis etanebianTu mxolod maSin, roca mSivrebi arian?_ gambedavebi arian Tu mSiSrebi?_ smena, ynosva da mxedveloba rogori aqvT?<strong>maTiuS</strong>s cota ar iyos, Sercxva, rom ase cota rame icoda, magram racicoda, is ki uTxra._ me mgoni, baRSive daimalebodnen, _ Tqva klu-klum. _ me daasmeTaurebi wavalT da xelad vopoviT. afsus, ratom lomebi davefxvebic ar gaiqcnen, ufro kargi nadiroba gamogvividoda!<strong>maTiuS</strong>i, klu-klu da aTi zangi zooparkisaken gaeSurnen. xalxifanjrebs miawyda. quCaSi sulieris WaWaneba ar iyo. maRaziebi daeketaT.qalaqi ukacriels daemsgavseboda. <strong>maTiuS</strong>s sircxvilis almurma ahkra,TeTrkanianebi ra mxdalebi ariano.zooparkSi rom Sevidnen, mohyvnen qvabebis raxuns, Cahberes stvirebs daiseTi xmauri atexes, gegonebodaT, didi laSqari modiso.garSemo gauvali buCqnari da daburuli tye iyo._ SeCerdiT! – iyvira klu-klum. _ mSvildi mozideT! buCqebSi raRacfaCunobs.klu-klu win gavarda. xeze acoceba Zlivs moaswro, rom erTi veebamgeli eZgera xes, klanWebiT CamoRadra da ymuili gaaba._ es imaTi winamZRolia! _ CamosZaxa klu-klum amxanagebs. _ axlaSegiZliaT, is danarCenebi galiaSi SeyaroT. buCqebs SemouareT da iqidandaafrTxeT!asec moiqcnen. dafeTebuli mglebi daoTxilebi gaiqcnen. zangebimisdevdnen da patar-patara isrebs styorcnidnen. medoleebigamwarebulebi ubagunebdnen dols. erTi marjvniv mihyveboda, meoremarcxniv. xuTi wuTic ar gasula, rom TerTmeti mgeli ukve galiaSiijda.galiis kari maSinve Caketes. meTormete mgelme rom dainaxa, martokadavrCio, mococxa da sadRac miimala.klu-klu xidan Camoxta._ Cqara, baRidan ar gagveqces!magram axla ukve gvian iyo, mgeli gagiJebuli gavarda qalaqSi. xalxmaaxla ki namdvilad dainaxa, rom mgeli quCaSi garboda, ukan ki klu-kluda aTi zangi misdevda. yvelaze bolos <strong>maTiuS</strong>i miCanCalebda. aba, sadSeeZlo, velurebis mxardamxar erbina! oflSi gaxviTquli da gawamebulifexebs ZlivsRa miaTrevda. erTma gulCvilma dedaberma Tavsi saxlSiSepatiJa da rZe da funTuSa miarTva._ miirTvi, <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>v, _ uTxra dedaberma. _ Sen kargi <strong>mefe</strong> xar.oTxmoci wlisa var da bevr <strong>mefe</strong>s movswrebivar. Senze ukeTesebic iyvnen,Senze uaresebic, magram SenisTana ki arcerTi ar yofila. Sen CemisTanabebrebzedac ki izrune da skolaSi gvatareb, Tanac swavlaSi xelfass138


gvaZlev. Cemi vaJi sadRac Soreul qveyanaSi cxovrobs. yovel eqvs TveSierT werils migzavnis. me am werilebs ver vkiTxulob da vinaxav. maS ravqna, ar minda, sxvam waikiTxos, iqneb ra saidumlos mwers! imaT kiSeiZleba momatyuon da sxva rame miTxran. axla me TviTon wavikiTxav dagavigeb, ra sWirs, rogor aris. maswavlebelma miTxra, Tu ibejiTeb, orTveSi Sen TviTon miswero. oh, rogor gaixarebs Cemi biWi!<strong>maTiuS</strong>ma rZe dalia, dedabers xelze eambora, madli moaxsena dawavida.amasobaSi mgeli arxSi Camxtariyo da iq mimaluliyo. klu-klum Tqva,mec unda Sevyveo._ rao? ar gagiSveb! – uyvira <strong>maTiuS</strong>ma, _ miwisqveSa arxia da ukuneTixibnele dgas. Sig gamoixrCobi. an arada, mgeli dagfleTs.magram klu-klu gajiqda, kbilebSi sanadiro dana daiWira da arxSiCaxta. zangeni rom zangebi iyvnen, imaTac ki SiSis zari daeca, bnelSinadirTan Setakeba Zalian saxifaToao.<strong>maTiuS</strong>i erTxans gaognebuli idga, mere ucbad gaaxsenda, rom jibisfarani hqonda wamoRebuli. arc ki dafiqrebula, iskupa da pirdapirarxSi gadaeSva. arxis mili Zalian viwro iyo. netav saiT arian?sinaTleze miwisqveSa TaRi gaarCia. qvemoT kanalizaciis WuWyiani,binZuri wyali midioda. iqauroba ise yarda, kacs suli SeexuReboda._ klu-klu! _ daiZaxa <strong>maTiuS</strong>ma da eqo yvela mxridan gamoepasuxa.kanalizaciis milebi yvela mxares midioda, <strong>maTiuS</strong>ma ver gaigo, klu-klugamoepasuxa Tu ara. farans erTi wamiT aanTebda da isev aqrobda, vaiTudidxans ar meyoso. ucbad erT gasasvlelSi xmauri Semoesma.muxlamde wyalSi mdgarma <strong>maTiuS</strong>ma farani aanTo da dainaxa orive,klu-kluca da mgelic. klu-klum mgels yelSi Casca dana. mgeli xelzedaswvda kbilebiT. klu-klum dana meore xelSi gadaitana. mgelma kbilebigauSva, Tavi daRuna da is iyo, axla mucelSi unda dastakeboda, rom<strong>maTiuS</strong>i mgels eca, farani TiTqmis TvalSi ataka. mgels sinaTlem Tvaliise mosWra, balani aejagra. <strong>maTiuS</strong>s meore xelSi revolveri eWira. vidremgeli gons movidoda, tyvia Sig TvalSi daaxala.klu-klus guli Seuwuxda. <strong>maTiuS</strong>ma staca xeli da gasasvleliskengaaTria. miaTrevda da eSinoda, vaiTu Rone ar meyos, vaiTu klu-klu amsibinZureSi CaixrCoso. TviTonac fexze Zlivs idga. vin icis, iqnebamarTla cudi ambavic datrialebuliyo. magram zangi bavSvebigulxeldakrefilebi ar mdgaran. klu-klum arki misca neba, arxSiCahyolodnen, magram uqmad rodemde idgebodnen? Caxtnen arxSi da farnisSuqi rom dainaxes, maSinve iqiT gaeSurnen. jer klu-klu amoiyvanesmaRla, mere <strong>maTiuS</strong>i da bolos _ mokluli mgeli.<strong>maTiuS</strong>, es ra Cagidenia, es ra giqnia, _ eubneboda <strong>maTiuS</strong>s sevdiani<strong>mefe</strong>. – gons modi, <strong>maTiuS</strong>, didi xifaTi mogelis. SeiZleba daiRupo.imisTvis Camovedi, rom gagafrTxilo, magram, mgoni, davigviane. erTikviriT adrec Camovidodi, magram rac memamanqaneebad bavSvebma daiwyesmuSaoba, Tqveni rkinigzebi aRarafrad varga. iZulebuli gavxdi,sazRvridan forniT vimgzavre: Sens soflebs da qalaqebze gamoviare,xalxi vnaxe, movusmine, ras ambobdnen Senze. <strong>maTiuS</strong>, damijere, Zaliancudad gaqvs saqme.sevdiani <strong>mefe</strong> Tavisi saxelmwifodan farulad wamosuliyo, rom<strong>maTiuS</strong>isTvis rogorme eSvela._ ra moxda, ra ambavia, _ hkiTxa aRelvebulma <strong>maTiuS</strong>ma.139


_ bevri cudi rame moxda, magram Sen gimalaven, gatyueben da araferiar ici._ me yvelaferi vici, _ iwyina <strong>maTiuS</strong>ma, _ yoveldRe vkiTxulob gazeTs.bavSvebi TandaTan eCvevian saqmes, komisia muSaobs. arc erTi reformacxovrebaSi ise ar gatarebula, Zvrebi ar gamoewvios. me vici, rom jeryvelaferi mowesrigebuli ar aris._ <strong>maTiuS</strong>, Sen mxolod erT gazeTs kiTxulob, Sens gazeTs. imaSi sultyuilebs weren, aba, sxvebi waikiTxe!da sevdianma <strong>mefe</strong>m sawer magidaze mozrdili Sekvra daudo.<strong>maTiuS</strong>i dinjad Slida gazeTebs da mxolod didi asoebiT dawerilsaTaurebs kiTxulobda. bevric rom ar waekiTxa, mainc gaigebda, Sig raewera. <strong>maTiuS</strong>s Tvali daubnelda.„<strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> Wkuaze Seirya~.„<strong>mefe</strong> colad irTavs afrikel maimuns~.„Savi eSmakebis mefoba~.„ministri qurdia. sapatimrodan jaSuSis gaqceva~.„gazeTebis gamyidveli feleki baroni gaxda~.„ori cixesimagris afeTqeba~.„<strong>maTiuS</strong>s arc zarbaznebi aqvs, arc tyvia-wamali~.„omis winadRes~.„ministrebi ganZeulobas ezidebian~,„Zirs tirani <strong>mefe</strong>!~_ es xom sicruea! – iyvira gulmosulma. _ mxolod da mxolodmonaCmaxi! romeli Savi eSmakis mefobaze weren? zangi bavSvebi romCamovidnen saswavleblad? ras aSaveben! piriqiT, zogjer gvexmarebiankidec! galiidan mglebi rom gaiqcnen, zangebma sicocxle safrTxeSiCaigdes da mglebs gamoekidnen, imaT Seyras galiaSi, sakvamurebigasawmendi rom iyo, wamsdauwum xanZari Cndeboda da TeTri bavSvebi kimainc ar wmendnen, isev zangma biWebma Camowmindes. arc zarbaznebsa datyvia-wamalze weren simarTles, erTic gvaqvs da meorec. me vici, romfeleki gazeTebis gamyidveli iyo, magram arasodes qurdi ar yofila daarc me gaxlavarT tirani <strong>mefe</strong>._ <strong>maTiuS</strong>, nu brazob, amiT verafers uSveli. me geubnebi, Zalian cudadgaqvs saqme. Tu ginda, qalaqSi gavideT da Seni TvaliT naxe yvelaferi.<strong>maTiuS</strong>ma ubralo biWiviT Caicva. sevdian <strong>mefe</strong>sac ubralod ecva.oriveni qalaqSi gavidnen.gzad yazarmasTan gaiares, <strong>maTiuS</strong>s gaaxsenda, Rame sasaxlidan romgamoipara omSi wasasvlelad da felekma am yazarmis gverdiT Caatara. o,ra bednieri iyo maSin! ra bavSvi iyo, araferi gaegeboda qveynierebaze.axla ki yvelaferi icis da aRarafers elodeba.yazarmasTan xanSiSesuli jariskaci idga da Cibuxs abolebda._ ra ambavia TqvenTan, jarSi ra xdeba?_ araferi, ra unda moxdes, bavSvebi parpaSoben. mTeli yumbarebisalutebze daxarjes, zarbaznebi gaaoxres, sadRaa jari da laSqari!da jariskaci atirda.Semdeg gabrikasTan mividnen. aqac erTi muSa ijda, muxlze wignigadaeSala da meore dRisTvis leqss izepirebda._ ra ambavia Tqvens fabrikaSi?_ SediT da Tqveni TvaliT naxeT. axla yvelas SeuZlia Sesvla.140


