14.01.2013 Views

kompasi

kompasi

kompasi

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

<strong>kompasi</strong><br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis<br />

sferoSi axalgazrdebis monawileobiTY<br />

avtorebi:<br />

patricia branderi barbara oliveira<br />

rui gomesi iana ondraCkova<br />

eli kini alesio suriani<br />

mari-lor lemineri aliona suslova<br />

mxatvari<br />

panCo<br />

redaqtorebi:<br />

patricia branderi<br />

elli kini<br />

mari-lor lemineri<br />

proeqtis koordinireba da saboloo redaqtireba: rui gomesi<br />

proeqtis asistenti: natalia miklaSi<br />

sarekomendacio jgufis Semadgenloba, romlis xelmZRvanelobiTa<br />

da mxardaWeriT momzadda saxelmZRvanelo:<br />

doqtor eli abuauni luiza nilini<br />

anatoli azarovi barbara oliveira<br />

patricia branderi iunis smiti<br />

elli kini alesio suriani<br />

korina mixaela leka aliona suslova<br />

mari-lor lemineri vim telmani<br />

brijit mulie andrei iurovi


inglisuri gamocema:<br />

“COMPASS – A manual on human rights education with young people”<br />

ISBN 92-871-4880-5<br />

franguli gamocema:<br />

“RepÉres – Manuel pour la pratique de l’Öducation aux droits de l’homme avec les jeunes”<br />

ISBN 92- 871-4595-3<br />

saxelmZRvaneloSi gadmocemul Sexedulebebze pasuxismgeblobas avtorebi kisruloben;<br />

araa aucilebeli es Sexedulebebi aucileblad gamoxatavdnen evropis sabWos azrs.<br />

gamocemis saavtoro uflebebi ekuTvnis evropis sabWos. komerciuli mizniT mTliani<br />

wignis an misi nawilis gadabeWdva da gavrceleba nebismieri formiTa da nebismieri<br />

saSualebiT, eleqtronuli (CD-ROM, interneti da a.S.) an meqanikuri, fotokopirebis<br />

CaTvliT, informaciis romelime matarebelze Cawera an realizeba, akrZalulia evropis<br />

sabWos publikaciebis ganyofilebis (publishing@coe.int) da komunikaciebisa da kvlevis<br />

sakiTxTa direqtoratis werilobiTi Tanxmobis gareSe (werilobiTi mimarTvis asli unda<br />

gaigzavnos evropis axalgazrdul centrSi Semdeg misamarTze: 1-3Zivatar utca, H-1024<br />

Budapest, Hungary; eleqtronuli fostis misamarTi: eycb.secretariat@coe.int).<br />

mocemuli publikaciidan masalis realizeba arakomerciuli mizniT dasaSvebia mxolod<br />

citatis wyaros Sesabamisi citirebis SemTxvevaSi.<br />

panCos karikaturebis gansakuTrebuli saavtoro uflebebi ekuTvnis TviT mxatvars.<br />

mimarTva naxatebis realizebis uflebisaTvis unda gaegzavnos piradad mxatvars, Tuki<br />

aseTi realizeba uSualod ar aris dakavSirebuli saxelmZRvaneloSi mocemuli<br />

savarjiSos SesrulebasTan.<br />

originalTan qarTuli teqstis identurobaze pasuxismgebloba mTlianad ekisreba<br />

“adamianis uflebaTa ganaTlebis centrs”.<br />

qarTuli gamocemis redaqtori: giorgi kenWoSvili<br />

qarTuli gamocebis samecniero redaqtori: givi miqanaZe<br />

dizaini: “adamianis uflebaTa ganaTlebis centri”<br />

mTargmnelebi:maka wulukiZe, tata pataraia<br />

naxatebi: ÜpanCo<br />

fotoebi: gv. 297 ÜMTI (nelson mandela)<br />

gv. 297 ÜDevid King Kollection (evgenia ginzburgi)<br />

gv. 298 ÜMTI (martin luTer king)<br />

gv. 298 ÜMTI (mahatma gandi)<br />

gv. 299 ÜGamma Press (aun san su CJi)<br />

gv. 299 ÜTibet Information Network (ngavang sangdroli)<br />

Council of Europe Publishing<br />

F-67075 Strasbourg Cedex<br />

ISBN 99928-0-940-x<br />

©2003 Human Rights Education Centre (HREC) on Georgian translation,<br />

©2001 Council of Europe on publication in English and Franch together with the following<br />

acknowledgement.<br />

This translation of Compass – a manual on human rights education with young people, is publishing by<br />

arrangement with the Council of Europe.<br />

©Counsil of Europe, agvisto 2004 weli.<br />

dabeWdilia saqarTveloSi


sarCevi<br />

madloba ........................................................................................................................................................................................................<br />

winasityvaoba ............................................................................................................................................................................................<br />

Sesavali .......................................................................................................................................................................................................<br />

vi 1 – ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi da <strong>kompasi</strong>, mokle megzuri praqtikosTaTvis<br />

................................................................................................................................................................................<br />

ganaTlebis arsi adamianis uflebaTa sferoSi .............................................................................................................<br />

ras niSnavs ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi? ...................................................................................................<br />

ganaTlebis Sedegebi adamianis uflebaTa sferoSi ...........................................................................................................<br />

codna, unar-Cvevebi da urTierTobebi .......................................................................................................................................<br />

yovlismomcveli midgoma ...................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa swavleba axalgazrdebis monawileobiT ......................................................................................<br />

formaluri da araformaluri saganmanaTleblo garemo ..............................................................................................<br />

ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi, rogorc moqmedebis pirveli nabiji ...............................................<br />

ganaTlebis saerTaSoriso mxardaWera adamianis uflebaTa sferoSi ....................................................................<br />

adamianis uflebebis swavleba da ganaTlebis sxva sferoebi ..........................................................................<br />

adamianis uflebaTa samyaro ............................................................................................................................................................<br />

ras niSnavs „adamianis uflebaTa problema?“ ......................................................................................................................<br />

saxelmZRvaneloSi gaSuqebuli sakiTxebi ................................................................................................................................<br />

samoqalaqo ganaTleba ..........................................................................................................................................................................<br />

individualuri da socialuri ganaTleba ..............................................................................................................................<br />

globaluri ganaTleba ........................................................................................................................................................................<br />

kulturaTaSorisi ganaTleba .........................................................................................................................................................<br />

ganviTarebis problemebis swavleba ............................................................................................................................................<br />

ekologiuri ganaTleba .......................................................................................................................................................................<br />

ganaTleba mSvidobis kulturis sferoSi ..............................................................................................................................<br />

samarTlebrivi ganaTleba ..................................................................................................................................................................<br />

<strong>kompasi</strong>s gamoyeneba evropis sxvadasxva qveyanaSi ...............................................................................................<br />

ra aris evropa da sad mdebareobs igi? .................................................................................................................................<br />

wigni evropisaTvis? .............................................................................................................................................................................<br />

evropuli ocneba ....................................................................................................................................................................................<br />

axalgazrduli warmomadgenloba da misi muSaoba ............................................................................................................<br />

bavSvis uflebaTa konvencia ............................................................................................................................................................<br />

wignis momzadebis procesi ..............................................................................................................................................................<br />

saxelmZRvaneloTi sargebloba sxvadasxva enebze da sxvadasxva qveynebSi ........................................................<br />

rogor visargebloT <strong>kompasi</strong>T ...........................................................................................................................................<br />

rogor visargebloT saxelmZRvaneloTi ..................................................................................................................................<br />

swavlebis meTodebi ..............................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa Seswavlisas wamoWrili SekiTxvebi ..............................................................................................<br />

rCevebi maTTvis, vinc sargeblobs saxelmZRvaneloTi ....................................................................................................<br />

rCevebi pedagogebisaTvis ...................................................................................................................................................................<br />

muSaobis jgufuri procesi .....................................................................................................................................................<br />

jgufuri muSaobis meTodebi ....................................................................................................................................................<br />

zogadi rCevebi savarjiSoebis Sesasruleblad ...........................................................................................................<br />

roca mecadineoba moulodnel xasiaTs iRebs ..............................................................................................................<br />

jgufSi arsebuli konfliqtebis marTva ..........................................................................................................................<br />

efeqturi saswavlo jgufebis Camoyalibebis meTodebi da xerxebi ................................................................<br />

diskusiis warmarTvis Cvevebis ganviTarebis meTodebi da xerxebi .................................................................<br />

koleqtiuri gadawyvetilebis miRebis Cvevebis ganviTarebis meTodebi da xerxebi ..............................<br />

analitikuri TamaSebi ...................................................................................................................................................................<br />

5<br />

9<br />

10<br />

11<br />

19<br />

21<br />

21<br />

22<br />

23<br />

24<br />

25<br />

26<br />

27<br />

28<br />

31<br />

31<br />

31<br />

32<br />

34<br />

34<br />

35<br />

35<br />

36<br />

37<br />

37<br />

38<br />

39<br />

39<br />

41<br />

42<br />

43<br />

44<br />

45<br />

46<br />

48<br />

48<br />

49<br />

57<br />

59<br />

62<br />

63<br />

63<br />

68<br />

69<br />

71<br />

72<br />

76<br />

77


Tavi 2 _ 49 praqtikuli savarjiSo da meTodika adamianis uflebaTa Sesaswavlad<br />

................................................................................................................................................................................................<br />

savarjiSoebis nusxa ...............................................................................................................................................................................<br />

airCie ...............................................................................................................................................................................................................<br />

ambavi ori qalaqis Sesaxeb ................................................................................................................................................................<br />

aSikis istoria ..........................................................................................................................................................................................<br />

bavSvTa uflebebi ......................................................................................................................................................................................<br />

baRi erT RameSi ........................................................................................................................................................................................<br />

`bingos~ uflebebi! ..................................................................................................................................................................................<br />

brZola simdidirisa da ZalauflebisaTvis .............................................................................................................................<br />

gadadgi nabiji win ..................................................................................................................................................................................<br />

ganaTleba yvelasaTvis? ........................................................................................................................................................................<br />

gansxvavebuli xelfasebi .....................................................................................................................................................................<br />

gvaqvs raime alternativa? .................................................................................................................................................................<br />

globalizaciis terminologiuri leqsikoni .........................................................................................................................<br />

gmirebi ............................................................................................................................................................................................................<br />

`dae yvelas azri iyos mosmenili!~ ..............................................................................................................................................<br />

davinaxoT sakuTari SesaZleblobebi ...........................................................................................................................................<br />

dasuraTebuli TamaSebi ........................................................................................................................................................................<br />

1. ras xedavT? ......................................................................................................................................................................................<br />

2. ras xedavT panCos naxatebSi? ...............................................................................................................................................<br />

3. suraTis nawilebi .........................................................................................................................................................................<br />

4. minawerebi fotosuraTebze .....................................................................................................................................................<br />

5. personaJTa replikebi .................................................................................................................................................................<br />

vin varT me? ................................................................................................................................................................................................<br />

eleqtrosadguri ......................................................................................................................................................................................<br />

enobrivi barieri ......................................................................................................................................................................................<br />

erTi wuTiT! ................................................................................................................................................................................................<br />

visaubroT seqsze! ....................................................................................................................................................................................<br />

TamaSi `daxate sityva~ ........................................................................................................................................................................<br />

Tanasworobis qveynisaken mimavali gza .......................................................................................................................................<br />

iTamaSe! ...........................................................................................................................................................................................................<br />

inscenireba ...................................................................................................................................................................................................<br />

internetis zegavlena ...........................................................................................................................................................................<br />

kavSirebis damyareba ...............................................................................................................................................................................<br />

maka – veSapebze monadire ...................................................................................................................................................................<br />

mivceT Tu ara xma? ................................................................................................................................................................................<br />

pirveli gverdi .........................................................................................................................................................................................<br />

profkavSirebis Sexvedrebi ................................................................................................................................................................<br />

rasizmis mogerieba ..................................................................................................................................................................................<br />

roca dadgeba xvalindeli dRe .......................................................................................................................................................<br />

sad dgaxarT? ..............................................................................................................................................................................................<br />

samsaxuri da bavSvebi ............................................................................................................................................................................<br />

saSinao saqmeebi .........................................................................................................................................................................................<br />

saxarjo fuli ...........................................................................................................................................................................................<br />

siRaribis horoskopi .............................................................................................................................................................................<br />

sicocxlis qseli ..................................................................................................................................................................................<br />

sporti yvelasaTvis ...............................................................................................................................................................................<br />

uflebebisaTvis mebrZolebi ..............................................................................................................................................................<br />

frTxilad, Cven yvelafers vxedavT! ...........................................................................................................................................<br />

`yvela Tanaswori – yvela gansxvavebuli~ .............................................................................................................................<br />

6<br />

85<br />

86<br />

87<br />

90<br />

102<br />

107<br />

112<br />

117<br />

120<br />

126<br />

132<br />

138<br />

143<br />

147<br />

150<br />

154<br />

158<br />

164<br />

164<br />

169<br />

169<br />

170<br />

171<br />

172<br />

175<br />

179<br />

182<br />

186<br />

191<br />

194<br />

198<br />

203<br />

206<br />

215<br />

219<br />

230<br />

237<br />

243<br />

249<br />

256<br />

261<br />

265<br />

269<br />

276<br />

282<br />

288<br />

292<br />

296<br />

302<br />

306


SeiZleba Semovide? ................................................................................................................................................................................<br />

Cveni momavlis variantebi .................................................................................................................................................................<br />

cxovreba srulyofil samyaroSi ..................................................................................................................................................<br />

Zaladoba Cems cxovrebaSi ................................................................................................................................................................<br />

wamlebis xelmisawvdomoba ................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa kalendari ......................................................................................................................................................<br />

vi 3 _ moqmedebaze gadasvla ........................................................................................................................................<br />

moqmedebaze gadasvla .........................................................................................................................................................................<br />

aqtivobis aucilebloba .................................................................................................................................................................<br />

zogierTi martivi nabiji aqtivobisaken ............................................................................................................................<br />

gaarkvie; miyevi movlenebs kvaldakval ..........................................................................................................................<br />

gaxade movlenebi sajaro .......................................................................................................................................................<br />

gaaerTiane Zalebi sxva organizaciasTan ......................................................................................................................<br />

Sedegebis miReba! ..........................................................................................................................................................................<br />

moqmedebis gegmis Sedgena .............................................................................................................................................................<br />

sad dgaxarT? .................................................................................................................................................................................<br />

raSi mdgomareobs mizani? ......................................................................................................................................................<br />

rogor mivaRwioT mizans? .....................................................................................................................................................<br />

vi 4 _ damatebiTi informacia adamianis uflebaTa Sesaxeb ..........................................<br />

adamianis uflebaTaAarsi .............................................................................................................................................................<br />

istoriuli mimoxilva ....................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebebi msoflios sxvadasxva kuTxeSi ......................................................................................................<br />

rogor visargebloT Cveni uflebebiT? ................................................................................................................................<br />

dilebebi da adamianis uflebebis araswori gamoyeneba .............................................................................................<br />

kvlav gamocanebi .................................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa evolucia ...................................................................................................................................................<br />

ra uflebas vflobT? ......................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa samarTlebrivi dacva ........................................................................................................................<br />

ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebi ....................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa dacvis uzrunvelyofa ........................................................................................................................<br />

aris es sakmarisi? .............................................................................................................................................................................<br />

aqtiuroba da arasamTavrobo organizaciebis roli ...............................................................................................<br />

warmatebul aqciaTa magaliTebi ...............................................................................................................................................<br />

kiTxvebi da pasuxebi ..........................................................................................................................................................................<br />

CamWreli SekiTxvebi .........................................................................................................................................................................<br />

vi 5 _ damatebiTi informacia sazogado Temebis Sesaxeb ..................................................<br />

bavSvebi ........................................................................................................................................................................................................<br />

ganaTleba ...................................................................................................................................................................................................<br />

garemo pirobebi ...................................................................................................................................................................................<br />

genderuli Tanasworoba ...............................................................................................................................................................<br />

globalizacia .......................................................................................................................................................................................<br />

demokratia ...............................................................................................................................................................................................<br />

diskriminacia da qsenofobia ....................................................................................................................................................<br />

media ..............................................................................................................................................................................................................<br />

moqalaqeoba .............................................................................................................................................................................................<br />

mSvidoba da Zaladoba ....................................................................................................................................................................<br />

7<br />

310<br />

317<br />

321<br />

328<br />

331<br />

338<br />

343<br />

345<br />

345<br />

346<br />

346<br />

348<br />

350<br />

352<br />

353<br />

354<br />

355<br />

356<br />

361<br />

363<br />

365<br />

368<br />

369<br />

371<br />

372<br />

374<br />

374<br />

381<br />

382<br />

386<br />

391<br />

392<br />

395<br />

399<br />

401<br />

405<br />

407<br />

414<br />

421<br />

426<br />

431<br />

436<br />

442<br />

460<br />

466<br />

471


pirovnebis usafrTxoeba .................................................................................................................................................................<br />

siRaribe .......................................................................................................................................................................................................<br />

socialuri uflebebi .......................................................................................................................................................................<br />

sporti ..........................................................................................................................................................................................................<br />

janmrTeloba .............................................................................................................................................................................................<br />

SeniSvnebi ................................................................................................................................................................................................<br />

danarTi _ adamianis uflebaTa saerTaSoriso aqtebi da Sefasebis anketa.......<br />

qveynebi, romlebmac moaxdines adamianis uflebaTa ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebis<br />

ratifikacia .............................................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia (reziume) ..............................................................................................<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia .....................................................................................................................<br />

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb ................................................................<br />

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb ................................<br />

bavSvis uflebaTa konvencia (reziume) ...................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia (reziume) ............................<br />

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia, #11 oqmiT Setanili<br />

cvlilebebi da damatebebi ..............................................................................................................................................................<br />

evropis socialuri qartia (reziume) ...................................................................................................................................<br />

erovnuli umcirosobebis dacvis CarCo konvencia (reziume) ..................................................................................<br />

regionaluri enebis an enobriv umciresobaTa evropis qartia ..............................................................................<br />

anketa Sefasebisa da gamoxmaurebisaTvis ..................................................................................................................................<br />

8<br />

478<br />

484<br />

489<br />

495<br />

502<br />

508<br />

511<br />

513<br />

514<br />

515<br />

518<br />

519<br />

520<br />

522<br />

523<br />

531<br />

533<br />

534<br />

537


madloba<br />

Cveni samadlobeli sityvebi ekuTvniT:<br />

- sakonsultacio jgufis wevrebs, avtorebisadmi mudmivi yuradRebis<br />

gamoCenisaTvis, daxmarebisa da mxardaWerisaTvis;<br />

- sandus al-hasanis, henrike aisfelds, dariuS grJemnis, dilvar huseins,<br />

doqtor monika madais, ivan ivanovs, iael ohanas, tavs kvists, dierdi<br />

totsa da arios vendrigs teqstis komentarebisa da saintereso<br />

winadadebebisaTvis;<br />

- eren Sokenbroks, evrosabWos adamianis uflebaTa generaluri<br />

direqtoratis warmomadgenels teqstis yuradRebiT gacnobisa da<br />

sasargeblo SeniSvnebisaTvis;<br />

- nadia bano gomess, tereza kunias, laura de vites, dipak g. naiks, evgeni<br />

gergas, erJebat kovaCs, nana saginaSvils da sxvebs, faseuli<br />

SeniSvnebisa da sasargeblo winadadebisaTvis;<br />

- adamianis uflebaTa, mSvidobis, demokratiisa da tolerantobis iuneskos<br />

ganyofilebas, mxardaWerisa da sasargeblo rCevebisaTvis;<br />

- axalgazrdul organizaciebs, erovnul axalgazrdul sabWoebs, adamianis<br />

uflebaTa da humanitaruli uflebebis fonds (libani), Carlz malikis<br />

fonds da sxva oraganizaciebs masalebis mowodebisaTvis;<br />

- internetSi ganTavsebuli samuSao variantis mkiTxvelebs, wignis mimarT<br />

skeptikurad ganwyobili mkiTxvelebis CaTvliT;<br />

- adamianis uflebaTa ganaTlebis asociaciis adamianis uflebaTa swavlebis<br />

pedagogebs, globaluri eleqtronuli siis wevrebs, komentarebisa da<br />

saTauris SerCevaSi daxmarebisaTvis;<br />

- adamianis uflebaTa swavlebis axalgazrduli programis monitoringis<br />

jgufs, mxardaWerisa da ideebisaTvis;<br />

- yvelas, vinc zogjer Tavisdauneburad gvexmareboda Sinaarsis<br />

formirebaSi;<br />

- maikl hiugzis, britanuli sabWos budapeStis ofisis warmomadgenels, im<br />

wvlilisaTvis, romelic cildeboda koreqtoris CarCoebs.<br />

rkinigzis saerTaSoriso kavSirs, kerZod, `interreils~ axalgazrduli<br />

moZraobis solidarobis fondis saSualebiT ganxorcielebuli finansuri<br />

mxardaWerisaTvis.<br />

bodiSs vuxdiT maT, vinc ver movixsenieT am siaSi da vwuxvarT, rom<br />

saxelmZRvaneloSi ver CavrTeT yvela miRebuli masala da winadadeba.<br />

9


Council of Europe<br />

The Seoretary General<br />

msoflios globalur sofelTan Sedareba TiTqmis banalur movlenad iqca.<br />

globalizacia asocirdeba vaWrobis, TanamSromlobisa da komunikaciis mzard<br />

SesaZleblobebTan da riskebTan. miuxedavad amisa, globalizaciis WeSmarit problemad<br />

rCeba universaluri Semecnebis ganviTareba, romelic adamianis uflebebs, pluralistul<br />

demokratiasa da Tanasworflebianobas ganixilavs, rogorc umniSvnelovanes faseulobebs.<br />

evropis sabWo da adamianis uflebaTa evropuli konvencia Seiqmna omisa da barbarosobis<br />

im saSineli gamovlinebebis pasuxad, rac ki kacobriobas odesme ganucdia. konvencia da is<br />

dokumentebi, romlebic droTa ganmavlobaSi Seiqmna (wamebis sawinaaRmdego, socialuri<br />

uflebebis damcavi da a.S) usamarTlobis, Cagvrisa da diskriminaciis winaaRmdeg mebrZol<br />

adamianebisaTvis da arasamTavrobo organizaciebisaTvis imedisa da STagonebis wyaros<br />

warmoadgendnen. bevri warmateba ukve miRweulia. Tumca gasakeTebeli kvlav bevri rCeba.<br />

evropaSi jer kidev irRveva, iTrguneba da ugulvebelyofilia Zalian bevri adamianis<br />

ufleba.<br />

konvenciebi adamianis uflebaTa Sesaxeb miRwevaa, romelic Cven yvelas evropelebad<br />

gvaerTianebs. isini gzas gvikvleven daeWvebisa da cvlilebebis Jams. maTi dacva da<br />

Sesruleba evropis yvela saxelmwifos umaRlesi movaleobaa.<br />

da mainc, adamianis uflebebs mxolod iuridiuli teqstebi ver daicavs. maT dacvasa da<br />

Sesrulebaze unda izrunos yvelam, axalgazrdebis CaTvliT. es saxelmZRvanelo aZlevs<br />

axalgazrdebs SesaZleblobas gaigon adamianis uflebebis arsi da isaubron mis enaze. is<br />

agreTve sTavazobs axalgazrdebis liderebs, maswavleblebs, pedagogebs, profesionalebs da<br />

moxaliseebs konkretul ideebs rogor moaxdinon axalgazrdebis motivireba da CarTva<br />

adamianis uflebebis dasacavad, pirovnuli iniciativebis gansaxorcileblad maTsave<br />

sazogadebis farglebSi.<br />

es saxelmZRvanelo ar iZleva raime mza gadawyvetilebebs. ar arsebobs araviTari mza<br />

gadawyvetilebebi siRaribis, diskriminaciis, Zaladobis an aratolerantulobis winaaRmdeg.<br />

is arc pasuxebs Seicavs adamianis uflebebTan dakavSirebul yvela kiTxvaze. is, rasac<br />

saxelmZRvanelo namdvilad iZleva aris SesaZlebloba maTTvis, vinc adamianis uflebebis<br />

Sesaxeb ganaTlebis sferoSi erTveba amomwuravad da SemoqmedebiTad ganixilon es Temebi,<br />

rac TavisTavad warmoadgens ganaTlebas adamianis uflebebis Sesaxeb.<br />

es saxelmZRvanelo <strong>kompasi</strong>s msgavsad gviCvenebs sxvadasxva gzebs da mimarTulebebs<br />

adamianis uflebebis sferoSi mogzaurobisaTvis. <strong>kompasi</strong>s msgavsad is SeiZleba da unda<br />

iqnas gamoyenebuli mTel evropaSi nebismieri adamianis uflebebiT, demokratiiT da<br />

samoqalaqo sakiTxebiT dainteresebuli piris mier.<br />

Tu is azri, rom Cven 21 saukuneSi SevabijeT cecxlovani karibWis gavliT marTalia, es<br />

kidev erTxel gvarwmunebs, rom bevri axalgazrda, da axalgazrduli organizacia,<br />

maswavleblebi da pedagogebi mzad arian xeli mokidon ganaTlebis problemaTa gadawyvetas<br />

adamianis uflebaTa saxeliT da saSualebiT.<br />

es saxelmZRvanelo aris kidev erTi wvlili am saqmeSi da maTi Rvawlis dafaseba.<br />

valter Svimeri<br />

generaluri mdivani<br />

10


Sesavali<br />

Tqven xelT gipyriaT <strong>kompasi</strong>, saxelmZRvanelo adamianis uflebebis<br />

sferoSi axalgazrdebis monawileobiT!<br />

imedi gvaqvs, is mogawvdiT ideebs, STagonebebs da motivacias adamianis<br />

uflebebis ganaTlebis sferoSi moRvaweobisaTvis axalgazrdebis<br />

monawileobiT. wigni daiwera adamianis uflebebis ganaTlebis sferoSi<br />

evropis sabWos axalgazrdobisa da sportis direqtoratis axalgazrduli<br />

programis monawileobiT, romelic Seiqmna 2000 wels adamianis uflebaTa<br />

evropuli konvenciis 50-e wlisTavis aRsaniSnavad. programis mizania<br />

adamianis uflebebi aqcios axalgazrdebis muSaobis centralur nawilad da<br />

amdenad, ganaTleba adamianis uflebebis sferoSi CaerTos saerTo<br />

ganaTlebis sistemaSi.<br />

adamianis uflebaTa swavleba, – igulisxmeba saganmanaTleblo<br />

programebi da saqmianobebi, romlebic miznad isaxaven adamianis<br />

Tanasworobis damkvidrebas Tanabari Rirsebebis safuZvelze – fasdaudebeli<br />

Rirebulebaa moqalaqeobis evropuli ganzomilebis formirebaSi, rac Zalze<br />

mniSvnelovania nebismieri evropelisaTvis. evropis sabWos axalgazrdobisa<br />

da sportis direqtoratis im programebTan erTad, rogorebicaa,<br />

kulturaTaSorisi swavleba, monawileoba, umciresobebisa da umciresobebis<br />

warmomadgeneli axalagazrdebis mxardaWera, Seqmnil ganaTlebis programas<br />

adamianis uflebebis sferoSi aqvs qmedebaTa katalizatorisa da daxmarebis<br />

wyaros potencia. isini, vinc araformalur saganmanaTleblo muSaobaSi<br />

arian CarTulni, unda SeeZloT ganixilon evolucia, praqtika da adamianis<br />

uflebaTa problemebi maTi universalurobis, ganuyoflobisa da mTlianobis<br />

gaTvaliswinebiT da gaiazron Tu ras niSnavs es dRevandeli<br />

axalgazrdobisaTvis.<br />

evropis sabWos axalgazrdobisa da sportis direqtoratma, evropis<br />

axalgazrduli centrisa da evropis axalgazrdobis fondis mxardaWeriT,<br />

moipova gansxvavebul kulturul garemoSi gamosayenebeli saswavlo<br />

masalebis Seqmnis eqspertis myari reputacia, rogorc formalur, aseve<br />

araformalur saganmanaTleblo garemoSi. gamavrceleblebTan muSaobam da<br />

iseTi proeqtebis zegavlenam, rogorebicaa axalgazrduli kampania “yvela<br />

gansxvavebuli _ yvela Tanaswori” da grZelvadianma treining programebma,<br />

Tavis wvlili Seitanes im proeqtebis CamoyalibebaSi, romlebic umTavresad<br />

da upirvelesad gavlenas axdenen xalxze da amave dros inarCuneben<br />

saerToevropul xasiaTs.<br />

sul cota xnis win, rogorc evropaSi, aseve msoflios sxva regionebSi<br />

mimdinare movlenebi, safrTxis winaSe ayenebdnen mSvidobis kulturis<br />

safuZvlebsa da adamianis uflebebis pativiscemas. am movlenebma naTlad<br />

dagvanaxa, rom saWiroa adamianis uflebaTa swavlebis sferoSi gatardes<br />

ufro gamokveTili da gaazrebuli RonisZiebebi.<br />

am konteqstSi adamianis uflebaTa swavlebis axalgazrduli programa<br />

miznad isaxavs:<br />

11


12<br />

- adamianis uflebaTa swavleba aqcios axalgazrdobis muSaobis ZiriTad<br />

mimarTulebad;<br />

- daafasos da ganaviTaros axalgazrdebis araformaluri ganaTleba,<br />

rogorc adamianis uflebaTa swavlebis erT-erTi forma;<br />

- daafasos axalgazrdebi da axalgazrduli organizaciebi, rogorc<br />

adamianis uflebaTa swavlebisa da evropis samoqalaqo sazogadoebis<br />

fundamenturi resursi;<br />

- daamkvidros adamianis uflebaTa swavlebis farTo gageba da, amave<br />

dros, pativi sces axalgazrdebisa da dRevandeli evropis socialurkulturuli<br />

realobis mravalferovnebas;<br />

- Camoayalibos axali asociaciuri qselebi da partniorebTan erTad<br />

uzrunvelyos TanamSromloba ganaTlebis araformalur da formalur<br />

sferoebSi;<br />

- praqtikosebisa da partniorebis CarTviT, eZebos da miaRwios<br />

maqsimalur “gamravlebis efeqts” erovnul da saerTaSoriso doneze;<br />

- mTeli evropis masStabiT miawodos praqtikosebs axali<br />

saganmanaTleblo meTodologia axalgazrduli saqmianobisaTvis,<br />

adamianis uflebaTa swavlebaze dayrdnobiT;<br />

- moaxdinos kulturaTaSorisi da araformaluri ganaTlebis sferoebSi<br />

dagrovili gamocdilebis integrireba, axalgazrdebis CarTva<br />

sazogadoebriv cxovrebasa da ZiebaSi;<br />

- gaiTvaliswinos saganmanaTleblo midgomebisa da saSualebebis<br />

inovaciuri meTodebi.<br />

<strong>kompasi</strong> adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi moRvawe praqtikosebisaTvis<br />

<strong>kompasi</strong> warmoadgens am programis centralur nawils, romelic, aseve,<br />

moicavs Zaladobis sxvadasxva formasTan dakavSirebuli adgilobrivi<br />

eqsperimentuli proeqtebis, erovnuli da regionaluri treining-kursebisa<br />

da specifikuri RonisZiebebis mxardamWer RonisZiebebs. imis nacvlad, rom<br />

gamogveca `kidev erTi~ saxelmZRvanelo, da gveZebna adamianis uflebaTa<br />

Seswavlis axali meTodebi da xerxebi, Cven miznad davisaxeT am wignis<br />

saSualebiT adamianis uflebaTa swavleba gagvexada misawvdomi, gamoyenebadi<br />

da saWiro pedagogebisaTvis, damxmare personalisaTvis, liderebisaTvis,<br />

maswavleblebisaTvis, moxaliseebisaTvis da trenerebisaTvis, romlebic<br />

aqtiurad arian CarTuli axalgazrdebis ganaTlebis sferoSi. es aris<br />

mokrZalebuli (Tumca ambiciuri) pasuxi im SekiTxvaze, romelic bevri<br />

dainteresebuli aqtivistisa da pedagogis winaSe dgas: “rogor unda<br />

gavakeToT es?”<br />

rasizmisa da aratolerantulobis winaaRmdeg mimarTuli 1995 wlis<br />

evropuli axalgazrduli kampaniis, _ “yvela gansxvavebuli _ yvela<br />

Tanaswori”, saganmanaTleblo saqmianobis Sedegad dagrovilma gamocdilebam,<br />

dagvanaxa, rom am tipis evropuli saganmanaTleblo proeqtebis<br />

warmatebisaTvis aucilebelia:<br />

- Seiqmnas “yvela gansxvavebuli _ yvela Tanaswori” modelis Sesabamisi<br />

saganmanaTleblo meTodologiebi da instrumentebi;


- msgavsi masalebi momxmarebelTaTvis xelmisawvdomi iyos mSobliur<br />

enaze;<br />

- arsebobdnen trenerebi, romlebic imuSaveben da gaavrceleben codnas<br />

erovnul, regionalur da adgilobriv doneze.<br />

<strong>kompasi</strong> pasuxobs am moTxovnebs. igi gamocemulia evropis sabWos mier<br />

inglisur, frangul da rusul enebze, Tumca, Cven mxolod mivesalmebiT<br />

wignis adaptirebasa da Targmnas sxva enebzec. erovnuli da regionaluri<br />

saswavlo treining-kursebis organizebam, xeli unda Seuwyos, rom<br />

trenerebi da pedagogebi gaecnon saxelmZRvanelos da daexmaron adgilobriv<br />

skolebs, asociaciebsa da axalgazrdul jgufebs mis aTvisebaSi. <strong>kompasi</strong>s<br />

arsi aris moqmedebisaken mowodeba da waxaliseba.<br />

Semoqmedebis Ria da interaqtiuli procesi<br />

<strong>kompasi</strong>s Seqmna urTulesi amocana aRmoCnda. misi Tematuri Semadgenloba<br />

imdenad vrcelia – adamianis uflebaTa swavleba xom Tanamedrove cxovrebis<br />

TiTqmis yvela aspeqts moicavs _ ramdenadac mravalferovania misi<br />

geografiuli da kulturuli masStabebi. potencialur momxmarebelTa<br />

samuSao pirobebi da saganmanaTleblo garemo arsebiTad gansxvavdebian<br />

erTmaneTiasagan, rogorc formaluri, aseve araformaluri swavlebisas. Cven<br />

dasawyisSive aRmovCndiT ramodenime problemis winaSe, kerZod:<br />

- SesaZlebelia adamianis uflebaTa universalurobisa da konkretuli<br />

situaciebis urTierTSeTavseba evropis sxvadasxva qveynis<br />

mravalferovani kulturis gaTvaliswinebiT?<br />

- SeiZleba erTi da igive saxelmZRvanelosa da meTodebis gamoyeneba<br />

sxxvadasxva qveyanaSi?<br />

- arseboben adamianis uflebebSi an adamianis uflebaTa swavlebaSi iseTi<br />

aspeqtebi, romlebic mxolod evropisTvisaa damaxasiaTebeli?<br />

- realuria iseTi saxlemZRvanelos Seqmnis mcdeloba, romlis<br />

gamoyenebac SesaZlebeli iqneba rogorc formaluri, aseve<br />

araformaluri swavlebisas?<br />

- ra sabaziso codnas unda flobdnen momxmareblebi?<br />

- kidev aris SesaZlebeli am sferoSi novatoroba?<br />

- momzadebulni arian miznobrivi jgufebi saxelmZRvanelos<br />

gamosayeneblad?<br />

- aqvs azri specialuri wignis daweras adamianis uflebaTa swavlebis<br />

sferoSi axalgazrdebis monawileobiT?<br />

SeuZlebeli iyo yvela kiTxvaze pasuxis gacema, yvela eWvis gafantva da<br />

riskis gamoricxva. imisaTvis, raTa gagveca pasuxebi kiTxvebze da<br />

gagveTvaliswinebia problematuri sakiTxebi, saWiro iyo samuSao procesis<br />

dawyeba. Sedegad miviReT wigni, romelmac unda gaaerTianos gamocdileba da<br />

codna iseT sferoebSi, rogorebicaa:<br />

- adamianis uflebaTa swavleba;<br />

- kulturaTaSorisi swavleba;<br />

- axalgazrdebis muSaoba;<br />

- pedagogika da didaqtika;<br />

- samarTaldamcavi organoebis saqmianoba.<br />

13


14<br />

sakonsultacio da SemoqmedebiTi jgufebi<br />

sakonsultacio jgufi Seiqmna internetSi gamocxadebuli Ria<br />

konkursis safuZvelze. jgufis amocana iyo, rom gamoexataT mxardaWera<br />

wignis avtorebisaTvis. amave jgufma gansazRvra Sinaarsis zogadi konturebi<br />

da uzrunvelyo sxva sferoebSi arsebuli masalebisa da gamocdilebis<br />

gaTvaliswineba.<br />

sakonsultacio jgufi Sedgeboda:<br />

- doqtor eli abuauni, libani, Nouveaux Droits de l’Homme-International<br />

- b-ni anatoli azarovi, ruseTis federacia, adamianis uflebaTa<br />

moskovis skola<br />

- q-ni patricia branderi, dania, `yvela gansxvavebuli _ yvela<br />

Tanaswori~ saganmanaTleblo paketis konsultanti<br />

- q-ni elli kini, didi britaneTi, adamianis uflebebis Seswavlisa da<br />

`saerTaSoriso amnistiis~ asociacia<br />

- q-ni korina mixaela leka, moldova, SIEDO _ adamianis uflebebis da<br />

ganaTlebis damoukidebeli sazogadoeba<br />

- q-ni mari-lor lemineri, espaneTi da safrangeTi, gaeros mSvidobis<br />

universitetis (kosta-rika) konsultanti<br />

- q-ni brijit mulie, didi britaneTi, ganaTlebisa da dasaqmebis<br />

saministros samoqalaqo ganaTlebis jgufi<br />

- q-ni luiza nilini, SvedeTi da aSS, gaeros ganviTarebis programisa<br />

da adamianis uflebebis samoqalaqo ganaTlebis aTwledis programa,<br />

konsultanti<br />

- q-ni barbara oliveira, SvedeTi da mozambiki, konsultanti,<br />

`saerTaSoriso amnistiis~ yofili axalgazrduli frTis<br />

koordinatori samxreT afrikis respublikebSi<br />

- q-ni iunis smiti, adamianis uflebebis, mSvidobis, demokratiis da<br />

tolerantobis ganyofileba, iuneskos socialur da humanitarul<br />

mecnierebaTa seqtori<br />

- b-ni alesio suriani, italia, kulturaTaSorisi ganaTlebis evropis<br />

federacia<br />

- q-ni aliona suslova, ukraina, qalTa sainformacio-sakonsultacio<br />

centri<br />

- b-ni vim telmani, belgia, adamianis uflebebis Seswavlis<br />

flamandriuli asociacia<br />

- b-ni andrei iurovi, ruseTis federacia, uflebaTa dacvis<br />

axalgazrduli moZraoba, evropis axalgazrduli centris da evropis<br />

axalgazrduli fondis sameTvalyureo sabWo<br />

- q-ni nensi flauersi,* aSS, konsultanti, adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

ganaTlebis resurs-centri, minesotas universiteti<br />

- q-ni iana ondraCkova*, CexeTis respublika, adamianis uflebaTa<br />

swavlebis programis avtori da CexeTis helsinkis komitetis<br />

koordinatori<br />

- q-ni vedrana spaiC-vkraSi*, xorvatiis universitetis filosofiis<br />

fakulteti, zagrebi<br />

__________________________________________________<br />

*iyo mowveuli, Tumca ver SeZlo SexvedraSi monawileobis miReba


sakonsultacio jgufs nayofieri da aqtiuri Sekreba hqonda<br />

budapeStSi, 2001 wlis aprilSi, evropis axalgazrdobis centrSi. iqve<br />

Camoyalibda <strong>kompasi</strong>s Sinaarsobrivi konturebi da struqtura, im mTavari<br />

Temebis CaTvliT, romelTa gaSuqebac momavalSi iyo gaTvaliswinebuli.<br />

gamoiTqva, agreTve, winadadebebi muSaobis procesisa da mecadineobebis<br />

testirebis Sesaxeb. SemoqmedebiTi gundi, <strong>kompasi</strong>s teqstebis 8 avtori,<br />

Sevida sakonsultacio jgufis SemadgenlobaSi. muSaobis procesSi jgufis<br />

sxva wevrebi asrulebdnen redaqtorebisa da konsultantebis movaleobas.<br />

maTi muSaoba dafuZnebuli iyo moxaliseobis principze.<br />

SemoqmedebiTi jgufis wevrebma ise dainawiles samuSao, rom<br />

maqsimalurad yofiliyo uzrunvelyofili gamocdilebisa da azrebis<br />

urTierT gaziareba, realuri samuSao vadebis gansazRvra da amocanebisa da<br />

pasuxismegeblobebis danawileba. wignis yovel nawilsa da savarjiSos hyavda<br />

Tavisi avtorebi da koreqtorebi. isini kiTxulobdnen TiToeul teqsts da<br />

vidre teqsti gadainacvlebda gundis sxva wevrebis xelSi, Tan urTavdnen<br />

ori an sami adamianis komentars. 2001 wels jgufi Seikriba samjer: maisSi,<br />

ivnisSi da seqtemberSi.<br />

testireba da saboloo variantis momzadeba<br />

teqstebis saboloo variantebi ganTavsda internetSi, raTa adamianis<br />

uflebaTa swavlebis axalgazrduli programis monawileebisa da<br />

axalgazrdobisa da sportis sakiTxTa direqtoratis trenerebs<br />

SesaZlebloba hqonodaT gacnobodnen teqstebs da SemoeTavazebinaT TavianTi<br />

kometarebi da mosazrebebi. miuxedavad imisa, rom teqstebi internetSi<br />

mcire droiT iyo ganTavsebuli, Tavad procesi novatorul xasiaTs<br />

atarebda da monawileTa mniSvnelovani raodenoba miizida.<br />

axalgazrdul organizaciebs, erovnul axalgazrdul sabWoebsa da<br />

axalgazrdobisa da sportis sakiTxTa direqtoratis sxva partniorebs<br />

gaegzavnaT Txovna, moewodebinaT informacia maT qveynebSi adgilobriv<br />

enebze arsebuli masalebi adamianis uflebaTa swavlebis sferoSi. am<br />

Txovnas araerTgvarovani gamoxmaureba mohyva. zogi sia metismetad vrceli<br />

aRmoCnda. amitom, gadawyda, rom miRebuli masala Senaxuliyo <strong>kompasi</strong>s<br />

eleqtronuli versiisaTvis da adamianis uflebaTa ganaTlebis resurs<br />

centrisaTvis.<br />

gansakuTrebuli yuradReba daeTmo kontaqtebsa da konsultaciebs im<br />

axalgazrdul organizaciebTan, romlebsac garkveuli gamocdileba gaaCndaT<br />

<strong>kompasi</strong>s Temebis irgvliv. maTi komentarebi da winadadebebi yovelTvis<br />

sasargeblo iyo.<br />

saTauris SerCevisas miviReT 20-ze meti SemoTavazeba. gansakuTrebuli<br />

aqtiurobiT gamoirCeoda adamianis uflebaTa ganaTlebis asociaciis<br />

eleqtronuli fostis sakontaqto siebze gavrcelebuli gancxadebebi<br />

(monawileebs mieniWaT arCevanis SesaZlebloba). stilis, midgomebisa da<br />

Sinaarsis mTlianobis dacvis mizniT, sxvadasaxva avtorebis teqstebs sami<br />

wevrisagan Semdgari jgufi ukeTebda redaqtirebas. eli kinma pirvel, mesame<br />

da meoTxe Tavebze aiRo pasuxismgebloba, mari-lor leminerma _ Tematur<br />

informaciaze, xolo patricia branderi savarjiSoebze da maTTan<br />

dakavSirebul teqstebze muSaobda. saboloo redaqtireba Seasrula 15


16<br />

budapeStis evropis axalgazrduli centris programebisa da treiningebis<br />

administratorma, rui gomesma.<br />

ras Seicavs <strong>kompasi</strong>?<br />

SemoqmedebiTma gundma sakonsultacio jgufisagan miiRo miTiTeba<br />

moemzadebina maqsimalurad sruli da mravalferovani Sinaarsis mqone<br />

saxelmZRvanelo (raTa nebismier adamians epovna wignSi misTvis sasurveli<br />

informacia), imis gaTvaliswinebiT, rom:<br />

- sargeblobis SemTxvevaSi mkiTxveli ar iyos iZulebuli waikiTxos<br />

wigni Tavidan bolomde. treners SesaZlebloba unda hqondes ise<br />

Caataros praqtikuli samuSao, rom ar gaecnos im masalebs, romlebic<br />

ar arian uSualod dakavSirebuili mocemul situaciasTan an<br />

konteqsTan;<br />

- Seicavdes damatebiT informaciis aucilebel minimums im<br />

xelmZRvanelebisaTvis, romlebic arc Tu ise damajereblad grZnoben<br />

Tavs Temebis ganxilvis procesSi (<strong>kompasi</strong>s masalebi maTTvis sruliad<br />

sakmarisi unda iyos);<br />

- wigni, upirveles yovlisa, praqtikuli unda iyos da eyrdnobodes<br />

swavlebis gamocdilebas;<br />

- saintereso unda iyos evropeli axalgazrdebisaTvis, asaxavdes maT<br />

interesebs da warmoadgendes axalgazrdebis socialuri unar-Cvevebis,<br />

damokidebulebebisa da codnisa ganviTarebis instruments;<br />

- aqcenti unda keTdebodes zneobriv Rirebulebebze da socialur<br />

sakiTxebze, da ara mxolod uflebebis formulirebaze, rogorc es<br />

konvenciebSia Camoyalibebuli;<br />

- misaRebi iyos rogorc formaluri, aseve araformaluri<br />

swavlebisaTvis;<br />

- sacnobaro informacia gadatanili iyos meore planze da ara yvelaze<br />

gamosaCen adgilas, raTa momxmareblebi mihyvnen savarjiSoebs da, amave<br />

dros, axsovdeT, rom damxmare informacia yovelTvis xelmisawvdomia.<br />

sabolood <strong>kompasi</strong> ase Camoyalibda:<br />

Tavi 1: mkiTxvels acnobs, ra igulisxmeba adamianis uflebebis swavlebaSi.<br />

unda gaitacos da interesi aRuZras mkiTxvels, Tu rogor miiRos<br />

maqsimaluri informacia <strong>kompasi</strong>s daxmarebiT.<br />

Tavi 2: sirTulis sxvadasxva donis 49 savarjiSo, romlebic exeba<br />

gasxvavebul Temebs da sxvadasxva uflebebs.<br />

Tavi 3: “moqmedebaze gadasvla”, Seicavs ideebsa da rekomendaciebs maTTvis,<br />

visac surs aqtiuri monawileoba miiRos adamianis uflebebis ganmtkicebaSi.<br />

Tavi 4: mkiTxvels awvdis ZiriTad informacias adamianis uflebebis,<br />

saerTaSoriso standartebisa da dokumentebis Sesaxeb.<br />

Tavi 5: damatebiTi sacnobaro informacia Sesabamisi Temebis mixedviT.<br />

danarTebi: moicavs ZiriTad informacias samarTlebrivi dokumentebis<br />

Sesaxeb, radganac adamianis uflebebi iuridiul aspeqtebsac moicaven.


Temebis SerCeva<br />

sakonsultacio jgufma Tavidanve gamoyo 63 ZiriTadi sakiTxi,<br />

romlebic unda ganxiluliyo kompasSi. es iyo Temebis farTo speqtri,<br />

terorizmiT dawyebuli da evTanaziiT damTavrebuli. SemoqmedebiTi<br />

jgufisaTvis sirTules warmoadgenda am sakiTxebis logikuri<br />

TanmimdevrobiT dajgufeba. sabolood, SeirCa 15 Tema, kerZod, bavSvebi,<br />

moqalaqeoba, demokratia, diskriminacia da qsenofobia, ganaTleba, ekologia,<br />

genderuli Tanasworoba, globalizacia, janmrTeloba, adamianis<br />

usafrTxoeba, media, mSvidoba da Zaladoba, siRaribe, socialuri uflebebi<br />

da sporti. gadawyvetileba ar iyo advilad misaRebi, magram gundma es gza<br />

yvelaze saukeTesod CaTvala meore Tavis savarjiSoebis dasakompleqteblad.<br />

SekiTxvebis an eWvebis wamoWrisas, Cven vcdilobdiT vyofiliyaviT<br />

maqsimalurad yovlismomcvelni. savarjiSoebisaTvis damatebiT gamoCnda<br />

kidev erTi, me-16 Tema, - adamianis zogadi uflebebi. savarjiSoebi<br />

mimarTulia adamianisaTvis miniWebuli yvela uflebis aRqmisa da swori<br />

damokidebulebis gamomuSavebisaken. am Temas ar axlavs damatebiTi<br />

informacia.<br />

eTnocentrizmis barieri<br />

<strong>kompasi</strong>s Seqmnis procesSi warmoqmnili yvelaze seriozuli problema<br />

ukavSirdeboda eTnocentrizms. SemoqmedebiTi jgufis sxvadasxva qveynisa da<br />

gansxvavebuli cxovrebiseuli gamocdilebis mqone adamianebisgan<br />

dakompleqteba unda gamxdariyo, saxelmZRvaneloSi warmodgenili<br />

lingvisturi, saganmanaTleblo da socialuri sakiTxebis mravalferovnebis<br />

garanti. <strong>kompasi</strong> Cafiqrebuli iyo, rogorc WeSmaritad evropuli da<br />

kulturaTaSorisi saxelmZRvanelo.<br />

Zneli saTqmelia, ramdenad ganxorcielebadia aseTi Canafiqri. zogjer,<br />

sxvadasxva enebze wakiTxuli masalebi, faqtobrivad, erTidaimave wyaros<br />

eyrdnoboda. vinaidan, <strong>kompasi</strong>s pirveli varianti inglisur enaze<br />

mzaddeboda, bunebrivia, rom yvela avtori, pirvel rigSi, cdilobda<br />

Seeswavla inglisurenovani sacnobaro literatura da inglisurenovani<br />

vebgverdebi internetSi. imedi gvaqvs, rom Cvens mier amdagvari calmxrivi<br />

saxifaTo midgomis gacnobierebam, minimumamde daiyvana Secdomebi, magram maTi<br />

Tavidan acileba namdvilad ar iyo advili, radgan es globalizaciis<br />

garduvali Sedegia! SeuZlebelic ki iqneboda <strong>kompasi</strong>s Seqmna 50 kaciani, 50<br />

enaze moazrovne jgufis mier.<br />

CvenTan momuSave mxatvarma panCom, erT winadadebaSi gamoxata Cveni<br />

eWvebi. roca mas vuTxariT, rom misi naxatebi evropelebisTvis iyo<br />

gankuTvnili da evropelebi unda daexata, man ikiTxa: „ki, magram, Tqven<br />

iciT, rogor gamoiyureba evropeli?“<br />

meTodebis Sesaxeb<br />

rogorc ukve aRvniSneT, Cven gadawyvetilebaSi ar Sedioda raRac<br />

absoluturad „axlis“ dawera. Cveni survili iyo Segveqmna saxelmZRvanelo,<br />

romliTac isargeblebda yvela, vinc adamianis uflebaTa swavlebiTaa<br />

dakavebuli. gamoirkva, rom am Temaze ukve arsebobs uamravi SesaniSnavi<br />

masala.<br />

17


18<br />

am faqtma, garkveuli stimuli misca SemoqmedebiT jgufs.<br />

SesaZleblobis mixedviT Cven pativiscemiTa da madlierebis grZnobiT<br />

movixsenieT yvela, vinc garkveuli wvlili Seitana am saqmeSi. amasTanave,<br />

bodiSs vixdiT Tuki vinme gamogvrCa. am sferoSi gaTviTcnobierebuli<br />

adamianisaTvis, advilad misaxvedria, rom zogierTi meTodi adaptirebulia<br />

da gameorebulia kompasSi. Cven es meTodebi SevinarCuneT, vinaidan miznad<br />

davisaxeT mogvewodebina praqtikulad gamoyenebadi masala.<br />

adaptacia am saxelmZRvanelos ZiriTad arss warmoadgens. miuxedavad<br />

imisa, rom savarjiSoebi vinmes SeiZleba ukve mza gadawyvetilebebad<br />

moeCvenos, <strong>kompasi</strong>s aqtiurma momxmarebelma damoukidebeli gadawyvetilebebi<br />

unda miiRos. calke ganyofilebaSia gadmocemuli Cveni rekomendaciebi<br />

savarjiSoebis adaptirebis Sesaxeb axalgazrduli auditoriis konkretuli<br />

moTxovnilebebis, saganmanaTleblo konteqstis, droisa da sxva faqtorebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

<strong>kompasi</strong> miznad isaxavs mkiTxvelisaTvis miuTiTos moZraobis sxvadasxva<br />

gzebi da mimarTulebebi, evropis axalgazrdobis kulturuli da<br />

socialuri faseulobebis mravalferovnebis gaTvaliswinebiT. midgomaTa<br />

amdagvari mravalferovneba is Zalaa, romelic gamoricxavs adamianis<br />

uflebebis Tavsmoxveul dogmad gadaqcevas.<br />

adgilobriv doneze muSaoba<br />

<strong>kompasi</strong>s gamocema mxolod sawyisi etapia. axalgazrdebisa da<br />

pedagogebis monawileobiT treining kursebis organizeba, regionalur da<br />

erovnul doneze xorcieldeba. paralelurad, <strong>kompasi</strong> iTargmneba sxva<br />

enebzec. dawvrilebiTi informaciisaTvis ixileT programis veb-gverdi:<br />

http://www.coe.int/hre<br />

ras ar Seicavs wigni da ra iqneba momavalSi?<br />

SemoqmedebiTi jgufis mier dawerili 20-mde savarjiSo ver moxvda<br />

wignSi adgilis ukmarisobis gamo. sacnobaro literaturuli wyaroebis<br />

mTeli rigi gverdebi mniSvnelovnad Seikveca naxsenebi mizezis gamo.<br />

am teqstebis didi nawili mainc miaRwevs mkiTxvelamde <strong>kompasi</strong>s<br />

interaqtiuli versiis saSualebiT, romelic momzadda 2003 wels. igi<br />

uzrunvelyofs bevrad ukeTesi kavSiris damyarebas teqstebsa da<br />

savarjiSoebs Soris, da, ramdenadac SesaZlebelia, gaiTvaliswinebs<br />

momxmarebelTa mier SemoTavazebul mosazrebebsa da teqstebs.<br />

saxelmZRvaneloSi ver moxvda adamianis uflebebTan dakavSirebuli<br />

fotosuraTebis seria, filmografia, da simRerebi. <strong>kompasi</strong> iZleva<br />

orientirs, aTvlis wertils, sacnobaro masalebs da mimarTulebas. wignSi<br />

yvelaferi ver moTavsda. adamianis uflebaTa swavlebis axalgazrdul<br />

programas kidev didi gza aqvs gasavleli da ar Semoifargleba mxolod<br />

<strong>kompasi</strong>T.<br />

<strong>kompasi</strong> SeiZleba gaxdes gzis sawyisi wertili. gisurvebT warmatebas da<br />

keTil ganwyobilebas am gzis gavlis procesSi!


Tavi 1<br />

ganaTleba adamianis uflebebis sferoSi<br />

da <strong>kompasi</strong>, mokle<br />

megzuri praqtikosTaTvis


IOTavis Sinaarsi<br />

ganaTlebis arsi adamianis uflebaTa sferoSi ..............................................................................................<br />

ras niSnavs ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi? ............................................................................................<br />

ganaTlebis Sedegebi adamianis uflebaTa sferoSi ...................................................................................................<br />

codna, unar-Cvevebi da urTierTobebi ..............................................................................................................................<br />

yovlismomcveli midgoma ...........................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa swavleba axalgazrdebis monawileobiT .............................................................................<br />

formaluri da araformaluri saganmanaTleblo garemo ......................................................................................<br />

ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi, rogorc moqmedebis pirveli nabiji .......................................<br />

ganaTlebis saerTaSoriso mxardaWera adamianis uflebaTa sferoSi ...........................................................<br />

adamianis uflebebis swavleba da ganaTlebis sxva sferoebi ...........................................................<br />

adamianis uflebaTa samyaro ....................................................................................................................................................<br />

ras niSnavs „adamianis uflebaTa problema?“ ..............................................................................................................<br />

saxelmZRvaneloSi gaSuqebuli sakiTxebi .......................................................................................................................<br />

samoqalaqo ganaTleba .................................................................................................................................................................<br />

individualuri da socialuri ganaTleba .....................................................................................................................<br />

globaluri ganaTleba ................................................................................................................................................................<br />

kulturaTaSorisi ganaTleba .................................................................................................................................................<br />

ganviTarebis problemebis swavleba ...................................................................................................................................<br />

ekologiuri ganaTleba ...............................................................................................................................................................<br />

ganaTleba mSvidobis kulturis sferoSi ......................................................................................................................<br />

samarTlebrivi ganaTleba ..........................................................................................................................................................<br />

<strong>kompasi</strong>s gamoyeneba evropis sxvadasxva qveyanaSi ................................................................................<br />

ra aris evropa da sad mdebareobs igi? .........................................................................................................................<br />

wigni evropisaTvis? .....................................................................................................................................................................<br />

evropuli ocneba ............................................................................................................................................................................<br />

axalgazrduli warmomadgenloba da misi muSaoba ....................................................................................................<br />

bavSvis uflebaTa konvencia ....................................................................................................................................................<br />

wignis momzadebis procesi ......................................................................................................................................................<br />

saxelmZRvaneloTi sargebloba sxvadasxva enebze da sxvadasxva qveynebSi ...............................................<br />

rogor visargebloT <strong>kompasi</strong>T ............................................................................................................................<br />

rogor visargebloT saxelmZRvaneloTi .........................................................................................................................<br />

swavlebis meTodebi ......................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa Seswavlisas wamoWrili SekiTxvebi ......................................................................................<br />

rCevebi maTTvis, vinc sargeblobs saxelmZRvaneloTi ...........................................................................................<br />

rCevebi pedagogebisaTvis ...........................................................................................................................................................<br />

muSaobis jgufuri procesi .............................................................................................................................................<br />

jgufuri muSaobis meTodebi ...........................................................................................................................................<br />

zogadi rCevebi savarjiSoebis Sesasruleblad ...................................................................................................<br />

roca mecadineoba moulodnel xasiaTs iRebs ......................................................................................................<br />

jgufSi arsebuli konfliqtebis marTva .................................................................................................................<br />

efeqturi saswavlo jgufebis Camoyalibebis meTodebi da xerxebi .......................................................<br />

diskusiis warmarTvis Cvevebis ganviTarebis meTodebi da xerxebi .........................................................<br />

koleqtiuri gadawyvetilebis miRebis Cvevebis ganviTarebis meTodebi da xerxebi .....................<br />

analitikuri TamaSebi ..........................................................................................................................................................<br />

ganaTlebis arsi adamianis uflebaTa sferoSi<br />

21<br />

21<br />

22<br />

23<br />

24<br />

25<br />

26<br />

27<br />

28<br />

31<br />

31<br />

31<br />

32<br />

34<br />

34<br />

35<br />

35<br />

36<br />

37<br />

37<br />

38<br />

39<br />

39<br />

41<br />

42<br />

43<br />

44<br />

45<br />

46<br />

48<br />

48<br />

49<br />

57<br />

59<br />

62<br />

63<br />

63<br />

68<br />

69<br />

71<br />

72<br />

76<br />

77<br />

78


kilometriani<br />

erTi nabijiT<br />

iwyeba”<br />

lao-Zini<br />

ras niSnavs ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi?<br />

“... saganmanaTleblo programebi da RonisZiebebi, romlebic mimarTuli<br />

arian adamianis Rirsebis damkvidrebisaken iseT programebTan erTad,<br />

rogorebicaa kulturaTaSoriso swavlebis, sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

aqtiuri monawileobis da umciresobaTa uflebebis gafarToebis<br />

mxardamWeri programebi.”<br />

evropis sabWos adamianis uflebaTa swavlebis axalgazrduli programis oficialuri ganmarteba<br />

Sorsmimavali mizani<br />

adamianis uflebebis ganaTlebis Sesaxeb uamravi ganmarteba arsebobs,<br />

magram igi saukeTesod xasiaTdeba im miznebiT, romlebiskenac is iswrafvis.<br />

aseTi programebis Sorsmimavali miznebi emsaxureba adamianis uflebebis<br />

Secnobis, dacvisa da pativiscemis kulturis Camoyalibebas. amgvarad,<br />

nebismier adamians, romelic muSaobs xalxTan da CarTulia adamianis<br />

uflebaTa swavlebaSi, mudmivad axsovs es miznebi da emsaxureba maT,<br />

miuxedavad imisa Tu sad da rogor mimdinareobs es procesi.<br />

SeiZleba calkeul adamianebs hqondeT urTierTgansxvavebuli<br />

mosazrebebi am miznisaken mimavali saukeTeso an yvelaze Sesaferisi gzebis<br />

Sesaxeb, magram es sruliad bunebrivia. ar arsebobs ori adamiani, adamianTa<br />

jgufi an ori kultura, romlebsac erTnairi moTxovnilebebi eqnebaT, da<br />

amave dros Tanabrad misaRebi da mosawoni iqneba adamianTa sxvadasxva<br />

jgufisaTvis. es kidev erTxel adasturebs, rom efeqturi ganaTleba<br />

adamianis uflebaTa sferoSi orientirebuli unda iyos monawileebze: igi<br />

upirveles yovlisa unda pasuxobdes TiToeuli pirovnebis moTxovnebs,<br />

prioritetebs, SesaZleblobebsa da survilebs gansxvavebuli sazogadoebis<br />

farglebSi.<br />

monawileebze orientirebuli saganmanaTleblo midgoma xazs usvams<br />

pirovnuli iniciativisa da pirovnuli zrdis mniSvnelobas, angariSs uwevs<br />

im socialur konteqsts, romelSic monawileebi imyofebian. Tumca, es imas<br />

ar niSnavs, rom pedagogebma izolirebulad imuSaon, an ar iswavlon maTgan,<br />

vinc gasxvaveul garemoSi moRvaweobs. mTel msoflioSi adamianis uflebaTa<br />

pedagogebs aerTianebT saerTo survili, Seqmnan da icxovron iseT<br />

samyaroSi, sadac icaven da pativs scemen adamianis uflebebs. zogadi<br />

miTiTebebi, aprobirebuli meTodebi, saganmanaTleblo masalebi da am<br />

sferoSi momuSave uamravi adamiani – es yvelaferi dagvexmareba mivaRwioT<br />

Cvens saerTo mizans. es saxelmZRvanelo kidev erTi win gadadgmuli nabijia<br />

am mimarTulebiT gaweuli muSaobis procesSi.<br />

? ras niSnavs TqvenTvis ganaTleba adamianis uflebebis sferoSi?<br />

Semadgeneli komponentebi<br />

saerTo suraTi naTelia, magram praqtikuli miznebidan gamomdinare,<br />

saWiroa konkretul realobasTan miaxloeba. mizani SeiZleba daiyos<br />

Semadgenel komponentebad. kerZod, ganvixiloT calkeuli nawilebi, rac<br />

mTlianobaSi qmnis adamianis uflebaTa kulturas da amis Semdeg vifiqroT,<br />

rogor SeiZleba maTTan individualuri midgoma. saboloo jamSi, adamianis<br />

uflebaTa kultura, ar aris ubralod kultura, sadac yvelam icis Tavisi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiTY 21<br />

“ganaTleba mimarTuli unda<br />

iyos adamianis pirovnebis<br />

sruli ganviTarebisa da<br />

adamianis uflebaTa da<br />

ZiriTad TavisuflebaTa<br />

pativiscemis gaZlierebisaken.<br />

ganaTleba xels unda<br />

uwyobdes yvela xalxis, yvela<br />

rasobrivi da religiuri<br />

jgufis urTierTgagebas,<br />

Semwynareblobas, megobrobas<br />

da gaerTianebuli erebis<br />

organizaciis moRvaweobas<br />

mSvidobis SesanarCuneblad.”<br />

adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaracia<br />

muxli 26


22<br />

uflebebi, vinaidan codna yovelTvis ar gamoxatavs pativiscemas, xolo<br />

pativiscemis gareSe yovelTvis iarsebebs Zaladoba. adamianis uflebaTa<br />

kultura damokidebulebebis, rwmenis, qcevebis, normebisa da wesebis<br />

erTmaneTze gadajaWvuli qselia. maT Secnobas SeuZlia gvapovninos is<br />

orientiri, romelic saWiroa jgufebSi muSaobis warmarTvisaTvis.<br />

adamianis uflebaTa kulturisaken<br />

qvemoT CamoTvlili elementebi gamomdinareobs aseTi kulturis<br />

ZiriTadi elementebidan. isini xels uwyoben zogadi miznebis formulirebas<br />

adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi:<br />

� adamianis uflebebisa da fundamenturi Tavisuflebebis dacvis<br />

formireba;<br />

� sakuTari Tavisa da sxvebis pativiscemis grZnobis gaRviveba;<br />

adamianis Rirsebis dafaseba;<br />

� damokidebulebebisa da qcevebis Camoyalibeba, romlebic pativs<br />

scemen sxvebis uflebebs;<br />

� TviTmyofadi genderuli Tanasworuflebianobisa da qalebisaTvis<br />

Tanabari SesaZleblobebis uzrunvelyofa yvela sferoSi;<br />

� kulturuli mravalferovnebis pativiscemis, gagebisa da dafasebis<br />

damkvidreba, gansakuTrebiT sxvadasxva erovnuli, eTnikuri,<br />

religiuri, lingvisturi da sxva saxis umciresobebTan da<br />

sazogadoebebTan mimarTebaSi;<br />

� aqtiuri samoqalaqo TviTSegnebis formireba;<br />

� erebsa da xalxTa Soris demokratiis, socialuri samarTlianobis,<br />

harmoniuli sazogadoebis, solidarobisa da megobrobis<br />

damkvidreba;<br />

� im saerTaSoriso organizaciebis muSaobis xelSewyoba, romlebic<br />

miznad isaxaven adamianis uflebaTa universalur faseulobebze,<br />

saerTaSoriso urTierTobaze da tolerantobaze dayrdnobiT<br />

Camoayalibon mSvidobis kultura.<br />

ganaTlebis Sedegebi adamianis uflebaTa<br />

sferoSi<br />

ra miznebs vusaxav Cems jgufs?<br />

Cven ganvsazRvreT, rogorc adamianis uflebaTa swavlebis globaluri<br />

amocana, aseve mTeli rigi samomavlo miznebi. Cven SegviZlia kidev ufro<br />

mivuaxlovdeT sakiTxs da vifiqroT individualuri jgufebisa da<br />

sazogadoebebis saWiroebebze, anu SevcvaloT msoflio lokalur doneze<br />

muSaobis dawyebiT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiTY<br />

DdResdReobiT, adamianis uflebebis xelyofa Cveulebrivi movlenaa.<br />

idealur SemTxvevaSi, sakmarisi iqneboda Tqveni jgufis wevrebisaTvis<br />

gveswavlebina sxva adamianebis mimarT pativiscema da imedi gvqonoda, rom<br />

maT rigebSi ar aRmoCndebodnen isini, vinc momavalSi daarRvevda adamianis<br />

uflebebs. es, Cveni, adamianis uflebebis pedagogebis samuSaos erT-erTi<br />

umniSvnelovanesi aspeqtia.


