23.12.2012 Views

f. verzi—nikolas kuzanelis Txzuleba "RvTis Ziebis Sesaxeb":

f. verzi—nikolas kuzanelis Txzuleba "RvTis Ziebis Sesaxeb":

f. verzi—nikolas kuzanelis Txzuleba "RvTis Ziebis Sesaxeb":

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

saitis dasawyisisken:<br />

f. <strong>verzi—nikolas</strong> <strong>kuzanelis</strong> <strong>Txzuleba</strong><br />

"<strong>RvTis</strong> <strong>Ziebis</strong> Sesaxeb":<br />

am Txzulebis erTi nawyvetis inglisuri Targmanis Sesavali<br />

1<br />

am Sesavlis qarTulad mTargnelis<br />

—niko gunias, damatebasTan erTad<br />

f. verzma (William F. Wertz) inglisurad Targmna erTi nawyveti, nikolas <strong>kuzanelis</strong><br />

1445 w. dawerili Txzulebidan "<strong>RvTis</strong> <strong>Ziebis</strong> Sesaxeb" ("On Searching For God")—<br />

gamoqveynebulia JurnalSi Fidelio, Vol. 10 No 2. Summer 2001. esaa am Targmanis<br />

Sesavali, mTargmnelis[verzis] mier dawerili. (viyenebT internet variants). (n.g)<br />

nax.1. vladimir vernadski (В.И.Вернадский/Vernadsky,<br />

1863-1945), mineralogi, geoqimikosi, filosofosi—<br />

rusuli kosmizmis erTerTi mniSvnelovani<br />

warmomadgeneli.<br />

ZiriTadad man Cauyara safuZveli moZRvrebas<br />

"samfazovani" dedamiwis—geosfero, biosfero,<br />

noosfero—Sesaxeb. vernadskis ideaTa Tanaxmad,<br />

noosferos ganviTarebas safuZvlad unda daedos:<br />

(a) sayovelTao gansaxleba dedamiwis mTel<br />

teritoriaze;<br />

(b) sayovelTao komunikacia adamianebs Soris;<br />

(g) energiis axali saxeebis Zieba da aTviseba—did<br />

mniSvnelobas aniWebda atomuri energis<br />

aTviseba, mas "sabWoTa mSvidobiani atomis<br />

mamas" uwodebdnen;<br />

(d) aucilebelia mmarTvelobaSi mTeli<br />

mosaxleobis Cabma;<br />

(e) mecnierebaSi unda monawiloebdes maqsimalurad<br />

farTo wre adamianebisa.<br />

es ideebi la-ruSis "fizikuri ekonomikis"<br />

fuZemdebluri principebis nawilia.<br />

ნახ.2. nikolas კუზანელი, Nicholas of<br />

Cusa (Nicolaus Cusanus / Nicholas of Kues /<br />

Nikolaus Krebs, 1401-64), kardinali, didi<br />

germaneli moazrovne—filosofosi da<br />

Teologi, maTematikosi.<br />

"adamiani marTlac RmerTia, magram ara<br />

savsebiT, radgan is adamiania: isaa<br />

adamianuri RmerTi. adamiani agreTve<br />

samyaroa, magram garkveuli azriT da ara<br />

yvelaferi, radgan is adamiania. ase rom,<br />

adamiani mikrokosmosia anu adamianuri<br />

samyaro. adamianis sfero wvdeba RmerTs<br />

da mTel samyaros, Tavisi adamianuri<br />

SesaZleblobebiT".<br />

nikolas kuzaneli, "On Conjectures",<br />

gamocemaSi: Philosophisch-Theologische<br />

Schiften, Vol. II (Viena: Herder & Co.,<br />

1982), p.158: (n.g)


f. verzi- nawyveti nikoloz <strong>kuzanelis</strong> ... inglisuri Targmanis Sesavlidan<br />

l indon la-ruSma,<br />

komentarebi,<br />

gaakeTa<br />

vladimer<br />

vernadskis (nax.1) 1938 wlis<br />

fuZemdebluri statiis mimarT. vernadskis am<br />

Sromis saTauria:<br />

"bioqimiis problemebi, II: biosferoSi<br />

cocxalsa da aracocxals Soris arsebuli<br />

fundamentur-energetikuli gansxvavebis<br />

Sesaxeb".<br />

am komentarebis SesavalSi la-ruSi<br />

xazss usvamda Semdegs:<br />

SeuZlebelia aracocxal bunebaSi<br />

vipovoT sicocxlis procesis mizezi, iseve<br />

rogorc cocxal procesebSi ver aRmovaCenT<br />

cnobierebis mizezebs; Tumca yovelives<br />

ganagebs sayovelTao SemoqmediTobis<br />

principi.<br />

nikolas kuzanelma (ნახ.2) ganaviTara<br />

igive argumentebi, adamianuri azrovnebis<br />

transfinituri ganwesrigebis Sesaxeb,<br />

<strong>Txzuleba</strong>Si "<strong>RvTis</strong> <strong>Ziebis</strong> Sesaxeb".<br />