Sevidnen. kantoraSi qaRaldebi aqeT-iqiT iyo mimofantuli, mTavariqvabi gaxeTqiliyo, manqanebi gaCerebuli idga. saamqroSi ramdenime biWitrialebda._ aq ras akeTebT, biWebo!_ ra vici, xuTasi bavSvi gamogvzavnes samuSaod, CvenRa davrCiT.danarCenemba Tqves, sulelebi xom ar vgonivarTo da mousvessacuRlutod. ocdaaTniRa varT. araferi ar viciT, ra unda gavakeToT,yvelaferi gafuWebulia. cotas movgviT, movasufTavebT aqaurobas dameti araferi. Cveni mSoblebi skolaSi dadian, DSin mogvewyineba xolme.esec ar iyos, uxerxulia, xelfasi aiRo, roca kaci arafers akeTeb.isev quCaSi gavidnen.maRaziebis umravlesoba dakeTili daxvdaT, Tumca ki yvelam icoda,rom mglebi ukve galiaSi isxdnen.erT maRaziaSi Sevidnen. gamyidvelad lamaz-lamazi gogona idga._ mSveniero qaliSvilo, maRaziebi ratom aris daketili?_ imitom, rom yvelaferi daipares. arc policiaa, arc jari. quCebSixulignebi daZrwian da yvelafers iparaven. visac ra hqonda, Sin waiRo daSeinaxa.iqidan sadgurSi Seuxvies. relsebze damsxvreuli matarebeli idga._ ra moxda?_ meisre burTis saTamaSod gaiqca, sadguris ufrosi saTevzaod wavida,memanqanem ar icoda, sad unda daemuxruWebina matarebeli, da, ai, ramoxda, asi kaci daiRupa.<strong>maTiuS</strong>ma tuCze ikbina, rom ar atirebuliyo.sadguris axlos saavadmyofo iyo. aqac bavSvebi iyvnen da TiTqosuvlidnen avadmyofebs. eqimebic xandaxan erTi saaTiT Semoirbendnenxolme, Tu meore dRisTvis cota gakveTili hqondaT saswavlebeli. magramam saqmes ar Sveloda. avadmyofebi kvnesodnen, uwamlod ixocebodnen,bavSvebs ki eSinodaT, ar icodnen, ra eqnaT, idgnen da tirodnen._ ras ityvi, <strong>maTiuS</strong>, ar davbrundeT sasaxleSi?_ ara. Cems gazeTSi unda mivide da Jurnalisti vnaxo, _ mSvidad miugo<strong>maTiuS</strong>ma, Tumca ki etyoboda, rom boRmiT iyo savse._ me ver gamogyvebi, <strong>maTiuS</strong>, _ uTxra sevdianma <strong>mefe</strong>m. _ vaiTu micnon!_ male davbrundebi, _ Tqva <strong>maTiuS</strong>ma da redaqciisaken gaeSura.sevdianma <strong>mefe</strong>m Tvali gaayola, Tavi gadaaqnia da sasaxleSi dabrunda.<strong>maTiuS</strong>i ki ar midioda, mirboda. muStebi moekumSa da grZnobda,TandaTan rogor uficxdeboda ZarRvebSi hainrix uswrafesis sisxli._ damacade, Se avazako, matyuarav, crupentelav! me Sen giCveneb seirs!<strong>maTiuS</strong>i Jurnalistis oTaxSi Sevarda. sawer magidasTan Jurnalistiijda, divanze feleki gaSxlarTuliyo da sigaras abolebda._ aa, Senc aqa xar! _ ar ki Tqva, iyvira <strong>maTiuS</strong>ma. _ miT ukeTesi, oriveserTad mogelaparakebiT. es ra giqniaT, es ra CagideniaT?!_ Tqveno mefuro udidebulesobav, inebeT da dabrZandiT, _ Tavisidabali, daSaqruli xmiT SesTavaza Jurnalistma.<strong>maTiuS</strong>i SekrTa, axla ukve darwmunebuli iyo, rom Jurnalisti viRacisJaSuSad muSaobda. ramdeni xania, <strong>maTiuS</strong>s guli ugrZnobda, magram axlayvelafres mixvda._ esec Sen, jaSuSo! _ iyvira <strong>maTiuS</strong>ma da Tavisi ganuyreli revolveridaumizna, magram jaSuSma elvis siswrafiT xelSi xeli staca. tyvia Wersmoxvda.141


_ revolveri bavSvebis saqme ar aris, _ RimiliT uTxra Jurnalistmada xeli ise magrad mouWira, kinaRam xorci Semoaglija. <strong>maTiuS</strong>srevolveri xelidan gauvarda. Jurnalistma aiRo, saweri magidis ujraSiCado da daketa._ axla mSvidad movilaparakoT. maS, ase. riT ganvarisxe Tqveni mefuriudidebulesoba? iqneba imiT, rom Cems gazeTSi vicavdi? an iqneb imiT, romvamSvidebdi da yvelafers vuxsnidi? Tu imiT, rom klu-klus vaqebdi?amitom meZaxis Tqveni mefuri udidebulesoba jaSuSs? amitom surdaTqvens mefur udidebulesobas Cemi daxvreta?_ es suleluri saskolo kanoni raRaa?_ me ra SuaSi var? bavSvebma xmis umravlesobiT daadgines._ gazeTSi ratom ar dawereT, rom Cveni cixesimagreebi aafeTqes?_ es ambavi samxedro ministrs unda moexsenebina. aseTi rame xalxma arunda icodes, es samxedro saidumloebaa._ sazRvargareTis mefis tyeSi momxdari xanZris ambavs iseTavgamodebiT ratom kiTxulobdiT?_ Jurnalistma yvelaferi unda ikiTxos, rom gazeTisTvis cnobebiSearCios. Tqveni udidebulesoba Cems gazeTs yoveldRiurad kiTxulobda.ras gvibrZanebT, cudad vwerdiT?_ o, piriqiT, Zalian kargad, metismetad kargadac ki, _ mwared Caicina<strong>maTiuS</strong>ma.Jurnalistma TvalebSi Sexeda <strong>maTiuS</strong>S da hkiTxa:_ nuTu Tqveni udidebulesoba kidev miwodebs jaSuSs?_ me giwodeb! – iyvira felekma da divanidan wamoxta.Jurnalisti gafiTrda, feleks Sexeda, felekma gacofebulma Sexedada, vidre biWebi gons movidodnen, ukve karebSi idga._ cinglianebo, Cven kidev SevxvdebiT erTmaneTs, _ daiZaxa da kibeebzeswrafad Cairbina.sadarbazo SesasvlelTan moulodnelad manqana gaCerda. JurnalistmamZRols raRac uTxra._ daiWireT, ar gauSvaT! _ yviroda feleki Ria fanjridan.magram ukve gvian iyo, manqana quCis mosaxvevSi miimala. esec rom aryofiliyo, vin daiWerda? fanjarasTan ramdenime usaqmurs moewyara Tavi,rom gaegoT, ra xdeboda.<strong>maTiuS</strong>S Tavzari dasca am ambavma da gaxevebuli idga. feleki tiriliTCauvarda fexebSi._ <strong>mefe</strong>v, momkali! yvelaferi Cemi bralia! _ bRaoda feleki, _ vai, raubeduri var! es ra Cavidine!_ moica, felek, yvelaferze mere vilaparakoT dinjad da wynarad. racwaxda, imas aRara eSveleba ra. WirSi mSvidi da TavdaWerili unda iyo.rac moxda,, imas Tan nuRar gadahyvebi. unda ifiqro imaze, racmosaxdenia, rac gasakeTebelia.feleks guliT surda, maSinve yveklaferi moeyola, magram <strong>maTiuS</strong>s arcerTi wuTis dakargva ar undoda._ felek, yuri migde. telefonebi gafuWebulia. me mxolod SenRadamrCi. xom ici, sad cxovroben ministrebi?_ eg Tu ar vici, maS, sxva raRa mecodineba. sxvadasxva quCazecxovroben. magari fexebi maqvs, nu geSinia, ori weliwadi gazeTebsvyiddi. ginda, ministrebi sasaxleSi moviyvano?_ saswrafod.142


<strong>maTiuS</strong>ma saaTze daixeda._- ra dro dagWirdeba?_ naxevari saaTi._ kargi. or saaTSi sefedarbazSi unda damxvdnen. gaafrTxile,vinicobaa, vinmem Tavi moiavadmyofa, axsovdes, hainrox uswrafesisSTamomavali var._ movlen! me vici, rasac vetyvi! _ dahpirda feleki._ mere fexsacmeli gaixada, ordenCamokidebuli elegenturi pijakicgaiZro. magidaze tuSis boTli idga, felekma aiRo, Sarvali, xelebi dapirisaxe tuSiT moiTxupna da fexSiSveli gaiqca ministrebis mosawvevad.<strong>maTiuS</strong>i ki sasxlisaken gaeSura, rom ministrTa sabWos sxdomis winerTxel kidev esaubra sevdian <strong>mefe</strong>sTan._ sad brZandeba is ucxo batoni, dilas rom mesaubreboda? _sulmouTqmelad hkiTxa klu-klus, rogorc ki gogonam karebi gauRo._ ucxo batoni wabrZanda, magidaze werili dagitova.daboRmili <strong>maTiuS</strong>i oTaxSi Sevarda, werils xeli staca da waikiTxa:„Cemo Zvirfaso, Cemo sayvarelo <strong>maTiuS</strong>! moxda swored is, risacyvelaze metad meSinoda. me usaTuod unda wavide. Zvirfaso <strong>maTiuS</strong>, romar gicnobde, rogori xar, SemogTavazebdi, CemTan wamodi-meTqi. magramvici, rom Sen amas ar izam. icode, CrdiloeTis gziT mivdivar. Tumoindomeb, cxeniT or saaTSi damewevi. samikitnoSi dagelodebi. TuerTmaneTs veRar SevxvdiT, sul gaxsovdes, rom Seni megobari var.mendobode da gjerodes Cemi maSinac ki, roca mogeCveneba, rom me SengiRalate. rac unda Cavidino, icode yvelafers Sens sasikeTod Caviden.mxolod erT rames gemudarebi: es yvelaferi saidumlod unda darCes,aravin, arc erTma sulierma ar unda gaigos. werili wakiTxvisTanavedawvi. Zalian mebralebi, Cemo sayvarelo bavSvo, Cemo sabralo uTvistomoobolo. netav SemeZlos, dagifaro am ubedurebisgan, rac Sen mogelis.netav SemeZlos, nawili mainc agarido im simwarisa, rac Sen mogelis.ifiqre, <strong>maTiuS</strong>, iqneba CemTan wamosvla jobdes. werili aucilebladdawvi~.<strong>maTiuS</strong>ma waikiTxa, maSinve sanTeli aanTo da werili alze daiWira.qaRaldi abrialda, daigrixa da gaSavda. <strong>maTiuS</strong>s cecxlze TiTebiewvoda, magram arafrad agdebda.„TiTebi ki ara, suli ufro mtkiva, suli~, _ es fiqri utrialebdaTavSi.kedelze ded-mamis suraTebi ekida.<strong>maTiuS</strong>ma Sexeda da gaaxsenda:„sabralo uTvistomo oboli~.mxolod Rrmad amoioxra, tiriliT ar utiria. tirili axla arSeiZleboda, Tavze gvirgvini unda daedga da Tvalebi dawiTlebuli arunda hqonoda.oTaxSi fexakrefiT Semovida klu-klu. <strong>maTiuS</strong> aravisi naxva ar undoda,arc klu-klus Semosvla gaxarebia, magram gogona ise morCilad idga,<strong>maTiuS</strong>s guli moulba da nazad hkiTxa:_ ra iyo, klu-klu, ginda rame?_ TeTr <strong>mefe</strong>s raRac awuxebs da klu-klus umalavs. TeTri <strong>mefe</strong> Tavissaidumlos ar andobs Sav velur klu-klus. magram klu-klum yvelaferiicis da TeTr <strong>mefe</strong>s gasaWirSi ar miatovebs.143


klu-klum xelebi maRla aswia da es fici ise warmoTqva.bum-drummac swored ase Sehfica maSin <strong>maTiuS</strong>s._ Sen ra unda icode, klu-klu? _ hkiTxa gulaCuyebulma <strong>maTiuS</strong>ma._ TeTr <strong>mefe</strong>ebs <strong>maTiuS</strong>is oqro SeSurdaT. TeTr <strong>mefe</strong>ebs surT, <strong>maTiuS</strong>idaamarcxon da moklan. sevdian <strong>mefe</strong>s <strong>maTiuS</strong>i ebraleba. magram araferiSeuZlia, sustia da Zlieri <strong>mefe</strong>evisa eSinia._ gaCumdi klu-klu!_ klu-klu Cumad iqneba, rogorc samare, magram klu-klum sevdiani<strong>mefe</strong> icno. <strong>maTiuS</strong>s es daferflili werili ufro gascems, vidre kluklu._ gaCumdi, klu-klu, aRaraferi Tqva! _ uTxra <strong>maTiuS</strong>ma, werilisferfli iatakze dayara da da fexiT gasrisa._ klu-klu ficsa debs, rom aRarfers ityvis.swored droc iyo, laparaki moeTavebinaT: msaxurebi skolidandabrunebuliyvnen da kabinetSi xelis kvriT da jikav-jikaviTSemocvovdnen.<strong>maTiuS</strong>s sibrazisagan cecxli waekida._ es ra Rrialia! _ iyvira gulmosulma. _ rodis aqeTaa, rom mefismsaxurebi RrianceliT Serbian mefis kabinetSi! skolaSi ar geyoTcelqoba?ceremonmaisters ise Sercxva, yurebic ki gauwiTlda._ Tqveni mefuro udidebulesobav, gevedrebiT, apatieT danaSauli. amsacodavebs iseTi bavSvoba hqondaT, TamaSi ra iyo, ar icodnen. jerxelis biWebi iyvnen, mere mzareulis Segirdebad muSaobdnen, bolos kimsaxurebi gaxdnen. mTeli sicocxle moridebulebi da sityvauTqmelebiunda yofiliyvnen. aseTebic iyvnen. axla ki mTlad gadairivnen daSeSlilebs daemsgavsnen._kargi, kargi. sefedarbazi moamzadeT, naxevar saaTSi sxdoma daiwyeba._ vaime, xvalisaTvis Zalze bevri davaleba mogvces, _ daikvnesa erTmamsaxurma._ me ruka maqvs dasaxati._ me eqvsi amocana maqvs da erTi gverdi.._ xval skolaSi ar waxvalT, _ gaawyvetina gacofebulma <strong>maTiuS</strong>ma.msaxurebma Tayvani sces da Cumad gavidnen. magram karebSi maincdaerivnen erTmaneTs: erTma meores xeli hkra da karis saxelurze nikapiCamoakvrevina.am dros gaTxupnil-gaoflili da SarvalCamoxeuli feleki movarda:_ davaleba Sevasrule. ministrebi movlen.mere ki yvelaferi uambo.diax, gazeTSi Turme marTla ewera: feleki fulsac iparavda, qrTamsaciRebda. <strong>maTiuS</strong>is magivrad audiencias roca awyobda, gasacem saCuqrebSirac moeweoneboda, TviTon iRebda. vinc fuls an saCuqars miarTmevda,imas yvelaze yvelaze karg rames aZlevda. ramdenime biWi Seuamxanagebia.maT Soris antekic. es biWebi yoveldRe modiodnen da saCuqrebimihqondaT. jaSuSi ki arasodes yofila feleki. es yvelaferiJurnalistma urCia. iman ubrZana, baroni dairqvi da ordenic moiTxoveo.jer megobrad aCvenebda Tavs, mere ki ucbad mosTxova, yalbi sabuTebigaakeTeT, viTom <strong>maTiuS</strong>i ministrebs samsaxuridan iTxovs da didebsyovelgvar uflebas arTmevs, saxelmwifos marTvas bavSvebs avalebso.felekma uari uTxra. Jurnalistma qudi daixura da daemuqra: Tu uarsityvi, <strong>mefe</strong>sTan mival da movaxseneb, rom saCuqrebs iparav da qrTams144