SegviZlia ufro mniSvnelovani miznebic davisaxoT: axalgazrdebs mivceT<br />

stimuli, rom daicvan ara mxolod sakuTari interesebi, aramed maT garSemo<br />

myofTa interesebic; SegviZlia vaqcioT isini mini-ganmanaTleblebad da mini<br />

aqtivistebad, romlebic daicaven adamianis uflebebs maSinac ki, roca es<br />

sakiTxi piradad ar exebaT. es mizani ar aris miuRwevadi, es ar niSnavs,<br />

rom Cven axalgazrdebisagan moviTxovoT, TavianTi cxovreba miuZRvnan<br />

mxolod adamianis uflebebis dacvas. mTavaria icodnen problemis arsi,<br />

izrunon maT aRmosafxvrelad da imoqmedon arsebuli mdgomareobis<br />

Sesacvlelad, rodesac isini amis saWiroebas dainaxaven.<br />

yovelive zemoaRniSnulis gaTvaliswinebiT, amJamad arsebuli ganaTlebis<br />

modelebi adamianis uflebebis sferoSi gamoyofen miznebis sam ZiriTad<br />

jgufs:<br />

� informaciis miwodebis gaumjobeseba adamianis uflebebisa da maTi<br />

arsis Sesaxeb, raTa xalxma TvalnaTliv dainaxos adamianis<br />

uflebaTa darRvevis faqtebi;<br />

� adamianis uflebebis dacvisaTvis aucilebeli unar-Cvevebis<br />

ganviTareba da codnis miReba;<br />

� adamianis uflebebisadmi pativiscemis damkvidreba, raTa Segnebulad<br />

ar iqnas darRveuli sxvebis uflebebi.<br />

? ra problema awuxebT yvelaze metad axalgazrdebs, romlebTanac Tqven<br />

muSaobT?<br />

codna, unar-Cvevebi da urTierTobebi<br />

ra saxis codnaa saWiro axalgazrdebisaTvis adamianis uflebebis ufro<br />

Rrmad gaazrebisaTvis? ra unar-Cvevebi da damokidebuleba moeTxovebaT maT<br />

adamianis uflebebis dacvaSi daxmarebis gasawevad? qvemoT moyvanili sia<br />

iZleva pasuxebs am SekiTxvebze. es is miznebia, romlebic Cven gamoviyeneT am<br />

saxelmZRvanelos Sesadgenad.<br />

codna da gaazreba<br />

� ZiriTadi cnebebi: Tavisufleba, samarTlianoba, Tanasworoba,<br />

adamianuri Rirseba, diskriminaciis uaryofa, demokratia,<br />

universaluroba, uflebebi, pasuxismgebloba, urTierT<br />

damokidebuleba da solidaroba.<br />

� gaazreba, rom adamianis uflebebi warmoadgenen qcevebis<br />

standartebis gamomuSavebisa da SeTanxmebis safuZvels ojaxSi,<br />

skolaSi, sazogadoebaSi da mTels msoflioSi.<br />

� adamianis uflebebis roli, maTi mniSvneloba TiToeuli pirovnebis,<br />

sazogadoebisa da mTeli msoflios adamianebis cxovrebaSi.<br />

� gansxvaveba politikur da socialur uflebebs Soris.<br />

� sxvaoba adamianis uflebaTa aRqmasa da Sefasebas Soris sxvadasxva<br />

qveynebSi, erTi da igive sazogadoebis sxvadasxva fenebs Soris,<br />

maTi legitimurobis sxvadasxva wyaroebi, religiuri, moraluri da<br />

uflebrivi legitimurobis CaTvliT.<br />

� ZiriTadi socialuri problemebi, istoriuli movlenebi, da<br />

mizezebi, romlebsac mivyavarT adamianis uflebebis aRiarebamde.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiTY<br />

adamianis uflebaTa swavleba<br />

23


adamianis uflebaTa<br />

swavlebisaTvis<br />

aRzrda adamianis uflebebis<br />

mixedviT<br />

24<br />

� adamianis uflebebis dacvis ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebi,<br />

kerZod, gaeros adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, gaeros<br />

bavSvTa uflebebis konvencia, adamianis uflebaTa da ZiriTad<br />

TavisuflebaTa dacvis evropuli konvencia.<br />

� lokaluri, erovnuli, saerTaSoriso struqturebi, arasamTavrobo<br />

organizaciebi, fizikuri pirebi, romlebic muSaoben adamianis<br />

uflebebis dacvisa da mxardaWerisaTvis.<br />

unar-Cvevebi<br />

� mosmenis kultura da komunikabeluroba: gansxvavebuli azrebis<br />

mosmenis, sakuTari da sxva adamianebis uflebebis dacvis unari.<br />

� kritikuli azrovneba: Sesabamisi informaciis moZieba, obieqturi<br />

monacemebis kritikulad Sefaseba, prekoncefciebisa da<br />

mikerZoebulobis aRqma, manipulaciis formebis Secnoba da<br />

racionaluri msjelobis safuZvelze gadawyvetilebis miReba.<br />

� gunduri TanamSromlobisa da konfliqtebis dadebiTad gadaWris<br />

unari.<br />

� socialuri jgufebis Seqmnisa da maTSi monawileobis unari.<br />

� adgilobriv da globalur doneze adamianis uflebebis dacva da<br />

mxardaWera.<br />

urTierTobebi da zneobrivi Rirebulebebi<br />

� sakuTar moqmedebebze pasuxismgeblobis grZnoba, miswrafeba piradi<br />

ganviTarebisa da socialuri cvlilebebisaken.<br />

� cnobismoyvareoba, gaxsnili goneba da mravalferovnebis dafaseba.<br />

� sxvebis TanagrZnoba, solidaroba, im adamianebis mxardaWera,<br />

romelTa uflebebsac safrTxe emuqreba.<br />

� adamianuri Rirsebis SegrZneba, sakuTari Tavisa da sxvebis<br />

pativiscema socialuri, kulturuli, enobrivi da religiuri<br />

gansxvavebis miuxedavad.<br />

� samarTlianobis grZnoba, Tavisuflebis idealebisaken swarfva,<br />

Tanasworuflebianoba da mravalferovnebis pativiscema.<br />

yovlismomcveli midgoma<br />

saxelmZRvaneloSi SemoTavazebulia yovlismomcveli midgoma adamianis<br />

uflebebis ganaTlebisadmi. pirveli amocanaa: Tanabrad movicvaT sami<br />

sxvadasxva komponenti, kerZod, codna, unar-Cvevebi da urTierTobebi. meore<br />

– savarjiSoebi, romlebic gaTvlilia farTo auditoriaze, rogorc<br />

asakobrivi, aseve formaluri, da araformaluri saganmanaTleblo<br />

seqtorebis erTdroulad gamoyenebis TvalsazrisiT. mesame _ interaqtiuli<br />

saswavlo RonisZiebebis gamoyenebiT, Cven SevecadeT dagvekavSirebina<br />

adamianis uflebebis swavleba iseT lokalur da globalur sakiTxebTan,<br />

rogorebicaa ganviTareba, garemo pirobebi, kulturaTaSorisi urTierToba<br />

da mSvidoba. ganaTleba adamianis uflebebis sferoSi ar unda iqnas<br />

ganxiluli, rogorc damoukidebeli disciplina.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


gansakuTrebiT mniSvnelovania interaqtiuli savarjiSoebis gamoyeneba.<br />

kvlevebma aCvena, rom urTierTTanamSromlobaze agebuli patara jgufebis<br />

muSaoba ganapirobebs jgufis gundad Camoyalibebas, gamTlianebasa da jgufis<br />

wevrebs Soris mikerZoebuli damokidebulebis Semcirebas. jgufis<br />

erToblivi muSaoba xels uwyobs rTuli cnebebis gacnobierebas da<br />

aumjobesebs problemis gadaWris unars, monawileebs saSualebas aZlevs<br />

ganaviTaron da miiRon ufro praqtikuli da sazriani gadawyvetilebebi.<br />

yvela CamoTvlili Sedegi mniSvnelovan mizans warmoadgens adamianis<br />

uflebaTa ganaTlebis sferoSi. es niSnavs, rom axalgazrdebma unda<br />

iaqtiuron swavlebis procesis yovel etapze. ar unda SeviqmnaT iluzia,<br />

rom pedagogebi vflobT erTaderT WeSmaritebas, romelic pasiur<br />

moswavleebs unda gadaeces. amgvarma midgomam adamianis uflebebis swavleba,<br />

SesaZloa, “ideologiuri” ganaTlebis yvelaze uares gamovlinebad<br />

gadaaqcios.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli meTodologiis ZiriTadi principia idea,<br />

rom axalgazrdebi nebismieri saganmanaTleblo procesisaTvis warmoadgenen<br />

simdidres, da maTi gamocdileba aqtiurad unda iqnas gamoyenebuli<br />

saganmanaTleblo procesis sainteresod da efeqturad warmarTvis mizniT.<br />

SekiTxvebi, xSirad konfliqtebic ki, fundamenturi saganmanaTleblo<br />

resursebis TvalsazrisiT unda Sefasdes, romlebic pozitiur<br />

damokidebulebas moiTxoven.<br />

adamianis uflebaTa swavleba<br />

axalgazrdebis monawileobiT<br />

TandaTan sul ufro met aRiarebas hpovebs azri, rom axalgazrdebis<br />

ganaTlebas adamianis uflebebis sferoSi yuradReba unda mieqces ara<br />

mxolod imitom, rom es mniSvnelovania sazogadoebisaTvis, aramed<br />

imitomac, rom Tavad axalgazrdebi afaseben da saWiroeben im saqmianobas,<br />

romelsac es muSaoba moicavs. Tanamedrove axalgazrdebi, sul ufro<br />

xSirad dgebian socialuri gaucxoebis, eTnikuri, religiuri da erovnuli<br />

gansxvavebebis, progresirebadi globalizaciis upiratesobebisa da<br />

naklovanebebis pirispir. adamianis uflebebis swavleba moicavs am<br />

sakiTxebs da xels uwyobs Tanamedrove kulturuli sazogadoebis<br />

sxvadasxva Sexedulebebis, rwmenis, damokidebulebebisa da faseulobebis<br />

aRqmas, exmareba adamianebs ipovon gzebi am gansxvavebebis dadebiTi kuTxiT<br />

gamosayeneblad.<br />

gansakuTrebiT mniSvnelovania, rom axalgazrdebs ainteresebT adamianis<br />

uflebebi da, am TvalsazrisiT, isini warmoadgenen ganaTlebis ZiriTad<br />

resurss adamianis uflebebis sferoSi. dRes, axalgazrdebs xSirad<br />

akritikeben politikis mimarT gulgrilobisa da indeferentulobis gamo,<br />

Tumca mTeli rigi gamokvlevebi cxadyofen, rom sinamdvileSi saqme sul<br />

sxvagvaradaa. saxelmZRvanelo magaliTad, adamianis evrokomisiis uflebaTa mier ganaTlebis 2001 sferoSi wels axalgazrdebis Catarebulma monawileobiT<br />

kvlevam<br />

cxadyo, rom axalgazrdebi, asociaciebisa da axalgazrduli klubebis<br />

saxiT, xSirad monawileoben sazogadoebriv cxovrebaSi. evrokavSiris wevr<br />

qveynebSi, saSualod, axalgazrdebis 50%-ze meti monawileobs, an<br />

gawevrianebulia raime tipis asociaciaSi (miuxedavad imisa, rom am qveynebs<br />

Soris arsebobs mniSvnelovani gansxvavebebi).<br />

cxovrebis mTel process,<br />

romlis saSualebiTac<br />

calkeuli adamianebi da<br />

socialuri jgufebi<br />

swavloben erovnuli da<br />

saerTaSoriso sazogadoebebis<br />

sasargeblod maTi<br />

pirovnuli SesaZleblobebis,<br />

damokidebulebebis,<br />

midrekilebebisa da codnis<br />

gaazrebulad ganviTarebas.<br />

iuneskos rekomendacia,<br />

19 noemberi, 1974 weli<br />

“me mesmis da viviwyeb, me<br />

vxedav da vimaxsovreb, me<br />

vakeTeb da aRviqvam”.<br />

konfuci<br />

25


faseulia codnis SeZenisa da<br />

monawileTa potencialis<br />

srulad gamovlenisaTvis.”<br />

(jomtienis<br />

deklaraciidan.<br />

1990 weli)<br />

“ganaTleba aris is, rac<br />

gadarCeba mas Semdeg, rac<br />

yvelaferi Seswavlili<br />

daviwyebas miecema”<br />

b.f. skineri<br />

26<br />

rac Seexeba politikuri sakiTxebiT dainteresebas, axalgazrdebis<br />

damokidebulebis Seswavlam evrokavSiris mimarT naTelhyo, rom adamianis<br />

uflebebis sakiTxi maTi umniSvnelovanesi prioritetebis rigebSi unda<br />

veZioT. axalgazrdebs surT, rom erovnulma mTavrobebma, umuSevrobisa da<br />

danaSaulTan brZolis Semdeg, yuradReba dauTmon adamianis uflebebis<br />

dacvas, ekologias, brZolas rasizmis winaaRmdeg da genderul<br />

uTanasworobas.<br />

? adasturebs Tu ara Tqveni piradi gamocdileba, rom axalgazrdebi ar<br />

arian dainteresebuli politikiT? dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi, riT aris<br />

es ganpirobebuli?<br />

msoflio gamocdilebam aCvena, rogori energiulobiTa da TavdadebiT<br />

ekidebian axalgazrdebi aRniSnul sakiTxebs, Tuki iziareben im<br />

pasuxismgeblobas, rasac akeTeben da swavloben, Tuki es sakiTxebi<br />

miwodebulia saTanado da saintereso kuTxiT.<br />

Cven, rogorc pedagogebma, unda gamoviyenoT es energia. is, rom<br />

axalgazrdebi itaceben da cxovrebaSi atareben am ideebs, naTlad Cans<br />

mravlad arsebuli axalgazrduli programis magaliTze, dawyebuli<br />

calkeuli axalgazrduli klubebiT, an skolebSi SedarebiT epizoduri<br />

xasiaTis mqone mcire masStabis saqmianobebiT, damTavrebuli evropis<br />

sabWosa da sxva organizaciebis mier ganxorcielebuli farTomasStabiani<br />

saerTaSoriso programebiT.<br />

? yvelaze metad romelma sakiTxebma SeiZleba daainteresos<br />

axalgazrduli jgufebis wevrebi?<br />

formaluri da araformaluri saganmanaTleblo garemo<br />

saganmanaTleblo procesis muSaobaSi da organizebaSi monawileebis<br />

CarTva mniSvnelovnadaa damokidebuli im garemoze, romelSic pedagogi<br />

muSaobs. Tavisuflebis xarisxi Sinaarsis, drois da formis TvalsazrisiT,<br />

icvleba imisda mixedviT, Tu romel saganmanaTleblo konteqstSi moqmedebT<br />

– formalurSi Tu araformalurSi. am saxelmZRvaneloSi warmodgenili<br />

savarjiSo modelebis gamoyeneba SeiZleba nebismier konteqstSi: calkeul<br />

klubebSi, skolebSi, sazafxulo banakebSi, araformalur Sexvedrebze da a.S.<br />

araformaluri ganaTleba mTeli sicocxlis ganmavlobaSi grZeldeba,<br />

romlis drosac pirovnebas arsebuli resursebisa da yoveldRiuri<br />

gamocdilebis Sedegad (ojaxi, mezoblebi, bazari, biblioTeka, masmedia,<br />

samsaxuri, TamaSebi da a.S.) uyalibdeba damokidebulebebi, faseulobebi,<br />

unar-Cvevebi da codna.<br />

formaluri ganaTleba warmoadgens struqturul saganmanaTleblo<br />

sistemas dawyebiTi skoklidan universitetamde da moicavs<br />

specializirebul programebs teqnikuri da profesiuli treiningebisaTvis.<br />

gareformaluri ganaTleba niSnavs individualuri da sazogadoebrivi<br />

ganaTlebisaTvis dagegmil nebismier programas, romelic Seqmnilia<br />

axalgazrdebis unar-Cvevebisa da kompetenciebis gaumjobesebis mizniT<br />

formaluri saganmanaTleblo programis farglebs gareT.<br />

mravali axalgazrduli organizaciis da jgufis mier praqtikaSi<br />

ganxorcielebuli gareformaluri ganaTleba aris:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

“swavla is pro<br />

romelic araa d<br />

mxolod skolis<br />

saganmanaTleblo<br />

funqciebTan. sw<br />

koncefcia emyar<br />

da dakvirvebas,<br />

gaazrebuli swa<br />

gamocdilebis u<br />

formirdeba for<br />

saganmanaTleblo<br />

farglebs gareT<br />

ojaxSi, organiz<br />

biblioTekebSi...<br />

„saswavlo xide<br />

araformalizebu<br />

aRiareba da mniS<br />

axalgazrdul m<br />

doqtori pasi s


� voluntaristuli;<br />

� yvelasaTvis misawvdomi (idealur SemTxvevaSi);<br />

� saganmanaTleblo miznebis mqone organizebuli procesi;<br />

� interaqtiuli da monawileebze orientirebuli;<br />

� cxovrebiseuli unarCvevebis da aqtiuri samoqalaqo TviTSegnebis<br />

maswavlebeli;<br />

� rogorc individualuri, aseve koleqtiuri midgomis mqone jgufur<br />

swavlebaze dafuZnebuli;<br />

� erTiani da procesze orientirebuli;<br />

� gamocdilebaze da moqmedebaze dafuZnebuli, monawileebis<br />

moTxovnebze gaTvlili.<br />

formaluri, araformaluri da gareformaluri ganaTleba warmoadgens<br />

mTeli cxovrebis manZilze swavlis uwyveti procesis urTierTSemavsebel<br />

da urTierTgamaZlierebel elementebs. es saxelmZRvanelo ar aris Seqmnili,<br />

rogorc adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis “kursi” da individualuri<br />

saqmianoba, SeiZleba moxerxebulad iqnas gamoyenebuli Zalian gansxvavebul<br />

konteqstebSic ki, formalur da naklebad formalur garemoSi, regularul<br />

da araregularul bazaze.<br />

ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi, rogorc moqmedebis pirveli<br />

nabiji<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis centralur nawils warmoadgens<br />

kritikuli azrovnebis, konfliqtebis daregulirebis da qmedebis<br />

ganxorcielebis unaris ganviTareba. am saxelmZRvanelos miznad davsaxeT<br />

solidarobaze dafuZnebuli aqtivobis waxaliseba da adgilobriv TemTa<br />

saqmianobis organizeba. es mniSvnelovania, rogorc adamianis uflebaTa<br />

ganaTlebasTan mWidrod dakavSirebuli unar-Cvevebisa da SesaZleblobebis<br />

ganviTarebisaTvis, aseve adamianis uflebaTa kulturis pozitiuri<br />

ganviTarebisaTvis. axalgazrdebs SeuZliaT pirdapiri zemoqmedeba moaxdinon<br />

garemomcvel samyaroze, rac, aseve, warmoadgens saxelmZRvanelos<br />

mniSvnelovan Temas. Cven calke Tavic ki davuTmeT individualuri qmedebebis<br />

ganxorcielebas (Tavi 3), romelic martivi ideebis mTeli seriaa TemSi<br />

adamianis uflebebTan dakavSirebuli saqmianobis warmarTvis Sesaxeb.<br />

am Tavis garda, II Tavis savarjiSoebi Seqmnilia Temis moqmedebis<br />

organizebisa da ganxorcielebisaTvis saWiro ZiriTadi unar-Cvevebis<br />

ganviTarebis xelSewyobis mizniT. Cven SevecadeT gamogveyenebina<br />

pluralistuli midgoma da praqtikuli swavlebis principi, romelic<br />

SemoTavazebulia evropis sabWos demokratiuli samoqalaqo ganaTlebis<br />

proeqtSi. adamianis uflebaTa swavleba warmodgenilia, rogorc<br />

yoveldRiuri saqmianoba, romelic dafuZnebuli unda iyos empiriul<br />

gamocdilebaze, praqtikis saSualebiT swavlebaze da miznad isaxavdes<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

progresirebadi da cvalebadi procesis ganmavlobaSi kompetenciebisa da<br />

iniciativebis srul mobilizebas.<br />

rekomendaciebi saganmanaTleblo politikisaTvis SemuSavebuli iqna<br />

proeqtis _ “demokratiuli samoqalaqo ganaTleba – uwyveti swavlis<br />

perspeqtiva” _ mixedviT da gamiznulia Semdegi spontanuri cvlilebebis<br />

procesis mxardasaWerad:<br />

27


28<br />

� praqtikosebis uSualod CarTva saganmanaTleblo inovaciebis<br />

SemuSavebaSi, monitoringSi, realizebaSi da SefasebaSi;<br />

� konkretuli socialuri sakiTxebis gadawyvetis waxaliseba<br />

gamocdili praqtikosebis profesionalizmisa da aRmoCenebis<br />

gamoyenebiT;<br />

� aRmavali mimarTulebis saganmanaTleblo cvlilebebis waxaliseba;<br />

� ganaTlebis muSakTa ufro maRali xarisxis avtonomiis miRweva,<br />

raTa maT SeZlon qmedebaTa specifiuri formebis SemuSaveba da<br />

kavSirebis damyareba adgilobriv TemebTan, samoqalaqo<br />

sazogadoebasTan da socialur partniorebTan;<br />

� qseluri da erToblivi proeqtebisa da RonisZiebebis mxardaWera,<br />

praqtikosebsa da gadawyvetilebis miRebaze pasuxismgebel pirTa<br />

Soris komunikaciis damyareba.<br />

ganaTlebis saerTaSoriso mxardaWera adamianis uflebaTa sferoSi<br />

evropis sabWo<br />

evropis sabWos wevri qveynebisaTvis adamianis uflebebi bevrad ufro<br />

mets niSnavs, vidre ubralo deklaracia: adamianis uflebebi aris maTi<br />

samarTlebrivi struqturis nawili, amdenad is unda iyos axalgazrdebis<br />

ganaTlebis Semadgeneli nawili. evropulma erebma didi wvlili Seitanes<br />

20-e saukunis yvelaze mniSvnelovan deklraciaSi adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb – es iyo gaeros generaluri asambleis mier 1948 wlis 10<br />

dekembers miRebuli adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia. ori wlis<br />

Semdeg miRebuli adamianis uflebaTa evropuli konvencia, romlis<br />

iurisdiqciac evropis sabWos wevr yvela saxelmwifoze vrceldeba, gaeros<br />

zemoTxsenebul dokumentis safuZvelze Tavisi principebi da ideebi Seqmna.<br />

rekomendacia # R (85) 7 evropis sabWos wevri saxelmwifoebisadmi (miRebuli<br />

1985 wlis 14 maiss ministrTa komitetis mier) dakavSirebulia skolebSi<br />

adamianis uflebebis swavlasTan da swavlebasTan. es proeqti xazs usvams,<br />

rom yvela axalgazrdam unda miiRos codna adamianis uflebaTa sferoSi,<br />

romelic maTi momzadebis nawili unda gaxdes pluralistur demokratiul<br />

sazogadoebaSi cxovrebisaTvis. es midgoma nel-nela ikidebs fexs sxvadasxva<br />

evropul qveynebsa da organizaciebSi.<br />

1997 wlis dekemberSi luqsemburgSi evrokavSiris doneze gamarTul<br />

Sexvedraze evropis sabWom rekomendacia misca yvela saxelmwifos, rom<br />

imuSaon Semdegi mimarTulebiT:<br />

� samoqalaqo sazogadoebis rolis gaZliereba adamianis uflebebis<br />

dacvisa da damkvidrebis saqmeSi;<br />

� adgilobriv doneebze saqmianobis gaZliereba da teqnikuri<br />

daxmarebis uzrunvelyofa adamianis uflebebis dacvis sferoSi;<br />

� adamianis uflebebis swavlebasTan dakavSirebuli treningebisa da<br />

saganmanaTleblo programebis gaZliereba<br />

axalgazrduli politika<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


1998 w. aprilSi axalgazrdobis saqmeebze pasuxismgebeli evropis<br />

ministrebi Seikribnen buqarestSi da SeaTanxmes evropis sabWos<br />

axalgazrduli politikis miznebi da amocanebi:<br />

� mxari dauWiron asociaciebsa da socialuri aqtivobis sxva saxeebs,<br />

romlebic emsaxurebian demokratiasa da pluralizms. daexmaron<br />

axalgazrdebs sazogadoebriv cxovrebaSi aqtiuri monawileobis<br />

miRebaSi;<br />

� partnioruli urTierTobebis arsebuli modelebi miusadagon<br />

socialur cvlilebebs da axalgazrdul organizaciebs, romlebic<br />

aqamde naklebad iyvnen warmodgenili. ganaviTaron axalgazrdebis<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi aqtiuri monawileobis koncefcia;<br />

� isargeblon im fasdaudebeli wvliliT, romelic axalgazrdebs<br />

SeuZliaT Seitanon, rogorc aqtiurma, pasuxismgeblobis grZnobis<br />

mqone moqalaqeebma.<br />

� ganaviTaron samoqalaqo ganaTlebis proeqtebi, romlebic<br />

SesaZlebels gaxdis axalgazrdebis ufro swraf da efeqtur<br />

monawileobas sazogadoebriv cxovrebaSi arsebuli gansxvavebebis<br />

pativiscemis gaTvaliswinebiT;<br />

� adgilobriv da evropul doneze kompleqsuri, integrirebuli da<br />

TanmimdevrobiTi axalgazrduli politikis gatareba adamianis<br />

uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropuli konvenciisa da<br />

evropis socialuri qartiis principebze dayrdnobiT.<br />

gaerTianebuli erebis organizacia<br />

1994 wlis dekemberSi gaeros generalurma asambleam oficialurad<br />

gamoacxada 1995-2004 wlebi gaeros adamianis uflebaTa ganaTlebis<br />

dekadad. aRniSnuli mohyva 1993 wels venaSi, adamianis uflebaTa sferoSi<br />

Catarebul msoflio konferenciis rekomendacias, romelic acxadebda rom<br />

ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi, kadrebis momzadeba da sazogadoebis<br />

informirebuloba gadamwyvet rols asrulebs sazogadoebebs Soris<br />

stabiluri da harmoniuli urTierTobebis CamoyalibebaSi, urTierTgagebis,<br />

tolerantobisa da mSvidobis ganmtkicebaSi. venis konferenciam SeimuSava<br />

rekomendacia, rom `saxelmwifoebma yvela Rone unda ixmaron ucodinarobis<br />

aRmosafxvrelad da mimarTon ganaTleba adamianis pirovnuli potencialis<br />

srulad ganviTarebisaken, adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa<br />

dacvis gaZlierebisaken”. konferenciam mouwoda yvela saxelmwifos da<br />

instituts, rom adamianis uflebebi, humanitaruli iurisprudencia,<br />

demokratia da marTlwesrigi SeetanaT saswavlo programebSi, rogorc<br />

calke sagnebi formalur da araformalizebul saswavlo seqtorebSi.<br />

gaerom sakuTar Tavze aiRo am funqciis amocanis Sesruleba.<br />

gaeros ganaTlebis, mecnierebisa da kulturis organizacia (iunesko)<br />

Tanamedrove sazogadoebisaTvis damaxasiaTebelia mzardi mravalkulturuli<br />

da gansxvavebuli aRmsareblobis mqone buneba. “erTad cxovrebis swavlis”<br />

mniSvneloba, rogorc erTian, aseve gansxvavebuli sazogadoebebis<br />

farglebSi, ganaTlebis arsis centraluri nawilia – “saWiro utopia”,<br />

romelic 1996 wels iuneskos XXI saukunis ganaTlebis sferos Sesaxeb<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

29


gakeTebul moxsenebaSi iyo rekomendirebuli. adamianis uflebebi iuneskos<br />

moxsenebaSi aRwerili koncefciis safuZvels warmoadgens. magaliTad, maSin,<br />

rodesac saqme exeba konfliqtebSi mediatoris rolis Sesrulebas da<br />

problemebis gaanalizebis dros saerTo persepeqtivebis danaxvas da<br />

momavlis mimarTulebebis gansazRvras. umTavresi mniSvneloba eniWeba<br />

cvilebebis miRwevas mSvidobiani gziT, romelic upirvelesi zrunvis<br />

sagania, rogorc erovnuli, aseve saerTaSoriso masStabiT. man wamyvani<br />

roli unda iTamaSos saganmanaTleblo sferoSi.<br />

literaturis sia:<br />

Dr. Pasi sahlberg, Building Bridges For Learning – The Recognition and Value of Non-Formal Education in Youth Activity,<br />

ganaTlebis erovnuli komitetis (fineTi) da evropis axalgazrduli forumis kvleva, 1999, dekemberi<br />

Staying Alive, evropis xalgazrduli forumis sainformacio moxseneba generaluri asambleisTvis, 2000<br />

Chisholm Lynne, Towards a revitalisation of non-formal learning for a changing Europe, araformaluri ganaTlebis simpoziumis<br />

angariSi, evropis sabWos axalgazrduli saqmeebis da sportis direqtorati, 2000<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTleba da sxva saganmanaTleblo sferoebi<br />

adamianis uflebaTa samyaro<br />

adamianis uflebebis<br />

swavleba da ganaTlebis<br />

sxva sferoebi<br />

adamianis uflebebi gavlenas axdenen Cveni cxovrebis yvela aspeqtze.<br />

adamianis uflebaTa darRveva, TiTqmis yvela problemis safuZvelia<br />

dRevandel msoflioSi: Zaladobis, siRaribis, globalizaciis, ekologiis,<br />

30 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


nis uflebebis<br />

veva _ mTeli<br />

bis uflebebis<br />

dakninebaa.”<br />

jon kenedi<br />

ekonomikuri uTanasworobisa da ukanonobis, rom aRaraferi vTqvaT omebze<br />

da konfliqtebze, romlebic boboqroben msoflios zogierT regionSi.<br />

miuxedavad imisa, rom adamianis uflebebis Tavdapirveli arsi<br />

Semoifargleboda samoqalaqo da politikuri sferoebiT, dRes isini ukve<br />

moicaven socialur, kulturul da ekonomikur sakiTxebsac. amJamad xalxi<br />

laparakobs uflebaTa mesame Taobaze, romelic exeba koleqtiur uflebebs<br />

da kacobriobis momavali Taobebis beds. yvelafer amas didi gavlena aqvs im<br />

samuSaoze, romelsac pedagogebi vasrulebT da mianiSnebs, rom ganaTleba<br />

exeba iseT sakiTxebs, rogorebicaa globalizacia, ekologia, mSvidoba da<br />

kulturaTaSorisi urTierToba. isini sxva sakiTxebTan erTad warmoadgenen<br />

adamianis uflebaTa ganaTlebis formebs, dakavSirebuli arian adamianis<br />

uflebebTan da ayalibeben kulturas, romelic efuZneba maTdami<br />

pativsicemas.<br />

? ra iyo Tqven qveyanaSi adamianis uflebaTa sferoSi ukanaskneli<br />

20 wlis ganmavlobaSi momxdari yvelaze mniSvnelovani cvlileba?<br />

am saxelmZRvaneloSi Cven vecadeT SevxebodiT adamianis uflebebTan<br />

dakavSirebul sakiTxTa srul speqtrs. mimdinare TavSi ganvixilavT gzas,<br />

romelic am sakiTxebs, ganaTlebis sxva sferoebTan akavSirebs. kerZod,<br />

samoqalaqo, ekologiuri, mSvidobis sferoSi da a.S. nebismieri pirovneba,<br />

vinc misdevs ganaTlebis ama Tu im formas, Cveni wignis furclebze ipovis<br />

misTvis saintereso sakiTxebs.<br />

ras niSnavs “adamianis uflebaTa problema”?<br />

TiTqmis yvela sakiTxi, romelic uflebaTa darRvevas Seexeba, SeiZleba<br />

iwodebodes adamianis uflebaTa sakiTxad. saerTaSoriso sazogadoebrioba<br />

dResdReobiT cnobs uflebaTa sam sxvadasxva Taobas, romlebic moicaven<br />

adamianis moRvaweobis sxvasaxva sferoebs.<br />

pirveli Taobis uflebebi (Tavisuflebis uflebebi)<br />

moicaven samoqalaqo da politikur uflebebs – rogorebicaa azris<br />

Tavisufleba, asociaciaTa Tavisufleba, sicocxlis ufleba, samarTliani<br />

sasamarTlos ufleba, sazogadoebis politikur cxovrebaSi monawileobis<br />

ufleba, da a.S. tradiciulad, es sakiTxebi (da ara marto es sakiTxebi)<br />

ganixileba formalur saganmanaTleblo sistemaSi sazogadoebaTmcodneobis,<br />

samoqalaqo ganaTlebis, politikuri mecnierebebis ganaTlebisa,<br />

demokratiisa da samarTlis swavlebis kursebze.<br />

meore Taobis uflebebi (Tanasworobis uflebebi ufleba)<br />

moicaven socialur, ekonomikur da kulturul uflebebs, rogoricaa<br />

cxovrebis normaluri pirobebis qonis ufleba, muSaobis ufleba,<br />

profkavSirebSi gaerTianebis ufleba, janmrTelobis ufleba da ganaTlebis<br />

ufleba. formaluri ganaTlebis sistemaSi am sakiTxebs Temebs ar eqceva<br />

saTanado yuradReba. magaliTad, ekonomikur ganaTlebaSi am sakiTxebs<br />

iSviaTad ganixilaven, Tumca, arsebobs mosazreba, rom es mcdari azria.<br />

aRniSnuli sakiTxebi xSirad ganixileba naklebad formaluri klasgareSe<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

31


muSaobisas, romlebsac mcire jgufebTan muSaobisas, an socialuri da<br />

janmrTelobis programebis swavlebis procesSi, axorcieleben skolebi an<br />

axalgazrduli jgufebi. miuxedavad amisa, farTo aRiareba moipova aRiarebas<br />

imkvidrebs mosazrebam, rom meore Taobis uflebebi iseve mniSvnelovania<br />

samoqalaqo aRzrdisaTvis, rogorc tradiciulad miRebuli pirveli Taobis<br />

uflebebi, rac sruliad samarTliania.<br />

mesame Taobis uflebebi (solidarobis uflebebi)<br />

am uflebebs xSirad uwodeben “ganviTarebad” uflebebs, radganac isini<br />

jer kidev aRiarebisa da damkvidrebis procesSi imyofebian. isini<br />

ganekuTvnebian sazogadoebis an xalxebis koleqtiur uflebebs, rogoricaa<br />

myari ganviTarebis, mSvidobis, an janmrTeli garemos ufleba. am sakiTxebs<br />

konkretulad Seiswavlis, magaliTad, ekologiuri ganaTleba, mSvidobis<br />

problemebisa da ganviTarebis swavleba.<br />

(ufro dawvrilebiTi informacia uflebaTa sxvadasxva Taobebis Sesaxeb<br />

SegiZliaT ixiloT me-4 TavSi)<br />

? Tqvens jgufSi ganxilul sakiTxTa Soris, iyo Tu ara sakiTxi<br />

adamianis uflebaTa darRvevis Sesaxeb?<br />

saxelmZRvaneloSi gaSuqebuli sakiTxebi<br />

saxelmZRvaneloSi ganxilulia 16 Tema, romlebic dakavSirebuli arian<br />

adamianis uflebaTa problemebTan. TiToeuli maTgani SeiZleba pirdapir<br />

iyos dakavSirebuli uflebaTa erT an ramdenime TaobasTan.<br />

� adamianis zogadi uflebebi<br />

� bavSvebi<br />

� moqalaqeoba<br />

� demokratia<br />

� diskriminacia da qsenofobia<br />

� ganaTleba<br />

� ekologia<br />

� genderuli Tanasworoba<br />

� globalizacia<br />

� janmrTeloba<br />

� pirovnuli usafrTxoeba<br />

� media<br />

� mSvidoba da Zaladoba<br />

� siRaribe<br />

� socialuri uflebebi<br />

� sporti<br />

am sakiTxebidan Temebidan yvela Tanabrad mniSvnelovania. isini imdenad<br />

mWidrodaa erTmaneTTan dakavSirebuli, rom erTi sakiTxis ganxilvisas<br />

TavisTavad vexebiT meores. es im faqtis uSualo Sedegia, rom adamianis<br />

uflebebi aris ganuyofeli, urTierTdamokidebuli da<br />

urTierTdakavSirebuli. maTi izolirebulad ganxilva SeuZlebelia,<br />

radganac yvela erTmaneTTan uSualo kavSirSia. am gverdze mocemuli<br />

32 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


diagrama warmoadgens uflebebis urTierTdamokidebulebis ilustracias.<br />

sxva magaliTebis moyvanac SeiZleboda: Temebi, romlebic gareTa wres<br />

Seadgenen, spontanurad SeiZleba Seicvalos. miuxedavad amisa, kavSirebi<br />

ucvleli darCeba. gareTa wreebis Temebi iseve gadaedinebian erTmaneTSi,<br />

rogorc centralur wreSi asaxuli saganmanaTleblo sferoebi erwymian<br />

urTierTs. zRvari pirvel, meore da mesame Taobis uflebebs Soris ar aris<br />

mkveTrad gamoyofili. magaliTad, ganaTleba tradiciulad<br />

klasificirebulia, rogorc meore Taobis ufleba, magram is iseve<br />

aucilebelia efeqturi politikuri aqtivobisaTvis (pirveli Taobis<br />

ufleba) da myari ganviTarebisaTvis (mesame Taobis ufleba).<br />

Sesabamisad qvemoT moyvanili analizi ganxilul unda iqnas, rogorc<br />

mraval magaliTebs Soris erT-erTi. is gvexmareba movaxdinoT im gzebis<br />

ilustrireba, romelTa saSualebiTac gansxvavebuli Temebi dakavSirebulia<br />

gansxvavebul saganmanaTleblo sferoebTan, da aseve vaCvenoT, rogor<br />

gadakveTs es sferoebi erTmaneTs.<br />

samoqalaqo ganaTleba<br />

samoqalaqo ganaTleba xels uwyobs axalgazrdebis aqtiur da<br />

pasuxismgeblobis mqone moqalaqeebad aRzrdas. 1997 wels evropis sabWom<br />

SeimuSava demokratiuli samoqalaqo ganaTlebis proeqti. 2000 wlis<br />

ivnisis moxseneba xazs usvams socialuri samarTlianobisa da samoqalaqo<br />

Tanasworuflebianobis mniSvnelobas. T. h. marSali Tavis wignSi<br />

“moqalaqeoba da socialuri klasi” (kembrijis universitetis gamocema,<br />

1950) gamoTqvams azrs, rom moqalaqeoba mxolod maSin SeiZleba iyos<br />

efeqturi, rodesac is misawvdoms xdis uflebaTa sam ZiriTad tips. aqedan<br />

gamomdenare igi gansazRvravs moqalaqeobis sam komponents:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

33


“yovel adamians ufleba aqvs<br />

Tavisuflad monawileobdes<br />

sazogadoebis kulturul<br />

cxovrebaSi, tkbebodes<br />

xelovnebiT, monawileobdes<br />

mecnierul progresSi da<br />

sargeblobdes misi sikeTiT”.<br />

adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaracia<br />

muxli 27<br />

dRes yvelaze didi boroteba<br />

gulgrilobaa. icode da ar<br />

imoqmedo, niSnavs Seeguo<br />

usamarTlobas. dedamiwa<br />

Zalze patara gaxda. is, rac<br />

sxva qveynebSi xdeba, Cvenc<br />

gvexeba”<br />

eli vizeli<br />

34<br />

� samoqalaqo komponents, romelic moicavs pirovnuli Tavisuflebis<br />

uflebebs.<br />

� politikur komponents, magaliTad, politikuri Zalauflebis<br />

ganxorcielebaSi monawileobis ufleba da saparlamento<br />

struqturebSi kenWisyrasa da arCevnebSi monawileobis ufleba<br />

� socialur komponents, romelic dakavSirebulia Rirseuli<br />

cxovrebis uflebasTan da ganaTlebis, samedicino momsaxurebis,<br />

sacxovrebeli pirobebisa da minimaluri Semosavlis miRebis Tanabar<br />

uflebasTan.<br />

individualuri da socialuri ganaTleba<br />

bevr qveyanaSi arsebobs ganaTlebis formebi, romlebic ganixilaven<br />

pirovnebis rols sazogadoebaSi da xels uwyoben axalgazrdebs moemzadon<br />

im piradi problemebis gadaWrisaTvis, romlebic maT momavalSi SexvdebaT.<br />

ganaTlebis es mimarTuleba SesaZloa gadaikveTos moqalaqeobis TemasTan,<br />

magram SeiZleba dakavSirebuli iyos adamianis pirad cxovrebasTan sportis,<br />

klubebisa da asociaciebis, musikis, xelovnebis an kulturis sxva formebis<br />

CaTvliT. aseTi ganaTleba SeiZleba moicavdes pirad urTierTobebsac.<br />

adamianis uflebebi am sakiTxebSi ori mimarTulebiT ganixileba: pirveli,<br />

pirad ganviTarebas da pirad urTierTobebs aqvT moraluri da socialuri<br />

aspeqtebi, romlebic unda Sefasdes adamianis uflebebis poziciidan da<br />

meore, kulturul cxovrebaSi monawileobis miReba aRiarebulia adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciisa da sxva saerTaSoriso xelSekrulebis<br />

mier. Tuki im axalgazrdebs, romlebTanac Tqven muSaobT, aqvT es uflebebi,<br />

msoflioSi arsebobs uamravi adamiani, romelic moklebulia aseT uflebebs.<br />

univesaluri faseulobebisa da moralis normebis swavleba<br />

moralis normebis swavleba mravali qveynis skolebis saswavlo<br />

programebis saerTo nawilia, magram is xalxSi yovelTvis iwvevs ori<br />

saxis kiTxvas: rogori faseulobebis swavleba unda iyos amgvari ganaTlebis<br />

mizani, da, rogor davrwmundeT, rom es faseulobebi miesadageba konkretul<br />

kulturas. am problemas adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi moRvawe<br />

bevri adamiani awydeba. adamianis uflebebi mosaxerxebel instruments<br />

warmoadgens maT gadasawyvetad. adamianis uflebebi ara marto emyareba im<br />

faseulobebs, romelic saerToa yvela didi religiisa da kulturisaTvis,<br />

aramed isini aRiarebulia, rogorc universaluri msoflios TiTqmis yvela<br />

qveynis mier. aravis gakritikeba ar SeiZleba adamianis uflebaTa<br />

faseulobebis swavlebis gamo!<br />

globaluri ganaTleba<br />

globalizacia axalgazrdebis azrovnebaSi pirvel planze wamoweuli<br />

sakiTxia da Cven is calke Temad CavrTeT am saxelmZRvaneloSi.<br />

globalizaciis zogadi arsi tradiciulad exeba samuSaos, romelic<br />

ganixilavs arsebobis sxvadasxva formebs da qcevis modelebs mTels<br />

msoflioSi. ganaTlebis aseTi forma Zalze mniSvnelovania, radganac igi<br />

Seiswavlis ara mxolod adamianis adgils, misi Temis an sazogadoebis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


farglebSi, aramed mTlianad msoflioSi. globaluri ganaTleba SeiZleba<br />

gamoyebeuli iqnas adamianis uflebebTan dakavSirebuli mTeli rigi<br />

sakiTxebis wamosaWrelad da SeuZlia Tvali auxilos xalxs msoflios<br />

sxvadasxva adgilas wertilSi Cadenil uflebaTa darRvevebze. aseTi<br />

ganaTleba exmareba axalgazrdebs maTi qmedebebis gavlenis SefasebaSi da<br />

piradi pasuxismegoblobis grZnobis gamomuSavebaSi.<br />

globaluri ganaTlebis instituti, gaeros arakomerciuli<br />

arasamTavrobo organizacia, daarsda 1984 wels, rogorc msoflios<br />

mSvidobis universiteti. instituti Tavis miznad acxadebs, “wvlili<br />

Seitanos iseTi samyaros SeqmnaSi, sadac sakmarisi sakvebi da mSvidoba<br />

cxovrebis wesad iqneba qceuli, sadac iarsebebs ekologiaze<br />

pasuxismgebloba, sadac socialuri samarTlianoba dominanturi iqneba da<br />

pirovneba miaRwevs TviTrealizaciis umaRles xarisxs”.<br />

kulturaTaSorisi ganaTleba<br />

globalur ganaTlebasa da kulturaTaSoris ganaTlebas Soris arsebobs<br />

bunebrivi kavSiri, romelic Seiswavlis Cvens damokidebulebas da<br />

urTierTobas sxva kulturebis, sazogadoebebisa da socialuri jgufebis<br />

mimarT. dRes yovel sazogadoebas axasiaTebs mravalkulturulobis da<br />

kulturuli mravalferovnebis mzardi done, rac gansakuTrebiT<br />

mniSvnelovans xdis umciresobaTa uflebebis aRiarebasa da dacvas. Cven<br />

iZulebuli varT, dadavafasoT erovnuli sazogadoebis, rogorc<br />

kulturologiurad homogenuri erTeulis Zveli gageba. evropuli<br />

integraciis ormagma procesma, msoflios sxvadasxva regionebis mzard<br />

ekonomikur da socialur urTierTdamokidebulebebTan erTad, aseTi<br />

koncefciebi moZvelebuli gaxada. msoflios im adgilebSic ki, romlebsac<br />

ar exebaT imigraciis nakadi, konfliqtebis kvali xSirad midis erTi<br />

sazogadebis farglebSi urTierTgagebis deficitamde. konfliqtebi<br />

CrdiloeT irlandiaSi, yofil iugoslaviaSi da kavkasiis zogierT regionSi<br />

ucxo kulturasTan urTierTobisa da pativiscemis SeuZleblobis samwuxaro<br />

ilustraciaa.<br />

garda amisa, kulturaTaSorisi ganaTleba efeqturi gzaa<br />

Tanamedroveobis iseT movlenaTa gadasalaxad, rogorebicaa rasizmi,<br />

rasobrivi diskriminacia da tolerantuloba.<br />

evropis sabWos axalgazrduli saqmeebis da sportis direqtorati did<br />

yuradRebas uTmobs kulturaTaSorisi ganaTlebis sferos, gansakuTrebiT<br />

axalgazrduli centrebisa da fondis saSualebiT. kampania _ “yvela<br />

gansxvavebuli – yvela Tanaswori” rasizmis, qsenofobiis, antisemitizmis da<br />

Seuwynareblobis winaaRmdeg umciresobebis mimarT rasobrivi SuRlisa da<br />

aratolerantulobis gamovlinebis winaaRmdeg brZolisaTvis iqna dawyebuli.<br />

kampaniis mizani iyo “xalxis daaxloeba da damatebiTi stimulis micema<br />

Seuwynareblobis yvela formis winaaRmdeg brZolisaTvis”.<br />

saganmanaTleblo paketi “yvela gansxvavebuli – yvela Tanaswori”<br />

Seqmnili iyo axalgazrda porfesionalebis da pedagogebis dasaxmareblad,<br />

raTa maT wvlili SeetanaT kampaniaSi. man gansazRvra kulturaTaSorisi<br />

ganaTlebis ori ZiriTadi mimarTuleba:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

yvela gansxvavebuli, magram<br />

ara gulgrili!<br />

35


“kulturaTaSorisi ganaTleba<br />

gvTavazobs urTierTobebis<br />

Camoyalibebisa da barierebis<br />

mosxnis procesebs”<br />

saganmanaTleblo paketi<br />

“yvela gansxvavebuli – yvela<br />

Tanaswori”<br />

� daxmareboda axalgazrdebs uTanasworobis, usamarTlobis, rasizmis,<br />

stereotipebisa da prekoncefciebis Secnobis unaris ganviTarebaSi;<br />

da<br />

� mieca maTTvis codna da unari, romlebic daexmarebaT win aRudgnen<br />

aseT movlenebs, rodesac maT pirad cxovrebaSi Sexvdebian.<br />

kulturaTaSorisi ganaTlebis principebi da miznebi, SesaZloa, miRweul<br />

iqnas kulturaTaSorisi ganaTlebis sxvadasxva xerxebiT. kulturaTaSorisi<br />

ganaTleba, _ es aris termini, romelic ufro xSirad gamoiyeneba<br />

araformalizebuli ganaTlebis seqtorSi, gansakuTrebiT evropis<br />

axalgazrdul qselSi.<br />

antirasistuli ganaTleba<br />

antirasistuli ganaTleba aTvlis wertilad iRebs Teziss, rom Cven<br />

vcxovrobT mravalkulturul da demokratiul sazogadoebaSi, sadac yovel<br />

moqalaqes Tanasworobisa da samarTlianobis ufleba aqvs miniWebuli. Tumca,<br />

igi acnobierebs rasizmisa da rasobrivi damokidebulebebis realurad<br />

arsebobas Tanamedrove sazogadoebaSi da im gavlenas, romlis moxdenac mas<br />

SeuZlia Savkanian moswavleebze - rogorc maTTvis saganmanaTleblo<br />

procesSi negatiuri gamocdilebis miRebis, aseve maTTvis momaval<br />

cxovrebaSi Sansebis Semcirebis TvalsazrisiT. antirasistuli ganaTleba<br />

cdilobs aRmofxvras rasizmi, rasisituli gamoTqmebi da praqtika, rogorc<br />

individualur, aseve institucionalur doneze da Tanamedrove<br />

sazogadoebaSi gazardos zogadi informirebuloba rasizmis mavne<br />

zemoqmedebebis Sesaxeb. antirasistuli ganaTleba miznad isaxavs<br />

mravalrasobrivi da urTierTdamokidebuli sazogadoebebis Seqmnas, sadac<br />

yvela moqalaqis ufleba gaTvaliswinebuli da daculia.<br />

ganviTarebis problemebis swavleba<br />

ganviTarebis problemebis swavleba mWidro kavSirSia globalur<br />

ganaTlebasTan, magram garkveul aqcents akeTebs mesame Taobis uflebebze –<br />

rogoricaa: myari ganviTareba, ufleba jansaR garemo pirobebze da<br />

mSvidobis ufleba. prioritetulad miiCnevs, aseve, sakiTxebs, romlebic<br />

gansxvavebuli sazogadoebebis urTierTobasa da ganviTarebis meTodebs exeba.<br />

amitomac davakavSireT is diagramaze kulturaTaSoris ganaTlebasTan.<br />

amgvarad, ganviTarebis problemebis Seswavla integraluri procesia, im<br />

gagebiT, rom igi dafuZnebulia msoflios xedvaze, rogorc erT,<br />

urTierTdakavSirebul mTlianobaze da orientirebulia momavalze.<br />

„ganviTarebis problemebis swavlebis asociacia“ aris britanuli<br />

organizacia, romelic TiTqmis 10 welia am sferoSi moRvaweobs. is<br />

ganviTarebis problemebis swavlebas ganmartavs, rogorc uwyveti swavlis<br />

porcess, romelic:<br />

� Seiswavlis CrdiloeTis “ganviTarebul” qveynebSi mcxovreb<br />

adamianTa kavSirebs “ganviTarebad” samxreTSi mcxovreb xalxTan.<br />

amiT saSualebas aZlevs adamianebs gaiazron kavSirebi maT<br />

cxovrebasa da msoflios sxva regionebSi mcxovreb xalxs Soris;<br />

� zrdis ekonomikuri, socialuri da ekologiuri Zalebis azris<br />

gagebas, romlebic gavlenas axdenen Cveni cxovrebis formirebaze;<br />

36 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


� anviTarebs unar-Cvevebs, damokidebulebebsa da faseulobebs,<br />

romlebic saSualebas aZlevs xalxs erTad imuSaon cvlilebebis<br />

gansaxorcieleblad da flobdnen TavianTi cxovrebis sadaveebs.<br />

ekologiuri ganaTleba<br />

myari ganviTarebis meTodebis Zebna, ganviTarebis problemebis swavlebis<br />

erT-erT ZiriTad mizans waromoadgens, da, bunebrivia, dagvafiqrebs garemo<br />

pirobebis momaval mdgomareobaze. am TvalsazrisiT, ekonomikur<br />

ganviTarebasTan dakavSirebuli sakiTxebi, gansakuTrebiT ganviTarebad<br />

qveynebSi, unda dabalansdes imasTan mimarTebaSi, Tu ra fasad ujdeba es<br />

kacobriobas da garemomcvel bunebas. ekologiuri ganaTleba miznad isaxavs<br />

am sakiTxebis gamotanas sazogadoebis samsjavroze, dedamiwis bunebriv<br />

resursebze zrunvasa da maTdami pativiscemis grZnobis gaZlierebas.<br />

igi ukavSirdeba, agreTve, adamianis uflebaTa problemebs. imis gamo,<br />

rom kacobriobis cxovreba damokidebulia jansaR da myar garemo pirobebze,<br />

amitom msoflios xalxebis da momavali Taobebis uflebebze zrunvas,<br />

ekologiis sakiTxebi gadmoaqvs wina planze. dRes ukve saubroben adamianis<br />

ekologiuri uflebebis, rogorc uflebaTa calke kategoriis, aRiarebis<br />

Sesaxeb.<br />

ganaTleba mSvidobis kulturis sferoSi<br />

msoflios bunebrivi resursebi ar aris Tanabrad gadanawilebuli. isini<br />

yovelTvis iyvnen da eWvgareSea, rom kvlavac darCebian sastiki<br />

konfliqtebis erT-erTi wyaro sxvadasxva adamianebsa da sazogadoebebs<br />

Soris. samwuxarod, arsebobs konfliqtis bevri sxva wyaroc. mSvidobis<br />

kulturis ganaTlebis sferoSi moRvawe profesionalebi, SeiZleba,<br />

dainteresebulni iyvnen dedamiwis bunebrivi simdidreebis racionaluri da<br />

Tanabari gadanawilebiT, rogorc konfliqtebis gadaWris erT-erT<br />

saSualebiT magram, rogorc Cans, maT mTeli yuradReba gadatanili aqvT<br />

Tavad konfliqtebze da ara maT gamomwvev mizezebze. ganaTleba mSvidobis<br />

kulturis sferoSi damyarebulia mSvidobis koncefciaze, romelic ufro<br />

mets warmoadgens, vidre ubralod omis ararseboba: mSvidobis miRweva<br />

SesaZloa samarTlianobis gzebis ZiebiT da eqspluataciisa da<br />

usamarTlobis gamomwvevi mizezebis gaazrebiT.<br />

mxolod cota adamians Tu sWirdeba mSvidobis kulturis sferoSi<br />

ganaTlebis saWiroebis axsna konfliqtebis ukeTesad gagebis, adamianTa<br />

Soris pativiscemis damkvidrebis (rac amcirebs konfliqtebis aRmocenebis<br />

albaTobas) da potenciurad saSiSi situaciebis mSvidobianad<br />

daregulirebis unarCvevebis ganviTarebis mizniT. msoflios sWirdeba<br />

sicocxlis WeSmariti ufleba yvelasaTvis da WeSmariti pativiscema yvelas<br />

mimarT, maTi CaTvliT, visac Secdomebi gvaqvs daSvebuli. tolerantobis,<br />

kulturaTaSorisi gagebis Sesaxeb swavleba da mTlianobaSi ganaTleba<br />

adamianis ZiriTad uflebaTa universaluri bunebis Sesaxeb unda iyos am<br />

miznisaken mimavali mniSvnelovani gza.<br />

2002 – 2010 wlebi gamocxadda mSvidobis kulturis da msoflios<br />

bavSvTa mimarT ara-Zaladobis saerTaSoriso dekadad (UN Doc. A/RES/53/25).<br />

iuneskos mxardaWeriT daarsebuli mSvidobis kvlevis saerTaSoriso<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

“ganaTlebam unda gaaRrmavos<br />

saTanado individis<br />

inteleqtualuri da<br />

emociuri ganviTareba. unda<br />

ganaviTaros socialuri<br />

pasuxismgeblobis da<br />

naklebad privilegirebuli<br />

jgufebis mimarT<br />

solidarobis grZnoba da<br />

unda migviyvanos<br />

Tanasworobis prncipebis<br />

dacvamde yoveldRiur<br />

qcevaSi.”<br />

iuneskos rekomendacia<br />

saerTaSoriso gagebis,<br />

TanamSromlobisa da<br />

mSvidobis Sesaxeb da<br />

adamianis uflebebTan da<br />

ZiriTad TavisuflebebTan<br />

dakavSirebuli ganaTlebis<br />

Sesaxeb<br />

“ar arsebobs gza<br />

mSvidobisaken. mSvidoba Tavad<br />

aris gza”.<br />

m.k. gandi<br />

37


38<br />

asociaciaSi arsebobs mSvidobis ganaTlebis komiteti, romelic aerTianebs<br />

mSvidobis kulturis dasamkvidreblad moRvawe profesionalebs.<br />

samarTlebrivi ganaTleba<br />

igi, albaT, yvelaze “formaluria” ganaTlebis im sferoebs Soris,<br />

romlebic aqamde ganvixileT, magram iuridiuli ganaTleba ar niSnavs<br />

mxolod arsebuli kanonebis Seswavlas, is aseve gulisxmobs kanonis<br />

uzenaesobis da adamianis uflebaTa saerTaSoriso dokumentebSi<br />

deklarirebuli samarTlianobis ZiriTadi principebis mimarT pativiscemis<br />

damkvidrebas.<br />

kavSiri iuridiul ganaTlebasa da adamianis uflebebs Soris SeiZleba<br />

damyardes or sxvadasxva doneze: pirvelia specifiuri “iuridiuli”<br />

uflebebi, romlebic icaven individs mikerZoebuli sasamarTlo<br />

procesebisagan da meore, maTi dacva saerTaSoriso kanonmdeblobis doneze.<br />

gaeros struqturebi, evropis adamianis uflebaTa sasamarTlo da sxva<br />

regionaluri organizaciebi is iuridiuli institutebia, romlebic<br />

arsebobs adamianis uflebaTa dasacavad. magram, Cven unda gvqondes<br />

informacia maT Sesaxeb da SegveZlos maTi gamoyeneba, Tu gvinda rom isini<br />

efeqturi iyos am miznis misaRwevad. isini Tavad ar mogvakiTxaven.<br />

<strong>kompasi</strong>s gamoyeneba evropis sxvadasxva<br />

qveynebSi<br />

ra aris evropa da sad mdebareobs igi?<br />

istorikosebis cnobiT antikur saberZneTSi evropad iTvleboda mxolod<br />

is nawili, romelic dRes balkaneTis saxeliTaa cnobili. amJamad evropa<br />

bevrad ufro vrcel teritorias moicavs, magram zusti sazRvrebis dadgena<br />

arc ise advilia.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT


politikuri evropa moicavs 10 milion kvadratul kilometrze met<br />

miwis farTobs da gadadis geografiuli aziis teritoriul sazRvrebSi.<br />

kontinentis klimati meryeobs subtropikulidan (samxreT regionebi)<br />

polarulamde (CrdiloeT regionebi). evropa 200-ze meti cocxali enisa da<br />

kidev ufro met enaze molaparake adamianebis samSobloa. is moicavs<br />

daaxloebiT 50 saxelmwifos, romelTa mTliani mosaxleoba TiTqmis 800<br />

milions Seadgens.<br />

evropis teritoriaze msoflios yvela ZiriTadi religiis<br />

warmomadgeneli cxovrobs. es kontinenti asocirebulia rogorc<br />

demokratiis dabadebasTan, aseve faSizmisa da totalitarizmis yvelaze<br />

uares gamovlinebebTan, rac ki msoflios odesme unaxavs. evropas axsovs<br />

ebraelTa ganadgureba, kolonializmi da monoba, dRes ki evropaSi iseTi<br />

raodenobis birTvuli iaraRia Tavmoyrili, romelic sakmarisia dedamiwaze<br />

sicocxlis gasanadgureblad. miuxedavad amisa, evropaSi yovelwliurad<br />

imarTeba nobelis premiiT dajildoebis ceremoniali da daarsda adamianis<br />

uflebaTa mudmivmoqmedi sasamarTlo, romelic aRiarebulia mTels<br />

msoflioSi.<br />

evropis qveynebi<br />

dResdReobiT, evropuli saxelmwifoebis ojaxSi zogierTi qveyana jer<br />

arsebobis 10 welze naklebs iTvlis, zogi TiTqmis ucvlelad inarCunebs<br />

sazRvrebs aseulobiT wlebis ganmavlobaSi, zogi ki konfliqtebis fonze<br />

dResac cvlilebebis procesSia. amgvarad, evropaSi arseboben xalxebi,<br />

romlebic regularulad, yoveldRiur cxovrebaSi xvdebian Zaladobas maSin,<br />

rodesac amave kontinentze sxvebi mSvidobianad, usafrTxod da, xSirad,<br />

uzrunvelad cxovroben.<br />

? ris safuZvelze iTvleba qveyana “evropulad”?<br />

evropis yvela qveyanaSi arseboben milionerebi, xolo milionobiT<br />

adamiani siRaribis zRvars qvemoT cxovrobs. ramdenadac mravalferovania<br />

evropis kontinenti, imdenad gansxvavdebian erTmaneTisgan evropis qveynebi.<br />

maswavleblis dRiuri xelfasi evropis erT nawilSi SeiZleba ufro meti<br />

iyos, vidre evropis sxva wertilSi momuSave misi kolegis Tviuri<br />

gamomuSaveba, xolo evropis sxva regionSi maswavlebelma SeiZleba saerTod<br />

ver miiRos xelfasi Tveebis ganmavlobaSi.<br />

evropa, WeSmaritad, mravalferovania.<br />

erTi evropa? ori ...?<br />

SeiZleba gavamartivoT sakiTxi da vTqvaT, rom arsebobs dasavleT da<br />

aRmosavleT evropa? an CrdiloeT da samxreT evropa? maSin, sad mdebareods<br />

centraluri evropa?<br />

SeiZleba davyoT igi qristianul da musulmanur evropad an mdidar da<br />

Rarib evropad? mSvidobian da saomar procesebSi CarTul evropad?<br />

demokratiul evropad da totalitarizmisagan dauZlurebul evropad...<br />

memarcxene da memarjvene, amerikanizebul da gasabWoebul evropad?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT<br />

39


40<br />

? evropis romel “nawils” ekuTvniT Tqven? xarT evropis am<br />

regionisaTvis damaxasiaTebeli tipiuri evropeli?<br />

Tuki TvliT, rom Cvens mier SemoTavazebuli evropis dayofa<br />

Seesabameba realobas, an, ukidures SemTxvevaSi, sasargebloa konkretuli<br />

saWiroebebis gansazRvrisaTvis am dayofaTa sxvadasxva mxares, maSin<br />

daufiqrdiT, rogor SeiZleba aseT zogad kategoriebSi moTavsdes qvemoT<br />

moyvanili jgufebi. pasuxobs adamianebis moTxovnilebebi evropis im<br />

qveynebis an regionebis “stereotipebs”, romlebSic isini cxovroben?<br />

� biznesmenebi balkaneTSi.<br />

� bengaluri Temebi aRmosavleT londonSi.<br />

� baskeTSi an CrdiloeT irlandiaSi mcxovrebi, teroristuli<br />

ZaladobiT gatanjuli xalxi.<br />

� klimatze damokidebuli mTiani regionebis fermerebi espaneTSi,<br />

italiaSi, rumineTSi da saqarTveloSi.<br />

� boSebi ungreTSi, slovakeTSi, saberZneTSi an safrangeTSi.<br />

� islamofobebi an antisemitebi germaniaSi, ruseTSi, litvaSi,<br />

SvedeTSi, poloneTSi da kontinentis sxva qveynebSi.<br />

� meTevzeTa dasaxlebebi SotlandiaSi, norvegiaSi, xorvatiasa da<br />

estoneTSi.<br />

� imigranti muSebi belgiasa da fineTSi.<br />

� ltolvilebi da politikuri TavSesafris maZieblebi ukrainasa da<br />

poloneTSi.<br />

� musulmanebi, politikosebi, adamianis uflebaTa aqtivistebi,<br />

maswavleblebi, axalgazrdebis liderebi, dablebi, melotebi,<br />

bavSviani da ubavSvo qalebi.<br />

aseTi magaliTebi adastureben, rom evropis aranairi dayofa araa<br />

absoluturi imisaTvis, raTa adeqvaturad moxdes TiToeuli qveynis,<br />

sazogadoebisa da pirovnebis mravalaspeqtiani bunebis aRwera. evropis<br />

masStabiT arsebobs garkveuli saerTo saWiroebebi, magram arsebobs amave<br />

raodenobis gansxvavebuli moTxovnebi TiToeuli Temis farglebSi, TiToeul<br />

konkretul saxelmwifoSi. evropa da misi Semadgeneli qveynebi warmoadgenen<br />

socialuri da kulturuli mravalferovnebis mikrosamyaros.<br />

wigni evropisaTvis?<br />

maSin ra saWiroa erTi saxelmZRvanelo mTeli evropisaTvis? SeZlebs is<br />

pasuxi gasces daakmayofilos yvelas moTxovnilebebi am mdidar da Wrel<br />

kontinentze?<br />

wignis es nawili garkveul pasuxebs iZleva am SekiTxvebze da<br />

warmoadgens Cvens midgomas zogierTi siZnelisadmi, romelsac wavawydiT da,<br />

dagvanaxebs, Tu rogor gadavWeriT es problemebi. aseve, mogvyavs mizezebi,<br />

ris gamoc vTvliT, rom dasaxuli amocana mxolod realisturi ki ar aris,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“... pirvelad ko<br />

moakiTxes; me x<br />

radgan komunis<br />

Semdeg moakiTx<br />

maSinac ar dava<br />

imitom, rom ar<br />

Semdeg isini mo<br />

muSebis, profk<br />

wevrebis wasayv<br />

kaTolikebs moa<br />

araferi miTqva<br />

rom protestan<br />

bolos, roca m<br />

aRaravin iyo d<br />

raime eTqva”.<br />

pastori marti


aramed aucilebelicaa. bolosdabolos, evropas marto kulturuli<br />

marvalferovneba ar axasiaTebs, mas bevri saerToc aqvs. am Sexebis<br />

wertilebis aRmoCena da, am gziT, urTierTgansxvavebebis Secnoba, SesaZloa,<br />

iseve mniSvnelovani iyos, rogorc Cveni sakuTari meobis dacva da<br />

SenarCuneba.<br />

? SexvedrixarT evropis sxvadasxva regionis axalgazrdul jgufebs? ra<br />

aqvT Tqvens jgufebs saerTo?<br />

adamianis uflebebi, rogorc erTianobis faqtori<br />

adamianis uflebebi safuZvlad udevs evropis sabWos istoriul da<br />

ideologiur fundaments da warmoadgens erT-erT elements, mraval saerTo<br />

elementTa Soris, romlebic aerTianeben evropas. ra Tqma unda, adamianis<br />

uflebebi ar aris evropis monopolisturi kuTvnileba, magram, eWvgareSea,<br />

rom am kontinentisaTvis erT-erT yvelaze mniSvnelovan gamaerTianebel<br />

faqtors warmoadgens. evropis sabWos wevrebis zrdasTan erTad, es<br />

faqtori sul ufro Zlierdeba.<br />

yoveli qveyana, romelic evropis sabWoSi erTiandeba, valdebulebas<br />

iRebs daicvas adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis<br />

evropul evropis konvenciaSi deklarirebuli ZiriTadi uflebebi da<br />

Tavisuflebebi. evropis qveynebis Cveulebrivi moqalaqisaTvis, es niSnavs,<br />

rom aRniSnuli uflebebi da Tavisuflebebi, ukidures SemTxvevaSi,<br />

garkveuli xarisxiT mainc, daculia evropis Tanamegobrobis saxelmwifoebis<br />

mier.<br />

maSinac ki, rodesac arsebobs adamianis uflebaTa evropis sasamarTlo,<br />

TiToeuli moqalaqis uflebebis dacva, mxolod im SemTxvevaSi gaxdeba<br />

realuri da safuZvliani, Tu TiToeuli pirovneba aqtiur rols<br />

Seasrulebs maT dacvaSi. moqalaqeebma unda icodnen am uflebebis arsebobis<br />

Sesaxeb, unda SeeZloT maTi dacva, rodesac irRveva es uflebebi da pativi<br />

unda scen adamianis uflebebs yoveldRiur cxovrebaSi. swored amaSi<br />

mdgomareobs ganaTlebis amocana da es aris mTeli evropis amocana.<br />

msoflios moqalaqeebi<br />

piradi uflebebis dacvis codna mniSvnelovani sakiTxia, magram amocana<br />

amiT ar Semoifargleba. am saxelmZRvaneloSi, Cven vTvliT, rom adamianis<br />

uflebebi globaluri sakiTxia da aucilebelia, rom evropis axalgazrdebi,<br />

rogorc msoflios moqalaqeebi, afasebdnen mas, Tu gvinda, rom adamianis<br />

uflebebi daculi iyos ara marto Cvens regionSi, aramed mTels planetaze.<br />

rasakvirvelia, yvela evropuli qveyana asrulebs konkretul samuSaos,<br />

sakuTari moqalaqeebis uflebaTa dacvis gasaumjobeseblad. ar arsebobs<br />

qveyana, sadac ar irRveva adamianis uflebebi. adamianis uflebaTa swavleba<br />

exeba ara mxolod Cvens uflebebs, aramed sxva adamianebis uflebebsac.<br />

amitom, am saxelmZRvanelos erT-erTi amocanaa informirebulobis gazrda<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb, raTa axalgazrdebma ukeT SeZlon daicvan<br />

uflebebi TavianT garemomcvel samyaroSi. meore amocanaa, gavuRvivoT<br />

axalgazrdebs survili, ufro farTo masStabiT gamoiCinon daintereseba am<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

41


“simtkice Zaladobaze<br />

Zlieria. rodesac<br />

winaaRmdegobebi bevria,<br />

SeuZlebelia maTi<br />

erTdroulad gadalaxva.<br />

Tumca isini saTiTaod<br />

gaqrebian Tuki<br />

Tanmimdevrulad vimoqmedebT”.<br />

plutarqe<br />

42<br />

sakiTxebSi da Caufiqrdnen TavianTi saqcielis realur da mosalodnel<br />

Sedegebs.<br />

axalgazrdebi, mTels msoflioSi da gansakuTrebiT evropaSi, yovelTvis<br />

yuradRebiT ekidebodnen adamianis uflebebs da adamianis uflebaTa<br />

swavlebas. faSizmisa da totalitaruli mmarTvelobis periodSi, swored<br />

axalgazrdebi da studentebi idgnen represiebisa da Cagvris winaaRmdeg<br />

mimarTuli saprotesto aqciebis avangardSi. axalgazrduli organizaciebi<br />

da asociaciebi yovelTvis wamyvan rols asrulebdnen evropis sxvadasxva<br />

qveynebis axalgazrdebis daaxloebaSi da maTi uflebebis dacvaSi.<br />

axalgazrduli saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebi mudam<br />

cdilobdnen solidarobis damyarebas axalgazrdebs Soris, rogorc<br />

evropaSi, aseve mis farglebs gareT. muSaobis amgvari meTodebi efuZneba<br />

solidarobis, TanamSromlobis, mSvidobisa da adamianis uflebebis idealebs.<br />

movida dro, ufro farTod ganvavrcoT es gamocdileba, CavrToT<br />

muSaobaSi rac SeiZleba meti evropeli axalgazrda da davamkvidroT<br />

adamianis uflebaTa pativiscema, rogorc am kontinentze, aseve mis<br />

farglebs gareT. aucilebelia ufro ukeT gaviazroT, Tu ra gziT<br />

SegviZlia xeli SevuwyoT Cveni Tanatolebis uflebaTa dacvas. es amocanac<br />

mTeli evropis gadasawyvetia.<br />

evropuli ocneba<br />

rasakvirvelia, aravis surs, rom evropis qveynebma da kulturebma<br />

dakargon TavianTi TviTmyofadoba. am saxelmZRvanelos Sedgenis dros, Cveni<br />

amosavali wertili iyo, rom adamianis uflebaTa kultura ar<br />

upirispirdeba evropis arc erTi qveynis kulturas da, maSasadame, msoflio<br />

kulturasac da ar iwvevs maT Secvlas uaryofiTi mimarTulebiT.<br />

faqtiurad, es faseulobebi ukve arsebobs yvela qveyanaSi, magram,<br />

ganviTarebis umaRles dones mxolod is kulturebi aRweven, romlebic<br />

anviTareben am faseulobebs da yvela adamians aZleven pozitiuri wvlilis<br />

Setanis saSualebas.<br />

Cven vimedovnebdiT, rom saerTo interesebi da saerTo Zalisxmeva xels<br />

Seuwyobda axalgazrdebis daaxloebas Cvens kontinentze, maT mier<br />

urTierTTanasworobis aRiarebas, saerTo realobis gaziarebas da erToblivi<br />

pasuxismgeblobis aRebas kontinentis momavalze: SesaZloa cimbiri<br />

SeerTeboda portugalias qalebis uflebebis dacvaSi, albaneTis da<br />

luqsemburgis axalgazrdebs, iqneb bavSvTa Sromis sakiTxze saerTo<br />

vebgverdic ki SeeqmnaT, raTa msoflios yuradReba miepyroT. anda, iqneb<br />

maltisa da daniis skolebs daegegmaT erTdrouli quCis aqciebi, Zaladobis<br />

winaaRmdeg sxvadasxva qveynis skolebSi.<br />

axalgazrdebi dainteresebuli arian da SeuZliaT gzis gakvleva,<br />

SeuZliaT upasuxon maT, vinc akritikebs maT individualizms da uaryon<br />

maTi apaTia, rogorc es saukuneebis manZilze gaukeTebiaT Taobebs.<br />

axalgazrdebs SeuZliaT daamtkicon maTi sicrue, vinc dabejiTebiT<br />

amtkicebs, rom alternativa ar arsebobs da axali energia STaberon<br />

adamianis uflebebisaTvis mSvidobian brZolas mTels msoflioSi. am<br />

saxelmZRvanelosaTvis axalgazrdebi ar arian mxolod miznobrivi jgufebi,<br />

isini Cvens mTavar imedsa da resurss warmoadgenen.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


axalgazrduli warmomadgenloba da misi muSaoba<br />

Tumca am saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebi gamiznulia<br />

formalur saganmanaTleblo seqtorSi gamoyenebisaTvis, Cveni survili iyo<br />

Segveqmna iseTi wigni, romelic upiratesad gamoadgebodaT formaluri<br />

saganmanaTleblo sistemis farglebs gareT momuSave axalgazrdebs. ra Tqma<br />

unda, aseTi samuSaos buneba da moculoba SeiZleba gansxvavebuli iyos<br />

sxvadasxva qveynebSi. miuxedavad amisa, meTodebis sxvadasxva tipebis<br />

SemoTavazebiT da sxvadasxva Temebis SeswavliT, Cven miznad visaxavdiT<br />

mxedvelobaSi migveRo yvela evropul qveyanaSi arsebuli mravalferovani<br />

axalgazrduli jgufebis da asociaciebis gansxvavebuli moTxovnebi.<br />

saxelmZRvaneloSi mocemuli savarjiSoebis farTo speqtri unda yofiliyo<br />

saintereso da sasargeblo klasgareSe samuSaosTvis, skautTa jgufebisTvis,<br />

axalgazrdebis saeklesio jgufebisTvis, sauniversiteto klubebisaTvis,<br />

adamianis uflebebis damcavi jgufebisaTvis, gacvliTi klubebisaTvis da<br />

amasTan erTad, is unda yofiliyo gamoyenebadi formaluri saganmanaTleblo<br />

seqtorisaTvis.<br />

axalgazrdebTan muSaobis ZiriTadi amocanaa axalgazrdebis pirovnuli<br />

da socialuri ganviTareba. am mizeziT, mocemuli savarjiSoebis udidesi<br />

nawili ufro did yuradRebas uTmobs am aspeqtebs, vidre tradiciul<br />

saganmanaTleblo miznebs _ codnis gaRrmavebas. Zalian mniSvnelovani iyo<br />

savarjiSoebis Sekreba ise, rom momxdariyo axalgazrdebis yuradRebis<br />

koncentrireba am sakiTxebze da gamoyenebuli yofiliyo empiriuli<br />

gamocdileba, raTa gaZlierebuliyo axalgazrdebis pativiscema adamianis<br />

uflebebis mimarT, gansakuTrebiT ki maTi, romlebic formaluri<br />

saganmanaTleblo sistemis farglebSi aqtiur reagirebas ar axdenen am<br />

mcdelobebze.<br />

? iyenebT empiriul gamocdilebas pirad praqtikaSi?<br />

im saganmanaTleblo sistemebSi da institutebSi, sadac saswavlo<br />

meTodebi ufro codnazea damyarebuli, vidre gamocdilebaze an unar-<br />

Cvevebze, aseTi midgoma SeiZleba sakmaod ucxo iyos. amitom, Cven<br />

gTavazobT sasargeblo sawyis wertilebs da ZiriTad bazisur informacias<br />

am saxelmZRvanelos saganmanaTleblo midgomebis Sesaxeb (ix. Tavi “rogor<br />

visargebloT saxelmZRvaneloTi”). Cven es migvaCnia im miznis mniSvnelovan<br />

nawilad, rom wigni gasagebi iyos ara marto evropis axalgazrdebisTvis<br />

aramed maswavleblebisa da jgufis xelmZRvanelebisa da axalgazrduli<br />

muSakebisTvisac, romlebic naklebad icnoben zogierT samuSao meTods.<br />

imedi gvaqvs, rom es saxelmZRvanelo Tavis mokrZalebul wvlils<br />

Seitans formalur da araformalur ganaTlebas Soris arsebuli<br />

meTodologiuri ufskrulis SevsebaSi. orive TvalsazrisiT mniSvnelovania<br />

axalgazrdebis CarTva, romelTa yuradRebis miqcevasac vcdilobT – da<br />

ufro metic, iseT sferoSi, rogoricaa adamianis uflebebi, sadac aqtiuri<br />

monawileoba ZiriTad faqtors warmoadgens. maTi yovlismomcveli bunebis<br />

gamo, am saxelmZRvaneloSi mocemuli TiToeuli savarjiSo miznad isaxavs<br />

saintereso da mimzidveli gzis miwodebas axalgazrdebisaTvis, raTa<br />

gazardos maTi informirebuloba adamianis zogadi uflebebis Sesaxeb<br />

nebismier garemoSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“axalgazrdoba ar aris<br />

mxolod momavali... Cven varT<br />

awmyoc”.<br />

bavSvebisa da axalgazrdebis<br />

gancxadeba evropisa da<br />

centraluri aziis bavSvTa<br />

uflebebis specialuri<br />

sxdomisaTvis gamarTul<br />

konsultaciaze, budapeSti,<br />

2001.<br />

43


44<br />

? rogor axerxebT axalgazrdebis CarTvas praqtikul muSaobaSi?<br />

kidev erTi ZiriTadi amocana iyo axalgazrdebisTvis saSualebis micema,<br />

rom maT TavianTi wvlili SeetanaT sakiTxebSi, romlebic maT aRelvebT. am<br />

mizniT, Cven aseve davamateT Tavi “moqmedebaze gadasvla”. am TvalsazrisiT,<br />

unda aRiniSnos, rom am TavSi SemoTavazebuli winadadebebis umravlesoba<br />

araviTar SemTxvevaSi ar aris marto adamianis uflebebis “aqtivobisaTvis”<br />

damaxasiaTebeli, isini Cveulebrivi axalgazrduli saqmianobaa, romlebsac<br />

bevri jgufi ukve axorcielebs adamianis uflebaTa sferosgan gansxvavebul<br />

sferoebSi. es iseTi tipis savarjiSoebia, romelSi monawileobac yvela<br />

axalgazrdas ainteresebs.<br />

bavSvis uflebaTa konvencia<br />

yvela evropulma qveyanam moawera xeli da ratificireba moaxdina<br />

gaeros konvencias bavSvis uflebebis Sesaxeb. Sesamabisad, maT aiRes<br />

pasuxismgebloba am uflebebis dacvaze da am mimarTulebiT miRweuli<br />

progresis Sesaxeb regularuli moxsenebebis gakeTebaze. es konvencia<br />

aqtualuria saxelmZRvanelosTan mimarTebaSi nawilobriv miznobrivi jgufis<br />

asakobrivi speqtris gamo, Tumca wigni aseve gaTvaliswinebulia – 18 wlis<br />

zemoT mkiTxvelisaTvis (konvenciis zeda asakobrivi zRvari).<br />

aqve gansakuTrebulad unda aRiniSnos konvenciis mniSvneloba<br />

saxelmZRvanelos meTodologiidan gamomdinare. konvenciis centraluri idea<br />

aris (Camoyalibebuli mis ramdenime muxlSi, gansakuTrebiT me-3 da me-11<br />

muxlebi), rom axalgazrdebs ufleba aqvT gamoTqvan TavianTi Sexedulebebi<br />

da moiTxovon maTi gaTvaliswineba. am ideam gansxvavebuli xarisxiT<br />

realizacia hpova evropis sxvadasxva qveynebSi: zog maTganSi arsebobs<br />

realuri SesaZleblobebi rom axalgazrdebma monawileoba miiRon im<br />

gadawyvetilebebis miRebaSi, romelic maT exebaT, zogSi ki procesi<br />

naklebad warmatebulia.<br />

? arsebobs bavSvis uflebaTa konvenciis asli Tqvens skolaSi an<br />

asociaciaSi?<br />

gasagebia, rom ukve arsebuli SesaZleblobebi garkveuli doniT<br />

gansazRvravs axalgazrdebis gavlenis xarisxs gadawyvetilebebis miRebaze<br />

iseve, rogorc garkveuli saqmianobisTvis upiratesobis miniWebas sxva<br />

saqmianobasTan SedarebiT. saboloo amocana, rom axalgazrdebs moepyran ise,<br />

rogorc xalxs, romelic imsaxurebs WeSmarit pativiscemas da am<br />

TvalsazrisiT isini CaiTvalon sazogadoebis ufrosi Taobis wevrebis<br />

Tanasworad, ZalaSi rCeba evropis yvela nawilSi.<br />

wignis momzadebis procesi<br />

<strong>kompasi</strong>s SemoqmedebiTi jgufi Sedgeboda rva wevrisagan, romlebsac<br />

unda moemzadebinaT bazisuri masalebi da SeedginaT saxelmZRvanelos<br />

savarjiSoebi. rogorc es xSirad xdeba xolme, jgufi seriozuli gamocdis<br />

winaSe dadga wignis Seqmnis procesSi, romelic bunebrivia Zalian<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saintereso iyo, gansakuTrebiT SezRuduli vadebis gamo. imisaTvis, rom<br />

momxdariyo gamocdilebis maqsimaluri gaziareba, TiToeuli avtoris mier<br />

dawerili teqsti unda yofiliyo gadamowmebuli da mowonebuli sxva ori<br />

avtoris mier. analogiurad yoveli Tavi an Tema sul mcire ori adamianis<br />

mier iyo gaziarebuli.<br />

SemoqmedebiTi jgufi warmoadgenda evropas mTeli misi<br />

mravalferovnebiT. wevrebi iyvnen CrdiloeTidan, samxreTidan,<br />

aRmosavleTidan da dasavleTidan (aseve centraluri nawilidan). Cveni<br />

istoria, tradiciebi, enebi, Cacmuloba da musikaluri gemovneba xan<br />

Tanxvdeboda, xan ewinaaRmdegeboda erTmaneTs. yovel Cvengans surda<br />

gaekeTebina rame gansxvavebuli, an gansxvavebulad, radganac TiToeulma<br />

Cvenganma yvelaze ukeT icoda sakuTari qveynis moTxovnebi. Tumca arc<br />

erTma Cvenganma ar icoda yvelas saWiroebebis Sesaxeb, TviT sakuTar<br />

qveyanaSic ki da amitomac, sabolood aRmoCnda, rom TiToeuli Cvengani iyo<br />

saWiro da yvela Cvengani ki iyo arasakmarisi.<br />

sakonsultacio jgufis erTma wevrma, romelic erT-erT postsabWoTa<br />

qveyanaSi cxovrobs, Tavidanve SeniSna, rom dasavleT evropis qveynebi<br />

zrunaven umciresobaTa uflebebze maSin, roca qveynebi evropis Cven nawilSi<br />

dainteresebuli arian umravlesobaTa uflebebiT. zogi ar daeTanxma: isini<br />

fiqrobdnen rom “evropis maTi nawili” arc erT stereotipSi ar jdeboda.<br />

sxvebis azriT ki, es iseve, rogorc nebismieri ganzogadebisas, aRniSnul<br />

mtkicebulebaSi Seicavda simarTlis nawils. Cven SevecadeT es<br />

gagveTvaliswinebina, magram amave logikis mixedviT, es mosazreba<br />

SeiZleboda yovel Cvengans gamoeTqva cota gansxvavebulad: “xalxi samxreT<br />

evropaSi /musulmanur evropaSi/ regionebSi/ dedaqalaqebSi/ evropaSi<br />

saomari zonebiT... dainteresebulia .....iT.”<br />

am SeniSvnam aseve Segvaxsena, rom miuxedavad saerTo miznebisa,<br />

gansxvavebebi Cvens kulturebs Soris aranakleb mniSvnelovani iyo, vidre<br />

gansxvavebebi maT warmomadgenlebs, anu Cvens Soris. procesi davasruleT im<br />

imediT, rom problemebs, romlebic Cven gvexeboda da gvawuxebda, unda<br />

aeRelvebina nebismieri adamiani, ganurCevlad sacxovrebeli adgilisa,<br />

radganac es sakiTxebi exeba mTels msoflios. procesi davasruleT, magram<br />

bolomde mainc ar vicodiT, Tu ra xarisxiT davfareT mTeli evropa<br />

adeqvaturad. Tumca, bolos da bolos, es SeuZlebelic iqneboda.<br />

saxelmZRvaneloTi sargebloba sxvadasxva enebze da sxvadasxva<br />

qveynebSi<br />

aseTi farTo auditoriisTvis saxelmaZRvanelos Seqmnis procesSi ori<br />

ZiriTadi problema arsebobda: pirveli aris gadaWarbebuli ganzogadebis<br />

problema – savarjiSoebi SeiZleba ar iyos sakmaod specifiuri, imisaTvis<br />

rom upasuxos ama Tu im jgufis an sazogadoebis konkretul interesebs.<br />

meore problema ki piriqiT, aris konkretul, specifiur sakiTxebTan Sexeba,<br />

romlebic an ar aris aqtualuri, an zedmetad mgrZnobiarea zogierTi<br />

qveynisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

45


46<br />

sakiTxebi, romlebic Cven CavrTeT saxelmaZRvaneloSi namdvilad<br />

aqtualuria da pirdapiri dainteresebis sagans warmoadgens yvela<br />

adamianisaTvis maTi geografiuli adgilmdebareobis miuxedavad. da mainc,<br />

SeiZleba zogierTi sakiTxis dasmis gza da savarjiSoebis ganviTareba<br />

naklebad Seesatyvisebodes garkveul jgufebs da maT xelmZRvanelebs.<br />

jgufis liderebis an xelmZRvanelebis amocana aseT SemTxvevebSi aris ara<br />

ubralod instruqciebis gameoreba an brmad Sesruleba, aramed gansazRvra,<br />

Tu ra saWiroebs gaumjobesebas, adaptirebas, an ganaxlebas specifiuri<br />

konteqstebis gaTvaliswinebiT. qvemoT moyvanilma zogadma miTiTebebma<br />

SeiZleba garkveulwilad xeli Seuwyos am amocanis Sesrulebas.<br />

es saxelmaZRvanelo unda CaiTvalos aTvlis wertilad da cocxal<br />

saganmanaTleblo instrumentad, romelic Riaa ideebisaTvis, adaptaciisa da<br />

gaumjobesebis mizniT mowodebuli winadadebebisaTvis.<br />

rekomendaciebi adaptaciisaTvis:<br />

� Tu sakiTxi iwvevs araerTgvarovan reaqcias Tqven sazogadoebaSi an<br />

arsebobs albaToba, rom mas winaaRmdegoba Sexvdeba qveynis<br />

xelisuflebis mxridan, maSin dafiqrdiT iqneb Rirdes am Temis<br />

ganxilva sxva sazogadoebis an sxva istoriuli epoqis magaliTze<br />

ise, rom ar gakeTdes mkafio paralelebi mimdinare movlenebTan.<br />

Tu sakiTxi winaaRmdegobrivia, an ganxeTqilebas iwvevs, Tqven<br />

SegiZliaT TxovoT monawileebs, rom eZebon gansxvavebuli<br />

Sexedulebebi, an SesTavazoT romelime umciresobis damcvels<br />

gamoTqvas sakuTari azri.<br />

� Tu savarjiSoebs iyenebT formalur saganmanaTleblo seqtorSi,<br />

sadac arsebobs SezRuduli drois grafiki da Sinaarss upiratesi<br />

mniSvneloba eniWeba, SesaZloa Tqven gadawyvitoT bazisuri an sxva<br />

saxis informaciis ufro metad gamoyeneba romlebic Tqven an Tqven<br />

studentebs gaqvT xelT. aseve SesaZloa gadawyvitoT zogierTi<br />

savarjiSos gadanawileba (magaliTad or dReze).<br />

� Tu Tqven saswavlo programaSi SezRudulia SesaZleblobebi<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb ganaTlebis CarTvisaTvis, arsebobs maTi<br />

gamoyenebis uamravi gza sxva sagnebSi – rogoricaa geografia,<br />

istoria, sazogadoebaTmcodneoba, politikuri mecnierebebi, da a.S.<br />

amis mixedviT SesaZloa savarjiSoebis adaptirebac ki moaxdinoT.<br />

� Tu axalgazrdebi CaTvlian rom garkveuli sakiTxebi maTTvis araa<br />

mniSvnelovani, an ver xedaven kavSirs uSualod maT situaciasTan,<br />

sTxoveT maT pirdapir dasvan es sakiTxi da dasaxon gzebi, romlis<br />

saSualebiTac isini gavlenas moaxdenen maT cxovrebaze.<br />

faqtobrivad, am saxelmaZRvaneloSi warmodgenili TiToeuli<br />

sakiTxi pirdapir kavSirSia yvela axalgazrdasTan.<br />

� savarjiSoebis Sesrulebisas SesaZloa igrZnoT, rom arsebobs<br />

konkretuli informacia, an garkveuli midgoma romelic ufro<br />

Sesaferisia Tqveni jgufisTvis an sazogadoebisTvis. SeinarCuneT<br />

moqniloba sxvadasxva savarjiSoebisaTvis: saSualeba mieciT<br />

monawileebs gamoTqvan mosazrebebi, gaaxangrZliveT an SezRudeT<br />

drois grafiki, an bazisuri informacia, Tu es misaRebia da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ganixileT samuSaos gagrZelebis SesaZlebloba, Tu jgufi<br />

gansakuTrebul interess iCens romelime sakiTxisadmi. xandaxan<br />

SeiZleba dagWirdeT mowodebuli informaciis Sevseba an misi<br />

adaptireba Tqveni konteqstis mixedviT.<br />

� gamoiyeneT sakuTari msjeloba, raTa SeafasoT axalgazrdebis<br />

CarTvis SesaZlo dabrkolebebi sazogadoebrivi aqtivobis nebismier<br />

formaSi – mag. daZabul socialur an politikur pirobebSi.<br />

� rodesac ki es SesaZlebelia gauziareT axalgazrdebs nebismieri<br />

sirTule, romelsac Tqven awydebiT. isini moxaruli iqnebian<br />

gamoTqvan TavianTi azri da ufro kargad gaigeben nebismier<br />

SezRudvas, romelic gavlenas axdens Tqvenze. endeT maT!<br />

rogor visargebloT <strong>kompasi</strong>T<br />

adamianis uflebebis Seswavlisa da swavlebis mravali gza arsebobs. is,<br />

Tu rogor miudgebiT sagans, damokidebuli iqneba Tqven samuSao garemoze<br />

(formaluri Tu araformaliuri seqtori), Tqvens qveynaSi arsebul<br />

politikur, socialur da ekonomikur pirobebze, axalgazrdebis asakze, maT<br />

dainteresebaze da motivaciaze - Seiswavlon adamianis uflebebi. aseve,<br />

damokidebuli iqneba im gamocdilebaze, romelsac flobT adamianis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