am naSromSi, kuzanelma SeimuSava<br />

Tvalsazrisi, rom mxedveloba fers aZlevs<br />

sagnebs, magram Tavad moklebulia<br />

feradovnebas. Seferiloba mas SecdomaSi<br />

Semdeg kuzanels moyavs argumentebi: imis<br />

miuxedavad, rom logikur gonierebas vaRwevT<br />

inteleqtis (cnobierebis) meSveobiT, xolo<br />

Tavad inteleqti SeuZlebelia vipovoT<br />

racionaluris domenSi; TavisTavad<br />

inteleqti TvaliviTaa, xolo racionaluri—<br />

feriviT. inteleqti SeuzRudavi mxedvelobaa,<br />

kerZod is aris WeSmariti da martivi gansja<br />

yovelgvari racionaluris Sesaxeb da masSi<br />

araa araviTari minarevi racionaluris raime<br />

saxeobisa. racionaluri, arsad<br />

racionaluris mTel sferoSi, ver aRwevs<br />

inteleqtamde. Seiyvanda.ufro metic,<br />

veravin SeZlebs imzirebodes feradovanTa<br />

domenis Signidan. amdenad, ferebs Soris<br />

gansxvaveba aucilelobiT momdinareobs<br />

ufro maRali donis domenidan, e.i.<br />

mxedvelobidan. kuzanels surs dagvarwmunos,<br />

rom es sworia yvela saxis SegrZnebebis<br />

mimarT.<br />

aviTarebs ra am azrs, kuzaneli<br />

irwmuneba, rom racionaluroba aris<br />

grZnobadi samyaros meufe, inteleqti—meufe<br />

racionalurobisa, xolo RmerTi—meufe<br />

inteleqtualuri samyarosi, sinamdvileSi ki<br />

mefeTa mefe, e.i. ganurCevlad yvelafris<br />

გვ. 2<br />

nax.3. platonis «timeosi», Targmani,<br />

winasityvaoba da komentarebi<br />

baCana bregvaZisa. Tb. 1994 w.<br />

meufe da kauza. ufro metic, radgan<br />

adamianis goneba Seqmnilia Semoqmedis<br />

xatad, romelmac Seqmna mTeli samyaro,<br />

kuzaneli araerTgan wers, rom samyaros,<br />

rogorc mTelis, kanon-Sewonil<br />

ganwesrigebas {lawful order} SeiZleba CavwvdeT<br />

mxolod TviTSemecnebis meSveobiT, e.i.<br />

sakuTari gonebis codniT, inteleqtis<br />

gadasaxedidan.<br />

es Seesabameba vernadskis cnebas<br />

noosferos (gonieri aqtivobis Sesaxeb),<br />

biosferosTan mimarTebaSi, agreTve —<br />

aracocxal domenisadmi. ase rom, arsebobs<br />

adamianis gonebis garkveuli fsiqo-fizikuri<br />

paralelizmi im transfinitur ganwesrigebis<br />

mimarT, romelsac adgili aqvs aracocxalsa,<br />

cocxalsa, adamianur cnobierebasa da<br />

sayovelTao SemoqmediTobis principebs<br />

Soris; es paralelizmi pirvelad cxadad iyo<br />

naTqvami platonis mier, dayofili<br />

monakveTis metaforis saxiT, dialog<br />

"saxelmwifos" VI wignSi (nax. 4).<br />

mTargmnelis damateba<br />

Nniko gunia<br />

metaforuli "monakveTi", romelsac<br />

axsenebs f.verzi, warmodgenilia nax. 5-ze<br />

gamosaxul diagramaze, romelic aRebulia<br />

baCana bregvaZis erTerTi komentaridan, mis<br />

mierve, ZvelberZnulidan Targmnili<br />

qarTulad Targmna niko guniam


f. verzi- nawyveti nikoloz <strong>kuzanelis</strong> ... inglisuri Targmanis Sesavlidan<br />