iRebo. felekic SeSinda. ver mimxvdariyo, Jurnalistma saidan icodayvelaferi. maSin ase fiqrobda, Jurnalistebma, saerTod, yovelTvisyvelaferi iciano. axla ki mixvda, rom Jurnalisti jaSuSi yofila.. imsabuTis garda, sxva yalbi sabuTic gaakeTes. raRac mimarTva Tumowodeba iyo msoflios bavSvebisadmi.<strong>maTiuS</strong>s xelebi zurgze Semoewyo da kabinetSi bolTasa scemda._ ho, Zalian cudi saqmeebi gikeTebia, felek, magram mipatiebia._ rao? mipatiebiao? Tu Tqveni mefuri udidebulesoba mapatiebs, mevici rasac vizam._ ras izam!_ yvelafers mamaCems vetyvi da iseT dRes damayris, mTel sicocxleSiar damaviwydeba._ nu, felek, nu etyvi. rad unda uTxra? xom SegiZlia, sxvanairadgamoisyido danaSauli! iseTi dro dagvidga, xalxi gvWirdeba. SencmWirdebi._ samxedro ministri geaxlaT, _ moaxsena sasaxlis marSalma.<strong>maTiuS</strong>ma gvirgvini daidga. - o, ra mZime iyo mefis gvirgvini! _ daidgagvirgvini da sefedarbazSi gabrZanda_ batono samxedro ministro, ras momaxsenebT? oRond, mokled,pirdapir saqmeze meleparakeT. bevri ram uTqvenodac vici._ Tqvens mefur udidebulesobas movaxseneb, rom Cven gvaqvs samicixesimagre (gvqonda xuTi), oTxasi zarbazani (gvqonda aTasi) da orasiaTasi Tofi. yumbarebi aTi sabrZolo dRis samyofi gvaqvs ( sami Tvissamyofi gvqonda)._ Ceqmebi, zurgCanTebi da orcxobilebi?_ sawyobebi savsea, marto marmeladi SeiWama._ utyuari cnobebi gaqvT?_ sruliad utyuari._ Tqven fiqrobT, rom male omi daiwyeba?_ me politikaSi ar verevi._ dazianebuli zarbaznebi da Tofebi SeiZleba male SevakeToT?_ zogi Zalian aris dazianebuli, danarCeni SeiZleba SevakeToT, TuqarxnebSi Rumelebi da qvabebi kargad muSaobs.<strong>maTiuS</strong>s is fabrika gaaxsenda, sevdianma <strong>mefe</strong>m rom aCvena, da TaviCaRuna. amis gaxsenebaze mefis gvirgvini ufro daumZimda._ batono samxedro ministro, jarSi ra ganwyobilebaa?_ jariskacebi da oficrebi nawyenebi arian. yvelaze metad is stanjavT,rom samoqalaqo skolaSi dadian. me rom samsaxuridan gadayenebisbrZaneba miviRe.._ Tqveni gadayenebis brZaneba yalbi iyo. me araferi vicodi. xeli Cemmagivrad mouweriaT.ministrma Subli Seikra._ gadayenebis brZaneba rom miviRe, CemTan delegacia movida, samxedroskolaSi gagvgzavneTo. Savi dRe davawie! raki gibrZanes, samoqalaqoSiiswavliTo, maS, samoqalaqoSi mousviT_meTqi. rom gibrZanon, cecxlSiCavardiTo, cecxlSi unda Cavarde; jojoxeTSi wadio, jojoxeTSi undaamoyo Tavi._ yvelaferi rom isev Zveleburad datrialdes, mapatiebdiT?samxedro ministrma xmali iSiSvla.145


_ Tqveno mefuro udidebulesobav, meca da Cemi jariskacebic mzadavarT, Cveni gmiri mefis winamZRolobiT Tavi davdoT mamulisa dajariskacuri Rirsebis dasacavad!_ kargia, Zalian kargia.„jer yvelaferi ar daRupula,~ - gaifiqra <strong>maTiuS</strong>ma.ministrebi fexiT siaruls SeCveulebi ar iyvnen, qoSin-qoSiniTmodiodnen da daagviandaT. sasaxlis marSalebma gamoacxada, ministrebimobrZandneno, magram mobrZandnen ki ara, Zlivs moqoSindnen,sxdoma rom daiwyo, <strong>maTiuS</strong>ma ministrebs uTxra: yvelaferi jaSuSiJurnalistis bralia da axla unda movisazroT, rogor moviqceT, ravqnaTo.maSinve gazeTSi daweres, bavSvebi xvalidan skolaSi ivliano. vinc amambavs gvian gaigebs, ara uSavs, cota daigvianos, magram misvliT uTuodmivideso. didebi Sesvenebamde darCnen skolaSi, Semdeg ki yvela TavissamsaxurSi wavideso. umuSevrebs erT Tves kidev miecemaT swavlis fuli,mere, Tu undaT, bum-drumis saxlebis, skolebisa da aTasi raRacisaSeneba undao. amasobaSi orive seimi daixureba. pirvelad didebis seimsgaxsnian, mere moifiqreben ra uyon axalgazrdobas. xolo rocareglaments SeimuSaveben, bavSvTa seimic gaixsneba. oRond ise, rombavSvebi mxolod ityvian, rac undaT, didebis seimi ki maT survilsganixilavs da ityvis, SeiZleba Tu ara am survilis Sesruleba. bavSvebsar eqnebaT ufleba didebs rame ubrZanon. deputatebad kenWs iyrianmxolod wesieri da kargi moswavleebi.am mimarTvas xels awerdnen <strong>maTiuS</strong>i da misi yvela ministri.Semdeg <strong>maTiuS</strong>maxeli moawera jariskacebisadmi mimarTvasam mimarTvaSi <strong>maTiuS</strong>ma saboloo omi da TavianTi gamarjvebebigaixsena.„Cveni yvelaze saimedo ori cixesimagre afeTqebulia. maS, dae,TiToeuli jariskacis gmiruli mkerdi iqnes auRebel cixesimagredimaTTvis, vinc Cvens miwa-wyalze fexis Semodgmas gabedavs!~ _ asemTavrdeboda mimarTva. <strong>maTiuS</strong>ma da samxedro ministrma xeli moaweres.vaWrobis ministri gazeTSi xelosnebs sTxovda, yvelaferi saswrafodSeakeTeT, maRaziebi saswrafod gaaReT, Torem qalaqi Camkvdari daulamazoao.ganaTlebis ministri bavSvebs hpirdeboda, Tu kargad iswavliT seimiisev gaixsnebao.policiis prefeqti Tavs isebda, xval diliTve policia Tavis saqmesSeudgebao._ jerjerobiT verafers gavakeTebT, _ Tqva ufrosma ministrma. _ undamovicadoT, vidre fosta-telegrafi muSaobas daiwyebdes. mere gavigebT,ra xdeba Cvens qveyanaSic da sazRvargareTac._ ra unda momxdariyo? _ hkiTxa SeSfoTebulma <strong>maTiuS</strong>ma. mas ukveegona, rom yvelaferi advilad da kargad gamosworda. isic ki ifiqra,iqneba sevdianma <strong>mefe</strong>m marto SemaSinao._ ar viciT, ra unda momxdariyo. jer araferi ar viciT.meore dRes yvelaferi kargad aewyo. pirvel gakveTilzemaswavleblebma gazeTi waikikiTxes, Sesvenebaze Tavis moswavleebsdaemSvidobnen da didebi Sin wamovidnen. Sin wignebi isev bavSvebsgadaabares. Tormet saaTze yvelaferi ukve Zveleburad iyo. unda146


gamogitydeT, rom yvelani gaxarebulebi darCnen: didebic, bavSvebic damaswavleblebic.maswavleblebi bavSvebs arafers eubnebodnen, magram Zaliankmayofilebi ki iyvnen: Turme didebTanac karga bevri Tavsamtvrevi saqmehqondaT. axalgazrdebi, visac jer ocdaaTi weli ar SesrulebodaT,Zalian celqobbdnen: erTmaneTs ar asvenebdnen, gakveTilebze icinodnenda xmaurobdnen.. xnierebi wuwunebdnen, cudad vsxedvarTo, Tavi gvtkivao,suli gvexuTebao, melani cudi gvaqvso. moxucebs ki gakveTilebze eZinaTda arageri esmodaT. maswavlebeli rom daiyvirebda xolme, isini arafradagdebdnen; umravlesoba yru gaxldaT. axalgazrdebi aTasnair oinsuwyobden moxucebs. moxucebi Ciodnen, ar gvasvenebebno. erTi sityviT,skolaSi bavSvebs iyvnen miCveulebi da erCivnaT, yvelaferi Zveleburadyofiliyo.kantoraSi dabrunebuli didebi TiTqos javrobdnen, bavSvebsyvelaferi Tavdayira dauyenebiaTo, magram gunebaSi fiqrobdnen, iqneberTi mxriv kargic aris: Tu rame saWiro sabuTi daikarga, bavSvebsdavabralebTo. mosamsaxureebi xom sxvadasxvanairebi arian: zogsyvelaferi saaTiviT aqvs awyobili, zogs ki saqmeebi areul-dareuliuyria.yvelaze cud dReSi fabrikebi iyo, magram umuSevrebi sixaruliTexmarebodnen aRdgenaSi. imedi hqondaT, dainaxaven, ra kargad vmuSaobT,da SeiZleba aqve dagvtovono.am dRes qalaqSi erTi-organ patara Cxubi gaimarTa, magram policiakargad gaxldaT dasvenebuli da dilidanve energiulad moekida Tavsisaqmes. qurdebsa da yalTabandebs imdenis moparva da Seylapva moeswroT,rom axla mxolod isxdnen da SiSiT caxcaxebdnen, Cveni saqmianoba argamoaSkaravdeso. zogierTs adamianoba kidev SerCenoda, jermourjulebel qurdad ar qceuliyo. aseTebi isev ukan abrunebdnenTavianT monapars.saRamoTi mefis manqanam qalaqSi rom gaiara, yvelaferi isevZveleburad gamoiyureboda.garda amisa, <strong>maTiuS</strong>isTvis im saRamos unda ecnobebinaT Tavisi qveynisada sazRvargareTis ambebi.amasobaSi klu-klum isev mohkida xeli zangi bavSvebis swavlaganaTlebas.<strong>maTiuS</strong>i gakveTilze daeswro da gancvifrebuli darCa, zangibavSvebi yvelafers ra advilad swavlobeno. magram klu-klum uTxra,asmeTaurad yvelaze niWieri da muyaiTebi avirCie, danarCenebi aseadvilad ver iswavliano. ra icoda sawyalma klu-klum, rom ase male daase savalalod Sewydeboda misi gakveTilebi.<strong>pirveli</strong>, ra Tqma unda, ufrosi ministri mobrZanda. guSin samxedroministri <strong>pirveli</strong> imitom movida, rom fexiT siaruls SeCveuli iyo.ufrosi ministri Zalian Secbunebuli da daRonebuli Canda. iRliaSiqaRaldebis Sekvra amoeCara._ ra moxda, batono ministro?_ cudi ambavia, _ amoioxra ufrosma ministrma. _ swored asec undamomxdariyo. vin icis, iqneba ukeTesic aris._ ra, ra moxda TqviT, Tu ambobT._ omi daiwyo.<strong>maTiuS</strong>i SekrTa.am laparakSi rom iyvnen, danarCenma ministrebma Tavi moiyares.147