47


48<br />

uflebaTa sakiTxebSi, Tqvens pirad midgomaze da damokidebulebaze<br />

miznobrivi jgufebis mimarT da, rasakvirvelia, “swavlebis stilze”.<br />

Tqven SeiZleba iyoT axalgazrda muSaki, treneri, skolis maswavlebeli,<br />

an ufrosi Taobis pedagogi, seminarebis xelmZRvaneli an saeklesio<br />

ganxilvebis jgufis wevri, an axalgazrda, romelic dainteresebulia<br />

adamianis uflebebiT. vinc ar unda iyoT da sadac ar unda muSaobdeT, Cven<br />

gvwams, rom am saxelmaZRvaneloSi aRmoaCenT raimes TqvenTvis sainteresos.<br />

Cven ar vakeTebT aranair winaswar daskvnebs swavlebisa da treningebis<br />

meTodebis, an adamianis uflebebis sferoSi winaswari codnis donis Sesaxeb.<br />

am nawilSi Cven vcdilobT avxsnaT Tu ras vgulisxmobT monawileobaSi,<br />

TanamSromlobaSi, eqsperimentul swavlebaSi da ratom viyenebT am<br />

saganmanaTleblo midgomebs. Cven mivuTiTebT, rogor SeiZleba gamoiyenoT<br />

savarjiSoebi formalur da araformalur seqtorebSi da SevecdebiT gavceT<br />

pasuxebi xSirad dasmul SekiTxvebze. ganyofilebaSi “rekomendaciebi<br />

xelmZRvanelebisaTvis”, aRvwerT, ra saxiT aris warmodgenili savarjiSoebi<br />

da rogor avirCioT erT-erTi. aqvea SeniSvnebi diskusiebis, jgufuri<br />

muSaobisa da damxmare savarjiSoebis Sesaxeb gamokiTxvisa da Sefasebis<br />

CaTvliT.<br />

<strong>kompasi</strong> unda gamoviyenoT, rogorc moqnili saSualeba. adamianis<br />

uflebaTa damkvidreba uwyveti SemoqmedebiTi procesia da Tqven, am wignis<br />

momxmareblebi, xarT misi Semadgeneli nawili. imedi gvaqvs, rom gaiTavisebT<br />

Cvens mier SemoTavazebul ideebs, gamoiyenebT da ganaviTarebT maT, raTa<br />

daakmayofiloT sakuTari da im axalgazrdebis moTxovnebi, romlebTanac<br />

Tqven muSaobT. aseve imedi gvaqvs, rom gaaanalizebT miRebul codnas da<br />

gamogvexmaurebiT, rasac gaviTvaliswinebT momdevno gamocemaSi. anketa<br />

gamoxmaurebisTvis mocemulia 531-e gverdze.<br />

rogor visargebloT saxelmaZRvaneloTi<br />

Cveni principuli rCevaa Tavidanve Tvali gadaavloT mTel<br />

saxelmaZRvanelos, raTa sruli STabeWdileba SegeqmnaT saerTo suraTis da<br />

Sinaarsis Sesaxeb. saxelmZRvanelos ar aqvs mkacrad gansazRvruli<br />

dasawyisi. Cveni Canafiqris mixedviT, SesaZlebloba geZlevaT airCioT da<br />

daiwyoT im nawiliT, romelic TqvenTvis yvelaze aqtualuria.<br />

meore TavSi ixilavT sxvadasxva donis 49 savarjiSos globaluri<br />

Temebisa da adamianis uflebebis Sesaxeb. igi axalgazrdebTan Tqveni<br />

muSaobis instruments warmoadgens. mexuTe Tavi Seicavs damxmare masalas.<br />

esaa bazisuri informacia globalur Temebze, adamianis uflebaTa sakiTxebis<br />

ganmartebebi da informacia maT evoluciaze. garda amisa, warmodgenilia<br />

adamianis uflebaTa ZiriTadi deklaraciebisa da konvenciebis Semoklebuli<br />

variantebi, gamoyenebuli literaturisa da damatebiTi wyaroebis sia.<br />

es, albaT, sakmarisi masalaa, raTa saSualeba mogeceT daiwyoT<br />

saganmanaTleblo moRvaweoba adamianis uflebaTa sferoSi axalgazrdebis<br />

monawileobiT. mniSvnelovania gaxsovdeT, rom araa aucilebeli iyoT<br />

adamianis uflebebis “eqsperti”, raTa daiwyoT muSaoba. daintereseba<br />

adamianis uflebebiT ukve sakmarisi kvalifikaciaa. arc isaa saWiro, rom<br />

profesionali maswavlebeli an pedagogi iyoT, magram aucileblad unda<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

mTavria ara ra<br />

aramed rogor<br />

ras moaqvs Sed


gqondeT gaazrebuli Cveni saganmanaTleblo midgoma, raTa maqsimaluri<br />

warmatebiT gamoiyenoT savarjiSoebi.<br />

swavlebis meTodebi<br />

vidre savarjiSoebTan muSaobas daiwyebdeT, mniSvnelovania, gaiazroT is<br />

saganmanaTleblo midgomebi, romlebsac Cven viyenebT. adamianis uflebaTa<br />

sferoSi ganaTleba aris swavleba socialuri da pirovnuli cvlilebebis<br />

Sesaxeb. is ayalibebs axalgazrdebis Tvisebas, iyvnen aqtiuri moqalaqeebi da<br />

monawileoba miiRon sazogadoebriv cxovrebaSi adamianis uflebebis<br />

dasacavad. Cveni saganmanaTleblo procesis ZiriTadi amocana aris codnis,<br />

unar-Cvevebis, faseulobebis da damokidebulebebis ganviTareba. am procesSi<br />

Cven:<br />

� viwyebT iqidan, rac xalxma ukve icis, maTi Sexedulebebidan da<br />

gamocdilebebidan da am bazaze saSualebas vaZlevT maT, eZebon da<br />

erTad aRmoaCinon axali ideebi da gamocdilebebi.<br />

� movuwodoT axalgazrdebs monawileoba miiRon diskusiebSi, raTa<br />

iswavlon erTmaneTisgan.<br />

� movuwodoT xalxs, rom sakuTari Teoriuli codna gadazardon<br />

ubralo, magram efeqtur qmedebebSi, romlebic manifestirebas<br />

ukeTeben maT mier usamarTlobis, uTanasworobis da adamianis<br />

uflebaTa darRvevis uaryofas.<br />

im adamianis codna, unar-Cvevebi da damokidebulebebi, vinc erkveva<br />

adamianis uflebebSi, aRwerilia me-19 gverdze. es Tvisebebi, gansakuTrebiT<br />

unar-Cvevebi da komunikaciis faseulobebi, kritikuli azrovneba, dacva,<br />

tolerantoba da pativiscema ar iswavleba; isini praqtikaSi yalibdeba.<br />

amitomac, am saxelmZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebi amkvidrebs<br />

TanamSromlobas, monawileobas da swavlas praqtikis gziT. Cven miznad<br />

visaxavT axalgazrdebis waxalisebas, raTa ifiqron, igrZnon da imoqmedon<br />

TaviT, guliT da xelebiT. codna adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

mniSvnelovania, magram ara sakmarisi. saWiroa axalgazrdebs ufro Rrmad<br />

hqondeT gaazrebuli, Tu rogor gamomdinareobs adamianis uflebebi xalxis<br />

saWiroebidan da ratom unda iqnas isini daculi. magaliTad, axalgazrdebma,<br />

romlebsac ar gaaCniaT uSualo gamocdileba rasobriv diskriminaciasTan<br />

mimarTebaSi, SeiZleba ifiqron, rom es sakiTxi maT ar exebaT. adamianis<br />

uflebebis TvalsazrisiT aseTi pozicia miuRebelia. adamianebi valdebuli<br />

arian daicvan sxvebis uflebebi, sadac ar unda iyvnen isini.<br />

ara aqvs mniSvneloba saqme exeba sicocxlis uflebas Tu azris<br />

Tavisuflebas; adamianis uflebebis ZiriTadi arsi mdgomareobs<br />

demokratiul faseulobebSi, pativiscemasa da tolerantobaSi. es aris is<br />

unar-Cvevebi da damokidebulebebi, romelTa Seswavla SeiZleba mxolod<br />

adekvatur garemoSi da im procesSi, romelic amkvidrebs am faseulobebs.<br />

amas gansakuTrebiT unda gaesvas xazi.<br />

TanamSromlobaze dafuZnebuli swavla<br />

TanamSromloba niSnavs erTad muSaobas saerTo miznebis misaRwevad.<br />

TanamSromlobis dros xalxi muSaobs erTad im Sedegebis misaRebad,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

49


50<br />

romlebic sasargeblo iqneba rogorc yvelasTvis, aseve jgufis TiToeuli<br />

wevrisaTvis.<br />

TanamSromlobaze dafuZnebuli swavla uzrunvelyofs miRwevebisa da<br />

produqtiulobis ufro maRal xarisxs, mzrunvel, damxmare da myar<br />

urTierTobebs, fsiqologiurad janmrTel pirobebs, socialuri unar-<br />

Cvevebis ganviTarebas da sakuTari Tavisadmi rwmenis gaZlierebas. es zustad<br />

imis sapirispiroa, rasac adgili aqvs konkurentuli swavlis pirobebSi.<br />

konkurentuli swavla gzas uxsnis pirad interesebs, sxvebis mimarT<br />

pativiscemis ugulvebelyofas da ambiciebis gaRvivebas gamarjvebulebSi,<br />

romlebic mxolod erTisTvis an cotasTvis misawvdomi miznebis misaRwevad<br />

sxvebs uweven konkurencias maSin, rodesac damarcxebulebSi es iwvevs<br />

demotivirebas da sakuTari Tavisadmi rwmenis dakargvas.<br />

TanamSromlobis ZiriTadi komponentebia pozitiuri urTierTdamokidebuleba,<br />

uSualo urTierToba, individualuri da jgufuri<br />

pasuxismgebloba da interpersonaluri unar-Cvevebi. TanamSromlobaze<br />

dafuZnebuli swavlebis waxalisebis yvelaze efeqturi gzaa organizebuli<br />

jgufuri muSoba.<br />

monawileoba<br />

adamianis uflebaTa swavlebaSi monawileoba niSnavs, rom axalgazrdebi<br />

Tavad Rebuloben gadawyvetilebas, Tu ra da rogor iswavlon adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb. monawileobis gziT, axalgazrdebs uviTardebaT sxvadasxva<br />

unar-Cvevebi: gadawyvetilebis miRebis, mosmenis, TanagrZnobis, sxvebis mimarT<br />

pativiscemis da sakuTar qmedebebze da gadawyvetilebebze pasuxismgeblobis<br />

aRebis CaTvliT. maswavleblis an treneris roli aris, “daxmareba” gauwios<br />

axalgazrdebs swavlis procesSi. skolebSi arsebuli SezRudvebi, droisa<br />

da programis TvalsazrisiT, gansazRvravs, rogor SeiZleba gamoinaxos<br />

monawileobis idealuri forma da Sesabamisad moxdes savarjiSoebis<br />

adaptireba.<br />

am saxelmaZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebi moiTxoven aqtiur<br />

monawileobas. Tqven unda iyoT aqtiuri da procesSi CarTuli. ar SeiZleba<br />

iyoT modunebuli da pasiuri damkvirvebeli. am TvalsazrisiT<br />

saxelmaZRvaneloSi gamoyenebuli meTodologia eyrdnoba avgusto boalas da<br />

araformalizebuli ganaTlebis sxva pionerebis naSromebs.<br />

adamianis uflebaTa sferoSi ganaTlebis umniSvnelovanesi amocanaa im<br />

situaciebis povna, romlebSic axalgazrdebi aqtiur monawileobas miiReben<br />

da SeeZlebaT gavlena moaxdinon savarjiSoebis formaze da Sedegebze.<br />

ganmartebidan gamomdinareobs, rom ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi<br />

ar SeiZleba iyos Tavsmoxveuli; es namdvilad damokidebulia TiToeul<br />

xelmZRvanelze, maswavlebelze, trenerze an liderze, rom ipovos momenti,<br />

Seqmnas sivrce da SesaZleblobebi monawileobisaTvis.<br />

empiriuli swavleba<br />

adamianis uflebaTa swavleba iseve, rogorc ganaTleba ganviTarebis,<br />

mSvidobisa da moqalaqeobis Sesaxeb, iyenebs eqsperimentuli<br />

swavlebisMmeTodologias, romelic damyarebulia 5 fazisagan Semdgar<br />

swavlebis ciklze:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


faza 1<br />

gamocdileba<br />

(savarjiSo, “keTeba”)<br />

faza 5 faza 2<br />

gamoyeneba moxseneba<br />

(Seswavlilis gamoyeneba (momxdarze reaqciebis da<br />

da Zveli Cvevebis Secvla) SeniSvnebis gaziareba)<br />

faza 4 faza 3<br />

ganzogadeba refleqsia<br />

(nimuSebis ganxilva da (nimuSebisa da dinamikis<br />

Seswavlilis dakavSireba, ganxilva gamocdilebaSi<br />

swavla “realur samyarosTan”) Cawvdomis mizniT)<br />

me-5 fazaSi msjeloba mimdinareobs praqtikul moqmedebebze, romlebic,<br />

SeiZleba, konkretul sakiTxebTan iyvnen dakavSirebulni. principialurad<br />

mniSvnelovania, rom moswavleebma SeZlon monawileobis misaRebad realuri<br />

gzebis gamoZebna. es iqneba swavlebis procesis ara marto logikuri Sedegi,<br />

aramed axali codnis, unar-Cvevebisa da damokidebulebebis ganmtkicebis<br />

saukeTeso saSualeba, romelic momdevno ciklis safuZvels warmoadgens.<br />

savarjiSoebi rogorc eqsperimentuli swavlebis<br />

intrumenti<br />

saxelmZRvaneloSi rekomendirebuli savarjiSoebis gamoyenebisas, unda<br />

gaxsovdeT zemoT naxsenebi saswavlo ciklis Sesaxeb.<br />

savarjiSoebis Sesruleba moiTxovs monawileobas da interaqtiulobas,<br />

raTa monawileebma SeiZinon gamocdileba, romlis daxmarebiTac isini<br />

Seicnoben masalas ara marto gonebiT, aramed guliTa da xelebiT. aseTi<br />

saxis savarjiSoebs zogjer “TamaSebs” eZaxian, radganac saxalisoa da maT<br />

yovelTvis enTuziazmiT asruleben. Tumca, unda gaxsovdeT, rom<br />

savarjiSoebi, an TamaSebi “mxolod gasarTobi” saSualeba araa, isini<br />

mizanmimarTuli instrumentis rols asruleben saganmanaTleblo miznebis<br />

misaRwevad.<br />

Tqven ubralod ar “asrulebT” savarjiSos (saswavlo ciklis 1 faza).<br />

mniSvnelovania analizis gakeTeba da daskvnebis gamotana, raTa monawileebma<br />

gaiazron, Tu ra moxda (faza 2), Seafason miRebuli gamocdileba (faza 3<br />

da 4) da moifiqron Semdgomi moqmedebebi (faza 5). amrigad, moswavleebi<br />

kvlav gadavlen saswavlo procesis momdevno ciklis pirvel fazaSi.<br />

saSualo skolebSi swavlebisas, SesaZloa, savarjiSoebma daamsxvrion<br />

sagnebs Soris arsebuli xelovnuri barierebi da daamyaron kavSirebi<br />

saswavlo sagansa da interesis sferoebs Soris, amgvarad xeli Seuwyon<br />

erTian midgomas ama Tu im sakiTxis mimarT. savaraudoa, rom araformalur<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

51


52<br />

saganmanaTleblo garemoSi savarjiSoebma gaaRvivon interesi garkveuli<br />

Temebis mimarT da, ramdenadac swavlebis procesi ar mimdinareobs<br />

didaqtikuri gziT, ufro misaRebia axalgazrdebisaTvis.<br />

savarjiSoebi exmareba monawileebs:<br />

� swavlebis motivaciaSi, radganac procesi saxalisoa;<br />

� codnis, unar-Cvevebis, damokidebulebebisa da zneobrivi<br />

faseulobebis ganviTarebaSi. TamaSebi uzrunvelyofs Sesasruleblad<br />

usafrTxo garemos, saSualebas aZlevs moswavleebs Caataron<br />

eqsperimentebi da iswavlon sakuTar Secdomebze, raTa msgavsi<br />

Secdomebi Zvirad ar daujdeT realur cxovrebaSi;<br />

� gardaiqmnan. savarjiSoebi gvexmareba SevignoT, rom TiToeul<br />

Cvengans SeuZlia Seicvalos an Secvalos damokidebuleba<br />

garSemomyofTa mimarT;<br />

� miiRon aqtiuri monawileoba. savarjiSoebi xels uwyobs naklebad<br />

aqtiuri da naklebad Tamami jgufis wevrebis procesSi CarTvas;<br />

� aiRon pasuxismgebloba. moswavleebi erTmaneTs uziareben sakuTar<br />

gamocdilebebs da unar-Cvevebs, amitom TiToeuli jgufi iyenebs<br />

TamaSebs sakuTar doneze da Taviseburad;<br />

� daeyrdnon sakuTar Tavs da gaimyaron sakuTari Tavis rwmena.<br />

savarjiSoebi gvTavazoben iseT garemos, romelic asustebs liderze<br />

damokidebulebas, romelmac “yvelaferi icis”. monawileebi<br />

iZulebuli arian aiRon pasuxismgebloba Tavisi wili samuSaos<br />

Sesrulebaze;<br />

� igrZnon solidaroba sxvebis mimarT. TamaSebi xels uwyobs jgufis<br />

erT muStad Sekvras, jgufis saxis formirebasa da jgufuri<br />

solidarobis grZnobis Camoyalibebas;<br />

savarjiSoebi gvTavazoben CarCos da struqturas sakuTari<br />

gamocdilebis da codnis safuZvelze muSaobisaTvis. xelmZRvanelis swori<br />

daxmarebis SemTxvevaSi TamaSebi SesaZloa gaxdes mizanmimarTuli swavlebis<br />

efeqturi meTodi.<br />

xelmZRvanelis funqciebi<br />

am saxelmaZRvaneloSi sityva `xelmZRvaneli” gulisxmobs mas, vinc<br />

amzadebs, warmoadgens da koordinirebas ukeTebs swavlebis process. igi<br />

exmareba monawileebs Seafason miRebuli codnis done, aRvivebs maTSi<br />

swavlis survils da exmareba TavianTi potencialis SecnobaSi.<br />

xelmZRvanelis funqciebSi Sedis iseTi saswavlo garemos Seqmna, romelSic<br />

moswavleebs eqnebaT swavlis, eqsperimentebis, gamokvlevebisa da<br />

ganviTarebis saSualeba. esaa gaziarebis, miRebisa da gacemis procesi.<br />

gakveTilebSi ar monawileobs “eqsperti”, romelic sxvebs uziarebs codnasa<br />

da unar-Cvevebs. monawileebica da xelmZRvanelic Tanabrad unda<br />

izrdebodnen gamocdilebis uTierTgaziarebis safuZvelze<br />

evropis sxvadasxva qveynebSi da TiToeuli qveynis farglebSic ki<br />

gansxvavebuli SesaZleblobebi arsebobs imisaTvis, rom gaxde axalgazrdebis<br />

jgufis xelmZRvaneli da imuSao Tanasworobis atmosferoSi. formalur<br />

saganmanaTleblo seqtorSi arsebobs gansxvavebebi ganaTlebis miznebsa da<br />

filosofias Soris, saklaso menejmentis teqnikasa da saswavlo programas<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Soris. amgvar pirobebSi, xSirad, TviT moswavleebi an studentebi wyveten,<br />

Tu ra sagnis swavla surT zogadi programis farglebSi, pedagogi ki<br />

mxolod xelmZRvanelis rols asrulebs. Tumca, arsebobs gamonaklisebic.<br />

amgvar arsebiT gansxvavebebs adgili aqvs araformalur seqtorSic ara<br />

mxolod sxvadasxva organizaciebis miznebisa da filosofiis TvalsazrisiT,<br />

aramed im SesaZleblobebis TvalsazrisiTac, romelsac isini gvTavazoben.<br />

msgavsi gansxvavebebi arsebobs rogorc qveynebs Soris, aseve erTi qveynis<br />

regionebs Sorisac.<br />

Cven vmuSaobT Cvenive sazogadoebis saganmanaTleblo da socialuri<br />

normebis CarCoebSi. Zalian advilia sakuTari eTnocentrizmis daviwyeba an<br />

ignorireba, Sedegad SesaZloa axalgazrdebTan urTierTobis forma<br />

miviCnioT normad da kanonzomierebad. xelmZRvanelis Tvisebebis<br />

ganviTarebisTvis sasargeblo iqneba Tu gaanalizebT sakuTar stilsa da<br />

urTierTobis praqtikas.<br />

azrovnebis, swavlisa da swavlebis stili<br />

Cven adamianebi varT, vazrovnebT da vswavlobT gansxvavebulad,<br />

vsargeblobT swavlebis sxvadasxva meTodebiT, magram yovel Cvengans aqvs<br />

garSemo arsebuli samyaros gonebrivi warmodgenis (azrovnebis stili)<br />

sakuTari gza da swavlebis stili. xelmZRvanelebi amas unda<br />

vacnobierebdeT da gamoviyenoT meTodologiebis mTeli rigi, mivaRwioT<br />

axalgazrdebis talantisa da interesebis srul realizebas.<br />

sagangebod unda aRiniSnos, rom qvemoT CamoTvlilia prioritetuli<br />

stilebi. yoveli CvenTagani TiToeul maTgans iyenebs, magram aqvs sayvareli<br />

stili. ufro detaluri informaciisaTvis ixileT david kolbis naSromi<br />

Tavis dasasrulSi.<br />

?romel stils aniWebT upiratesobas?<br />

azrovnebis stilis CamonaTvali<br />

� vizualuri aRqmisadmi midrekili xalxi samyaros aRiqvams<br />

suraTebad. isini iyeneben frazebs, rogoricaa magaliTad, “me vxedav,<br />

risi Tqma gsurT”.<br />

� smeniTi aRqmisaken midrekil xalxs ufro kargad axsovs is, rac<br />

moismina da SeiZleba gamoiyenos aseTi fraza: “es idea sainteresod<br />

JRers”.<br />

� kinesTetikosebi sagnebs rogorc emociuri, aseve fizikuri<br />

grZnobebis saSualebiT aRiqvamen. maT SeiZleba gamoiyenon fraza “me<br />

momwons es idea, modi SevudgeT saqmes”.<br />

swavlebis stilis mimoxilva<br />

� aqtivistebi yvelaze ukeTesad swavloben im savarjiSoebis<br />

daxmarebiT, romlebSic aris axali gamocdilebebi, problemebi da<br />

saSualebebi swavlisaTvis. maT SeuZliaT bolomde Caeflon TamaSSi,<br />

gundur samuSaoSi da rolur savarjiSoebSi, maT moswonT rTuli<br />

amocanebis Sesruleba. aqtivistebi winaaRmdegi arian pasiuri<br />

swavlis, izolirebulad muSaobis, rogoricaa kiTxva, wera, da<br />

azrovneba da aseve ewinaaRmegebian detalebisaTvis yuradRebis<br />

miqcevis moTxovnas.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

53


� moazrovneebi yvelaze ukeTesad swavloben rodesac saSualeba<br />

eZlevaT ifiqron savarjiSos Sesaxeb. maT siamovnebas aniWebT<br />

detaluri analizis gakeTeba, momxdaris da naswavlis ganxilva. maT<br />

ar uyvarT yuradRebis centrSi yofna, ewinaaRmdegebian SezRudvebs<br />

droSi, arasakmaris monacemebs, romelzec unda daamyaron TavianTi<br />

daskvnebi da samuSaos zedapirulad Sesrulebas.<br />

� Teoretikosebi yvelaze kargad swavloben im savarjiSoebis<br />

saSualebiT, romlebic im sistemis, modelis, koncefciis an Teoriis<br />

nawilia, romelsac isini swavloben. maT moswonT naTeli miznis<br />

mqone organizebul garemoSi yofna da saintereso ideebTan da<br />

koncefciebTan urTierToba. maT yovelTvis ar moswonT iseT<br />

situaciebSi monawileobis miReba, romelic aqcents akeTebs<br />

emociebze da grZnobebze.<br />

� pragmatistebi yvelaze kargad swavloben im savarjiSoebis<br />

saSualebiT, romlebSic naTlad Cans kavSiri sagansa da problemas<br />

Soris da romelic saSualebas aZlevs maT, praqtikaSi gamoiyenon<br />

Teoriuli codna. isini ewinaaRmdegebian realobisagan mowyvetil<br />

codnas, imis codnas rom, “es yvelaferi Teoriaa da zogadi<br />

principebi”, maT ar moswonT moZraoba Caketil wreSi, mizanTan<br />

swrafad miaxloebis gareSe.<br />

swavlebis/treningis stili<br />

sxvadasxva xalxs sxvadasxva stili da midgoma aqvT swavlebisa da<br />

treningisadmi. Tqveni, rogorc xelmZRvanelis midgoma, damokidebuli iqneba<br />

Tqvens sakuTar faseulobebze, rwmenaze da Sexedulebebze, Tqvens<br />

pirovnebaze, swavlebisa da swavlis warsul gamocdilebaze da imaze, Tu<br />

ramdenad Tavdajerebulad arTmevT Tavs axalgazrdebTan da adamianis<br />

uflebebis sakiTxebze muSaobas.<br />

Teoria X. maswavleblebi/ Teoria Y maswavleblebi/<br />

54 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


trenerebi romlebic fiqroben rom<br />

xalxi:<br />

ZiriTadad zarmacia da ar surT<br />

swavla, arian upasuxismgebloebi<br />

trenerebi, romlebic fiqroben rom<br />

xalxs:<br />

unda swavla da TviT warmarTavs<br />

Tavis ganaTlebas<br />

isini unda aiZulon gaaCnia SemoqmedebiTi unari<br />

WirdebaT disciplina surs, rom azrs ekiTxebodnen<br />

unda uxelmZRvanelon eZebs pasuxismgeblobas<br />

treneri mTlianad iRebs<br />

pasuxismgeblobas da adgens<br />

mouqnel gegmebs<br />

treneri orientirebulia aqtiur<br />

monawileobaze, aqvs moqnili gegma<br />

gansazRvravs Tu ra unda gakeTdes kursi miyavs monawileebTan<br />

SeTanxmebis safuZvelze<br />

ayalibebs muSaobis disciplinas da<br />

struqturas<br />

eqspertebi instruqtaJs utareben<br />

monawileebs<br />

treneri pasuxobs yvela SekiTxvas<br />

da wyvets, ramdenad swori an<br />

mcdaria sxvebis Sexedulebebi<br />

problemebze an maTi gadawyveta<br />

disciplina/struqtura aris<br />

SeTanxmebis Sedegi<br />

monawileebi Rebuloben<br />

pasuxismgeblobas sakuTari swavlis<br />

procesze<br />

monawileebi mowodebuli arian<br />

gaaCndeT sakuTari Sexedulebebi da<br />

eZebon problemis gadaWris gzebi<br />

naTelia, rom es aris treningis stilis ori ukiduresoba. ra Tqma<br />

unda, am polarulad gansxvavebul swavlebis or stils Soris arsebobs<br />

uamravi gardamavali xasiaTis stili. unda aRiniSnos, rom adamianis<br />

uflebaTa ganaTlebis sferosaTvis misaRebi da adeqvaturia Y Teoria.<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis sferos mizania pativiscemis,<br />

Tanasworobis, urTierTTanamSromlobis da demokratiis faseulobebis<br />

ganviTareba. es faseulobebi SeiZleba damkvidrdes mxolod im procesis<br />

saSualebiT, romelic Tavis mxriv arsobrivad dafuZnebulia am<br />

faseulobebze.<br />

? gaixseneT Tqveni piradi gamocdileba am ori ukiduresad gansxvavebuli<br />

tipis maswavleblis mier swavlebis Sedegad Tqvenze momxdari<br />

STabeWdilebis Sesaxeb<br />

<strong>kompasi</strong>s gamoyeneba formalur da araformalur<br />

saganmanaTleblo garemoSi<br />

saxelmaZRvaneloSi aRwerili saganmanaTleblo midgoma da savarjiSoebis<br />

tipebi SeiZleba ufro advilad gamosayenebeli iyos gareformalur<br />

seqtorSi, vidre formalurSi. gareformaluri seqtoris programa ufro<br />

gaxsnilia da ZiriTad aqcents axalgazrdebis socialur da pirovnul<br />

ganviTarebaze akeTebs. amasTanave, samuSaos aTvlis wertili aris<br />

axalgazrdebis daintreseba. es iZleva ufro aqtiuri monawileobis da<br />

moqnilobis saSualebas, axalgazrdebs exmareba praqtikulad ganaxorcielon<br />

muSaoba adamianis uflebaTa sakiTxebis sferoSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

55


56<br />

gareformalur saganmanaTleblo garemoSi Tqven SegiZliaT SexvideT<br />

kontaqtSi SekiTxviT Tqvens regionSi mimdinar movlenebis an romelime<br />

monawilis mier televiziiT nanaxi raime faqtis Sesaxeb. Tu Tqven gsurT<br />

aiRoT xelmZRvaneloba da daainteresoT monawileebi adamianis uflebaTa<br />

sakiTxebSi, organizeba gaukeTeT filmis an videos Cvenebas. brwyinvale<br />

megzuri sasargeblo filmebis sferoSi aris dominik Sanselis (evropis<br />

sabWo, 2001 w. ianvari) “evropa ekranze: kino da istoriis gakveTilebi”<br />

(“Europe on Screen: Cinema and the Teaching of History” by Dominique Chansel<br />

(Council of Europe, January 2001)). aseve SegiZliaT gamoakraT plakatebi an<br />

gamoiyenoT suraTebi spontanuri diskusiis stimulirebisaTvis, an moawyoT<br />

musikaluri saRamo, sadac aJRerdeba simRerebi adamianis Tavisuflebis<br />

mowodebebiT. amis Semdeg, SeiZleba gadaxvideT erT-erT savarjiSoze,<br />

romelic Seexeba adamianis zogad uflebebs, rogoricaa magaliTad, “sad<br />

dgaxarT? (gv. 111) an “inscenireba” (gv. 170).<br />

formaluri seqtoris programa xSirad SezRudulia codnis<br />

aprobirebuli sistemiT, romelic unda aiTvison da gamocdis saxiT<br />

Caabaron moswavleebma da studentebma. pirovnuli da socialuri<br />

ganviTareba, miuxedavad imisa, rom is miCneulia mniSvnelovnad, yovelTvis<br />

ar aris ZiriTadi mizani codnis miRebisagan gansxvavebiT, romelic<br />

momavali muSaobis an swavlis safuZvelia. es ar ewinaaRmdegeba am<br />

saxelmZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebis umetesobas, romlebic<br />

Sesabamisi adaptaciis Semdeg SesaZloa Setanil iqnas gansxavebuli<br />

saswavlo sistemebis nebismieri sagnis saswavlo programaSi, romlebic<br />

gamoiyeneba skolebsa da kolejebSi evropis masStabiT. faqtobrivad bevri<br />

maTgani gaTvlili iyo saklaso seqtorSi gamoyenebaze.<br />

problemis gadaWra da konfliqtis menejmenti, rogorc<br />

adamianis uflebaTa ganaTlebis sferos safuZveli<br />

adamianis uflebaTa sakiTxebi xSirad iwveven azrTa sxvadasxvaobas,<br />

radganac adamianebs aqvT sxvadasxva faseulobaTa sistemebi da, amdenad,<br />

uflebebs da movaleobebs gansxvavebulad afaseben. es gansxvavebebi,<br />

romlebic gamovlindeba, rogorc azrTa konfliqti, aris Cveni<br />

saganmanaTleblo muSaobis safuZveli.<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTleba isaxavs or ZiriTad mizans,<br />

pirveli: aswavlon axalgazrdebs sakiTxis garSemo arsebuli gansxvavebuli<br />

azris pativiscema – magram ara aucileblad daTanxmeba da meore: daexmaron<br />

maT problemebis yvelasTvis misaRebi gadawyvetilebebis povnis unar-Cvevebis<br />

ganviTarebaSi.<br />

es saxelmZRvanelo da masSi mocemuli savarjiSoebi damyarebulia im<br />

gagebaze, rom azrTa konfliqtebi SeiZleba saswavlo procesisaTvis<br />

gamoyenebul iqnas konstruqciulad, Tuki xelmZRvaneli damajereblad<br />

aregulirebs potenciur konfliqtebs jgufSi. iseve, rogorc bevr<br />

araformalizebul saganmanaTleblo saqmianobaSi, aqac mizani aris ara is,<br />

rom yvela daeTanxmos mocemul Sedegs, aramed is, rom monawileebma miiRon<br />

codna procesis msvlelobis dros (mag. erTmaneTis mosmena, sakuTari azris<br />

gamoxatva, gansxvavebuli azris pativiscema, da a.S).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


magaliTad, savarjiSo “iTamaSe” (gv. 279) specialurad aris Seqmnili<br />

konfliqt-menejmentisaTvis unar-Cvevebis Camosayalibeblad.<br />

adamianis uflebaTa Seswavlisas wamoWrili SekiTxvebi<br />

qvemoT moyvanili pasuxebi moklea, magram, vimedovnebT, isini pasuxoben<br />

im adamianebis zogierT SekiTxvas, romlebic iwyeben muSaobas adamianis<br />

uflebaTa ganaTlebis sferoSi.<br />

? xom ar aris saWiro axalgazrdebi ufro metad gaerkven<br />

movaleobebSi, vidre uflebebSi?<br />

pasuxi: es saxelmaZRvanelo aqcents akeTebs rogorc uflebebze, aseve<br />

movaleobebze. savarjiSoebis mizania aCvenos, rom erTi pirovnebis... da<br />

sxvebis uflebebis urTierTmimarTeba yovelTvis mkafio ar aris da rom<br />

yvela movaleobaa pativi sces sxvaTa uflebebs.<br />

? rogor moviqce, Tu monawileebi dasvamen SekiTxvas, romelzec<br />

pasuxis gacema ar SemiZlia?<br />

pasuxi: aravin ar unda moelodes, rom vinmes am qveynad eqneba pasuxi<br />

yvela SekiTxvaze! sruliad misaRebia imis Tqma, rom Tqven ar flobT<br />

konkrtul faqtebs/informacias da mouwodeT monawileebs Tavad CaerTon<br />

pasuxis Zebnis procesSi. yovelTvis gaxsovdeT, rom kargi iqneba, Tu<br />

kiTxvas ukan daubrunebT jgufs da SeekiTxebiT: `ras fiqrobT Tqven amis<br />

Sesaxeb?~<br />

aseve mniSvnelovania, yvelas axsovdes, rom Zalze iSviaTia martivi<br />

pasuxebi adamianis uflebaTa sakiTxebze. rTuli moraluri sakiTxebi ver, an<br />

ar amoiwureba pasuxebiT “diax” an “ara”. saganmanaTleblo Tvalsazrisidan<br />

gamomdinare, kiTxvis dasma iseve mniSvnelovania, rogorc masze pasuxis<br />

gacema. kompleqsuri sakiTxebis wamoWriT da axalgazrdebisaTvis maTze<br />

dafiqrebis saSualebis micemiT, Cven vaZlevT axalgazrdebs saTanado codnas<br />

da vuyalibebT damokidebulebebs, raTa gaumklavdnen msgavs sakiTxebs<br />

momavalSi.<br />

? rogor moviqceT Tu ara gvaqvs aslis gadamRebi aparati an sakmarisi<br />

masala?<br />

pasuxi: am saxelmZRvaneloSi warmodgenili bevri savarjiSo isea<br />

agebuli, rom maT Sesasruleblad ar aris aucilebeli ZviradRirebuli<br />

masala an qseroqsis aparati. Tumca, zogierT SemTxvevaSi, jgufuri<br />

samuSaosaTvis mogixdebaT baraTebis aslebis xeliT gakeTeba, an aslis<br />

gadamRebi furclis gamoyeneba. iyaviT SemoqmedebiTi da ipoveT gamosavali<br />

problemebidan.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

57


58<br />

? xom ar SeewinaaRmdegebian mSoblebi, skolis administracia da<br />

Temis liderebi adamianis uflebaTa swavlebis process, rogorc<br />

politikuri doqtrinebis danergvas, romelmac SeiZleba gamoiwvios<br />

meamboxe xasiaTis qcevebi?<br />

pasuxi: adamianis uflebaTa swavleba ayalibebs moqalaqeebs, romlebsac<br />

SeuZliaT monawileoba miiRon sazogadoebriv cxovrebaSi da qveynis<br />

ganviTarebaSi. mniSvnelovania mkveTri sazRvris gavleba interaqtiuli unar-<br />

Cvevebis ganviTarebasa da partiul politikas Soris. ganaTleba adamianis<br />

uflebaTa sferoSi mowodebulia, axalgazrdebis monawileobisa da<br />

diskusiebis saSualebiT, ganaviTaros kritikuli azrovneba da racionaluri<br />

qcevis wesebi. am TvalsazrisiT, adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTleba, aseve<br />

dakavSirebulia samoqalaqo da politikur ganaTlebasTan da saSualebas<br />

aZlevs axalgazrdebs erTmaneTTan daakavSiron adamianis uflebebi da<br />

socialuri sakiTxebi, politika da ganaTleba. Sedegad SesaZloa<br />

axalgazrdebi marTlac Caeban socialur da erovnul partiul saqmianobaSi,<br />

rogorc maTi politikuri moRvaweobis ufleba, da azris, sityvisa da<br />

asociaciis Tavisufleba. magram es unda iyos mxolod maTi gadasawyveti.<br />

? xom ar aris adamianis uflebaTa swavlebis uzrunvelyofa mTavrobis<br />

movaleoba?<br />

pasuxi: gaeros wevr qveynebs valdebuleba aqvT aRebuli, rom xeli<br />

Seuwyon ganaTlebis danergvas adamianis uflebaTa swavlebis yvela sferoSi.<br />

es moicavs formalur, araformalur da gareformalur ganaTlebas.<br />

miuxedavad amisa, bevri qveynis mTavrobas Zalian cota aqvT gakeTebuli<br />

adamianis uflebaTa swavlebis ganviTarebisa da saswavlo programebSi misi<br />

CarTvis TvalsazrisiT. am mimarTulebiT bevris gakeTeba SeuZliaT kerZo<br />

maswavleblebsa da arasamTavrobo organizaciebs calkeuli da erToblivi<br />

mcdelobebis Sedegad skolebSi da sxva saganmanaTleblo organizaciebSi,<br />

aseve mTavrobebze zewolisa da lobirebis Sedagad, raTa maT Seasrulon am<br />

sferoSi aRebuli valdebulebebi.<br />

? Tuki Cems qveyanaSi ar arsebobs adamianis uflebaTa darRvevis<br />

faqtebi?<br />

pasuxi: ganaTleba adamianis uflebaTa sferoSi ar Seexeba mxolod<br />

darRvevebs. igi, pirvel rigSi, gulisxmobs adamianis uflebebis, rogorc<br />

mTeli kacobriobis universaluri saganZuris, gagebas da maTi dacvis<br />

saWiroebis gacnobierebas. amasTanave, ar arsebobs qveyana, romelsac SeuZlia<br />

ganacxados, rom adamianis uflebaTa darRvevas adgili ara aqvs. martivi gza<br />

realobis warmosadgenad aris uSualod socialuri klimatis an<br />

sazogadoebisTvis Tvalis gadavleba: vin aris sociumisgan gariyuli? vin<br />

cxovrobs ukidures gaWirvebaSi? romeli bavSvebis uflebebi ar aris<br />

gaTvaliswinebuli? meore gzaa, gaiazroT Tqveni qveynis roli sxva qveynebis<br />

moqalaqeebis uflebaTa dacvaSi an darRvevaSi (mag. ekologia da<br />

ganviTarebis ufleba, iaraRiT vaWroba, globaluri siRatake, da a.S.).<br />

rCevebi maTTvis, vinc sargeblobs saxelmZRvaneloTi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

warmodgenili saxelmaZRvanelo da savarjiSoebi SeiZleba gamoyenebuli<br />

iyos skolebSi, saklaso an klasgareSe programebisaTvis, seminarebis an<br />

trening-kursebisaTvis, sazafxulo an samuSao banakebSi, axalgazrdul<br />

klubebSi an jgufebSi. maTi gamoyeneba SeiZleba maSinac ki, Tu upiratesad<br />

ufrosi Taobis warmomadgenlebTan muSaobT.<br />

rogor avirCioT savarjiSo<br />

unda airCioT Tqveni da Tqveni jgufis Sesabamisi donis savarjiSo,<br />

romelic Caeteva misTvis gamoyofil droSi. yuradRebiT gadaikiTxeT<br />

savarjiSo sul cota orjer da scadeT warmoidginoT rogori reaqcia<br />

eqneba masze jgufs da ra SeiZleba Tqvan monawileebma masTan dakavSirebiT.<br />

darwmundiT, rom gaqvT yvela aucilebeli masala. gadaamowmeT, rom sivrce<br />

sakmarisi iqneba, gansakuTrebiT maSin Tu monawileebi patara jgufebad<br />

daiyofian.<br />

Cven kidev erTxel xazgasmiT aRvniSnavT, rom yoveli savarjiSos<br />

instruqcia aris mxolod rekomendacia da Tqven unda gamoiyenoT es masala<br />

Tqveni moTxovnebis Sesabamisad. sxvagvarad namdvilad SeuZlebelia Seqmna<br />

savarjiSoebi, romlebic zustad Seesabameba yvela situacias mTels<br />

evropaSi. Cven moveliT, rom Tqven moaxdenT savarjiSoebis adaptirebas, mag.<br />

SegiZliaT ZiriTadi idea aiRoT erTi savarjiSodan da gamoiyenoT meoris<br />

meTodi.<br />

TiToeuli savarjiSo mocemulia standartul formatSi. logoebi da<br />

saTaurebi gamoyenebulia muSaobis gaadvilebis mizniT.<br />

simboloebi da saTaurebi, romlebic gamoiyeneba<br />

savarjiSoebis warmosadgenad<br />

sirTulis done 1 – 4 doneebi Seesabameba unar-Cvevebis zogad dones,<br />

romelic saWiroa monawileobis da/an mosamzadebeli<br />

samuSaos moculobisaTvis.<br />

Temebi globaluri Temebi, romlebic ganixileba savarjiSoSi<br />

(mag. siRatake, ekologia, mSvidoba, Zaladoba,<br />

genderuli Tanasworoba).<br />

mimoxilva iZleva mokle informacias savarjiSos tipze da masSi<br />

ganxilul sakiTxebze<br />

60<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

59


Sesabamisi uflebebi savarjiSoSi ganxiluli uflebebi (mag. sicocxlis<br />

ufleba an azris/sityvis Tavisufleba)<br />

monawileebis raodenoba ramdeni adamiani gWirdebaT savarjiSos Sesasruleblad<br />

xangrZlivoba drois miaxloebiTi raodenoba wuTebSi, romelic<br />

saWiroa mTeli savarjiSos Sesasruleblad diskusiis<br />

CaTvliT. Tu jgufis wverebis raodenoba ar aris<br />

zustad gansazRvruli, dro daaxloebiT gaTvlilia 15<br />

kacian jgufze orientaciiT.<br />

miznebi miznebi kavSirSia adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

ganaTlebis miznebTan codnis, damokidebulebebisa da<br />

faseulobebis TvalsazrisiT.<br />

masalebi teqnikuri aparaturis sia, romelic saWiroa<br />

savarjiSos Casatareblad.<br />

momzadeba im samuSaoebis sia, romelic xelmZRvanelma unda<br />

Seasrulos savarjiSos dawyebamde<br />

instruqciebi instruqciebis sia, Tu rogor warvmarToT savarjiSo<br />

analizi da Sefaseba savaraudo SekiTxvebi, romlebic daexmareba<br />

xelmZRvanels savarjiSos gaanalizebisa da<br />

SefasebisaTvis (saswavlo ciklis 2-4 faza, gv. 44)<br />

rCevebi wamyvenebisaTvis rekomendaciebi. ra unda vicodeT. sad veZeboT<br />

damatebiTi informacia.<br />

variantebi winadadebebi sxvadasxva situaciebSi savarjiSoebis<br />

gamoyenebis mizniT maTi adaptaciisaTvis.<br />

SemoTavazebebi<br />

gagrZelebisTvis<br />

winadadebebi, ra gakeTdes Semdeg. kavSiri sxva<br />

savarjiSoebTan.<br />

samoqmedo winadadebebi winadadebebi qmedebaze gadasvlis momdevno<br />

nabijebisaTvis<br />

ZiriTadi TariRebi adamianis uflebebTan dakavSirebuli RirSesaniSnavi<br />

TariRebi.<br />

damatebiTi informacia savarjiSosTvis aqtualuri damatebiTi informacia<br />

dasarigebeli masala baraTi-rolebi, moqmedebis gverdebi, sakiTxavi<br />

literatura, sadiskusio baraTebi, da a.S.<br />

sirTule<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

savarjiSoebi sirTulis mixedviT kodirebulia 1 – 4 doniT, raTa<br />

miTiTebul iqnas praqtikul savarjiSoebSi monawileobisaTvis saWiro<br />

kompetenciis zogadi done da mosamzadebeli samuSaos moculoba. zogadad<br />

orive maCvenebeli erTmaneTTanaa dakavSirebuli; 1 donis savarjiSoebi ar<br />

moiTxoven gansakuTrebul momzadebas, maSin, rodesac 4 donis savarjiSoebis<br />

mosamzadebeli samuSaoebi gacilebiT rTulia.<br />

� done 1. es aris mokle, ubralo savarjiSoebi ZiriTadad<br />

damwyebTaTvis. gasamxnevebeli da kontaqtebis dasamyarebeli<br />

savarjiSoebi (`enerjaizerebi~ da `aisbreiqerebi~) am kategoriaSi


xvdebian. miuxedavad amisa, isini faseulia, radgan xels uwyoben<br />

adamianebis interaqtiulobasa da komunikacias.<br />

� done 2. es aris martivi savarjiSoebi sakiTxis mimarT interesis<br />

gasaRviveblad. ar moiTxoven winaswar codnas adamianis uflebaTa<br />

sakiTxebis sferoSi, an ukve Camoyalibebul pirovnuli an jgufuri<br />

muSaobis unar-Cvevebs. am doneze bevri savarjiSo gaTvaliswinebulia<br />

komunikaciisa da jgufuri muSaobis unar-Cvevebis ganviTarebisaTvis<br />

da paralelurad adamianis uflebaTa sakiTxebSi interesebis<br />

gaRviZebisaTvis.<br />

� done 3. es ufro xangrZlivi savarjiSoebia, romlebic mimarTulia<br />

sakiTxis Rrma gacnobierebis ganviTarebisaken da masSi Rrmad<br />

Caxedvisaken. isini saWiroeben diskusiis an jgufuri muSaobis<br />

Cvevebis ufro maRal dones.<br />

� done 4. es savarjiSoebi kidev ufro xangrZlivia. monawileebisagan<br />

moiTxovs kamaTisa da jgufuri muSaobis karg Cvevebs, koncentraciasa<br />

da TanamSromlobas. saWiroeben ufro xangrZliv mosamzadebel<br />

periods. amasTanave, gacilebiT mravlismomcvelia, ramdenadac<br />

gvTavazoben sakiTxebis ufro farTo da Rrma gagebas.<br />

globaluri kavSirebi<br />

saxelmZRvaneloSi warmodgenili savarjiSoebi Seqmnilia adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebsa da globalur Temebs Soris arsebuli kavSirebis<br />

Seswavlis waxalisebisaTvis. amdenad, TiToeuli savarjiSos aRweraSi 16<br />

globaluri sakiTxidan miTiTebulia sami “Tema”<br />

1. adamianis zogadi 2. siRaribe 3. pirovnuli 4. genderuli<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

61


62<br />

uflebebi usafrTxoeba Tanasworoba<br />

5. globalizacia 6. moqalaqeoba 7. demokratia 8. bavSvebi<br />

9. diskriminacia da<br />

qsenofobia<br />

13. ekologia 14. socialuri<br />

uflebebi<br />

rCevebi pedagogebisaTvis<br />

10. janmrTeloba 11. mSvidoba da<br />

Zaladoba<br />

12. ganaTleba<br />

15. sporti 16. media<br />

saxelmZRvaneloSi Cven viyenebT termins “wamyvani”, raTa aRvweroT im<br />

xalxis roli (trenerebi, maswavleblebi, axalgazrda muSakebi, pedagogebi,<br />

axalgazrda moxaliseebi da a.S), romlebic koordinirebas uweven samuSaos<br />

da uZRvebian savarjiSoebs. es terminologia xazs usvams, rom adamianis<br />

uflebaTa Sesaxeb ganaTleba moiTxovs demokratiul da interaqtiul<br />

midgomas.<br />

Cven vimedovnebT, rom Tqven uxelmZRvanelebT axalgazrdebis jgufebs,<br />

mag. saklaso oTaxebSi, axalgazrdul klubebSi, treining-kursebze,<br />

axalgazrdul banakebSi an seminarebze.<br />

muSaobis jgufuri procesi<br />

jgufur muSaobas adgili aqvs, rodesac adamianebi erTad muSaoben,<br />

aerTianeben TavianT gansxvavebul unar-Cvevebs, niWs da iyeneben erTmaneTis<br />

Zlier mxareebs amocanis Sesasruleblad. jgufuri samuSao:<br />

� xels uwyobs pasuxismgeblobis ganviTarebas. rodesac xalxi grZnobs,<br />

rom maTi SeqmniliMmaTve ekuTvniT, ufro dainteresebuli arian<br />

SedegiT da zrunaven warmatebis miRwevaze.<br />

� aviTarebs komunukaciis unars. adamians sWirdeba mousminos, gaigos<br />

ras amboben sxvebi, reagireba moaxdinos sxvebis ideebze da gamoTqvas<br />

Tavisi azri.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� aviTarebs TanamSromlobas. xalxi maleve acnobierebs, rom rodesac<br />

isini TanamSromloben saerTo miznis misaRwevad, ufro kargi Sedegi<br />

aqvT, vidre maSin roca ejibrebian erTmanTs.<br />

� aviTarebs gadawyvetilebis miRebis una-Cvevebs konsensusis<br />

safuZvelze. monawileebi swrafad xvdebian, rom saukeTeso gza<br />

gadawyvetilebebis misaRebad aris maT xelT arsebuli mTeli<br />

informaciis Seswavla da yvelasaTvis damakmayofilebeli<br />

gadawyvetilebis miRebis mcdeloba. Tu vinme grZnobs, rom<br />

gamoTiSulia gadawyetilebis miRebis procesidan, SeuZlia Sewyvitos<br />

jgufis muSaoba da pativi ar sces jgufis mier miRebul<br />

gadawyvetilebebs.<br />

jgufuri muSaobis meTodebi<br />

saxelmZRvanelos me-2 TavSi arsebobs miTiTeba iseT teqnikaze,<br />

rogoricaa “gonebrivi Sturmi” da “saxeobrivi TamaSi”. qvemoT moyvanili<br />

SeniSvnebi ganmartavs am terminebs da iZleva ramdenime zogad rekomendacias<br />

maTi gamoyenebis Sesaxeb.<br />

miaqcieT yuradReba, rom warmatebuli jgufuri muSaoba unda iyos<br />

orientirebuli konkretul amocanaze. aseTi amocana SeiZleba iyos mkafiod<br />

Camoyalibebuli SekiTxva, romelsac pasuxi unda gaeces an mkafiod<br />

formulirebuli problema, romelic moiTxovs gadawyvetas.<br />

gonebrivi Sturmi<br />

gonebrivi Sturmi aris gza axali sagnis gasacnobad, SemoqmedebiTi<br />

procesisaTvis gzis gasaxsnelad da bevri ideebis swrafi tempiT<br />

waarmoqmnisaTvis. es SeiZleba gamoyenebul iqnas specifikuri problemis<br />

gadasawyvetad an SekiTxvisTvisTvis pasuxis gasacemad.<br />

instruqciebi:<br />

� gadawyviteT romel sakiTxze gsurT ifiqroT da CamoayalibeT iseTi<br />

SekiTxvis saxiT, romelsac bevri SesaZlo pasuxi eqneba.<br />

� dawereT es SekiTxva yvelasaTvis advilad dasanax adgilze.<br />

� sTxoveT monawileebs SemogTavazon TavianTi ideebi da Camoweron<br />

isini yvelasaTvis dasanax adgilze, magaliTad dafaze. es unda iyos<br />

gamoxatuli erTi sityviT an mokle fraziT.<br />

� SewyviteT fiqri, roca ideebi amogewurebaT da Semdeg<br />

� gadaxedeT yvela SemoTavazebul winadadebebs da moiTxoveT<br />

komentireba<br />

yuradReba miaqcieT Semdeg punqtebs:<br />

� CaiwereT yvela axali winadadeba. xSirad, yvelaze SemoqmedebiTi<br />

winadadebebi gansakuTrebiT sasargeblo da sainteresoa!<br />

� aravin ar unda imsjelos, an gaakeTos komentarebi dawerilis<br />

Sesaxeb, sanam is ar aris dasrulebuli; ar gaimeoron ukve<br />

gamoTqmuli ideebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

63


64<br />

� mouwodeT yvelas Tavisi wvlili Seitanos<br />

� gamoTqviT sakuTari azri mxolod im SemTxvevaSi, Tu es saWiroa<br />

jgufis wasaxaliseblad<br />

� Tu winadadeba ar aris NnaTeli, moiTxoveT ganmarteba.<br />

kedelze wera<br />

es aris gonebrivi Sturmis erT-erTi forma. monawileebi weren TavianT<br />

azrebs patara furclebze, romlebic unda miaekras kedelze. am meTodis<br />

upiratesoba aris is, rom adamians SeuZlia TavisTvis wynarad ifiqros,<br />

sanam sxvebis azri masze gavlenas moaxdens. Sedegad furclebi SeiZleba<br />

gadanacvldes da dajgufdes msgavsi ideebis mixedviT.<br />

diskusia<br />

diskusia kargi saSualebaa xelmZRvanelisTvis da monawileebisTvis<br />

sakiTxebisadmi maTi damokidebulebebis gasarkvevad. es Zalian mniSvnelovania<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis sferoSi, radganac faqtebis<br />

codnasTan erTad monawileebs aseve esaWiroebaT sakiTxebis gaanalizeba.<br />

siaxleebi, plakatebi da konkretuli magaliTebi saukeTeso instrumentia<br />

diskusiis stimulirebisaTvis. daiwyeT SekiTxviT “ras fiqrobT ... Sesaxeb?”.<br />

msjeloba wyvilebad<br />

es meTodi sasargebloa, Tuki mTliani jgufis diskusiis Sedegad ar<br />

Cndeba ideebi. sTxoveT monawileebs imsjelon sakiTxis Sesaxeb wyvilad<br />

erTi an ori wuTis ganmavlobaSi da Semdeg gauziaron danarCenebs TavianTi<br />

azrebi. male SeamCnevT rom jgufSi cocxali atmosfero Seiqmneba da<br />

ideebic mravlad gaCndeba.<br />

muSaoba mcire jgufebSi<br />

es aris mTliani jgufis muSaobis sapirispiro. es meTodi xels uwyobs<br />

yvelas monawleobas da ayalibebs TanamSromlobis principze dafuZnebul<br />

gunds. patara jgufis moculoba damokidebuli iqneba iseT praqtikul<br />

aspeqtebze rogoricaa, magaliTad, monawileebis saerTo raodenoba da<br />

savarjiSoebis Sesasrulebel farTobze. patara jgufi SeiZleba Sedgebodes<br />

2 an 3 adamianisagan, magram saukeTeso SemTxveaa 6-8 wevri. patara jgufebis<br />

muSaoba SeiZleba gagrZeldes 15 wuTi, erTi saaTi an mTeli dRe amocanis<br />

sirTulidan gamomdinare.<br />

monawileebisaTvis ubralod Tqma, rom “imsjelon sakiTxis Sesaxeb”<br />

iSviaTad aris produqtiuli. msjelobis sagnis miuxedavad, gadamwyveti<br />

yvela SemTxvevaSi aris samuSaos mkafiod gansazRvra da monawileebis<br />

orientireba imaze,, rom imuSaon miznis misaRwevad da Sedegebi acnobon<br />

jgufs. magaliTad, dasviT amocana iseTi problemis saxiT, romelic<br />

moiTxovs gadawyvetas, an SekiTxvis saxiT, romelic pasuxs moiTxovs.<br />

reitingi<br />

es saintereso meTodia, roca gWirdebaT rame specifiuri informaciis<br />

miwodeba, an konkretuli diskusiebis stimulireba patara jgufebSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

safexureobri<br />

yvelaze mniS<br />

yvelaze umn


Tqven dagWirdebaT, moamzadoT gancxadebebis baraTebis erTi paketi<br />

TiToeuli mcire jgufisaTvis. yovel kompleqtSi unda iyos 9 baraTi.<br />

moamzadeT 9 mokle, martivi sakiTxTan dakavSirebuli gancxadeba, romelzec<br />

msjeloba gsurT da dawereT erTi gancxadeba erT baraTze. jgufebma unda<br />

imsjelon am gancxadebebze da Semdeg daaxarisxon isini mniSvnelobis<br />

mixedviT. es SeiZleba gakeTdes safexurebrivi (kibe) an mravalwaxnagis<br />

(brilianti) principiT. safexurebriv daxarisxebaSi yvelaze mniSvnelovani<br />

gancxadeba Tavsdeba TavSi, mis qvemoT mniSvnelobiT momdevno gancxadeba da<br />

a.S. yvelaze naklebad mniSvnelovan gancxadebamde, romelic bolo safexurze<br />

Tavsdeba.<br />

mravalwaxnagovan daxarisxebaSi monawileebi marTaven molaparakebas,<br />

romelia yvelaze mniSvnelovani gancxadeba. Semdeg ori yvelaze<br />

mniSvnelovani gancxadeba, Semdeg sami saSualo mniSvnelobis da a.S. rogorc<br />

es naCvenebia diagramaze. mravalwaxnagovani daxarisxeba xSirad ufro<br />

misaRebi meTodia, vinaidan sakiTxebi iSviaTad aris erTmniSvnelovani da<br />

calsaxa. es meTodi naklebad xelovnuria da Sesabamisad ufro misaRebi<br />

monawileebisaTvis. konsensunsis misaRwevad is ukeTes saSualebebs iZleva.<br />

aseTi meTodiT daxarisxebis erT-erTi variantia 8 gancxadebis dawera da<br />

erTi carieli baraTis datoveba, raTa TviT monawileebma Seavson.<br />

saxeobrivi TamaSebi<br />

es aris mokle drama, romelsac asruleben monawileebi. Tumca<br />

monawileebi xSirad eyrdnobian TavianT pirad cxovrebiseul gamocdilebas<br />

TamaSis dros, es ZiriTadad aris improvizebuli. is miznad isaxavs iseTi<br />

situaciebis Seqmnas, an movlenebis gaTamaSebas, romelic ar aris nacnobi<br />

monawileebisaTvis. saxeobriv TamaSs SeuZlia gaaumjobesos situaciis gageba<br />

da TanagrZnoba warmoSvas monawileebs Soris.<br />

� saxeobrivi TamaSi gansxvavdeba simulaciisgan imiT, rom Tumca es<br />

ukanaskneli SeiZleba Sedgebodes mokle dramebisagan, isini<br />

Cveulebisamebr winaswar aris dawerili da ar gulisxmobs<br />

improvizaciis igive xarisxs.<br />

� rolebis Sesrulebis dadebiTi mxare aris is, rom isini axdenen<br />

realuri cxovrebis imitirebas. maT SeiZleba wamoWran sakiTxebi,<br />

romlebzec ar arsebobs martivi pasuxebi, magaliTad, personaJis<br />

swori an araswori saqcielis Sesaxeb. sakiTxSi ufro Rrmad<br />

CaxedvisaTvis mosaxerxebeli meTodia rolebis gacvla monawileebs<br />

Soris.<br />

rolebis TamaSis dros gaTvaliswinebuli unda iyos monawileebis<br />

grZnobebi. pirvel rigSi mniSvnelovania, rom TamaSis dasrulebis Semdeg,<br />

maT hqondeT sakmarisi dro rolidan gamosvlisaTvis. meore, yvelam pativi<br />

unda sces pirovnebis grZnobebs da jgufis socialur struqturas, mag.<br />

invalidebTan dakavSirebiT rolebis gaTamaSebis dros unda<br />

gaviTvaliswinoT, rom monawileTa Soris SesaZloa romelime invalidi iyos<br />

(SesaZloa erTi SexedviT es SeumCneveli iyos), an yavdeT invalidi naTesavi,<br />

an axlo megobari. maT guli ar unda etkinoT da ar unda gaxdnen<br />

iZulebuli saaSkaraoze gamoitanon TavianTi problema, an gairiyon. Tu ase<br />

moxdeba, amas seriozuli yuradReba miaqcieT (bodiSi moixadeT,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

almasisebri ranJireba<br />

65<br />

yvelaze mniSvnelovani<br />

yvelaze umniSvnelo


66<br />

gadaaamisamarTeT sakiTxi da ganixilieT magaliTis saxiT, da a.S). aseve<br />

erideT stereotipebs. rolis TamaSi, monawileebis TamaSis, an imitirebis<br />

“unaris” saSualebiT, aaSkaravebs, ras fiqroben isini sxvebis Sesaxeb. es<br />

xdis am savarjiSos Zalian saxalisos. aseve kargi iqneba Tu yovelTvis<br />

ganixilavT sakiTxs analizis dros da ikiTxavT _ ”Tqveni azriT, es<br />

adamiani namdvilad iseTia, rogoric Tqven ganasaxiereT?”. yovelTvis didi<br />

saganmanaTleblo mniSvneloba aqvs monawileebis mier imis gacnobierebas,<br />

rom saWiroa informaciis mudmivi, kritikuli gadafaseba. amdenad,<br />

SegiZliaT kiTxoT maT sad moipoves informacia, romelzec aages Tavisi<br />

personaJis xasiaTi.<br />

situaciis modelireba<br />

situaciis modelireba SeiZleba ganxilul iqnas, rogorc ganvrcobili<br />

saxeobrivi TamaSi, romelSic CarTulia yvela. is saSualebas aZlevs<br />

monawileebs, gamoscadon rTuli situaciebi usafrTxo atmosferoSi.<br />

simulacia yovelTvis moiTxovs emociuri daZabvis garkveul dones, rac am<br />

meTods Zalian Zlier instrumentad aqcevs. monawileebi swavloben ara<br />

mxolod TaviT da xelebiT, aramed guliTac.<br />

simulaciis Semdeg gamokiTxva gansakuTrebiT mniSvnelovania.<br />

monawileebma unda imsjelon TavianT grZnobebze, ratom gadawyvites ama Tu<br />

im qmedebis ganxorcieleba, ra usamarTloba igrZnes da ramdenad misaRebi<br />

iyo mocemuli problemis gadawyveta. unda daexmaroT, rom SeZlon<br />

paralelebis gavleba maT mier gancdil da realur situaciebs Soris.<br />

suraTebi: fotoebi, naxatebi, naxazebi, kolaJebi<br />

“suraTi ambobs aTas sityvas”. vizualuri gamosaxulebebi Zlieri<br />

iaraRia rogorc informaciis miwodebis aseve interesis stimulirebisaTvis.<br />

gaxsovdeT, rom xatva aseve aris TviTgamoxatvis da komunikaciis<br />

mniSvnelovani saSualeba, ara mxolod maTTvis visac vizualuri azrovnebis<br />

stili axasiaTebs, aramed maTTvisac, vinc arasakmarisad Zlieria verbaluri<br />

gamoxatvis formebSi. ideebi dasuraTebuli savarjiSoebisaTvis mocemulia<br />

163 gverdze “dasuraTebul TamaSebTan” erTad.<br />

rCevebi vizualuri masalis SegrovebisaTvis<br />

� suraTebi imdenad mZlavri instrumentia, rom xelmZRvanelebisaTvis<br />

kargi iqneboda SeeqmnaT sakuTari koleqcia. fotoebis Segroveba<br />

SeiZleba auracxeli wyaroebidan, mag. gazeTebi, Jurnalebi, plakatebi,<br />

turistuli broSurebi, da misaloci baraTebi.<br />

� amoWeriT suraTebi, daadeT baraTs da gadaakariT gamWirvale<br />

laminirebuli furceli, raTa baraTebi iyos gamZle da normalurad<br />

warmosaCeni. koleqcia ufro metad daemsgavseba kompleqts Tu yvela<br />

baraTi erTi zomis iqneba. A4 aris idealuri formati, magram A5<br />

SeiZleba praqtikul kompromisad CaiTvalos.<br />

� kargi iqneba, Tu yvela suraTs ukana mxridan danomravT da miuTiTebT<br />

wyaros, originalis saTaurs, an rame sxva sasargeblo informacias.<br />

amgvarad monawileebi mxolod vizualur mxares miaqceven yuradRebas<br />

da ara sxva detalebs.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� koleqciis Seqmnis dros ecadeT Tqveni arCevani iyos mravalferovani.<br />

gaiTvailiswineT sqesi, rasa, unari da uunaroba, asaki, erovneba, da<br />

kultura subkulturebis CaTvliT. ecadeT SeagrovoT suraTebi<br />

CrdiloeTidan, samxreTidan, aRmosavleTidan da dasavleTidan,<br />

sxvadasxva bunebrivi da socialuri garemodan da kulturebidan. aseve<br />

gaxsovdeT im gavlenis Sesaxeb, romelsac konkretuli suraTebi<br />

axdenen maTi zomebisa da ferebis Sedegad. am efeqtma SeiZleba<br />

daamaxinjos suraTis aRqma, ase rom ecadeT SeqmnaT Tanabari zomis,<br />

homogenuri suraTebis kompleqti.<br />

filmebi, video da radio dadgmebi<br />

filmebi, video da radio dadgmebi Zlieri instrumentia adamianis<br />

uflebebis sferoSi ganaTlebisaTvis da popularulia axalgazrdebSi.<br />

filmis naxvis Semdeg gamarTuli diskusia karg safuZvels Seqmnis<br />

Semdgomi muSaobisaTvis. sadiskusio Tema aris monawileebis pirveli reaqcia<br />

filmze, ramdenad "swori" iyo es realur cxovrebasTan mimarTebaSi, iyvnen<br />

Tu ara personaJebi realisturi, Tu es iyo mcdeloba romelime<br />

politikuri an moraluri Sexedulebis damkvidrebisa.<br />

gazeTebi, radio, televizia, interneti<br />

media aris utyuari wyaro kargi sadiskusio masalisaTvis. yovelTvis<br />

sainteresoa msjeloba masalis Sinaarsisa da misi SemoTavazebis gzebis,<br />

mikerZoebisa da stereotipebis Sesaxeb.<br />

fotografireba da filmebis gadaReba<br />

portatuli videokamerebis teqnologiebi dResdReobiT yvelasaTvis<br />

advilad misawvdoms da SesaZlebels xdis suraTebisa da filmebis<br />

gadaRebas. axalgazrdebis mier Seqmnili suraTebi da filmebi saukeTesod<br />

aCvenebs maT Sexedulebebs, damokidebulebebs da warmoadgens brwyinvale<br />

saCvenebel masalas. video werilebi kargad nacadi gzaa barierebisa da<br />

prekoncefciebis winaaRmdeg. isini saSualebas aZlevs iseT adamianebs,<br />

romlebic sxvagvarad arsodes Sexvdebodnen pirispir, "isaubron" da<br />

gauziaron erTmaneTs TavianTi xedva cxovrebisa da maTTvis mniSvnelovani<br />

movlenebis Sesaxeb.<br />

zogadi rekomendaciebi savarjiSoebis Sesasruleblad<br />

Tana-xelmZRvaneloba<br />

Tu es SesaZlebelia, yovelTvis uxelmZRvaneleT jgufs vinmesTan<br />

erTad. am midgomas praqtikuli upiratesoba aqvs, radganac patara jgufebis<br />

muSaobaSi daxmarebaze da individualuri moTxovnebis dakmayofilebaze<br />

pasuxismgeblobas gaiziarebs 2 adamiani. roca seminari miyavs 2 adamians,<br />

ufro advilia tempisa da ritmis Secvla imisaTvis rom kursi saintereso<br />

da monawileebis mudmivi yuradRebis centrSi iyos. or xelmZRvanels<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

67


68<br />

SeuZlia erTmaneTis daxmareba, rodesac movlenebi ise ar viTardeba rogorc<br />

dagegmili iyo. aseve bevrad ufro efeqturia vinmesTan erTad sakiTxis<br />

ganxilva vidre amis marto gakeTeba. kidev ufro ukeTesi meTodi, vidre 2<br />

xelmZRvanelis erTad muSaobaa, aris gundis Camoyalibeba, SesaZlebelia<br />

TviT azalgazrdebis CarTviT.<br />

drois menejmenti<br />

yuradRebiT dagegmeT da ecadeT zedmetad ar gadatvirToT programa<br />

gamoyofil droSi. Tu savarjiSo moiTxovs met dros, vidre Tqven<br />

gegmavdiT ecadeT SeamokloT is raTa sakmarisi dro dagrCeT diskusiisTvis<br />

(ix. SeniSvnebi saswavlo ciklze, gv. 48). meores mxriv, Tu dro bevri<br />

gaqvT, nu ecdebiT diskusiis gaxangrZlivebas, gaakeTeT Sesveneba an<br />

SemoitaneT rame energiuli swrafi savarjiSo gasaxaliseblad.<br />

SeqmeniT keTilganwyobili garemo<br />

monawileebi Tavs unda grZnobdnen Tavisuflad ganxilvisa da<br />

Seswavlis, interaqtivisa da azrTa gaziarebis procesSi. iyaviT megobruli,<br />

uSualo, wamaxalisebeli da gamoavlineT iumoris grZnoba, ar gamoiyenoT<br />

Jargonebi an sityvebi, romelic monawileebs ar esmiT.<br />

daaweseT muSaobis ZiriTadi wesebi<br />

mniSvnelovania, rom yvela monawiles esmodes ZiriTadi wesebi<br />

interaqtiuli da eqsperimentuli savarjiSoebisaTvis. mag. yvelam unda<br />

aiRos Tavis wili pasuxismgebloba TiToeul seminarze, yvelas unda<br />

hqondes SesaZlebloba, rom iqnas mosmenili, mieces laparakisa da<br />

monawileobis saSualeba. aravin ar unda igrZnos zewola, rom Tqvas rame<br />

iseTi, rac misTvis uxerxulia. es ZiriTadi wesebi SeiZleba gaacnoT da<br />

SeaTanxmoT monawileebTan pirvelive Sexvedraze klasTan an jgufTan.<br />

mieciT naTeli instruqciebi<br />

yovelTvis darwmundiT rom yvelam gaigo instruqciebi da ician, ra<br />

unda gaakeTon. umartivesi gza aris SekiTxvebis mosmena da yvelaze<br />

mniSvnelovani punqtebis Camowera. nu SegeSindebaT SekiTxvebis, isini Zalian<br />

sasargebloa da gaZlevT Tqven (da jgufs) SesaZleblobas naTeli mohfinoT<br />

sakiTxebs. SekiTxvebis ararseboba xSirad aris zogadi gaurkvevlobis niSani<br />

(`ar minda davsva SekiTxva, radgan Cems garda, mgoni, yvelam gaigo”).<br />

daxmareba diskusiebis CatarebaSi<br />

diskusia aris adamianis uflebebis ganaTlebis procesis centraluri<br />

nawili. miaqcieT gansakuTrebuli yuradReba da darwmundiT, rom jgufis<br />

yvela wevrs aqvs monawileobis saSualeba, Tu mas amis survili gaaCnia.<br />

gamoiyeneT jgufisaTvis nacnobi sityvebi, frazebi da ena, ganmarteT maTTvis<br />

ucnobi sityvebi.<br />

sTxoveT monawileebs SemogTavazon TavianTi azrebi. darwmundiT, rom<br />

lokaluri da globaluri aspeqtebi dabalansebulia da axalgazrdebi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


naTlad xedaven, rom konkretuli sakiTxi pirdapir kavSirSia maT<br />

cxovrebasTan.<br />

analizi da Sefaseba<br />

mieciT monawileebs sakmarisi dro savarjiSos dasamTavreblad da, Tu<br />

saWiroa, rolidan gamosasvlelad, vidre gadaxvidodeT msjelobaze imis<br />

Sesaxeb, Tu ra moxda da ra iswavles maT. yoveli savarjiSos bolos<br />

dauTmeT dro saubars imis Sesaxeb Tu ra iswavles monawileebma da ra<br />

kavSirs xedaven isini savarjiSosa da TavianT cxovrebas Soris, TavianT<br />

sazogadoebasTan da farTo samyarosTan. gamocdileba gaazrebis gareSe<br />

naklebad efeqturia.<br />

Cven gTavazobT gaiaroT analizisa da Sefasebis procesi<br />

Tanmimdevrulad iseTi SekiTxvebis dasmiT, rogoricaa:<br />

� ra moxda savarjiSoSi da ras niSnavda es maTTvis<br />

� ra gaiges axali sakuTari Tavis Sesaxeb<br />

� ra gaiges savarjiSoSi ganxiluli sakiTxis Sesaxeb<br />

� rogor SeuZliaT ganagrZon muSaoba da gamoiyenon is, rac ukve<br />

iswavles.<br />

mimoxilva<br />

Zalian mniSvnelovania samuSaos da swavlis mimoxilva periodulad. es<br />

SeiZleba gakeTdes dRis bolos, seminarebis dros an 2-3 gakveTilis, an<br />

Sexvedrebis seriis bolos. SeiZleba aRmoaCinoT, rom mimoxilva jgufisTvis<br />

mosawyenia, gansakuTrebiT maSin, Tu mas win uswrebda xangrZlivi diskusia.<br />

gaxsovdeT, rom ar aris aucilebeli warmarToT mimoxilva diskusiis saxiT.<br />

SegiZliaT raime sxva meTodis gamoyeneba mag. mimikebi, xatva, Zerwva da a.S.<br />