platonis "timeosis" teqstisadmi 1 (nax.3). es<br />

"monakveTi" am diagramaze gamosaxulia<br />

xaziT. am monakveTis marcxniv mocemulia<br />

sagnebis oTxi ierarqiuli done, xolo<br />

marjvniv—codnis Sesabamisi saxeebi.<br />

miTiTebul komentarSi, yovelive amis<br />

Sesaxeb, saubaria Tanamedrove<br />

platonologiis Tvalsawieridan. mis<br />

nacvlad Cven moviyvanT citatebs TviT<br />

platonis "saxelmwifodan" 2 (nax. 4), romelic<br />

diagramis qveteqstTan erTad, gaxsnis<br />

zemoaRniSnuli "monakveTis metaforas":<br />

"sokrate: 3 maS, icode Cemo Zvirfaso, rom<br />

aris ori meufe: erTi goniT sawvdomi samyaros<br />

samyaros yvela gvarsa da mTel saufloze<br />

brZaneblobs, meore ki—yovelive xilulze; ar<br />

minda amas ca vuwodo, radganac meSinia, vaiTu<br />

mogeCvenos, rom me sityvebiT vTamaSob. Tu gaiazre<br />

es ori saxe—xiluli da goniT sawvdomi?<br />

—diax<br />

—aiRe swori xazi da gayavi or Tanabar<br />

monakveTad [ da monakveTebi] 4 . erTi<br />

xilul samyaros aRniSnavs, meore ki goniT<br />

sawvdoms. TviTeuli monakveTi, Tavis mxriv, imave<br />

TanafardobiT gayavi orad; Tanac, xilul samyaros<br />

aRmniSvneli am ori monakveTidan, erTi mkafio<br />

1 platoni, timeosi, Targmani, winasityvaoba da<br />

komentarebi b.bregvaZisa. Tb. 1994 w. gv.<br />

390.(nax.3) bregvaZe SeniSnavs, rom mas es<br />

diagrama Sedgenili aqvs frangi platonistis<br />

pier-maqsim Sulis mixedviT ("platonis<br />

Semoqmedeba", parizi, 1954, gv.79). (n.g.)<br />

2 platoni, saxelmwifo, Targmani baCana<br />

bregvaZisa, Tb. gamomc. "nekeri", 2003w, gv. 248.<br />

(n.g.)<br />

3 platonis am dialogSi avtoris Tvalsazris<br />

gamosaxavs personaJi sokrate. am nawyvetSi is<br />

esaubreba glavkons. sicocxleSi didi<br />

filosofosi sokrate platonis maswavlebeli<br />

iyo, xolo glavkoni erqva platonis<br />

naxevarZmas. (n.g.)<br />

4 sxvagan platoni Tanabari gayofis nacvlad<br />

ilaparakebs dayofis oqros wesze. (n.g.)<br />

გვ. 3<br />

unda iyos, meore ki — mqrqali. pirveli<br />

monakveTi xatebaTa Semcveli iqneba, xolo<br />

xatebebs me vuwodeb, uwinares yovlisa, landebs,<br />

Semdeg ki—anareklebs wyalSi....<br />

"... meore monakveTze ki adgils miuCen<br />

am landebis Sesatyviss sagnebs—yvela cocxal<br />

arss, yvela mcenares Tu xelTqmnil sagans. ...<br />

"eTanxmebi Tu ara im azrss, rom,<br />

WeSmaritisa da araWeSmaritis TvalsazrisiT,<br />

xiluli samyaros dayofa, Semdegnairad<br />

ganxorcielda: xati ise eTanafardeba mis Sesabamis<br />

sagans, rogorc warmodgena—codnas?<br />

"... rogor unda daiyos goniT sawvdomi<br />

samyaros Sesabamisi monakveTi [?] ...<br />

"suli iZulebulia am monakveTis erTerTi<br />

ganayofi wanamZRvrebis da hipoTezebis<br />

meSveobiT eZios, ise, rom xatebad iyenebdes<br />

xilul samyaroSi nimuSebad miCneul sagnebsa da<br />

amrigad, sawyiss ki ar mieltvodes, aramed<br />

dasasruls. maSin rodesac meore monakveTis<br />

misakvlevad, romelic agvirgvinebs uwinamZRvro<br />

sawyisi, suli, wanamZRvrebidan gamomdinare, pirvel<br />

SemTxvevaSi gamoyenebul xatebze ki ara, mxolod<br />

TavisTavad ideebze dayrdnobiT warmarTavs Ziebas.<br />

�<br />

nax. 4. platonis «saxelmwifo»,<br />

Targmani baCana bregvaZisa, Tb. gamomc.<br />

"nekeri", 2003w.<br />

qarTulad Targmna niko guniam


f. verzi- nawyveti nikoloz <strong>kuzanelis</strong> ... inglisuri Targmanis Sesavlidan<br />