moxuc <strong>mefe</strong>s taxti SvilisTvis gadacia. Svilsac xelad omigamoucxadebia da maSinve <strong>maTiuS</strong>is dedaqalaqisken wamosula jariT._ maS, sazRvarze gadmovidnen?_ ori dRis win. ukve ormoci versi gamoiares.waikiTxes depeSebi da werilebi. karga didxans kiTxulobdnen. <strong>maTiuS</strong>madaxuWa daRlil-gamoRamebuli Tvalebi, usmenda da fiqrobda, TqmiT kiarafers ambobda.„iqneb ukeTesic aris.~samxedro ministrma sityva iTxova._ me jer ar vici, romeli gziT modis mteri, magram me mgoni, im oriafeTqebuli cixesimagrisken wamova. Tu swrafad iara, dedaqalaqamde xuTdRes moundeba. Tu nela wamovida, aTi dRec dasWirdeba, vidre aqamdemoaRwevdes._ rogor, gzaSi ar unda davuxvdeT?! _ iyvira <strong>maTiuS</strong>ma._ ar SeiZleba. xalxma TviTon unda daicvas Tavi. mxolod ramdenimepatara razmi unda gaigzavnos, Tumca ki xalxi codvaa da iaraRic. CemiazriT, dedaqalaqamde unda movuSvaT da samkvdro-sasicocxlo brZolaqalaqgareT, mindorSi gavumarToT. an gavimarjvebT, an...da saTqmeli ar daamTavra._ iqneb is ori <strong>mefe</strong> dagvexmaros?. _ laparakSi Caeria sagareo saqmeTaministri._ amis dro ukve aRar aris, _ CaurTo samxedro ministrma. _ Tumca, arvici, aseT rameebSi ver verkvevi.sagareo saqmeTa ministri didxans laparakobda, rogor undamoqceuliyvnen, rom is ori <strong>mefe</strong> am mefis winaaRmdeg aemxedrebinaT.sevdiani mefis imedi namdvilad SeiZleba gqondeT. magram erTi is aris,omi ar uyvars da jaric mcire hyavs. is arafers gaakeTebs. im wina omSicmonawileoba ar miuRia, rezervSi idga. esec ise moiqceva, rogorcyviTelkaniani <strong>mefe</strong>ebis megobari TeTrkaniani <strong>mefe</strong>. am mefs <strong>maTiuS</strong>ma yvelayviTelkaniani <strong>mefe</strong> dauTmo. ise rom, mizezi ara aqvs Cvens winaaRmedgsabrZolvelad. Tumca, vin icis, iqneb Savi <strong>mefe</strong>ebic imas unda?ufrosma minisrtma Tqva:_ batonebo, me erT rames girCevT, nu miiRebT Cems rCevas, magram nurcgamirisxdebiT. Cemi rCevaa: mters nota gavugzavnoT, rom omi ar gvsurs,da gagvagebinos, Cvengan ra unda. me mgoni, marto kontribucia endomeba.axlave agixsniT. uomrad ratom dagviTmo navsadguri, iafad ratommogvyida aTi gemi? imitom, rom undoda, bum-drums oqro gamoegzavna. Cvenfuli bevri gvaqvs. araferi dagvakldeba, rom naxevari imas mivceT.<strong>maTiuS</strong>i xmas ar iRebda. muStebi mokuma da xmas ar iRebda._ batoni ufroso ministro, me mgoni, ar iyabulebs, _ Tqva finansTaministrma. _ naxevarze ratom dagvTanxmdeba, roca SeuZlia mTeli waiRos.ratom unda Sewyvitos omi, roca mogeba SeuZlia? sityva mivceT batonsamxedro ministrs.<strong>maTiuS</strong>i molodinad iqca da muStebi ise mokuma, kinaRam frCxilebixircSi Seeso.- me vfiqrob, rom nota unda gaigzavnos, _ Tqva samxedro ministrma. _Tu pasuxi gamogvigzavna, mere Cven vupasuxebT. me amaSi ver verkvevi,magram is ki vici, rom am ambavs ramedenime dRe dasWirdeba. Tundac oridRe, Tundac erTi dRe dasWirdes. CvenTvis yoveli saaTi Zvirfasia. amxanSi ass Tu ara, ormocdaaT zarbazansa da Tofs mainc SevakeTebT.148


_ Tu naxevar oqroze dagvTanxmda da omi Sewyvita? _ hkiTxa <strong>maTiuS</strong>madabali, sasiamovno, raRac ucnauri xmiT.siCume Camovarda. yvelani samxedro ministrs misCerebodnen. samxedroministri jer gafiTrda, mere gawiTlda, mere isev gafiTrda da Tqva:_ unda SevrigdeT.da daamata:_ CveniT am oms ver movigebT. daxmarebis Txovnis dro ki aRar aris.<strong>maTiuS</strong>ma Tvalebi daxuWa da sxdomis damTavrebamde ase ijda.zogierTma ministrma isic ki gaifiqra, albaT, CaeZinao. magram <strong>maTiuS</strong>s areZina. ministrebi notas werdnen da roca im adgilas mividnen, sadac undaCaeweraT: „ mowinaaRmdege <strong>mefe</strong>s vTxovT...~ <strong>maTiuS</strong>s tuCebi uTrToda.roca <strong>maTiuS</strong>ma kalami aiRo, rom xeli moewera, marto es ikiTxa:ar SeiZleba, sityva „gTxovT~ sxva sityviT SevcvaloT?nota gadaweres da sityva „gTxovT~ Secvales sityvebiT: „Cven gvsurs~.„Cven gsurs omis Sewyveta.~„Cevn gvsurs, dava mSvidobianad davamTavroT~.„Cven gvsurs, Cveni oqros naxevriT avanazRauroT Tqveni samxedroxarjebi.~<strong>maTiuS</strong>ma xeli moawera. Ramis ori saaTi iyo.<strong>maTiuS</strong>i gauxdelad miegdo loginze, magram ver daiZina. TiTqmis inaTakidec, magram mainc Tvalze Zili ar miekara._ gamarjveba an sikvdili, _ imeorebda mTel Rames.moxuci mefis vaJiSvils Tavisi jariT marTla afeTqebulicixesimagrisken aeRo gezi. es namdvilad gamoicno samxedro ministrma.aseT rameebSi kargad erkveoda. magram mteri Zalian nela moiwevda win.samxedro ministrma es ki veRar gamoicno.axalgazrda <strong>mefe</strong> Zalian frTxilad unda moqceuliyo, auCqareb;ad undaevlo, rom gzadagza Txrilebi da sangrebi gaeTxara. ufliswuli TavissicocxleSi pirvelad omobda, amitom windaxeduleba, mofiqrebulobamarTebda, alyaSi ar moxvedriliyo; axsovda, mamamisma Tavis qveyanaSirom SemouSva <strong>maTiuS</strong>i da mere zurgidan Semouara. axalgazrda <strong>mefe</strong>s asiyuri unda gamoesxa, Tu ar undoda, omi waego da xalxs eTqva, moxuci<strong>mefe</strong> sjobda, Svils mama gvirCevniao. ufliswuls xalxi undadaerwmunebina, rom Svili mamaze ukeTesi iyo.dinjad da mSvidad mohyavda laSqari. an ki, kacma arom Tqvas,asaCqarebeli ra sWirda? <strong>maTiuS</strong>s mainc ar SeeZlo omSi Cabma: jariskolaSi daudioda, bavSvebi ki zarbaznebs ufuWebdnen. Wkviani jaSuSiJurnalistic mis dedaqalaqSi trialebda, cdilobda, Zirfesvianadaewera saxemwifo saqmeebi. esec ra didebulad moxda, bavSvebi (albaT,jaSuSebmac) rkinigzebi rom gaaoxres da telegrafic mifuS-mofuSes!<strong>maTiuS</strong>i gvian gaigebda Tavdasxmis ambavs da imden jars veRargamogzavnida, ramdenis saWiro iyo.ase fiqrobda moxuci mefis vaJiSvili da fexs ar aCqarebda. jobia,laSqari ar dameRalos, dedaqalaqTan didi brZola meliso. cxadi iyo,rom brZolis gadaxda usaTuod mouwevda.modis jari, modis da gzaze aravin eRobeba. xalxma rom dainaxa,kaciSvili Cveni damceveli ar ariso, <strong>maTiuS</strong>ze guli mouvida, TavisiTavis dasacavad aRarc TviTon gaanZria xeli da mters sixaruliTSeegeba, TiTqos ganmanTavisuflebeli moevlinao.aba, bavSvebo, heri, skolisaken, <strong>maTiuS</strong>is parpaSs bolo moeRo...149


da ucbad viRac gamoCnda, TeTr droSas afrialebda.hoo, maS, <strong>maTiuS</strong>s ukve gaugia Tavdasxmis ambavi.ufliswulma <strong>maTiuS</strong>is werili waikiTxa da gadaixaraxara._ oho-ho, ra guluxvu yofila Tqveni <strong>maTiuS</strong>i, Tavisi oqros naxevarsmTavazobs! ra saCuqaria? vin ar daxarbdeba?_ ra pasuxs aZlevT Cems <strong>mefe</strong>s? Tu oqros naxevari gecotavebaT, metsmogarTmevT. gTxovT, pasuxi gviboZoT._ im Sens <strong>maTiuS</strong>s gadaeci, rom bavSvebs ki ar aTaTbirebian, mityepenxolme. meored werilis motana aRar gabedo, Torem Senc mogxvdeba. aba,daikarge aqedan!<strong>maTiuS</strong>is werili Zirs daadgo da fexiT Sesdga._ _ Tqveni mefuro udidebulesobav, saerTaSoriso samarTalimoiTxovs, mefis werils weriliT upasuxoT._ raki asea, vupasueb.da <strong>maTiuS</strong>is daWmuWnil-daTxupnil werilze sami sityva waawera:„sulelebi TqvenSi moikiTxeT!~amasobaSi mTel dedaqalaqs gaego omis dawyebis ambavi. gaego isic, rom<strong>maTiuS</strong>ma mters werili gaugzavna, da yvelani mouTmenlad elodnenpasuxs. pasuxi ki, ai, aseTi miiRes.xalxi aRSfoTda._ erTi im ampartavans damixedeT! is xepre, isa! moica, giCvenebT seirs!da qalaqi Tavdasacavad moemzada.didpatarianad <strong>maTiuS</strong>is mxareze dadgnen. xelad daiviwyes yvela wyenaTu usiamovneba da marto misi damsaxurebaRa axsovdaT. axla erTi gazeTiki ara, yvela gazeTi <strong>maTiuS</strong> reformatorze, gmir <strong>maTiuS</strong>ze laparakobda.fabrikebSi dRedaRam muSaobdnen. jari quCebsa da moednebzemecadineobda. yvelani <strong>maTiuS</strong>is naTqvans imeorebdnen._ gamarjveba an sikvdili!yoveldRe axal-axali ambebi modioda: zogi cudi iyo, zogi kargi._ mteri dedaqalaqas uaxlovdeba._ sevdianma <strong>mefe</strong>m daxmareba aRuTqva <strong>maTiuS</strong>s._bum-drumi Tavis Sav laSqars gvigzavnis.klu-klum xuTasi Savi bavSvi quCaSi rom gamoiyvana, xalxi iseaRfrTovanda, klu-klus yvavilebs esrodnen da xelSi atacebulidahyavdaT. zogni imasac ki ambobdnen:_ ra vuyoT, rom klu-klu saSinlad Savia! iseTi Savi mainc ar aris,<strong>maTiuS</strong>ma colad ver SeirTos.amasobaSi mteri marTla uaxlovdeboda dedaqalaqs.bolos dedaqalaqTan brZola gaimarTa.qalaqSi srolis xma ismoda. xalxi saRamoobiT saxuravebze adioda daambobda, cecxls vxedavTo. marTalic iyo.brZolis meore dRes srolis xma ukve odnavRa ismoda.yvelani ambobdnen, es imis momaswavebelia, rom <strong>maTiuS</strong>i imarjvebs damters mierekebao.mesame dRes CamiCumi ar ismoda._ albaT, mteri ukve Sors ariso!magram brZolis velidan ambavi movida, mterma xuTi versiT ukan daixiada iq winaswar gaTxril sangrebSi Casafrdao.<strong>maTiuS</strong>i am brZolas usaTuod moigebda, zarbazani da tyvia-wamaliZalian cota rom ar hqonoda. mters ar egona, Tu dedaqalaqi Tavsdaicavda, amitom <strong>maTiuS</strong>i usaTuod moigebda am brZolas, tyvia-wamali150


om samyofi hqonoda. magram cota hqonda da ra eqna, iZulebuli iyo,daezoga, mere mTlad xelcarieli ar davrCeo.swored am dReebSi mtris <strong>mefe</strong>sTan jaSuSi Jurnalisti miZunZulda.axalgazrda <strong>mefe</strong> gacofebuli eca:_ Se aseT-iseTo, ras roSavdi, <strong>maTiuS</strong>s arc zarbaznebi aqvs, arc tyviawamalio?1me rom frTxilad ar movqceuliyavi, albaT, davmarcxdebodi!jaSuSma uambo, rac moxda: <strong>maTiuS</strong>ma yvelaferi gamigo, revolverimesrola, Zlivs gamovaswari, mTel erT kviras sardafSi vimalebodio.albaT, viRacam gagvcao, imitom, rom <strong>maTiuS</strong>i qalaqSi gamovida da TavisiTvaliT ixila, yvelaferi rogor iyo areul-dareulio. mere felekzedacuambo, araferi gamorCenia._ <strong>maTiuS</strong>is damarcxeba gagviZneldeba. mere ra, rom tyvia-wamali cotaaqvs da zarbazanic! samagierod, Tavdacva ufro advilia, vidreTavdasxma. Tanac imaT dedaqaqalaqi umagrebs zurgs, yvelaferi axlosaqvT. Cven ki Soridan unda vezidoT, martokebi <strong>maTiuS</strong>s ver movereviT.uasaTuod yviTelkanian <strong>mefe</strong>Ta megobari unda dagvexmaros._ Tu moisurva! valdebuli ki ar aris! esec ar iyos, sulac gulze arvexatebi. Tanac isic mefiqreba, Tu dagvexmara, mere yvelaferSi wiliunda CavudoT._ meti ra gzaa!„iqneba jobda kidec, oqros naxevarze davyabulebodi da omiSemewyvita!~ - gaifiqra axalgazrda <strong>mefe</strong>m.magram ukve gvian iyo.am laparakis Semdeg, jaSuSi myisve yviTelkanian <strong>mefe</strong>sTan gaemgzavrada SeuCnda, ginda Tu ara, <strong>maTiuS</strong>is winaaRmdeg gailaSqreo.magram <strong>mefe</strong>m uari uTxra:_ <strong>maTiuS</strong>s CemTvis araferi dauSavebiao.jaSuSi mainc ar moeSva, arwmunebda: gijobs, gailaSqro, imitom, rom<strong>maTiuS</strong>i isedac damarcxdeba. Cemi <strong>mefe</strong> ukve dedaqalaqzea misuli. Tuiqamde martom miaRwia, rogorme saqmes bolomed miiyvans, mere, Tqven ra?yvelaferi imas darCeba. Cems <strong>mefe</strong>s Tqveni daxmareba ar sWirdeba, imasmarto is unda, rom mere ar SegexarboT, bevri qoneba aqvso._ maS, kargi, jer sevdian <strong>mefe</strong>s movelaparakebi. Tu galaSqrevbaa, anoriveni gavilaSqrebT, an arc erTi._ pasuxs rodis miboZebT?_ sam dReSi.kargi.yviTelkanian <strong>mefe</strong>Ta megobarma werili miswera sevdian <strong>mefe</strong>s, amas daamas vapirebo. sul male pasuxi miiRo, sevdiani <strong>mefe</strong> mZimed aris avad dapasuxis mowera ar SeuZliao. swored am dros <strong>maTiuS</strong>is werilicmouvida. <strong>maTiuS</strong>i sTxovda, damexmare, umizezod Tavs damesxneno.„aba, dafiqrdiT, vin yofila: jer Tavi megobrad momaCvena, navsadgurimaCuqa, gemebi momyida, axla ki ori cixesimagre amifeTqa, bavSvebma romtelefoni da telegrafi momiSales, saTavisod gamoiyena, hoda, jaricSemoiyvana Cems qveyanaSi. vkiTxe ra gsurs, ras medaveb, iqneb isnavsadguri xumrobiT maCuqe da, Tu ginda, Cemi oqros naxevars mogcemmeTqi.iman raRac mikib-mokiba da momwera: „sulelebi TqvenSimoikiTxeTo~. aseTi saqcieli sakadrisia?<strong>maTiuS</strong>ma aseTive werili miswera sevdian <strong>mefe</strong>s. Tumca, es werili cotaufro gulTbili gamouvida.151