TanaxelmZRvanelebma unda gamonaxon dro dasvenebis, gantvirTvisa da<br />

Catarebuli mecadineobis mimoxilvisaTvis. isaubreT Semdeg sakiTxebze:<br />

� rogor warimarTa savarjiSo, Tqveni azriT: momzadeba, drois<br />

limitis dacva, da a.S.<br />

� ra iswavles monawileebma da miRweul iqna Tu ara miznebi<br />

� ra aris Sedegebi: rogor moiqceva jgufi amieridan analogiur<br />

realur situaciaSi<br />

� Tqven Tavad ra gaigeT axali ganxiluli sakiTxis da<br />

xelmZRvanelobis Sesaxeb<br />

roca mecadineoba moulodnel xasiaTs iRebs<br />

savarjiSoebi iSviaTad mimdinareobs zustad ise, rogorc Tqven<br />

moelodiT, an ise, rogorc isini warmodgenili da aRwerilia am<br />

saxelmZRvaneloSi. es erTdroulad sainteresoc aris da rTulic. Tqven<br />

unda moaxdinoT reagireba mimdinare procesze da swrafad miiRoT<br />

gadawyvetilebebi.<br />

dro<br />

SeiZleba moxdes ise rom, savarjiSom gaitacos monawileebi da dro<br />

swrafad amoiwuros. moeTaTbireT monawileebs, SewyvitoT savarjiSo,<br />

gaagrZeloT kidev 5 wuTi, Tu rame sxva gadawyveta mouZebneT problemas.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

69


70<br />

energiis amowurva<br />

zogjer, gansakuTrebiT xangrZlivi seminaris dros, saWiroa<br />

“enerjaizeris” gamoyeneba an Sesveneba.<br />

rTuli ganxilvebi<br />

zogjer diskusiebi CixSi Sedis. Tqven mogiwevT mizezis povna, romelic<br />

SeiZleba bevri iyos – mag. Tema ukve amowurulia, an Zalian emociuria.<br />

mogiwevT gadawyvitoT, ‘SemoagdoT” SekiTxva, SecvaloT amocana Tu<br />

gaagrZeloT. arasodes ar ifiqroT, rom valdebuli xarT pasuxi gasceT<br />

monawileebis yvela SekiTxvas, an problemas. jgufma TviTon unda ipovos<br />

pasuxebi erTmaneTisTvis mosmenisa da azrTa gaziarebis saSualebiT.<br />

rasakvirvelia, maT SeiZleba gkiTxon Tqveni azri, an rCeva, magram<br />

gadawyvetileba jgufma unda miiRos.<br />

gamoxmaureba<br />

gamoxmaureba aris vinmes naTqvamze an saqcielze komentaris gakeTeba. is<br />

SeiZleba iyos pozitiuri, an kritikuli, negatiuri datvirTviT.<br />

gamoxmaurebis gakeTeba da miReba aris unari da Tqven unda daexmaroT<br />

jgufis wevrebs mis ganviTarebaSi. Zalian xSirad gamoxmaureba miiReba,<br />

rogorc destruqciuli kritika maSinac ki, Tu es ar iyo avtoris<br />

ganzraxva. gamoxmaurebasTan dakavSirebuli sityva-gasaRebi aris<br />

“pativiscema” da “argumentebi”.<br />

gamoxmaurebis miwodebis dros mniSvnelovania sxvebis pativiscema,<br />

aqcentis gakeTeba maT naTqvamze, an saqcielze da Tqveni Sexedulebis<br />

dasasabuTeblad argumentebis moyvana. umjobesia TqvaT: “me kategoriulad<br />

ar veTanxmebi rac Tqven am wuTSi TqviT. radgan.. .…” vidre “rogor<br />

SeiZleba iyoT aseTi suleli, ver xedavT, rom…?”. uaryofiTi gamoxmaureba<br />

advilad stkens guls adamians.<br />

Tqveni, rogorc xelmZRvanelis funqciaa, ipovoT gzebi imis<br />

uzrunvelsayofad, rom monawileebis gamoxmaureba iyos konstruqciuli. mag.<br />

� iwyeben komentaris gakeTebas pozitiuri ganacxadiT<br />

� pativs scemen sxvebs da ar akeTeben Seuracmyofel SeniSvnebs<br />

� aqcents akeTeben saqcielze da ara pirovnebaze<br />

� xsnian TavianTi naTqvamis mizezebs<br />

� pasuxismgeblobas iReben sakuTar mosazrebebze “me mgoni...”, “Cemi<br />

azriT...” frazebis gamoyenebiT.<br />

gamoxmaurebis miReba Znelia, gansakuTrebiT rodesac arsebobs<br />

uTanxmoeba. Tqveni rolia daexmaroT monawileebs iswavlon TavianTi<br />

gamocdilebidan, igrZnon mxardaWera da ar iyvnen daTrgunulebi. mouwodeT<br />

maT, yuradRebiT moisminon komentari sakuTari Tavisa da poziciis<br />

dauyovnebliv dacvis gareSe. Zalian mniSvnelovania, monawileebma gaigon<br />

zustad ras gulisxmobs gamoxmaurebis avtori da yuradRebiT Seafason ra<br />

iTqva, vidre miiRebdnen an uaryofdnen mas.<br />

winaaRmdegoba monawileebis mxridan<br />

interaqtiul savarjiSoebSi CarTva Zalian momTxovnia da roca Tqven<br />

iyenebT gansxvavebul meTodebs mag. kamaTi, xatva, saxeobrivi TamaSebi,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gardauvali iqneba is faqti, rom yvela savarjiSo yovelTvis ar iqneba<br />

misaRebi TiToeuli monawilisaTvis. Tu monawiles SeuZlia damajereblad<br />

axsnas ratom ar moswons esa Tu is savarjiSo, maSin Tqven SeZlebT<br />

moagvaroT problema dialogisa da molaparakebis saSualebiT, misi<br />

moTxovnebis gaTvaliswinebiT.<br />

“winaaRmdegobis” qveS Cven vgulisxmobT saqciels, romelic ganzrax<br />

destruqciulia. yvela xelmZRvanels erTxel mainc aqvs gamocdili<br />

monawileTa mxridan winaaRmdegoba. is SeiZleba gamoixatos sxvadasxva<br />

formiT. axalgazrdam, romelic araa darwmunebuli Tavis TavSi, SeiZleba<br />

skami aaWraWunos, laparaki dauwyos gverdiT mjdoms. ufro daxvewili gza<br />

aris umniSvnelo SekiTxvebis dasma, yvelafris masxrad agdeba. kidev erTi<br />

“meTodi“, romelsac mowinaaRmdegeebi mimarTaven, aris “xelmZRvanelis<br />

Cagdeba”. maT SeiZleba Tqvan msgavsi ram _ “Tqven ar gesmiT es, Tqven didi<br />

xnis win iyaviT axalgazrda”, an “ratom gvaqvs mxolod ganxilvebi,<br />

CavataroTYufro meTi TamaSebi”. “winaaRmdegobis” mesame tipi aris<br />

swavlisTvis Tavis arideba. maT SeiZleba Tqvan: ”xo magram…”.<br />

ra Tqma unda saukeTeso gzaa winaaRmdegobisTvis Tavis arideba. mag.:<br />

� yuradReba miaqcieT jgufis yvela wevrs da yvela emocias, romelic<br />

SeiZleba aRZras konkretulma savarjiSom, an - rolma saxeobriv<br />

TamaSSi.<br />

� daarwmuneT yvela, rom aravin aZalebs vinmes Tqvas an gaamJRavnos is,<br />

risi Tqma an gamJRavnebac ar surs.<br />

� mieciT monawileebs dro “moTelvisaTvis” savarjiSos win da<br />

dawynarebisTvis - mis Semdeg.<br />

� ar dagaviwydeT, rom unda gamoyoT sakmarisi dro diskusiisa da<br />

Sedegebis SejamebisaTvis, raTa yvelam igrZnos, rom maTi azri da<br />

monawileoba faseuli iyo.<br />

Tqven Tavad mogiwevT, airCioT rTuli situaciis mogvarebis saukeTeso<br />

gza, magram gaxsovdeT, rom Cveulebriv, saukeTeso gza problemis<br />

gadasaWrelad aris misi saaSkaraoze gamotana da mTeli jgufis CarTva<br />

gadawyvetilebis povnaSi. ar CaerToT xangrZliv diskusiaSi, an kamaTSi<br />

jgufis romelime calkeul wevrTan. aman SeiZleba gamoiwvios sxva<br />

monawileebis ganawyeneba, an imedgacrueba da maTi interesis dakargva.<br />

jgufSi arsebuli konfliqtebis marTva<br />

jgufSi SeiZleba warmoiSvas konfliqtebi. es bunebrivia da Tqveni<br />

roli aris daexmaroT monawileebs maT daregulirebaSi. konfliqtebi<br />

SeiZleba aRmocendes Tu monawileebi daZabulad grZnoben Tavs emociebTan<br />

da moralur faseulobebTan dakavSirebul sakiTxebSi, Tu maT ara aqvT<br />

sakmarisi kompetencia jgufuri muSaobisaTvis an Tu aqvT radikalurad<br />

gansxvavebuli midgoma sakiTxis an sxvadasxva faseulobebis mimarT. ecadeT<br />

SeinarCunoT simSvide da ar CaerToT konfliqtSi.<br />

� gaxsovdeT konfliqti SeiZleba iyos sasargeblo da SemoqmedebiTi Tu<br />

mas saTanadod warmarTavT.<br />

� sakmaris dros dauTmobT gamokiTxvas da diskusias. Tu saWiroa<br />

gamoyaviT damatebiTi dro.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

71


72<br />

� daexmareT monawileebs poziciebis, interesebis da Sexedulebebis<br />

garkvevaSi<br />

� SearbileT daZabuloba jgufSi. mag. TxoveT yvelas dasxdnen an<br />

ilaparakon mcire jgufebSi 3 wuTis ganmavlobaSi an TqviT raime<br />

iseTi, rac gamoasworebs situacias.<br />

� mouwodeT yvelas aqtiurad mousminon erTmaneTs.<br />

� aqcenti gaakeT imaze, rac aerTianebs da ara imaze, rac aSorebs<br />

monawileebs.<br />

� eZebeT konsensusi. daexmareT monawileebs dainaxon saerTo interesebi<br />

imis nacvlad, rom wavidnen kompromisebze da daTmon TavianTi<br />

pirvandeli poziciebi.<br />

� eZebeT gadawyvetilebebi, romelTac SeuZliaT problemis gadaWra da<br />

ar Seicavs axali konfliqtis Seqmnis safrTxes.<br />

� TxoveT konfliqtis monawileebs TavianTi azri gamoTqvan sxva dros<br />

kerZo saubrebSi.<br />

Tuki wamoiWreba ufro seriozuli da Rrma problemebi, albaT ukeTesi<br />

iqneba Tu gadadebT maT gadawyvetas da daelodebiT ufro xelsayrel<br />

SemTxvevas problemasTan dasabruneblad. amasobaSi SeiZleba ifiqroT rogor<br />

miudgeT problemas sxva kuTxidan, magaliTad, iseTi mokle TamaSis<br />

SesrulebiT, rogoricaa “muSti da xelis guli’’ (gv. 73). konfliqtis<br />

gadawyvetis gadadebiT Tqven aZlevT dros konfliqtis monawileebs<br />

situaciis gasaanalzeblad da axali midgomebisa da gadawyvetilebebis<br />

sapovnelad.<br />

jgufSi wamoWrili konfliqtebi da maTi gadaWris gzebi SeiZleba<br />

gamoyenebul iqnas sakiTxis gaazrebis, misi mizezebis gagebis da<br />

konfliqtebis sirTulis warmodgenisaTvis realur samyaroSi.<br />

sawinaaRmdegoc SeiZleba moxdes: saerTaSoriso konfliqtebis ganxilvam<br />

SeiZleba warmodgena Seqmnas lokalur konfliqtebze.<br />

damatebiTi informacia konfliqtebis menejmentis Sesaxeb ixileT<br />

savarjiSoSi “iTamaSe!” O(gv. 196).<br />

efeqturi saswavlo jgufebis Camoyalibebis meTodebi da xerxebi<br />

Cven aRvwereT jgufuri muSaoba da misi roli empiriul swavlebaSi. aq<br />

ki Cven aRvwerT ramodenime zogad savarjiSos I doneze, romelic<br />

specifikurad aviTarebs jgufuri samuSaos unarCvevebs. es savarjiSoebi<br />

warmoadgens karg “lokomotivs” da saxelmZRvanelos; sxva savarjiSoebTan<br />

erTad efeqturi meTodia adamianis uflebebis sakiTxebis wamosaWrelad.<br />

kargi iqneba Tu zogjer xelmZRvanelic SeuerTdeba jgufs am TamaSebis<br />

SesrulebaSi kontaqtebis dasamyareblad. pasuxismgebloba, komunikacia da<br />

TanamSromloba _ aris ZiriTadi unarebi kargi jgufuri samuSaosTvis.<br />

SeuerTdiT xazs<br />

es savarjiSo Zalian martivia, magram Seicavs yvela Tvisebas da<br />

proceduras, raTa daexmaros monawileebs iswavlon pasuxismgeblobis<br />

sakuTar Tavze aReba jgufSi. es kargi savarjiSoa urTierTobebis<br />

gasaumjobeseblad.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: nebismieri dro: 15 wuTi<br />

da meti<br />

instruqciebi<br />

1. TxoveT jgufs daewyon mwkrivSi simaRlis mixedviT, ise rom yvelaze<br />

dabali monawile win moxvdes da yvelaze maRali ukan. maT ar unda<br />

ilaparakon, magram SeuZliaT ikontaqton bgerebis, miniSnebebis da<br />

mimikis gamoyenebiT.<br />

2. rodesac daewyobian mwkrivSi gadaamowmeT rom Tanmimdevroba<br />

zustadaa daculi.<br />

3. gaimeoreT savarjiSo da TxoveT monawileebs daewyon mwkrivSi<br />

sxvadasxva kriteriumebis mixedviT, romlebic saxalisos gaxdis<br />

TamaSs, magram araviTar SemTxvevaSi saxifaTos. mag. SeiZleba es<br />

kriteriumebi iyos asaki, dabadebis Tve (ianvari an dekemberi),<br />

fexsacmlis zoma, da a.S.<br />

analizi da Sefaseba<br />

ecadeT daexmaroT jgufs imis gaanalizebaSi Tu rogor imuSaves maT<br />

erTad da ra aris kargi jgufuri muSaoba. savaraudo SekiTxvebia:<br />

� ra problemebi gqondaT organizebis dros?<br />

� ram Seanela jgufis muSaoba?<br />

� oyo lideri saWiro? vinmes hqonda lideris funqcia? rogor iyvnen<br />

isini arCeuli?<br />

� ra pasuxismgebloba ekisreboda jgufis TiToeul wevrs problemis<br />

gadawyvetaSi?<br />

� rogor SeuZlia jgufs momavalSi ufro swrafad gadaWras problema?<br />

gaagrZele, gismenT<br />

es savarjiSo aqcents akeTebs mosmenis unarCvevebze, magram aseve xels<br />

uwyobs logikuri azrovnebis ganviTarebas da azris Tavdajerebulad<br />

gamoTqmas.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: nebismieri dro: 35<br />

wuTi<br />

instruqciebi<br />

1. CaatareT gonebrivi Sturmi Temaze: ras niSnavs icode mosmena.<br />

2. TxoveT monawileebs dajgufdnen samad: erTi iyos spikeri, erTi<br />

msmeneli da erTic damkvirvebeli.<br />

3. uTxariT spikers, rom mas 5 wuTi aqvs imisaTvis, rom msmenels<br />

gauziaros Tavisi piradi azri maTTvis saintereso sakiTxis Sesaxeb<br />

(mag. kacobriobis winaaRmdeg Cadenili danaSaulisaTvis sikvdiliT<br />

dasja, sityvis Tavisuflebis SezRudva an raime sxva Tema rac<br />

moiTxovs aRweras, analizs da azris Camoyalibebas.)<br />

4. msmenelma unda moisminos da gaacnobieros sakiTxis arsi, ratom aris<br />

is mniSvnelovani spikerisTvis da raSi mdgomareobs warmodgenili<br />

Sexedulebebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

73


5. damkvirvebeli Tvals adevnebs ramdenad aqtiuria msmenelis mosmenis<br />

unarCveva. maT ar unda miiRon monawileoba diskusiaSi, yuradRebiT<br />

unda daakvirdnen diskusias da Tavi Seikavon rCevebisagan vidre<br />

savarjiSos dro ar amoiwureba.<br />

6. 5 wuTis gasvlis Semdeg SewyviteT TamaSi da TxoveT damkvirvebels<br />

gamoTqvas Tavisi azri. ase gaagrZeleT manam sanam yvela monawiles ar<br />

eqneba saSualeba iyos spikeri, msmeneli da damkvirvebeli.<br />

analizi da Sefaseba<br />

imsjeleT savarjiSos Sesaxeb. zogierTi sasargeblo SekiTxva SeiZleba<br />

iyos:<br />

� gamoxates Tu ara saTanadod spikerebma Tavisi azri da grZnobebi<br />

sakiTxis Sesaxeb, iyo Tu ara maTTvis sasargeblo iseT pirovnebasTan<br />

saubari, romelsac gaaCnda aqtiuri mosmenis unarCvevebi?<br />

� rogor igrZnes maT Tavi msmenelis rolSi? iyo Zneli gesmina da ar<br />

Segewyvetinebina raTa gamogeTqva komentari an sakuTari azri?<br />

rCevebi xelmZRvanelebisaTvis<br />

jgufi SeiZleba dasawyisSi SeCerdes Semdeg sakiTxebze, imedia<br />

savarjiSos bolos isini SeZleben yvela am punqtis da damatebiT sxvebis<br />

CamoTvlas:<br />

kargi msmeneli:<br />

� gamoxatavs pativiscemas, TvalebSi uyurebs spikers da ar akeTebs<br />

zedmet moZraobebs.<br />

� aCvenebs, rom yuradRebiT usmens da amas gamoxatavs Tavis dakvriT an<br />

fraziT: ”gaagrZeleT gismenT”.<br />

� ar awyvetinebs<br />

� ar Cqarobs pauzebis Sevsebas da aZlevs mosaubres fiqris da saubris<br />

gagrZelebis dros.<br />

� ar cvlis saubris Temas komentarebis an gansxvavebuli azris<br />

gamoTqmis gziT.<br />

� iyenebs Semxvedr SekiTxvebs raTa gaamxnevos mosaubre, raTa am<br />

ukanasknelma gaagrZelos saubari an gaakeTos daskvnebi.<br />

� ajamebs an imeorebs spikeris SeniSvnebs drodadro, raTa aCvenos rom<br />

yvelaferi gasagebia.<br />

� reaqcias iZleva im grZnobebze, romelic SeiZleba idges mosaubris<br />

sityvebis ukan da aCvenebs, rom esmis misi.<br />

adamianebis manqana<br />

es usityvo savarjiSoa imis saCveneblad Tu rogor SeuZliaT jgufis<br />

wevrebs erTmaneTs upasuxon da gaaerTianon maTi individualuri wvlili<br />

erT mTlianobad<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 6 an meti dro: 15 wuTi<br />

instruqciebi<br />

1. TxoveT monawileebs dadgnen wreSi<br />

74 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


2. auxseniT maT, rom erTad unda aagon erTi uzarmazari meqanikuri<br />

manqana mxolod maTi sxeulebis saSualebiT<br />

3. TxoveT erTerTs daiwyos. is irCevs raime martiv ganmeorebad<br />

moZraobas rogoricaa magaliTad xelis ritmuli awev-daweva. amave<br />

dros isini gamoscemen raime damaxasiaTebel bgrebs, mag. grZeli<br />

stvena.<br />

4. TxoveT meore monawiles gamovides da dadges axlos an Seexos<br />

pirvels. is TviTon irCevs sakuTar moZraobas da xmas. mag. SeiZleba<br />

irweodes da ambobdes Cq, Cq. amasTanave inarCunebs temps da ritms<br />

pirvelis Sesabamisad.<br />

5. TxoveT sxva moxaliseebsac saTiTaod SemogierTdnen. maT SeuZliaT<br />

mieban manqanis nebismier nawils da daumaton mas Tavisi sakuTari<br />

moZraoba da bgerebi.<br />

6. sabolood mTeli jgufi unda iyos urTierTdakavSirebuli, imoZraon<br />

mravali urTierTdakavSirebuli gziT da warmoqmnan mravlnairi<br />

bgerebi.<br />

7. rodesac Yyvela CaerTveba da manqana Seuferxeblad imuSavebs, Tqven<br />

SegiZliaT “udiriJoroT” maT raTa SeaneloT an aaCqaroT, ufro<br />

xmamaRali an xmadabali gaxadoT manqanis muSaoba.<br />

analizi da Sefaseba<br />

Tqven SegiZliaT hkiTxoT jgufs:<br />

� ra msgavsebas xedaven isini “manqanasa” da efeqtur saswavlo jgufs<br />

Soris?<br />

� ra unarCvevebi dasWirdaT maT? pasuxismgebloba? mosmenisa da pasuxis<br />

gacemis Cvevebi? TanamSromloba? kidev ra?<br />

muSti da xelis guli<br />

es savarjiSo sasargebloa TanamSromlobis ganviTarebisaTvis<br />

sirTule: done 2 jgufis wevrebis raodenoba: 8 da meti dro: 40 wuTi<br />

instruqciebi<br />

1. daxazeT qulebis cxrili dafaze<br />

2. TxoveT monawileebs dajgufdnen wyvilebad; erTi iyos A, meore B.<br />

3. irive maTgani xelebs iwyobs zurgs ukan da erTad iTvlian samamde.<br />

4. sam daTvlaze maT erTdroulad unda wamoiRon xeli win da aCvenon<br />

an muSti an xelis guli.<br />

5. TxoveT wyvilebs Caweron qulebi<br />

6. iTamaSeT 10 raundi<br />

7. savarjiSos bolos dawereT dafaze TiToeuli wyvilis rogorc<br />

individualuri aseve Sejamebuli qulebi<br />

analizi da Sefaseba<br />

SekiTxvebi romelic SeiZleba dasvaT aris Semdegi:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

75


76<br />

� vin miiRo yvelaze maRali qula wyvilebs Soris? rogor iTamaSeT<br />

imisTvis rom mogegoT?<br />

� vis aqvs yvelaze dabali qula? rogori SegrZneba gaqvT? ra moxda?<br />

� hqonda raime SeTanxmebas adgili wyvilebs Soris imaze Tu rogor<br />

eTanamSromlaT? Tu ase iyo vinmem daarRvia SeTanxmeba? ratom?<br />

rogori iyo Tqveni partnioris reaqcia?<br />

� SeadareT im jgufebis jamuri qulebi, romlebSic monawileebi<br />

TanamSromlobdnen im jgufebTan, romlebSic ejibrebodnen erTmaneTs.<br />

iyo raime upiratesoba TanamSromlobaSi? Tu ki ra iyo<br />

konkretulad? (jamuri qulebi? kargi SegrZneba? megobrebad<br />

darCena?)<br />

diskusiis warmarTvis Cvevebis ganviTarebis meTodebi da<br />

xerxebi<br />

diskusiebi aseve warmoadgens saSualebas mosmenis, morigeobiT saubrisa<br />

da sxva jgufuri unarebis gavarjiSebisaTvis, romlebic mniSvnelovania<br />

sxvebis uflebebis pativiscemis TvalsazrisiT. imisaTvis rom yvelas mieces<br />

monawileobis saSualeba jgufi unda iyos marTvadi raodenobis. Tu Tqveni<br />

jgufi Zalian didia mag. 15-20 kaci, ukeTesi iqneba misi mcire jgufebad<br />

dayofa diskusiebis dros. interaqtiulobisa da monawileobis<br />

stimulirebis mizniT sasurvelia dasvaT monawileebi wreSi an naxevarwreSi<br />

sadac maT SeuZliaT uyuron erTmaneTs. zogadi mimarTulebebi, romlebzec<br />

unda imsjelon da SeTanxmdnen jgufis wevrebi SeiZleba moicavdes:<br />

� yovelTvis saTiTaod unda laparakobdnen<br />

� gansjiTi xasiaTis komentarebi an dacinva dagmobilia<br />

� yvela pirovnebam unda imsjelos Tavisi Sexedulebidan da<br />

gamocdilebidan gamomdinare da ar ganazogados azri sxvebis saxeliT,<br />

anu gamoiyenos “me” gancxadebebi.<br />

� gaxsovdeT rom savaraudod arsebobs erTze meti “swori” pasuxi<br />

� SeTanxmdiT rom daicavT konfidencialuroba mgrZnobiare sakiTxebze<br />

saubris dros<br />

� yvelas aqvs ufleba SeinarCunos dumili da ar miiRos raime sakiTxis<br />

garSemo gamarTul diskusiaSi monawileoba Tu maT amis survili aqvT.<br />

SesaZloa gamogadgeT Semdegi strategia:<br />

instruqciebi<br />

mikrofoni<br />

es efeqturia im jgufebSi romlebsac uWirT mosmena<br />

jgufi zis wreSi. magnitofonis (an raime msgavsi sagnis) Zveli<br />

mikrofoni gadaawodeT wreSi. mxolod im monawiles aqvs laparakis ufleba,<br />

romelsac mikrofoni uWiravs. danarCenebma unda usminon da uyuron<br />

mosaubres. rodesac is saubars morCeba mikrofoni gadaecema momdevno<br />

monawiles, romelsac surs azris gamoTqma.<br />

dilema TamaSebi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


es sasargebloa monawileebis waxalisebisaTvis raTa maT gamoTqvan TavianTi<br />

azri, mousminon sxvebs da Secvalon Sexeduleba axali gaazrebis fonze. es<br />

SeiZleba sxvadasxva gziT moxdes.<br />

instruqciebi<br />

1. moamzadeT 3-4 winaaRmdegobrivi gancxadeba im sakiTxTan dakavSirebiT,<br />

romelzec muSaobT, mag. “ar unda arsebobdes araviTari SezRudva<br />

sityvis TavisuflebaSi”.<br />

2. gaavleT xazi iatakze carciT an TokiT<br />

3. ganmarteT, rom xazis marjvena mxare warmoadgens gancxadebasTan<br />

daTanxmebas xolo marcxena dauTanxmeblobas. xazTan daSorebis<br />

manZili aCvenebs Tanxmobis an dauTanxmeblobis Zalas, rac ufro<br />

Sors varT xazisgan miT ufro metad veTanxmebiT an ar veTanxmebiT<br />

ganacxads. oTaxis kedlebi aris sazRvari! xazze dgoma niSnavs, rom<br />

pirovnebas ara aqvs Camoyalibebuli azri.<br />

4. waikiTxeT pirveli gancxadeba<br />

5. TxoveT monawileebs dadgnen xazis im wertilSi, romelic gamoxatavs<br />

maT azrs gancxadebasTan dakavSirebiT.<br />

6. axla ki TxoveT maT axsnan ratom dganan iq sadac dganan.<br />

7. mieciT yvela msurvels laparakis saSualeba. Semdeg ikiTxeT aqvs Tu<br />

ara vinmes poziciis Secvlis survili.<br />

8. rodesac yvela vinc es saWirod CaTvla gadaadgildeba, TxoveT maT<br />

axsnan amis mizezebi<br />

9. dasviT raime sxva SekiTxvebic.<br />

koleqtiuri gadawyvetilebis miRebis Cvevebis ganviTarebis<br />

meTodebi da xerxebi<br />

koleqtiuri gadawyvetilebis miReba konsensusis safuZvelze xangrZlivi<br />

procesia da monawileebisagan moiTxovs komunikaciis karg Cvevebs,<br />

mgrZnobiarobas sxvebis moTxovnebis mimarT, fantazias, ndobas da<br />

moTminebas. mxolod amis Semdeg SeZleben monawileebi sakiTxis<br />

gulwrfelad ganxilvas, cenzurisa da gakritikebis da dacinvis SiSis<br />

gareSe azris gamoTqmas da azris Tavisuflad Secvlas racionaluri<br />

argumentirebis Sedegad.<br />

konsensusis misaRwevad Sroma niSnavs monawileebma gaacnobieron azrTa<br />

mTeli speqtri jgufSi da yuradRebiT ganixilon yvela jgufSi arsebuli<br />

azri, raTa miRweul iqnas saerTo interesebis safuZvelze<br />

urTierTSeTanxmebuli gadawyvetilebebis miReba. konsensusisa da<br />

gadawyvetiebis miRebis miRweva ar aris advilad saxelmZRvanelo.<br />

gadawyvetilebis miRebis procesi SeiZleba damTavrdes sxvadasxvagvarad:<br />

� erTi mxare arwmunebs meores. es rasakvirvelia, aris is rasac<br />

umetesob aTvlis rom xdeba, rodesac maT xmebis umrvlesoba aqvT.<br />

magram es SeiZleba Tavisuflad iyos aseve raime mniSvnelovani<br />

Sexedulebis ugulvebelyofa. rodesac konsensusi miiRweva<br />

darwmunebis xarjze es niSnavs, rom TiTqmis jgufSi yvela eTanxmeba<br />

im azrs rom argumentebi erT-erTi Sexedulebis gasamyareblad aris<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

77


78<br />

Seuvali da absoluturi. da amitomac isini Tmoben TavianT adrindel<br />

pozicias da emxrobian argumentirebul azrs.<br />

� erTi mxare nebdeba. zogjer monawileebi fiqroben rom es ar Rirs<br />

energiis xarjvad da uaryofen TavianT pozicias. sxvagvarad<br />

moazrovneTa pozicia umniSvnelovanesia SemoqmedebiTi gadawyvetilebis<br />

miRebisaTvis. xSirad erTi adamiani flobs ZiriTad informacias,<br />

romelic SeiZleba aRmoCndes gadamwyveti. monawileebs unda SeeZloT<br />

azris Secvla Tavisuflad rogorc ki axali informacia gaxdeba<br />

maTTvis cnobili. rodesac muSaoba mimarTulia konsensusis<br />

miRwevisaken monawileebs unda hqondeT Tavisufleba ganixilon<br />

mTeli rigi poziciebi da ar unda SeeqmnaT iseTi grZnoba TiTqos<br />

Tavis mxares Ralatoben Tuki isini azrs icvlian.<br />

� orive mxare poulobs axal alternativas. uTanxmoeba SeiZleba<br />

zogjer gadailaxos Tu monawileebi Sewyveten im TavianTi poziciebis<br />

dacvas da ecdebian gamonaxon alternatiuli gadawyveta, romelic<br />

daakmayofilebs orive mxares. xSirad arcerT jgufs ar uwevs raimes<br />

daTmoba da orives rCeba SegrZneba rom maT “gaimarjves”.<br />

� jgufi gadaiazrebs sakiTxs. konsensusis gulwrfel Zebnas xSirad<br />

miyavs monawileebi imis gaazrebamde, rom konfliqti gamowveulia<br />

semantikuri sirTuleebiT an meore mxaris poziciis araswori<br />

gagebiT. zogjer orive mxare xvdeba, rom maT mwvaved daafiqsires<br />

Tavisi pozicia da radganac isini miiltvian konsensusisken arbileben<br />

TavianT Sexedulebebs da pouloben sakiTxis imgvarad danaxvis gzas,<br />

romelic orive mxarisaTvis misaRebia.<br />

� yvela mxare Tmobs cotas. zogjer rodesac monawileebi akvirdebian<br />

ra aqvT saerTo isini SeiZleba mividnen gadawyvetilebamde, romelic<br />

akmayofilebs orive mxaris moTxovnaTa umetesobas ufro metad vidre<br />

erTi mxaris yvela moTxovnas, xolo meorisas ki arc erTs.<br />

� orive mxare Tanxmdeba Sesvenebaze. zogjer procesSi CarTuli yvela<br />

mxare Tanxmdeba, rom maT ara aqvT sakmarisi informacia raTa miiRon<br />

gonivruli gadawyvetileba, an isini metismetad ganawyenebuli arian<br />

imisaTvis, rom mividnen realur gadawyvetilebamde. am SemTxvevaSi maT<br />

SesaZloa arCion sakiTxis gadadeba vidre ar moipoveben sakmaris<br />

codnas da informcias racionaluri gadawyvetilebis misaRebad.<br />

kvanZebi<br />

es savarjiSo kargi “lokomotivi” da “energetikia”. is moicavs<br />

TanamSromlobis da gadawyvetilebis miRebis unar-Cvevebs.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 10 -20 dro: 10 wuTi<br />

instruqciebi<br />

TxoveT yvela monawiles dadgnen wreSi erTmaneTis mxardamxar da<br />

xelebi daiWiron win gawvdili.<br />

� axla isini unda miwvdnen sxva monawileebis xelebs ise, rom<br />

TiToeuls eWiros 2 danarCeni monawilis xeli. ar SeiZleba vinme<br />

uSualod gverdiT mdgomis xelis daWera. (Sedegad miiReba xelebisgan<br />

gakeTebuli didi kvanZi!)<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� TxoveT monawileebs gaxsnan kvanZi ise, rom ar gauSvan erTmaneTs<br />

xeli.<br />

� SeniSvna: maT mouxdebaT gaZvren erTmaneTis xelebis qveS an<br />

gadaabijon maT. es cotaoden moTminebas moiTxovs magram Sedegi<br />

gasaocari iqneba - 1 an 2 didi wre.<br />

analizi da Sefaseba<br />

� SegiZliaT kiTxoT jgufs rogor imuSaves erTad imisaTvis, rom<br />

gaexsnaT kvanZi.<br />

� iyo Tu ara es demokratiuli procesi?<br />

� ramdeni gza arsebobda gadawyvetilebamde misasvlelad?<br />

� yvelam gamoTqva winadadebebi Tu erTma adamianma aiRo lideris<br />

funqciebi da warmarTa kvanZis gaxsna?<br />

wertilebi iatakze!<br />

es aris energetikuli TamaSi, romelic moicavs TanamSromlobas da<br />

gadawyvetilebis jgufur miRebas. is aseve aris kargi “lokomotivi” da<br />

“energetiki”.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 6-25 dro: 15 wuTi<br />

instruqciebi<br />

1. auxseniT jgufs, rom am TamaSSi sxeulis 9 “wertili” unda Seexos<br />

iataks: 2 fexi, 2 xeli, 2 idayvi, 2 muxli da 1 Subli.<br />

2. TxoveT monawileebs ganlagdnen oTaxis SuagulSi. gamoacxadeT raime<br />

cifri 1-dan 9-mde da auxseniT TiToeul moTamaSes, rom isini unda<br />

Seexon iataks gamocxadebuli raodenobis wertilebiT. gaimeoreT<br />

savarjiSo kidev 2-jer.<br />

3. TxoveT monawileebs ipovon partniori. gamoacxadeT ricxvi 2-dan 18mde.<br />

monawileTa wyvilebma unda imuSaon erTad raTa iataks Seaxon<br />

wertilebis zusti raodenoba. gaimeoreT savarjiSo kidev 2-jer.<br />

4. gaimeoreT TamaSi 4 wevrisagan Semdgar jgufTan, Semdeg 8, Semdeg 16<br />

vidre yvela ar CaerTveba da ar imuSavebs erTad.<br />

rCevebi xelmZRvanels<br />

SegiZliaT monawileebs neba darToT ikontaqton mxolod miniSnebebiT<br />

da mimikiT.<br />

rodesac 4 wevri erTad TamaSobs yvelaze dabali cifri SeiZleba iyos<br />

2. aseT SemTxvevaSi 2 monawile dgas cal fexze!<br />

rodesac 4 adamiani TamaSobs yvelaze dabali praqtikuli cifri iqneba<br />

4. (yvelaze maRali ki iqneba 4x9=36).<br />

TiToeul raundSi gamocxadebuli umaRlesi ricxvi ar unda<br />

aRematebodes jgufis wevrebis raodenobas 9-ze gamravlebuls.<br />

duetidan kvartetamde<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

79


80<br />

es savarjiSo moicavs diskusiisa da molaparakebis process.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 4 da meti dro: 45 wuTi<br />

instruqciebi<br />

1. TxoveT jgufs daewyon wyvilebad amocanis Sesasruleblad, romelic<br />

moicavs msjelobisa da gadawyvetilebis miRebas. magaliTad, jgufi<br />

unda SeTanxmdes: eqskursiaze gasvlis TariRis, adamianis uflebebis<br />

ganmartebis an adamianis uflebebaTagan 3 yvelaze mniSvnelovanis<br />

amorCevis Sesaxeb.<br />

2. gamoyaviT 10 wuTi am etapisTvis.<br />

3. Semdeg TxoveT wyvilebs Seqmnan 4 kaciani jgufi da gaimeoron<br />

procesi.<br />

4. SeniSvna: Tu am savarjiSos iyenebT praqtikul sakiTxebze<br />

koleqtiuri gadawyvetilebis miRebisaTvis, mag. eqskursiis mowyoba,<br />

maSin unda gaagrZeloT savarjiSo da SeasruloT axali raundebi 8<br />

da 16 wevrian jgufebSi sanam yvela ar gaerTiandeba erT did jgufSi<br />

da ar miiRweva konsensusi, romelic saukeTesod akmayofilebs yvelas<br />

moTxovnebs. Tu am meTods iyenebT adamianis uflebebis ganmartebis<br />

gansaxilvelad, CaatareT plenaruli sxdoma mas Semdeg, rac 4 kaciani<br />

jgufebi daasruleben diskusias. es Tavidan agacilebT savarjiSos<br />

ganmeorebiT gamowveul erTferovnebas da mis mosawyenad gadaqcevas.<br />

gamokiTxva da analizi<br />

gadawyvetilebis miRebis procesis bunebis Sesaxeb msjelobisaTvis<br />

SemoTavazebuli kiTxvebia:<br />

� meTods didi dro sWirdeba. Rirda Sedegi amad?<br />

� igrZno Tu ara yvelam Tavi procesSi CarTulad da mosmenilad<br />

gadawyvetilebis miRebis dros (maSinac ki Tu saboloo<br />

gadawyvetileba ar iyo maTTvis yvelaze sasurveli varianti).<br />

� arsebobda umciresobaTa raime moTxovnebi, romlebic ver aisaxa<br />

saTanadod? (mag. eqskursiis TariRTan dakavSirebiT).<br />

analitikuri TamaSebi<br />

treiningis an nebismieri saswavlo programis dros mniSvnelovania<br />

ganvlilisaTvis periodulad Tvalis gadavleba. qvemoT moyvanili<br />

savarjiSoebi SeiZleba gamoyenebul iqnas nebismier dros. isini monawileebs<br />

sTavazoben saxaliso gzas TavianTi gamocdilebis safuZvelze swavlisaTvis.<br />

es savarjiSoebi eyrdnoba xatvis, Zerwvis da Txrobis meTodebs.<br />

bolo TamaSi<br />

es SeiZleba iyos gamoxmaurebis miRebis Zalian swrafi gza. rac ufro met<br />

raundebs TamaSobT miT met gamoxmaurebas iRebT.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: nebismieri dro: 3-4 wuTi<br />

TiTo raundze<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


instruqciebi<br />

1. TxoveT monawileebs dasxdnen wreSi<br />

2. mokled SeaxseneT ra aqvT gakeTebuli<br />

3. airCieT qvemoT moyvanili gancxadebebidan erTi wyvili<br />

4. TxoveT wreSi msxdomT rig-rigobiT daaboloon gancxadeba. araviTari<br />

komentari an diskusia ar daiSveba.<br />

5. daamateT raundebi Tu dro grCebaT an Tu ufro meti gamoxmaurebis<br />

miReba gsurT.<br />

gancxadebebis nimuSebi:<br />

� yvelaze kargi savarjiSoSi iyo... da yvelaze cudi iyo...<br />

� yvelaze saintereso iyo... yvelaze mosawyeni iyo...<br />

� rac yvelaze metad ar momewona aris... rac yvelaze metad momewona<br />

aris...<br />

� yvelaze saxaliso iyo... yvelaze seriozuli iyo...<br />

� me visurvebdi rom yofiliyo meti... da naklebi...<br />

� yvelaze metad risi gakeTebac momewona... yvelaze naklebad risi<br />

gakeTeba ar momewona...<br />

� yvelaze Tavdajerebulad vigrZeni Tavi rodesac... yvelaze naklebad<br />

Tavdajerebulad ki rodesac...<br />

maRla da dabla<br />

es meTodi Zalian swrafia da iynebs pantomimas<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: nebismieri dro: 5 wuTi<br />

momzadeba<br />

moifiqreT 3 an 4 SekiTxva jgufisTvis. mag. “mogewonaT savarjiSo?” an<br />

“iswavleT raime axali?”<br />

instruqciebi<br />

1. xmamaRla waikiTxeT pirveli SekiTxva.<br />

2. TxoveT jgufs moifiqron pasuxi da Semdeg mTeli sxeuliT<br />

gamoxaton rogori SegrZneba aqvT. Tu isini mtkiced eTanxmebian<br />

gancxadebas maSin xelebi unda aswion rac SeiZleba maRla da<br />

SeiZleba fexis wverebzec ki dadgnen. xalxi, romelic kategoriulad<br />

ar eTanxmeba unda Cajdes an dawves kidec iatakze. zogierTma<br />

monawilem SeiZleba raime gardamavali poziciac ki gamonaxos TavianTi<br />

pasuxis gamosaxatavad.<br />

3. sTxoveT jgufs modundes da waikiTxeT momdevno SekiTxva.<br />

Sexedulebebi<br />

am savarjiSoSi moZraoba erwymis msjelobis SesaZlebobas<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 10 da meti dro: 10 wuTi<br />

momzadeba moamzadeT 3 an 4 SekiTxva, mag. “mogewonaT savarjiSo?” an<br />

“iswavleT raime axali?”<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

81


82<br />

instruqciebi<br />

1. daarqviT darbazis oTx kedels saxelebi: “diax”, “ara”, “ar vici”, da<br />

“raRac mindoda meTqva” 4 gansxvavebuli Sexedulebis warmosadgenad.<br />

2. dasviT pirveli SekiTxva savarjiSosTan dakavSirebiT da sTxoveT<br />

monawileebs dadgnen im kedelTan, romelic maT pasuxs Seesabameba.<br />

3. mieciT saSualeba maT visac raRacis Tqma surT gamoxaton Tavisi<br />

azri. mxolod meoTxe “ raRac mindoda meTqva” kedelTan mdgomebs<br />

aqvT laparakis ufleba.<br />

amindis prognozi<br />

es savarjiSo iyenebs “ambis Txrobis” meTods. is SeiZleba gamoyenebul<br />

iqnas savarjiSos bolos mimoxilvis saxiT. alternativis saxiT misi<br />

gamoyeneba SeiZleba aseve grZeli programis bolos raTa monawileebs mieceT<br />

saSualeba gadaxedon ganvlil gzas da Semdeg gaixedon win momavlisaken.<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: 6 + dro: 45 wuTi<br />

momzadeba<br />

furclebi da pastebi survilisamebr<br />

instruqciebi<br />

1. mieciT monawileebs 5-10 wuTi mimdinare dReze /treiningze /proeqtze<br />

/samuSaoze fiqrisaTvis, romelSic CarTuli xarT da TxoveT kiTxon<br />

sakuTar Tavs: “momwons rac aqamde iyo? ras maZlevs es yvelaferi da<br />

iqneba ki es warmatebuli?”<br />

2. Semdeg sTxoveT maT saTiTaod gamoxaton TavianTi ganwyoba amindis<br />

movlenebis saxiT.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

� Tu monawileebs dasWirdebaT ilustrireba imisa Tu ras gulisxmobT,<br />

Tqven SegiZliaT TqvaT: “Cemi dRe dilidan iyo nacrisferi da<br />

Rrubliani... Semdeg damWirda qolgis gamoyeneba raTa Tavi damecva<br />

kokispiruli wvimisagan... magram bevri Tqvengani damexmara qolgis<br />

daWeraSi... Zlieri wvimebi mosalodnelia xvalisTvisac, magram<br />

velodebi, rom momavali kvira naTeli da mziani iqneba ”. es SeiZleba<br />

niSnavdes imas, rom Tqven daiwyeT arc ise darwmunebulma, Semdeg<br />

mdgomareoba kidev ufro gauaresda da Tqven moxaruli iyaviT<br />

monawileebis mxardaWeris gamo. darwmunebuli ar xarT arc uaxloes<br />

gegmebSi/dauyovnebliv SedegebSi magram fiqrobT,Y rom sabolood<br />

mizans miaRwevT.<br />

� dro mocemulia 10-12 wevrisagan Semdgari jgufisaTvis. ufro did<br />

jgufebs meti dro esaWiroebaT.<br />

variantebi<br />

� monawileebma sityvieri aRweris nacvlad SeiZleba daxaton sakuTari<br />

amindis prognozi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� SegiZliaT am savarjiSos ZiriTadi idea gamoiyenoT Tqveni proeqtis<br />

gasaanalizeblad. TiTqos Tqven akeTebdeT komentars fexburTis an<br />

kriketis matCze, an raime sxva relevantur movlenaze.<br />

pirvel gverdze<br />

es idea imaSi mdgomareobs, rom jgufma moamzados yviTeli gazeTis<br />

pirveli gverdis maketi, statiebis saTaurebi reziumirebas ukeTebs<br />

jgufis saqmianobasTan dakavSirebul naazrevs da SegrZnebebs.<br />

sirTule: done 2 jgufis wevrebis raodenoba: 8 + dro: 45 wuTi<br />

momzadeba<br />

dagWirdebaT A3 zomis Tabaxis furceli da markerebi yvela mcire<br />

jgufisaTvis.<br />

instruqciebi<br />

1. sTxoveT monawileebs danawildnen mcire 3- 4 wevrian jgufebSi.<br />

2. sTxoveT imsjelon imaze rasac akeTeben, ra Sedegi miiRes maT<br />

savarjiSodan an programidan da ifiqron mTavar ZiriTad Temebze da<br />

problemebze.<br />

3. TiToeuli jgufi unda SeTanxmdes 5 an 6 “ambavze”. erToblivad unda<br />

moifiqron saTauri TiToeuli ambisaTvis da survilisamebr daumaton<br />

saqmis arsis amsaxveli ramdenime winadadeba. maT ar moeTxovebaT ambis<br />

sruli aRwera. foto masalis darTva kargia ideaa, magram ara<br />

aucilebeli.<br />

4. gamofineT pirveli gverdebi<br />

5. prezentacia da diskusia survilisamebr<br />

zurgCanTa<br />

savarjiSo moicavs xatvas da SemoqmedebiT midgomas<br />

sirTule: done I jgufis wevrebis raodenoba: nebismieri dro: 40 wuTi<br />

masala: furclebi da feradi fanqrebi.<br />

instruqciebi<br />

1. es aris seminaris an kursis dasasruli. sTxoveT monawileebs<br />

daxaton sakuTari Tavi zurgCanTiT saxlisaken mimavali. zurgCanTaSi<br />

awyvia yvelaferi risi saxlSi waRebac maT undaT.<br />

2. unda gaixsenon yvelaferi rac iswavles da rac undaT, rom maTTan<br />

darCes. am nivTebs Soris SeiZleba iyos wignebi an suraTebi,<br />

grZnobebi, xalxi, ideebi, samyaros axleburi xedva, maT mier<br />

sirTuleebis gadalaxvis dros SeZenili Zlieri mxareebi, an<br />

faseulobebi.<br />

3. maT aseve SeiZleba gamosaxon sagnebi, romlebic dabla awyvia – risi<br />

datovebac maT wasulSi undaT. es SeiZleba iyos cudi Cvevebi, Zveli<br />

ideebi, sirTuleebi, cudi sakvebi, uZiloba – an nebismieri msgavsi<br />

ram.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

83


84<br />

gamoyenebuli literatura da rekomendirebuli sakiTxavi<br />

SeniSvnebi<br />

1 amonaridebi da cifrebi kvlevidan “axalgazrdebis mdgomareobisa da evropis<br />

axalgazrduli politikis Seswavla”, romelic ganxorcielda evrokomisiisaTvis IARD -<br />

is mier 2001 w. ianvarSi, milanSi.<br />

2 wyaro: evrobarometri 47.1, axalgazrdebis damokidebuleba evrokavSiris mimarT,<br />

evrokomisia 1998<br />

3 axalgazrdebis sakiTxebze pasuxismgebeli evropis ministrebis me-5 konferenciis daskvniTi<br />

deklaracia, buqaresti. “axalgazrdebi: momavali evropis aqtiuri moqalaqeebi”, 1998,<br />

aprili<br />

4 “ganaTleba – Sinagani saganZuri” iuneskos moxseneba 21 saukunis ganaTlebis Sesaxeb, 1996.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Tavi 2<br />

49 praqtikuli savarjiSo da meTodi adamianis uflebaTa<br />

Sesaswavlad


savarjiSoebis sia<br />

done<br />

siRaribe<br />

pirovnebis usafrTxoeba<br />

genderuli Tanasworoba<br />

globalizacia<br />

moqalaqeoba<br />

demokratia<br />

bavSvebi<br />

diskriminacia da qsenofobia<br />

Electioneering airCie! 2 � � � 87<br />

A tale of two cities ambavi ori qalaqis Sesaxeb 3 � � � 90<br />

Ashique’s story aSikis istoria 3 � � � 102<br />

Children’s rights bavSvTa uflebebi 2 � � � 107<br />

Garden in a night baRi erT RameSi 3 � � � 112<br />

Right’s bingo “bingos” uflebebi! 1 � � � 117<br />

The scramble for wealth brZola simdidrisa da ZalauflebisTvis 3 � � � 120<br />

Take a step forward gadadgi nabiji win 2 � � � 126<br />

Education for all? ganaTleba yvelasaTvis? 2 � � � 132<br />

Different wages gansxvavebuli xelfasebi 2 � � � 138<br />

Do we have alternatives? gvaqvs raime alternativa? 3 � � � 143<br />

A glossary of globalization globalizaciis leqsikoni 3 � � � 147<br />

Heroines and heroes gmirebi 2 � � �<br />

150<br />

Let every voice be heard “dae yvelas azri iyos mosmenili!” 3 � � 1 � 154<br />

See the ability davinaxoT sakuTari SesaZleblobebi 3 � � � 158<br />

Picture games dasuraTebuli TamaSebi 1 � � � 164<br />

Who are I? vin varT me? 2 � � � 172<br />

Power station eleqtrosadguri 2 � � � 175<br />

The language barier enobrivi barieri 2 � � � 179<br />

Just a minute erTi wuTiT! 2 � � � 182<br />

Let’s talk about sex! visaubroT seqsze! 4 � � � 186<br />

“Draw the word” game TamaSi “daxate sityva” 1 � � � 191<br />

Path ti Equality-land Tanasworobis qveynisaken mimavali gza 3 � � � 194<br />

Play the game! iTamaSe! 3 � � � 198<br />

Act it out inscenireba 2 � � � 203<br />

The impact of the Internet internetis zegavlena 4 � � � 206<br />

Making links kavSirebis damyareba 4 � � � 215<br />

Makah whaling maka – veSapebze monadire 4 � � � 219<br />

To vote or not to vote mivceT Tu ara xma? 4 � � � 230<br />

Front page pirveli gverdi 3 � � � 237<br />

Trade Union meeting profkavSirebis Sexvedrebi 3 � � � 243<br />

Responding to racism rasizmis mogerieba 3 � � � 249<br />

When tomorrow comes roca dadgeba xvalindeli dRe 3 � � � 256<br />

Where do you stand? sad dgaxarT? 2 � � � 261<br />

Work and babies samsaxuri da bavSvebi 2 � � � 265<br />

Domestic affairs saSinao saqmeebi 3 � � � 269<br />

Money to spend saxarji fuli 2 � � � 276<br />

Horoscope of poverty siRaribis horoskopi 3 � � � 282<br />

The Web of life sicocxlis qseli 2 � � � 288<br />

Sport for all sporti yvelasaTvis 2 � � � 292<br />

Fighters for rights uflebebisaTvis mebrZolebi 2 � � � 296<br />

Beware we are wathing frTxilad, Cven yvelafers vxedavT 4 � � � 302<br />

All equal all different “yvela Tanaswori – yvela gansxvavebuli” 2 � � � 306<br />

Can I come in? SeiZleba Semovide? 3 � � � 310<br />

Our futures Cveni momavlis variantebi 2 � � � 317<br />

Living in a perfect world cxovreba srulyofil samyaroSi 3 � � � 321<br />

Violence in my life Zaladoba Cems cxovrebaSi 3 � � � 328<br />

Access to medicaments wamlebis xelmisawvdomoba 4 � � � 331<br />

adamianis uflebaTa kalendari 338<br />

86<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

janmrTeloba<br />

msoflio da Zaladoba<br />

ganaTleba<br />

adamianis zogadi uflebebi<br />

ekologia<br />

masmedia<br />

socialuri uflebebi<br />

sporti<br />

gverdi


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

airCie<br />

rogor SegiZliaT sxvebis darwmuneba?<br />

adamianis zogadi uflebebi, demokratia,<br />

moqalaqeoba<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

45 wuTi<br />

diskusiaze damyarebuli savarjiSo, romelic exeba:<br />

� uflememsa da movaleobebs demokratiul<br />

sazogadoebaSi<br />

diskusiis demokratiuli forma<br />

� demokratiul procesebSi monawileobis ufleba<br />

� azrisa da sityvis Tavisufleba<br />

demokratiuli sazogadoebis zogierTi winaaRmdegobrivi<br />

aspeqtebis ganxilva<br />

� mosmenis, diskusiisa da sxvaTa darwmunebis<br />

unar-Cvevebis Camoyalibeba da ganviTareba<br />

� Ria sivrce<br />

baraTi (A4) da feradi pastebi CaniSvnisaTvis<br />

� dasawebebeli lenti<br />

� patara baraTebi da pastebi Canawerebis<br />

gasakeTeblad (arCeviTi)<br />

gaakeTeT 2 trafareti warweriT “veTanxmebi” da “ar<br />

veTanxmebi” da daawebeT TiToeuli maTgani grZeli kedlis<br />

boloebSi. kedlis gaswvriv sakmarisi adgili unda iyos<br />

monawileebisaTvis swor xazSi dasadgomad.<br />

� oTaxis centrSi dadgiT 2 skami, daaxloebiT<br />

50 sm-is daSorebiT da maT garSemo datoveT<br />

adgili, raTa monawileebma Tavisuflad imoZraon.<br />

1. miuTiTeT kedlis orive boloSi dawebebul trafaretebze da<br />

ganmarteT, rom apirebT gancxadebis xmamaRla wakiTxvas, romelsac<br />

monawileebi SeiZleba met-naklebad daeTanxmon, an ar daeTanxmon.<br />

2. amoirCieT qvemoT mocemuli gamonaTqvamebis siidan erT-erTi da<br />

waukiTxeT jgufs.<br />

3. sTxoveT monawileebs ganlagdnen kedlis gaswvriv or warweras<br />

Soris imis mixedviT, Tu ramdenad eTanxmebian an ar eTanxmebian<br />

gamonaTqvams, romlebic unda dadgnen kedlis romelime mxares,<br />

warweris Sesabamisad, xolo danarCenebi sadRac SuaSi, am or<br />

wertils Soris.<br />

4. rodesac monawileebi ganlagdebian kedlis gaswvriv, sTxoveT<br />

kedlis boloebSi mdgom or monawiles dasxdnen oTaxis centrSi<br />

mdgom skamebze. amis Semdeg yvela unda Segrovdes skamebis garSemo<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

87<br />

Temebi<br />

demokratia<br />

moqalaqeoba<br />

adamianis zogadi<br />

uflebebi<br />

sirTule<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

monawileTa raodenoba<br />

nebismieri<br />

dro<br />

45 wuTi


88<br />

da ganlagdnen im pirovnebis ukan, romlis azrsac “yvelaze metad”<br />

eTanxmebian, an dadgnen centrSi, Tu ara aqvT mkafiod<br />

Camoyalibebuli azri.<br />

5. mieciT skamebze msxdom or monawiles TiTo wuTi, raTa ganmarton<br />

mizezebi, Tu ratom eTanxmebian an ar eTanxmebian gamonaTqvams.<br />

aravin ar unda Seawyvetinos, an daexmaros maT. yvelam unda usminos<br />

Cumad.<br />

6. erTi wuTis gasvlis Semdeg, sTxoveT maT, visac ar hqonda<br />

gadawyvetili sad unda damdgariyvnen, gadainacvlon an erTi, an<br />

meore spikeris ukan, radgan ar SeiZleba, vinmes darCes<br />

Camouyalibebeli azri. Sedegad unda Seiqmnas gancxadebis “momxreTa”<br />

erTi jgufi da “mowinaaRmdegeTa” erTi jgufi. mieciT<br />

erTmaneTisagan daSorebul orive jgufs 10 wuTi TavianTi<br />

poziciebis damcavi argumentebis mosafiqreblad da spikeris<br />

asarCevad, romelic warmoadgens am argumentebs msmenelis winaSe.<br />

7. 10 wuTis gasvlis Semdeg moiwvieT jgufebi da sTxoveT spikerebs<br />

daikavon oTaxis centrSi mdgomi skamebi, xolo “mxardamWerebi”<br />

ganlagdnen maT ukan.<br />

8. mieciT orive spikers 3 wuTi TavianTi argumentebis warmosadgenad.<br />

am drois gasvlis Semdeg mxardamWerebs SeuZliaT Seicvalon azri<br />

da gadavidnen opoziciuri jgufis mxares, Tu maTi argumentebi<br />

ufro damajerebeli iyo.<br />

9. mieciT jgufebs damatebiTi 5 wuTi argumentenebze samuSaod da<br />

mesame spikeris asarCevad. analogiurad, am drois gasvlis Semdeg<br />

miecT monawileebs saSualeba Seicvalon poziciebi Tu amis survili<br />

aqvT.<br />

10. SekribeT jgufi analizisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

ganixileT, rogor mimdinareobs da ra mizani aqvs diskusias da riTi<br />

fasdeba pluralistuli sazogadoeba. ecadeT ar daubrundeT sakiTxis<br />

garSemo diskusias.<br />

� Seicvala vinmem azri diskusiis mimdinareobis dros? Tu ki, ra<br />

argumentebma Seacvlevines azri?<br />

� fiqroben monawileebi, rom argumentebis garda maTze gavlena<br />

moaxdina sxva faqtorebmac, magaliTad, Tanamonawileebis zewolam,<br />

emociurma gamosvlam an metoqeobis grZnobam?<br />

� hqonda Tu ara raime azri savarjiSos maTTvis, vinc ar Seicvala<br />

sakuTari azri? SeuZliaT warmoidginon raime argumenti, romelsac<br />

SeeZlo maTTvis azris Secvla?<br />

� ratom aqvT adamianebs gansxvavebuli azri? rogor unda<br />

daregulirdes es demokratiuli sazogadoebaSi?<br />

� niSnavs demokratia yvela azris mimarT Semwynareblobas?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSn<br />

TariRi<br />

24 oqtomberi<br />

gaerTianebuli e<br />

organizaciis dR


am savarjiSos pirveli nawili, rodesac monawileebi ganlagdebian<br />

kedlis gaswvriv, ar unda gagrZeldes ramodenime wuTze met xans. am<br />

nawilis mizania gaarkvios monawileebis “sawyisi poziciebi” da misces maT<br />

poziciebis Sedarebis saSualeba<br />

savarjiSos mizani, mocemul sakiTxebze msjelobasTan erTad, aris<br />

komunikaciis da argumentaciis unarCvevebis ganviTareba da daxvewa. amdenad<br />

monawileebs unda mouwodoT ifiqron ara marto maTi azris Sinaarssa da<br />

wardgenaze, aramed argumentaciis formasa da manerazec, romelic yvelaze<br />

metad damajerebeli iqneba meore mxarisaTvis. maTi mizania rac SeiZleba<br />

meti xalxi gadaiyvanon TavianT “partiaSi”. unda gamoiyenon “gamosvlebs”<br />

Soris pauzebi, raTa gadaxedon opoziciis pozicias da moifiqron maTi<br />

Sesustebis gzebi.<br />

SemoTavazebuli gamonaTqvamebis garda, SeiZleba damatebiT moamzadoT<br />

sxva sadiskusio Temebi, rasac aseve warmatebulad gamoiyenebT<br />

diskusiisaTvis. mniSvnelovania iseTi gancxadebis arCeva, romelic jgufSi<br />

azrTa sxvadasxvaobas gamoiwvevs.<br />

SeniSvna: erTi gamonaTqvamis Sesaxeb msjelobas diskusiis sxvadasxva<br />

raundebSi dasWirdeba daaxloebiT 30 wuTi. Tu meti gamonaTqvamis<br />

gamoyeneba dagWirdebaT, Sesabamisad droc meti unda gamoiyos.<br />

rekomendirebulia moqnilad miudgeT mecadineobaTa etapebis<br />

Tanmimdevrobas imis gaTvaliswinebiT, Tu ramdenad Zlieri an sustia jgufi,<br />

ramdenad cxared mimdinareobs diskusia. magaliTad,<br />

� ar SemoifargloT mxolod sami raundiT, raTa rac SeiZleba met<br />

monawiles mieces azris gamoTqmis SesaZlebloba.<br />

� Tu es savarjiSo adrec gaqvT Sesrulebuli am jgufTan – an, Tu<br />

ar gaqvT, SegiZliaT SemoitanoT moulodnelobis elementebi.<br />

magaliTad, pirvel raundSi spikerad SegiZliaT airCioT bolodan<br />

mesame monawile.<br />

� raundebs Soris erT-erTi Sesvenebis dros SeiZleba sTxovoT<br />

TiToeuli spikeris “mxardamWerebs” imuSaon oponenti spikeris<br />

jgufTan – sxva sityvebiT rom vTqvaT, moamzadon argumentebi im<br />

poziciis sawinaaRmdegod, romelic Tavad maT gaaCniaT. es kargi<br />

meTodia monawileebis mier sawinaaRmdego azris gaazrebisaTvis da<br />

SeiZleba gamococxlebac Seitanos savarjiSos Sesrulebisas,<br />

gansakuTrebiT maSin, Tu monawileebi ar icvlian pirvandel<br />

poziciebs.<br />

SeiZleba neba darToT spikerebs Tan iqonion baraTis zomis furclebi<br />

mokle Canawerebis gasakeTeblad, raTa gaixsenon sxvadasxva argumentebi<br />

msjelobis dros.<br />

SegiZliaT wamoWraT sakiTxi, imis Sesaxeb, SezRuduli unda iyos, Tu<br />

ara “pluralizmi” an azris gamoTqmis Tavisufleba Semwynareblur<br />

sazogadoebaSi: magaliTad, faSisturi an nacionalisturi demonstraciebi<br />

unda iyos nebadarTuli?<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

89


gancxadebebi diskusiisaTvis<br />

Tu dainteresebuli xarT, rom gaagrZeloT muSaoba azris formirebisa<br />

da misi Secvlis Temaze, gansakuTrebiT mediis gavlenis Sedegad, SegiZliaT<br />

gadaxedoT savarjiSos 235 gverdze “pirveli gverdi”.<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

Tu jgufisaTvis airCevT gamonaTqvamebs xmis micemis Sesaxeb,<br />

momdevno mecadineobebze SegiZliaT CaataroT savarjiSo “mivceT Tu<br />

ara xma?” gverdi 228.<br />

� arCevnebSi monawileoba Cveni zneobrivi valia.<br />

� unda davemorCiloT yvela kanons, Tundac usamarTlos.<br />

� demokratiul sazogadoebaSi Zalaufleba gaaCniaT mxolod politikosebs.<br />

� “xalxs iseTi lideri yavs, rogorsac imsaxurebs”.<br />

� moqalaqeebis valia gaakontrolon mTavrobis yoveldRiuri moqmedeba.<br />

ambavi ori qalaqis Sesaxeb<br />

socialuri uflebebi<br />

moqalaqeoba<br />

90 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

ekologia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

4-10<br />

90 wuTi


gsmeniaT raime legolandiis Sesaxeb? es patara plastmasis agurebisagan<br />

agebuli qalaqia daniaSi. axla ki Sansi gaqvT estumroT eqvalendias da<br />

egolendias!<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

socialuri uflebebi, moqalaqeoba, ekologia<br />

done 3<br />

4-10<br />

90 wuTi<br />

samagido TamaSi, sadac moTamaSeebi irCeven qalaqs,<br />

romelSic isini isurvebdnen cxovrebas da misi<br />

komfortulobiT datkbobas. gansaxilveli sakiTxebi<br />

moicavs:<br />

� solidaroba sazogadoebaSi<br />

� gadasaxadebis gadaxdis Sedegebi<br />

� demokratiis faseulobebi adgilebze<br />

� socialuri uzrunvelyofis ufleba<br />

� sakuTrebis ufleba<br />

� jansaRi garemo-pirobebis ufleba<br />

� sazogadoebis mimarT pasuxismgeblobis grZnobis<br />

ganviTareba<br />

� sazogadoebriv cxovrebaSi socialuri dacvis<br />

mniSvnelobis gaazreba<br />

� solidarobisa da pasuxismgeblobis grZnobis<br />

damkvidrebis xelSewyoba<br />

� samagido TamaSis erTi asli (saTamaSo dafa)<br />

� A3 zomis muyaos an qaRaldis furceli<br />

� 1 kamaTeli<br />

� Tanabari raodenobis 2 feris qaRaldis samagri<br />

(mag. wiTeli da lurji). yvela moTamaSes unda<br />

qondes sakmarisi raodenobis samagrebi<br />

� furclebi da kalmebi<br />

� wamzomi<br />

� proeqtori da slaidi TamaSis wesebiT<br />

(SeZlebisdagvarad)<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

91


92<br />

momzadeba � waikiTxeT instruqciebi, raTa gaecnoT saTamaSo<br />

dafas, Sesacvlel baraTebsa da TamaSis<br />

wesebs<br />

� gamoWeriT baraTebi 2 furclidan. baraTebi rom<br />

ar airios, CaalageT isini cal-calke konvertSi<br />

da daawereT A da B (furclebis darCenili 2<br />

asli gamoiyeneT cnobarisaTvis “qalaqis sabWos”<br />

sxdomebze)<br />

� saTamaSo dafis asli daawebeT muyaoze an myar<br />

qaRaldze, raTa didxans gagiZloT<br />

� airCieT sami monawile bankirebis rolebis<br />

Sesasruleblad. yovel qalaqs sWirdeba erTi<br />

bankiri. saWiroa agreTve, TamaSis bankiri.<br />

daurigeT bankirebs maT winaSe dasmuli<br />

amocanebis sia. sTxoveT bankirebs daimagron<br />

emblemebi, raTa TamaSis dros SesaZlebeli iyos<br />

maTi amocnoba.<br />

� danarCeni monawileebi gayaviT 2 Tanabrad<br />

jgufad. erTs daurigeT wiTeli samagrebi,<br />

xolo meores - lurji.<br />

� sTxoveT TiToeul moTamaSes gaakeTos TavisTvis<br />

“Cipi”: patara furcelze daweros saxeli,<br />

daaxvios miliseburad da daamagros misTvis<br />

gankuTvnili feris samagriT.<br />

� dabeWdeT fuli! gaakeTeT 339 gverdze<br />

moTavsebuli banknotebis aslebi da daWeriT.<br />

TiToeuli moTamaSisaTvis dagWirdebaT fulis<br />

erTi kompleqti.<br />

instruqciebi<br />

1. ganmarteT, rom es savarjiSo magidis TamaSia da aCveneT monawileebs<br />

saTamaSo dafa. uCveneT marSruti jer A xolo Semdeg B qalaqisaken.<br />

aRniSneT am ori qalaqis gadakveTis adgili da kvadratebi, sadac xalxi<br />

iRebs xelfass, ixdis gadasaxadebs, da saidan SeiZleba sxva qalaqSi<br />

“gadasaxleba”.<br />

2. ganmarteT TamaSis wesebi (ix. dasarigebeli masala). darwmundiT, rom<br />

yvelam gaigo wesebi. gadawyviteT rodis unda dasruldes TamaSi.<br />

3. sTxoveT bankirebs daimagron saidentifikacio emblemebi, raTa<br />

moTamaSeebma icodnen, vis gadauxadon gadasaxadebi.<br />

4. daiwyeT TamaSi! dasrulebis Semdeg gadadiT analizze da Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniS<br />

TariRi<br />

oqtombris pir<br />

orSabaTi<br />

habitatis mso<br />

“qalaqebi bara<br />

gareSe”


daiwyeT TamaSis procesis mimoxilviT da Semdeg ganixileT monawileebTan<br />

erTad, vin ra iswavla.<br />

� moewonaT monawileebs TamaSi? konkretulad ra moewonaT da ra ar<br />

moewonaT?<br />

� xom ar miiCnies moTamaSeebma usamarTlobad, rom TamaSis dasawyisSi,<br />

zogi maTgani met gadasaxadebs ixdida sxvebTan SedarebiT? rCebian Tu<br />

ara igive azrze TamaSis dasrulebis Semdeg?<br />

� rogor Caiara qalaqis sabWos sxdomebma? gadawyvetilebebis miRebis<br />

procesi demokratiuli iyo?<br />

� ra azris arian is monawileebi, romlebic ar eTanxmebodnen qalaqis<br />

sabWos mier miRebul gadawyvetilebebs?<br />

� vin gadasaxlda erTi qalaqidan meoreSi? ratom?<br />

� qalaqis sabWos sxdomebze vinmem gaiRo fuli sakuTari jibidan<br />

sazogadoebis socialuri keTildReobis gaumjobesebis mizniT? ratom<br />

moiqcnen ase?<br />

� TamaSis dasawyisSi socialuri pirobebi A da B qalaqebSi erTnairi iyo?<br />

rogor ganviTarda movlenebi Semdeg? SeimCneoda raime gansxvaveba?<br />

konkretulad ra?<br />

� romel qalaqSi amjobinebT cxovrebas? ratom?<br />

� Rirs ufro maRali gadasaxadebis gadaxda imisaTvis, rom gaumjobesdes<br />

sazogadoebrivi cxovrebis done? iqneb girCevniaT SeagrovoT mTeli<br />

xelfasi da iyidoT TqvenTvis saWiro da sasurveli nivTebi?<br />

� ra mdgomareoba iyo TamaSis bolos or qalaqSi? aRmoCndnen isini<br />

sabolood Tanasworobis samyaroSi anu eqvalandiaSi Tu samyaroSi,<br />

sadac xalxi egoisti da individualistia, anu egolandiaSi?<br />

� rogor SeafasebdiT Tqven sazogadoebas 10 baliani sistemiT, sadac 1<br />

ukiduresi egolandia xolo 10 ukiduresi eqvalandi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

TamaSi sakmaod advilia, vinc magidis TamaSebsaa SeCveuli, magram mainc<br />

izruneT wesebis detalur ganmartebaze da auxseniT jgufs, rogor unda<br />

iTamaSon.<br />

TamaSi saukeTesod mimdinareobs maqsimum 10 wevrian jgufSi, romlebic<br />

moqalaqeebis rols asruleben. TamaSis dasawyisSi TiToeul qalaqSi unda<br />

iyos moqalaqeebis Tanabari raodenoba. Tu gyavT magaliTad 16 monawile<br />

SegiZliaT daniSnoT 2 –2 bankiri. Tu jgufi ufro didia, ukeTesi iqneba<br />

ori TamaSis Catareba. aseT SemTxvevaSi ar dagaviwydeT masalebis or aslad<br />

damzadeba. aucileblad gyavdeT TanaxelmZRvaneli, romelic warmarTavs<br />

meore TamaSs!<br />

erTi rCevac: vidre TamaSs jgufTan CaatarebT, iTamaSeT is megobrebTan<br />

da mezoblebTan erTad. amis Semdeg ufro gagiadvildebaT instruqciebis<br />

micema da TamaSis Seuferxeblad warmarTva.<br />

SeniSvna: moTamaSeebs, romlebic pasuxs ageben gadasaxadebis akrebaze da<br />

ganageben qalaqis fondebs TamaSSi ewodebaT “bankirebi”. realurad bankiri<br />

ar asrulebs am funqciebs. es termini Semotanilia imitom, rom is<br />

gamoyenebulia bevr samagido TamaSSi. Tu fiqrobT, rom “bankiri” ar aris<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

93


94<br />

Sesaferisi saxeli, sanacvlod SearCieT raime sxva, magaliTad, “finansuri<br />

administratori”.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

ratoma ar unda SesTavazoT monawileebs ganaviTaron TavianTi ideebi da<br />

moifiqron, rogori SeiZleba iyos maTi momavlis eqvalandia? ixileT<br />

savarjiSo “Cveni momavali”, gverdi 315.<br />

TamaSis wesebi<br />

moTamaSeebis raodenoba: 7-dan 13-mde. sami adamiani asrulebs bankiris<br />

rols. TamaSis dasawyisSi TiToeul qalaqSi unda iyos moTamaSeebis<br />

Tanabari raodenoba.<br />

TamaSis miznebi: gamarjvebulia is moTamaSe romelsac TamaSis bolos<br />

yvelaze meti fuli aqvs.<br />

rogor viTamaSoT<br />

1. mieciT sam monawiles bankiris roli: erTi A qalaqis bankiri, meore B<br />

qalaqis da mesame TamaSis bankiri.<br />

2. moTamaSeebis naxvars aqvs wiTeli “Cipebi”, meore naxevars - lurji.<br />

3. dasawyisSi moTamaSeebi gayofilni arian or Tanabar jgufad. yovel<br />

jgufs yavs Tanabari raodenobiT “wiTeli” da “lurji” moTamaSeebi.<br />

erTi jgufi imogzaurebs A qalaqSi, meore ki B qalaqSi.<br />

4. yvela moTamaSe iwyebs kvadratidan “starti da xelfasi”<br />

5. TamaSis ganmavlobaSi monawiles SeuZlia Seicvalos qalaqi mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu is gaCerdeba kvadratSi “Secvlis Sansi”.<br />