"�geometriis, ariTmetikisa da sxva amnair<br />

mecnierebaTa mimdevrebi TavianT kvleva-Ziebebisas<br />

varaudoben, TiTqos ician, ra aris luwi da ra<br />

aris kenti, geometriuli figurebi, kuTxeebi,<br />

kuTxeebis sami saxe da sxva amisTanani, rasac isini<br />

amosaval debulebebad Tvlian da saWirod ar<br />

miiCneven TavianT Tavsa da sxvebs ganumarton is<br />

rac, maTi azriT, yvelasaTvis cxadi unda iyos.<br />

swored aqedan gamoamdinare gamohyavT yovelive<br />

danarCeni da erTimeoris miyolebiT bolomde<br />

asabuTeben yvelafers, rac TavianTi <strong>Ziebis</strong> sagnad<br />

dausaxavT.<br />

"�isini iyeneben xilul figurebs, an<br />

naxazebs, da maTi mixedviT msjeloben, Tumca TviT<br />

naxazebze ki ar fiqroben, aramed imaze, rasac<br />

isini TavianTi msgavsebiT gamosaxavs. ase<br />

magaliTad, isini fiqroben TavisTavad<br />

oTxkuTxedze, TavisTavad diagonalze da ara imaze,<br />

rasac TviTon xazaven. igive iTqmis ferwerulsa da<br />

skulpturul qmnilebebzedac, romlebic SeiZleba<br />

Crdils afendnen an wyalSi ireklebodnen, magram<br />

TviT qmnilebebi mxolod xatovani gamosaxulebebia<br />

imisa, risi xilvac martooden gonebis TvaliT Tu<br />

SeiZleba. �<br />

"�maTken swrafvisas suli iZulebulia<br />

wanamZRvrebsa da hipoTezebs daeyrdnos da<br />

amitomac ver aRwevs maT sawyiss, radgan ar<br />

SeuZlia varaudis farglebs gascdes; swored amiT<br />

aixsneba, rom mxolod xatebad iyenebs xilul<br />

samyaros sagnebs, romlebsac TavianTi aslebi<br />

Seesabameba xiluli samyaros qveda nawilSi da<br />

romlebic swored am aslebTan SedarebiT ufro<br />

mkafio xatebadaa miCneuli.<br />

"[glavkoni:] gasagebia: Sen laparakob imaze,<br />

rasac geometriisa da sxva misTanaTa meSveobiT<br />

swavloben.<br />

"[sokrate:] maSin isic gasagebi unda iyos,<br />

rom goniT sawvdomi samyaros meore ganayofs<br />

me vuwodeb imas, rasac Cveni goneba aRwevs<br />

dialeqtikuri unaris wyalobiT. Tavis hipoTezebs<br />

გვ. 4<br />

is sawyis hipoTezebad ki ar asaRebs, aramed<br />

varaudebad, anu safexurebad Tu sayrden<br />

wertilebad aRiqvams maT, romelTa meSveobiTac<br />

yovlis upirobo da uwanamZRvro sawyismde<br />

maRldeba. mas Semdeg, rac am sawyiss miaRwevs da<br />

CaeWideba yvelafers, rac zemoxsenebul sawyiszea<br />

damokidebuli, suli daRmasvlisas midis saboloo<br />

daskvnamde, risTvisac raime grZnobad monacemebs ki<br />

ar eyrdnoba, aramed mxolod ideebs, romliTac<br />

iwyeba da viTardeba misi Zieba, raTa ideiTve<br />

damTavrdes.<br />

"[glavkoni:] mesmis..., magram bolomde ki ara.<br />

me mgonia, Zalian Znel sagnebze melaparakebi. da<br />

mainc, rogorc Cans, Sen ginda daadgino, rom<br />

WeSmarit arssac da goniT sawvdom yvela sagansac<br />

dialeqtikis meSveobiT SeiZleba gacilebiT ufro<br />

naTlad Wvretde, vidre egreTwodebul<br />

xelovnebaTa wyalobiT, romelTa sawyisebadac<br />

hipoTezebi gvevlineba. Tumca isini iZulebuli<br />

arian, gonivruli gansjiT Wvretdnen goniT<br />

sawvdom samyaros d ara grZnobebiT. magram raki<br />

TavianT hipoTezebze dayrdnobiT ikvleven mas da<br />

amitomac ver aRweven pirvelsawyiss, Seni azriT,<br />

ar SeiZliaT gonebiT miswvdnen samyaros, Tumca is<br />

savsebiT gonmisawvdomia, Tuki CavwvdebiT mis<br />