sevdiani <strong>mefe</strong> avad ar yofila. <strong>maTiuS</strong>Tan rom miemgzavreboda, Taviseqims ubrZana, yvelas uTxari, rom SeuZlod var, Cems oTaxSi Sens metiaravis Sevideso.eqimi yovel diliT Sedioda mefis cariel saZinebel oTaxSi, viTomavadmyofi unda gaesinja. Sehqonda uamravi wamali da iqve Rvrida,saWmels ki TviTonve Seeqceoda.sevdiani <strong>mefe</strong> mogzaurobidan rom dabrunda, marTla Cawva loginSi; iseiyo daRlili, yvelas sjeroda, mZime avadmyofoba gadautaniao. ZalianZnelia im qveyanaSi mogzauroba, sadac omia, miT umetes, Tu iZulebulixar, daimalo.sevdianma <strong>mefe</strong>m orive werili waikiTxa da maSinve brZana:_ momimzadeT samefo matarebeli, yviTelkanianTa megobar <strong>mefe</strong>sTanmivemgzavrebi.sevdiani <strong>mefe</strong> fiqrobda, rogorme daeyoliebina, rom <strong>maTiuS</strong>sdavexmaroTo. iman ra icoda, gaiZvera jaSuSi ra TaRliTur maxesdaagebda._ maS, maTuSs SenTvis araferi dauSavebia, ara? _ borotad gaifiqrajaSuSma. _ sami dRe maqvs. am sam dReSi iseT rames vizam, rom <strong>maTiuS</strong>zeguli mogivides. mere vnaxoT, rogor aWikWikdebi!jaSuSs jibeSi felekis xelmowerili qaRaldi edo. qaRaldze<strong>maTiuS</strong>is yalbi xelmowerac iyo. es gaxldaT mimarTva mTeli msofliosbavSvebisadmi._„bavSvebo, _ ewera mimarTvaSi, _ me, <strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>, mogmarTavT Tqven,rom damexmaroT Cemi reformebis gatarebaSi. me minda, saqme ise davayeno,bavSvebi valdebulebi ar iyvnen, didebs gaugonon da daemorCilon. meminda, rom bavSvebi imas akeTebdnen, rac moesurvebaT. Cven sul es gvesmis:es ar SeiZleba, es cudia, es uzrdelobaa. gana usamarTloba ar aris?didebs ratom aqvT yvelafris ufleba, Cven ki ara? Cven mxolodgauTaveblad gvijavrdebian, gviyvirian, xandaxan gvcemen kidec. me msurs,rom bavSvebsac iseTive uflebebi hqondeT, rogoric didebs aqvT.me Cems saxelmwifoSi BbavSvebs ukve miveci es uflebebi. dedofalkampanelas qveyanaSic bavSvebi ukve amboxdnen. Tqvenc ajanydiT damoiTxoveT uflebebi. Tu Tqveni <strong>mefe</strong>ebi uars ityvian, CamoagdeT taxtidanda <strong>mefe</strong>d me amirCieT. me msurs, viyo mTeli msoflios bavSvTa <strong>mefe</strong>:TeTrkanianTa <strong>mefe</strong>c, yviTelkanianTa <strong>mefe</strong>c da SavkanianTa <strong>mefe</strong>c. me TqvenmogcemT Tavisuflebas. Tqve ki damexmareT da mTel msoflioSirevolucia moaxdineT.xels vawerT:<strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>iministri baroni fon rauxi~jaSuSi stambaSi gaiqca da muSebs ubrZana, es mimarTva damibeWdeTo.mere is furclebi mTel qalaqs mosdo. ramdenime cali ki talaxSiamosvara, gaaSro, daWmuWna da jibeSi Caido.sevdiani <strong>mefe</strong> da yviTelkanianTa megobari <strong>mefe</strong> TaTbirobdnen, rogormoviqceTo. is iyo, ukve gadawyvites, <strong>maTiuS</strong>s davexmaroTo, rom maTTanJurnalisti Sevida da Tqva:152


_ erTi uyureT, ras sCadis <strong>maTiuS</strong>i! mTel msoflioze mefobamoundomebia da bavSvebs ajanyebs. ai, ra furclebi vipove quCaSi. bodiSsvixdi, cota SeWuWyulia.<strong>mefe</strong>ebma waikiTxes da Zalian daRondnen._ ras vizamT, <strong>maTiuS</strong>is winaaRmdeg unda gavilaSqroT. Cveni bavSvebiimas ar ekuTvnis da maT cxovrebaSi ereva. arc yviTelkaniani bavSvebiarian imisebi. Zalian ulamazod iqceva.sevdian <strong>mefe</strong>s Tvalebi cremliT aevso._ es ra Caudenia <strong>maTiuS</strong>s! es ra Caudenia! ram daawerina es mimarTva?!magram raRas izamda.„iqneba <strong>maTiuS</strong>isTvis ukeTesic iyos, rom mec omi gamovucxado. eseniuCemodac daamarcxeben. daamarcxeben di Seubraleblad moeqcevian. mecrom maTTan viqnebi, iqneba rameSi gamovadge~ - ifiqra sevdianma <strong>mefe</strong>m.<strong>maTiuS</strong>ma rom gaigo, orive <strong>mefe</strong>m omi gamomicxadao, pirvelad arc kiijerebda._ nuTu sevdianma <strong>mefe</strong>mac miRalata! ra gaewyoba. im omSi me davanaxve,rogor imarjvebs <strong>maTiuS</strong>i, axla vaCveneb rogor iRupeba.<strong>maTiuS</strong>is dedaqalaqi niCbebiT gamovida, Txrili gaiyvana da miwayriligaakeTa.Tavdacvis sami xazi amoTxares: erTi qalaqidan oc versze gadioda,ori danarCeni erTmaneTisgan xuT-xuTi versiT iyo daSorebuli._ nabij-nabij davixieT ukan.amasobaSi axalgazrda <strong>mefe</strong>m gaigo, orive <strong>mefe</strong> dasaxmareblad modis,ukve axlos ariano, da maSinve brZola daiwyo, rom <strong>pirveli</strong> yofiliyo.Eegona,, vidre movlen, gavimarjveb kideco. marTlac, pirvelad xelimoemarTa, simagris <strong>pirveli</strong> xazi aiRo. Mmeore xazi ufro Zlierigamodga, miwayrili ufro maRali iyo, Txrili _ ufro ganieri, eklianimavTulic bevri iyo gabmuli.swored am dros mouswres mokavSireebma. Aaxla ukve sami qveynisSeerTebulma jarma Seutia <strong>maTiuS</strong>is jars.mTel dRes gagrZelda brZola. mowinaaRmdegem didi zarali naxa,magram <strong>maTiuS</strong>i isev magrad idga._ ra iqneba, rom gavaneboT Tavi! _ SesTavaza sevdianma <strong>mefe</strong>m, magramorive mokavSire gacecxlebuli eca._ ara, usaTuod unda gavanadguroT es didgula da qadmaRali!Dda dilidanve gacxarda brZola._ oho, ukve moukles srolas, _ uxaroda mters.marTlac, im dRes <strong>maTiuS</strong>is jarma brZaneba miiRo, tyvia-wamalidazogeTo. Aamitom cotas isrodnen._ ra vqnaT? _ ikiTxa <strong>maTiuS</strong>ma._ me mgoni, kidev unda vTxovoT, rom omi Sewyviton, _ Tqva ufrosmaministrma. _ utyviawamlod rogor unda vibrZoloT!samxedro sabWos im dRisiT Savi razmis ufrosi klu-klu eswreboda.Ees razmi jer SeiaraRebuli ar iyo da brZolaSi monawileoba ar mieRo.Savma bavSvebma marto mSvild-isris xmareba ki ar icodnen, jer iyo da,mSvild-isris Sesaferisi xe versad monaxes. roca ipoves, axladamzadebas Seudgnen da is-is iyo daamTavres._ yuri migdeT, _ daiwyo klu-klum. _ me girCevT, amaRam Tavdacvismesame xazze gadavideT. amaRamve vinme Seiparos mtris banakSi da xmadayaros, viTom bum-druma Savi jari gamogzavna da gareuli cxovelebicgamoiyola. xval diliT ki galiebidan gamovuSvaT lomebi da vefxvebi da153


Cvenc srola daviwyoT. kargad rom davafrTxobT, mere vkiTxoT, zavzeTanaxmani arian Tu ara._ magram es xom motyueba iqneba? – ikiTxa SeSfoTebulma <strong>maTiuS</strong>ma._ ara, amas samxedro eSmakoba hqvia, _ Tqva iusticiis ministrma._ kargi, ase moviqceT, _ daeTanxma yvela.Ffelekma ki mtris jariskacis tansacmali gadaicva, didxans ixoxa,SeZvra imaT banakSi da, viTomc araferio, jariskacebs ise uyvebodazangebisa da lomebis ambavs.Jariskacebi arafers ujerebdnen da xaraxarebdnen._ Se sulelo, albaT, dagesizmrao.Mere es jariskacebi sxva jariskacebs uyvebodnen am sulelur ambavs.Bolos feleksac hkiTxes:_ Sen ei, Zmobilo, gaige axali ambavi?_ ra ambavi?_ amboben, bum-drums zangebi da lomebi Camouyvaniao <strong>maTiuS</strong>isdasaxmareblad._ ih, zRaparia, _ xeli Caiqnia felekma._ araferi zRaparic ar aris. Aamboben, nadirebis Rrialic ki ismiso._ iRrialon, me ra menaRvleba, _ Tqva felekma._ ra genaRvleba da lomi rom dagfleTs, maSin gaigeb, rac menaRvleba!_ me ra, lomze naklebi var?_ vai Se trabaxav! Sena da lomi? erTi amas damixedeT, jariskacsac arahgavs da loms ejibreba!Ffelekma Tavi gaaneba am jariskacebs da axla sxvebTan mivida. Eeseniukve imas ambobdnen, bum-drums mTeli erTi gemi Sxamiani gvelebicgamougzavniao. feleki aRarafers hyveboda, marto usmenda da icinoda,tyuilebs CmaxavTo. Jariskacebi uyvirodnen, Sen girCevnia, sicilsmouklo da oloco, mag suleluri siciliT rame ubedureba ar aitexoo.saocari iyo, yvelaferi ra xelad daijeres!Mmagram amasac Tavisi mizezi hqonda: saxlkars moSorebul jariskacebseubnebodnen, patara brZolis gadaxda mogviwevso, <strong>maTiuS</strong>s tyvia-wamaliara aqvs da Tavs ver daicavso, sinamdvileSi ki ukve ramdenime dRebrZolis velze iyvnen, daiRalnen, dawydnen. Ra Tqma unda, awrialebulebida SeSfoTebulebic iqnebodnen. aseT dros ki yovelnairi sisulelesjeraT xolme.Ffeleki TavisianebTan dabrunda, yvelaferi mouyva da <strong>maTiuS</strong>s guliimediT aevso._ ramdenjer gadavrCenilvar. iqneba axlac gadavrCe!RamiT Cumad amovidnen Txrilidan da qalaqis axlos Casafrdnen.Jariskacebma lomebisa da vefxvebis galiebi gamoitanes. maTTan iyo zangibavSvebis naxevari. danarCenebi sxvadasxva razmSi danawildnen, rom mtersyvelagan daenaxa.maS ase:mteri dacarielebul sangrebs autexs srolas, rom aravingamoepasuxeba, Setevaze gadmova. raki dainaxaven, rom sangrebSi kaciSviliar aris, gauxardebaT, daiwyeben yvirils: „vivat!~, „vivato~! hoda,dedaqalaqic rom gamoCndeba, sul gadairevian sixaruliT: male SevalTqalaqSi, gavZarcvavT, vWamT, davTvrebiT, gavmxiaruldebiTo. Aai, am droszangebi dols dascxeben, saSinel yvirils atexen, nadirs gamouSveben daisrebiT mtrisken garekaven. mtris jarSi aurzauri atydeba. <strong>maTiuS</strong>i kicxenosani jariT qveiTebs gauZRveba da mTers Seutevs.154