6. yvela moTamaSe iwyebs misi ferisaTvis Sesabamisi xelfasiT:<br />

� lurji moTamaSeebi: 500 erTeuli.<br />

� wiTeli moTamaSeebi: 100 erTeuli.<br />

7. aagdeT kamaTeli, raTa gadawyvitoT, vin daiwyebs TamaSs. TamaSs iwyebs<br />

is, visac yvelaze maRali qula aqvs. Semdeg yoveli moTamaSe rigrigobiT<br />

isvris kamaTels wreSi saaTis isris sawinaaRmdego mimarTulebiT.<br />

8. TiToeuli moTamaSe jeris mixedviT agdebs kamaTels da win miiwevs<br />

Tavisi qalaqis marSrutiT, kamaTelze gamosaxuli cifris Sesabamisi<br />

kvadratebis raodenobiT. bolo kvadratze moTamaSe debs “Cips”,<br />

xmamaRla kiTxulobs instruqciebs da moqmedebs mis Sesabamisad.<br />

9. SeniSvna: moTamaSe, romelic instruqciebis Sesabamisad unda dabrundes<br />

ukan, Cerdeba rodesac miaRwevs daniSnulebis kvadrats, magram ukve<br />

aRar asrulebs am kvadratis instruqciebs.<br />

10. Tu moTamaSem unda gadaixados, magram ara aqvs sakmarisi fuli, is rCeba<br />

kvadratze da xdeba “maTxovari”.<br />

11. erTidaigive kvadrati erTdroulad SiZleba daikavos orma an metma<br />

moTamaSem.<br />

gansakuTrebuli kvadratebi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gadasaxadebis gadaxda<br />

yovelTvis, rodesac moTamaSe gaivlis “gadasaxadebis” kvadrats, is<br />

valdebulia gadaixados gadasaxadebi. (moTamaSeebi ixdian gadasaxadebs am<br />

kvadratis gadakveTisas maSinac ki, Tu isini iq ar Cerdebian).<br />

gadasaxadis raodenoba damokidebulia moTamaSis xelfasze da mis<br />

qalaqze.<br />

qalaqi A 40 % Tu xelfasi aris 500 an meti<br />

10 % Tu xelfasi aris 100 an naklebi<br />

qalaqi B 10 % xelfasis miuxedavad<br />

SeniSvna:<br />

umuSevari pirovneba, romelic ar Rebulobs umuSvrobis daxmarebas, ar<br />

ixdis gadasaxadebs.<br />

umuSevari, romelic iRebs daxmarebas, ixdis mis 10% miuxedavad imisa, Tu<br />

romel qalaqs miekuTvneba.<br />

gadasaxadebis gadaxda xdeba Sesabamisi qalaqis bankirisaTvis. (eqvalandiis<br />

moTamaSeebi uxdian am qalaqis bankirs, xolo egolandiis moTamaSeebi<br />

egolandiis bankirs).<br />

xelfasi<br />

yovelTvis, rodesac moTamaSe gaivlis kvadrats “starti da xelfasi” (ar<br />

aris aucilebeli kvadratze gaCereba, sakmarisia mxolod misi gavla),<br />

is iRebs Sesabamis xelfass TamaSis bankirisagan.<br />

Tu moTamaSe umuSevaria da, Tu qalaqs aqvs socialuri dazRvevis sistema,<br />

is TamaSis bankirisagan Rebulobs umuSevrobis daxmarebas.<br />

cvlilebis Sansi<br />

nebismieri moTamaSe, romelic SeCerdeba kvadratze “cvlilebis Sansi”, unda<br />

dafiqrdes Seicvalos Tu ara qalaqi (eqvalndiidan egolandiaSi<br />

gadasvla an piriqiT). erTi qalaqidan meoreSi gadasasvlelad sakmarisia<br />

moTamaSem gamoucxados Tavisi gadawyvetileba danarCen monawileebs da<br />

bankirebs. Semdeg svlaze isini uxveven gzidan da gaemarTebian axali<br />

qalaqisaken.<br />

moTamaSe, romelic icvlis qalaqs, inarCunebs wina qalaqSi daniSnul<br />

xelfass, magram gadasaxadebs ixdis axali qalaqis sagadasaxado<br />

sistemis Sesabamisad.<br />

qalaqis sabWos sxdomebi<br />

yvela moTamaSe eswreba qalaqis sabWos Sekrebebs. sxdoma SesaZleblobas<br />

iZleva Seicvalos qalaqis politikis kursi, (Tu amis aucilebloba<br />

arsebobs).<br />

Sexvedra SeiZleba Sedges gadasaxadebis yovel me-5 gadaxdaze. qalaqis<br />

bankirebi awarmoeben aRricxvas, ramdenma adamianma gaiara gadasaxadebis<br />

gadaxdis kvadrati maT qalaqSi. roca yoveli me-5 gadamxdeli gaivlis<br />

kvadrats, bankiri iwvevs sxdomas.<br />

krebis Catarebis sakiTxs wyveten qalaqis moTamaSeebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

95


96<br />

qalaqis sabWos sxdomis dros TamaSi wydeba da TamaSis gasagrZeleblad<br />

meore qalaqis moTamaSeebic elodebian Sexvdris dasrulebas.<br />

moTamaSeebs 5 wuTi aqvT qalaqis saWiroebebis gansazRvrisaTvis da<br />

politikaSi cvlilebebis SetanisaTvis. cvlilebebis variantebi<br />

aRniSnulia Sesacvlel baraTebze da moqalaqeebs SeuZliaT daeyrdnon<br />

Sesacvleli baraTebis furclis asls “dRis wesrigis” sakiTxebis<br />

gasacnobad (anu gaecnon variantebs, romelic maT SeuZliaT airCion).<br />

qalaqis politikaSi cvlilebebis Sesatanad moTamaSeebma unda SeiZinon<br />

Sesacvleli baraTi qalaqis gadasaxadebidan Semosuli TanxiT. fasi<br />

miTiTebulia TiToeul baraTze. qalaqis sabWos SeuZlia mxolod iseTi<br />

gadawyvetilebis miReba, romelzec xeli miuwvdeba. qalaqis bankiri<br />

uxdis kuTvnil Tanxas TamaSis bankirs. baraTebis SeZena SezRudulia<br />

mxolod qalaqis finansuri SesaZleblobebiT.<br />

finansuri siZneleebisas qalaqis sabWos SeuZlia ukanve miyidos erTi an<br />

ramdenime Sesacveleli baraTi TamaSis bankirs. “xelaxali Sesyidvis”<br />

fasi sawyisi Rirebulebis 50%-iT ganisazRvreba.<br />

mdidar moqalaqeebs SeuZliaT Seitanon fuli qalaqis fondSi, raTa<br />

SesaZlebeli gaxdes Sesacvleli baraTebis yidva.<br />

bankiri awebebs baraTebs saTamaSo dafis Sesabamis kvadratebSi.<br />

Sesacvleli baraTebi<br />

qalaqis politikis sakiTxebi, romelic qalaqis sabWos SeuZlia miiRos<br />

sabWos sxdomebze, ganawilebulia sul 17 Sesacvlel baraTze.<br />

Sesacvleli baraTebis SeZena xdeba qalaqis bankirTan baraTze<br />

dabeWdili fasis mixedviT. baraTis SeZenis Semdeg, qalaqis bankiri<br />

awebebs baraTs (baraTebs) dafis im kvadratze, romelzec moqalaqeebi<br />

SeTanxmdnen.<br />

nebismieri kvadrati SeiZleba “Seicvalos”. kursis Secvlis dros Tu<br />

Sesabamis kvadratze moTamaSea gaCerebuli, igi moqmedebs wina<br />

instruqciebiT. axali wesebi ZalaSi Sedis mxolod momdevno<br />

moTamaSisaTvis, romelic SeCerdeba am kvadratSi.<br />

qalaqis sabWos sxdomaze moqalaqeebs/moTamaSeebs, qalaqis politikis<br />

gansazRvrisas, SeuZliaT SeiZinon erTi an ramdenime baraTi. TiToeuli<br />

baraTis safasuri unda anazRaurdes.<br />

Rataki<br />

moTamaSe, romelsac ara aqvs gadasaxadebis an sxva xarjebis<br />

dafarvisaTvis saWiro Tanxa, rCeba kvadratSi, romelzec es-esaa SeCerda<br />

da xdeba “Rataki”. Tu qalaqSi arsebobs usaxlkaroTa TavSesafari, Ratakma,<br />

Tu survili aqvs, kvadratis nacvlad SeuZlia TavSesafarSi gaaTios Rame,<br />

magram es ar aTavisuflebs mas gadasaxadebisa da valebisagan.<br />

Rataks SeuZlia Txovos fuli nebismier moTamaSes, romelic mis<br />

kvadratSi moxvdeba. TiToeuli moTamaSe Tavad wyvets miscems Tu ara fuls<br />

Rataks. valebis dasafarad sakmarisi Tanxis Segrovebis Semdeg, „Rataki“<br />

daelodeba Tavis jers, gaistumrebs gadasaxadebs, aagdebs kamaTels da<br />

miiweves win. „Rataki“ agdebs kamaTels erTi jeris gamotovebiT. mas aqvs<br />

Sansi:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ebeli masala<br />

leli baraTebi<br />

Tu mouvida 6 sanagve yuTSi ipovos 50 erTeuli<br />

Tu mouvida 5 Seagrovos 20 carieli ludis boTli, Caabaros minis<br />

taris mimReb punqtSi – Tu aseTi punqti arsebobs<br />

qalaqSi! da miiRos 50 erTeuli.<br />

Tu mouvida 4 miiRos 10 erTeuli pirvelive gamvlelisagan,<br />

romelic gadakveTs mis kvadrats.<br />

Tu mouvida 3 daTvres da gamotovos Tavisi Semdegi rigi.<br />

Tu mouvida 2 gaeRviZos parkSi da skamis qveS ipovos 10 erTeuli.<br />

Tu qalaqma moaxerxa baRis keTilmowyoba, poulobs 20<br />

erTeuls.<br />

Tu mouvida 1 gaxdes Zarcvis msxverpli. mouwevs momdevno<br />

Semowirulobis qalaqis bankirisaTvis gadacema.<br />

Rataks mogebas uxdis im qalaqis bankiri, romelSic Rataki cxovrobs.<br />

rodis mTavrdeba TamaSi?<br />

moTamaSeebi TamaSis dawyebamde gansazRvraven rodis unda dasruldes<br />

TamaSi. maT SeuZliaT airCion erT-erTi varianti:<br />

� mas Semdeg, rac pirveli moTamaSe daasrulebs 20 wres.<br />

� SeTanxmebuli drois amowurvis Semdeg, magaliTad 45 saTamaSo wuTi.<br />

SeniSvna: TamaSi avtomaturad dasruldeba, Tu romelime qalaqi<br />

gakotrdeba.<br />

gamarjvebulia is moTamaSe, romelsac TamaSis damTavrebis Semdeg<br />

yvelaze meti fuli aRmoaCndeba.<br />

damatebiTi informacia<br />

evropis socialuri uzrunvelyofis kodeqsi<br />

evropis sabWos socialuri uzrunvelyofis evropuli kodeqsi ZalaSi Sevida 1968 wels, xolo 2001 wlis<br />

ivlisSi misi ratificireba moxda 18 wevri saxelmwifos mier. kodeqsi uzrunvelyofs socialuri dacvis<br />

farTo speqtrs Semdegi garantiebis CaTvliT:<br />

� samedicino momsaxureba zogadi Terapiuli, specializirebuli da saswrafo daxmarebis CaTvliT;<br />

� umuSevrobis daxmareba;<br />

� moxucebulobis daxmareba;<br />

� invalidobis daxmareba.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

97


parkis<br />

keTilmowyoba,<br />

sacurao auzisa da<br />

bavSvebis saTamaSo<br />

moednis ageba<br />

Rirebuleba: 200<br />

erT.<br />

skolebis gaficva<br />

damTavrda.<br />

iTamaSeT Tavidan!<br />

gazrdili<br />

xelfasebis xarji:<br />

400 erT.<br />

Tqven avad gaxdiT.<br />

saxelmwifo<br />

saavadmyofo<br />

mTlianad<br />

subsidirebulia.<br />

gadaixadeT<br />

mxolod 10 erT.<br />

saavadmyofos<br />

Rirebuleba: 600<br />

erT.<br />

Tqven iuridiuli<br />

problemebi gaqvT.<br />

miakiTxeT ufaso<br />

iuridiuli<br />

daxmarebis<br />

samsaxurs<br />

gadainacvleT 2<br />

kvadratiT win.<br />

Rirebuleba: 200<br />

erT.<br />

98<br />

parkis dasufTaveba<br />

Rirebuleba: 100<br />

erT.<br />

gaixsna axali kino<br />

da Teatri.<br />

Rirebuleba: 400<br />

erT.<br />

Tqven avad gaxdiT.<br />

saxelmwifo<br />

saavadmyofo ar<br />

aris<br />

subsidirebuli<br />

gadaixadeT 30 erT.<br />

saavadmyofos<br />

subsidiebis<br />

Rirebuleba: 400<br />

erT.<br />

araviTari<br />

usaxlkaro xalxi<br />

qalaqSi! axali<br />

TavSesafari<br />

gaxsnilia.<br />

TavSesafris<br />

Rirebuleba: 200<br />

erT.<br />

dasarigebeli masala<br />

gzebi SekeTebulia<br />

srulad.<br />

gadainacvleT sami<br />

kvadratiT win.<br />

Rirebuleba: 400<br />

erT.<br />

mamaTqveni pensiaze<br />

gavida da<br />

Rebulobs pensias.<br />

sapensio sistemis<br />

sqemis Seqmnis<br />

Rirebuleba iqneba<br />

400 erT.<br />

plaJze Sesvla<br />

ufasoa! mxolod<br />

isiamovneT.<br />

subsidiis<br />

Rirebuleba: 100<br />

erT.<br />

qalaqis bankiris amocanaTa sia<br />

gzebs ara uSavs,<br />

ormoebi<br />

amovsebulia.<br />

mxolod qalaqis<br />

sabWos Semdeg<br />

sxdomamde gaZlebs.<br />

Rirebuleba 200<br />

erT.<br />

Tqven gsurT<br />

wignebis kiTxva<br />

da axla ukve<br />

biblioTekac<br />

arsebobs! gadaagdeT<br />

kamaTeli kidev<br />

erTxel.<br />

biblioTekis<br />

Rirebuleba: 200<br />

erT.<br />

transportis<br />

problemebi<br />

gamartivebulia<br />

velosipedis<br />

trasis wyalobiT.<br />

Rirebuleba: 150<br />

erT.<br />

Tqven gaTavisuflebuli<br />

xarT samsaxuridan!umuSevrobis<br />

fondi gadagixdiT<br />

xelfasis<br />

30%-s. am SemTxvevaSi<br />

qalaqs unda<br />

qondes 1 000 erT.<br />

sarezervo fondi<br />

araviTari quCis<br />

bavSvebi amieridan!<br />

upatrono bavSvTa<br />

saxli agebulia.<br />

Rirebuleba: 200<br />

erT.<br />

nagvis<br />

gadamamuSavebeli<br />

sistema aadvilebs<br />

nagvis gatanas<br />

gadainacvleT sami<br />

kvadratiT win.<br />

nagvis<br />

gadamamuSavebeli<br />

sistemis<br />

Rirebuleba: 150<br />

erT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

Tavdapirvelad arc erT qalaqs ara aqvs fuli. Semosavlebi unda Segrovdes moTamaSe<br />

Sesabamisi kvadratebis gadakeTisas gadaxdili gadasaxadebis Sedegad.<br />

1. qalaqis bankirebi Tavis uwyisebSi awarmoeben aRricxvas ramdenma moTamaSem<br />

“gadasaxadebis” kvadrati da yoveli mexuTe gadamxdelis gavlis Semdeg iwveven<br />

krebas.<br />

2. qalaqis bankirebi kreben gadasaxadebs qalaqis yoveli moTamaSisagan, rodesac


eli masala<br />

Sis bankiris baraTi-roli<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

s daswyisSi mTeli fuli aqvs TamaSis bankirs. man unda:<br />

zrunvelyos TamaSis Seuferxeblad warmarTva<br />

� daiwyos TamaSi<br />

� uzrunvelyos wesebis dacva<br />

� daniSnos TariRi qalaqis sabWos sxdomebisTvis. isini unda garZeldes maqsimum 5 wuTi da<br />

� daasrulos TamaSi, rodesac SeTanxmebuli dro amoiwureba an pirveli moTamaSe Sesarulebs<br />

99


100 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aSikis istoria


avSvebi<br />

socialuri uflebebi<br />

dlobalizacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

5 da meti<br />

90 wuTi<br />

bavSvebis iZulebiTi Sroma Semosavlis wyaros ojaxebisa da TemisaTvis.<br />

akrZaleT es da yvelaze metad bavSvebi dazaraldebian. namdvilad asea?<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

bavSvebi, socialuri uflebebi, globalizacia<br />

done 3<br />

5 da meti<br />

90 wuTi<br />

mcire jgufebSi tardeba diskusia qvemoT<br />

CamoTvlili sakiTxebis Seswavlis mizniT:<br />

� bavSvTa Sromis realoba<br />

� bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebis mizezebi da<br />

misi aRmofxvris gzebi<br />

� Sromisa da eqspluataciis saziano formebisagan<br />

dacvis ufleba<br />

� ganaTlebis ufleba<br />

� TamaSisa da dasvenebis ufleba<br />

� informirebulobis amaRleba bavSvTa Sromis<br />

problemis Sesaxeb<br />

� problemis sirTulis mimarT kritikuli<br />

azrovnebis ganviTareba<br />

� samarTlianobisa da pasuxismgeblobis grZnobis<br />

ganviTareba problemis gadasaWreli gzebis<br />

Ziebis procesSi<br />

� „aSikis cxovrebis faqtebis“ asli; TiToeul<br />

moTamaSes erTi asli<br />

� kalmistrebi da markerebi<br />

� A3 zomis qaRaldis furclebi an dafis<br />

furclebi<br />

� daamzadeT cxrilis “ideebi gadawyvetilebis<br />

sapovnelad” aslebi A3 zomis furclebze an<br />

dafis furclebze. gaakeTeT erTi asli mcire<br />

jgufisaTvis da erTi plenaruli sxdomisaTvis<br />

� SeiswavleT qvemoT miTiTebuli informacia<br />

jgufisTvis savarjiSos gacnobis mizniT.<br />

1. ganumarteT monawileebs, rom savarjiSo realur istorias<br />

asaxavs, kerZod, pakistaneli biWis, aSikis muSaobis ambavs.<br />

TamaSis mizania - aSikis mdgomareobis SecvlisaTvis SesaZlo<br />

gzebis povna.<br />

2. “moTelvisaTvis” SeasruleT “mogonili ambis Txrobis” erTi<br />

raundi. moikribeT fantazia da moifiqreT/moyeviT erTi dRis<br />

102 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


istoria aSikis cxovrebidan. mimarTeT wreSi msxdom TiToeul<br />

moTamaSes daamatos erTi winadadeba.<br />

3. dayaviT moTamaSeebi mcire jgufebad, TiToeulSi maqsimum 5<br />

monawiliT. daurigeT yvelas aSikis cxovrebis faqtebis<br />

furclis asli. gamoyaviT 5 wuTi kiTxvisa da<br />

komentarebisaTvis.<br />

4. mieciT TiToeul jgufs “ideebi gadawyvetilebisaTvis”<br />

teqstis asli. ganmarteT, rom maTi amocanaa moifiqron aSikis<br />

da sxva daqiravebuli bavSvebis problemebis gadaWris gzebi.<br />

Sesabamis svetebSi unda Camoweron SesaZlo RonisZiebebi,<br />

romelTa ganxorcieleba gadawyvetda problemas “erT dReSi”,<br />

“erT TveSi”, da “momavalSi”. moTamaSeebs 30 wuTi aqvT am<br />

amocanis SesrulebisaTvis da momxseblis dasaxelebisaTvis.<br />

5. plenarul sxdomaze, sTxoveT TiToeul monawiles gamoTqvas<br />

azri yoveli svetis Sesaxeb. SeajameT ideebi dafaze.<br />

survilis SemTxvevaSi mieciT ideebis ganxilvis saSualeba,<br />

magram gaxsovdeT drois SezRudva.<br />

6. cxrilis Sevsebis Semdeg, CaatareT saerTo analizi da<br />

SeajameT Sedegebi.<br />

analizi da Sefaseba<br />

diskusiis diapazoni damokidebulia monawileTa erudiciaze, magram<br />

ecadeT gaarkvioT, rogorc maTi Sexedulebebi bavSvTa Sromis Sesaxeb, aseve<br />

maTi ideebi aRniSnuli problemis gadasawyvetad.<br />

� ra informacia hqondaT monawileebs bavSvTa Sromis Sesaxeb, am<br />

savarjiSos Sesrulebamde? rogor Seityves amis Sesaxeb?<br />

informaciis romeli wyaroebidan?<br />

� arsebobs bavsvta Sromis SemTxvevebi maT qveyanaSi/qalaqSi? ra<br />

samuSaos asruleben bavSvebi da ratom muSaoben isini?<br />

� unda imuSaon, Tu ara bavSvebma? unda hqondeT arCevanis ufleba<br />

imuSaon, Tu ara?<br />

� „bavSvTa Sroma qmnis Semosavlis wyaros ojaxebisa da<br />

sazogadoebisaTvis. akrZaleT es da yvelaze metad bavSvebi<br />

dazaraldebian.“ rogoria Tqveni damokidebuleba am gamonaTqvamis<br />

mimarT?<br />

� ra sargebloba moaqvs CvenTvis, rogorc momxmareblisaTvis, bavSvTa<br />

Sromas?<br />

� gagiWirdaT bavSvTa Sromis problemis gadasaWreli SesaZlo<br />

RonisZiebebis mofiqreba? sami svetidan (“erT dReSi”, “erT TveSi”,<br />

da “momavalSi”), romeli iyo ufro rTuli Sesavsebi? ratom?<br />

� bavSvTa Sromis problemas miZRvna uamravi deklaracia da<br />

konfrencia, rogorc calkeul qveynebSi, aseve saerTaSoriso doneze.<br />

ratom rCeba is kvlav aseT farTomasStabian problemad mTel<br />

msoflioSi?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

103


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

2 dekemberi<br />

monobis<br />

gauqmebisaTvis<br />

brZolis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

� vis unda daevalos problemis gadaWra? (aiReT gansxvavebuli feris<br />

markeri da SeitaneT pasuxi cxrilSi).<br />

� SegviZlia rigiT moqalaqeebs, am problemis gadawyvetaSi daxmareba?<br />

rogor da rodis?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tu monawileebs mwiri informacia aqvT bavSvTa Sromis Sesaxeb, gaacaniT<br />

maT savarjiSo bavSvTa Sromis faqtebisa da Sedegebis Sesaxeb. interesis<br />

gaZlierebis mizniT, qvemoT warmodgenili statistikuri monacemebi<br />

SeTavazeT mokle viqtorinis formiT.<br />

jgufs SeiZleba gauWirdes pirveli ori svetisaTvis ideebis mofiqreba<br />

(“erT dReSi” da “erT TveSi”), ramac SeiZleba warmoSvas umweobisa da<br />

imedgacruebis grZnoba. SegiZliaT maTi gamxneveba Semdegi gancxadebis<br />

wakiTxviT:<br />

“amocana rTulia, magram ara imdenad, rom gadaulaxavi da dauZleveli<br />

aRmoCndes. bavSvTa Sromis problemas ganviTarebuli qveynebic ver ascdnen.<br />

es adasturebs, rom problemis gamomwvevi mizezi resursebis deficiti ki<br />

ara, realuri Zalisxmevis nakleboba. ase gagrZeleba dauSvebelia.<br />

uzenaesi sasamarTlos gadawyvetilebidan m.s. mexta tamilnadus Statis da sxvaTa<br />

winaaRmdeg saqmesTan dakavSirebiT, indoeTi, 1986.<br />

Cveulebisamebr, monawileebi acnobiereben, rom efeqturi da<br />

perspeqtiuli gadawyvetilebebis misaRebad, pirvel rigSi, saWiroa mizezebis<br />

garkveva. mizezebis gaanalizebis Semdeg, gadawyvetilebebi xSirad<br />

TvalnaTliv ikveTeba. Tumca, SeiZleba, amis miTiTeba mogiwioT zogierT<br />

jgufebTan, gansakuTrebiT, Tu isini sirTuleebs awydebian<br />

gadawyvetilebebis Ziebisas.<br />

SeiZleba provocireba gaukeToT ideebs Semdegi winadadebebis<br />

SeTavazebiT:<br />

� siRaribis daZleva, raTa bavSvebs ar mouxdeT muSaoba.<br />

� ufrosebis xelfasebis gazrda, raTa naklebi saWiroeba iyos<br />

bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebisaTvis.<br />

� ganaTlebis ganviTareba, raTa igi ufro mimzidveli da aqtualuri<br />

gaxdes bavSvebisaTvis.<br />

� bavSvTa Sromis saerTaSoriso standartebis Camoyalibeba.<br />

� bavSvTa Sromis Sedegad Seqmnili produqciis akrZalva.<br />

� saerTaSoriso doneze SemuSavdes Sromis minimaluri standartebi,<br />

rogorc msoflio savaWro organizaciaSi wevrobis piroba.<br />

gamoiyeneT nebismieri mimdinare lokaluri an globaluri siaxle<br />

/informacia bavSvTa Sromis gamoyenebis Sesaxeb, raTa savarjiSo iyos<br />

aqtualuri da saintereso.<br />

variantebi<br />

Tu gsurT monawileebis codnis gaRrmaveba bavSvTa Sromis gamoyenebis<br />

koncefciasTan dakavSirebiT, SegiZliaT savarjiSos dawyebamde CaataroT<br />

viqtorina. viqtorinis naxva SegiZliaT Sromis saerTaSoriso organizaciis<br />

104 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


(http://us.ilo.org/ilokidsnew/whatis.html) da iunisefis vebgverdebze<br />

(www.unicef.org/aclabour/quiz.htm)<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moipoveT damatebiTi informacia bavSvTa Sromisgamoyenebis winaaRmdeg<br />

mimarTuli axalgazrduli kampaniis Sesaxeb, magaliTad, “bavSvebs SeuZliaT<br />

gaaTavisuflon bavSvebi” - bavSvTa uflebebis fondi, romelic daaarsa 12<br />

wlis kanadelma biWma www.icomm.ca/freechild/<br />

damatebiTi informacia<br />

mexuTe TavSi, bavSvebisa da maTi socialuri uflebebis sainformacio<br />

ganyofilebaSi, moyvanilia statistika bavSvTa Sromis, saerTaSoriso<br />

samarTlis, bavSvTa Sromis eqspluataciis Sedegad warmoebuli produqciis,<br />

bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebisa da bavSvze misi gavlenis Sesaxeb.<br />

bavSvTa Sromis problemis maStaburobaze miuTiTebs am sakiTxze<br />

arsebuli uzarmazari informacia. am TvalsazrisiT saintereso internet<br />

gverdebs miekuTvneba Sromis saerTaSoriso organizacia (hwww.ilo.org),<br />

iunisefi (www.unicef.org) da organizacia “gadaarCineT bavSvebi”<br />

(www.savethechildren.org.uk).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

105


dasrigebeli masala<br />

faqtebi aSikis cxovrebidan<br />

ideebi gadawyvetilebis sapovnelad<br />

ra unda movimoqmedoT, rom davexmaroT aSiks da sxva bavSvebs?<br />

erTi dRis Semdeg? erTi kviris Semdeg? momavalSi?<br />

106 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

bavSvTa uflebebi<br />

bavSvi siTamamis gareSe gavs uvarskvlavo cas<br />

bavSvebi, adamianis zogadi uflebebi, ganaTleba<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

bavSvTa uflebebis konvenciis ganxilvis stimulirebis<br />

mizniT savarjiSo iyenebs baraTebis mravalwaxnagovani<br />

(briliantis) daxarisxebis meTods. diskusia Seexeba<br />

Semdeg sakiTxebs:<br />

� adamianis ZiriTadi uflebebi da konvenciiT<br />

gansazRvruli bavSvis specifiuri uflebebi<br />

� konvenciiT gansazRvruli movaleobebi da<br />

pasuxismgeblobebi<br />

� rogor davicvaT uflebebi<br />

� sakuTar ojaxSi cxovrebis ufleba<br />

� ekonomikuri eqspluataciisagan dacvis ufleba<br />

� sasamarTlo procesebze gansakuTrebuli mopyrobis<br />

ufleba<br />

� codnis gavrceleba bavSvTa uflebebis konvenciis<br />

Sesaxeb<br />

� informaciis kritikuli analizisa da misi<br />

realobasTan Sedarebis unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� samarTlianobis, pasuxismgeblobis, solidarobisa da<br />

Tanasworuflebianobis grZnobis stimulireba<br />

� baraTi-gaminaTqvamebi – TiTo kompleqti TiToeuli<br />

mcire jgufisaTvis<br />

� didi zomis furceli kedelze gasakravad<br />

� markerebi<br />

� sakmarisi sivrce, raTa mcire jgufebma imuSaon<br />

damoukideblad<br />

� mimarTeT bavSvTa uflebebis konvenciis Semoklebul<br />

variants 514 gv-ze. CamowereT konvenciis muxlebi<br />

didi zomis furcelze kedelze gasakravad.<br />

� gadaxedeT qvemoT moyvanil baraT-gamonaTqvamebs da<br />

daeyrdeniT konvencias. gadawyviteT, diskusiis dros<br />

romeli muxlebi ufro met interess aRZravs<br />

konkretul jgufSi. ifiqreT, romeli sakiTxebia<br />

aqtualuri jgufis wevrebisaTvis da romeli<br />

sakiTxebia sakamaTo<br />

� moamzadeT baraTebis kompleqtebi. CadeT TiToeuli<br />

kompleqti calke konvertSi, raTa erTmaneTSi ar<br />

airios!<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

107<br />

bavSvebi<br />

adamianis zogadi uflebebi<br />

ganaTleba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

60 wuTi


instruqciebi<br />

1. daiwyeT bavSvTa uflebebis konvenciis mokle mimoxilviT. ikiTxeT,<br />

ra ician monawileebma konvenciis Sesaxeb. miuTiTeT kedelze<br />

gakrul fircelze da CaikiTxeT ZiriTadi muxlebi.<br />

2. TxoveT monawileebs daewyon 3-4 kacian mcire jgufebad. gadaeciT<br />

konvertebi baraTi-gamonaTqvamebiT.<br />

3. ganmarteT briliantis daxarisxebis proceduris arsi. TiToeulma<br />

jgufma unda imsjelos 9 gamonaTqvamze da gaiazros, ramdenad<br />

aqtualuria TiToeuli maTgani maT cxovrebaSi. amis Semdeg, unda<br />

ganaTavson es gancxadebebi briliantis daaxarisxebis principiT, anu<br />

maTi mniSvnelobis mixedviT. unda dadon yvelaze mniSvnelovani<br />

gamonaTqvami magidaze, mas qvemodan amoudon naklebad mniSvnelovani<br />

ori momdevno gamonaTqvami. am ori gamonaTqvamis qvemoT unda<br />

moaTavson kidev ufro naklebad mniSvnelovani gamonaTqvami. meoTxe<br />

rigSic, amave principiT daideba ori baraTi, xolo mexuTe rigSi<br />

erTi gamonaTqvami, romelic maTi azriT yvelaze nakleb<br />

mniSvnelovania. amrigad, baraTebis wyoba miiRebs briliantis formas.<br />

4. mieciT jgufs 25 wuTi msjelobisa da baraTebis TanmimdevrobiT<br />

ganlagebis mosafiqreblad.<br />

5. rodesac jgufebi Seasruleben amocanas, mieciT monawileebs<br />

saSualeba, rom daaTvalieron oTaxi da gaecnon sxva jgufebis<br />

“ranJirebis” Sedegebs. Semdeg moiwvieT plenaruli sxdoma analizis<br />

Casatareblad.<br />

analizi da Sefaseba<br />

miiwvieT TiToeuli jgufi cal-calke, raTa warmoadginon diskusiis<br />

Sedgebi. amis Semdeg, daazusteT, ramdenad moewonaT monawileebs savarjiSo<br />

da ra codna SeiZines. gamoiyeneT kiTxvebi:<br />

� ras iZleva calkeuli jgufebis ganxilvebis Sedegebis Sedareba? ra<br />

msgavseba da gansxvavebaa maT Soris?<br />

� ratom aqvT sxvadasxva adamianebs sxvadasxva prioritetebi?<br />

� sxvebis mosmenis Semdeg gauCnda Tu ara romelime jgufs survili<br />

gadaxedon TavianT gadawyvetilebebs baraTebis daxarisxebasTan<br />

dakavSirebiT? romeli argumentebi iyo yvelaze damajerebeli?<br />

� romeli uflebebi ar aris daculi Tqven sazogadoebaSi da ratom?<br />

� aris iseTi uflebebi, romelic konvenciaSi araa Setanili da Tqven<br />

ki fiqrobT, rom unda iyos?<br />

� fiqrobT, rom bavSvebs WirdebaT konvencia? ratom?<br />

� Tuki bavSvebs aqvT konvencia, ratom ar unda qondeT is 18-dan 30<br />

wlamde axalgazrdebs?<br />

� ra specifiur uflebebs unda Seicavdes aseTi konvencia<br />

axalgazrdebisaTvis?<br />

� erTia bavSvTa uflebebis gansazRvra konvenciaSi, magram, ramdenad<br />

realuri, rom maT pretenzia ganacxadon TavianTi uflebebis<br />

Sesrulebaze?<br />

� zogadad, rogor moiTxoven adamianebi TavianTi uflebebis dacvas?<br />

108 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� Tu sakuTari uflebebis dacvis erT-erTi saSualeba demokratiul<br />

procesebSi monawileobaa, ra unda moimoqmedon monawileebma saxlSi,<br />

skolaSi, klubSi, rom daicvan Tavisi uflebebi?<br />

� vis unda mimarTon bavSvebma sazogadoebaSi, Tu miaCniaT, rom maTi<br />

uflebebi seriozulad irRveva?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

damatebiTi informacia briliantis daxarisxebis Sesaxeb mocemulia 67<br />

gv.ze I TavSi “rogor visargebloT <strong>kompasi</strong>T”. auxseniT jgufebs, rom<br />

baraTebis daxarisxebisas ar arsebobs erTaderTi swori da/an mcdari gza.<br />

maT unda gaiazron, rom sxvadasxva xalxs sxvadasxva gamocdileba gaaCniaT.<br />

Sesabamisad, prioritetebic gansxvavebulia da maT pativiscemiT unda<br />

moekidon. da mainc, monawileebi unda ecadon mcire jgufebSi miaRwion<br />

konsensuss baraTebis TanmimdevrobasTan dakavSirebiT. bolosdabolos,<br />

realur cxovrebaSi, prioritetebi da gadawyvetilebebi TiToeuli adamianis<br />

interesebidan unda gamomdinareobdes.<br />

variantebi<br />

bavSvTa uflebebis konvenciis muxlebiT Sevsebuli cxra baraTis<br />

nacvlad jgufs daurigeT rva baraTi, xolo erTi baraTi daitoveT<br />

carieli, raTa Tavad jgufis wevrebma Seavson igi.<br />

CaawyveT baraTi-gamonaTqvamebi qudSi. sTxoveT monawileebs rigrigobiT<br />

amoiRon TiTo baraTi da isaubron mis Sesaxeb erTi wuTis ganmavlobaSi.<br />

damatebiTi informacia ixileT savarjiSoSi “erTi wuTiT!” (gv. 180)<br />

TxoveT jgufebs daweron mokle istoria an warmoadginon SerCeul<br />

muxlTan dakavSirebuli incidentis mokle roluri gaTaSeba. kidev erTi<br />

alternativaa istoriebis/roluri gaTamaSebis gamoyeneba mediis<br />

informaciebze dayrdnobiT: raime filmSi an TeatrSi mosmenili, nanaxi an<br />

wignSi Tu JurnalSi wakiTxuli istoriebi. rolebis gaTamaSeba SeiZleba<br />

ganviTardes ise, rom monawileebma Tavdapirvelad warmoadginon raime<br />

epizodi da gadavidnen gamosavlis improvizirebul Ziebaze, an msgavsi<br />

incidentebisa Tu zogadad adamianis uflebebis darRvevebis Tavidan<br />

acilebis gzebze.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moiwvieT jgufTan sasaubrod bavSvTa uflebebis konvenciaSi kargad<br />

garkveuli priovneba, magaliTad, bavSevebis daxmarebis samsaxuris<br />

xelmZRvaneli, bavSvebis fsiqologi an warmomadgeneli ombudsmenis<br />

ofisidan. saubris win, CaatareT gonebrivi Sturmi bavSvis uflebebis<br />

SesaZlo darRvevebze. magaliTad, cudi mopyroba, seqsualuri eqspluatacia,<br />

bavSvebisadmi mozrdilTa valdebulebebis ignorireba da dacinva. gaarkvieT<br />

spikerTan, vis evaleba adgilobriv mosaxleobaSi bavSvebze mzrunveloba da<br />

vis ekisreba pasuxismgebloba. magaliTad, mSoblebs, policias, daxmarebis<br />

samsaxurebs, socialur muSakebs da a.S. iTxoveT rCeva, rogor unda<br />

imoqmedos bavSvis uflebaTa darRvevis mowmem im SemTxvevaSi, rodesac, misi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

109


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

20 noemberi<br />

bavSvTa saerTaSoriso<br />

dRe<br />

mezobeli cudad epyroba Tavis bavSvebs. aseT sakiTxebs taqtiani, frTxili<br />

da faqizi midgoma esaWiroeba.<br />

bavSvebi da axalgazrdebi xSirad grZnoben Tavs diskriminirebulad. Tu<br />

jgufs survili aqvs ganixilos diskriminaciis sakiTxebi, SeuZliaT<br />

Seasrulon savarjiSo “yvela Tanaswori, yvela gansxvavebuli” (gv. 304).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

ganixileT skolis menejmenti, politika da saswavlo programa, raTa<br />

gaarkvioT, rogor asrulebs skola Tavis movaleobebsa da valdebulebebs<br />

bavSvTa uflebebis konvenciis mimarT. magaliTad, skola uzrunvelyofs<br />

ganaTlebas, romelic mimaTulia bavSvis pirovnebis, niWisa da unar-Cvevebis<br />

ganviTarebisaken, Tu mTeli yurdReba gadatanili aqvs gamocdebisaTvis<br />

momzadebaze? Tavisuflad gamoTqvamen moswavleebi azrs im sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT, romlebic maT keTildReobas exeba? eqceva saTanado yuradReba<br />

moswavleebis azrs? sxva sityvebiT rom vTqvaT, arsebobs skolis sabWo? Tu<br />

arsebobs, ramdenad efeqturia is? skolis disciplina SesabamisobaSia<br />

bavSvis Rirsebis dacvasTan? rogor reagirebs skola rasistul<br />

incidentebze da sisastikis faqtebze? imsjeleT, ra saSualebebi arsebobs<br />

mdgomareobis gaumjobesebisaTvis da ra zomebi unda iqnas miRebuli am<br />

sakiTxebis mosagvareblad. magaliTi ixileT 341 gverdze - “moqmedebaze<br />

gadasvla” da dagegmeT proeqti. iyaviT frTxilad da ar iCqaroT. zedmetad<br />

ar gaanawyenoT maswavleblebi, gansakuTrebiT, Tu isini isedac<br />

gsayveduroben rom maT kompetenciaSi iWrebiT!<br />

damatebiTi informacia<br />

konvenciis sruli teqsti, iunisefis yovelwliurad gamoqveynebuli<br />

Sesabamisi dokumentebi msoflios bavSvTa mdgomareobaze da bavSvTa<br />

uflebebTan dakavSirebuli sxva publikaciebi da gamocemebi ixile mexuTe<br />

Tavis gamoyenebuli literaturis siaSi, romelic Seicavs bazisur<br />

informacias bavSvTa problematikis Sesaxeb (gv. 405).<br />

110 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

baraTi-gamonaTqvamebi<br />

gaakeTeT CamoTvlili muxlebis aslebi, amoWeriT isini da gaakeTeT<br />

baraTi-gamonaTqvamebi<br />

bavSvs ufleba aqvs, Tavisuflad gamoTqvams Tavisi Sexedulebebi nebismier sakiTxze, romelic mas exeba,<br />

amasTan, bavSvis Sexedulebebs saTanado yuradReba eTmoba misi asakisa da simwifis Sesabamisad. bavSvs<br />

ufleba aqvs Tavisuflad gamoTqvas Tavisi azri.<br />

pativiscemiT unda movepyroT bavSvis uflebas azris, sindisisa da religiis Tavisuflebaze. bavSvs ufleba<br />

aqvs kavSirisa da mSvidobiani Sekrebebis Tavisuflebaze.<br />

arc erT bavSvi ar unda iyos mis pirad cxovrebaSi, ojaxur saqmeebSi, an pirad mimoweraSi uneblie an<br />

ukanono Carevis sagani. bavSvi daculi unda iyos mis Rirsebaze da reputaciaze ukanono Tavdasxmisagan.<br />

mSoblebs aqvT upiratesi pasuxismgebloba bavSvis gazrdasa da ganviTarebaze.<br />

bavSvs aqvs ganaTlebis ufleba. saxelmwifom unda gaxados dawyebiTi ganaTleba savaldebulo, xelmisawvdomi<br />

da ufaso yvelasaTvis. skolis disciplina unda ganxorcieldes bavSvis Rirsebis dacvis Sesatyvisi<br />

gziT. ganaTleba mimarTuli unda iyos bavSvis pirovnebis, niWisa da unaris, adamianis uflebebis da<br />

ZiriTadi Tavisuflebebis pativiscemis ganviTarebisaken, Tavisufal sazogadoebaSi pasuxismgeblobis,<br />

mSvidobis, megobrobis, gagebis, Semwynareblobis da Tanasworobis grZnobiT cxovrebis da garemos<br />

dacvis mimarT pativiscemis grZnobis ganviTarebisaken.<br />

bavSvs aqvs dasvenebis da garTobis, TamaSis, socialur cxovrebaSi da xelovnebis sferoSi Tavisufali<br />

monawileobis ufleba.<br />

bavSvi daculi unda iyos ekonomikuri eqsploataciisagan da iseTi samuSaos Sesrulebisagan, romelic<br />

sazianoa misi sicocxlisa da ganviTarebisaTvis. bavSvi daculi unda iyos seqsualuri eqsploataciis<br />

yvela formisagan da seqsualuri Zaladobisagan, prostituciisa da sxva ukanono seqsualur<br />

garyvnilebaSi, pornografiis industriaSi da a.S. gamoyenebisagan<br />

saxelmwifom unda miiRos yvela praqtikuli zoma SeiaraRebuli konfliqtebis msxverpli bavSvebis zrunvasa<br />

da dacvaze.<br />

yvela bavSvs, romelsac bralad edeba danaSaulis Cadena unda mieces udanaSaulobis prezumfciis garantia<br />

vidre ar dadasturdeba misi braleuloba, unda sargeblobdes iuridiuli daxmarebiT sasamarTlo<br />

ganxilvebis dros, ar unda aiZulon misces Cveneba an aRiaros danaSauli, pativiscemiT unda moekidon<br />

mis pirad cxovrebas, da moepyron asakis, mdgomareobebis da keTildReobis Sesabamisad. arc sikvdiliT<br />

dasja da arc samudamo patimroba gaTavisuflebis SesaZleblobis gareSe ar unda iyos gamotanili<br />

bavSvebis mier Cadenili danaSaulisaTvis 18 wlis asakis qvemoT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

111


ekologia<br />

moqalaqeoba<br />

janmrTeloba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

6 da meti<br />

180 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

baRi erT RameSi<br />

SeZlebdiT baRis gaSenebas erT RameSi?<br />

ekologia, moqalaqeoba, janmrTeloba<br />

done 3<br />

6 da meti<br />

180 wuTi<br />

SemoqmedebiTi savarjiSo, romelic iyenebs xatvas<br />

da modelirebas, raTa Seiswavlos:<br />

� Zalebi, romlebic gansazRvraven ganviTarebas;<br />

� ramdenad akmayofilebs, an ar akmayofilebs<br />

lokaluri keTilmowyoba adgilobrivi<br />

adamianebis moTxovnilebebs;<br />

� rogor miiReba gadawyvetilebebi lokaluri<br />

ganaSenianebis Sesaxeb.<br />

� gadawyvetilebis miRebis procesebSi<br />

monawileobis ufleba;<br />

� sazogadoebis kulturul covrebaSi<br />

monawileobis ufleba;<br />

� dasvenebisa da garTobis ufleba.<br />

� gageba, rom mSeneblobis gegmebis relizaciis<br />

rezultatebi yovelTvis araa gardauvali;<br />

� adgilobriv TviTmmarTvelobasa da perspeqtiuli<br />

mSeneblobis gegmebis SemuSavebaSi monawileobisaTvis<br />

saWiro unar-Cvevebis ganviTareba;<br />

� SemoqmedebiTi midgomis, jgufuri muSaobis<br />

unar-Cvevebis, TanamSromlobisa da sxvebis<br />

pativiscemis grZnobis ganviTareba.<br />

� adgilobrivi (axlandeli da warsuli) ruqebi<br />

da fotoebi;<br />

� ubnis msxvilmasStabiani ruqa, romelzec<br />

naCvenebia Tqvens mier arCeuli adgili;<br />

� pastebi da furclebi eskizebis Sesaqmnelad;<br />

� modelebis Sesaqmneli masalebi. magaliTad,<br />

patara yuTebi, xelsaxocebi, saRebavebi, Tasmebi,<br />

Sali, Rvinis boTlis sacobebi, muyaos milebi,<br />

aluminis folga, kvercxis Casawyobi firfitebi,<br />

da sxva saSinao “xaraxura” – mavTulebi, qvebi,<br />

qerqebi, niJarebi, da a.S.<br />

� webo da webovani lenti;<br />

112 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


momzadeba<br />

instruqciebi<br />

� saRebavebi da funjebi;<br />

� myari muyaos dafa, an fanera maketebis<br />

fundamentis gasakeTeblad.<br />

I nawilisaTvis. mSenebloba: rogor da ratom<br />

� SekribeT im qalaqis, an regionis adrindeli da<br />

amJamindeli ruqebi da fotoebi, romelSic<br />

Tqven cxovrobT.<br />

� gansazRvreT SesaZlo adgilebi, romlebzec<br />

jgufma unda imuSaos. moiZieT lokalur<br />

midamoebSi aris Tu ara adgilebi, romlebic<br />

keTilmowyobas saWiroebs.<br />

II nawilisaTvis. mSeneblobis gegmis Sedgena:<br />

� SeagroveT informacia im adgilze, romelic<br />

jgufma airCia samuSaod. magaliTad, sagazeTo<br />

statiebi da adgilobrivi sabWos sxdomebis<br />

oqmebi.<br />

� Tu apirebT maketis Seqmnas “xaraxuris”<br />

gamoyenebiT, darwmundiT, rom sakmarisi masala<br />

gaqvT. daiwyeT patara kolofebis, tualetis<br />

qaRaldis dasaxvevi rgolebisa da msgavsi<br />

nivTebis Segroveba savarjiSos Catarebamde<br />

garkveuli droiT adre.<br />

es savarjiSo gayofilia 2 nawilad: I nawili “mSenebloba: ratom da<br />

rogor” tardeba diskusiis formiT im Zalebis Sesaxeb, romlebic marTaven<br />

cvlilebebs. II nawilSi “mSeneblobis gegmis Sedgena” monawileebi adgenen<br />

ganviTarebis proeqts TavianT lokalur garemoSi da ageben mis makets.<br />

I nawili. mSenebloba – ratom da rogor<br />

1. gaacaniT monawileebs adgilobrivi mSeneblobis ganviTarebis<br />

istoria. gamoiyeneT ruqebi da fotoebi diskusiis<br />

stimulirebisaTvis imis Sesaxeb, Tu rogor ganviTarda adgilobrivi<br />

garemo bolo 50-100 wlis ganmavlobaSi. isaubreT politikuri,<br />

ekonomikuri da socialuri Zalebis Sesaxeb, romlebmac ganapirobes<br />

es cvlilebebi. iyo es cvlilebebi pozitiuri? visTvis da ratom?<br />

2. sTxoveT jgufs daasaxelon cvlilebebi, romlebic maT Tvalwin<br />

ganxorcielda. magaliTad, Senobebis gafarToeba, supermarketebisa<br />

da sacxovrebeli saxlebis ageba. vin isargebla am proeqtebis<br />

ganxorcielebis Sedegad da rogor. magaliTad, aSenda iafi<br />

sacxovrebeli saxlebi adgilobrivi mosaxleobisaTvis, Tu<br />

finansuri kompaniebis investiciebi daixarja mdidruli<br />

apartamentebisa da sadResaswaulo Senobebis asagebad?<br />

3. gadaxedeT Tqveni regionis msxvilmaStabian ruqas da SearCieT<br />

adgili, sadac yvela monawile moisurvebs muSaobas.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

113


nawili II. mSeneblobis gegmebis Sedgena<br />

1. gaSaleT msxvilmaStabiani ruqa im adgilis saCveneblad, romelic<br />

Tqven airCieT samuSaod. darwmundiT rom yvela icnobs am adgils,<br />

da Tu saWiroa moinaxuleT is.<br />

2. mimoixileT mocemuli adgilis ganaSenianebis arsebuli gegmebi.<br />

amisaTvis isargebleT adgilobrivi sagazeTo masalebis informaciiT<br />

an adgilobrivi sabWos sxdomebis oqmebiT. imsjeleT, vis Semoaqvs<br />

sxvadasxva winadadebebi da ra daintereseba aqvT maT?<br />

3. ifiqreT mocemuli adgilis ganviTarebis yvela SesaZlo gzebze.<br />

iyaviT rac SeiZleba SemoqmedebiTi.<br />

4. daiyaviT mcire 4-5 wevrian mcire jgufebad, raTa mokled<br />

ganixiloT sxvadasxva variantebis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi.<br />

5. Semdegi amocana TiToeuli jgufisaTvis aris konsensusamde misvla,<br />

kerZod, rogor ganviTardes SerCeuli adgili, Seiqmnas dizaini<br />

da Semdeg misi maketi.<br />

6. rodesac yvela maketi mzad iqneba, mieciT TiToeul jgufs<br />

saSualeba warmoadginos Tavisi modeli da ganmartos Tavisi gegmebi.<br />

analizi da Sefaseba<br />

ganixileT TiToeuli jgufis mier gaweuli samuSao. yvela minawile<br />

Tvlis, rom aqtiurad iyo procesSi CarTuli? rogor xdeboda<br />

gadawyvetilebebis miReba? amis Semdeg gadadiT uSualod gegmebis<br />

ganxilvaze.<br />

� ra ZiriTadi kriteriumebiT xelmZRvanelobdiT, rodesac<br />

RebulobdiT gadawyvetilebas arCeuli adgilis keTilmowyobis<br />

Sesaxeb? magaliTad, xarji, dro, Zalisxmeva, mogeba, adgilobrivi<br />

moTxovnilebebi, – romel madgans eniWeboda upiratesoba?<br />

� iTvaliswinebda dasaxuli gegmebi xalxis interesebsa da ekologiur<br />

pirobebs? ramdenadDmtkice iyo es procesi?<br />

� akmayofilebda gegma TiToeuli adgilobrivi mosaxles interesebs?<br />

magaliTad, invalidebis, bavSvebis, sxvadasxva umciresobebis<br />

interesebs?<br />

� ra resursebi iqneba saWiro gegmebis ganxorcielebisaTvis?<br />

� SeZlebisdagvarad gamoiyeneboda ganaxlebadi resursebi maTi<br />

realizaciisaTvis?<br />

� ramdenad momWirned xdeboda araganaxlebadi bunebrivi resursebis<br />

gamoyeneba?<br />

� rogor gavlenas moaxdens proeqtis ganxorcieleba ekosistemaze<br />

zogadad? magaliTad, gaTvaliswinebuli iyo veluri bunebis<br />

SenarCuneba, xeebis dargva?<br />

� ra narCenebs tovebs axali proeqtis mSenebloba da ra bedi eweva<br />

am narCenebs?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

savarjiSo varaudobs, rom axalgazrdebis umetesoba cxovrobs qalaqSi<br />

an qalaqis gareubnebSi. samSeneblo adgilis SerCeva damokidebuli unda<br />

114 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


iyos Tqvens adgilmdebareobaze da Tqven jgufze. yvela adgils aqvs<br />

ganviTarebis potencia! ideaSi jgufma Tavad unda Caataros gamokvlevebi da<br />

miiRos gadawyvetileba. Tumca, zogierT SemTxvevebSi, magaliTad, skolebSi,<br />

SeiZleba arsebobden saswavlo programuli SezRudvebi. aseT SemTxvevaSi<br />

gadawyvetilebas iRebs xelmZRvaneli.<br />

SerCeul adgilze asaSenebeli nagebobebis variantebi SeiZleba moicavdes<br />

savaWro centrs, dasvenebisa da garTobis centrs, skolis saerTo<br />

sacxovrebels, manqanebis sadgoms, gamwvanebas, saTamaSo moedans, sportul<br />

moedans, vardebis baRs xanSiSesulebisaTvis, zooparks, gasarTob parks,<br />

boulingis Ria moedans da a.S. mouwodeT monawileebs mxedvelobaSi miiRon<br />

sazogadoebis sxvadasxva fenebis interesebi.<br />

variantebi<br />

SgiZliaT airCioT raime fantastikuri scenari. magaliTad, ris danaxvas<br />

isurvebdiT im adgilze, sadac axla qalaqis meriaa, sabWos<br />

administraciuli Senoba, saavadmyofo, an sxva dawesebuleba dgas? Tu Tqven<br />

cxovrobT soflad, rogor gamoiyenebdiT upatrono carieli karierebs, an<br />

maRaroelebis mier mitovebul Saxtebs?<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

meti informacia moipoveT sabWos gegmebis Sesaxeb im adgilis<br />

ganviTarebasTan dakavSirebiT, romelic Tqven airCieT samuSaod. gamoTqviT<br />

azri am gegmebis Sesaxeb da werilobiT acnobeT is sabWos an adgilobriv<br />

gazeTs. gaarkvieT, rogor xdeba dagegmarebis gadawyvetilebebis miReba im<br />

qalaqSi an sofelSi sadac Tqven cxovrobT. ra gavlena aqvT adgilobriv<br />

mcxovreblebs gadawyvetilebebis miRebaze? rogor SeiZleba axalgazrdebs<br />

hqondeT ufro didi gavlena im gadawyvetilebebis miRebaSi, romelic<br />

uSualod maT exebaT? Tu jgufi dainteresda lokaluri gadawyvetilebebis<br />

miRebasTan dakavSirebuli sakiTxebis SeswavliT SeuZliaT Seasrulon<br />

savarjiSo “mivceT Tu ara xma?” (gv. 228).<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

daeswariT adgilobrivi sabWos dagegmarebis sxdomas da wvlili<br />

SeitaneT dagegmvis procesSi.<br />

monawileoba miiReT ekologiis dRisadmi miZRvnil zeimSi. Tqven<br />

qveyanaSi ekologiis dResTan dakavSirebuli saqmianobis Sesaxeb informaciis<br />

misaRebad estumreT vebgverds: www.unep.org<br />

damatebiTi informacia<br />

am savarjiSos idea daibada proeqtidan “Have pǻ en nat” (baRi erT<br />

RameSi), romelic 1996 wlis festivalis “kopenhageni – kulturis qalaqi”<br />

programis nawili iyo. axalgazrdebis jgufi, romlebic warmoadgendnen<br />

organizacia “dRis wesrigi 21”-is adgilobriv ekologiur ganyofilebas<br />

„Çkologiskeigangsaettere“-s, baRis asaSeneblad ori wlis ganmavlobaSi<br />

atarebdnen mosamzadebel samuSaoebs mitovebul adgilas qalaqis centrSi,<br />

marTalia, mTlad erT RameSi ara, magram ramodenime dReSi. axalgazrdebma<br />

gadawyvites, rom 300 kv. metris farTobze gaaSenebdnen sazogadoebriv baRs.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

5 ivnisi<br />

garemos dacvis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

115


maT Seiswavles durglebis, santeqnikosebis, kalatozebisa da mebaReebis<br />

xelobebi; Caatares winaswari samuSaoebi, raTa saWiro momentSi gaeSenebinaT<br />

baRi praqtikulad „erT RameSi“. baRSi TiToeulisTvis moiZebna<br />

gasakeTebeli saqme: viwro bilikebi gars uvlidnen gamwvanebul gazonebze<br />

dargul xeebs, buCqebs, yvavilebisa da bostneulis klumbebs. baRma iarseba<br />

2001 wlis aprilamde, vidre qalaqis sabWom ar gamoiTxova es adgili<br />

sacxovrebeli saxlis asaSeneblad.<br />

116 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

dro<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

`bingos~ uflebebi!<br />

ra viciT adamianis uflebebis Sesaxeb<br />

adamianis zogadi uflebebi, bavSvebi, pirovnebis<br />

usafrTxoeba<br />

done 1<br />

8 da meti<br />

40 wuTi<br />

es aris martivi viqtorina da variacia TamaSze<br />

“bingo!” sadac monawileebi erTmaneTs uziareben<br />

TavianT codnasa da gamocdilebas adamianis<br />

uflebebis Sesaxeb<br />

adamianis nebismieri ufleba<br />

� codna, rom adamianis uflebebi aqtualuria<br />

yvelasaTvis da yvelgan<br />

� mosmenis unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� sxva adamianebis da maTi azris pativiscemis<br />

damkvidreba<br />

� viqtorinis furclis erTi asli da erTi<br />

kalmistari TiToeuli monawilisaTvis<br />

� didi zomis furceli da markerebi<br />

� gaakeTeT viqtorinis asli didi zomis<br />

furcelze<br />

gaecaniT adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaraciaSi CamoTvlil ZiriTad uflebebs (gv.<br />

508) da bavSvTa uflebebis konvencias (gv. 514).<br />

1. daarigeT viqtorinis furclebi da kalmistrebi<br />

2. ganmarteT, rom monawileebma unda ipovon partniori da dausvan maT<br />

erTi SekiTxva viqtorinis furclidan. pasuxis sityva-gasaRebebi<br />

mocemuli unda iyos Sesamabis grafaSi.<br />

3. Semdeg wyvili Sordeba erTmaneTs da eZeben axal partniorebs.<br />

4. TamaSis mizania ara mxolod pasuxis gacema TiToeul grafaSi<br />

dasmul SekiTxvaze, aramed sxvadasxva monawileebis pasuxebis miReba<br />

TiToeul SekiTxvaze.<br />

5. vinc pirveli miiRebs yvela pasuxs yvela SekiTxvaze da daiZaxebs<br />

“bingo!”, CaiTvleba gamarjvebulad.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

117<br />

adamianis zogadi uflebebi<br />

bavSvebi<br />

pirovnuli usafrTxoeba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

8 da meti<br />

40 wuTi


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

8 maisi<br />

wiTeli jvrisa da<br />

wiTeli naxevarmTvaris<br />

saerTaSoriso dRe<br />

6. Semdeg gadadiT diskusiaze. aiReT SekiTxva pirveli grafidan<br />

da sTxoveT moTamaSeebs rigrigobiT gaacnon jgufs maT mier<br />

miRebuli pasuxebi. CamowereT sityva-gasaRebebi dafis did<br />

furcelze. am etapze nebadarTulia mokle komentarebi.<br />

7. rodesac cxrili Seivseba, daubrundiT pasuxebs da ufro<br />

amomwuravad ganixileT TiToeuli grafa.<br />

analizi da Sefaseba<br />

� iyo yvela SekiTxva adamianis uflebebTan dakavSirebuli? kerZod<br />

romel uflebebTan?<br />

� romeli SekiTxva iyo yvelaze Znelad sapasuxo? ratom?<br />

� romeli SekiTxvebi iyo yvelaze winaaRmdegobrivi? ratom aris<br />

uflebebi winaaRmdegobrivi?<br />

� saidan icodnen monawileebma adamianis uflebebisa da maTi<br />

darRvevebis Sesaxeb? endobian isini informaciis wyaros?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tavisuflad SecvaleT nebismierie SekiTxva, raTa miusadagoT savarjiSo<br />

jgufis interesebs da dones. TiToeul SekiTxvaze monawileebis pasuxebis<br />

Caweris dros CaiwereT mxolod sityva-gasaRebi. cxrilis arsi mdgomareobs<br />

mogvianebiT diskusiis gaadvilebaSi. yoveli raundis Semdeg mokled SeexeT<br />

nebismier SekiTxvas ganmartebis Taobaze, an gansxvavebul interpretaciebs.<br />

gamoyaviT nebismieri sakiTxi, romelic moiTxovs ufro Rrma analizs da<br />

SeTanxmdiT, rom am punqts savarjiSos bolos daubrundebiT.<br />

savaraudod monawileebi moiyvanen magaliTebs, romelTa Sesaxeb SeiZleba<br />

ar flobdeT informacias imis gamo, rom isini an bundovania an kerZo<br />

SemTxvevebia. amas ar unda mieqces yuradReba. aravin ar icis yvelaferi!<br />

Tqven SegiZliaT kiTxoT monawileebs, saidan aqvT es informacia da<br />

imsjeloT mis saimedoobaze da auTentikurobaze. es, WeSmaritad, saukeTeso<br />

saSualebaa SeaCvioT monawileebi informaciis kritikulad miRebas, rogorc<br />

erT-erTi ZiriTad princips.<br />

zogierTi pasuxi winaaRmdegobrivi iqneba. magaliTad, vinmem SeiZleba<br />

gamoTqvas azri, rom aborti sicocxlis uflebis warTmevaa. jgufis erTi<br />

nawili, SeiZleba, mtkiced daeTanxmos am azrs, xolo meore naxevari<br />

aseTive kategoriulobiT ar daeTanxmos. pirveli, risi swavlac aqedan<br />

SeiZleba isaa, rom mniSvnelovania nebismieri sakiTxis danaxvis mcdeloba<br />

yvela mxridan: ecadeT gaarkvioT, ratom aqvT monawileebs is azri,<br />

romelic aqvT? interesebisa da uflebebis konfliqti yovelTvis arsebobs<br />

(am SemTxvevaSi konfliqts adgili aqvs dedisa da daubadebeli bavSvis<br />

interesebsa da uflebebs Soris). rogori gansxvavebulic ar unda iyos<br />

azrebi da uflebebis interpretacia xalxi yovelTvis pativiscemiT unda<br />

ekidebodes gansxvavebul azrs. isini SeiZleba ar daeTanxmon maT<br />

Sexedulebebs, magram aucileblad pativi unda scen pirovnebas.<br />

meore gakveTili am savarjiSodan isaa, rom unda verkveodeT adamianis<br />

uflebebSi imitom, rom isini winaaRmdegobrivia. ar arsebobs<br />

erTmniSvnelovani da samudamo gadawyvetileba maTi interpretaciisa da<br />

118 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gamoyenebis Sesaxeb. maTi gadafaseba da ganviTareba unda xdebodes<br />

mudmivad da uwyvetad. maSasadame, yvela pasuxismgebelia iyos adamianis<br />

uflebaTa dacvisa da damkvidrebis procesis ganuyofeli nawili.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

aiReT erTi an ori pasuxi, romlebmac azrTa sxvadasxvaoba gamoiwvia da<br />

ganixileT realuri cxovrebiseuli dilemebi, romlebic wamoiWreba<br />

adamianis uflebaTa pativiscemis kulturis Camoyalibebis mcdelobis dros.<br />

kide erTi gza adamianis uflebaTa sakiTxebis ganxilvisaTvis aris<br />

vizualuri gamosaxulebebis gamoyeneba. gaarkvieT, rogor xedaven<br />

monawileebi adamianis uflebebs “ras xedavT” (gv. 163) savarjiSos<br />

saSualebiT. savarjiSom SeiZleba gamoiwvios diskusia mravali sakiTxis<br />

garSemo. mag. stereotipebi, Cveni warmosaxvis Seqmna samyaros Sesaxeb,<br />

diskriminacia.<br />

dasarigebeli masala<br />

viqtorinis SekiTxvebi<br />

dokumentis dasaxeleba,<br />

romelSic deklarirebulia<br />

adamianis uflebebi<br />

ufleba romelic Tqvens<br />

qveyanaSi zogierTebs<br />

warTmeuli aqvT<br />

movaleoba, romelic yvelas<br />

gvakisria adamianis uflebebis<br />

dacvis TvalsazrisiT.<br />

adamianis uflebebisaTvis<br />

mebrZoli pirovneba<br />

gansakuTrebuli ufleba,<br />

romelic yvela bavSvs unda<br />

gaaCndes<br />

ufleba romelic piradad<br />

Tqven wagarTves<br />

wiTeli jvris monaTesave<br />

organizacia<br />

adamianis uflebebisaTvis<br />

mebrZoli organizacia<br />

diskriminaciis magaliTi ufleba, romelsac zogjer<br />

qalebs arTmeven<br />

sicocxlis uflebis darRveva piradi cxovrebis<br />

xelSeuxeblobis uflebis<br />

darRvevis magaliTi<br />

brZola simdidirisa da ZalauflebisaTvis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

119


siRaribe<br />

pirovnuli usafrTxoeba<br />

globalizacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

8 _ 25<br />

keTildReobis<br />

tabula<br />

didi<br />

simdidre da<br />

Zalaufleba<br />

(6 an meti<br />

moneta<br />

90 wuTi<br />

saSualo<br />

simdidre<br />

da<br />

Zalufleba<br />

(3-dan 5<br />

monetamde<br />

umniSvnelo<br />

simdidre da<br />

Zalaufleba<br />

(2 da naklebi<br />

moneta)<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

cxovrebis manZilze zogi ibrZvis ocnebebis asrulebisaTvis,<br />

xolo zogi simdidrisa da ZalauflebisaTvis.<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

siRaribe, pirovnebis usafrTxoeba, globalizacia<br />

done 3<br />

8 – 25<br />

90 wuTi<br />

savarjiSo gamoxatavs simdidrisa da<br />

ZalauflebisaTvis brZolas da warmoaCens<br />

msoflioSi arsebul uTanasworobas. MmTavari<br />

sakiTxebi, romlebsac is Seexeba aris:<br />

� uTanasworoba simdidris gadanawilebaSi<br />

� Zalauflebis disbalansi da misi Sedegebi<br />

� siRaribis usamarTloba<br />

� Rirsebisa da uflebebiT Tanabrad sargeblobis<br />

ufleba<br />

� ganaTlebis ufleba<br />

� janmrTelobis, kvebisa da TavSesafris ufleba<br />

� codnis gaRrmaveba simdidrisa da Zalauflebis<br />

Sedegad warmoSobili usamarTlobis Sesaxeb<br />

� siRaribis mizezebisa da Sedegebis kritikulad<br />

gaazreba<br />

� adamianuri Rirsebisa da samarTlianobis<br />

damkvidreba<br />

� 120 moneta<br />

� 3-4 wyvili winda<br />

� 2 didi zomis furceli da markerebi<br />

� kalmistrebi da furclebi<br />

� Ria sivrce<br />

� gadaikiTxeT instruqciebi, raTa sruli<br />

warmodgena gqondeT savarjiSoze. miaqcieT<br />

yuradReba, rom TamaSi dayofilia 3 nawilad:<br />

nawili I - brZola (10 wuTi); nawili II –<br />

qvelmoqmedeba (10 wuTi); da nawili III –<br />

ekonomikuri samarTlianobis uzrunvelyofa (40<br />

wuTi); diskusia imarTeba TamaSis bolos.<br />

� gadainaxeT 20 moneta<br />

� airCieT sami monawile imigrantebis rolis Sesasruleblad<br />

� gaakeTeT kedlis cxrili moTamaSeebis simdidris aRwerisaTvis<br />

120 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


instruqciebi<br />

(ix. ilustracia)<br />

� moamzadeT cxrili saTauriT “sapatio qvelmoqmedni”<br />

ganmarteT, rom savarjiSo efuZneba situaciis inscenirebas. moTamaSeebma<br />

unda gadainawilon mTeli msoflios simdidre da Zalaufleba.<br />

nawili I: brZola (10 wuTi)<br />

1. ganmarteT, rom TamaSis mizania, rac SeiZleba meti monetebis<br />

Segroveba. arsebobs mxolod erTi wesi – arc erTi monawile ar<br />

unda Seexos sxva moTamaSes (amisTvis SegiZliaT daawesoT jarima,<br />

magaliTad, 1 monetis gadaxda).<br />

2. sTxoveT yvelas, imigrantebis rolebis Semsruleblebis gamoklebiT,<br />

dasxdnen iatakze did wreSi (ise rom sakmarisi adgili iyos<br />

TamaSisaTvis)<br />

3. aiReT gadanaxuli 20 moneta da gaunawileT nebismier 4 an 5<br />

monawiles<br />

4. mieciT 4 sxva monawiles TiTo wyvili winda. auxseniT, rom unda<br />

wamoicvan windebi xelze da ase hqondeT mTeli TamaSis ganmavlobaSi.<br />

gadadeT TamaSis dasrulebamde monetebisa da windebis ganawilebis<br />

principis ganmarteba.<br />

5. Tanabrad mimofanteT 100 moneta wris SuagulSi.<br />

6. sityvaze “daiwyeT” monawileebma unda Seagrovon rac SeiZleba meti<br />

moneta. es, albaT, 2 wuTze met xans ar gagrZeldeba.<br />

7. mas Semdeg, rac yvela moneta Segrovdeba, sTxoveT monawileebs<br />

acnobon TavianTi qonebis Sesaxeb jgufis danarCen wevrebs.<br />

keTildReobis cxrilSi CawereT TiToeuli monawilis saxeli da maT<br />

mier mopovebuli monetebis raodenoba.<br />

8. SeaxseneT jgufs, rom monetebi ganasaxiereben maT amqveyniur<br />

simdidres da Zalauflebas. jgufis mier mopovebuli monetebis<br />

raodenobaze iqneba damokidebuli maTi moTxovnilebebisa (magaliTad,<br />

dawyebiTi ganaTleba, normaluri kveba, janmrTelobis dacva,<br />

normaluri sacxovrebeli pirobebi) da survilebis (magaliTad,<br />

umaRlesi ganaTleba, manqanebi, kompiuterebi, saTamaSoebi,<br />

televizorebi da sxva fufunebis sagnebi) dakmayofileba. amrigad, Tu<br />

moTamaSeebs aqvT::<br />

� 6 an meti moneta – monawileebi SeZleben daikmayofilon<br />

ZiriTadi “moTxovnilebebi” da “survilebis” umravlesoba.<br />

� 3-dan 5 monetamde – monawileebs SesaZlebloba eqnebaT<br />

daakmayofilon ZiriTadi moTxovnilebebi.<br />

� 2 an naklebi moneta – monawileebs mouxdebaT brZola<br />

arsebobisaTvis avadmyofobebis, ganaTlebis naklebobis,<br />

arasaTanado kvebisa da TavSesafris arqonis gamo.<br />

nawili II: qvelmoqmedeba (10 wuTi)<br />

1. uTxariT moTamaSeebs, rom SeuZliaT gaunawilon TavianTi monetebi<br />

saxelmZRvanelo sxvebs, adamianis Tu maT uflebaTa amis ganaTlebis survili sferoSi aqvT. axalgazrdebis Tumca, monawileobiT amis gakeTeba . evropis ar sabWo<br />

aris 121<br />

globaluri gayofa<br />

ganviTarebad qveynebSi 10-dan 1<br />

bavSvi iRupeba vidre is 5 wlis<br />

asaks miaRwevs. SedarebisaTvis<br />

aSS-Si 165-dan 1 bavSvi iRupeba 5<br />

wlis Sesrulebamde. 1998 wels<br />

ganviTarebad qveynebSi mTliani<br />

625 milionidan 130 milioni<br />

bavSvi ver Sevida dawyebiT<br />

skolaSi, aqedan 73 milioni<br />

gogona iyo.<br />

(iunisefi)<br />

msoflio mosaxleobis umdidresi<br />

nawili romelic 1/5-s Seadgens<br />

moixmars mTliani produqciisa<br />

da servisebis kolosalur 86 %<br />

maSin rodesac uRaribesi 1/5<br />

nawili moixmars 1%-s.<br />

sicocxlis mosalodneli<br />

xangrZlivoba dabadebisas<br />

1995- 2000 wlebSi<br />

Cvilis dabadebisas sicocxlis<br />

xangrZlivoba imis maCvenebelia,<br />

Tu ramdeni weli SeiZleba<br />

icocxlis axalSobilma, Tuki<br />

misi sicocxlis ganmavlobaSi<br />

sikvdilianobis done igive iqneba,<br />

rac misi dabadebis dros iyo.<br />

gaeros ganviTarebis programis<br />

2001 wlis moxseneba:<br />

iaponia: 80.5<br />

norvegia: 78.1<br />

irlandia: 76.1<br />

saberZneTi: 78.0<br />

CexeTis respublika: 74.3<br />

ruseTis federacia: 66.1<br />

maldivis kunZulebi: 65.4<br />

samxreT afrika: 56.7<br />

ekvatoriuli gvinea: 50.0<br />

zimbabve: 42.9<br />

zambia: 40.5<br />

siera leone: 37.3<br />

sicocxlis mosalodneli<br />

xangrZlivobis umaRles da<br />

udables maCveneblebs Soris<br />

gansxvaveba aris 43.2 weli!


savaldebulo. ganumarteT, rom vinc mowyalebas gascems qvelmoqmedis<br />

wodebas daimsaxurebs da misi saxeli Caiwereba “sapatio<br />

qvelmoqmedTa” siaSi.<br />

2. mieciT monawileebs 3-4 wuTi monetebis gasanawileblad, Tu amis<br />

survili aqvT.<br />

3. ikiTxeT vin gasca mowyaleba da ra raodenobiT. CawereT maTi<br />

saxelebi “sapatio qvelmoqmedTa” siaSi.<br />

4. ikiTxeT, Tu Seicvala vinmem kategoria monetebis miRebis, an gacemis<br />

Semdeg da cvlilebebi daafiqsireT cxrilSi isrebis saSualebiT.<br />

nawili III: ekonomikuri samarTlianobis uzrunvelyofa (40 wuTi).<br />

1. dayaviT moTamaSeebi 3 jgufad monetebis raodenobis mixedviT (didi<br />

simdidre, saSualo simdidre da umniSvnelo simdidre).<br />

2. SeiyvaneT TiToeul jgufSi erTi imigranti. miaqcieT yuradReba maT<br />

reaqciebs ama Tu im jgufSi moxvedrasTan dakavSirebiT. diskusia am<br />

sakiTxis garSemo gamarTeT analizze gadasvlis momentisaTvis.<br />

3. daarigeT fanqrebi da kalmistrebi. TiToeul jgufs mieciT davaleba<br />

SeimuSaon monetebis (msoflio simdidre) samarTliani gadanawilebis<br />

TavianTi gegma, raTa Semcirdes bzari simdidrisa da Zalauflebis<br />

sxvadasxva kategoriebs Soris. TiToeuli jgufis moqmedebis gegmam<br />

unda:<br />

� aCvenos, risi gakeTebaa saWiro (Tuki amis saWiroeba arsebobs),<br />

� aRweros ris gakeTebas gegmavs jgufi da ratom,<br />

� ganmartos, ratom daamkvidrebs samarTlianobis swored misi gegma.<br />

4. mieciT jgufebs 10 wuTi gegmis SesamuSaveblad. ganmarteT, rom gegma<br />

ar unda iyos Zalze detaluri. aqcenti unda gakeTdes zogierT<br />

RonisZiebaze, romlebic maT daexmarebaT siRaribis problemis<br />

gadaWraSi.<br />

5. TiToeulma jgufma unda airCios warmomadgeneli, romelic auxsnis<br />

danarCenebs gegmis arss da pasuxs gascems SekiTxvebs. CamowereT<br />

SemoTavazebuli gegmebi didi zomis furcelze.<br />

6. gamoacxadeT, rom gegmis SerCeva moxdeba kenWisyriT. xmebi<br />

ganawildeba Semdegnairad:<br />

� TiToeuli monawiles jgufidan “didi simdidre da Zalaufleba”<br />

eqneba 5 xma,<br />

� TiToeuli monawiles jgufidan “saSualo simdidre da<br />

Zalaufleba” – 2 xma,<br />

� TiToeuli monawile jgufidan “mcire simdidre da Zalaufleba”<br />

– naxevari xma.<br />

7. CaatareT kenWisyra. CamowereT yvela gegmisaTvis micemuli xmebis<br />

raodenoba did furcelze. gamoacxadeT romelma gegmam gaimarjva.<br />

8. ganaxorcieleT gamarjvebuli gegma da saWiroebis SemTxvevaSi<br />

gadaanawileT simdidre.<br />

analizi da Sefaseba<br />

122 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


daiwyeT mokle gamokiTxviT savarjiSos Sesaxeb, rogor moewonaT is<br />

monawileebs. Semdeg gadadiT ganxilvaze, ra moxda da ra iswavles<br />

monawileebma. diskusiis warmarTvisaTvis gamoiyeneT SekiTxvebi:<br />

� ra grZnobebi aRZra moTamaSeebSi monetebis mopovebisa da<br />

ganawilebis meTodebma? Tvlian, rom samarTlianad moeqcnen?<br />

� ratom gasca zogierTma monawilem monetebi? pativisaTvis?<br />

damnaSaved igrZnes Tavi? raime sxva mosazrebiT?<br />

� ras grZnobdnen moTamaSeebi, romlebmac TamaSis II nawilSi miiRes<br />

monetebi? madlierebas? grZnobdnen Semwynareblur damokidebulebas<br />

donorebis mxridan?<br />

� ras ityviT windebiani monawileebis Sesaxeb? ra tipis adamianebs<br />

warmoadgenen isini? romel jgufSi aRmoCndnen sabolood?<br />

� risi Tqma SeiZleba sam “imigrantze”, romlebic gadanawildnen<br />

jgufebSi? Tvlian, rom samarTlianad moeqcnen? rogor fiqrobT, is,<br />

rac maT SeemTxvaT, aris im SemTxvevebis msgavsi, rac realurad<br />

emarTebaT adamianebs mTel msoflioSi? romel adamianebs? Cveni bedi<br />

mxolod SemTxvevazea damokidebuli?<br />

� ra gansxvavebebi arsebobda samarTliani gadanawilebis<br />

SemoTavazebul gegmebs Soris? ramdenad Seesabameboda TiToeuli<br />

jgufis mier warmodgenili gegma am jgufis keTildReobis dones?<br />

� ratom hqonda zogierT moTamaSes meti xmis ufleba, vidre<br />

danarCenebs? ramdenad zustad warmoadgenda es msoflioSi<br />

Zalauflebis gadanawilebis realur suraTs?<br />

� irRveva adamianis uflebebi simdidrisa da Zalauflebis msgavsi<br />

araTanabari gadanawilebis Sedegad? Tu irRveva, romeli uflebebi?<br />

� vin iTvleba “SeZlebul” da “upovar“ adamianad msoflioSi, Tqvens<br />

qveyanaSi, Tqvens mxareSi? rogor aRmoCndnen am mdgomareobaSi?<br />

� unda awuxebdeT Tu ara “SeZlebulebs” “upovarTa” bedi? ra<br />

mizeziT? usafrTxoebis, ekonomikuri, moraluri/religiuri Tu<br />

politikuri mizeziT? ratom unda daexmaron materialurad<br />

SeZlebuli adamianebi xelmokle adamianebs? gadaWris es gza<br />

siRaribis problemas?<br />

� risi gakeTeba SeuZliaT xelmokle adamianebs TavianTi mdgomareobis<br />

gasaumjobeseblad? ra zomebs Rebuloben Raribebi mTel msoflioSi<br />

da konkretulad Tqven qveyanaSi simdidrisa da Zalauflebis<br />

uTanasworo gadanawilebis Sesamcireblad?<br />

� fiqrobT, rom msoflioSi unda moxdes simdidrisa da Zalauflebis<br />

xelaxali gadanawileba? ratom ki, an ratom ara? Tu ki, rogor<br />

gesaxebaT amis miRweva? ra principebiT ixelmZRvanelebdiT am<br />

cvlilebebis SemuSavebis dros?<br />

� SesaZlebelia, rom adamianis uflebebis dacvis aucilebloba gaxdes<br />

simdidris axleburi gadanawilebis winapiroba?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