pirvelsawyiss. gonivrul gansjad ki, me mgonia,<br />

Sen miiCnev im unars, rac niSneulia geometrebisa<br />

das sxva maTnair swavlulTaTvis. magram es jer<br />

kidev ar aris goneba, radgan gonivrul gansjas<br />

Sualeduri adgili uWiravs warmodgenebsa da<br />

gonebas Soris.<br />

"[sokrate]. sakmarisze metad gesmis� axla<br />

adeqi da zemoxsenebuli zemoxsenebul oTx<br />

danayofs miusadage sulis qmediTobis oTxi<br />

unari: yvelaze maRla daayene goneba, Semdeg—<br />

gonivruli gansja, mesame adgilze—rwmena, bolos<br />

ki warmosaxva, da ecade sicxadis xarisxis<br />

mixedviT ganalago isini: ise, ise, rom, rac ufro<br />

meti wili udevs TviTeul maTganis sagnebs<br />

WeSmaritebaSi, miT ufro cxadi iyos isini..."<br />

qarTulad Targmna niko guniam


f. verzi- nawyveti nikoloz <strong>kuzanelis</strong> ... inglisuri Targmanis Sesavlidan<br />

platonis samyaro orpolusiania<br />

(bipoliarulia). erTi polusia<br />

inteligibeluri samyaro, meore—<br />

materialuri samyaro. es ukanaskneli, anu<br />

platonis ideaTa samyaro, materiisagan<br />

qmnis grZnobad samyaros, romelic gaSlilia<br />

am or poluss "Soris". ideebs "miirqmevs"<br />

materia da es ukanaskneli gvevlineba<br />

grZnobisTvis xelmisawvdom—"grZnobad"—<br />

sagnebad, xolo materia TavisTavad ar<br />

arsebobs. materia arsebobs grZnobadi<br />

samyaros saxiT. platonis TvalsazrisiT es<br />

arseboba moCvenebiTia, vinaidan grZnobadi<br />

samyaroSi "yvelaferi icvleba, yvelaferi<br />

miedineba" (heraklite). namdvili arseboba<br />

ki gaaCnia ucvlel sagnebs, ideebsa da<br />

maTematikur sagnebs. amaSi platoni<br />

parmenides miyveba — "arsi arsebobs, ararsi<br />

ar arsebobs", ambobda parmenide;<br />

platonisaTvis arsia idea da maTematikuri<br />

sagani. amdenad isini ucvlelia da<br />

amitomacaa maT Sesaxeb SesaZlebeli<br />

WeSmariti codna (episteme). kerZod, ideebis<br />

wvdoma SesaZlebelia azrovnebiT, xolo<br />

maTematikuri sagnebisa—gonivruli<br />

gansjiT.<br />

sagnis codna SesaZlebelia mxolod<br />

warmodgenebis doneze, vinaidan misi aRqmis<br />

nax. 5. platonis "dayofili monakveTis metafora".<br />

გვ. 5<br />

Semdeg igi is araa rac maSin iyo. Cven<br />

gvrCeba mxolod rwmena grZnobadi sagnis<br />

arsze, xolo landis SemTxvevaSi mas<br />

mxolod vamsgabsebT.<br />

platonis samyaro proporciebzea<br />

dafuZnebuli. masSi yvelaferi demiurgosma<br />

(samyaros Semoqmedma sulma) Seqmna (=qmnis)<br />

maTematikuri pirvelnimuSis Tanaxmad.<br />

kerZod, mTeli samyaros dayofa grZnobad da<br />

inteligibelur samyarod oqros kveTis<br />

mixedviT xorcieldeba. am diagramaze (nax. 5)<br />

monakveTi ganasaxierebs mTel samyaros,<br />

xolo misi nawilebi—samyaros nawilebs:<br />

romeli romels iolad Cans. platonis<br />

samyaros nawilebi aseT (oqros kveTis)<br />

proporciaSia:<br />

anu, inteligibelur nawili Tavadaa<br />

dayofili oqros wesiT maTematikur sagnebad<br />

da ideebad, iseve rogorc grZnobiTi<br />

samyaro—landebad da grZnobad sagnebad.<br />

oqros kveTa mSenieria. demiurgoss,<br />

romlis xelidan ar SeiZleba gamovides<br />

aramSvenieri, ar SeeZlo sxvanairad<br />

moqceva—gvarwmunebs didi filosofosi. (n.g.)<br />

qarTulad Targmna niko guniam

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!