saSineli ambavi datrrialdeba, magram miT ukeTesi. axla ukvesaSviliSvilod aswavlis Wkuas Tavis mtrebs._ ar SeiZleba, am xerxma fuWad Caiaros. Tavzardamcemia, roca kacicuds arafers moelis, suliTa da guliT mxiarulebas eZleva da uecradubedureba daatydeba Tavze.Mme damaviwyda meTqva, rom <strong>maTiuS</strong>is jariskacebma sangrebSi uamraviarayi, ludi da Rvino datoves. Ggarda amisa, nadirTa gasaxelebladgaliis axlos Cala, qaRaldi da fiCxi daagroves, rom galiis gaxsnisdros cecxli waekidebinaT, Tan imasac fiqrobdnen, emand mxecebi Cven armogvibrundneno.viRaceebma urCies, ramdenime gvelic gamouSviTo, magram klu-klumiuara:_ gvelebs rom Tavi davaneboT, isa sjobia. Aaxirebuli da WirveulixasiaTi aqvT. Kkacma ar icis, rodis ra gunebaze dadgebian. Lomebze ki nugefiqrebaT, arxeinad brZandebodeT.Mmagram mters Tavisi gegma hqonda._ mibrZanebia, xval qalaqSi SevideT! _ Tqva axalgazrda <strong>mefe</strong>m. _ xvalTu ar SevediT, saqme cudad wagviva. Cven sxvis qveyanaSi varT dayvelaferi Soridan gvaqvs mosazidi matareblebiT, <strong>maTiuS</strong>i ki Sin aris.imisTvis advilia brZola, yvelaferi xelT aqvs, magram qalaqebi imiTaris saxifaTo, rom mcxovreblebs omisa eSiniaT. maS, ufro metad undadavaSinoT: xval TviTmfrinavebi qalaqs yumbarebs dauSens da xalxi<strong>maTiuS</strong>s aiZulebs, rom dagvnebdes. Cveni jari ki ise ganvalagoT, ukanver daixios. jaris zurgSi tyviamfrqvevebi davdgaT, rom ukangamoqceulebs srola autexoT._ rogor, Cvenebs vesroloT?_ xval usaTuod unda SevideT qalaqSi, Torem Cveni saqme cudad wava,_ gaimeora axalgazrda <strong>mefe</strong>m. _ da vinc ukan gamoiqceva, Cveniani ki ara,mteri iqneba.TaTbiris Semdeg jars gamoucxades, rom meore dRes generaluriSeteva iwyeboda. Ees iqneboda ukanaskneli brZola.„Cven samni varT, <strong>maTiuS</strong>i martoa, _ ewera brZanebaSi. _ <strong>maTiuS</strong>s arczarbaznebi aqvs, arc tyvia-wamali. Mmis dedaqalqSi revoluciamZvinvarebs. Mmis mSier-mwyurval da CamoZonZil jariskacebs brZola arundaT. xval <strong>maTiuS</strong>s tyved CavigdebT da mis dedaqalSi SevalT~.TviTmfrinavebs ubrZanes, mze rom amoiwvereba, sabrZolveladgafrindiTo. samyofi benzini da yumbarebic misces.jaris zurgSi tyviamfrqvevebi dadges._ aq ratom dgamT? – kiTxulobdnen jariskacebi._ imitom, rom tyviamfrqvevi SetevisTvis ki ara, TavdacvisTvis arissaWiro, _ eubnebodnen oficrebi.Mmagram jariskacebs es ambavi WkuaSi ar daujdaT.Aam Rames arc <strong>maTiuS</strong>isa da arc misi mtris banakSi aravis sZinebia.zogi iaraRs wmendda, zogi Sin gasagzavn werils werda da axloblebseTxoveboda.CamiCumi arsaidan ismoda, mxolod koconebi gizgizebda da tkacunobda.Aam siCumeSi jariskacebis guls mometebuli bagabugi gahqonda.iriJraJa.155


jer naTeli kargad ar iyo Camdgari, rom zarbaznebma <strong>maTiuS</strong>isdacarielebul sangarebs yumbarebi dauSina. Eesrola da esrola.<strong>maTiuS</strong>is banakSi siciliT ixocebodnen. Jariskacebi.<strong>maTiuS</strong>i borcvze idga da savele binokliT iyureboda._ o, ukve modian.zogi morboda, zogi frTxilad moxoxavda. sangrebidan TandaTan ufrometi jariskaci amodioda. Jer SemkrTalebi Candnen, mere da meregaTamamdnen. <strong>maTiuS</strong>is sangrebis mdumareba zogs axarebda, zogs SiSiszars scemda.Uuecrad caSi oci TviTmfrinavi aiWra da pirdapir qalaqisken aiRogezi.vai, rom <strong>maTiuS</strong>s mxolod xuTi TviTmfrinavi hqonda! danarCenebibavSvebs gaeoxrebinaT.gaimarTa usastikesi sahaero brZola. <strong>maTiuS</strong>is mebrZolebma mtriseqvsi TviTmfrinavi Camoagdes, magram aRarc maTi TviTmfrinavebivargoda: zogi mterma Camoagdo, zogi ki ise dazianda, iZulebuli gaxda,damjdariyo.brZolis dasawyisSi yvelaferi ise datrialda, rogorc samxedrosabWoze iwinaswarmetyveles.Mmterma wina sangrebi rom daikava, gamarjvebis yiJina dasca:_ ahaa, gaqceulan! SeeSindaT, zarbaznebi marTla ara hqoniaT! vah, rafacxafucxiT gaqceulan, arayis waRebac ki ver mouswriaT!maTarebi daitaces da wamdauwum pirze iyudebdnen._ if, ra kargia, aba, dalia!svamdnen, icinodnen, xorxocebdnen da iq dasabinaveblad emzadebodnen._ ra gveCqareba, aqac kargad varTo!Mmagram axalgazrda <strong>mefe</strong> jiutad imeorebda:_ dRes usaTuod unda SevideT qalaqSi.moaTries zarbaznebi da tyviamfrqvevebi.Ggaisma brZaneba:_ Setevaze!Jariskacebs Tavi ubruodaT, Setevaze uwadinod midiodnen, magram rasizamdnen, brZaneba unda SeesrulebinaT. roca usiamovno saqme gaqvsgasakeTebeli, jobia male moiSoro Tavidan. da jariskacebic jiqurgaemarTnen <strong>maTiuS</strong>is <strong>pirveli</strong> sangrisken.Aam dros zarbazneba daiquxes, tyviamfrqvevebi akakandnen, tyviawvimasaviT wamovida. Yyvelaze saocari is iyo, rom tyvias isrebic mohyva.imave wuTs <strong>maTiuS</strong>is banakSi veluri Rriali gaisma, abraxunda dolebi,da dafdafebi, awivlda stvirebi.Aam dros sangrebidan Savi mebrZolebi amoxtnen. raRac tanmomcroebiarian es zangebi, magram iqneb Soridan Canan patarebi? Bbevrnic ar undaiyvnen, Tumca mainc sakmarisad arian, Tanac jariskacebs erTi kaci oradeCvenebaT, yurebic uSxuiT.Aam dros isrebiT dafucxunebuli da gaxurebuli rkiniT eldanacemilomebi da vefxvebi pirdapir moieriSe mtris rigebs Seskdnen. tyviiTmokluli asi kaci mebrZols ise ver gauxeTqavda guls, rogorc lomebisdafleTili erTi adamiani. amisTanaa sanaxaoba xom kacs ar moswrebia!TiTqos nadiris eSvi tyviaze saSineli iyos!Znelia imisi aRwera, ra ambavic iq datrialda. zogma jariskacma Tofigadaagdo da gagiJebuli gavarda mavTulxlarTisken. zogma piri ibrunada ukan gaiqca, magram imaT Tavisive jariskacebma tyviamfrqvevi dauSines.156


ise rom, jariskacebs egonaT, alyaSi CavcvivdiTo, ori mxidan gvesvriano.Tavgzaabneulebi an miwaze gaiSxlarTebodnen, an xelebs maRla swevdnen,gnebdebiTo.Mmtris cxenosan jars SetevisTvis xeli unda Seewyo, zurgidan undagaemagrebina, magram am aurzaurSi TavianT tyviamfrqvevebs miawydnen,cxenebiT gaTeles da datores.idga erTi korianteli, kvamli, mtveri. kaciSvili veRarafers xedavda,kaciSvils aRaraferi esmoda. Aase gagrZelda erT-or saaTs.SemdegSi am brZolas istorikosebi sxvadasxvanairad aRwerdnen. MmagramerT rames ki yvela erTxmad aRiarebda: msgavsi brZola istorias araxsovso._ eh, ori saaTis samyofi tyvia-wamali rom mogvca! _ natrobdasamxedro ministri.Mmagram arc tyvia, arc TviTmfrinavi aRar hqondaT._ cxenosnebo, win! – SesZaxa <strong>maTiuS</strong>ma da Tavsi TeTr lamaz cxensmoaxta.Ddiax, ukanaskneli gza es iyo: am areulobiT unda esargeblaT damteri gaedevnaT, misi maragi xelSi CaegdoT, mere isev gamohkidebodnenda ise Sors gaerekaT, verc ki gaegoT, verc mimxvdariyvnen, rom bumdrumismebrZolebma ki ara, erTma muWa zangma bavSvebma da zoologiuriparkidan gamoSvebulma aTiode gareulma cxovelma gaamarjvebines<strong>maTiuS</strong>s.<strong>maTiuS</strong>i cxens moaxta. cxens moxta, erTxelac gaxeda qalaqs da saxtaddarCa.Ara, es rogor SeiZleba, es raRac saSineli Secdomaa! NnamdviladmeCveneba!Mmagram ara, yvelaferi marTali iyo.Qqalaqis yvela koSkze TeTri bairaRi frialebda: dedaqalaqi mtersnebdeboda!wamsve afrones qalaqisken Sikriki da brZaneba gaatanes:_ CamoglijeT eg TeTri Cvrebi! Mmxdalni da moRalateni daixvriton!Mmagram vai, rom ukve gvian iyo.Mmterma dainaxa sircxvilisa da monobis Cvrebi, jer gaocda, mere gonsmoego.omSi erTi patara Wiqa arayi dagaTrobs da <strong>pirveli</strong>ve tyviis zuzunigamogafxizlebs.omSi erTmaneTs enacvleba SiSi, imedi, sasowarkveTileba da SurisZieba.jariskacma Tvalebi moifSvnita. es ra aris? sizmaria Tu cxadi?<strong>maTiuS</strong>is qvemexebi dadumdnen, lomebi da vefxvebi tyviiT dacxrilulebiyria, TeTri bairaRebi ki iuwyeba, qalaqi gnebdebaTo Ra niSnavs es?Aaxalgazrda <strong>mefe</strong> wamsve yvelafers mixvda._ win! _ brZana galaRebulma._ win! _ gaimeores oficrebma da jariskacebma.<strong>maTiuS</strong>i yvelafers xedavda, magram aRaraferi SeeZlo. <strong>maTiuS</strong>i umweoiyo.isev TavianT sangrebs miubrundnen, gadayrili Tofebi wamokrifes,mwkrivSi Cadgnen. TeTri bairaRebi gaqra, magram raRa dros!Mmteri win moiwevda. Uukve mavTulxlarTs Wridnen._ Tqveno mefuro udidebulesobav, _ xma auTrTolda erT moxucgenerals.157


<strong>maTiuS</strong>ma icoda, rac unda eTqva generals. maSinve cxenidan Camoxta,mitkaliviT gafiTrebulma nela da xmamaRla Tqva:_ me momyves, visac sikvdili unda.Msurveli cota iyo. feleki, anteki, klu-klu da ramdenime aTeulijariskaci amoudga mxarSi._ saiT gvibrZanebT? _ hkiTxes <strong>mefe</strong>s._ sadac lomebis galia dgas. is iqneba Cveni cixe, simagre. iqvibrZolebT lomebiviT, mefurad._ iq yvelani ver daveteviT._ miT ukeTesi, _ waiCurCula <strong>maTiuS</strong>ma.iqve xuTi manqana idga. Ra iaraRisa da yumbaris waRebac SeiZleboda,yvelaferi waiRes, Casxdnen manqanebSi da wavidnen.Aam adgils gaSordnen, <strong>maTiuS</strong>ma ukan miixeda.Bbanakis Tavze TeTri droSa frialebda.<strong>maTiuS</strong>i Cafiqrda. rogor dascina bedma! cota xnis wina qalaqsubrZana, eg samarcxvino laqa moiSoreTo, axla ki ramdenime yumbariTSeSinebuli qalaqi, moxucebi, qalebi da bavSvebi ki ara, misi armia, misijari, umweo da Ronegamoleuli jari nebdeboda mters._ kidev kargi, rom mec maTTan ara var, _ Tqva <strong>maTiuS</strong>ma. – nu stiri,klu-klu, Cven didebulad davixocebiT. imas mainc aRar ityvian, <strong>mefe</strong>ebierTmaneTs eomebian da jariskacebi ixocebiano.Rirseulad sikvdili misi erTaderTi survili iyo da ucbadcnobiswadilma Seipyro:_ netav Cemi mtrebi rogor damasaflaveben?Mmagram <strong>maTiuS</strong>s arc am survilis asruleba ewera. wamieri tanjvismagivrad, bedma jer gauTavebeli damcireba da tkivilebi mihkerZa, Semdegki mware sinanulis wlebi arguna.jari mters danebda. <strong>maTiuS</strong>is mTel saxemwifoSi erTaderTiTavisufali adgili darCa. Ees is adgili iyo, sadac lomebis galia idga.Mmterma jer ZaliT scada am cixesimagris aReba, magram amaod. mereparlamentiori miugzavna. Mmagram parlamentiori TeTri bairaRiTmidioda <strong>maTiuS</strong>Tan da esec sakmarisi gaxda, rom tyvias Tavi gaeCeCqva,klu-klus natyorcn isars ki guli gaepo misTvis._ parlamentiori mokla._ saerTaSoriso samarTali SebRala._ danaSauli Caidina._ sad gagonola aseTi ambavi!_ qalaqi sastikad unda daisajos misi mefis danaSaulis gamo.Mmagram vidre es moxdeboda, qalaqs ukve naTqvami hqonda: <strong>maTiuS</strong>iCveni <strong>mefe</strong> ar ariso. mtris TviTmfrinavebi qalaqs rom bombavdnen,mdidari da warCinebuli moqalaqeni saTaTbirod Seiyarnen._ gveyo, rac iparpaSa am TavsinaTqvammma bavSvma. gveyo am gadareulismtarvaloba. Uufro uares dReSi CavcvicdebiT, Tu axlac gaimarjva.gvirCevnia, damarcxdes, ganadgurdes, Torem ar ici, rodis ramoegunebebaT imas da imis feleks.!zogierTebi <strong>maTiuS</strong>s icavdnen._ rac unda iyos, bevri kargi ramec gaakeTa. Ggamoucdeli iyo daamitom xSirad cdeboda xilme. ise ki, gonebanaTeli, niWieri biWia dacxovrebamac Wkua aswavlao.vin icis, iqneb <strong>maTiuS</strong>is momxreebs gaemarjvaT kidec, magram am drosise axlos Camovarda yumbara, rom sxdomaTa darbazSi SuSebi Cailewa.158