123


Cevebi xelmZRvanelebisaTvis<br />

am savarjiSos mizania ukeT gaacnos monawileebs msoflioSi simdidrisa<br />

da Zalauflebis uTanasworo gadanawileba, magram arsebobs safrTxe, rom<br />

SesaZloa, mxolod ganamtkicos arsebuli uTanasworoba. amdenad, yuradReba<br />

unda miaqcioT jgufis socialur da ekonomikur Semadgenlobas da amis<br />

gaTvaliswinebiT warmarToT diskusia.<br />

ecadeT axalgazrdebi ise gaitacos TamaSma, rom realurad “imoqmedon”,<br />

TiTqos, monetebi marTlac mTeli maTi simdidre iyos. uTxariT, rom<br />

SeuZliaT daitovon monetebi da Sesvenebis dros am fuliT “iyidon”<br />

sasmeli an namcxvari.<br />

xazi gausviT, rom, Tu isini gascemen ramodenime monetas, iseve, rogorc<br />

realur cxovrebaSi, dakargaven simdidrisa da gavlenis nawils da zogierT<br />

privilegias, romelic simdidres moaqvs.<br />

Tu metismetad cxela imisaTvis, rom windebi ataron, gamoiyeneT sxva<br />

saSualeba, raTa aSkara gaxdes zogierTi moTamaSis meti simdidre da<br />

Zalaufleba sxvebTan SedarebiT. magaliTad, zogierTi monawiles SeiZleba<br />

neba darToT TamaSs SeurTdes dawyebidan 15-30 wamis Semdeg. SeiZleba<br />

moTamaSeebs SeukraT erTi xeli da daumagroT zurgze – Tu isini caciebi<br />

arian mouwevT marjvena xeliT TamaSi da piriqiT.<br />

analizisa da SefasebisaTvis gamoyenebuli kiTxvebi rTuli da<br />

kompleqsuria da mosalodnelia, rom gamoiwvios xangrZlivi diskusia. Tu<br />

dro cota gaqvT, an jgufi didia, SeiZleba daanawiloT SekiTxvebi mcire<br />

jgufebSi. jgufebi kombinirebuli unda iyos, anu Sedgebodes yvela<br />

qonebrivi statusis mqone moTamaSeebisgan. yuradReba miaqcieT, rom<br />

qvejgufebSi ganxilulma kiTxvebma gaiJReron plenarul sxdomazec.<br />

amgvarad, TiToeul monawiles miecema saSualeba moisminos da gaiazros<br />

yvela ganxiluli sakiTxi.<br />

SeniSvna: es savarjiSo adaptirebulia wignis “ekonomikuri da<br />

socialuri samarTlianoba adamianis uflebaTa Tvalsawieridan” masalebze<br />

dayrdnobiT (1999, minesotas universiteti, adamianis uflebaTa<br />

resurscentri)<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

SegiZliaT gaagrZeloT Temis ganxilva, an TxovoT monawileebs daweron<br />

angariSi. SeTavazeT savaraudo Temebi:<br />

� ra gavlenas axdens simdidre da Zalaufleba adamianis uflebebis<br />

pativiscemaze da adamianur Rirsebaze?<br />

� arseboben pasuxismgeblobebi, romlebic asocirdeba simdidresa da<br />

ZalauflebasTan?<br />

jgufma SeiZleba moisurvos siRaribis Temaze muSaobis gagrZeleba da<br />

ganixilos zogierTi misi Sedegi “siRaribis horoskopis” Sesrulebis<br />

saSualebiT. (gv. 280).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

124 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesani<br />

TariRi<br />

17 oqtomber<br />

siRaribesTan<br />

brZolis<br />

saerTaSoris


daukavSirdiT im organizaciebs, romlebic muSaoben Tqveni sazogadoebis<br />

araprivilegirebul, daucvel fenebTan, raTa gaerkveT maT moTxovnilebebSi.<br />

Semdeg gaagrZeleT proeqtis dagegmareba maTTvis daxmarebis gawevis mizniT.<br />

zogjer ubralod informaciis gavrceleba problematuri sakiTxis<br />

Sesaxeb, cvlilebisaken wingadadgmuli nabijia. amdenad, SeiZleba urCioT<br />

monawileebs, wamoWran simdidris gadanawilebis sakiTxi mSoblebTan da<br />

megobrebTan.<br />

gadadgi nabiji win<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

125


diskriminacia<br />

siRaribe<br />

adamianis zogadi uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

10 _ 30<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

„yvelaferi iwyeba sxva adamianis uflebebidan<br />

da Cemi usasrulo movaleobidan pativi vce maT“<br />

emanuel levina<br />

diskriminacia da qsenofobia, siRaribe, adamianis<br />

zogadi uflebebi<br />

done 2<br />

10 – 30<br />

60 wuTi<br />

Cven yvela Tanasworuflebianebi varT, magram zogi<br />

sxvaze metad Tanasworuflebiania. am savarjiSoSi<br />

monawileebi Tavis Tavze ganicdian, rogoria<br />

sazogadoebaSi sxvis adgilze yofna. gansaxilveli<br />

sakiTxebi:<br />

� socialuri uTanasworoba, romelic xSirad<br />

diskriminaciisa da socialuri gaucxoebis<br />

wyaroa<br />

� TanagrZnoba da misi sazRvrebi<br />

� gansxvavebuli adamianebis mimarT TanagrZnobis<br />

damkvidreba<br />

� yuradRebis gamaxvileba SesaZleblobebis<br />

uTanasworobaze sazogadebaSi<br />

� gagebis grZnobis gamowveva garkveuli<br />

socialuri umciresobebis an kulturuli<br />

jgufebis wevrobis mimarT.<br />

� baraTi-rolebi<br />

� Ria sivrce (koridori, didi oTaxi an ezo)<br />

� magnitofoni an musikaluri centri da wynari,<br />

damamSvidebeli musika.<br />

� waikiTxeT savarjiSo yuradRebiT. gadaxedeT<br />

“situaciebis da movlenebis” sias da miusadageT<br />

is jgufs, romelTanac Tqven muSaobT.<br />

� daamzadeT baraTi-rolebi, TiToeuli<br />

monawilisaTvis. gaakeTeT “situaciebis da<br />

movlenebis” adaptirebuli asli xeliT an<br />

aslis gadamRebi aparatiT. daWeriT is calke<br />

grafebad da gadakeceT amoWrili furceli ise<br />

rom teqsti ar Candes.<br />

126 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saniSnavi<br />

TariRi<br />

dekemberi<br />

igrantebis<br />

oriso dRe<br />

1. SeqmeniT myudro garemo wynari musikis fonze, an TxoveT<br />

monawileebs daicvan siCume.<br />

2. daurigeT TiTo monawiles TiTo baraTi-roli da ganumarteT<br />

Seinaxon ise, rom aravin dainaxos maTi rolebi.<br />

3. TxoveT moTamaSeebs dasxdnen (sasurvelia iatakze) da waikiTxon<br />

TavianTi rolebi.<br />

4. TxoveT daiwyon rolSi Sesvla. daxmarebisTvis waikiTxeT qvemoT<br />

moyvanili SekiTxvebidan ramodenime, TiToeuli SekiTxvis Semdeg<br />

gaakeTeT pauza, raTa moTamaSeebs hqondeT dro dafiqrdnen da<br />

warmoidginon sakuTari Tavi da cxovreba mocemul rolSi.<br />

� rogori bavSvoba gqondaT? rogor saxlSi cxovrobdiT? ra<br />

TamaSebs TamaSobdiT? sad muSaobdnen Tqveni mSoblebi?<br />

� rogoria amJamad Tqveni yoveldRiuri cxovreba? rogoria<br />

Tqveni socialuri garemo? ras akeTebT diliT, SuadRes,<br />

saRamos?<br />

� ra saxis cxovrebas eweviT? sad cxovrobT? ra Semosavali<br />

gaqvT yovelTviurad? ras akeTebT Tavisufal dros? rogor<br />

atarebT ardadegebs?<br />

� ra gxiblavT da risi geSiniaT?<br />

5. axla TxoveT moTamaSeebs SeinarCunon absoluturi simSvide da<br />

rogorc sastarto xazze, ise ganlagdnen erTmaneTis gverdigverd.<br />

6. uTxariT monawileebs, rom apirebT situaciebisa da movlenebis siis<br />

xmamaRla wakiTxvas. TiToeul gamonaTqvamze yoveli dadebiTi<br />

pasuxis gacemis SemTxvevaSi maT unda gadadgan erTi nabiji win.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi isini gaunZrevlad rCebian adgilze.<br />

7. waikiTxeT situaciebi saTiTaod. gamonaTqvamebs Soris gaakeTeT<br />

pauzebi: mieciT moTamaSeebs dro nabijis win gadmosadgmelad da<br />

garSemo Tvalis mosavlebad, raTa Seadaron sakuTari da sxvebis<br />

poziciebi.<br />

8. sabolood, sTxoveT yvelas daimaxsovron Tavisi poziciebi. Semdeg<br />

mieciT oriode wuTi rolidan gamosvlisaTvis, vidre plenarul<br />

sxdomaze SeikribebodeT Sedegebis Sesajameblad.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT savarjiSos zogadi mimoxilviT da ecadeT gaarkvioT, rogoria<br />

monawileebis STabeWdilebebi da grZnobebi. Semdeg gadadiT wamoWrili<br />

sakiTxebis ganxilvaze da naswavlis Sejamebaze.<br />

1. rogori SegrZneba geuflebodaT moTamaSeebs erTi nabijiT win<br />

wawevis an adgilze gaCerebis dros?<br />

2. ra momentSi SeamCnies maT, vinc xSirad dgamda nabijs win, rom<br />

sxvebi ar mihyvebodnen maT temps?<br />

3. darCa vinmes iseTi STabeWdileba, rom iyo momentebi, rodesac maTi<br />

ZiriTadi uflebebis ugulvebelyofa xdeboda?<br />

4. SeuZliaT monawileebs gamoicnon erTmaneTis rolebi? (diskusiis am<br />

etapze neba darTeT moTamaSeebs gaamJRavnon TavianTi rolebi)<br />

5. ramdenad Zneli, an ioli iyo ama Tu im rolis Sesruleba? rogori<br />

warmoudgeniaT maT is adamiani, vis rolsac asrulebdnen?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

127


6. aris Tu ara savarjiSo garkveulwilad sazogadoebis sarke? ra<br />

saxiT?<br />

7. adamianis romeli uflebebi dadga kiTxvis niSnis qveS TiToeuli<br />

rolis Sesrulebis dros? SeuZlia vinmes Tqvas, rom misi uflebebi<br />

ar iyo daculi, an, rom maTTvis ar iyo es uflebebi<br />

xelmisawvdomi?<br />

8. ra SeiZleba iyos sazogadoebaSi uTanasworobis winaaRmdeg<br />

gadadgmuli pirveli nabijebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tu am savarjiSos Senobis gareT atarebT, darwmundiT, rom yvela<br />

monawiles esmis Tqveni xma, gansakuTrebiT maSin, Tu jgufi didia. SesaZloa<br />

TanaxelmZRvanelebis daxmarebac dagWirdeT Tqveni gancxadebebis yvela<br />

monawilemde misatanad.<br />

TamaSis dasawyisSi, warmosaxvis etapze, SesaZloa zogierTma moTamaSem<br />

ganacxados, rom Zalian cota ram icis im adamianis cxovrebis Sesaxeb, visi<br />

rolic unda Seasrulos. auxseniT, rom amas ara aqvs gansakuTrebuli<br />

mniSvneloba, maT SeuZliaT sakuTari fantaziis gamoyeneba da TamaSi<br />

SeZlebisdagvarad.<br />

TamaSis zemoqmedeba imaSi mdgomareobs, rom TvalnaTliv Cans<br />

monawileebis Soris manZilis zrda, gansakuTrebiT TamaSis bolos, rodesac<br />

distancia Zalian didia maT Soris, vinc xSirad gadadga nabiji win da vinc<br />

adgilze rCeboda. am efeqtis gasaZliereblad mniSvnelovania rolebis<br />

adaptireba ise, rom aisaxos monawileebis cxovrebis realiebi. amave dros,<br />

amis gakeTeba ise moaxerxeT, rom mxolod minimaluri raodenobis<br />

monawileebs hqondeT nabijis win gadadgmis saSualeba (anu “diax” pasuxis<br />

gacemis saSualeba). es wesi unda daicvaT maSinac, rodesac did jgufTan<br />

muSaobT da bevri rolebis gamogoneba gixdebaT.<br />

analizisa da Sefasebis dros mniSvnelovania imis garkveva, saidan<br />

icodnen monawileebma im personaJis Sesaxeb, romlis rolic Seasrules. es<br />

maTi piradi gamocdilebis Sedegi iyo, Tu informaciis sxva wyaroebis<br />

gavlena (axali ambebi, wignebi da anekdotebi)? darwmunebuli arian, rom is<br />

informacia, rac personaJebis Sesaxeb gaaCniaT saimedoa? am gziT Tqven<br />

SegiZliaT aCvenoT, rogor mkvidrdeba cnobierebaSi stereotipebi da<br />

prekoncefciebi.<br />

savarjiSo gansakuTrebiT aqtualuria sxvadasxva Taobis uflebebsa<br />

(samoqalaqo da politikuri, erTis mxriv, da socialuri, ekonomikuri da<br />

kulturuli – meores mxriv) da maT xelmisawvdomobas Soris paralelebis<br />

gavlebis TvalsazrisiT. siRaribisa da socialuri marginalizaciis<br />

problemebi ar aris mxolod uflebebis problema, Tumca es ukanaskneli<br />

mwvaved dgas, magaliTad, ltolvilebisa da TavSesafris maZieblebis winaSe.<br />

Zalian xSirad problema mdgomareobs am uflebebisadmi efeqturi midgomis<br />

ararsebobaSi.<br />

variantebi<br />

128 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli meti masala<br />

ideebis misaRebad da monawileebis codnis gasaRrmaveblad ufro<br />

efeqturi gzaa Tavdapirvelad mcire jgufebSi muSaoba da Semdeg yvela<br />

monawilis Sekreba plenarul sxdomaze azrTa gaziarebisaTvis. Tu am gzas<br />

airCevT, TanaxelmZRvanelebis daxmareba TiTqmis aucilebelia. scadeT am<br />

meTodis gamoyeneba mcire jgufebSi da daiwyeT analizis II nawiliT – anu<br />

roca rolebi gamJRavnebulia. TxoveT monawileebs dafiqrdnen, vis aqvs maT<br />

sazogadoebaSi ufro meti an naklebi Sansebi da SesaZleblobebi, da ra<br />

nabijebis gadadgmaa SesaZlebeli da aucilebeli uTanasworobis problemis<br />

gadasaWrelad? an TxoveT monawileebs ganixilon erTi personaJis magaliTi<br />

da gansazRvron risi gakeTeba SeiZleba misTvis, anu ra movaleobebi da<br />

pasuxismgeblobebi akisriaT am pirovnebis mimarT piradad maT, sazogadoebas<br />

da mTavrobas.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

im socialuri konteqstidan gamomdinare, romelSic Tqven muSaobT,<br />

SeiZleba moisurvoT zogierTi kulturuli da socialuri umciresobebis<br />

damcveli jgufebis warmomadgenlebis miwveva moTamaSeebTan sasaubrod.<br />

gaarkvieT, risTvis ibrZvian isini mocemul momentSi da rogor SegiZliaT<br />

Tqven da axalgazrdebs maTi daxmareba. aseTi Sexvedra kargi SesaZleblobaa<br />

zogierTi im stereotipisa da prekoncefciis gansaxilvelad, romlebic<br />

diskusiis dros wamoiWra.<br />

Tu jgufi moisurvebs meti informaciis miRebas ganaTlebis sferoSi<br />

arsebuli uTanasworobis da am problemis winaaRmdeg miRebuli zomebis<br />

Sesaxeb, mimarTeT savarjiSos “ganaTleba yvelasaTvis?” (gv. 130).<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

isargebleT wina TavSi mocemuli ideebiT. moifiqreT, rogor SegiZliaT<br />

Tqven da Tqven jgufs, socialur da kulturul umciresobebTan momuSave<br />

jgufebisa da organizaciebis daexmareba da Tqveni ideebis cxovrebaSi<br />

gatareba.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

129


araTi-rolebi<br />

Tqven xarT umuSevari martoxela deda Tqven xarT partiis axalgazrduli<br />

organizaciis prezidenti (Tqveni partia<br />

amJamad xelisuflebis saTaveSia)<br />

Tqven xarT adgilobrivi bankis menejeris<br />

qaliSvili<br />

Tqven xarT arabi musulmani gogona romelic<br />

cxovrobs Tavis Rrmad religiur mSoblebTan<br />

Tqven xarT armiis jariskaci romelic ixdis<br />

savaldebulo samxedro samsaxurs<br />

Tqven xarT axalgazrda invalidi kaci<br />

romelsac mxolod invalidis etliT<br />

SeuZlia gadaadgileba<br />

Tqven xarT 17 wlis boSa gogona romelsac ar<br />

daumTavrebia dawyebiTi skola<br />

Tqven xarT Sidsis virusiT inficirebuli<br />

saSualo asakis meZavi<br />

Tqven xarT skolis umuSevari maswavlebeli da<br />

Tavisuflad ver flobT im qveynis axal<br />

saxelmwifo enas romelSic Tqven cxovrobT<br />

Tqven xarT Cineli imigrantis vaJi romelsac<br />

swrafi kvebis warmatebuli biznesi aqvs.<br />

Tqven xarT amerikeli elCis qaliSvili da<br />

cxovrobT im qveyanaSi sadac mamaTqvenia<br />

wargzavnili<br />

Tqven xarT warmatebuli import-eqsportis<br />

kompaniis mflobeli<br />

Tqven xarT fexsacmelebis qarxnis pensioneri<br />

muSa<br />

Tqven xarT axalgazrda narkomani mxatvris<br />

megobari gogona<br />

Tqven xarT 22 wlis lesboseli<br />

Tqven xarT afrikuli warmoSobis modeli<br />

Tqven xarT 24 wlis ltolvili avRaneTidan Tqven xarT 27 wlis usaxlkaro axalgazrda<br />

kaci<br />

Tqven xarT aralegaluri imigranti malidan Tqven xarT Soreuli mTiani soflis fermeris<br />

19 wlis vaJi<br />

situaciebi da movlenebi<br />

130 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


waikiTxeT Semdegi situaciebi xmamaRla. TiToeuli situaciis wakiTxvis Semdeg mieciT<br />

monawileebs dro gadadgan nabiji win da mimoixedon raTa daakvirdnen ramdenad Sors<br />

wavidnen sxvebTan SedarebiT.<br />

� Tqven arasodes damdgarxarT raime finansuri sirTuleebis winaSe.<br />

� Tqven normaluri sacxovrebeli gaqvT telefonis xaziT da televizoriT<br />

� Tqven xedavT rom Tqven mSobliur enas, religias da kulturas pativs cemen im<br />

sazogadoebaSi romelSic cxovrobT.<br />

� Tqven grZnobT rom Tqven azrs socialur da politikur sakiTxebze afaseben da Tqven gismenen<br />

� sxvebi azrs gekiTxebian sxvadasxva sakiTxebTan dakavSirebiT.<br />

� Tqven ar geSiniaT rom policia gagaCerebT<br />

� Tqven iciT vis mimarToT rCevisa da daxmarebisaTvis Tu dagWirdaT<br />

� Tqven arasodes gangicdiaT diskriminacia Tqveni warmomavlobis gamo<br />

� Tqven gaqvT adeqvaturi socialuri da samedicino dacva<br />

� Tqven SegiZliaT dasasveneblad wasvla weliwadSi erTxel.<br />

� Tqven SegiZliaT moipatiJoT megobrebi sadilze saxlSi<br />

� Tqven saintereso cxovreba gaqvT da karg momavals elodebiT<br />

� Tqven grZnobT rom SegiZliaT iswavloT da emsaxuroT Tqvens mier arCeul profesias.<br />

� Tqven ar geSiniaT quCaSi an mediis mxridan Tavdasxmis an Seuracyofis.<br />

� Tqven SegiZliaT monawileoba miiRoT erovnul an adgilobriv arCevnebSi<br />

� Tqven SegiZliaT izeimoT yvelaze mniSvnelovani religiuri dResaswaulebi Tqven naTesavebTan<br />

da axlo megobrebTan erTad.<br />

� Tqven SegiZliaT monawileoba miiRoT saerTaSoriso seminarSi sazRvargareT<br />

� Tqven SegiZliaT waxvideT kinoSi an TeatrSi sul mcire kviraSi erTxel.<br />

� Tqven ar gaSinebT Tqveni bavSvebis momavali<br />

� Tqven SegiZliaT iyidoT axali tansacmeli sul mcire 3 TveSi erTxel.<br />

� Tqven SegiZliaT SeiyvaroT Tqveni rCeuli<br />

� Tqven grZnobT rom Tqveni kompetencia dafasebulia da pativs cemen im sazogadoebaSi<br />

romelSic cxovrobT.<br />

� Tqven SegiZliaT gamoiyenoT da isargebloT internetiT.<br />

ganaTleba yvelasaTvis?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

131


ganaTleba<br />

globalizacia<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

6 _ 30<br />

90 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

kargi mexsiereba gaqvs? aba SevamowmoT!<br />

ganaTleba, globalizacia, moqalaqeoba<br />

done 2<br />

6 - 30<br />

90 wuTi<br />

am savarjiSos monawileebi eZeben dawyvilebul<br />

baraTebs da ufiqrdebian saganmanaTleblo<br />

SesaZleblobebis uTanasworobas mTel msoflioSi<br />

da SesaZleblobas mivaRwioT “ganaTlebas<br />

yvelasaTvis”.<br />

� ganaTlebis ufleba<br />

� pirovnebis srulad ganviTarebis ufleba<br />

� Tanasworobis ufleba sqesisa da socialuri<br />

statusis miuxedavad<br />

� ganaTlebis ganxilva adamianis uflebebis<br />

WrilSi<br />

� msoflioSi xarisxiani ganaTlebis miRebis<br />

SesaZleblobis kritikulad analizi<br />

� pasuxismgeblobis grZnobis stimulireba miznis<br />

- “ganaTleba yvelasaTvis” misaRwevad.<br />

� baraTebis kompleqti 3-4 wevriani jgufisaTvis<br />

� TiToeuli 3-4 wevriani jgufisaTvis 2 magari<br />

furceli an Txeli muyao (A4 zomis) da webo<br />

(ar aris aucilebeli, magram sasurvelia)<br />

� makrateli<br />

� furclebi da kalmistrebi II nawilSi<br />

Canawerebis gasakeTeblad.<br />

� gaecaniT baraTebis Sinaarss<br />

� gaakeTeT saTamaSo baraTebis aslebi da<br />

gamZleobisTvis daawebeT isini magar furcelze.<br />

amoWeriT 40 baraTi. kargad aurieT, raTa<br />

Sewyvilebuli baraTebi erTad ar moxvdnen.<br />

savarjiSo gayofilia 2 nawilad: I nawili, TamaSi mexsierebis<br />

ganviTarebisaTvis da II nawili, sakiTxebis gaSuqeba.<br />

nawili I. TamaSi mexsierebis ganviTarebisaTvis (10 wuTi)<br />

1. ganmarteT rom sul 20 Sewyvilebuli baraTi arsebobs. TiToeuli<br />

wyvili Sedgeba dasuraTebuli baraTisa da gancxadeba-baraTisagan.<br />

savarjiSos amocanaa wyvilebis maqsimaluri raodenobis gamocnoba<br />

da maTi erTad dalageba. baraTebze mocemuli teqstebi exeba an<br />

msoflio ganaTlebis forumis amocanebs, romlebic iTvaliswineben<br />

132 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


miznis - “ganaTleba yvelasaTvis” ganxorcielebas, an adamianis<br />

zogad uflebebsa da ganaTlebas.<br />

2. auxseniT monawileebs TamaSis wesebi. moTamaSeebma unda Seqmnan<br />

mcire, 3-4 wevriani jgufebi da daawyon baraTebi piriT iatakze.<br />

monawileebi morigeobiT atrialeben 2 baraTs. Tu erT-erTi (an<br />

orive) baraTi gancxadeba-baraTia, moTamaSe mTel jgufs xmamaRla<br />

ukiTxavs teqsts. Tu baraTebi Sewyvilebulia moTamaSe inaxavs maT<br />

da kidev erT svlas akeTebs. Tu baraTebi araa Sewyvilebuli, maSin<br />

moTamaSe atrialebs mas piriT dabla zustad im adgilze awyobs<br />

sadac manamde ido. momdevno svlas akeTebs Semdegi moTamaSe da<br />

atrialebs 2 baraTs. es savarjiSo mexsierebis TamaSia, radgana<br />

monawileebma unda daimaxsovron sad ra baraTi devs, raTa SeZlon<br />

wyvilebis amorCeva.<br />

3. mogebulia is moTamaSe, romelsac TamaSis bolos yvelaze meti<br />

dawyvilebuli baraTi aqvs.<br />

nawili II. sakiTxebis gaSuqeba (60 wuTi)<br />

1. CamowereT gansaxilveli sakiTxebis sia. TxoveT moTamaSeebs<br />

waikiTxon saTaurebi maTi gancxadeba-baraTidan (da ara mTliani<br />

gancxadeba) da dawereT isini dafaze.<br />

2. SeTavazeT jgufs gamoyos 4-dan 6-mde maTTvis yvelaze saintereso<br />

sakiTxi.<br />

3. dayaviT jgufi 4-5 wevrian qvejgufebad. TxoveT TiToeul qvejgufs<br />

airCios 2 sakiTxi, romelze msjelobac yvelaze metad surT.<br />

(ecadeT moawyoT ise rom 2-ma sxvadasxva jgufma isaubros erTsa da<br />

imave sakiTxze, raTa meti ideebi daibados. es niSnavs, rom<br />

qvejgufebs mouxdebaT moilaparakon, Tu romel sakiTxebze unda<br />

imsjelon).<br />

4. rodesac SeTanxmdebian da airCeven sakiTxebs, mieciT jgufs 20<br />

wuTi, maT mier arCeuli ori sakiTxis gansaxilvelad. baraTis<br />

Sinaarsidan gamomdinare diskusiis mimarTuleba mcired<br />

gansxvavebuli iqneba. Tu baraTze mocemulia SekiTxva, mas pasuxi<br />

unda gaeces. Tu masze gancxadebaa, monawileebma unda moamzadon<br />

kritikuli komentari.<br />

5. 20 wuTis Semdeg moiwvieT monawileebi plenarul sxdomaze<br />

moxsenebis gasakeTeblad. ganixileT TiToeuli sakiTxi rigrigobiT.<br />

mieciT jgufs sul 5 wuTi komentarebisaTvis da gamoyaviT ara<br />

umetes 5 wuTisa SekiTxvebisaTvis.<br />

6. mas Semdeg, rac yvela jgufi gaakeTebs moxsenebas, gadadiT analizze<br />

da Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

Tqven ukve ukan moitoveT sakmaod nayofieri diskusia mocemuli<br />

sakiTxebis garSemo, ase rom axla SeudeqiT Tavad TamaSis Sefasebas da<br />

gaarkvieT ra iswavles monawileebma.<br />

� moewonaT moTamaSeebs mexsierebis TamaSi?<br />

� kargi Sesavali iyo ganaTlebis sakiTxebze msjelobis dasawyebad?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

133


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

8 ianvari<br />

ganaTlebis msoflio<br />

dRe<br />

� rogor warimarTa diskusiebi jgufSi? yvelam igrZno, rom maT<br />

hqondaT monawileobis miRebis saSualeba?<br />

� Zalian bevri problema dagrovda? aris “ganaTleba yvelasaTvis”<br />

SesaZlebeli?<br />

� ra SegiZliaT gaakeToT Tqven, Tqvenma jgufma, sazogadoebam<br />

“ganaTleba yvelasaTvis” miznis misaRwevad Tqven qveyanaSi da/an<br />

ganviTarebad qveynebSi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am meTodis gamoyenebis daniSnulebaa Semoitanos sixalisis elementi<br />

diskusiisaTvis saWiro informaciis mopovebis procesSi.<br />

es sakmaod martivi savarjiSoa saxelmZRvanelod. ubralod waikiTxeT<br />

yvela baraTi savarjiSos dawyebamde. gadaamowmeT, rom kargad iciT romeli<br />

baraTi romelTan wyvildeba, raTa TamaSis dros SegeZloT mimarTulebis<br />

micema da dadastureba, rom wyvilebi sworadaa SerCeuli. TamaSis wesebis<br />

ganmartebis dros, SegiZliaT instruqciebis ilustrireba erT-erTi wyvili<br />

baraTis CvenebiT.<br />

zogierTi baraTi Seicavs abreviaturebs mag. WEF (msoflio ganaTlebis<br />

forumi). monawileebisaTvis TamaSis gacnobis dros aucileblad axseniT<br />

ras niSnavs es asoebi (qvemoT ix. “damatebiTi informacia”)<br />

monawileebis yuradReba miaqcieT im faqts, rom baraTebis 1/3 Seicavs<br />

“ganaTleba yvelasaTvis” miznebTan dakavSirebul gancxadebebs romelic<br />

gaakeTa msoflio ganaTlebis forumma 2000 w. aprilSi dakarSi, senegali.<br />

danarCeni baraTebi exeba adamianis uflebebis da ganaTlebis sakiTxebs an<br />

amocanebs, romelTa gadawyvetac aucilebelia raTa miRweul iqnas<br />

xarisxiani ganaTlebis uzrunvelyofa yvelasaTvis.<br />

variantebi<br />

Tu II nawilis Sesasruleblad sakmarisi dro aRar dagrCaT, SegiZliaT<br />

gamoiyenoT savarjiSoSi - “erTi wuTiT” (gv. 180) SemoTavazebuli meTodi.<br />

TxoveT monawileebs airCion erT-erTi sakiTxi TavianTi baraTidan da<br />

isaubron mis Sesaxeb 1 wuTis ganmavlobaSi dayovnebis an gameorebis gareSe.<br />

es kargi arCevania, Tu xedavT, rom jgufs esaWiroeba zepiri metyvelebis<br />

da prezentaciis unar-Cvevebis gaumjobeseba.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

zogierTi sakiTxi, romelic wamoiWreba mexsierebis TamaSSi, SeiZleba<br />

gagrZeldes sxva savarjiSoebSi. magaliTad Tu gainteresebT ganaTlebis da<br />

sxva socialuri moTxovnebis dafinansebis sakiTxebi da misi Sedareba<br />

SeiaraRebaze gamoyofil saxsrebTan, SegiZliaT SeasruloT savarjiSo<br />

“saxarjo fuli” (gv. 274), bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebis da<br />

ganaTlebis miuwvdomlobis sakiTxebi SegiZliaT ganixiloT “aSikis<br />

istoriis” (gv. 100) magaliTze.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

baraTebi naTels fens uamrav problemas, romelic xels uSlis<br />

proeqtis - “ganaTleba yvelasaTvis” ganxorcielebas. jgufma Semdgomi<br />

134 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


kvlevisaTvis unda airCios erT-erTi am problemaTagan, raTa ipovos<br />

problemis gadaWris gzebi da sabolood imoqmedos maT Sesabamisad. am<br />

sakiTxebSi rCevebis misaRebad mimarTeT me-3 Tavs - “moqmedebaze gadasvla”.<br />

ratoma ar unda miweroT werili parlamentarebs da kiTxoT maT, ras<br />

akeTebs Tqveni qveyana im miznebis misaRwevad, romlebic daisva ganaTlebis<br />

msoflio forumze?<br />

damatebiTi informacia<br />

ganaTlebis ufleba erTerTi aRiarebuli socialuri da ekonomikuri uflebaa. magram, rodesac<br />

saxelmwifoebi erTis mxriv aRiareben da mzadyofnas acxadeben yvelasaTvis ufaso dawyebiTi<br />

ganaTlebis uzrunvelyofaze, meores mxriv realoba aCvenebs, rom ufaso ganaTleba aris ara<br />

yvelasaTvis, aramed rCeba mxolod umciresobis privilegiad.<br />

am problemis gasadaWrelad 2000 wels saerTaSoriso sazogadoebrioba Seikriba senegalSi<br />

ganaTlebis msoflio forumze. konferenciis mizani iyo 1990-ian wlebSi miRweuli progresis<br />

ganxilva dawyebiTi ganaTlebis uzrunvelyofasTan dakavSirebiT da axali Zalebis mokreba<br />

“ganaTleba yvelasaTvis” misaRwevad. 164 qveynis daaxloebiT 1100-ma warmomadgenelma miiRo<br />

dakaris CarCo-moqmedebis gegma, romelic iTvaliswinebda 2015 wlisaTvis xarisxiani dawyebiTi<br />

ganaTlebis uzrunvelyofas yvelasaTvis. iuneskos daekisra mTeli pasuxismgebloba msoflios<br />

yvela saerTaSoriso monawilis koordinirebasa da globaluri moZraobis myar ganviTarebaze.<br />

aRiarebuli iqna, rom sxvadasxva qveynebi sxvadasxva problemebis winaSe dganan. magaliTad, zogierT<br />

qeyanas ara aqvs sakmarisi resursebi, zogs ki ar gaaCnia politikuri neba. konferenciis erTerTi<br />

Sedegi iyo imis aRiareba, rom “ganaTleba yvelasaTvis” miznis misaRwevad da<br />

SesanarCuneblad saWiroa qveynebs Soris farTo partnioruli urTierTobebis damyareba,<br />

romelsac zurgs gaumagrebs regionalur da saerTaSoriso organizaciebsa da institutebs<br />

Soris TanamSromloba.<br />

am Sexvedris dros xazi gaesva 21 saukuneSi ganaTlebis sasicocxlo mniSvnelobas myari<br />

ganviTarebis, mSvidobis, sazogadoebis efeqturi saqmianobis da Zlieri ekonomikis SeqmnisaTvis.<br />

ganaTlebis msoflio forumis Sedegi, romelic gansakuTrebuli aRniSvnis Rirsia, iyo specifiuri<br />

miznebis dasaxva garkveuli vadebis farglebSi da im moqmedebebis aRwera, romelic yvela<br />

doneze unda ganxorcieldes, raTa miRweul iqnas mizani - ganaTleba yvelasaTvis. iqneba Tu<br />

ara es miznebi miRweuli, xolo moqmedebebi cxovrebaSi gatarebuli, damokidebulia, Tu<br />

ramdenad eqneba yvela pirovnebas sazogadoebis yvela doneze Segnebuli “ganaTleba<br />

yvelasaTvis” mniSvneloba da ibrZoleben Tu ara isini mis misaRwevad.<br />

informaciis wyaro: „iunesko: ganaTleba yvelasaTvis. ganaTlebis msoflio forumis daskvniTi moxseneba, 2000 w.“<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

135


fuli da ganaTleba<br />

resursebis nakleboba mTavari safrTxea<br />

“ganaTleba yvelasaTvis”. finasuri<br />

saSuale-bebis gareSe mTavrobebi ver<br />

Seasruleben TavianT danapirebs “ganaTleba<br />

yvelasaTvis” proeqtTan dakavSirebiT. es<br />

aseve aris standartebis sakiTxic.<br />

maswavleblebis dabali anazRaureba da<br />

saswavlo masalebis simcire aseve xels<br />

uSlis ganaTlebis xarisxs. resursebis<br />

gareSe ganaTlebas azri ara aqvs. ar aris<br />

fuli, e.i. ar aris ganaTlebac! eTanxmebiT<br />

am azrs?<br />

kveba da ganaTleba<br />

ganviTarebad qveynebSi mtkiced sjeraT<br />

rom sakvebi da ganaTleba<br />

urTierTdakavSire-bulia: mSier students<br />

ar SeuZlia adeqvaturad koncentrireba.<br />

mSoblebi xSirad iyeneben sakvebs rogorc<br />

stimuls bavSvebis skolaSi gasagzavnad.<br />

bavSvebs rom ar kvebavdnen skolaSi maSin<br />

maT skolis nacvlad samuSaod gauSvebdnen.<br />

ganaTleba da alkoholi<br />

bevr skolaSi/universitetSi alkoholis<br />

moxmareba did problemas warmoadgens. is<br />

xels uSlis studentebs swavlaSi da<br />

zrdis Zaladobis SemTxvevebs.<br />

skolebis umravlesobaSi akrZalulia<br />

alkoholis Setana skolebis teritoriaze<br />

magram rogorc Cans es araa efeqturi.<br />

rogor fiqrobT ra unda gakeTdes am<br />

problemis gadasaWrelad?<br />

maswavleblebi da ganaTleba<br />

maswavleblebis /leqtorebis done zogjer<br />

problemas warmoadgens. maT SeiZleba ar<br />

hqondeT sakmarisi gamocdileba an wvrTna<br />

raTa iyvnen umaRlesi kategoriis<br />

pedagogebi. arsebobs mowodeba rom<br />

dawesdes minimaluri moTxovnebi<br />

maswavleblebisaTvis/leqtorebisaTvis<br />

rogoricaa maswavleblis diplomi<br />

skolis maswavlebleblebisaTvis da<br />

doqtoris xarisxi universitetis<br />

leqtorebisaTvis. aris es moTxovnebi<br />

realisturi Tu isini mxolod gazrdian<br />

maswavleblebis deficitis problemas?<br />

ufaso ganaTleba<br />

mTavrobebs evalebaT uzrunvelyon ufaso<br />

dawyebiTi ganaTleba yvelasaTvis. magram<br />

realoba sxvagvaria: bevr qveynebSi Tu<br />

ojaxs ara aqvs saSualeba gadaixados<br />

swavlis safasuri an /da SeiZinos<br />

saswavlo masalebi bavSvebs skolaSi ver<br />

gauSveben.<br />

globalizacia da ganaTleba<br />

vinc fiqrobs rom globalizacias mxolod<br />

progresi moaqvs ganaTlebisaTvis axali<br />

teqnologiebis Semotanis saSualebiT,<br />

cdeba! vaWrobis liberalizaciis swrafi<br />

tempis Sedegebma da globalizaciisaTvis<br />

damaxasiaTebelma struqturuli mowyobis<br />

saWiroebam safrTxe Seuqmna ramodenime<br />

qveynis, upiratesad ki ganviTarebadi<br />

qveynebis biujetis saSemosavlo nawils.<br />

aseT pirobebSi ZiriTadi dartyma<br />

ganaTlebis dafinansebaze modis.<br />

ganaTleba da interneti<br />

bevr qveynebSi sainformacio teqnologiebi<br />

gadaiqca ganaTlebis procesis centralur<br />

nawilad. mas udidesi mniSvneloba eniWeba<br />

samecniero da saSinao samuSaoebisaTvis.<br />

bevri eTanxmeba im azrs rom internetma<br />

axali gzebi gaxsna ganaTlebisaTvis<br />

magram man aseve gadaketa zogierTi gza.<br />

ufskruli ganviTarebad da ganviTarebul<br />

qveynebs Soris kidev ufro gaizarda. bevr<br />

qveynebSi araTu kompiuteri,<br />

eleqtroenergiac ki ara aqvT.<br />

sauniversiteto (umaRlesi da diplomis<br />

Semdgomi ganaTleba)<br />

adamianis uflebebis kanonis mixedviT<br />

saxelmwifoebi valdebuli arian<br />

uzrunvelyon mxolod ufaso dawyebiTi<br />

ganaTleba. maTi valdebuleba ar<br />

vrceldeba umaRles an diplomis Semdgom<br />

ganaTlebaze.<br />

unda gavrceldes Tu ara saxelmwifos<br />

valdebuleba sauniversiteto doneze? Tu<br />

ki, aris Tu ara es moTxovna realisturi?<br />

ganaTleba da ekologia<br />

evropuli qveynebis mosaxleobis<br />

umravlesobis cxovrebis stili<br />

aramdgradia. imisaTvis rom xalxma<br />

gaakeTos gaazrebuli arCevani Tavis<br />

cxovrebis stilis Secvlis Sesaxeb maT<br />

unda gaiTvaliswinon ekologiuri<br />

urTierTkavSirebi, ekonomika, politika da<br />

istoria. maT esaWiroebaT<br />

kulturaTaSorisi unarCvevebi da<br />

pasuxismgeblobisa da zrunvis<br />

faseulobebi. rogor CarTavdiT mdgradi<br />

ganviTarebis sakiTxebs ganaTlebis<br />

programaSi?<br />

disciplina da ganaTleba<br />

skolebi da universitetebi sxvadasxva<br />

qveynebSi sxvadasxva saSualebebs iyeneben<br />

disciplinis dasamyareblad. es meTodebi<br />

moicavs fizikur dasjas, mecadineobidan<br />

gagdebas, damatebiT samuSaos, garicxvas<br />

da monawileobas skolis an kolejis<br />

sabWoSi. Tqveni azriT ra aris saukeTeso<br />

midgoma saganmanaTleblo sistemaSi<br />

disciplinis dasmyareblad?<br />

136 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


qalebi da ganaTleba<br />

ganviTarebad qveynebSi skolebSi dadian<br />

gogonebis 78% maSin rodesac es<br />

maCvenebeli biWebis SemTxvevaSi 86%.<br />

skolis gareT darCenili bavSvebis<br />

daaxloebiT 60 % gogonebi arian.<br />

msoflio ganaTlebis forumis erTerTi<br />

mizani aris genderuli disbalansis<br />

aRmofxvra pirveladi da meoradi<br />

ganaTlebis sistemaSi 2005 wlisaTvis da<br />

ganaTlebis sferoSi genderuli<br />

Tanasworobis miRweva 2015 wlisaTvis.<br />

ganaTleba da Tanasworuflebianoba<br />

skolamdeli ganaTlebis zRvrebi meryeobs<br />

TiTqmis 100%-dan (bermudaSi, malaiziaSi,<br />

belgiaSi da SveciaSi) 2 an nakleb<br />

procentamde (saomari moqmedebebis da<br />

ekonomikuri problemebis mqone qveynebSi).<br />

msoflio ganaTlebis forumis erTerTi<br />

mizani aris yvela axalgazrdisa da<br />

zrdasruli moqalaqis ganaTlebis<br />

moTxovnilebis dakmayofileba saTanado<br />

saswavlo da cxovrebiseuli unarCvevebis<br />

programebSi CarTvis Tanaswori<br />

SesaZleblobebis micemis saSualebiT.<br />

ganaTleba da SeiaraReba<br />

miuxedavad imisa rom ganaTleba da<br />

SeiaraReba ganixileba rogorc 2<br />

sxvadasxva sfero, realurad isini mWidro<br />

kavSirSi arian. bevr maRali donis<br />

SeiaraRebis qveyanaSi biujetis didi<br />

nawili gamoyofilia SeiaraRebis xarjebze<br />

da sakmarisi finansebi aRar rCeba<br />

socialuri seqtorisaTvis, gansakuTrebiT<br />

ki ganaTlebisaTvis.<br />

ganaTleba da umciresobebi<br />

umciresobebis Caricxva skolebSi<br />

universitetebSi saerTo problemaa<br />

mravalkulturuli sazogadoebebisaTvis.<br />

amasTanave pirovnebis diskriminaciis<br />

SemTxvevebi, religiuri da enobrivi<br />

gansxvavebebi bevr problemas uCens<br />

ganaTlebis sistemas. rogor moaxdendiT<br />

sistemisa da saswavlo programis<br />

adaptacias ise, rom man daakmayofilos<br />

umciresobebis uflebebi?<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTleba<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTleba<br />

formalur, araformalur da<br />

araformalizebul seqtorebSi mTavrobis<br />

movaleobad iTvleba. maSin ratom unda<br />

aiRon samoqalaqo sazogadoebaSi<br />

arasamTavrobo organizaciebma is<br />

pasuxismgeblobebi rac wesiT mTavrobas<br />

ekisreba?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

mSvidoba da ganaTleba<br />

“mSvidoba iwyeba saxlSi”<br />

saganmanaTleblo institutebi xSirad<br />

studentebis meore saxlad aris miCneuli.<br />

Tu es asea, maSin mSvidobis Sesaxeb<br />

ganaTleba unda iyos formaluri<br />

ganaTlebis programis nawili da mas aseve<br />

yuradReba unda mieqces araformalizebul<br />

seqtorSi. rogor CarTavdiT ganaTlebas<br />

mSvidobis Sesaxeb formalur saswavlo<br />

programaSi?<br />

sporti da ganaTleba<br />

a) sporti ar unda iyos savaldebulo<br />

mTeli skolis periodSi. Tu dro<br />

ar rCeba sxva sagnebisaTvis maT<br />

unda mieniWoT upiratesoba<br />

sportTan SedarebiT.<br />

b) sporti mudmivad unda iyos<br />

warmodgnili mTeli skolis<br />

periodSi. is aswavlis bevr iseT<br />

raRacas, rac sxva sagnebs ar<br />

SeuZliaT, rogoricaa<br />

TanamSromloba. sulisa da sxeulis<br />

harmoniuli ganviTareba.<br />

Tqven romel gancxadebas eTanxmebiT?<br />

socialuri gaucxoeba da ganaTleba<br />

yvela ver iqneba CarTuli saxelmwifo<br />

saganmanaTleblo sistemaSi. quCis bavSvebi,<br />

Raribi bavSvebi, srul ganakveTze momuSave<br />

bavSvebi Cveulebriv ar arian<br />

uzrunvelyofili saxelmwifo saskolo<br />

sistemis mier. rumineTSi fondi “ukan,<br />

skolisaken” zrunavs saxlelmwifo<br />

sistemis gareT darCenil bavSvebze –<br />

aZlevs maT ganaTlebis Sanss da ukeTesi<br />

samuSaos Sovnis SesaZleblobas cxovrebis<br />

mogvianebiT etapebze.<br />

uwyveti ganaTleba<br />

mozrdilebis ganaTleba didi problemas<br />

warmoadgens im qveynebSi sadac dawyebiTi<br />

ganaTlebac ki ar aris. msoflio<br />

ganaTlebis forumis erTerTi mizani aris<br />

2015 wlisaTvis mozrdilTa ganaTlebis<br />

donis gaumjobeseba 50%-iT.<br />

bevri evropuli qveyanas aqvs aRebuli<br />

valdebulebebi “uwyveti ganaTlebis”<br />

mimarTulebiT. miuxedavad amisa isini ver<br />

axerxeben adeqvaturi ganaTlebis<br />

miwodebas mozrdilebisaTvis. rogor<br />

fiqrobT ra unda iyos mTavrobis<br />

saganmanaTleblo programis prioritetebi?<br />

Sidsi/HIV infeqcia<br />

“ pirveli mosagebi brZola Sidsis<br />

winaaRmdeg omSi aris siCumis kedlis<br />

dangreva da misi garemomcveli<br />

stigmis/laqis mocileba ”. (kofi anani).<br />

saWiroa dairRves siCume<br />

diskriminaciisaTvis bolos mosaRebad da<br />

misi Semdgomi garcelebis SesaCereblad.<br />

Sidsi/ HIV krizisi unda moTavsdes<br />

erovnuli saganmanaTleblo dRis wesrigis<br />

centrSi. ra SeiZleba gakeTdes Sidsi/ HIV<br />

infeqciasTan sabrZovelad<br />

saganmanaTleblo institutebSi?<br />

137


socialuri uflebebi<br />

genderuli Tanasworoba<br />

diskriminacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

4 da meti<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

gansxvavebuli xelfasebi<br />

Tanabari anazRaureba erTgvari samuSaosTvis!<br />

socialuri uflebebi, genderuli Tanasworoba,<br />

diskriminacia da qsenofobia<br />

done 2<br />

4 da meti<br />

90 wuTi<br />

es aris simulirebuli situacia, romelic<br />

monawileebs ayenebs Sromis bazris realobis winaSe<br />

da exeba Semdeg sakiTxebs:<br />

� gansxvavebuli xelfasebi erTidaigive samuSaos<br />

SesrulebisTvis<br />

� samsaxureobrivi diskriminacia<br />

� axalgazrda TanamSromlebisaTvis dabali<br />

anazRaurebis politika<br />

� samarTliani anazRaurebis ufleba<br />

� erTgvari samuSaosaTvis Tanabari anazRaurebis<br />

ufleba<br />

� ufleba, rom pirovneba ar iyos<br />

diskriminirebuli sqesisa da asakis safuZvelze<br />

� monawileebisaTvis Sromis bazris realiebis<br />

gacnoba.<br />

� gaanalizeba, aris Tu ara daSvebuli<br />

diskriminacia sqesisa da asakis safuZvelze<br />

� solidarobis, Tanasworuflebianobisa da<br />

samarTlianobis damkvidreba<br />

� “muSebis xelfasebis tarifebis” erTi asli<br />

� TiTo samkerde yoveli monawilisTvis.<br />

� kalmistrebi<br />

� fuli. SegiZliaT gamoiyenoT evros nimuSebi<br />

� moamzadeT samkerdeebi, romelzec miTiTebuli<br />

unda iyos muSebis sqesi da asaki. daeyrdeniT<br />

muSebis xelfasebis tarifebis sias<br />

� moifiqreT, ra saxis samuSao unda Seasrulon<br />

monawileebma. SeagroveT yvelanairi<br />

instrumentebi, romlebic SeiZleba moTamaSeebs<br />

dasWirdeT.<br />

138 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


instruqciebi<br />

1. auxseniT monawileebs, rom isini arian muSebi da mouwevT<br />

garkveuli samuSaos Sesruleba maTi damqiraveblisaTvis (TqvenTvis!)<br />

sanerviulo araferia, maTi Sroma anazRaurebuli iqneba.<br />

2. daurigeT TiToeul monawiles TiTo samkerde.<br />

3. ganmarteT amocanis arsi da gadaamowmeT, gaigo Tu ara yvelam ra<br />

unda gaakeTos.<br />

4. sTxoveT monawileebs daiwyon muSaoba!<br />

5. amocanis Sesrulebis Semdeg, sTxoveT monawileebs Cadgnen rigSi<br />

anazRaurebis misaRebad. gadauxadeT TiToeuls maTi asakisa da<br />

sqesis Sesabamisad muSebis xelfasebis tarifebis siis mixedviT.<br />

fuli gadaTvaleT xmamaRla, raTa yvelam gaigonos vis ramdeni<br />

gadauxades.<br />

6. Tu monawileebi ukmayofilebas gamoTqvamen, an SekiTxvebs dasvamen,<br />

moiyvaneT mokle “mizezebi”, magram erideT diskusiaSi Cabmas.<br />

7. daeyrdeniT sakuTari msjelobis unars imis gadasawyvetad, Tu ra<br />

zRvramde SegiZliaT mixvideT, magram, rogorc ki igrZnobT, rom<br />

situacia iZabeba, maSinve SeCerdiT. yvelas mieciT dro damSvidebisa<br />

da rolidan gamosvlisaTvis. Semdeg dasxediT wreSi analizis<br />

gasakeTeblad.<br />

analizi da Sefaseba<br />

diskusia dayaviT etapebad. daiwyeT Tavad modelirebuli situaciis<br />

mimoxilviT:<br />

� rogori SegrZneba gqondaT, rodesac ufro meti (an naklebi)<br />

anazRaureba miiReT, vidre sxva muSebma, maSinac ki, rodesac yvela<br />

erTidaimave samuSaos asrulebda?<br />

� ratom miiRo zogma muSam ufro meti (an naklebi) anazRaureba<br />

sxvebTan SedarebiT? ratom moxda ase?<br />

� rogori grZnoba gqondaT, rodesac ufro meti anazRaureba miiReT<br />

vidre sxva muSebma? da rodesac ufro naklebi anazRaureba miiReT<br />

vidre sxva muSebma?<br />

� aqvs aseTi saxis diskriminacias adgili Tqveni qveynis samuSao<br />

bazarze?<br />

Semdegi saubari Seexeba anazRaurebas sqesis mixedviT:<br />

� SeiZleba qalisa da mamakicis mier erTnairi samuSaos<br />

SesrulebisTvis, sxvadasxva anazRaureba gamarTlebuli iyos?<br />

ratom? ratom ara? rodis?<br />

� Tu mamakaci ukeT asrulebs samuSaos vidre qali? aris es sakmarisi<br />

mizezi imisaTvis, rom qals naklebi gadauxadon?<br />

� Tu mamakaci ufro kvalificiuria vidre qali, niSnavs Tu ara es,<br />

rom mamakacs meti unda gadauxadon?<br />

� fiqrobT, rom arsebobs samuSao, romelic mxolod mamakacma unda<br />

Seasrulos? ratom? ratom ara? Tu ki, romelia es samuSao?<br />

� fiqrobT, rom arsebobs samuSao, romelic mxolod qalma unda<br />

Seasrulos? ratom? ratom ara? Tu ki, romelia es samuSao?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

139


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

1 maisi<br />

mSromelTa<br />

saerTaSoriso<br />

solidarobis dRe<br />

� fiqrobT, rom pozitiuri diskriminacia SeiZleba gamarTlebuli<br />

iyos socialuri damokidebulebebis Sesacvlelad?<br />

bolos, gadadiT anazRaurebaze asakis mixedviT:<br />

� arsebobs Tu ara Tqven qveyanaSi sxvadasxva anazRaurebis politika<br />

sxvadasxva asakis mixedviT? Tu ara, fiqrobT, rom unda iyos?<br />

� ra aris aseTi saxis politikis gatarebis logikuri safuZveli,<br />

gansakuTrebiT axalgazrdebis SemTxvevaSi?<br />

� rogoria Tqveni azri aseTi politikis mimarT? sworia? ar aris<br />

swori? saWiroa? ar aris saWiro? ganmarteT mizezebi.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

didi Sansia, rom Tqven mogixdebaT am savarjiSos adaptireba. Tu gsurT,<br />

rom daamatoT, an amoSaloT siidan zogierTi muSa, gadaamowmeT, rom amiT<br />

ar arRvevT sqesisa da asakobrivi kategoriebis balanss. Tu jgufi didia,<br />

an gindaT diskusiaSi CaRrmaveba diskriminaciis ori sxvadasxva tipis<br />

garSemo, kargi iqneboda jgufis or qvejgufad gayofa. amis Semdeg, erT<br />

jgufs SeiZleba daevalos sqesis safuZvelze arsebuli diskriminaciis,<br />

xolo meores - asakobriv safuZvelze arsebuli diskriminaciis Sesaxeb<br />

msjeloba.<br />

ra saxis amocanebia Sesaferisi am savarjiSosaTvis? yvela muSas unda<br />

daevalos erTnairi samuSaos Sesruleba. amasTanave, airCieT iseTi saqme,<br />

romelsac ramodenime adamiani gaakeTebs erTsa da imave dros, raTa<br />

sxvebisTvis mosawyeni ar gaxdes “muSebis” cqera. ifiqreT Semdeg sakiTxebze:<br />

� Tu savarjiSos Catareba gindaT Senobis gareT, gaZlevT sezoni amis<br />

saSualebas?<br />

� gaqvT sakmarisi sivrce?<br />

� SeZleben sxvadasxva asakis da sqesis monawileebi Tanabrad daZlion<br />

mocemuli samuSao?<br />

� aris is usafrTxo?<br />

� xom ar igrZnoben monawileebi Tavs uxerxulad, an xom ar ityvian<br />

uars savarjiSos Sesrulebaze eTikuri mosazrebebis gamo?<br />

� ra dro dasWirdeba savarjiSos?<br />

� esaWiroeba mas bevri unar-Cvevebis qona?<br />

� rogor SeiZleba gaimeoroT savarjiSo Tavidan ramdenjerme?<br />

samuSaos nimuSebi:<br />

� dafis gawmenda da masze mocemuli frazis akuratulad dawera.<br />

� wignebis Tarodan gadmolageba da yuTSi Cawyoba. yuTis gadatana<br />

oTaxis meore mxares, wignebis amolageba da sxva Taroze dalageba.<br />

� qaRaldis TviTmfrinavis an qudis gakeTeba.<br />

� sami sxvadasxva saxeobis foTlis Segroveba da maTi dawebeba<br />

furcelze<br />

� sityvis ganmartebis moZebna da misi Cawera. (Tu airCevT adamianis<br />

uflebebTan dakavSirebul sxvadasxva sityvebs, TamaSis bolos Tqven<br />

xelT SegrCebaT mokle terminologiuri leqsikoni!)<br />

anazRaurebis gacemis dros, rodesac gansxvavebuli xelfasebis gamo<br />

mogixdebaT ganmartebebis gakeTeba, Tqven mogiwevT “mizezebis” mofiqreba.<br />

isini SeiZleba daukavSiroT realur faqtebs an ubralod moifiqroT<br />

sasacilo pasuxebi. magaliTad:<br />

140 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� vinc fexi wamokra Rebulobs naklebs<br />

� vinc iRimeboda da bednieri Canda Rebulobs mets<br />

� dRes samSabaTia!<br />

qvemoT moyvanili da mexuTe TavSi mowodebuli damatebiTi informacia<br />

mogcemT ufro meti improvizaciis saSualebas diskusiis dros.<br />

variantebi<br />

Tu grZnobT, rom am savarjiSos Sesruleba situaciis modelirebis<br />

formiT miuRebelia SegiZliaT moaxdinoT informaciis adaptireba ise, rom<br />

gamoiyenoT mxolod diskusiisaTvis. SegiZliaT gaakeToT “anketa” TiToeuli<br />

muSis Sesaxeb samuSaos, asakis, sqesisa da anazRaurebis miTiTebiT. aseve<br />

SegiZliaT daamatoT sxva detalebic, rogoricaa _ ganaTleba da samuSao<br />

gamocdileba. SegiZliaT warmoadginoT sxvadasxva muSis ramodenime<br />

konkretuli SemTxvevis detaluri ganxilva. Tumca, unda gaxsovdeT, rom<br />

mxolod diskusia ver gamoiwvevs iseT Zlier emociur reaqcias, rogorsac<br />

moaxdens situaciis modelirebis.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu jgufs moewona rolebis Sesruleba da moisurvebs profkavSirebis<br />

rolis ganxilvas muSaTa uflebebis dacvaSi samarTliani anazRaurebisa da<br />

pirobebis moTxovniT, SegiZliaT SesTavazoT maT savarjiSo “profkavSirebis<br />

Sexvedrebi~ (gv. 241).<br />

damatebiTi informacia<br />

araTanabari anazRaurebis sakiTxi gansxvavebulad dgas sxvadasxva<br />

qveynebSi; gansxvavebebi SeiniSneba imisda mixedviT, exeba es asakobriv Tu<br />

sqesobriv diskriminacias. genderuli diskriminacia sxva araferia, Tu ara<br />

qalebis diskriminaciis faqti. qalebi istoriulad ganicdidnen Cagvras<br />

socialur, politikur da ekonomikur sferoebSi. qalebis mimarT<br />

samsaxurebrivi diskriminaciis magaliTebs ekuTvnis diskriminacia vakantur<br />

adgilebze kandidaturis SerCevisa da intervius dros, diskriminacia<br />

dawinaurebis dros da aseve faqti, rom maTi saSualo xelfasi ufro<br />

dabalia, vidre mamakacebis. erTnairi samuSaos SesrulebisTvis qalebisTvis<br />

ufro naklebis gadaxda, vidre mamakacebisTvis, warmoadgens samarTliani<br />

anazRaurebis uflebis darRvevas.<br />

aseve axalgazrdebmac, rogorc muSaxelma, unda miiRon samarTliani<br />

anazRaureba. Tumca, am SemTxvevaSi situacia rTulia da gansxvavebulia<br />

sxvadasxva qveynebSi. umuSevrobis raodenoba axalgazrdebSi ufro maRalia,<br />

vidre ufros TaobebSi.<br />

Tumca, Tanabar anazRaurebaze Tanabari samuSaos principi, zogadad<br />

daculia. axalgazrdebisaTvis gadaxda, xSirad, specifiuria da bevri<br />

qveynebis politika dasaSvebad miiCnevs maTTvis ufrosebze naklebi<br />

anazRaurebis gadaxdas erTnairi samuSaos Sesrulebisas. es politika<br />

gamarTlebulia ori mizezis gamo. erTis mxriv, misi mizania SeaCeros<br />

axalgazrdebis gasvla samuSao bazarze da gauRviZos maT interesi<br />

swavlisa da kargi ganaTlebisadmi. meores mxriv, damqiravebeli<br />

daintresebuli unda iyos, rom samuSaod aiyvanos axalgazrdebi Sesabamisi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

samarTliani<br />

anazRaurebis<br />

ufleba<br />

saerTaSoriso<br />

paqti<br />

ekonomikuri,<br />

socialuri da<br />

kulturuli<br />

uflebebis<br />

Sesaxeb,<br />

muxli 7.<br />

am paqtis monawile<br />

saxelmwifoebi aRiareben<br />

TiTeuli adamianis uflebas,<br />

hqondes Sromis samarTliani<br />

da xelsayreli pirobebi,<br />

rac, kerZod, gulisxmobs:<br />

a). anazRaurebas, romelic<br />

mSromels uzrunvelyofs<br />

sul mcire:<br />

1). samarTliani xelfasiTa<br />

da tolfasovani<br />

SromisaTvis Tanabari<br />

anazRaurebiT raime niSniT<br />

gansxvavebis gareSe, kerZod,<br />

qalebisaTvis qmnis Sromis<br />

iseTi pirobebis garantias,<br />

romelic mamakacis Sromis<br />

pirobebze uaresi ar iqneba,<br />

evropis socialuri<br />

qartia<br />

muxli 7 (5)<br />

axalgazrda muSebis da<br />

Segirdebis mier samarTliani<br />

anazRaurebis an sxva<br />

Sesabamisi damatebebis<br />

miRebis ufleba<br />

muxli 7 (5)<br />

momsaxure qalTa diskriminaciisagan<br />

dacva momsaxure<br />

mamakacTa da qalTa Sromis<br />

anazRaurebis sferoSi.<br />

141


dasarigebeli masala<br />

gamocdilebisa da profesiuli Cvevebis gareSe, miTumetes, mozardebi,<br />

romelTac skola miatoves da winaaRmdeg SemTxvevaSi “quCaSi<br />

daikargebodnen”, xifaTs gadaeyrebodnenD da saxelmwifos tvirTad<br />

daawvebodnen. axalgazrdebis umuSevrobis Semcirebis mizniT am saxis<br />

politikis warmatebiT gatareba, yovel qveyanaSi gansxvavebulia.<br />

socialuri uflebebis evropuli komisia (evropuli socialuri qartiis<br />

aRmasrulebeli struqtura) ar ganixilavs axalgazrdebis dabal<br />

anazRaurebas samarTliani anazRaurebis principis darRvevad, Tuki es<br />

gansxvaveba mizanSewonilia da misi dabalanseba swrafad xdeba. magaliTad:<br />

15-16 wlis axalgazrdebisaTvis ufrosebis sawyis xelfasze 30%-iT dabali<br />

xelfasi misaRebad aris miCneuli. magram 16-18 wlis axalgazrdebisaTvis<br />

gansxvaveba ar unda aRematebodes 20%-s.<br />

axalgazrdebis xelfasebi yovelTvis araa dabali. realurad arsebobs<br />

bevri kargi ganaTlebis mqone axalgazrda, romlebic gamoimuSaveben bevr<br />

fuls - zogis TvalsazrisiT metismetad bevrsac ki! magaliTad,<br />

axalgazrdebi Zalze warmatebulad muSaoben axal teqnologiebze<br />

dafuZnebul dargebSi da Rebuloben bevrad ufro maRal anazRaurebas,<br />

vidre sapensio asaks miRweuli adamianebi.<br />

muSaTa xelfasebis tarifebi sqesisa da asakis mixedviT<br />

sqesi asaki anazRaureba evro-valutaSi<br />

1. mamakaci 35 wlis 100<br />

2. qali 16 wlis 30<br />

3. mamakaci 22 wlis 70<br />

4. qali 32 wlis 90<br />

5. mamakaci 16 wlis 50<br />

6. qali 19 wlis 60<br />

7. mamakaci 26 wlis 100<br />

8. mamakaci 20 wlis 70<br />

9. qali 24 wlis 80<br />

10. mamakaci 37 wlis 100<br />

11. qali 17 wlis 30<br />

12. qali 23 wlis 80<br />

142 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gvaqvs raime alternativa?<br />

“Cven gvadardebs ra dadgeba Cveni Svilisgan xval, magram<br />

gvaviwydeba rom is dRes ukve warmoadgens viRacas”.<br />

stacia tauSeri<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

mSvidoba da Zaladoba, bavSvebi, diskriminacia da<br />

qsenofobia<br />

done 3<br />

9 - 24<br />

90 wuTi<br />

savarjiSo aris roluri gaTamaSeba, romelic exeba<br />

Semdeg sakiTxebs:<br />

� pirovnebaTaSorisi Zaladoba<br />

� dacinva<br />

� Tavisufali da usafrTxo cxovrebis ufleba<br />

� diskriminaciisagan Tavis dacvis da Rirsebis<br />

ufleba<br />

� bavSvebs aqvT ufleba daculi da dafaruli<br />

iyvnen saziano qmedebisa da praqtikisagan, mag.<br />

fizikuri da mentaluri Zaladobisgan<br />

� dacinvis mizezebisa da Sedegebis Sesaxeb<br />

codnis gaRrmaveba<br />

� problemis gadaWris gzebis ganxilva<br />

� dacinvis obieqtebis mimarT TanagrZnobis gaCena<br />

� gasaTamaSebeli scenarebis rolebi (TiTo scena<br />

TiTo jgufze)<br />

� “dacinvis istoriebis” furclis erTi asli<br />

� moamzadeT oTaxi, raTa monawileebs sakmarisi<br />

adgili hqondeT rolebis Sesasruleblad.<br />

1. gaacaniT jgufs savarjiSo. ganmarteT, rom maT unda imuSaon mcire<br />

jgufebSi dacinvis TemasTan dakavSirebuli mokle scenebis<br />

gasaTamaSeblad.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

143<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

bavSvebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

9 _ 24<br />

90 wuTi


2. Tu saWiroa, miuZRveniT mokle msjeloba imis garkvevas, icis Tu<br />

ara yvelam ra aris dacinva da, rom is SeiZleba moxdes nebismier<br />

skolaSi an kolejSi, klubSi Tu samsaxurSi.<br />

3. dayaviT monawileebi sam qvejgufad da gaunawileT TiTo scena<br />

TiTo jgufs. mieciT maT 15 wuTi repeticiisa da rolebis<br />

momzadebisaTvis.<br />

4. rodesac mzad iqnebian, sTxoveT jgufebs saTiTaod warmoadginon<br />

TavianTi scenebi<br />

5. SemoinaxeT komentarebi scenebis warmodgenis damTavrebamde da<br />

Semdeg SeikribeT plenarul sxdomaze diskusiisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT rolebis Sesrulebis mimoxilviT.<br />

� saidan aqvT jgufebs masala, romelzec aages Tavis rolebi? es iyo<br />

moTxrobebidan da filmebidan gadmotanili masala, Tu sakuTari<br />

gamocdilebis Sedegi?<br />

� iyo scenebi realisturi?<br />

� I scenaSi - ra replikebi iyo konstruqciuli da ra daexmara<br />

situaciis gamosworebas da piriqiT, ra iyo xelis SemSleli?<br />

� II scenaSi - ramdenad advili iyo gulwrfeli saubari megobarTan,<br />

romelsac aseve axasiaTebes damcinavi damikidebuleba sxvebisadmi.<br />

zogadad, rogor strategias SeiZleba hqondes dadebiTi gavlena da<br />

rogors uaryofiTi?<br />

� III scenaSi - ramdenad advilia gulwrfeli saubari megobarTan,<br />

romelsac dascines? ra aris iseTi gadawyvetilebis povnis<br />

saukeTeso gza, romelic misaRebi iqneba dacinvis msxverplisaTvis?<br />

sTxoveT sam monawiles xmamaRla waikiTxon sami „dacinvis istoria“.<br />

moiTxoveT zogadi komentarebi am „istoriebis“ Sesaxeb da Semdeg gadadiT<br />

dacinvis mizezebis da misi aRmofxvris gzebis ganxilvaze.<br />

� rogor ggoniaT, rogori SegrZneba eufleba adamians, romelsac<br />

dascinian?<br />

� pirovneba, romelsac dascinian, aris amaSi damnaSave?<br />

� cdiloben damcinavi adamianebi raimes damtkicebas sxvebis<br />

Seuracxyofis saSualebiT?<br />

� aris dacinva Zaladobis forma?<br />

� aris dacinva ZalasuflebasTan dakavSirebuli?<br />

� aris dacinva gardauvali?<br />

� Tuki Tqvens megobars dascinian, CaayenebdiT Tu ara kompetentur<br />

pirebs saqmis kursSi maSinac ki, Tu megobarma saidumlod gagandoT<br />

Tavisi problema?<br />

� ra aris yvelaze mTavari prekoncefciebi im xalxis mimarT,<br />

romelsac dascinian?<br />

� vis ekisreba pasuxismgebloba dacinvis problemis gakontrolebaze?<br />

rCevebi xelmZRvanelebisaTvis<br />

dacinva SeiZleba iyos pirdapiri da arapirdapiri. pirdapiri dacinva<br />

gulisxmobs iseT saqciels, rogoricaa damcinavi saxelebis darqmeva,<br />

144 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gamojavreba, xelis kvra, dartyma an Tavdasxma, CanTis an sxva nivTebis<br />

warTmeva, religiis, kanis feris, invalidobis an Cvevebis gamo vinmeze<br />

Tavdasxma an muqara. arapirdapiri dacinva SeiZleba iyos Worebis<br />

gavrceleba msxverplis socialuri izolaciis mizniT. aseTi qcevebi<br />

umetesad inicirebulia erTi, an ramdenime adamianis mier, romelime<br />

specifiuri msxverplis an msxverplTa winaaRmdeg. rogorc pirdapiri, aseve<br />

arapirdapiri dacinvis dros, ZiriTadi komponenti aris fizikuri an<br />

fsiqologiuri daSineba, rac droSi sistematurad meordeba da qmnis<br />

uwyveti Zaladobis, an Seuracyofis nakads.<br />

Tu Tqven muSaobT gaWirvebulTa daxmarebis jgufTan an klubSi,<br />

kolejsa Tu samsaxurebriv adgilebSi, SesaZloa moisurvoT iseTi scenebis<br />

arCeva, romelic miesadageba konkretul situacias. gaxsovdeT, rom Tqvenive<br />

jgufis axalgazrdebs SeiZleba Tavad hqondeT dacinvis piradi gamocdileba.<br />

CamoayalibeT jgufebi da daanawileT scenebi Sesabamisad.<br />

rCevebi gagrZelebisaTvis<br />

gaarkvieT, arsebobs Tu ara raime adgilobrivi programa, romelic<br />

amzadebs maswavleblebs (axalgazrda moxaliseebs) konfliqtebis<br />

mosagvareblad. sTxoveT am programebis spikers, gaesaubros jgufs da<br />

ganixileT Tqvens skolaSi, kolejSi, an klubSi msgavsi mediatorebis<br />

sistemis Seqmnis SesaZlebloba.<br />

jgufma SeiZleba moindomos dacinvis sawinaaRmdego politikis<br />

SemuSaveba Tavisi skolisaTvis, an organizaciisaTvis. savarjiSoSi „rasizmis<br />

mogerieba“ (gv. 247) SemoTavazebuli meTodi antirasistuli politikis<br />

SemuSavebis Sesaxeb, relevanturia dacinvis sawinaaRmdego politikis<br />

Sesaqmnelad.<br />

Tu jgufs moewona rolebis Sesruleba da moisurvebs konfliqtebis<br />

menejmentis sakiTxebSi ufro Rrmad Caxedvas, SeuZliaT Seasrulon<br />

savarjiSo „iTamaSe!“ (gv. 196).<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

ipoveT jgufi, an asociacia, romelic Tqvens qveyanaSi dacinvis<br />

problemebze muSaobs da SesTavazeT mxardaWera.<br />

Tu gansakuTrebulad SemoqmedebiTi jgufi gyavT, urCieT maT sakuTari<br />

scenarebis dawera da Semdeg maTi dadgma warmodgenisaTvis.<br />

jgufis wevrebma SeiZleba warmarTon, an organizeba gaukeTon TvianT<br />

skolebSi, an dasaxlebaSi debatebs dacinvis Temaze.<br />

megobrebTan erTad CamoayalibeT jgufi Tqvens skolaSi, an dasaxlebaSi,<br />

raTa daexmaroT dacinvis obieqtebs.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

145


dasarigbeli masala<br />

siuJetebi rolebisaTvis<br />

siuJeti 1<br />

studenti mimarTavs administraciis kompetentur pirebs da cdilobs auxsnas maT, rom mis erTerT<br />

klasels dascinian. direqtori avtoritaruli da konservatoruli pirovnebaa, fiqrobs, rom<br />

moraluri standartebi daeca da saSineli axalgazrdoba wamovida. klasis xelmZRvanels ar<br />

unda pasuxismgeblobis aReba. sxva maswavleblebi ver afaseben problemas saTanadod da ar<br />

cnoben dacinvis faqts. adgilobrivi organoebis daxmarebis samsaxuris warmomadgenili<br />