_ gamohkideT TeTri droSebi! – daiZaxa viRac SiSiT dazafrulma.Ggambedaoba aRaravis eyo, winaRsdgomoda am binZur Ralats.Semde rac moxda, is xom ukeT iciT.Kkapitulaciis samarcxvino droSebi aafriales da aqti Seadgines, romqalaqi uaryofda <strong>maTiuS</strong>s, Cveni <strong>mefe</strong> ar aris, maS arc mis sisuleleebzepasuxs ar vagebTo._ kmara es komedia! – iyvira axalgazrda <strong>mefe</strong>m. _ mTeli saxelmwifodavipyariT, es saqaTme ra gaxda! batono artileriis generalo, zarbazanidaumizneT da im budruganas orive mxares esroleT. Tu is ujiaTi dakerpi <strong>maTiuS</strong>i mainc ar gamoZvra, pirdapir esroleT da gaanadgureTmglis lekvis bunagi._ mesmis! – Tavi daukra artileriis generalma.Aam dros sevdiani mefis xma gaisma:_ Tqveno mefuro udidebulesobav, gTxovT, nu iviwyebT, rom aq martoTqven ar brZandebiT. Aaq gaxlavT sami armia da <strong>mefe</strong>nic samni varT._ Aaxalgazrda <strong>mefe</strong>m tuCze ikbina.- _ marTals brZanebT, samni varT, magram yvelas erTnairi uflebaara gvaqvs. Oomi me daviwye da brZolis mTavari monawile me gaxldiT.- _ da gaqceviTac Tqveni mefuri udidebulesobis jari <strong>pirveli</strong>garboda brZolis velidan.- _ magram me ar gavuSvi.- _ ra Tqma unda! Tqveni udidebulesoba xedavda, rom gaWirvebis JamsCven dagexmarebodiT.- Aaxalgazrda <strong>mefe</strong>m araferi upasuxa. Ees marTali iyo, gamarjvebaZvirad daujda: jarisnaxevari gawyda, bevri dasaxiCrda da omSi aRargamodgeboda. aseT dReSi myofs cota sifrTxile marTebda, rom orimokavSire ucbad mtrad ar gadahkideboda.- _ maS ras gvibrZanebT, rogor moviqceT? _ hkiTxa uxalisod.- _ asaCqarebeli araferi gvWirs. Nnadiris galiaSi TavSefarebuli<strong>maTiuS</strong>i Cven verafers dagvaklebs. zooparkis garSemo alya SemovartyaT.iqneba <strong>maTiuS</strong>i SimSilma aiZulos dagvnebdes. amasobaSi ki moviTaTbirebT,rogor moviqceT, ra vuyoT, Tu xelSi cocxali CavigdeT.- _ me vfiqrob, maSinve unda daixvritos.- _ me ki mgonia, rom istoria arasodes ar gvapatiebs, TiTic romgaekawros am sabralo mamac bavSvs, - mtkiced miugo sevdianma <strong>mefe</strong>m.- _ istoria samarTliania, _ iyvira gacofebulma axalgazrda <strong>mefe</strong>m._ da Tu vinmes brali miuZRvis am sisxlisRvraSi, asobiT jariskacisamoxocvaSi, is ukve bavSvi ki ara, damnaSavea.- Mmesame <strong>mefe</strong>, yviTelkanian <strong>mefe</strong>Ta megobari, dumda. Oorma moCxubarma<strong>mefe</strong>m mSvenivrad icoda, rom yvelaferi ise moxdeboda, rogorc es mesame<strong>mefe</strong> moindomebda. Ees <strong>mefe</strong> ki Zalian Wkviani iyo.- „ratom avaRelvo <strong>maTiuS</strong>is megobari Savi <strong>mefe</strong>ebi? _ fiqrobdayviTelkanianTa megobari. _ <strong>maTiuS</strong>is mokvla aucilebeli ar aris.SegviZlia sadme ukacriel kunZulze gadavasaxloT. Wavides iq da ijdesiq! Aarc mwvadi daiwveba da arc Samfuri~.- marTlac, aseTi xelSekruleba dades.- P<strong>pirveli</strong> muxli: <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> cocxlad CavigdoT xelSi.- Mmeore muxli: <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong> gadavasaxloT ukacriel kunZulze.- Mmesame muxlze isev dava gaimarTa. sevdiani <strong>mefe</strong> moiTxovda,<strong>maTiuS</strong>s neba mieces, kunZulze aTi kaci waiyvanos, visac TviTonmoisurvebso.159


- Aaxalgazrda <strong>mefe</strong> ar Tanxmdeboda.- <strong>maTiuS</strong>s gaacilebs sami oficeri da ocdaaTi jariskaci, TiTogamarjvebuli mefisgan – TiTo oficeri da aTi jariskaci.- Oor dRes idaves, bolos orivem cot-cota daTmo.- _ kargi, _ Tqva axalgazrda <strong>mefe</strong>m. _ aTi megobari eaxlos, oRonderTi wlis Semdeg. <strong>maTiuS</strong>s jer gamoecxados, rom sikvdili aqvsmisjili, mxolod bolo wuTebSi gavagebinoT Sewyalebis ambavi. xalxmausaTuod unda dainaxos, rogor itirebs <strong>maTiuS</strong>i, usaTuod undamoisminos, rogor iTxovs mowyalebas. iqneb maSin mainc gaigos am Stermaxalxma, rom <strong>maTiuS</strong>i gmiri ki ara, erTi Tavxedi da mxdali biWia. Aaserom ar moviqceT, ramdenime wlis Semdeg xalxi SeiZleba ajanydes da<strong>maTiuS</strong>is dabruneba moiTxovos. <strong>maTiuS</strong>i maSin ukve didi iqneba da,maSasadame, ufro saSiSic.- _ amdens nu daobT, _ Tqva yviTelkanianTa megobarma <strong>mefe</strong>m, _ ToremamasobaSi <strong>maTiuS</strong>i SimSiliT mokvdeba da marto kamaTiRa SegrCebaT.- sevdianma <strong>mefe</strong>m dauTmo da xelSekrulebaSi ori axali muxliCaweres.- _ mesame muxli: <strong>maTiuS</strong>s gaasamarTlebs savele sasasmarTlo damiusjis sikvdils. mxolod bolo wuTebSi Siwynareben gamarjvebuli<strong>mefe</strong>ebi.- meoTxe muxli: pirvel weliwads <strong>maTiuS</strong>i martoka gaatarebs. Mmasuyarauleben mcvelebi. erTi wlis Semdeg ufleba eZleva, aTi kaciwaiyvanos, Tu moisurveben masTan wasvlas.- Aamis Semdeg daiwyes sxva muxlebis damuSaveba. TaTbirobdnen,romel <strong>mefe</strong>s ramdeni qalaqi da fuli ergeboda, ra unda daetovebinaTdedaqalaqisTvis.- Aam dros <strong>mefe</strong>ebs moaxsenes, erTi ucxo batoni Txoulobs TaTbirzedaswrebas, ambobs, Zalian didi saqme maqvso.- Ees ucxo batoni gaxldaT qimikosi, romelsac Zilis momgvreligazi gamoegonebina. am gazs baRSi rom SeuSvebdnen, SimSilisgandasustebul <strong>maTiuS</strong>s ise Rrmad CaeZineba, SegiZliaT SekraT daborkilebic daadoTo.- _ Tu gnebavT, cxovelebze scadeT, _ SesTavaza qimikosma.- maSinve erTi baloni moitanes, samefo sajinibodan naxevari versisdaSorebiT dadges da sajiniboSi wylis msgavsi gazis nakadi miuSves.Nnakadi wamSi orTqldeboda. mTeli sajinibo kvamliT aivso. yvelafersxuTi wuTi dasWirda.- sajiniboSi rom Sevidnen, cxenebi CaZinebulebi daxvdaT. namjazemiwolili mejinibe biWic ki Rrma ZilSi iyo wasuli. bevri anjRries,yurTan srolac autexes, magram araferic ar gaugonia. erTi saaTisSemdeg bavSvmac da cxenebmac gaiRviZes.- cdam SesaniSnavad Caiara. gadawyda, rom <strong>maTiuS</strong>isTvis dResvemoexsnaT alya.- Ddroc iyo, imitom, rom mTel sam dRes araferi eWama. yyvelafersTavis erT muWa megobrebs aZlevda.- _ Cven unda SevZloT, erT Tves davicvaT Tavi.- <strong>maTiuS</strong>s imedi hqonda, dedaqalaqis mcxovreblebi moinaniebdnenTavianT saqciels da mters gaanadgurebeno.- amitom, roca <strong>maTiuS</strong>ma dainaxa, rom baRSi viRac moqalaqeebiireodnen, gaifiqra, albaT, dedaqalaqis delegaciaao, da brZana, aresrolaT.160


_ Mmagram es ra ambavia?- wvimaa, wvima ar aris: raRacnairi civi siTxe ise eca fanjaras, romramdenime SuSa Caimsxvra. Mmere yvelaferi nislma da kvamlma STanTqa.motkbo-sulisSemxuTavi suni dadga. <strong>maTiuS</strong>s ver gaego, sasiamovno suniidga Tu usiamovno. Uucbad mters eSmakobas miuxvda da Tofi aitaca,magram xelebi daumZimda. Aaxla mxedveloba daZaba, rom gareT gaexeda dadaenaxa, ra xdeboda.- _ yuradReba! _ ZlivsRa daiZaxa.- suli exuTeboda, Tvalebi exuWeboda. bolos Tofi xelidangauvarda. <strong>maTiuS</strong>i daixara asaRebad, magram veRar adga.- Mmas ukve aRaraferi undoda.- Mmas daaviwyda, sad iyo.- <strong>maTiuS</strong>s CaeZina.vai am gamoRviZebas!<strong>maTiuS</strong>ma erTxel ukve gamoscada tyveoba, magram maSin mterma aricoda, rom misi tyve <strong>mefe</strong> iyo. Aaxla ki icoda.Aaxla <strong>maTiuS</strong>s xelborkilebi edo. Mis sakans fanjrebi Zalian maRla,TiTqmis WerTan hqonda. Zzd msxvili gisosebi aekraT. mZime rkinis karzepatara mrgvali sarkmeli gamoeWraT da mcveli jariskaci waramara amsarkmlidan Seixedavda xolme.<strong>maTiuS</strong>s yvelaferi gaaxsenda: didxans iwva Tvalgaxelili dafiqrobda:„ra vqna?~<strong>maTiuS</strong>i iseTi adamiani ar iyo, rom WirSi Cavardnils marto imazeefiqra, es ra damemarTao. ara, yovelTvis imas fiqrobda, rogor moviqce,am ubedurebas riT vuSveloo.Mmagram Tu is ar ecodineboda, rac moxda, imas rogorRa moifiqrebda,ra unda eqna, ra unda gaekeTebina? <strong>maTiuS</strong>ma ki ar icoda, ra moxda.Tvalgaxelili iwva kedelTan migdebul namjis leibze da fiqrobda.cota xnis Semdeg kedelze wynarad daakakuna, vinme gamomepasuxoso.Seicada, mere kidev daakakuna, magram aravin gamoxmaurebia.Nnetav klu-klu sad aris, an feleks ra daemarTa, an qalaqSi raambavia?rkinis karSi gasaRebma gaiCxakuna da sakanSi mtris ori jariskaciSemovida. erTi karTan dadga, meorem <strong>maTiuS</strong>s finjani rZe da erTifunTuSa moutana. <strong>maTiuS</strong>s jer undoda, rZe iqve gadaeRvara, magram meregaifiqra, amas ra azri aqvso: rac moxda, moxda, omi wavage, tyvedCavvardi, mSia, me ki Zal-Rone mWirdebao.wamojda, rkinis borkilebis JRaruniT Zlivs aiRo finjani.jariskaci idga da uyurebda.<strong>maTiuS</strong>ma funTuSa SeWama da jariskacs uTxra:_ Zunwebi yofilan Tqveni <strong>mefe</strong>ebi. erTi funTuSa ra aris! CemTanstumrad rom iyvnen, amaze ukeTesad vkvebavdi. moxuc <strong>mefe</strong>sac kididebulad vmaspinZlobdi, tyved roca myavda. me ki sami <strong>mefe</strong> mkvebavs daerTi finjani rZe da erTi funTuSa Zlivs momarTves!Dda <strong>maTiuS</strong>ma xmamaRla gadaixarxara.jariskacebs araferi uTqvamT. mcvelebs akrZaluli hqondaT tyvesTangamolaparakeba. magram saknidan gavidnen Tu ara, yvelaferi sapatimroszedamxedvels uambes. zedamxedvelma telefoniT ikiTxa, rogor moviqceo.161