SeSfoTebulia, magram metismetad gadatvirTulia imisaTvis, rom dauyovnebliv Caerios.<br />

siuJeti 2<br />

studentebis jgufi cdilobs gons moiyvanos megobari, romelic dascinis maTze umcros<br />

students<br />

siuJeti 3<br />

studentebi Sekrebilebi arian da saubroben megobarze, romelsac dascinis ufrosi studntebis<br />

jgufi. maT undaT daexmaron megobars da moifiqron amisaTvis Sesaferisi yvela SesaZlo<br />

gadawyvetileba.<br />

realuri ambebi<br />

ambavi 1<br />

‘me 12 wlis var da mezizReba<br />

skolaSi siaruli imitom rom<br />

aravis ar vuyvarvar. bavSvebi<br />

gamudmebiT raRac saxelebs<br />

marqmeven. Amboben rom maxinji da<br />

msuqani var da rom Cem mSoblebs<br />

unda rcxvenodeT Cemnairi Svili<br />

rom hyavT. Cemi saukeTeso<br />

megobaric aRar melaparakeba da im<br />

BbavSvebsac ki daumegobrda<br />

romlebic me damcinian. ukve isic<br />

mezizReba. saSinel simartoves<br />

vgrZnob da meSinia rom is rasac<br />

isini Cem mSoblebze amboben<br />

marTali ar iyos.”<br />

rozana<br />

ambavi 2<br />

“wels axal kolejSi daviwye swavla<br />

da pirvelive dRidan SevamCnie rom<br />

zogierTi gogo raRac damcinavad<br />

miyurebda. Semdeg gavacnobiere, rom<br />

isini eWvianobdnen Cemze, radganac<br />

biWebis umravlesoba Zalin<br />

megobrulad iyo ganwyobili<br />

Cemdami. axla sxva kolejSi minda<br />

gadasvla imitom rom xSirad<br />

vRebulob muqaris baraTebs.<br />

saxlSic mirekaven da Seuracyofas<br />

mayeneben. ramdenjerme wignebic ki<br />

mompares. gasul kviras tualetSi<br />

rom Sevedi 3 gogo Semomyva.<br />

miyvirodnen, daniT memuqrebodnen,<br />

quCis qali miwodes da miTxres<br />

rom sadme sxvagan gadavsuliyavi<br />

sasawavleblad. amis atana ukve<br />

aRar SemiZlia. meSinia da Zalian<br />

vbrazdebi. vcade direqtorTan<br />

dalaparakeba magram is naklebad<br />

dainteresda Cemi problemiT. ar<br />

vici rogor moviqce.”<br />

lizbeti<br />

ambavi 3<br />

“Cemma saukeTeso megobarma miTxra<br />

rom Cveni skolis ramodenime<br />

moswavle mas awuxebda. radganac<br />

mindoda rom mas davxmarebodi,<br />

gadavwyvite wavsuliyavi da<br />

davlaparakebodi maT. magram amis<br />

Semdeg isini zustad mec<br />

igivenairad meqcevian. axla ukve<br />

Cven orives dagvcinian: binZur<br />

xumrobebs igoneben Cvenze da cemiT<br />

gemuqrebian. orivem gadavwyviteT<br />

aravis vuTxraT araferi,<br />

radaganac gveSinia rom kidev<br />

uaresi SeiZleba moxdes Tu vinmes<br />

vuambobT amis Sesaxeb”.<br />

andrei<br />

146 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

globalizaciis terminologiuri leqsikoni<br />

... dapataravebuli msoflio – interneti - saerTaSoriso<br />

savaluto fondi – vaWroba – agresiuli demonstraciebi... ra<br />

asociaciebi giCndebaT sityva “globalizaciis” xsenebisas?<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

socialuri uflebebi, globalizacia, ganaTleba<br />

done 3<br />

nebismieri<br />

90 wuTi<br />

esaa informaciis moZiebis savarjiSo<br />

manifestaciebis, globalizaciis mizezebisa da<br />

Sedegebis Sesaxeb, romelic moiTxovs kritikul<br />

azrovnebas.<br />

� muSaobis ufleba<br />

� cxovrebis iseTi pirobebis ufleba, romelic<br />

uzrunvelyofs Sesabamis keTildReobasa da<br />

janmrTelobas.<br />

� ganaTlebis ufleba<br />

� codnisa gaRrmaveba manifestaciebis,<br />

globalizaciis mizezebisa da Sedegebis Sesaxeb<br />

� leqsikonebi (sul cota 4 cali)<br />

� A3 da A4 zomis furclebi<br />

� lenti da makrateli<br />

� sxvadasxva feris kalmistrebi da markerebi<br />

� sxvadasxva beWdviTi masala, Jurnalebi,<br />

bukletebi kolaJebis gasakeTeblad<br />

� xelmisawvdomi informaciis wyaro (biblioTeka,<br />

interneti)<br />

� aslis gadamRebi aparati (ar aris aucilebeli)<br />

� stepleri, furclis gasaxvreti mowyobiloba,<br />

asakinZi Tasmebi, swrafCamkeri.<br />

� SeagroveT rac SeiZleba meti informacia<br />

globalizaciis Sesaxeb. Tu saWiroa, gamoiyeneT<br />

internet bmulebi da damatebiTi informaciaSi<br />

miTiTebul wyaroebi globalizaciis Temaze.<br />

� SeagroveT gazeTebi, Jurnalebi, bukletebi,<br />

broSurebi, kalendrebi da misaloci baraTebi,<br />

saidanac amoiWreba sailustracio masala<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

147<br />

globalizacia<br />

socialuri uflebebi<br />

ganaTleba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

90 wuTi


ATTAC -moqalaqeebis<br />

daxmarebis mizniT<br />

finansuri operaciebis<br />

dabegvris asociaciis<br />

abreviaturaa.<br />

IMF niSnavs saerTaSoriso<br />

savaluto fonds.<br />

CCC aRniSnavs kampanias<br />

sufTa tansacmlisaTvis<br />

instruqciebi<br />

1. ganmarteT, rom am savarjiSos mizania ganmartebiTi leqsikonis, an<br />

globalizaciasTan dakavSirebuli terminebis, faqtebisa da<br />

pirovnebebis resurs-failis Seqmna.<br />

2. “moTelvisaTvis” iTamaSeT “sityva-asociaciebis” erTi raundi.<br />

sTxoveT monawileebs Tqvan nebismieri sityva, romelic<br />

moafiqrdebaT globalizaciaze fiqris dros.<br />

3. ifiqreT terminologiur leqsikonSi Sesatani SesaZlo variantebis<br />

Sesaxeb. magaliTad,<br />

� iseTi saerTaSoriso sityvebis, terminebisa da abreviaturebis<br />

ganmartebebi, rogorebicaa ATTAC, IMF, CCC;<br />

� globalizaciis mTavari aspeqtebi;<br />

� globalizaciasTan asocirebuli adamianebi/pirovnebebi da/an<br />

antiglobalizaciis aqtivistebi;<br />

� movlenebis, Sexvedrebis, saprotesto aqciebis, konferenciebis<br />

da a.S. dasaxelebebi, Catarebis adgilebi da TariRebi;<br />

� transnacionaluri sawarmoebisa da saerTaSoriso<br />

organizaciebis globalizaciasTan dakavSirebuli konkretuli<br />

magaliTebi;<br />

� ilustraciebi;<br />

� citatebi.<br />

4. aCveneT monawileebs Segrovebuli masalebi da aRniSneT, rom<br />

ufleba aqvT survilisamebr SearCion literatura da gamoiCinon<br />

SemoqmedebiTi midgoma. masala SeuZliaT warmoadginon nebismieri<br />

formiT! magaliTad, plakatis an bukletis formiT.<br />

5. sakuTari leqsikonebis Sesaqmnelad monawileebi dayaviT patara 3-4<br />

kacian jgufebad<br />

6. leqsikonze muSaobis damTavrebis Semdeg, sTxoveT TiToeul jgufs<br />

warmoadginon TavianTi namuSevari plenarul sxdomaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT savarjiSos mokle mimoxilviT. moewonaT is monawileebs?<br />

Semdeg gadadiT imsjeleT imis Sesaxeb, Tu ra gaiges moTamaSeebma axali.<br />

� ra iyo yvelaze moulodneli informacia, romelsac monawileebi<br />

waawydnen? ratom?<br />

� iyo Tu ara moiZiebuli informaciebi urTierTSesatyvisi? arsebobda<br />

winaaRmdegobebi da Secdomebi?<br />

� ra aris globalizaciis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi?<br />

� unda avaridoT globalizacias Tavi?<br />

� raSi mdgomareobs globalizaciis Sedegebi?<br />

� xedavT globalizaciis gavlenas Tqvens yoveldRiur cxovrebaSi?<br />

� SeuZlia globalizacias xeli Seuwyos adamianis uflebebis dacvas?<br />

� ra roli unda Seasrulon axalgazrdulma organizaciebma<br />

globalur procesebSi?<br />

148 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


savarjiSo daasruleT gonebrivi Sturmis gameorebiT da sTxoveT jgufs<br />

daamaton axali sityvebi da cnebebi, romelic aiTvises savarjiSos<br />

Sesrulebis dros.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

mniSvnelovania, SeZlebisdagvarad farTo speqtris literturis<br />

Segroveba, raTa monawileebma miiRon maqsimaluri moculobis informacia.<br />

magaliTad, informaciis wyaro SeiZleba iyos Jurnal-gazeTebSi dabeWdili<br />

statiebi, radio, interneti, videomasala, plakatebi, bukletebi, broSurebi,<br />

da simRerebic ki.<br />

metismeti mniSvneloba ar unda mianiWoT saboloo dokumentis xarisxs.<br />

ZiriTadi aqcenti unda gakeTdes im urTierTmoqmedebaze, romelic arsebobs<br />

monawileebsa da informaciis Ziebisa da kritikuli Sefasebis Seswavlis<br />

process Soris. jgufisTvis savarjiSos gacnobis dros, xazi gausviT, rom<br />

monawileebma mkafiod da lakonurad unda warmoadginon sakuTari<br />

koncefciebi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu monawileebi moisurveben damatebiTi informaciis miRebas<br />

globalizaciisa da internetis rolis Sesaxeb adamianis uflebaTa<br />

damkvidrebaSi, SeuZliaT gamoiyenon savarjiSo “internetis zegavlena” (gv.<br />

204).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

skolaSi nebismier klass SeuZlia erTiani ZalebiT Seqmnas ganmartebiTi<br />

leqsikoni specialurad skolis biblioTekisaTvis, romelic yvelasaTvis<br />

xelmisawvdomi iqneba. axalgazrdebis jgufs SeuZlia gaaerTianos skolis<br />

proeqtTan TavianTi informacia da daamzados erToblivi plakati.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

8 seqtemberi<br />

wera-kiTxvis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

149


Genderuli Tanasworoba<br />

Ddiskriminacia<br />

Mvoqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

gmirebi<br />

lomebs rom laparaki SeeZloT, mondireebi verasodes gaxdebodnen<br />

gmirebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

genderuli Tanasworoba, diskriminacia da<br />

qsenofobia, moqalaqeoba<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

es savarjiSo moicavs individualur, mcire da<br />

erTian jgufebTan muSaobas, gonebriv Sturms da<br />

diskusias Semdegi sakiTxebis garSemo:<br />

� gmirebi, rogorc socializaciis da kulturis<br />

simboloebi<br />

� gmirebis stereotipuli saxeebi<br />

� uflebebisa da Rirsebis Tanasworoba<br />

� Tavisuflebebis ufleba ganurCevlad<br />

genderuli gansxvavebebisa<br />

� msjeloba istoriis swavlebis Sesaxeb, saerTo<br />

istoriuli movlenebisa da am movlenebTan<br />

dakavSirebuli gmirebis sxvadasxva kuTxiT<br />

Sefaseba<br />

� gmirebis, rogorc misabaZi magaliTebis,<br />

mniSvnelobis kritikuli Sefaseba da ganxilva,<br />

Tu rogor damkvidrdnen Cvens istoriaSi,<br />

kulturasa da yoveldRiur cxovrebaSi<br />

genderuli stereotipebi.<br />

� kalmistrebi da furclebi (erTi wiTeli da<br />

erTi lurji kalmistari TiToeul monawileze.<br />

ara savaldebulo, magram sasurveli)<br />

� furclebiani dafa da markerebi<br />

1. mieciT monawileebs 5 wuTi mofiqrebisaTvis, raTa daasaxelon maTi<br />

sayvareli erovnuli gmirebi (istoriuli da Tanamedrove).<br />

2. daurigeT monawileebs furclebi da kalmistrebi da sTxoveT,<br />

daxazon ori sveti. pirvel svetSi wiTeli fanqriT unda Caweron<br />

3-4 istoriuli gmiri qalis saxeli, mokled aRweron vin iyvnen<br />

isini da ra gaakeTes TavianTi samSoblosaTvis. furclis boloSi<br />

unda Camoweron gmiri qalebis pirovnuli TvisebebisaTvis<br />

damaxasiaTebeli sakvanZo sityvebi.<br />

150 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


3. gaimeoreT procesi (lurji fanqriT) 3-4 gmiri mamakacisaTvis,<br />

CawereT es informacia II svetSi.<br />

4. sTxoveT monawileebs danawildnen 5-7 wevrian mcire jgufebad da<br />

uTxran erTmaneTs, vin airCies Tavis gmirebad. sTxoveT jgufebs<br />

kenWisyris gziT, airCion 4 gmiri qali da 4 gmiri mamakaci.<br />

5. Semdeg moTamaSeebi SeikribeT plenarul sxdomaze da CamowereT<br />

TiToeuli jgufis gmirebis saxelebi dafaze or svetad. daumateT<br />

pirovnuli Tvisebebis damaxasiaTebeli sakvanZo sityvebi.<br />

6. ganixileT pirovnuli Tvisebebis sia, imsjeleT gmirebis, rogorc<br />

misabaZi magaliTebis rolze da gansazRvreT, ra xarisxiT<br />

ganekuTvnebian isini genderul stereotipebs. Semdeg SeajameT<br />

Sedegebi.<br />

ukrainelTa erT-erTi jgufis namuSevari, romelic maT Seasrules<br />

meore etapze<br />

gmiri qalebi gmiri mamakacebi<br />

Tavadi olRa, kievis ruseTis pirveli<br />

qristiani<br />

Turqebis mier tyved Sepyrobili<br />

axalgazrda qali roksalana. igi<br />

cxovrobda xanis haramxanaSi.<br />

iyenebda Tavis mdgomareobas<br />

politikaze gavlenis mosaxdenad.<br />

poeti qali lesia ukrainka, romelic<br />

werda ukrainis TviTmyofadobaze da<br />

qalebis emansipaciaze<br />

Zlieri<br />

gamWriaxi<br />

rbili<br />

qaluri<br />

gavleniani<br />

lamazi<br />

analizi da Sefaseba<br />

Tavadi vladimeri – romelmac<br />

gaaqristiana kievis ruseTi<br />

hetman mazepa, damoukideblobisaTvis<br />

mebrZoli<br />

poeti taras SevCenko, umReroda da<br />

adidebda Tavisuflebas<br />

Zlieri<br />

gavleniani<br />

mamaci<br />

gambedavi<br />

moudrekeli<br />

Semtevi<br />

daiwyeT savarjiSos mimoxilviT da gaarkvieT, ra iswavles<br />

axalgazrdebma gmirebis Sesaxeb. Semdeg gadadiT zogad msjelobaze<br />

stereotipebis Sesaxeb da gaarkvieT ra gavlenas axdenen isini adamianebis<br />

warmodgenebze da moqmedebebze. monawileebs dausviT SekiTxvebi:<br />

� vin arian gmirebi? (Cveulebrivi qalebi da mamakacebi? mefeebi?) ra<br />

gaakeTes maT? (ibrZoles? leqsebi daweres?) rogor gaiges<br />

monawileebma maT Sesaxeb?<br />

� ra msgavsebebi da gansxvavebebi iyo gmiri qalebisa da mamakacebis<br />

daxasiaTebis siebs Soris?<br />

� ra faseulobebs ganasaxiereben gmirebi? aris es faseulobebi<br />

erTidaigive orivesaTvis, Tu gansxvavdebian?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

151


RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

8 marti<br />

qalTa saerTaSoriso<br />

dRe<br />

3 noemberi<br />

mamakacebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

� rogor esmiT monawileebs sityva “stereotipi?” ramdenad<br />

Seesabamebian stereotipebi sinamdviles? stereotipi yovelTvis<br />

negatiuria?<br />

� Tqven piradad da Tqveni sazogadoebis warmomadgenlebs gaqvT<br />

zogadi stereotipebi da warmodgenebi qalebisa da mamakacebis<br />

Sesaxeb?<br />

� zRudavs es warmodgenebi monawileebs? rogor?<br />

� asaxavs Tu ara savarjiSos Sedegad Seqmnili siebi im Strixebs,<br />

romlebsac zogjer erovnul niSnebs uwodeben?<br />

� ramdenadaa socialuri da kulturuli barierebi stereotipuli<br />

azrovnebis Sedegi?<br />

� ra gziT arTmevs genderuli stereotipebi adamianebs maT uflebebs?<br />

� stereotipuli warmodgenebi xSirad qmnis bariers, rogorc qalebis,<br />

aseve mamakacebisaTvis da zRudavs maT cxovrebiseul arCevansa da<br />

SesaZleblobebs? ra genderuli barierebi SexvedriaT monawileebs<br />

piradad? sad – skolaSi, saxlSi, klubSi Tu samsaxurSi?<br />

� rogor SeiZleba am barierebis gadalaxva? SeuZliaT SeimuSaon raime<br />

strategia kulturuli normebisagan da mamakacuri, an qaluri<br />

damkvidrebuli faseulobebisagan Tavis dasaRwevad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

es savarjiSo gansakuTrebiT Seesabameba polikulturul garemos,<br />

radganac kulturuli komponenti SeiZleba gaxdes dominanturi.<br />

instruqciebis mexuTe punqtis Sesabamisd, Tqven unda moisminoT yvelanairi<br />

mosazreba mcire jgufebisagan da CamoweroT dafaze. Tu vinme SemogTavazebT<br />

termins “mamakacuri” an “qaluri”, am etapze unda miiRoT, magram<br />

daubrundiT maT ganxilvisaTvis analizis fazaSi da scadeT am sityvebis<br />

mniSvnelobis garkveva.<br />

variantebi<br />

axalgazrdebTan muSaobis dros Tqven, albaT, moisurvebT gmirebis<br />

gansxvavebul tipebTan Sexebasac. magaliTad, komiqsebi, wignebisa da<br />

filmebis personaJebi, kinos, sportisa da pop-musikis varskvlavebi. sxdoma<br />

daiwyeT komiqsebiT da CaatareT gonebrivi Sturmi personaJebis<br />

damaxasiaTebel Tvisebebze. kidev erTi varinti: kedelde dakideT sportis<br />

da pop-varskvlavebis plakatebi da sTxoveT monawileebs daaweron<br />

replikebi an miaxaton raime. im SemTxvevaSi, Tu daTanxmdebiT, rom<br />

SekiTxvaze “vin aris Tqveni gmiri qali da mamakaci?” miiRoT ganusazRvreli<br />

pasuxebi, win mravali saintereso da moulodneli siurprizi gelodebaT,<br />

rac dagexmarebaT nayofieri diskusiis CatarebaSi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu monawileebs survili gauCndebaT gaecnon adamianis uflebebisaTvis<br />

mebrZol gmirebs, SesTavazeT maT savarjiSo “uflebebisaTvis mebrZolebi”<br />

(gv. 294).<br />

152 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ideebi moqmedebisaTvis<br />

dadeT piroba, rom yoveldRiur cxovrebaSi met yuradRebas miaqcevT<br />

stereotipebs, gansakuTrebiT ki maT, romlebsac rogorc sxvebi, aseve Cvenc<br />

(SeiZleba uneblied!) mivyavarT prekoncefciebis Camoyalibebamde.<br />

damatebiTi informacia<br />

stereotipi aris ganzogadeba, romlis drosac jgufis erTi<br />

nawilisaTvis damaxasiaTebeli Tvisebebi miewereba da vrceldeba mTel<br />

jgufze. magaliTad, italielebs uyvarT opera, rusebs – baleti,<br />

motocikletebze amxedrebuli Savi tyavis qurTukiani axalgazrdebi<br />

saxifaToni arian, xolo yvela Savkaniani warmoSobiT afrikelia.<br />

sityvebma „sqesi“ da „genderi“ SeiZleba areuloba gamoiwvion. „sqesi“<br />

gulisxmobs biologiur gansxvavebas qalebsa da mamakacebs Soris, romlebic<br />

universalurebi arian da cvilebebs ar eqvemdebarebian. sityva „genderi”<br />

socialur atributebs miekuTvneba, romlebsac adamiani socializaciis<br />

procesSi iZens gansazRvrul sazogadoebaSi cxovrebis manZilze.<br />

amgvarad, genderi ganekuTvneba socalurad ganpirobebul atributebs,<br />

rolebs, moqmedebebs, valdebulebebsa da moTxovnilebebs, romelic<br />

dakavSirebulia mamakacur (maskulinuri) da qalur (femininuri)<br />

warmodgenebTan gansazRvrul sazogadoebaSi, drois gansazRvrul monakveTSi.<br />

informaciis wyaro: gaeros ganviTarebis programa (UNDP), genderi ganviTarebis programaSi,<br />

saswavlo da sainformacio paketi, genderis ZiriTadi mimarTulebis programa da<br />

proeqtis ZiriTadi punqtebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

153


ganaTleba<br />

moqalaqeoba<br />

bavSvebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

8-50<br />

115 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

`dae yvelas azri iyos mosmenili!“<br />

„aswavlo niSnavs gjerodes cvlilebebis“ paolo freire<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

ganaTleba, moqalaqeoba, bavSvebi<br />

done 3<br />

8 – 50<br />

115 wuTi<br />

es aris savarjiSo, romelic mimdinareobs<br />

diskusiis formiT mcire jgufebSi da plenarul<br />

sxdomaze Semdegi sakiTxebis garSemo:<br />

� ra aris ganaTleba da, rogor akmayofilebs, an<br />

ar akmayofilebs igi xalxis moTxovnilebebs?<br />

� gadawyvetilebis miRebis procesSi monawileoba<br />

� ganaTlebis ufleba;<br />

� azrovnebis Tavisuflebisa da azris gamoTqmis<br />

ufleba;<br />

� sakuTari qveynis marTvaSi monawileobis<br />

ufleba.<br />

� ganaTlebis sistemaze dafiqreba da Sefaseba, Tu<br />

ramdenad akmayofilebs is xalxis<br />

moTxovnilebebs.<br />

� TanamSromlobis unar-Cvevebis ganviTareba;<br />

gadawyvetilebebis demokratiulad miRebis<br />

procesebSi monawileoba skolebisa da klubebis<br />

doneze.<br />

� samarTlianobis xelSewyoba da xalxis CarTva<br />

mimdinare procesebSi.<br />

� 4 didi zomis furceli da kalmistrebi oTx<br />

kaciani jgufisaTvis.<br />

� furclebi Canawerebis gasakeTeblad,<br />

aucileblobis SemTxvevaSi<br />

savarjiSo gayofilia or nawilad: nawili I (35 wuTi) _ msjeloba vis<br />

rogori ganaTleba esaWiroeba; nawili II (60 wuTi) _ demokratiuli<br />

meqnizmebis ganviTarebis gzebis ganxilva, rac adamianebs aZlevs azris<br />

gamoTqmis saSualebas ganaTlebis Sesaxeb.<br />

nawili I. ra saxis ganaTleba gvesaWiroeba? (35 wuTi)<br />

1. daiwyeT mokle zogadi mimoxilviT, ras gulisxmoben monawileebi<br />

terminSi “ganaTleba”. maT unda esmodeT, rom ganaTlebis miReba<br />

adamianis uflebaa.<br />

2. ifiqreT ganaTlebis yvela dadebiTi da uaryofiTi mxareebis Sesaxeb<br />

da miaqcieT yuradReba dafaze Camoweril sityva-gasaRebebs.<br />

154 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

3. sTxoveT monawileebs dawyvildnen. mieciT maT 15 wuTi ganaTlebis<br />

uflebis Sesafaseblad _ vin Rebulobs gadawyvetilebebs, Tu ra da<br />

rogor unda iswavlos xalxma.<br />

4. daubrundiT plenarul sxdomas da sTxoveT monawileebs<br />

komentarebis gakeTeba Catarebuli muSaobis STabeWdilebebis Sesaxeb.<br />

nawili II. demokratiuli sistemebis ganviTareba, romelic adamianebs aZlevs<br />

azris gamoxatvis saSualeba im ganaTlebis Sesaxeb, romelsac Rebuloben<br />

(60 wuTi)<br />

1. sTxoveT monawileebs dabrundnen Tavis partniorebTan da imsjelon,<br />

rogor xdeba gadawyvetilebis miReba maT skolebSi, kolejebSi an<br />

klubebSi. magaliTad, vin iRebs gadawyvetilebas ra unda<br />

iswavlebodes da ra RonisZiebebi unda Catardes? rogor xdeba<br />

skolis, klubis an kolejis marTva? rogor miiReba sabiujeto da<br />

finansuri gadawyvetilebebi? rogor xdeba politikis SemuSaveba da<br />

SeTanxmeba? ramdenad aris gaTvaliswinebuli axalgazrdebis azri?<br />

2. sTxoveT monawileebs SeerTdnen 4 kacian jgufebad. SeaxseneT, rom<br />

maT aqvT ganaTlebis ufleba da ufleba CaerTon im gadawyvetilebis<br />

miRebis procesSi, romlebic uSualod maT exebaT.<br />

3. sTxoveT TiToeul jgufs, ifiqron demokratiulad arCeuli<br />

organos dadebiT da uaryofiT aspeqtebze, adgilobriv doneze maT<br />

ganaTlebasTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis misaRebad. aseTi<br />

struqtura SeiZleba iyos studenturi sabWo skolaSi, an kolejSi,<br />

gamgeoba axalgazrdul jgufSi, an organizaciaSi.<br />

4. hkiTxeT jgufs, rogori iqneboda sabWos, an gamgeobis saukeTeso<br />

forma, romelic maqsimalurad daakmayofilebda maT moTxovnas<br />

piradi ganaTlebis Sesaxeb azris gamoTqmasTan dakavSirebiT.<br />

5. Semdegi etapi damokidebulia jgufis Semadgenlobaze. Tu maT<br />

skolaSi, an klubSi ar arsebobs sabWo, maSin unda moifiqron ra<br />

saxis sabWos Seqmna surT da, rogor unda moxdes misi dafuZneba.<br />

Tu jgufs ukve aqvs sabWo, an gamgeoba, maSin unda imsjelon misi<br />

muSaobis principebze da SeimuSaon muSaobis gaumjobesebis gegma.<br />

ganmarteT SWOT analizis arsi da mieciT jgufs 30 wuTi<br />

moqmedebis gegmis SemuSavebisa da furcelze, an dafaze<br />

gadatanisaTvis.<br />

6. SeikribeT plenarul sxdomaze da sTxoveT jgufs Seajamon<br />

Sedegebi.<br />

analizi da Sefaseba<br />

bevri azri ukve gamoTqmuli iqneba wina diskusiebis sxvadasxva etapebze.<br />

da mainc, dauTmeT dro savarjiSos ganxilvas mTlianobaSi, zogadi<br />

saganmanaTleblo momentebis gaazrebisa da Semdegi moqmedebebis dasagegmad.<br />

� moewonaT monawileebs savarjiSo? iyo is sasargeblo? ratom?<br />

ratom ara?<br />

� ratom Camoyalibda gadawyvetilebaTa miRebis amgvari struqtura?<br />

rogoria istoriuli precedentebi? asrulebdnen es struqturebi<br />

Tavis funqciebs warsulSi? ratom ar aris is adeqvaturi amJamad?<br />

qtomberi<br />

leblebis<br />

iso dRe<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

155


� ratom aris saWiro gadawyvetilebis miRebis struqturebisa da<br />

procedurebis rgularuli gadasinjva?<br />

� ra gansxvavebaa jgufebis mier SemoTavazebul samoqmedo gegmebs<br />

Soris?<br />

� ra dro, energia da fulia saWori gegmebis gansaxorcieleblad?<br />

� ramdenad realuri iyo gegmebi? (miaqcieT yuradReba: vrceli<br />

gegmebi kargia, magram saWiroa miznisaken nabij-nabij svla!)<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

jgufis xasiaTidan gamomdinare mogiwevT gansazRvroT, rogori gza<br />

iqneba saukeTeso am savarjiSoebis adamianis uflebebTan, ufro zustad,<br />

ganaTlebisa da ganaTlebis procesebSi gadawyvetilebaTa miRebis uflebasTan<br />

dasakavSireblad. amisaTvis, SeiZleba, monawileebs sTxovoT piradi<br />

codnis gaziareba, an Tavad gauziaroT sawyisi informacia.<br />

SWOT-is analizi aRwerili da ganmartebulia mesame TavSi -<br />

“moqmedebaze gadasvla”.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

mieciT monawileebs saSualeba imuSaon am savarjiSos Catarebis<br />

procesSi Camoyalibebuli ideebis ganviTarebaze da mesame TavSi<br />

(“moqmedebaze gadasvla” gv. 341) miRebul rCevebze dayrdnobiT, ecadon<br />

sityvis meti Tavisufleba moipovon TavianT skolebSi, kolejebsa da<br />

klubebSi gadawyvetilebebis miRebisas.<br />

Tu monawileebs moewona gansja im ganaTlebis Sesaxeb, romelsac<br />

Rebuloben, SeiZleba moewonos samagido TamaSi “ambavi ori qalaqis Sesaxeb”<br />

(gv. 89), romelic ganixilavs sasurvel qalaqSi cxovrebis sakiTxebs.<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

monawileebi SeiZleba dafiqrdnen TavianT regionSi arsebul sxva<br />

studentur sabWoebTan dakavSirebaze da informaciis gacvlaze erovnul an<br />

saerTaSoriso doneze.<br />

damatebiTi informacia<br />

ra daniSnuleba unda hqondes skolis sabWos?<br />

skolis sabWos evaleba misces studentebs saSualeba, Tavisuflad<br />

gamoTqvan azri skolis saqmianobasTan dakavSirebiT, romelic uSualod<br />

exebaT. sabWos daarsebisaTvis da misi efeqturi muSaobisaTvis mravali<br />

mizezi arsebobs.<br />

upiratesoba moswavleebisaTvis /studentebisaTvis<br />

skolis sabWoSi monawileoba xels uwyobs moswavleebis codnisa da<br />

pirovnebis ganviTarebas, radgan:<br />

� sabWo xels uwyobs moqalaqeobis, politikuri qmedebebis da<br />

demokratiuli damokidebulebebis swavlebas;<br />

� sabWo xels uwyobs pirovnebis moraluri faseulobebisa da<br />

socialuriUndobis ganviTarebas;<br />

156 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� studentebi uflebamosilni arian gadaamowmon xelmZRvaneli pirebis<br />

mier miRebuli gadawyvetilebebi;<br />

� studentebi swavloben samarTliani gadawyvetilebis miRebas, piradi<br />

pasuxismgeblobis xarjze;<br />

� studentebi ecnobian cxovrebiseul realiebs, magaliTad, rogor<br />

imuSaon SezRuduli dafinansebis da administraciis gulgrili<br />

damokidebulebis pirobebSi.<br />

praqtikuli sargebeli<br />

� menejmentis demokratiuli stili ukeT muSaobs, vidre<br />

avtokratuli sistemebi, radgan isini ufro efeqturia, rodesac<br />

waxalisebulia moswavleebis pasuxismgeblobis grZnoba<br />

� sabWo xels uwyobs TanamSromlobas, energiis mobilizebas, da<br />

gaucxoebis Semcirebas.<br />

� sabWos SeuZlia gaaumjobesos atmosfero skolaSi: maswavleblebs<br />

ufro endobian, skolis moTxovnebs gacilebiT samarTliani<br />

safuZveli aqvs.<br />

� gare socialuri da politikuri zewolis Sedegad arsebuli<br />

nebismieri SezRudvis miuxedavad, studentTa sabWo unda iyos<br />

maswavleblebis personalis keTili nebisa da garkveuli<br />

faseulobebis mimarT Tavdadebis saukeTeso demonstrireba.<br />

davinaxoT sakuTari SesaZleblobebi<br />

mniSvnelovania davinaxoT sakuTari unari da ara uunaroba!<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

157


diskriminacia<br />

socialuri uflebebi<br />

\sporti<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

6-36<br />

done 3<br />

120 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

diskriminacia da qsenofobia, socialuri uflebebi,<br />

sporti<br />

done 3<br />

6 – 36<br />

120 wuTi<br />

praqtikuli savarjiSo mowodebulia, rom<br />

gamoiwvios TanagrZnoba invalidebis mimarT.<br />

ganxilul sakiTxebs Sorisaa:<br />

� problemebi, romlebsac invalidebi awydebian<br />

sazogadoebaSi integrirebis dros<br />

� invalidebis uflebebi, rogorc adamianis<br />

ZiriTadi ufleba<br />

� diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� Tanabari Rirsebebi da Tanabari uflebebi<br />

� socialuri uzrunvelyofis ufleba<br />

� invalidebis yoveldRiuri problemebis<br />

gacnobiereba<br />

� invalidebis saWiroebebSi Rrmad Caxedvisa da<br />

maTze reagirebis unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� invalidebisadmi TanagrZnobisa da solidarobis<br />

grZnobis gaRviveba<br />

SesavlisaTvis:<br />

� furceli da kalmistari TiToeuli<br />

monawilisaTvis<br />

II nawilisaTvis, TiToeul wyvils<br />

� polieTilenis parki, romelSic devs kombostos<br />

an salaTis foToli, fanqari, carci, xis<br />

foToli, feradi furceli da erTi boTli an<br />

qila gamagrilebeli sasmeli<br />

� Tvalis asaxvevi naWeri<br />

� furceli da kalmistari<br />

III nawilisaTvis, TiToeul wyvils<br />

� baraTi – roli<br />

� furceli da kalmistari<br />

IV nawilisaTvis<br />

� erTi invalidis etli 8 monawileze<br />

� xelovnuri dabrkolebebis SeqmnisaTvis<br />

sakmarisi adgili (sasurvelia kidev erTi<br />

oTaxi, magram ara aucilebeli). alternatiuli<br />

varinti SeiZleba iyos savarjiSos sufTa<br />

haerze Catareba.<br />

158 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


momzadeba<br />

instruqciebi<br />

� dabrkolebebi, magaliTad, magida da skamebi, xis<br />

dafebi, Zveli gazeTebis grova, da a.S.<br />

� didi zomis furceli, an dafa da markerebi<br />

� saaTi an wamzomi<br />

� moamzadeT baraTi-rolebi. gamoiyeneT<br />

SemoTavazebuli situaciebi, an gamoigoneT<br />

isini Tqven TviTon.<br />

� Tu SesaZlebelia, moamzadeT meore oTaxic<br />

dabrkolebebiani “trasis” gasakeTeblad. an,<br />

kidev ukeTesi, gadiT Senobidan sufTa haerze,<br />

sadac ufro rTuli “trasis” Seqmna iqneba<br />

SesaZlebeli. Tu SenobaSi darCenas gadawyvetT,<br />

gamoiyeneT magidebi da skamebi viwro<br />

gasasvlelebis gasakeTeblad da xis ficrebi, an<br />

iatakze dayrili Zveli gazeTebis grova ki<br />

segicvliT bunebriv dabrkolebebs.<br />

savarjiSo tardeba oTx nawilad: nawili I - Sesavali, nawili II -<br />

Tvalaxveuli seirnoba, nawili III - Jestebis ena da nawili IV – rbola<br />

invalidebis etliT.<br />

nawili I. Sesavali (10 wuTi)<br />

1. ganmarteT, rom savarjiSoSi ZiriTadi yuradReba daeTmoba<br />

invalidobis sam formas: sibrmaves, yru-munjobas da damblas.<br />

2. sTxoveT monawileebs, dafiqrdnen ramdenime wuTi, rogor mopyrobas<br />

isurvebdnen, an ar isurvebdnen invalidebi rom yofiliyvnen.<br />

daweron ramodenime sakvanZo sityva.<br />

3. Semdeg, sTxoveT daweron, yvelaze metad risi SeeSindebodaT,<br />

invalidad yofnis SemTxvevaSi.<br />

4. rodesac yvelaferi Sesruldeba, sTxoveT monawileebs<br />

gadaatrialon furclebi da moemzadon “realobaSi Sesabijeblad”.<br />

nawili II. Tvalaxveuli seirnoba<br />

1. sTxoveT monawileebs dawyvildnen. daurigeT maT Tvalis asaxvevi<br />

naWrebi. wyvilidan erTi unda iyos invalidi, xolo meore damxmare.<br />

am ukanasknelis movaleobaa mudmivad uzrunvelyos misi partnioris<br />

usafrTxoeba. maT mxolod “diax” an “ara” unda upasuxon<br />

usafrTxoebasTan dakavSirebul martiv SekiTxvebs.<br />

2. sTxoveT damxmareebs gaiyvanon partniorebi 5 wuTiT saseirnod<br />

(kibeebze asvla-Casvlis CaTvliT da, Tu SesaZlebelia quCaSic<br />

gavidnen).<br />

3. oTaxSi dabrunebis Semdeg, sTxoveT damxmareebs miiyvanon TavianTi<br />

partniorebi skamTan. magram skamze siurprizia! polieTilenis<br />

parki! ra aris masSi?<br />

4. “brmebma” unda gamoicnon ra aris CanTaSi. damxmarem ki unda<br />

Caiweros maT mier gamocnobili sagnebis dasaxelebebi.<br />

5. amis Semdeg, neba darTeT “brmebs” moixsnan Tvalebze axveuli<br />

naWrebi da daaTvalieron parkSi Cawyobili nivTebi. sTxoveT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

159


partniorebs swrafad mimoixilon am periodSi miRebuli<br />

gamocdileba da siurprizebi.<br />

6. mieciT monawileebs ramodenime wuTi rolidan gamosasvlelad da<br />

Semdeg gadadiT III nawilze.<br />

nawili III. Jestebis ena<br />

1. uTxariT partniorebs gacvalon adgilebi: axla damxmare xdeba<br />

“invalidi” anu munji, xolo partniori - fizikurad janmrTeli<br />

damxmare.<br />

2. mieciT TiTo baraTi-situacia TiToeul invalids. maT ar unda<br />

aCvenon baraTi TavianT partniorebs. mieciT damxmareebs furceli<br />

da kalmistari.<br />

3. ganmarteT, rom munjma moTamaSeebma unda auxsnan TavianTi<br />

problema damxmareebs. maT ara aqvT laparakis, weris an xatvis<br />

ufleba. damxmareebma ki unda daweron ra gaiges, ra problemis<br />

axsnas cdilobda munji.<br />

4. rodesac “munji” moTamaSeebi SeZlebisdagvarad gadascemen<br />

informacias, maT unda aCvenon baraTi-roli TavianT damxmareebs.<br />

sTxoveT wyvilebs, mokled ganixilon TavianTi zraxvebi, problemebi<br />

da imedgacrueba.<br />

nawili IV. dabrkolebebis trasis gavla invalidis etliT<br />

1. uCveneT monawileebs dabrkolebebis trasa. ganmarteT, rom<br />

mogebulia is, vinc yvelaze swrafad gaivlis trasas.<br />

dabrkolebebTan Sejaxebaze dawesebulia jarima.<br />

2. daafiqsireT Sedegebi didi zomis furcelze.<br />

3. rodesac yvela monawile Seasrulebs savarjiSos am nawils,<br />

gamoacxadeT mokle Sesveneba da Semdeg gadadiT analizze da<br />

Sefasebaze<br />

analizi da Sefaseba<br />

plenaruli sxdoma daiwyeT meore, mesame da meoTxe nawilebis<br />

mimoxilviT da Semdeg scadeT gaarkvioT ra icodnen monawileebma<br />

savarjiSos sawyis fazaSi, da ra iswavles savarjiSodan piradi<br />

gamocdilebeis Sedegad.<br />

1. daiwyeT II nawilis ganxilviT. kiTxeT orives – “brmas” da<br />

damxmares rogori iyo maTi reaqciebi da sTxoveT upasuxon Semdeg<br />

kiTxvebs:<br />

� ra SegrZneba hqonda TiToeul maTgans savarjiSos Sesrulebis<br />

dros?<br />

� ra iyo yvelaze rTuli? sasacilo? saSiSi?<br />

� ramdenad rTuli iyo partnioris ndoba da ndobis mopoveba?<br />

� ramdenad zustad SeZles invalidebma parkSi moTavsebuli<br />

nivTebis gamocnoba? romel grZnobaTa organoebs daeyrdnen<br />

yvelaze metad? ramdenma gabeda boTlis/qilis gaxsna da<br />

sasmelis gasinjva?<br />

2. Semdeg gaagrZeleT III nawilis ganxilviT, Jestebis ena:<br />

� ra SegrZneba hqonda TiToeul maTgans savarjiSos Sesrulebis<br />

dros?<br />

� ra iyo yvelaze rTuli? sasacilo? saSiSi?<br />

160 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� euflebodaT Tu ara sasowarkveTilebis grZnoba, rodesac maT<br />

miniSnebebs ver gebulobden?<br />

� grZnobdnen uxerxulobas, rodesac Jestebis enas ver<br />

gebulobdnen?<br />

3. Semdegi ganxilva eTmoba etlebiT rbolas:<br />

� rogori SegrZneba hqondaT monawileebs moZraobis SezRudvis<br />

gamo?<br />

� ra iyo yvelaze rTuli? sasacilo? saSiSi?<br />

4. axla ki daubrundiT. savarjiSos SesavalSi monawileebisaTvis<br />

dasmul SekiTxvebs, sTxoveT TiToeul monawiles waikiTxos Tavisi<br />

Canawerebi<br />

� savarjiSos ganmavlobaSi dadasturda maTi romelime SiSi?<br />

� rogor cdilobdnen monawileebi TavianTi partniorebis<br />

daxmarebas?<br />

� rogor Rebulobdnen daxmarebas?<br />

� ramdenad advilia Seafaso, ra saxis daxmarebas elodebian<br />

Sengan da ra unda gasce?<br />

5. risi eSinodaT yvelaze metad monawileebs invalidad yofnasas? ras<br />

efuZneboda monawileebis SiSebi? dauflebiaT maT rodesme<br />

invalidobis SiSi, magaliTad, avtoavariis an avadmyofobis Sedegad?<br />

6. ra iyos yvelaze gasakviri, rac monawileebma Seityves savarjiSos<br />

dros?<br />

7. maT nacnobebSi aris vinme brma, yru-munji an invalidis etlze<br />

mijaWvuli? rogoria am adamianebis socialuri mdgomareoba? rogor<br />

reagireben sazogadoebis wevrebi maTze?<br />

8. gadaxedeT garemos SenobaSi da axlomaxlo quCebSi, ramdenad<br />

“keTilganwyobilia” is invalidebis mimarT?<br />

9. ra SeiZleba da ra unda gakeTdes imisaTvis, rom uzrunvelyofili<br />

iyos invalidebis Tanasworuflebianoba da Rirseba?<br />

10. miekuTvneba invalidebis uflebebi adamianis uflebaTa sakiTxebs?<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciaSi Camoyalibebuli<br />

uflebebidan, romelia yvelaze mniSvnelovani invalidebisaTvis?<br />

11. ra SeuZlia Tqvens skolas, asociacias an adgilobriv axalgazrdul<br />

jgufs gaakeTos invalidebis Tanasworuflebianobisa da Rirsebis<br />

dasacavad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

IV nawilSi ar gaakeToT dabrkolebebis trasa metismetad grZeli. mis<br />

gasavlelad sakmarisi unda iyos 2-3 wuTi, miTumetes, Tu mxolod 2-3<br />

etli gaqvT, radganac monawileebs mouwevT cda da, SeiZleba, mobezrdeT<br />

savarjiSo. SegiZliaT alternatiul improvizaciebs mimarToT<br />

monawileebisaTvis fizikuri SezRudvebis Seqmnis mizniT. magaliTad,<br />

SesTavazeT maT iaron ukuRma Cacmuli uzarmazari rezinis CeqmebiT.<br />

rogor warimarTeba savarjiSo, damokidebulia Tavad jgufze.<br />

darwmundiT, rom yvelas aqvs Segnebuli, rom maT mouwevT “realobis”<br />

sxvadasxva momentebis piradad gancda, rac maT saSualebas miscems<br />

igrZnon, Tu ras niSnavs invalidoba da reagireba moaxdinon masze.<br />

ganmarteT, rom savarjiSos mizania araa vinmes dacinva, an damatebiTi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

161


stresisa Tu dabneulobis Seqmna. maT unda iTamaSon “bunebrivad” da daicvan<br />

zomiereba. daarwmuneT monawileebi, rom mouxedavad garkveul momentebSi<br />

dauflebuli SiSisa da uxerxulobis grZnobisa, saziano an saxifaTo<br />

araferi SeemTxvevaT.<br />

Tu dro ara gaqvT yvela “realobis inscenirebisaTvis”, SeasruleT<br />

erTi an ori. savarjiSoSi warmodgenil yvela gancdebs Soris, yvelaze<br />

rTuli da mZime, albaT, “brmis” rolis Sesrulebaa. amdenad, Tu mxolod<br />

erTi nawilis inscenirebas apirebT, rekomendirebulia swored am nawilis<br />

Sesruleba. monawileebs gaacvlevineT erTmaneTSi rolebi, raTa orivem<br />

gamoscados invalidobis grZnoba. gaxsovdeT, rom am SemTxvevaSi saWiroa<br />

gamosacnobi nivTebis meore kompleqti.<br />

savarjiSo seriozulia, magram unda moelodeT bevr sasacilo<br />

situacias. dae ase iyos. Tavi valdebulad CaTvaleT CaerioT an komentari<br />

gaakeToT mxolod im SemTxvevaSi, Tu xedavT, rom vinmes fizikuri safrTxe<br />

Seeqmna, an monawileebi damcinav SeniSvnebs akeTeben invalidebis misamarTiT.<br />

am sakiTxebze, SeiZleba, yuradReba gaamaxviloT analizisa da Sefasebis<br />

nawilSic konkretuli SekiTxvebis saSualebiT. magaliTad, ra SemTxvevaSi<br />

dascinis xalxi invalidebs? vin akeTebs amas da ratom? ra SemTxvevaSia<br />

dasaSvebi invalidebze xumroba? rogor xedaven isini zRvars karg iumorsa<br />

da Seuracyofas Soris?<br />

variantebi<br />

SegiZliaT moaxdinoT bevri sxva saxis invalidobis simulacia, naklebad<br />

TvalSisacemi invalidobis CaTvliT. magaliTad, swavlasTan dakavSirebuli<br />

an metyvelebis sirTuleebi, iqidan gamomdinare, Tu ra aris yvelaze axlos<br />

Tqveni jgufis realobasTan. kidev erTi variantia asakobrivi invalidobis<br />

inscenireba. aman SeiZleba xeli Seuwyos axalgazrdebis Segnebis amaRlebas<br />

moxucebis mimarT da maTTvis Rirseuli cxovrebis pirobebis arsebobas an<br />

ararsebobas.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu bavSvebTan muSaobT kargi iqneboda gadagexedaT bavSvTa uflebebis<br />

konvenciis 23 muxlisaTvis, romelic acxadebs, rom invalid bavSvebs aqvT<br />

sagangebo zrunvis, ganaTlebisa da wvrTnis ufleba, rac daexmareba maT<br />

srulyofili da Rirseuli cxovrebis pirobebis SeqmnaSi. SegiZliaT<br />

sTxovoT jgufs gaikiTxon nacnobebSi (ojaxis CaTvliT) invalidebis<br />

arsebobis Sesaxeb. SeuZliaT dainteresdnen ra momsaxureobaze da<br />

daxmarebebze miuwvdebaT xeli am adamianebs. arian invalidi bavSvebi maT<br />

skolaSi, axalgazrdul jgufSi an asociaciaSi? SeuZliaT am bavSvebs iseve<br />

moiqcnen, rogorc yvela danarCeni? Tu ara, ratom?<br />

Tu jgufi moisurvebs gaigos rogor daupirispirdnen iseTi saxis<br />

diskriminaciis problemebs, rogoricaa rasobrivi diskriminacia, SeuZliaT<br />

Seasrulon savarjiSo “rasizmis mogerieba” (gv. 247).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

162 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


jgufma SeiZleba aRmoaCinos daucveli moqalaqeebis jgufi da<br />

gaarkvios, riTi SeuZliaT maTi daxmareba. ideebisa da rCevebisaTvis<br />

mimarTeT saxelmZRvanelos mesame Tavs - “moqmedebaze gadasvla” (gv. 341).<br />

mniSvnelovania im organizaciebTan erTad muSaoba, romlebic CarTulni arian<br />

invalidobis problemebSi. daxmareba ganaxorcieleT im saWiroebebis<br />

uzrunvelyofiT, romlebsac Tavad invalidebi asaxeleben prioritetulad.<br />

damatebiTi informacia<br />

sxvadasxva qveynebSi invalidebis uflebebze zrunva da maTi dacva<br />

erTmaneTisagan gansxvavebulia. amis mizezad ekonomikuri problemebi<br />

saxeldeba, magram realuri mizezi ufro metad dakavSirebulia<br />

Tanasworuflebianobisa da socialuri solidarobis mimarT seriozuli<br />

damokidebulebis ararsebobsTan. magaliTad, sasmeni aparatis Rirebuleba<br />

SeiZleba iyos an ar iyos dafaruli socialuri dacvis sistemis mier.<br />

damatebiTi specialuri satelekomunikacio teqnologiebi SeiZleba<br />

uzrunvelyon an ar uzrunvelyon yruebisaTvis, da Tu vinmes dasWirdeba<br />

eleqtronuli etli, zogjer sazogadoeba, an mTavroba ixdis mis safasurs.<br />

invalidebis mimarT diskriminaciis Sesaxeb informacia ixileT 440<br />

gverdze, - diskriminaciisa da qsenofobiis Sesaxeb SemoTavazebul bazisur<br />

informaciaSi. informacia paralimpiuri TamaSebis Sesaxeb mocemulia<br />

sportisa da adamianis uflebebis bazisur informaciaSi 492 gverdze.<br />

SeniSvna: es savarjiSo SemogvTavaza doqtor monika madaim, ungruli arasamTavrobo<br />

organizaciis, “saerTo bedis”, prezidentma. („kiozoS SorS“), romelic muSaobs<br />

invalidebis socialuri integraciis sakiTxebze. is aseve aris ungreTis invalidTa<br />

saqmeebis erovnuli sabWos wevri, romelic warmoadgens ungreTs Rehabilitataion<br />

International-Si, is aseve aris axalgazrduli programebis saerTaSoriso<br />

instruqtori. Tavad dabadebidan invalidia.<br />

dasarigebeli masala<br />

situacia 1<br />

scadeT usityvod auxsnaT Tqvens megobars, rom Tqven Zaladobis msxverpli gaxdiT. axalgazrda<br />

`skinhedebis~ jgufi Tavs dagesxaT parkSi, wagarTvaT CanTa da gcemaT. hkiTxeT megobars<br />

sad aris policiis ganyofileba.<br />

Tqven ara gaqvT raimes Tqmis, daweris an daxatvis ufleba.<br />

situacia 2.<br />

Tqven kafeSi xarT, SeiZleba iyos es skolaSi an evropuli axalgazrdobis centrSi<br />

arsebuli kafe. dasuraTebuli auxseniT mzareuls, rom TamaSebi Tqven ar WamT spagets “boloniez”-is sousiT,<br />

radganac vegetarianeli xarT. Tqven ara Tu xorcs miirTmevT, aramed rZis yvelanair<br />

foto ambobs aTas sityvas da fotoaparati ar ityueba – an iqneb<br />

produqtzec uars ambobT (anu rZe, kvercxi an yveli).<br />

ityueba?<br />

Tqven ara gaqvT raimes Tqmis, daweris an daxatvis ufleba.


adamianis uflebebi<br />

media<br />

diskriminacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 1<br />

nebismieri<br />

30 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

adamianis zogadi uflebebi, media, diskriminacia da<br />

qsenofobia<br />

done 1<br />

nebismieri<br />

30 wuTi<br />

vizualur gamosaxulebebTan muSaoba SemoqmedebiTi<br />

da saxalisoa. is kargi “yinulmWrelia”<br />

kontaqtebis damyarebisas da, amave dros, aqvs<br />

sakuTari Rirsebebi. exeba Semdeg sakiTxebs:<br />

� stereotipebi<br />

� ramdenad Taviseburad aRiqvams TiToeuli<br />

pirovneba samyaros<br />

� rogori vizualuri saxeebis gamoyenebaa Sesa-<br />

Zlebeli informaciisa da dezinformaciisaTvis<br />

� nebismieri: im suraTebidan da sakiTxebidan<br />

gamomdinare, romlebsac airCevT gansaxilvelad.<br />

� adamianis uflebebis aqtualobaze yuradRebis<br />

gamaxvileba yoveldRiur cxovrebaSi<br />

� “vizualuri ganaTlebis”, mosmenisa da<br />

komunikaciis unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� adamianuri Rirsebis mimarT pativiscemisa da<br />

TanagrZnobis ganviTareba.<br />

1. ras xedavT?<br />

� fotoebis kompleqti<br />

� muyaos qaRaldi, webo, webovani lenti<br />

(survilis mixedviT)<br />

� dafa, didi zomis furclebi, markerebi<br />

� kedlis cxrili adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaraciis muxlebis CamonaTvaliT (teqsti<br />

gadmotanilia 458 gverdze mocemuli<br />

deklaraciis Semoklebuli variantidan)<br />

� SeagroveT sxvadasxva qveynis moqalaqeebis,<br />

sxvadasxva garemoSi gadaRebuli 25 foto.<br />

� daawebeT fotoebi muyaos qaRaldze da dafareT<br />

webovani lentiT meti gamZleobisaTvis<br />

(survilis mixedviT)<br />

� danomreT fotosuraTebi<br />

1. gaSaleT oTaxSi fotoebi magidebze.<br />

2. sTxoveT monawileebs imuSaon individualurad.<br />

164 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


3. waikiTxeT adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis erTi muxli<br />

da dawereT dafaze/did furcelze.<br />

4. sTxoveT monawileebs daaTvalieron fotoebi da airCion erT-erTi,<br />

romelic, maTi azriT, yvelaze ukeT asaxavs wakiTxul muxls.<br />

5. sTxoveT TiToeul monawiles rigrigobiT axsnan romeli foto<br />

airCies da ratom.<br />

6. miaqcieT yuradReba, romeli fotoebi iyo arCeuli; dawereT nomrebi<br />

dafaze.<br />

7. gaimeoreT es 4-5 raundad sxvadasxva muxlis gamoyenebiT adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciidan. (airCieT samoqalaqo da<br />

politikuri, socialuri da ekonomikuri uflebebis kombinaciebi).<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT Tavad savarjiSos mimoxilviT da, Semdeg, gadadiT msjelobaze,<br />

Tu ra iswavles axalgazrdebma.<br />

� iyo, Tu ara, sxvadasxva uflebebis warmosadgenad fotoebis arCeva<br />

rTuli? sxvadasxva raundebSi monawileebma airCies sxvadasxva<br />

fotoebi, Tu maT CaTvales rom pirvelma an meore fotom mTlianad<br />

amowura maTi saTqmeli?<br />

� airCies sxvadasxva monawileebma erTidaigive fotoebi sxvadasxva<br />

raundSi, Tu Zalian gansxvavebuli azrebi hqondaT uflebebis<br />

vizualur asaxvasTan dakavSirebiT? ras gveubneba es TiToeuli<br />

Cvenganis mier danaxul samyaroze?<br />

� ganixileT dafaze warmodgenili cxrili. romel fotoebs irCevdnen<br />

yvelaze xSirad? ra iyo gansakuTrebuli am fotoebSi? ratom<br />

irCevdnen am fotoebs yvelaze xSirad? hqonda raime mniSvneloba<br />

fers an zomas, Tu gadamwyveti mniSvneloba fotoze aRbeWdil<br />

gamosaxulebas eniWeboda?<br />

� iyo romelime konkretuli foto arCeuli ramodenime uflebis<br />

sailustraciod?<br />

� iyo SemTxvevebi, roca vinme ar eTanxmeboda romelime monawilis<br />

interpretacias konkretul suraTTan dakavSirebiT?<br />

� iyo iseTi fotoebi, romlebic arasodes aurCeviaT? miuxedavad<br />

amisa, SeiZleboda maTi gamoyeneba adamianis uflebaTa<br />

sailustraciod? konkretulad romeli uflebis? monawileebma unda<br />

ganmarton TavianTi arCevanis mizezebi.<br />

� icodnen moTamaSeebma, rom miniWebuli hqondaT is uflebebi,<br />

romlebsac savarjiSo Seexo? Tu ara, konkretulad romeli<br />

ufleba iyo aseTi?<br />

� rogor iyenebs da, rogor manipulirebs media fotoebiT? airCieT<br />

romelime mimdinare movlena da gaanalizeT, rogora warmodgenili<br />

gazeTebSi da televiziaSi. rogor iyo warmodgenili maTTan<br />

dakavSirebuli uflebebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

araviTari SezRudva ar arsebobs, erTidaigive foto ramdenjerme<br />

SeiZleba iyos arCeuli. romelime konkretuli gamosaxuleba SeiZleba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

165


arCeuli iqnas ramdenjerme erT raundSic da sxvadasxva raundebSic. sxva<br />

sityvebiT rom vTqvaT, is SeiZleba asaxierebdes erT romelime muxls<br />

adamianTa erTi jgufisaTvis, an sxva muxlebs adamianTa meore jgufisaTvis.<br />

fotoebis sakuTari koleqciis Sesaqmnelad, damatebiTi<br />

informaciisaTvis mimarTeT saxelmZRvanelos nawils “rogor visargebloT<br />

<strong>kompasi</strong>T” (gv. 46). suraTebi SegiZliaT SeagrovoT feradi Jurnalebidan,<br />

turistuli broSurebidan, Zveli kalendrebidan, da safosto baraTebidan.<br />

fotoebs ar unda axldes raime teqsti. SegiZliaT CainiSnoT suraTebze<br />

gakeTebuli minawerebi, an raime Tanmxlebi informacia, raTa upasuxoT<br />

SekiTxvebs. fotoebi unda asaxavdnen “miwieri cxovrebis” mravalmxriv<br />

aspeqtebs, sxvadasxva asakis, kulturisa da SesaZleblobebis mqone<br />

adamianebis individualur da jgufur gamosaxulebebs. unda asaxavdes<br />

mrewvelobasa da soflis meurneobas, soflisa da qalaqis cxovrebas,<br />

adamianebs dasvenebisa da muSaobis procesSi. fotoebis danomvris dros, ar<br />

ecadoT maT dawyobas raime TanmimdevrobiT. danomvris daniSnuleba mxolod<br />

da mxolod fotoebTan muSaobis gaadvilebaa.<br />

Tu ramdenad dagWirdebaT monawileebisaTvis daxmarebis gaweva<br />

suraTebis analizis procesSi, damokidebuli iqneba jgufis “vizualuri<br />

aRqmis” unarze. SesaZloa, saWirod CaTvaloT savarjiSos dawyeba erTi an<br />

ori suraTis erToblivi analiziT. “damatebiT informaciaSi”<br />

SemoTavazebuli SekiTxvebi, SesaZloa, gamoyenebul iqnas saxelmZRvanelod.<br />

variantebi<br />

sTxoveT monawileebs airCion erTi foto, romelic maTi azriT yvelaze<br />

kargad asaxavs adamianis uflebebis arss. rodesac yvela gaakeTebs Tavis<br />

arCevans, sTxoveT ganmarton mizezebi.<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

iqiraveT fotoaparati, an SeiZineT erTjeradi fotoaparati, raTa<br />

gadaiRoT fotoebi proeqtisaTvis “adamianis uflebebaTa xedva” Tqven<br />

sazogadoebaSi.<br />

vizualuri gamosaxulebebi iqmneba ara marto suraTebidan, aramed<br />

situaciebidan da movlenebidan gamomdinare. dae, Tqvenma jgufma `dainaxos”<br />

diskriminaciis problema savarjiSos - “gadadgi nabiji win” saSualebiT (gv.<br />

124).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

gaakeTeT proeqtisaTvis “adamianis uflebaTa xedva” gadaRebuli<br />

fotoebis gamofena. SegiZliaT isargebloT plakatebis Seqmnis ideebiT,<br />

roblebic SemoTavazebulia plakatebis gamofenis organizebis nawilSi -<br />

“sxva dasuraTebuli TamaSebi”.<br />

damatebiTi informacia<br />

“vizualuri aRqma” aris unari, romelsac sWirdeba swavla da, romelic<br />

moiTxovs ganviTarebas. wera-kiTxvis dauflebaSi igulisxmeba anbanis asoebis<br />

166 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


amocnobis da dawerili sityvis wakiTxvis unari. Tumca terminis<br />

mniSvneloba amiT ar amoiwureba. igi moicavs agreTve, analizis,<br />

cnobierebisa da teqstis sruli interpretaciis unars. analogiurad,<br />

“vizualur aRqmaSi” igulisxmeba gamosaxulebis “wakiTxvis” unari. suraTis<br />

amgvari “wakiTxvisaTvis” aucilebelia icodeT vin Seqmna es gamosaxuleba<br />

da, ratom Seqmna swored aseTi, anu ra amoZravebda avtors. garda amisa,<br />

yuradReba unda miaqcioT fotosuraTis emociur zemoqmedebas, mis gavlenas<br />

sagnisadmi Tqvens damokidebulebaze. 79 gverdze gamosaxuli<br />

“uflebebisaTvis mebrZolTa” fotoebis daTvalierebisas, SegiZliaT dasvaT<br />

kiTxvebi:<br />

fotokameris obieqti: vin, ra, sad da rodis?<br />

� vin aris gamosaxuli suraTze; ra asakis, sqesis, janmrTelobisa da<br />

qonebrivi statusis mqonea es pirovneba?<br />

� raze metyvelebs maTi poza da saxis gamometyveleba?<br />

� icis pirovnebam, rom mas suraTs uReben? bunebrivad uWiravs Tavi,<br />

Tu poziorobs? fotosuraTis foni harmoniulad erwymis adamianis<br />

gamosaxulebas, Tu kontrasts qmnis masTan?<br />

� ras akeTeben isini? Cveulebriv saqmianoben Tu raime gansakuTrebuls<br />

akeTeben?<br />

� ra STabeWdilebas axdens es pirovneba Tqvenze? dadebiTs Tu<br />

uaryofiTs? TanaugrZnobT am adamians, Tu gulgrili xarT mis<br />

mimarT?<br />

konteqsti<br />

� sad daibeWda suraTi pirvelad? gazeTSi, JurnalSi Tu turistul<br />

broSuraSi? sxva sityvebiT rom vTqvaT, is gamoiyenes<br />

informaciisaTvis, gayidvisaTvis Tu propagandisaTvis? Tu kidevaa<br />

raime sxva?<br />

� aris suraTi dasaTaurebuli, an axlavs raime teqsturi informacia,<br />

romelic mianiSnebs risi gadmocema surda avtors?<br />

teqnikuri detalebi<br />

� feradia suraTi Tu Sav-TeTri? feri gavlenas axdens Tqvens aRqmis<br />

unarze? STabeWdileba ufro Zlieri iqneboda, suraTi rom didi<br />

zomis yofiliyo?<br />

� STambeWdavia is rakursi, romliTac suraTia gadaRebuli?<br />

� ra specefeqtebi iyo gamoyenebuli, magaliTad, rbili ganaTeba an<br />

fokusireba? ratom?<br />

� aris gamosaxuleba retuSirebuli? cruobs suraTi? gamosaxuleba<br />

asaxavs imas, rac realurad iyo fotografis winaSe suraTis<br />

gadaRebis momentSi, Tu kompiuteris saSualebiTaa damuSavebuli?<br />

(magaliTad, imisaTvis, rom obieqti gamoiyurebodes ufro<br />

efeqturad?)<br />

vin gadaiRo foto?<br />

� ra urTierToba aqvT fotografsa da mis obieqts?<br />

� simpatiiT aris fotografi ganwyobili obieqtebis mimarT?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

167


168<br />

� foto profesionaluria, Tu moyvarulis gadaRebulia?<br />

� ratom undoda fotografs suraTis gadaReba? ra iyo misi motivacia?<br />

� risi Tqma undodaT maT CvenTvis am fotoTi?<br />

daskvnisaTvis, ra vizualuri simboloebi da stereotipebi gamoicaniT<br />

fotoze? magaliTad, martin luTer kingi, rogorc politikuri figura,<br />

romelic Tavis xalxs miuZRveba, an ngavang sangdroli, rogorc tibeteli<br />

glexi? ratom airCies am saxelmZRvanelos redaqtorebma es fotoebi<br />

savarjiSoSi gamosayeneblad? ra STabeWddilebas axdens suraTebi masze<br />

gamosaxuli pirovnebebis mimarT Tqvens damokidebulebaze? amateben isini<br />

raimes im azrs, romelic Tqven SegeqmnaT maT Sesaxeb, teqstis wakiTxvis<br />

dros? rogor? ratom?<br />

informaciis wyaro: informacia adaptirebulia wignidan “FOCUS FOR CHANGE” (klasobrivi,<br />

genderuli da rasobrivi uTanasworoba da media saerTaSoriso konteqstSi) “FOCUS FOR<br />

CHANGE”., 1992 (London Street #103, Reading , Berkshere RGI 4QA, England )<br />

masala/momzadeba<br />

2. ras xedavT panCos naxatebSi?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� gaakeTeT saxelmZRvaneloSi mocemuli (ixile Tavi 5) panCos yvela<br />

ilustraciebis aslebi. Tu SesaZlebelia gaadideT isini<br />

� gaakeTeT fotoebis aslebis meore kompleqti, TiToeuli orive<br />

jgufisaTvis<br />

instruqciebi<br />

1. sTxoveT monawileebs daiyon mcire jufebad<br />

2. mieciT TiToeul jgufs panCos ilustraciebis kompleqti da<br />

sTxoveT maT daakvirdnen yvela fotos da, Semdeg, airCion maTgan<br />

erT-erTi, romelic, raime mizeziT, yvelaze Mmetad moewonaT.<br />

3. mas Semdeg, rac yvela gaakeTebs Tavis arCevans, rigrigobiT unda<br />

axsnan amis mizezi, Semdegi detalebis dazustebiT:<br />

� ras eubneba maT es karikatura.<br />

� ratom airCies konkretulad es suraTi.<br />

� rogor exmianeba is maT problemebs da realobas.<br />

� ra kavSirs xedaven isini am suraTebsa da adamianis uflebebs<br />

Soris.<br />

4. TiToeuli monawilis gamosvlis Semdeg, jgufis danarCenma wevrebma<br />

unda gaakeTon komentarebi.<br />

5. rodesac yvela gamoTqvams azrs, moiwvieT monawileebi plenarul<br />

sxdomaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

sTxoveT TiToeul jgufs mokle komentaris gakeTeba TavianTi zogadi<br />

STabeWdilebebis Sesaxeb da gaagrZeleT im SekiTxvebiT, romlebic aRwerili<br />

iyo pirvel dasuraTebul TamaSSi, “ras xedavT?” (gv. 162).<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

panCos ilustraciebis gamoyeneba SegiZliaT sxvagvaradac. magaliTad,<br />

sTxoveT monawileebs gaakeTon minawerebi, an amoSaleT replikis teqstebi<br />

da, sTxoveT, Tavad daweron isini. miaqcieT monawileebis yuradReba<br />

mxatvris saavtoro uflebebis mniSvnelovnebas.<br />

3. suraTis nawilebi<br />

masala/momzadeba<br />

� amoiarCieT suraTebi, romlebic gamoxataven ubralo situacias.<br />

gaWeriT isini or nawilad ise, rom mnaxvelma sruliad<br />

gansxavavebulad warmoidginos situacia. CadeT suraTebis<br />

kompleqtebi cal-calke konvertebSi. TiToeul monawileze<br />

dagWirdebaT TiTo kompleqti.<br />

instruqciebi<br />

1. sTxoveT monawileebs dawyvildnen<br />

2. mieciT TiToeul wyvils 2 konverti<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

169


3. uTxariT, rom morigeobiT gaxsnan konvertebi da TavianT<br />

partniorebs miscen konvertidan amoRebuli suraTis erTi nawili.<br />

amis Semdeg partniorma unda Tqvas, rogor fiqrobs, ra xdeba<br />

suraTze, vin aris obieqti da ras akeTebs is.<br />

4. Semdeg pirvelma monawilem unda gadasces mas meore nawili da<br />

kiTxos, Tu ra xdeba suraTze axla, rodesac ukve sruli<br />

gamosaxuleba aqvs xelT.<br />

5. gadadiT mokle analizze:<br />

� ra siurprizebi SegxvdaT?<br />

� ramdenad xSirad eTanxmebian adamianebi fotoze mocemul<br />

gamosaxulebas da aviwydebaT, rom es mxolod erTi kadria?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tqven SegiZliaT am savarjiSos, rogorc `yinulmWrelis~ gamoyeneba.<br />

SegiZliaT ufro Sors waxvideT da sTxovoT wyvilebs gacvalon suraTebi<br />

da gaimeoroT savarjiSo kidev erTxel. gauadvildaT Tu ara monawileebs<br />

savarjiSos xelmeored Sesruleba, Tu ufro rTuli aRmoCnda? ratom?<br />

4. minawerebi fotosuraTebze<br />

masala/momzadeba<br />

� danomrili suraTebi<br />

� TiTo furceli da pasta monawileze<br />

� makrateli da lenti<br />

� didi zomis furclebi (A3) an dafis furclebi. furclebi<br />

dagWirdebaT imdeni, ramdeni suraTic gaqvT.<br />

instruqciebi<br />

1. gaSaleT fotoebi magidaze da sTxoveT monawileebs calke, an<br />

wyvilebad gaakeTon minawerebi TiToeuli fotosaTvis, rac SeiZleba<br />

lamazi xelweriT, radganac bolos mouxdebaT misi amoWra da<br />

fotoebze mikvra.<br />

2. rodesac yvelaferi mzad iqneba, aiReT suraTebi saTiTaod da<br />

sTxoveT moxaliseebs waikiTxon TavianTi minawerebi.<br />

3. miawebeT suraTi did furcelze da sTxoveT monawileebs garSemo<br />

miakran TavianTi minawerebi raTa sabolood Seiqmnas plakati.<br />

4. miakariT plakatebi kedelze.<br />

5. gadadiT sxvadasxva suraTebisa da minawerebis mokle mimoxilvaze<br />

� ramdenad rTuli iyo minawerebis gakeTeba?<br />

� ris mixedviT aris minawerebi kargi?<br />

� Tuki suraTi cvlis aTas sityvas, raRa saWiroa minawerebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

170 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

21 marti<br />

poeziis<br />

saerTaSori


feradi furclebisa da kalmistrebis gamoyeneba plakatebs ufro<br />

mimzidvels gaxdis. TiToeuli suraTisaTvis ramodenime gansxvavebuli<br />

minaweris gakeTebis meTodi sainetersoa da xels uwyobs ideebis<br />

mravalferovnebas. monawileebi erTvebian da emzadebian saintereso<br />

diskusiisaTvis. minawerebi idealuri saSualebaa imis demonstrirebisaTvis,<br />

rom TiToeuli pirovneba samyaros Taviseburad xedavs, rac pativiscemas<br />

imsaxurebs.<br />

5. personaJTa replikebi<br />

masala/momzadeba<br />

� TiTo suraTi TiTo wyvilisaTvis (2-ma an metma wyvilma unda<br />

miiRos erTidaigive suraTi)<br />

� erTi furceli da kalmistari or adamianze<br />

� webo<br />

instruqciebi<br />

1. sTxoveT monawileebs dawyvildnen. gadaeciT maT suraTebi,<br />

furclebi da kalmistrebi<br />

2. sTxoveT maT gaanalizon vin, ra, rodis, sad, da rogoraa<br />

gamosaxuli fotoze.<br />

3. uTxariT daawebon suraTi furcelze da personaJebisaTvis daweron<br />

replikebi.<br />

4. sTxoveT monawileebs erTmaneTs gaacnon TavianTi namuSevari da<br />

Semdeg gadadiT mokle analizze:<br />

� ramdenad rTuli iyo suraTis analizi da replikebis dawera?<br />

� im wyvilebisaTvis, romlebsac erTi da igive suraTi hqondaT –<br />

ra gansxvaveba da msgavsebaa Tqvens mier gakeTebul analizSi?<br />

� ra stereotipebi aRmoaCines monawileebma fotoebze da<br />

replikebSi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

ar aris aucilebeli SemofargloT jgufi adamianebis fotosuraTebiT.<br />

ratomac ar unda CarToT cxovelebis suraTebi? es gansakuTrebiT nayofieri<br />

iqneba Tu gsurT, rom jgufma isaubros stereotipebis Sesaxeb. SegiZliaT<br />

daiwyoT imaze miTiTebiT, rom cxovelebis stereotipebi xSirad gamoiyeneba<br />

multfilmebSi/karikaturebSi da Semdeg mieciT jgufs saSualeba gadaxedon<br />

stereotipebis magaliTebs TavianT suraTebsa da replikebSi.<br />

vin varT me?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

171


genderuli Tanasworoba<br />

diskriminacia<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

8 da meti<br />

25 wuTi<br />

me iseTi var, rogoric me var, Sen xar iseTi, rogoric Sen xar, is<br />

aris iseTi, rogoric is aris,...… magram erTad, Cven bevri saerTo<br />

gvaqvs!<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

genderuli Tanasworoba, diskriminacia da<br />

qsenofobia, moqalaqeoba<br />

done 2<br />

8 da meti<br />

25 wuTi<br />

es savarjiSo moicavs wyvilebad muSaobas (buzz<br />

groups), gonebriv Sturms, xatvas da jgufur<br />

diskusias pirovnulobis gansxvavebuli mxareebis<br />

Sesaswavlad<br />

� pativisa da Rirsebis Tanasworoba,<br />

diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� sicocxlis, Tavisuflebisa da pirovnuli<br />

usafrTxoebis ufleba<br />

� sakuTari da sxvebis individualuroba<br />

gacnobiereba<br />

� ra gvaerTianebs sxva adamianebTan<br />

� solidarobisa da pativiscemis damkvidreba<br />

� feradi kalmistrebi da markerebi, Tu<br />

SesaZlebelia sxvadasxva feris kalmistari<br />

yvela monawilisaTvis<br />

� erTi furceli TiToeuli monawilisaTvis<br />

� dafis furclebi da markerebi<br />

1. moTelvisaTvis, sTxoveT monawileebs dawyvildnen da Seqmnan<br />

sadiskusio jgufebi (buzz groups). sTxoveT Tavi warmoidginon<br />

ucnobebad da gaecnon erTmaneTs.<br />

2. sTxoveT monawileebs, imsjelon, risi codnaa saintereso da<br />

mniSvnelovani pirovnebis Sesaxeb, romelsac pirvelad xvdebian da<br />

ifiqreT Sesabamisi informaciis zogad kategoriebze. magaliTad,<br />

saxeli, asaki, sqesi, erovneba, ojaxis roli, religia, genderuli<br />

statusi, eTnikuri warmomavloba, samsaxuri/swavla, musikaluri<br />

gemovneba, hobi, sporti, zogadi simpatiebi da antipatiebi, da sxv.<br />

3. axla ganmarteT, rom monawileebma unda gaarkvion, ra aqvT saerTo<br />

sxva wevrebTan. daarigeT furclebi da kalmistrebi da ganmarteT,<br />

rom pirvel etapze, TiToeulma maTganma unda gamoxatos Tavisi<br />

pirovneba naxatis saSualebiT. unda warmoidginon sakuTari Tavi<br />

varskvlavebad, romelTa pirovnuli aspeqtebi sinaTles asxiveben<br />

sazogadoebaSi. sTxoveT monawileebs moifiqron maTi pirovnulobis<br />

172 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


8-dan 10-mde yvelaze mniSvnelovani aspeqti da daxaton piradi<br />

varskvlavi.<br />

4. ganumarteT monawileebs Camoiaron oTaxSi da Seadaron TavianTi<br />

varskvlavebi. rodesac Sexvdebian vinmes, romelTanac saerTo aqvT<br />

Rimili an sxivi, iqve unda miaweron am pirovnebis saxeli.<br />

(magaliTad, Tu jens da parvezs orives aqvT “reperis” Rimili,<br />

orivem unda daweros erTmaneTis saxeli Rimilis gaswvriv).<br />

amocanis Sesasruleblad gamoyaviT 15 wuTi.<br />

5. SeikribeT plenarul sxdomaze da hkiTxeT monawileebs, ramdenad<br />

individualuri iyo TiToeuli maTgani. SeiZleba ikiTxoT:<br />

� romeli pirovnuli aspeqtebi iyo saerTo monawileebisaTvis da<br />

romeli unikaluri?<br />

� ramdenad msgavsni da gansxvavebulebi arian jgufis wevrebi?<br />

6. da bolos, ifiqreT jgufTan erTad pirovnulobis im aspeqtebze,<br />

romlebsac xalxi irCevs da iZens cxovrebis manZilze da, romelic<br />

Tandayolilia. CamowereT dasaxelebuli aspeqtebi or svetad<br />

dafaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

axla gadadiT msjelobaze, Tu ra Seityves monawileebma axali sakuTari<br />

Tavis da erTmaneTis Sesaxeb da ra kavSiri aqvs amas adamianis uflebebze?<br />

imsjeleT Semdeg sakiTxebze:<br />

� ra Seityves monawileebma axali sakuTari Tavis Sesaxeb? Zneli<br />

mosafiqrebeli iyo maTi individualurobis yvelaze mniSvnelovani<br />

aspeqtebi?<br />

� monawileebi gakvirvebuli darCnen varskvlavebis Sedarebis Sedegad?<br />

hqondaT ufro meti, an naklebi saerTo Tvisebebi, vidre moelodnen?<br />

� rogori STabeWdileba moaxdina monawileebze jgufis<br />

mravalferovnebam? maTi azriT gaxada aman jgufSi yofna ufro<br />

saintereso, Tu ufro gaarTula erToblivi muSaoba?<br />

� arsebobda romelime monawilis pirovnulobis iseTi aspeqtebi,<br />

romelzec monawileebs dabejiTebiT SeeZloT eTqvaT ~me aseTi ara<br />

var~? magaliTad, me ara var fexburTis fani, an teqno musikis fani,<br />

ZaRlebis moyvaruli, homoseqsuali an qristiani.<br />

� rogor yalibdeba pirovnuloba? romeli aspeqtebia socialurad<br />

konstruirebuli da romeli Tandayolili, an ucvleli?<br />

� kerZod, genderul sakiTxebTan mimarTebaSi, romeli aspeqtebia<br />

socialurad konstruirebuli da, romeli Tandayolili an<br />

ucvleli. daweres monawileebma sityvebi _ ~biWi~ an ~gogo~? ra<br />

asociaciebs iwvevs es sityvebi? asociaciebi msgavsia orive<br />

sqesisTvis an yvela gogosTvis da biWisTvis?<br />

� rogoria adamianTa Sefasebis xarisxi individuluri Tvisebebis<br />

mixedviT da, rogori sxvadsxva jgufebTan kuTvnilebis mixedviT?<br />

� ra azris arian monawileebi sakuTari pirovnuli Tvisebebis arCevis<br />

Tavisuflebis Sesaxeb? ra aris amis Sedegebi maTTvis da maTi<br />

sazogadoebisaTvis, gansakuTrebiT, adamianis Tanasworobisa da<br />

pativis uflebebTan mimarTebaSi?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