erT saaTSi <strong>maTiuS</strong>s sami funTuSa da sami finjani rZe miarTves._ o, es ki Zalian bevria. me ar minda, Cems keTilismyofelebs vawyenino,amitom TiTosgan TiTo funTuSas aviReb, erTi ki Tqven aiReT, TuSeiZleba.<strong>maTiuS</strong>i kargad danayrda, miwva da miiZina. Karga didxans eZina. albaT,ufro didxans eZineboda, magram SuaRamisas gaaRviZes:_ yofili reformatori <strong>mefe</strong> <strong>maTiuS</strong>i Ramis Tormet saaTzegasamarTlebul iqneba samxedro tribunalis mier, _ sami mefisbeWeddasmuli brZaneba waukiTxa mtris samxedro bralmdebelma. _gTxovT, fexze abrZandeT._ gTxovT, mosamarTleebs moaxsenoT, rom borkilebi momxsnan. ZalianmZimea da fexebi matkina.Bborkilebma <strong>maTiuS</strong>s marTla ki ar atkina fexebi, magram mas undodasasamarTloze moxdenili da lazaTiani yofiliyo. Ddidi patimrebisrkinis borkilebi ki fexebSi eblandeboda.<strong>maTiuS</strong>ma Tavisi gaitana: male rkinis mZime borkilebi oqros nazi,Txeli ZewkviT Seucvales.Aamayad Tavaweuli, msubuqi nabijiT Sevida sapatimros imave darbazSi,sadac am cota xnis winaT Tavis dapatimrebul ministrebs moelaparaka daxelwerili daadebina.<strong>maTiuS</strong>ma miixed-moixeda.Mmagidas sami mefis generlebi Semosxdomodnen. <strong>mefe</strong>ebi marcxena mxaresisxdnen. marjvniv viRac frakian-TeTr-xelTaTmaniani samoqalaqo pirebiCamwkrivebuliyvnen. netav vin arian? ratomRac sul Tvals aridebdnen da<strong>maTiuS</strong>ma ver gaarCia, vin iyvnen.sabraldebo aqti aseTi iyo:1. <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>m dawera mimarTva bavSvebisadmi, rom aejanyebina dadidebs aRar damorCilebodnen.2. <strong>maTiuS</strong> <strong>mefe</strong>s surda, saerTaSoriso revolucia moexdina, rommsoflios <strong>mefe</strong> gamxdariyo.3. <strong>maTiuS</strong>ma mokla masTan TeTri bairaRiT mimavali parlamentiori.<strong>maTiuS</strong>i maSin ukve <strong>mefe</strong> aRar iyo da amitom pasuxs agebs, rogorcCveulebrivi damnaSave. mas unda miesajos an CamoxrCoba, an daxvreta._ riT SeuZlia <strong>maTiuS</strong>s, Tavi imarTlos?_ me bavSvebisadmi mimarTva ar damiweria, es tyuilia. parlamentiorismokvlis dros <strong>mefe</strong> aRar iyavio, rom brZanebT, esec tyuilia. is ambavi ki,mindoda Tu ara msoflios <strong>mefe</strong> gavmxdariyavi, SeiZleba mxolod damxolod me vicode, sxvam aravin._ kargi. batonebo, gTxovT, Tqveni gadawyvetileba waikiTxoT, -miubrunda Tavmjdomare frakian da TeTrxelTaTmanebian moqalaqeebs.imaTac, ra eqnaT, undodaT Tu ar undodaT, mainc unda waekiTxaT. AdgaerT-erTi maTgani da qaRaldiviT gadafiTrebulma xelebis kankaliTwaikiTxa:_ Cven, brZolis dros dedaqalaqSi TavSeyrilebi, imis gamo, romyumbarebi Cvens qalaqs angrevs da anadgurebs, da imis gamoc, rom Cvenssxdomis darbazSic ki yumbarebisgan SuSebi Caimsxvra, Cven, qalaqismosaxleoba, Cveni col-Svilis gadasarCenad uars vambobT <strong>maTiuS</strong>ze,uarvyofT mis mefobas. dedaqalaqi taxtsa da gvirgvins arTmevs <strong>maTiuS</strong>s.Zalian vwuxvarT, magram meti gaZleba aRar SegviZlia, amitom TeTrdroSebs vkidebT imis niSnad, rom omi ar gvinda, da vacxadebT: dReidan162


Cveni <strong>mefe</strong> ki ara, ubralod <strong>maTiuS</strong>i omobs da pasuxic yvelaferze manunda agos. Cven arafer SuaSi varT.Tavmjdomarem <strong>maTiuS</strong>s kalami miawoda._ gTxovT, xeli moaweroT.<strong>maTiuS</strong>ma kalami gamoarTva, erT wuTs dafiqrda da qaRaldis boloSimiawera:„samSoblos gamyidveli moRalateebisa da laCarTa brbosgadawyvetilebas ar veTanxmebi. me gaxldiT da SemdegSic viqnebi <strong>mefe</strong><strong>maTiuS</strong> <strong>pirveli</strong>~.Mmere miwerili xmamaRla waikiTxa._ batono mosamarTle generlebo, _ miubrunda <strong>maTiuS</strong>i Tavis mtrebs, _Tu Cemi gasamarTleba gindaT, me moviTxov, miwodoT <strong>mefe</strong>, imitom, rom megaxlavarT <strong>mefe</strong>, <strong>mefe</strong> viqnebi mTeli sicocxle da <strong>mefe</strong>d davrCebisikvdilis Semdegac. Tu es TavSeyra sasamarTlo ki ara, damarcxebul<strong>mefe</strong>ze aRsrulebuli borotmoqmedebaa, sircxili Tqven, rogorcadamianebs da rogorc jariskacebs! rac mogesurvebaT, is ilaparakeT.Cemgan pasuxs ver eRirsebiT.Ggenerlebi mosaTaTbireblad gavidnen. <strong>maTiuS</strong>i TavisTvis ijda daraRac jariskacul simReras ustvenda.Ggenerlebi dabrundnen._ <strong>maTiuS</strong>, aRiarebT Tu ara, rom Tqven dawereT mimarTva mTelimsoflios bavSvebisadmi, _ hkiTxa Tavmjdomare generalma.Ppasuxi ar miuRia._ Tqveno mefuro udidebulesobav, aRiarebT Tu ara, rom Tqven dawereTmimarTva msoflios bavSvebisadmi, _ hkiTxa generalma._ ara, me aseTi mimarTva ar damiweria.._ SemoiyvaneT mowme, _ brZana mosamarTlem.darbazSi jaSuSi Jurnalisti Semovida. <strong>maTiuS</strong>i ar SemkrTala._ ai, mowme, _ uTxra mosamaTlem._ diax, me var mowme, rom <strong>maTiuS</strong>s namdvilad undoda mTeli msofliosbavSvTa mefoba, _ Tqva Jurnalistma._ marTalia? – ikiTxa mosamarTlem._marTalia, _ miugo <strong>maTiuS</strong>ma. – mindoda. albaT, gavxdebodi kidec,magram mimarTvaze yalbi xelmoweraa. Aam jaSuSma Cem magier moaweraxeli. Mmagram es ki marTalia, rom me msurs babSvebis <strong>mefe</strong> viyo.mosamarTleebi daakvirdnen <strong>maTiuS</strong>is xelmoweras da Tavi gadaaqniess,viTomc, ver vatyobT, yalbia Tu arao.Mmagram axla ukve sul erTi iyo, ras ityodnen; <strong>maTiuS</strong>i TviTongamotyda.Bbralmdebeli didxans laparakobda._ <strong>maTiuS</strong>i usaTuod sikvdiliT unda daisajos, Torem arc wesrigiiqneba da arc mSvidobianoba._ <strong>maTiuS</strong>, xom ar isurvebdiT, vinmes sityva eTqva Tqvens dasacavad.Ppasuxi ar miuRiaT._ Tqveno mefuro udidebulesobav, xom ar isurvebdiT, rom vinmessityva eTqva Tqvens dasacavad._ sruliad zedmetia, - miugo <strong>maTiuS</strong>ma. _ ukve gviania, dro ikargeba,daZineba sjobia.<strong>maTiuS</strong>i omaxianad laparakobda. erTi SexedviT, veravin Seatyobda, rajojoxeTi utrialebda sulSi. gadawyvetili hqonda, sicocxlis bolowuTebamde amayad da mxned yofiliyo.163


mosamarTleebi meore oTaxSi gavidnen, viTom unda moeTaTbiraT. maledabrundnen da ganaCeni gamoitanes._ daixvritos._ daixvritos._ gTxovT, xeli moaweroT, _ uTxra Tavmjdomarem.Ppasuxi ar Rirsebia._ Tqveno mefuro udidebulesobav, gTxovT, xeli moaweroT, romsasamarTlo kanonieri iyos.<strong>maTiuS</strong>ma xeli moawera.Dda ucbad erTi frakian-TeTrxelTaTmanebiani batoni muxlebze daeca,<strong>maTiuS</strong>s fexebze moexvia da Tavlcremlianma SehRaRada:_ sayvarelo <strong>mefe</strong>v, mapatie es unamuso Ralati, axlaRa davinaxe, raCavidine! Cven rom laCrulad ar movqceuliyaviT, axla eseni ki ar undagasamarTlebdnen, Sen unda asamarTlebde amaT.jariskacebma es kaci Zlivs mohglijes <strong>mefe</strong>s. vai, rom ukve gvian iyoTiTze kbenani!_ Rame mSvidobisa, batono mosamarTleno, _ daemSvidoba <strong>maTiuS</strong>imosamarTleebs da mefurad, darbaislurad, amayad gavida darbazidan.xmlebgaSiSvlebuli oci jariskaci mihyveboda derefanSi da saknamdemaT miaciles.<strong>maTiuS</strong>i maSinve iatakze dagebul leibze miwva da Tavi moimZinara.Semovida mRvdeli. <strong>maTiuS</strong>s rom daxeda, Seebrala mZinare da argaaRviZa. TviTon iloca, sikvdilmisjilTa locva waukiTxa da gavida.<strong>maTiuS</strong>i TvaldaxuWuli iwva, magram ar eZina... rasac im Ramesganicdida, es mis saidumlod darCa.mohyavT <strong>maTiuS</strong>i.xel-fexze oqros borkilebi adevs da Sua quCaSi modis. quCebSi jaridgas. jars ukan qalaqis mosaxleoba mozRvavebula.mSvenieri dRea. mze CaxCaxebs. mTeli qalaqi gareT gamoSlila, romukanasknelad Seavlos Tvali Tavis <strong>mefe</strong>s. zogni dganan da tirian.<strong>maTiuS</strong>s es cremlebi ar daunaxavs. rom daenaxa, albaT, ufro ioladgaivlida sikvdilisken mimaval gzas.visac <strong>maTiuS</strong>i uyvarda, krinti ver daeZra, mtris SiSiT xmamaRla vergamoeTqva es siyvaruli da mowiweba. Aan ra eTqvaT? miCveulebi iyvnen,rom `vivat _ gaumarjos!~ unda daeyviraT, axla ra daiZaxon, rocasikvdilmisjil <strong>mefe</strong>s uyureben?Eiseni Tu arafers ambobdnen, samagierod aTasi juris loTebi damawanwalebi yvirodnen. axalgazrda <strong>mefe</strong>s <strong>maTiuS</strong>is samefo Rvinissardafidan am mawanwalebisTvis arayi daelevinebina, rom ufro xmamaRlaeyviraT.isinic idgnen da Rrialebdnen:_ vaa, <strong>mefe</strong> modis, mocunculebs. vaa, ra erTi cicqnaa! stiri, <strong>maTiuS</strong><strong>mefe</strong>v? Mmodi, cxviri mogwmindo.<strong>maTiuS</strong>ma Subli Seikra da Tavi ufro maRla aswia, rom yvelas daenaxamisi ucremlo Tvalebi.Mmodioda <strong>maTiuS</strong>i, casa da mzes Sehyurebda da ar esmoda, vercxedavda, ra xdeboda mis irgvliv. sul sxa safiqrali gasCenoda:„ra daemarTa klu-klus? sad aris anteki? ratom miRalata sevdianma<strong>mefe</strong>m? ra moelis Cems qveyanas? netav dedas da mamas Tu vnaxav, rocatyvia sicocxles gamomasalmebs?~164


Aase gaiara mTeli qalaqi, am fiqriT dadga moedanze amoTxril ormoswin, boZTan. gafiTrebuli da mSvidi idga maSinac, roca jariskacTaoceulma Tofebi gatena da daumizna.Aaseve mSvidad moismina Sewyalebis brZaneba:_ daxvreta Seecvalos ukacriel kunZulze gadasaxlebiT.Mmere manqana movida da isev sapatimroSi waiyvanes.erTi kviris Semdeg ki ukacriel kunZulze gagzavnian.165

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!