173


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

7 agvisto<br />

transgenderuli<br />

uflebebisa da<br />

ganaTlebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

174<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSos saxelwodeba ar aris arasawori! is gaTvlilia<br />

monawileebis dasabnevad.<br />

~moTelvis~ etapze, SeiZleba, zogierT monawiles misceT garkveuli<br />

rCevebi azrovnebis swor kalapotSi gadasayvanad. SeiZleba, magaliTad<br />

moiyvanoT sakuTari Tavi, an gamogonili pirovneba, magaliTad, olena, qali,<br />

ukraineli, deda, coli, maswavlebeli, mogzauri, musikis moyvaruli.<br />

yvela monawilisaTvis sxvadasxva feris kalmistris micema mianiSnebs,<br />

rom yvela adamiani unikaluria da, rom jgufi Sedgeba pirovnebebis mTeli<br />

cisartyelisagan. (analogia SeiZleba gakeTdes samxreT afrikasTan, romelic<br />

sakuTar Tavs uwodebs ”er-cisartyelas”, anu sxvadasxva feris<br />

adamianebisagan Semdgar ers). Tu didi jgufi gyavT da or, an met<br />

monawiles uxdeba erTi da igive feris kalmistriT sargebloba, maSin<br />

sTxoveT gamoiyenon weris gansxvavebuli stili.<br />

survilisamebr, SegiZliaT savarjiSo ufro gaarTuloT da SesTavazoT<br />

monawileebs daxaton piradi varskvlavebi ufro grZeli, an mokle sxivebiT,<br />

imis mixedviT, ramdenad sazogadod, an individualurad miiCneven<br />

pirovnulobis ama Tu im aspeqts. grZeli sxivi ufro Rrmad aRwevs<br />

sazogadoebaSi da, amdenad, ufro metad sazogadoa.<br />

daskvniTi gonebrivi Sturmis Catarebisas, SesaZloa aRiniSnos qvemoT<br />

CamoTvlili aspeqtebi (meeeqvse safexurze):<br />

� individualuri aspeqtebi, romlis arCevac Tavad SemiZlia: saxeli,<br />

megobari, samsaxuri, politikuri partiis wevroba, sayvareli<br />

musika, Cacmis stili, fexburTis gundi, sacxovrebeli adgili.<br />

� Tandayolili individualuri aspeqtebi: sqesi, asaki, simaRle,<br />

Tvalis feri.<br />

� individualurobis zogierTi aspeqti, albaT, gamoiwvevs azrTa<br />

sxvadasxvaobas, magaliTad., erovnuloba, genderi da seqsualuri<br />

orientacia, religia, umciresobaTa jgufis wevroba.<br />

diskusiis procesSi individualurobis Camoyalibebis Sesaxeb,<br />

socialurad konstruirebuli aspeqtebisa da memkvidreobiT miRebuli, an<br />

SeZenili aspeqtebis Sesaxeb, SeiZleba warmoiSvas winaaRmdegobebi,<br />

gansakuTrebiT, Tu es exeba religiur da genderul aspeqtebs. albaT, Rirs<br />

hkiTxoT monawileebs aRzrdis procesis Sesaxeb da, rogor Seicvala<br />

wlebis ganmavlobaSi maTi individualurobis garkveuli aspeqtebi. SesaZloa,<br />

is aspeqtebic ki, romlebic maT ucvleli egonaT.<br />

SeiZleba, moisurvoT diskusiidan daskvnebis gamotana. magaliTad, Cven<br />

yvela adamianebi varT, moniWebuli gvaqvs uflebeb, romelTa Cuqeba, an<br />

warTmeva SeuZlebeblia, rasis, kanis feris, sakuTrebis, dabadebis adgilis<br />

an raime sxva statusis miuxedavad.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

savarjiSo SeiZleba gamoyenebuli iyos sxva diskusiebis SesavlisaTvis.<br />

magaliTad, adamianis uflebaTa univesalobis sakiTxebi, diskriminacia da<br />

qsenofobia, bavSvis uflebebi, moqalaqeoba.<br />

Tu jgufs survili aqvs ufro Rrmad Cawvdes pirovnulobisa da<br />

genderul sakiTxebs, SesaZloa, moewonoT savarjiSo „gmirebi“ (gverdi 148).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

eleqtrosadguri<br />

dae, am eleqtrosadgurma gamoimuSavos dadebiTi da SemoqmedebiTi<br />

energia!<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

mSvidoba da Zaladoba, moqalaqeoba, adamianis zogadi<br />

uflebebi.<br />

done 3<br />

10 da meti<br />

90 wuTi<br />

Zalaufleba xSirad asocirdeba ZaladobasTan.<br />

savarjiSoSi SemoqmebebiTi jgufuri muSaobis<br />

CarCoebSi banixileba Temebi:<br />

� Zaladoba sazogadoebaSi da<br />

� Zaladobis problemebis gadaWris gzebi<br />

� pirovnuli usafrTxoebis ufleba<br />

� diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� piradi cxovrebis, Rirsebisa da pativis dacvis<br />

ufleba<br />

� cnobierebis ganviTareba Zaladobis gamoxatulebisa<br />

da maTi gamomwvevi mizezebis Sesaxeb<br />

� TanamSromlobisa da jgufuri muSaobis unar-<br />

Cvevebis ganviTareba<br />

� Zaladobis problemebis SemoqmedebiTi gadawyvetis<br />

gzebis Ziebaze pasuxismgeblobis aReba.<br />

� Salis grZeli naWeri, an oTaxis sigrZis Toki<br />

� makrateli<br />

� A4 zomis furclebi – 6 cali TiTo monawileze<br />

sakmarisi unda iyos.<br />

� erTi markeri TiToeuli monawilisaTvis.<br />

� zari (arCeviTi)<br />

� 2 oTaxi (araa aucilebebli, magram sasurvelia)<br />

� moawyveT erTi oTaxi “eleqtrosadgurad”.<br />

gaaTavisufleT sivrce SuagulSi. gadaWimeT Toki<br />

mTel oTaxSi da magrad miamagreT misi boloebi.<br />

es warmoadgens eleqtro kabels. is iatakidan 1<br />

metris simaRleze unda gadiodes. ar daWimoT is<br />

metismetad (denis gamorTvis yoveli SemTxvevis<br />

mere kabelis SekeTebis mizniT kvanZebis<br />

Sesakvrelad dagWirdebaT, rom is cota moSvebuli<br />

iyos)<br />

� SeiZleba karebze miamagroT warwera:<br />

”eleqtrosadguri”.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

175<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

moqalaqeoba<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

10 da meti<br />

90 wuTi


instruqciebi<br />

es savarjiSo sruldeba or nawilad: nawili I - gonebrivi Sturmi<br />

Zaladomis gamovlinebebis CamonaTvalis Sesadgenad (10 wuTi) da nawili II -<br />

eleqtrosadgurSi muSaoba (60 wuTi).<br />

nawili I. gonebrivi Sturmi Zaladobis gamovlinebebis CamonaTvalis<br />

Sesadgenad<br />

1. sTxoveT monawileebs moifiqron Zaladobis ra gamovlinebebi<br />

arsebobs maT sazogadoebaSi (skolaSi, axalgazrdul klubSi,<br />

kolejSi, ubanSi, da a.S.). naTlad ganmarteT, rom sakiTxi ar exeba<br />

seriozuli Zaladobis faqtebs, magaliTad, terorizms an genocids.<br />

monawileebs saqme eqnebaT Zaladobis im gamovlinebebze, romlebsac<br />

xvdebian yoveldRiur cxovrebaSi, magaliTad, xulignoba, dacinva,<br />

sityvieri Seuracxyofa, sarkazmi, uadgilo xumroba da a.S.<br />

2. sTxoveT monawileebs gamoiyenon markerebi da weron didi asoebiT.<br />

unda gamoiyenon sakvanZo sityvebi, an mokle frazebi da TiToeuli<br />

idea daweron calke furcelze.<br />

3. SeagroveT furclebi da SeamowmeT, Tu meordeba romelime<br />

gamonaTqvami. Ggameorebis SemTxvevaSi daitoveT mxolod erTi<br />

furceli, danarCenebi gadayareT.<br />

4. vidre Semdegi nawilisaTvis emzadebiT, mieciT monawileebs 5<br />

wuTiani Sesveneba. dakeceT furclebi da CamokideT isini ”denis<br />

kabelze”. furclebi erTmaneTisgan daSorebuli unda iyos<br />

daaxloebiT naxevari metriT. maTi mimagreba saWiroa Tokze, rom ar<br />

gaiSalos.<br />

nawili II. eleqtrosadgurSi<br />

1. miiwvieT monawileebi ”eleqtrosadgurSi”, sadac unda imuSaon<br />

teqnikur personalad.<br />

2. dayaviT monawileebi or jgufad.<br />

3. ganumarteT, rom es eleqtrosadguri gamoimuSavebs ”uaryofiT<br />

energias” da, vinaidan ”uaryofiTi energia” Zalian mZimea, kabeli<br />

xSirad ziandeba (Tqveni amocanaa, gaiTamaSoT amgvari avaria,<br />

risTvisac unda gadaWraT Toki or ”problematur” qaRaldis<br />

furcels Soris). monawileebma unda gamoasworon mdgomareoba da<br />

“dadebiTi energiiT” damuxton kabeli.<br />

4. ganmarteT, rom, rodesac kabelis dazianeba gardauvalia, sinaTle<br />

cimcims daiwyebs da isini gaigoneben gamafrTxilebel signals.<br />

rogorc ki eleqtroenergiis miwodeba Sewydeba, yvela jgufidan<br />

erTi wevri unda gaiqces kabelisaken. TiToeuli maTgani xels<br />

stacebs mavTulis gawyvetil bolos, romelsac isini kvlav erTad<br />

Sekraven ”eleqtroenergiis miwodebis droebiT aRdgenis” mizniT.<br />

5. TiToeulma teqnikurma TanamSromelma, Tavisufali xeliT unda<br />

aiRos gawyvetil kabelTan yvelaze axlos damagrebuli furceli da<br />

xmamaRla waikiTxos informacia.<br />

6. am momentidan orive jgufi pasuxismgebelia denis miwodebis<br />

aRdgenaze. mieciT maT 5 wuTi am ori problemis aRmosafxvreli<br />

winadadebebis mosamzadeblad.<br />

176 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


7. amis Semdeg, jgufebi erTmaneTs uziareben da msjeloben sakuTar<br />

winadadebebze da Tanxmdebian TiToeuli problemis gadaWris gzebze,<br />

romlebic Semdeg daiwereba sufTa furcelze da gadaecema teqnikur<br />

TanamSromlebs.<br />

8. teqnikuri personali aerTeben ”kabelis” boloebs da gadabmis<br />

adgilebSi amagreben ”gadawyvetilebebis” furclebs, raTa kabelSi<br />

denma ukve mudmivad idinos da ara droebiT.<br />

9. miakariT kedelze ”Zaladobis gamovlinebebis” amsaxveli ori<br />

gamoyenebuli furceli ise, rom SeiZlebodes maTi wakiTxva.<br />

10. gadaWeriT ”kabeli” sxva adgilas da gaimeoreT SekeTebis<br />

procedura. TamaSi dasruldeba, rodesac yvela ”Zaladobis<br />

gamovlinebis” furceli moixsneba mavTulidan da Seicvleba<br />

”gadawyvetilebebis” furclebiT.<br />

11. bolos ki, SeagroveT yvela ”gadawyvetilebis furclebi”, moxseniT<br />

isini mavTulidan da miakariT kedelze ”Zaladobis gamovlinebebis”<br />

furclebis gverdiT.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT analizi savarjiSos mimoxilviT da Semdeg gadadiT msjelobaze<br />

Zaladobis TiToeuli gamovlinebisa da SemoTavazebuli gadawyvetilebebis<br />

Sesaxeb:<br />

� rogor grZnobdnen monawileebi Tavs savarjiSos Sesrulebis<br />

procesSi? moewonaT? ratom? ratom ara?<br />

� ra aris Zaladobis gamovlinebebis mizezebi?<br />

� SemoTavazebuli gadawyvetilebebi da moqmedebebi realuri iyo?<br />

uaxloes momavalSi? Soreul momavalSi?<br />

� ra problemebs an winaaRmdegobas SeiZleba waawydnen monawileebi am<br />

gadawyvetilebebis ganxorcielebis procesSi?<br />

� rogor SeuZliaT axalgazrdebs win aRudgnen Zaladobas, an<br />

ibrZolon mis winaaRmdeg?<br />

� adamianis romeli uflebebi irRveva Zaladobis Sedegad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

pirveli nawilisaTvis anu gonebrivi SturmisaTvis dagWirdebaT<br />

daaxloebiT 10 wuTi, eleqtrosadgurSi muSaobosaTvis, daaxloebiT 60<br />

wuTi, 20 wuTi ki analizisa da SefasebisaTvis.<br />

scadeT, am savarjiSos Sesruleba sakmaod swrafad. ar misceT<br />

axalgazrdebs mowyenis saSualeba.<br />

Tu monawileebs dasWirdebaT damatebiTi ganmarteba, rogor moifiqron<br />

ideebi an devizebi problemis gadasaWrelad (instruqciebi, punqti 6)<br />

SegiZliaT, moiyvanoT Semdegi magaliTi. Tu erT furcelze weria ”dacinva”,<br />

xolo meoreze ”Zaladoba televiziaSi”, erTma jgufma, SeiZleba, gamoTqvas<br />

azri skolebSi seminarebis Catarebis Taobaze, romelic mieZRvneba dacinvis<br />

winaaRmdeg brZolas da Zaladobis amsaxveli filmebis Cvenebis akrZalvas<br />

Ramis 11 saaTamde. Mmeore jgufma, SeiZleba, SemogTavazoT maTi Tanatoli<br />

mediatorebis treningebi dacinvis winaaRmdeg sabrZolvelad da saRamos 9<br />

saaTi unda iyos gamyofi zRvari; am dromde Zaladobis amsaxveli filmebi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

20 Tebervali<br />

arZaladobrivi<br />

winaaRmdegobis dRe<br />

177


ar unda iqnas naCvenebi. amis Semdeg, orive jgufi ganixilavs SemoTavazebul<br />

winadadebebs da axdens maT kombinirebas, an Sesabamis cvlilebas, vidre mas<br />

„gadawyvetilebis“ furcelze daweren. Yyovel jgufs SeuZlia ori, an meti<br />

winadadebis SemoTavazeba, magram erTi winadadebac sakmarisia.<br />

Tu jgufi pataraa, SeiZleba SeqmnaT “gadaudebeli daxmarebis teqnikuri<br />

personalis jgufi”. or jgufTan muSaobis idea imaSi mdgomareobs, rom<br />

xSirad, erTidaimave problemaze monawileebi sxvadasxva gadawyvetilebebs<br />

iReben, rac afarToebs arCevanis SesaZleblobas.<br />

63 gverdze SemoTavazebuli savarjiSo “adamianebis manqana”, warmoadgens<br />

karg, TanamSromlobaze damyarebul „moTelvis” saSualebas.<br />

masSi gamoyenebuli meTodi SeiZleba adaptirebul iqnas nebismieri<br />

sakiTxis ganxilvisaTvis, romelic mimarTulia problemebis gansazRvrisa da<br />

gadawyvetilebebis povnisaken.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

„eleqtrosadgurSi“ muSaobis procesSi, SeiZleba, SevexoT genderul<br />

sakiTxebs an diskriminaciis problemebs. Tu ase ar moxdeba, Tqven<br />

SegiZliaT dainteresdeT pirovnulobis, Rirsebisa da pativis Tanasworobis<br />

sakiTxebiT. aseT SemTxvevaSi gadaxedeT savarjiSos “vin varT me?” (gv. 170)<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

imuSaveT am savarjiSoSi wamoWril romelime problemaze. magaliTad,<br />

Tu jgufis mier SerCeul iqna dacinvis problema, SesaZloa, gamoiTqvas<br />

amave jgufis skolaSi seminaris Catarebis winadadeba da Seitanon isini<br />

skolis, klasis, an asociaciis sabWos momavali sxdomis dRis wesrigSi.<br />

SeniSvna: “eleqtrosadguri” Seiqmna dariuS grJemnis mier SemoTavazebuli savarjiSos bazaze.<br />

dariuS grJemni aris bavSvebisa da axalgazrdebis asociaciis (Sansi) warmomadgeneli,<br />

glogovi, poloneTi.<br />

178 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

enobrivi barieri<br />

SegiZliaT pasuxi gasceT am SekiTxvebs? daakmayofileben Tqvens<br />

Suamdgomlobas TavSesafaris miRebis Sesaxeb?<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

diskriminacia da qsenofobia, pirovnuli<br />

usafrTxoeba, ganaTleba<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

30 wuTi<br />

es aris TavSesafaris moTxovnis procesSi<br />

ltolvilebis winaSe arsebuli problemebis<br />

inscenireba. wamoWrili problemebi moicavs:<br />

� ltolvilTa gamouval situacias da emociur<br />

mdgomareobas.<br />

� enobrivi barieris gadalaxvas<br />

� ganacxadis Setanis dros gancdil<br />

diskriminacias<br />

� TavSesafaris Zebnisa da miRebis ufleba<br />

� eTnikuri da erovnuli warmomavlobis<br />

safuZvelze diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� saimigracio organoebis mier TavSesafaris<br />

maZiebelTa diskriminirebis SemTxvevebis Sesaxeb<br />

informireba<br />

� lingvisturi da kulturaTaSorisi ganaTlebis<br />

mniSvnelobis demonstrireba<br />

� TanagrZnobis gaCena TavSesafaris moTxovnis<br />

procesSi ltolvilTa mier gancdili<br />

imdegacruebis da gulistkivilis gagebis gziT.<br />

� erTi “TavSesafaris moTxovnis ganacxadis” asli<br />

TiToeuli monawilisaTvis<br />

� erTi pasta TiToeuli monawilisaTvis<br />

moawyveT oTaxi `kabinetis~ msgavsad, Tqven dajeqiT<br />

magidasTan da SeasruleT biurokrati oficialuri<br />

piris roli.<br />

1. sTxoveT monawileebs Semovidnen `kabinetSi~, magram ar miesalmoT<br />

aravis da ar SeimCnioT romelimes iq yofna. ar ganmartoT ra<br />

SeiZleba moxdes SemdegSi.<br />

2. moicadeT ramodenime wuTi daniSnuli sawyisi droidan da, Semdeg<br />

daurigeT TiToeul monawiles erTi „TavSesafaris moTxovnis<br />

ganacxadi” da kalmistari<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

179<br />

diskriminacia<br />

pirovnuli usafrTxoeba<br />

ganaTleba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

30 wuTi


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

26 ivnisi<br />

gaeros wesdebis dRe<br />

21 Tebervali<br />

mSobliuri enis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

3. uTxariT, rom 5 wuTi eZlevaT anketis Sesavsebad, magram meti<br />

araferi TqvaT. ugulvebelhyaviT yvela kiTxva da pretenzia. Tu<br />

mainc mogixdebaT komunikacia, ilaparakeT ucxo enaze (an gamogonil<br />

enaze) da gamoiyeneT Jestikulacia. yvelanairi komunikacia daiyvaneT<br />

minimumamde. gaxsovdeT, rom ltolvilebis problema Tqven ar<br />

gawuxebT, Tqven mxolod gevalebaT anketebis darigeba da Sevsebuli<br />

anketebis Segroveba!<br />

4. nebismier dagvianebul pirs gulcivad SexvdiT (mag. Tqven<br />

daigvianeT. aiReT da SeavseT es forma. mxolod ramodenime wuTi<br />

dagrCaT amis gasakeTeblad)<br />

5. rodesac 5 wuTi amoiwureba, SekribeT anketebi Rimilisa da raime<br />

personaluri kontaqtebis gareSe.<br />

6. amoikiTxeT saxelebi Sevsebuli anketebidan da sTxoveT gamoZaxebul<br />

pirs win gamovides. CaixedeT anketaSi da gaakeTeT raime SeniSvna<br />

mag. “Tqven ar upasuxeT 8 punqts” an “pasuxi 6 SekiTxvaze<br />

miuRebelia. Tqven uars miiRebT TavSesafarze”. sTxoveT mas gavides.<br />

ar SexvideT raime diskusiaSi. amis Semdeg pirdapir gadadiT Semdegi<br />

ganmcxadeblis gamoZaxebaze.<br />

7. gaimeoreT es procesi ramdenjerme. yvela anketis gadaxedva saWiro<br />

ar aris, mxolod iqamde gaagrZeleT es procedura, vidre<br />

monawileebi mixvdebian ra xdeba.<br />

8. bolos SewyviteT rolis TamaSi da moiwvieT monawileebi momxdaris<br />

Sesaxeb msjelobisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT monawileebis STabeWdilebebisa da SegrZnebebis garkveviT da<br />

Semdeg gadadiT momxdaris da naswavlis ganxilvaze.<br />

� ras grZnobdnen monawileebi gaurkveveli anketis Sevsebis dros?<br />

� iyo es TavSesafaris Ziebis proceduris realisturi inscenireba?<br />

� fiqrobT, rom Tqvens qveyanaSi TavSesafaris maZieblebs samarTlianad<br />

epyrobian ganacxadis Sevsebis procesSi? ratom? ratom ara?<br />

� ra Sedegi SeiZleba mohyves ltolvilisaTvis TavSesafarze uaris<br />

Tqmas?<br />

� aRmoCenilan rodesme monawileebi iseT situaciaSi, rodesac ar<br />

icodnen ena, romelzec oficialuri piri, magaliTad, policieli, an<br />

bileTebis kontroliori esaubreboda maT? rogori iyo maTi<br />

SegrZnebebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

saxelmZRvanelod sakmaod advili savarjiSoa: ZiriTadi moTxovnaa<br />

rolis “mkacrad” Sesruleba – Tqven unda iyoT seriozuli, mkacri da<br />

biurokratiuli. ltolvilebis mdgomareoba Tqveni problema ar aris. Tqven<br />

aq Tqveni samuSaos Sesasruleblad xarT. saqme isaa, rom bevrs ar unda maT<br />

qveyanaSi ltolvilebis yofna. saimigracio samsaxuris TanamSromlebs<br />

nabrZanebi aqvT gafiltron ltolvilebi da Sesvlis neba miscen mxolod<br />

maT, visac aqvs piradobis damadasturebeli sabuTi da sworad avsebs<br />

anketas. ltolvilebi xSirad cudad floben sxva qveynis enas da<br />

180 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


uZneldebaT anketebis Sevseba. amasTanave, isini daTrgunul da stresul<br />

mdgomreobaSi arian. maTTvis gansakuTrebiT rTulia imis gageba ra xdeba,<br />

radgan, xSirad, gaugebari mizezebis gamo iReben uars ganacxadze.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu gindaT gaecnoT ltolvilebis qveyanaSi SesvlisaTvis nebis darTvis,<br />

an uaris Tqmis argumentebs ix. savarjiSo “SeiZleba Semovide?” (gv. 308).<br />

damatebiTi ideebi ltolvilebis Sesaxeb savarjiSoebis Sesasruleblad<br />

SegiZliaT ixiloT gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariatis vebgverdze:<br />

www.unhcr.ch<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufma, SeiZleba, moiwvios saimigracio samsaxuris TanamSromeli Tavisi<br />

samuSaos sirTuleebze da problemebze sasaubrod. kidev erTi alternativaa<br />

Tavad saimigracio samsaxurSi vizitis organizeba da TavSesafaris<br />

maZiebelTa ganacxadebebis ganxilvis procesze dakvirveba. jgufis wevrebi,<br />

SeiZleba, gaesaubron TavSesafaris maZieblebs da saimigracio samsaxuris<br />

warmomadgenlebs Seqmnili situaciis Sesaxeb maTi azris gasarkvevad da<br />

proceduruli usamarTlobis an darRvevebis Sesaxeb sakiTxebis<br />

wamosaWrelad. es informacia SemdgomSi SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />

ltolvilebis mxardamWeri kampaniisaTvis, an saimigracio ganyofilebisaTvis,<br />

an gaeros ltolvilTa umaRlesi komisiariatisaTvis gadasacemad<br />

damatebiTi informacia<br />

ltolvilebis Sesaxeb informacia da monacemebi ix. savarjiSos<br />

“SeiZleba Semovide?” damatebiTi informaciis nawilSi (gv. 308).<br />

dasarigebeli masala<br />

TavSesafaris maZiebelTa anketa<br />

1. CsalÄdi Ås utÇnÅv<br />

2. Дата i месца нараджэння<br />

3. Viimeisin osoite<br />

4.<br />

5.<br />

6. Başvuran kişiye eşlik eden refakatëi<br />

veya yakiniarinin isimleri<br />

7. Meio e local de entrada no país<br />

8. Ghaliex titlob ghall-azilju?<br />

9. Свидетельство преследований, на основании<br />

которых составлено заявление<br />

10. Avez-voui dÅjü prÅsentÅ une demande d’asyle auparavant?<br />

Veuillez donner des dÅtails sur les pays, les dates et les motifs.<br />

11. Dali imate rodnini ili poznanici vo ovaa zemja? Ako imate, navedete gi iminjata i adresite.<br />

12. ﺎ ﮭﻣﺎﻜﺘﺗ ﻲﺘ ﻟا تﺎ ﻔﻠﻟا ﻲ ھ ﺎ ﻣ


sporti<br />

globalizacia<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

40 wuTi<br />

erTi wuTiT!<br />

isaubreT “mxolod erTi wuTi“ – araviTari Seyovneba, araviTari<br />

gameoreba!<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

sporti, globalizacia, adamianis zogadi uflebebi<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

40 wuTi<br />

am savarjiSoSi monawileebma unda SeZlon, rom<br />

ilaparakon swrafad da sazrianad erTi wuTis<br />

ganmavlobaSi sportsa da adamianis uflebebs Soris<br />

irsebuli urTierTobebis Sesaxeb.<br />

yvela<br />

� sportisa da adamianTa uflebebis problemebis<br />

Sesaxeb codnis gaziareba<br />

� gacnobiereba, rom adamianis yvela ufleba<br />

erTmaneTTanaa dakavSirebuli da Seadgenen erT<br />

ganuyofel mTlianobas.<br />

� piradi mosazrebis damajereblad gamoxatvis<br />

Cvevis ganviTareba<br />

� TiTo gancxadeba TiTo monawilisaTvis<br />

� qudi<br />

� wamzomiani saaTi an qronometri<br />

� gaakeTeT dasarigebeli masalis asli da<br />

amoWeriT gancxadebebi<br />

� dakeceT amoWrili furclebi da CaawyveT isini<br />

qudSi.<br />

1. sTxoveT monawileebs dasxdnen wreSi.<br />

2. CamoatareT qudi wreSi. sTxoveT yvela monawiles, ar Caixedon<br />

qudSi da morigeobiT amoiRon iqidan erTi furceli.<br />

3. amis Semdeg, monawileebs mieciT 5 wuTi erTwuTiani gamosvlis<br />

mosamzadeblad, raTa pauzis gareSe isaubron furcelze dawerili<br />

gancxadebis Sesaxeb. wesebis mixedviT ikrZaleba Seyovneba da<br />

naTqvamis gameoreba.<br />

4. sTxoveT wreSi msxdomT TanmimdevrobiT warmoTqvan “sityva”.<br />

5. TiToeuli “sityvis” Semdeg, gamoyaviT 2-3 wuTi, mokle<br />

komentarebis gasakeTeblad. Tu monawileebs bevri saTqmeli aqvT,<br />

CainiSneT Tema da SeTanxmdiT, rom mas TamaSis bolos daubrundebiT.<br />

6. rodesac yvelas gamosvla dasruldeba, daubrundiT da daasruleT<br />

yvela diskusia, romlis Sewyvetac mogixdaT.<br />

182 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


7. amis Semdeg gadadiT analizze da Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT savarjiSos mimoxilviT, Semdeg isaubreT wamoWrili sakiTxebis<br />

garSemo.<br />

� rTuli iyo konkretul Temaze erTi wuTis ganmavlobaSi<br />

SeuCereblad laparaki?<br />

� sasaubrod romeli Tema iyo yvelaze rTuli da ratom?<br />

� romeli gancxadebebi iyo yvelaze sakamaTo da ratom?<br />

� romelma informaciam gamoiwvia gakvirveba monawileTa Soris?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

savarjiSo aqvs ramdenime done, da SesaZlebelia SekiTxvebis<br />

sxvadasxvagvarad interpretireba. mTavaria, rom savarjiSo Seesabamebodes im<br />

axalgazrdebis momzadebis dones, romlebic savarjiSos asruleben.<br />

SesaZloa gamoiyenoT romelime araerTgvarovani gamonaTqvami, diskusiis<br />

gaRrmavebis mizniT. magram, frTxilad iyaviT: monawileebma SesaZloa Tqveni<br />

Canafiqri axsnan, rogorc signali „swori pasuxis“ Ziebisaken.<br />

Tu fiqrobT, rom qvemoT moyvanili gancxadebebi Tqven jgufs ar<br />

ainteresebs moigoneT sxvebi.<br />

waaxaliseT gaubedavi monawileebi isaubron, SesTavazeT maT ilaparakon<br />

mxolod naxevari wuTi, an sul 20 wami. mieciT saSualeba, rom gamosvlis<br />

win jer megobars gaesaubron an mogvianebiT gamovidnen salaparakod.<br />

variantebi<br />

SegiZliaT mcire jgufSi SeasruloT ori, an meti raundi. monawileebi<br />

iReben erT furcels TiToeul raundSi. Tu jgufSi 15 wevrze metia,<br />

dayaviT isini or qvejgufad.<br />

gancxadebebis qudidan aRebis meTodi SeiZleba gamoyenebul iqnas<br />

nebismier Temaze muSaobis dros.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu monawileebs surT gaagrZelon sportis Tema da Tavs energiulad<br />

grZnoben, SesTavazeT savarjiSo “sporti yvelasaTvis” (gv. 290).<br />

Tu romelime sxva Temam gamoiwvia gansakuTrebuli interesi, gadaxedeT<br />

savarjiSoebis sarCevs (gv. 84) am TemasTan dakavSirebuli savarjiSos<br />

SesarCevad.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

airCieT erT-erTi sakiTxi samuSaod da SeaTanxmeT momdevno samoqmedo<br />

etapi. SeimuSaveT SerCeul sakiTxze samuSao proeqti. daukavSirdiT<br />

adgilobriv organizacias, romelic am sferoSi muSaobs. gamoiyeneT<br />

proeqti, raTa monawileebma gaifarTovon codna da ifiqron, jgufuri<br />

muSaobisa da ideebis praqtikuli ganxorcielebis romeli unar-Cvevebi<br />

SeiZines.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

7 aprili<br />

jandacvis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

183


damatebiTi informacia<br />

“rogor unda iTamaSoT: sportis wvlili adamianis uflebebis<br />

damkvidrebaSi”. sidneis konferencia, 1–3 seqtemberi, 1999 weli:<br />

www.hrca.org.au/#sport_and_human_rights<br />

184 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

gancxadebebis furceli<br />

sporti da adamianis zogadi uflebebi<br />

fiqrobT, rom ronaldo kargi sagangebo warmomadgeneli<br />

iqneba „cvlilebis Zala: Sidsis sawinaaRmdego<br />

saerTaSoriso kampania axalgazrdebis monawileobiT“?<br />

sporti da adamianis zogadi uflebebi<br />

saerTaSoriso donis sportsmenebma unda daicvan qcevis<br />

kodeqsi. isini vinc daarRveven kodeqss, mag. sportuli<br />

movlenis gamoyeneba politikuri gancxadebisaTvis,<br />

jarimdebian. aris es azris Tavisuflad gamoTqmis<br />

uflebaze pirovnebisaTvis uaris Tqma?<br />

sporti da adamianis zogadi uflebebi<br />

policias aqvs ufleba ar gauSvas fexburTis moyvarulebi,<br />

romlebsac isini saeWvod miiCneven sxva qveynebSi<br />

matCebze dasaswrebad. aris es maTTvis dakanonebuli<br />

gziT Tavisuflad gadaadgilebis uflebis da kavSiris<br />

Tavisuflebis warTmeva?<br />

sporti da bavSvebi<br />

ras etyodiT ambiciur mSoblebs da mwvrTnelebs,<br />

romlebic aiZuleben bavSvebs saaTobiT ivarjiSon? vis<br />

unda hqondes ufleba gadawyvetileba miiRos<br />

axalgazrdis janmrTelobaze da maTi Tavisufali drois<br />

gatarebaze?<br />

sporti da moqalaqeoba<br />

bevri adamiani ibadeba erT qveyanaSi, magram Semdeg xdebian<br />

sxva qveynis moqalaqeebi da saxldebian iq. miuxedavad<br />

amisa, isini rCebian TavianTi dabadebis qveynis erovnuli<br />

gundis mxardamWerebad maTi axali samSoblos gundis<br />

nacvlad. romel gunds unda dauWiron maT mxari?<br />

sporti da diskriminacia<br />

ramdenad abaTileben paralimpiuri TamaSebi invalidebis<br />

mimarT arsebul prekoncefciebs?<br />

sporti da diskriminacia<br />

aris aTletebis seqsualuri Semowmeba saWiro samarTliani<br />

Tanaswori Sejibris uzrunvelsayofad. Tu es adamianis<br />

Rirsebisa da piradi cxovrebis uflebis metismetad<br />

uxeSi darRvevaa?<br />

sporti da ganaTleba<br />

fiqrobT, rom fizikuri kulturis gakveTilebi<br />

savaldebulo unda iyos formaluri ganaTlebis<br />

procesSi?<br />

sporti da socialuri uflebebi<br />

fiqrobT, rom profesional sportsmenebi sxva mSromelebis<br />

msgavsad unda sargeblobnen profkavSirebis Seqmnis da<br />

samsaxuridan arasamarTlianad ganTavisuflebisagan<br />

dacvis uflebiT?<br />

sporti da ekologia<br />

golfis kursebs xSirad akritikeben rogorc xalxis aseve<br />

garemos mimarT „arakeTilganwobisaTvis“, radganac isini<br />

xSirad mimdinareobs im moednebze romlebsac xalxi<br />

iyenebda fermerobisa da metyeveobisaTvis. maT<br />

mosawyobad aseve saWiroa bevri wyali, xolo<br />

SesanarCuneblad saWiroa herbicidebi, da pesticidebi.<br />

aqcevs es yvelaferi golfs adamianis uflebaTa sferoSi<br />

Semaval erT-erT problemad?<br />

sporti da globalizacia<br />

sportuli fexsacmeli da inventari iafad mzaddeba<br />

aRmosavleT evropaSi da Soreul aRmosavleTSi Sromis<br />

eqsploataciis Sedegad. muSebs survili aqvT<br />

SeinarCunon samuSao da amitomac ar acxadeben boikots.<br />

ra SegviZlia gavakeToTYCven, momxmareblebma, raTa ar<br />

viyoT maTi eqsploataciis monawileni?<br />

sporti da pirovnuli usafrTxoeba<br />

CineTi cnobilia adamianis uflebebis darRveviT. unda<br />

yofiliyo es qveyana 2008 wlis olimpiadis maspinZlad<br />

arCeuli?<br />

sporti da janmrTeloba<br />

ra unda gakeTdes adgilobriv doneze sportis sferoSi<br />

akrZaluli medikamentebis gamoyenebasTan sabrZolvelad?<br />

sporti da media<br />

fiqrobT, rom romelime konkretul telekompnaias aqvs<br />

ufleba iyidos romelime sportuli movlenis<br />

eqskluzivi?<br />

sporti da mSvidoba<br />

ramdenad uwyobs xels SejibrebiTi xasiaTis sporti<br />

adamianebs Soris TanamSromlobisa da gagebis<br />

damkvidrebas?<br />

sporti da siRaribe<br />

fiqrobT, rom Tqveni qveynis politikosebi iyeneben sports<br />

an sportul movlenebs xalxis yuradRebis gadasatanad<br />

politikuri da ekonomikuri sakiTxebidan?<br />

sporti da siRaribe<br />

bevr qveyanaSi sporti da gansakuTrebiT fexburTi<br />

sTavazobs adamianebs „pasports siRaribidan Tavis<br />

dasaRwevad“. amdenad Raribma qveynebma unda dauTmon Tua<br />

ara ufro meti yuradReba fexburTs?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

185


jandacva<br />

diskriminacia<br />

genderuli Tanasworoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

10 da meti<br />

60 wuTi<br />

186<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

visaubroT seqsze!<br />

„gaige, piteri gei yofila?“<br />

jandacva, diskriminacia da qsenofobia, genderuli<br />

Tanasworoba<br />

done 4<br />

10 da meti<br />

60<br />

savarjiSoSi gamoyenebulia “akvariumis” meTodi,<br />

sazogadoebis seqsualobasTan, homofobiis CaTvliT,<br />

damokidebulebis analizisaTvis.<br />

� qorwinebisa da ojaxis Seqmnis ufleba<br />

� disriminaciisagan dacvisa da Tanaswori<br />

mopyrobis ufleba<br />

� sityvis Tavisuflebisa da asociaciebis<br />

Tavisuflebis ufleba<br />

� seqsualobasTan dakavSirebuli sakiTxebisa da<br />

uflebebis ganxilva, homoseqsualizmis CaTvliT<br />

� am Temaze saubrisas, piradi mosazrebis<br />

damajereblad gamoxatvis Cvevis ganviTareba<br />

� 3 skami<br />

� 2 xelmZRvaneli<br />

� sakmaod didi oTaxi monawileebis Tavisuflad<br />

gadaadgilebisaTvis<br />

� dafa, an didi zomis furceli da markerebi<br />

� qaRaldis patara furclebi da kalmistrebi<br />

� qudi<br />

� gaiTvaliswineT, rom bevr qveyanaSi seqsualoba<br />

delikatur sakiTxad iTvleba da, amdenad mzad<br />

iyaviT meTodologiis, an Temis Sesacvlelad<br />

(an orives Sesacvlelad).<br />

� amoarCieT ramodenime adamiani, romlebic<br />

Tavisuflad saubroben TavianT seqsualobaze,<br />

heteroseqsualizmis, homoseqsualizmis,<br />

biseqsualizmisa da transseqsuali qalebisa da<br />

mamakacebis CaTvliT.<br />

1. SeqmeniT saTanado atmosfero. ganmarteT, rom adamianebis<br />

umravlesoba seqsualobas ganixilavs piradul sakiTxad.<br />

seqsualuri orientaciis niadagze diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

adamianis fundamenturi uflebaa da evropis qveynebis umetesobaSi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


daculia kanonmdeblobiT. es savarjiSo seqsualobis, kerZod ki<br />

homoseqsualobis mimarT damokidebulebebis analizis saSualebas<br />

iZleva. moTelvisaTvis gaixseneT cnobili adamianebi, romlebic<br />

Tavisuflad laparakoben TavianTi seqsualobis Sesaxeb.<br />

2. daarigeT patara furclebi da kalmistrebi da sTxoveT monawileebs<br />

daweron nebismieri SekiTxva, romelic maT gauCndebaT<br />

homoseqsualobasTan an zogadad seqsualobasTan dakavSirebiT, da<br />

Cadon es furclebi qudSi. SekiTxvebi unda iyos anonimuri.<br />

3. ganmarteT, rom savarjiSo ganixilavs damokidebulebas seqsualobis,<br />

kerZod ki homoseqsualobis mimarT. yvelas SeuZlia Tavisuflad<br />

gamoTqvas rogorc tradiciuli, aseve aratradiciuli azri, an<br />

azri, romelic ewnaaRmdegeba sazogadoebriv normebs. monawileebs<br />

SeuZliaT warmoadginon Sexedulebebi, romlebsac isini eTanxmebian,<br />

an ar eTanxmebian dacinvis an Seuracxyofis SiSis gareSe.<br />

4. moaTavseT 3 skami naxevarwreSi jgufis win. isini gankuTvnilia sami<br />

mosaubrisaTvis, romlebic ”akvariumSi” arian. danarCeni jgufi<br />

damkvirveblebs warmoadgenen.<br />

5. ganmarteT, dasawyisisaTvis ”akvariumSi” sasaubrod moiwvevT or<br />

moxalises. Tu raRac momentSi, vinmes survili gauCndeba<br />

SemogierTdeT, maT SeuZliaT amis gakeTeba. magram, vinaidan<br />

akvariumSi mxolod sami TevzisTvis aris adgili, viRacam adgili<br />

unda dauTmos mas. visac survili aqvs CaerTos saubarSi, unda<br />

gamovides win da frTxilad Seexos mxarze ”mosaubres”. es ori<br />

adamiani cvlian adgilebs da yofili mosaubre xdeba damkvirvebeli.<br />

6. waaxaliseT monawileebi gamovidnen sakuTari azris gamosaTqmelad,<br />

magram aseve gamoTqvan gansxvavebuli azri, romlebsac isini<br />

SesaZloa ar iziarebdnen. amrigad, SeiZleba gamoiTqvas sakamaTo,<br />

”politikurad arakoreqtuli” an warmoudgeneli ideebi, rac xels<br />

Seuwyobs mocemuli Temis sxvadasxva Sexedulebebis TvalsazrisiT<br />

ganxilvas.<br />

7. dauSvebelia Seuracxmyofeli, an damamcirebeli komentarebi jgufis<br />

wevrebis mimasamarTiT.<br />

8. sTxoveT moxalises amoiRos SekiTxviani furceli qudidan da<br />

daiwyos masze msjeloba. diskusia gagrZeldes, vidre monawileebi<br />

ar amowuraven sakiTxs da ar gameordeba erTi da igive momenetebi.<br />

9. Semdeg, sTxoveT sam moxalises, imsjelon momdevno sakiTxze da<br />

daiwyeT saubris Semdegi raundi igive wesebis dacviT.<br />

10. ganixiliT imdeni sakiTxi, ramdensac saWirod miiCnevT. Tumca,<br />

mxedvelobaSi miiReT savarjiSosaTvis gankuTvnili dro da jgufis<br />

interesi. analizisa da Sefasebis dawyebamde gamoacxadeT mokle<br />

Sesveneba, raTa monawileebma daisvenon ”akvariumidan” gamosvlis<br />

Semdeg. es gansakuTrebiT mniSvnelovania cxare diskusiis Semdeg.<br />

analizi da Sefaseba<br />

ganixileT, rogor grZnobden monawileebi Tavs ”akvariumSi” da mis<br />

gareT. amis Semdeg, mimoixileT ganxilvisas gamoTqmuli sxvadasxva<br />

Sexedulebebi da bolos, isaubreT imis sesaxeb, Tu ra iswavles<br />

monawileebma TamaSis procesSi:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

187


� iyo vinme Sokirebuli an gakvirvebuli, romelime gamoTqmuli azris<br />

gamo? kerZod romeli? ratom?<br />

� ramdenad Tavisuflad saubrobs xalxi Tavis seqsualurobaze Tqvens<br />

qveyanaSi?<br />

� zogierTi jgufi ufro gaxsnilia, vidre sxvebi? ratom?<br />

� romeli Zalebis zemoqmedebis Sedegad viTardeba Cveni seqsualoba?<br />

� razea damyarebuli adamianebis zneobrivi Sexedulebebi seqsualobis<br />

Sesaxeb?<br />

� gansxvavdeba monawileebis damokidebuleba seqsualobis mimarT maTi<br />

mSoblebisa da winaprebis damokidebulebebisagan? Tu ganxvavdeba,<br />

riTi? ratom?<br />

� zogierT qveyanaSi kanonebi da zewola sazogadoebis mxridan<br />

konfliqtSi Sedian adamianis pativiscemisa da Rirsebis, partnioris<br />

amorCevis, Tavisufali qorwinebisa da sxva uflebasTan. ra gziT<br />

SeiZleba aseTi konfliqtebis mogvareba?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

ar daiviWyoT socialuri konteqstis sesaxeb, romelSic muSaobT, da<br />

Sesabamisad moaxdineT savarjiSos adaptireba. am savarjiSos mizania<br />

monawileebis mier sakuTari azris gamoTqma sakuTar seqsualobasTan da<br />

sazogadoebaSi damkvidrebul normebTan dakavSirebiT; mouwodeT maT<br />

gamoiCinon Tavdajereba sakuTari azris gamoTqmis dros. amasTanave,<br />

gamoiCinon Semwynarebloba gansxvavebuli azris mqone xalxis mimarT.<br />

savarjiSos mizani ar aris ama Tu im azris miReba, iseve, rogorc<br />

konsensusis miRweva.<br />

savarjiSos dawyebamde rekomendirebulia moemzadoT da waikiTxoT<br />

ZiriTadi informacia genderuli sakiTxebis, diskriminaciasa da<br />

qsenofobiis Sesaxeb. ifiqreT, ra sakiTxebi SeiZleba wamoiWras. zogierTi<br />

xSirad dasmuli SekiTxva da gansaxilveli Temebia:<br />

� ra aris seqsualoba?<br />

� ra gansxvavebaa heteroseqsual, homoseqsual, lesbosel, biseqsual,<br />

da transseqsual adaminebs Soris?<br />

� aris homoseqsualoba daavadeba?<br />

� rogor xdeba adamiani homoseqsuali an lesboseli?<br />

� ra SeiZleba iTqvas SidsiT daavadebis riskis Sesaxeb?<br />

� zogierT qveyanaSi homoseqsualizmi miRebulia sazogadoebaSi da<br />

partniorebs SeuZliaT iqorwinon, xolo zogierT qveyanaSi – es<br />

danaSaulia da sikvdliT isjeba.<br />

� rogoria homoseqsualebis sqesobrivi urTierToba?<br />

TqvenTvis, rogorc xelmZRvanelebisaTvis, mniSvnelovania isaubroT<br />

Tqven pirad faseulobebze da rwmenaze, Tu ra aris misaRebi TqvenTvis,<br />

Tqveni ojaxisaTvis; gaxsovdeT, rom es Rirebulebebi aisaxeba yvelaferSi<br />

rasac gaakeTebT da ityviT (an ar gaakeTebT da dumxarT). principialurad<br />

mniSvnelovania, rom aRiaroT sakuTari zneobrivi Rirebulebebi da<br />

crurwmenebi da gaiazroT am faseulobebis warmomavloba, raTa daexmaroT<br />

monawileebs Seicnon TavianTi zneobrivi Rirebulebebis warmomavloba.<br />

gonebrivi Sturmi, romelic eZRvneba im cnobil adamianebs, vinc Riad<br />

saubroben sakuTar seqsualurobaze, miznad isaxavs gauRviZos monawileebs<br />

188 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


seqsualurobis sakiTxebze Tavisuflad msjelobis survili. amave dros,<br />

iseTi cnebebis dazusteba, rogorebicaa homoseqsualistebi, lesboselebi,<br />

heteroseqsualebi, biseqsualebi da transeqsualebi. (ixileT damatebiTi<br />

informacia 407 gverdze).<br />

am savarjiSoSi Tqven metad mniSvnelovani roli gekisrebaT – Tqven<br />

unda gansazRvroT saerTo ganwyobileba. savarjiSos Sesruleba SeiZleba<br />

daiwyoT ori xelmZRvanelis saubriT. magaliTad, erT-erTma TqvenTaganma<br />

SeiZleba ikiTxos: "gaige, piterma gamoacxada, rom is homoseqsualistia?"<br />

meorem ki SeiZleba upasuxos: '`ara, amas verasodes vifiqrebdi, is saerTod<br />

ar hgavs cisfers”. amgvarad, Tqven mianiSnebT, rom saubaria saerTo<br />

nacnobze, amitom esaa ganxilva Sinaur adamianebs Soris da ada ara<br />

Teoriuli diskusia. es dagexmarebaT daiwyoT ganxilva, ra ician<br />

monawileebma homoseqsualizmis Sesaxeb da rogoria maTi damokidebuleba am<br />

sakiTxis mimarT.<br />

imedia, romelime damkvirvebeli swrafad SegcvliT, rac saSualebas<br />

mogcemT diskusia mxolod moTamaSeebis monawileobiT gaagrZeloT. magram<br />

unda gaagrZeloT monawileoba, rogorc damkvirvebelma da SeinarCunoT<br />

SesaZlebloba kvlav CaerToT mosaubris rolSi. es gaZlevT Sanss,<br />

SeumCnevlad warmarToT ganxilvis mimdinareoba, an SeTavazoT axali<br />

mimarTuleba, an taqtianad gamoiyvanoT saubridan is monawile, romelic ar<br />

icavs TamaSis wesebs.<br />

survilisamebr SegiZliaT SemoitanoT wesi, rom erTi konkretuli<br />

sakiTxis wamoWra SeiZleba mxolod erTxel. es Tavidan agacilebT<br />

gauTavebel diskusias SezRuduli Temebis irgvliv da xels SeuSlis<br />

erTidaimave popularuli crurwmenebis gameorebas.<br />

variantebi<br />

sxva Temebi, romlebic SeiZleba SeTavazoT gansaxilvelad:<br />

� qorwinebis asaki (an sqesobrivi kavSiris damyarebaze Tanxmobis<br />

gancxadebis asaki): unda iyos gansxvavebuli homoseqsualebisaTvis?<br />

� bavSvis ayvana da qorwineba: unda mieceT Tu ara qorwinebis ufleba<br />

homoseqsualTa wyvilebs? bavSvis ayvanis ufleba? ratom/ratom ara?<br />

� marTalia, rom homoseqsualebSi meti ufro didi riskis qveS<br />

arian?<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu monawileebi dainteresebuli arian diskriminaciis sxva aspeqtebiTac,<br />

maT Soris transseqsualebis sportul SejibrebSi monawileobis uflebiT,<br />

SeiZleba moisurvon savarjiSos Sesruleba”erTi wuTiT!” (gv. 180).<br />

moqmedebaze gadasvla<br />

daukavSirdiT Tqven qveyanaSi arsebul homoseqsualistebis an<br />

lesboselebis sazogadoebas. maT Sesaxeb informaciis mopoveba moqmedebaze<br />

gadasvlis erT-erTi gzaa. moiwvieT maTi warmomadgeneli jgufTan<br />

sasaubrod, raTa gaarkvioT romeli sakiTxebi da uflebebia yvelaze mwvave<br />

Tqven qveyanaSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

29 dekemberi<br />

biologiuri<br />

mravalferovnebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

189


damatebiTi informacia<br />

seqsualuroba adamianis cxovrebis ganuyofeli nawilia. seqsualuri<br />

cxovreba gavlenas axdens Cvens pirovnebaze da yofaqcevis maxasiaTeblebze<br />

– socialur, pirovnul, emociur, fsiqologiur, – romlebic Tavs iCenen<br />

sxvebTan urTierTobis dros. seqsualuroba yalibdeba sqesobrivi da<br />

genderuli niSan-Tvisebebis, agreTve, mTeli rigi rTuli zemoqmedebebis<br />

Sedegad da ganicdis dinamiur cvlilebas mTeli cxovrebis manZilze.<br />

informaciis wyaro: ASPA informaciuli teqnologiebis proeqti www.aspa.asn.au<br />

seqsualuri mravalferovneba da adamianis uflebebi<br />

tradiculi TvalsazrisiT es ori sakiTxi TiTqos erTmaneTTan kavSirSi<br />

araa. SeiZleba kamaTi imis Sesaxeb, rom pirveli dakavSirebulia pirad da<br />

individualur arCevenaTan, meore ki sazogadoebrivi sferos iuridiul da<br />

politikur struqturebTan, romelic funqcionirebs moqalaqeobasTan<br />

kavSirSi. da mainc, bolodrois istoriulma, anTropologiurma da<br />

sociologiurma kvlevebma aCvena, rom seqsualuri TviTmyofadoba da<br />

seqsualuri ltolvis gamoxatvis sxavdasxva formebi, sxvadasxva epoqebisa<br />

da kulturebis farglebSi iTvleboda da iTvleba sazogadoebrivi wesrigis<br />

potenciurad damangrevel Zalebad. erT situaciaSi erTnairi, an<br />

gaurkveveli sqesobrivi ltolvis gamoxatulebebi arRveven tradiciul<br />

moralur da religiur normebs, xolo meoreSi isini iTvlebian fsiqiur<br />

daavadebad.<br />

seqsualur mravalferovnebasa da adamianis uflebebs Soris<br />

urTierTkavSirs safuZvlad udevs hegemoniiis Zala, romelic mudmivad<br />

moqmedebs adamianis uflebebiT Tanabari sargeblobis winaaRmdeg. am Zalas<br />

warmoadgens institucionaluri hipoTeza, rom mxolod heteroseqsualuri<br />

damokidebulebaa seqsualuri ltolvis gamovlenis ”bunebrivad<br />

dakanonebuli” da, amdenad, ”normaluri” gza. marginalizaciis am process<br />

wiTel xazad gasdevs mosazreba, rom heteroseqsualizmi aris ”bunebrivi”<br />

da, maSasadame, moralurad misaRebi, maSin, roca seqsualuri ltolvis<br />

gamovlenis sxva formebi - ”arabunebrivia” da, Sesabamisad, moralurad<br />

miuRebeli.<br />

informaciis wyaro: adaptirebulia homoseqsualistTa da lesboselTa uflebebis dacvis<br />

komisiis vebgverdidan: www.iglhrc.org<br />

190 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesatyvisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

struqciebi<br />

TamaSi “daxate sityva”<br />

mxatvrebis garda, sxvebsac aqvT uflebebi!<br />

damianis zogadi uflebebi, media, moqalaqeoba<br />

done 1<br />

8 da meti<br />

45 wuTi<br />

es aris gunduri TamaSi, romelSic monawileebma<br />

unda mouxmon TavianT SemoqmedebiT unars adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebTan dakavSirebuli sityvis<br />

dasaxatad.<br />

� azrovnebisa da azris gamoTqmis Tavisufleba<br />

� azrovnebis Tavisufleba<br />

� Rirsebisa da uflebebis Tanasworoba<br />

� codnis ganviTareba adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciis Sesaxeb<br />

� gundis Camoyalibeba, codnis ganviTareba<br />

SemoqmedebiTi azrovnebisa da vizualuri<br />

gamosaxulebebis gamoyenebis Sesaxeb<br />

� adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis<br />

tabula<br />

� didi zomis furclebi da markeri qulebis<br />

Casawerad<br />

� A4 zomis furclebi da kalmistrebi jgufis<br />

mier naxatebis Sesasruleblad. erTi furceli<br />

erTi jgufisaTvis TamaSis yovel raundSi.<br />

� webovani lenti an Wikarti naxatebis<br />

gamosafenad<br />

� mimarTeT 508 gverds adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciis Semoklebuli<br />

variantisaTvis da gaakeTeT misi asli didi<br />

zomis furcelze<br />

� SearCieT uflebebi, romlebzec gsurT, rom<br />

jgufma imuSaos da gaakeTeT maTi sia TamaSSi<br />

gamoyenebisaTvis.<br />

1. sTxoveT monawileebs daiyon mcire, 4-5 wevrian jgufebad da<br />

SearCion saxeli TavianTi gundisaTvis<br />

2. ganmarteT, rom maT mouxdebaT gundebSi muSaoba. Tqven, gundis<br />

erT-erT monawiles dasaxatad miscemT romelime muxls adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciidan. gundis danarCenma wevrebma<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

191<br />

adamianis uflebebi<br />

media<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 1<br />

8 da meti<br />

45 wuTi


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

10 dekemberi<br />

adamianis uflebaTa<br />

dRe<br />

192<br />

unda gamoicnon, romeli uflebaa daxatuli. qula ewereba im gunds,<br />

romelic pirvelad gamoicnobs. mogebulia is gundi, romelsac<br />

TamaSis bolos yvelaze meti qula aqvs.<br />

3. ganumarteT gundebs, aiRon ramodenime furceli da fanqari da<br />

dasxdnen sadme oTaxSi. gundebi unda mimoifanton oTaxSi ise, rom<br />

ar esmodeT erTamaneTis laparaki.<br />

4. gamoiZaxeT erTi wevri TiToeuli gundidan. mieciT Tqveni siidan<br />

erTi ufleba, magaliTad, “wamebisagan dacva” an “sicocxlis<br />

ufleba”.<br />

5. uTxariT, daubrundnen jgufebs da daxaton micemuli konkretuli<br />

ufleba, xolo gundis danarCenma wevrebma, gamoicnon, ra uflebaa<br />

daxatuli. maT mxolod vizualuri gamosaxulebebis daxatvis<br />

ufleba aqvT. cifrebis an sityvebis dawera ar SeiZleba. laparaki<br />

mxatvarsac ekrZaleba, garda swori pasuxis dadasturebis<br />

SemTxvevisa.<br />

6. jgufis danarCenma nawilma unda daasaxelos mxolod gamocnobili<br />

variantebi. maT araa aqvT SekiTxvebis ufleba<br />

7. yoveli raundis Semdeg, miuxedavad imisa, dasrulda Tu ara TamaSi,<br />

sTxoveT “mxatvrebs” daweron suraTze uflebis saxelwodeba, da<br />

gadadon suraTi gverdze<br />

8. daiwyeT meore raundi. gamoiZaxeT dasaxatad axali monawileebi da<br />

dausaxeT maT sxva uflebebi. SeasruleT 7-8 raundi. yvela raundSi<br />

sxvadasxva monawileebma unda daxaton naxati. ecadeT yvelas misceT<br />

saSualeba Tundac erTxel mainc daxaton.<br />

9. dasasrul, sTxoveT jgufebs, gaakran kedelze TavianTi suraTebi,<br />

raTa moxdes sxvadasxva interpretaciebisa da sxvadasxva uflebebis<br />

vizualur gamosaxulebebs Soris Sedareba da maTi ganxilva.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT savarjiSos mimoxilva da Semdeg ganixileT ra ician<br />

monawileebma adamianis uflebaTa Sesaxeb:<br />

� adamianis uflebebis gamosaxva imaze rTulia, Tu martivi, vidre<br />

monawileebi moelodnen?<br />

� ris mixedviT irCevdnen monawileebi uflebaTa gamosaxvis xerxebs?<br />

saidan aiRes vizualuri gamosaxulebebi?<br />

� ra gansxvaveba da msgavsebaa TiToeuli uflebis vizualur<br />

gamosaxulebebs Soris? ramdeni gansxvavebuli gzaa erTi da igive<br />

koncefciis gamosaxvisa da interpretaciisaTvis?<br />

� mas Semdeg rac yvela suraTi ganixileba, ikiTxeT, ramdenad bevri,<br />

an cota icodnen monawileebma adamianis uflebaTa Sesaxeb?<br />

� fiqroben, rom adamianis uflebebi raime kavSirSia maT<br />

cxovrebasTan? kerZod, romeli uflebebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

vidre am savarjiSos Sesrulebas daiwyebdeT, unda gadaikiTxoT<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia (gv. 508) da gaecnoT, ra<br />

igulisxmeba adamianis uflebebSi; magaliTad, rom uflebebis dacva<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


garantirebulia saerTaSoriso doneze, daculia kanoniT da orientirebulia<br />

adamianis Rirsebaze. isini icaven, rogorc calkeul pirovnebebs, asveve<br />

adamianTa jgufebs. maTi xelyofa dauSvebelia. deklaracia Tanabrad<br />

vrceldeba yvela adamianze. uflebebi urTierTdamokidebuli da<br />

universaluria.<br />

unda moifiqroT, rogor gamoiyenoT tabula. Tu monawileebi cudad<br />

icnoben adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracias, umjobesia tabulis<br />

gamoyeneba mecadineobis dawyebamde, raTa moTamaSeebs garkveuli miniSnebebi<br />

misceT imis Sesaxeb, Tu ra unda gamoicnon! Tu monawileebi kargad arian<br />

gacnobierebulni, maSin tabula gamoiyeneT TamaSis bolos, diskusiis<br />

stimulirebisaTvis im uflebebis garSemo, romlebic ar iyo daxatuli.<br />

gaxsovdeT, monawileebi, romlebic Tvlian, rom xatva ar SeuZliaT, am<br />

savarjiSos zedmetad rTulad miiCneven. daarwmuneT isini, rom ar eZebT maT<br />

namuSevrebSi xelovnebis nimuSebs da SesTavazeT, daxaton ise, rogorc<br />

SeuZliaT. SedegiT, SesaZloa, TviTonve darCnen gakvirvebuli!<br />

gamoiyeneT adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis Semoklebuli<br />

varianti (gv. 508) dasaxati uflebebis amosarCevad. SesTavazeT Semdegi<br />

uflebebi: sicocxlis ufleba, wamebisagan dacva, obieqturi gasamarTlebis<br />

ufleba, diskriminaciisagan dacva, piradi cxovrebis ufleba, ganaTlebis<br />

ufleba, monobisagan dacva, Tavisufali kavSiris ufleba, azris gamoTqmis<br />

Tavisufleba, erovnuli kuTvnilebis ufleba, fiqrisa da religiis<br />

Tavisufleba, xmis ufleba, muSaobis ufleba, janmrTelobis ufleba,<br />

sakuTrebis ufleba, qorwinebisa da ojaxis Seqmnis ufleba da meuRlis<br />

arCevis ufleba.<br />

variantebi<br />

Tu jgufi 8-ze naklebi wevrisagan Sedgeba, SeiZleba savarjiSo<br />

SeasruloT mcire jgufebad dayofis gareSe, sTxoveT romelime monawiles<br />

daxatos pirvelma, xolo, vinc pirveli monawilis naxats gamoicnobs,<br />

xatavs Semdeg raundSi da a.S<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufma SeiZleba moisurvos invalidebis uflebebTan dakavSirebuli<br />

zogierTi sakiTxis garkveva savarjiSos “dvinaxoT sakuTari<br />

SesaZleblobebi” (gv. 156) gamoyenebiT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

193


genderuli Tanasworoba<br />

diskriminacia<br />

ganaTleba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

4 da meti<br />

90 wuTi<br />

Temebi<br />

Tanasworobis qveynisken mimavali gza<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

mzadeba<br />

instruqciebi<br />

“dabrkoleba aris gza”<br />

Zen-budisturi andaza<br />

genderuli Tanasworoba, diskriminacia da<br />

qsenofobia, ganaTleba<br />

done 3<br />

4 da meti<br />

90 wuTi<br />

es savarjiSo gulisxmobs mcire jgufebSi<br />

muSaobas, fantaziis da xatvis unar-Cvevebis<br />

gamoyenebiT ganixilavs genderuli Tanasworobisa<br />

da qalebis winaaRmdeg diskriminaciis sakiTxebs<br />

� sqesobriv da genderul safuZvelze<br />

diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� momavali meuRleebis Tavisufali da sruli<br />

Tanxmobis safuZvelze qorwinebis ufleba<br />

� mSobiarobamde da mis Semdeg dedebze<br />

gansakuTrebuli mzrunvelobis ufleba<br />

� genderuli balansisa da Tanasworobis miznebis<br />

gagebis gaRrmaveba da Sesabamisi dafaseba<br />

� fantaziisa da SemoqmedebiTi unaris ganviTareba<br />

momavlis ganWvretisaTvis<br />

� samarTlianobisa da pativiscemis damkvidreba<br />

� A4 zomis furceli da 1 fanqari TiToeuli<br />

mcire jgufisaTvis<br />

� didi zomis furclebi (A3) an dafis furclebi<br />

TiToeuli mcire jgufisaTvis<br />

� sxvadasxva feris markerebi, sakmarisi<br />

raodenobiT mcire jgufebisaTvis<br />

� ruqa, sasurvelia turistuli an raime sxva<br />

saxis, romelzec naCvenebia adgilmdebareobis<br />

fizikuri maxasiaTeblebi mag. mTebi, mdeloebi,<br />

mdinareebi, tyeebi, soflebi, xidebi da a.S.<br />

gaecaniT ruqas da gamoyenebul simboloebs<br />

1. ganmarteT, rom am savarjiSoSi monawileebma unda daxaton<br />

gamogonebuli ruqa Tanasworobis qveynisaken gasamgzavreblad, sadac<br />

arsebobs namdvili genderuli Tanasworoba. aseTi qveyana iarsebebs<br />

momavalSi, magram amJamad mxolod monawileebis warmosaxvaSi<br />

arsebobs.<br />

194 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


iSnavi<br />

ariRi<br />

noemberi<br />

mimarT<br />

adobis<br />

ofxvris<br />

iso dRe<br />

2. hkiTxeT monawileebs, ician Tu ara raime xalxuri gadmocema, an<br />

istoria, romelSic zneobrivi metaforebi mocemulia gmiris<br />

mogzaurobis magaliTze. isaubreT, rogor SeiZleba bneli tye<br />

gamoyenebuli iyos, rogorc borotebis metafora, xolo wiTeli, an<br />

vardisferi vaSli, rogorc cdunebis simbolo. mogzauris zneobrivi<br />

Zliereba, SeiZleba miniSnebuli iyos swrafi mdinaris gadacurviT,<br />

sikeTe ki, momakvdavi cxovelis gadarCeniT.<br />

3. mokled mimoixileT ruqa. miuTiTeT, rogoraa gavlebuli konturebi,<br />

rogoraa gamosaxuli mTebi da mdinareebi, Waobebi, Senobebi da<br />

eleqtrogadamcemi mavTulebi.<br />

4. sTxoveT monawileebs daiyon 3-5 wevrian mcire jgufebad. daurigeT<br />

patara zomis furclebi da pastebi, mieciT daaxloebiT 15 wuTi<br />

xanmokle fiqrisaTvis Semdeg 3 sakiTxze:<br />

� rogor warmoudgeniaT Tanasworobis qveyana?<br />

� ra dabrkolebebs SeiZleba waawydnen Tanasworobis qveynisaken<br />

mimaval gzaze?<br />

� rogor gadalaxaven am dabrkolebebs?<br />

5. daurigeT didi zomis furclebi da markerebi. sTxoveT TiToeul<br />

jgufs Seadginon TavianTi warmosaxviTi ruqa da warmoadginon<br />

awmyosa da momavlis landSafti erTad da maT Soris gamavali gza.<br />

unda Seqmnan sakuTari simboloebi am gzaze arsebuli geografiuli<br />

warmonaqmnebis Semxvedri dabrkolebebisa da obieqtebis<br />

aRniSvnisaTvis<br />

6. mieciT jgufebs 40 wuTi ruqebis Sesadgenad. SeaxseneT, rom unda<br />

daurTon gamoyenebuli simboloebis axsna.<br />

7. SekribeT jgufebi plenarul sxdomaze da sTxoveT monawileebs<br />

warmoadginon TavianTi ruqebi.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT sxvadasxva jgufebis erToblivi muSaobisa da maT mier<br />

gadawyvetilebebis miRebis gzebis mimoxilviT, rogor iRebdnen<br />

gadawyvetilebebs ra gamoesaxaT ruqaze da, rogor Seadgines ruqa.<br />

isaubreT, rogori SeiZleba iyos Tanasworobis qveyana realurad da ra<br />

dabrkolebebi SeiZleba arsebobdes.<br />

� moewonaT monawileebs savarjiSo? ratom?<br />

� sami sakiTxidan, romeli iyo yvelaze advili mosafiqreblad?<br />

yvelaze rTuli? ratom?<br />

� ra iyo Tanasworobis qveynis mTavari maxasiaTeblebi?<br />

� ra ZiriTadi dabrkolebebi uSlis xels amJamindel sazogadoebebs<br />

idealur Tanasworobis qveynad gadaqcevaSi?<br />

� ra unda Seicvalos imisaTvis, rom Seiqmnas sazogadoeba, sadac<br />

genderuli Tanasworoba realobaa?<br />

� aris pozitiuri diskriminaciis politika gamarTlebuli, rogorc<br />

moklevadiani zomebi genderuli Tanasworobis ufro maRali<br />

xarisxis miRwevisaTvis?<br />

� msoflios yvela qveynebs Soris Tqveni qveyana rom SegefasebinaT<br />

mamakacebisa da qalebisaTvis Tanabari SesaZleblobebis micemis<br />

TvalsazrisiT, ra adgils miscemdiT mas 10 balian Skalaze, sadac 1<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

195


Zalian uTanasworoa xolo 10 TiTqmis idealur Tanasworobas<br />

udris.<br />

� kidev romeli jgufebia diskriminirebuli Tqven qveyanaSi? rogor<br />

aisaxeba es? adamianis romeli uflebebi irRveva konkretulad?<br />

� rogor SeiZleba gaZlierdes araprivilegirebuli jgufebis<br />

SesaZleblobebi maTi uflebebis dacvis mizniT?<br />

� ra rols asrulebs ganaTleba aqtiuri moqmedebebis<br />

SesaZleblobebis gaZlierebaSi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tu monawileebi Seyovndebian Tavisi ideebis gamoxatvaze, SegiZliaT<br />

daexmaroT Semdegi ideis SeTavazebiT: daxateT qali, romelic iyenebs<br />

ganaTlebis xids advokatobis msurveli qalebis mimarT prekoncefciebis<br />

mdinaris gadasalaxad. sxva magaliTi SeiZleba iyos kaci, romelic<br />

siamovnebiT muSaobs mcirewlovani bavSvebis aRmzrdelad. rasakvirvelia,<br />

mogiwevT moifiqroT genderuli stereotipirebis magaliTebi, romlebic<br />

asaxaven Tqveni sazogadoebis realobas!<br />

variantebi<br />

jgufebma, SeiZleba, Seqmnan ladSaftebis modelebi “xaraxuris”<br />

gamoyenebiT. am SemTxvevaSi unda gqondeT patara yuTebis, milebis,<br />

qaRaldebis, qvebis, Tokebisa da Salis, skrepebis da sxva msgavsi nivTebis<br />

kargi koleqcia. aseve, webo da muyaos qaRaldi modelebis fundamentis<br />

mosamzadeblad.<br />

awmyodan momavalSi mimavali gzis ruqis Sedgenis meTodi, SeiZleba,<br />

miesadagos sakiTxebis umravlesobas, Tuki gsurT monawileebi Tavisuflad<br />

da SemoqmedebiTad miudgnen promblemebis gadasawyveti gzebis Ziebas.<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

ufro Rrmad SeiswavleT genderuli, an sxva sakiTxebi, romlebic<br />

savarjiSos msvlelobis dros wamoiWra. magaliTad, SesaZloa, moiZioT<br />

literatura adgilobriv biblioTekaSi, an internetSi, an sTxovoT Tqvens<br />

sazogadoebaSi romelime konkretuli jgufis uTanasworobis sakiTxebze<br />

momuSave organizaciis warmomadgenels gewvioT da gaesaubros Tqvens<br />

jgufs.<br />

alternatiuli varianti aris diskriminaciisa da myari ganviTarebis<br />

konteqstSi kulturuli identifikaciis uflebis sakiTxebis ganxilva<br />

savarjiSos “maka - veSapebze monadire” saSualebiT (gv. 217).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

gadaxedeT sakuTar skolas, klubs, an samuSao adgils Tanaswori<br />

genderuli SesaZleblobebis TvalsazrisiT, imsjeleT politikis gatarebis<br />

gzebze, aris Tu ara saWiro raime cvlilebebi, an damatebiTi Zalisxmeva<br />

Tqveni organizaciis Tanasworobis qveynis donemde asayvanad.<br />

damatebiTi informacia<br />

196 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


am savarjiSos safuZvels warmoadgens koncefcia `uflebamosilebis<br />

gafarToeba~. misi gadaTargmna da zogjer ganmarteba TviT inglisur enazec<br />

ki, sakmaod rTulia! `uflebamosilebis gafarToeba~ (empowerement) aris,<br />

rogorc saSualeba, aseve Sedegi im pedagogiuri modelisa, romelsac<br />

`ganmanTavisuflebel~ ganaTlebas uwodeben .<br />

`uflebamosilebis gafarToeba~ oqsfamis mier SemoTavazebuli erTerTi<br />

ganmartebis mixedviT aris:<br />

`uflebamosilebis gafarToeba~ gulisxmobs Cagvris iseTi formebis<br />

dagmobas, romlebic TavianTi sazogadoebis farglebSi milionobiT<br />

adamians aiZulebs Seasrulos Tavisi daniSnuleba uTanasworo pirobebSi,<br />

an adamianis uflebebis darRveviT.<br />

iTamaSe!<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

197


sporti<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

10-15<br />

45 wuTi<br />

Temebi<br />

„sicocxle hgavs TamaSs, romelSic RmerTi banqos Wris, eSmaki<br />

arigebs da Cven ki kozirebs CavdivarT“<br />

iugoslaviuri Tqmuleba<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

sporti, mSvidoba da Zaladoba, adamianis zogadi<br />

uflebebi<br />

done 3<br />

10 – 15<br />

45 wuTi<br />

es aris banqos TamaSze agebuli situacia,<br />

romelSic yvela moTamaSe ar TamaSobs “patiosnad”.<br />

savarjiSoSi ganixileba konfliqturi situaciebi<br />

da maTi mogvarebis gzebs.<br />

� gadawyvetilebebis miRebis procesSi<br />

monawileobis ufleba.<br />

� Rirsebisa da uflebebis Tanasworoba<br />

� kanoniT gaTvaliswinebuli samarTliani<br />

mopyrobis ufleba<br />

� problemebis amocnobis swavla da maTi<br />

warmoSobis keris povna<br />

� konfliqtebis daregulirebis unar-Cvevebis<br />

ganviTareba<br />

� monawileobis, TanamSromlobis da sxvebis<br />

pativiscemis mniSvnelobis TvalsaCinoeba.<br />

� standartuli saTamaSo banqos dasta<br />

� rolebis baraTebi<br />

� gaecaniT qvemoT mocemul informacias<br />

konfliqtebis daregulirebis Sesaxeb da<br />

gaacnobiereT TamaSis procesi<br />

� daamzadeT TiToeuli baraTi-rolis erTi asli;<br />

gadawereT an gaamravleT aslis gadamReb aparatze.<br />

� cal-calke da sxvebisagan malulad airCieT<br />

oTxi monawile specialuri rolebis<br />

Sesasruleblad. daurigeT maT baraTi-rolebi da<br />

gaafrTxileT maT, rom rolebi saidumlod unda<br />

Seinaxon.<br />

1. SekribeT monawileebi da SeTavazeT banqos TamaSSi. airCion martivi<br />

da yvelasaTvis nacnobi TamaSi, magaliTad, ”duraka” an ”loTi”<br />

2. gadaamowmeT, rom yvelam icis TamaSis wesebi; Tu vinmem ar icis,<br />

mokled ganumarteT (amave dros, ”wesebis amxsnels” mieciT<br />

saSualeba iTamaSos Tavisi roli).<br />

198 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

3. daiwyeT TamaSi, dae igi rac SeiZleba didxans gagrZeldes<br />

(monawileebi Tavad Seecadon Camoayalibon sakamaTo situaciebis<br />

ganmuxtvis meqanizmi. CaerieT mxolod im SemTxvevaSi, Tu<br />

monawileebi ar iCenen iniciativas an, Tuki situacia daiZabeba.<br />

Tqveni Careva unda iyos rac SeiZleba taqtiani da<br />

SeZlebisdagvarad, mxolod TamaSis mimdinare raundis dasrulebis<br />

Semdeg).<br />

4. TamaSis dasrulebis Semdeg, mieciT monawileebs damSvidebisa da<br />

rolidan gamosvlis saSualeba da gadadiT Sedegebis Sejamebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

TamaSis ganmavlobaSi kamaTis daregulirebis mcdelobebma ukve gamoiwvia<br />

araerTi diskusia. amjerad monawileebs mieciT saSualeba, rom gamoxaton<br />

STabeWdilebebi savarjiSos Sesaxeb da moyven, ra gaiges axali Suamavlobis<br />

da konfliqtebis mogvarebis Sesaxeb.<br />

� moewonaT monawileebs savarjiSo? ra xdeboda TamaSis<br />

msvlelobisas?<br />

� oTx monawiles hqonda gansakuTrebuli roli; vin iyvnen isini da ra<br />

rolebs asaxierebdnen?<br />

� ra moxda TamaSis CaSlis pirveli mcdelobis Semdeg? TiToeulma<br />

moTamaSem rigrigobiT gamoTqvas azri, ra SeamCnia da rogori iyo<br />

misi reaqcia?<br />

� rogor Caisaxa konfliqtebis daregulirebis idea? rogor moxda<br />

maTi realizeba?<br />

� xom ar iwvevda moTamaSeebSi sasowarkveTilebas xelmZRvanelis<br />

moqmedebebi, romelic Suamavlobas cdilobda, imis magivrad, rom<br />

Careuliyo da aexsna, rogor unda warmarTuliyo TamaSi?<br />

� SeuZliaT monawileebs gamoyon konfliqtis mogvarebis etapebi?<br />

� realur cxovrebaSi ra dadebiTi da uaryofiTi mxareebi aqvs<br />

konliqtis mogvarebas dialogis, da ara diqtaturis gziT?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

Tu monawileebi Tavad cdiloben konfliqtis mogvarebis gzebis povnas,<br />

ecadeT Tqveni Careva minimumamde daiyvanoT. bolosdabolos swored esaa<br />

savarjiSos amocana da, Tu monawileebi SeZleben damoukideblad SeiZinon<br />

amgvari unar-Cvevebi, es SesaniSnavi iqneba! Tu ase moxdeba, Tqven mxolod<br />

maTi am mcdelobebis Sefaseba mogiwevT Sedegebis Sejamebis procesSi.<br />

TamaSis mimdinareobisas, SeecadeT daexmaroT monawileebs sakuTari<br />

meTodebisa da gadawyvetilebebis ZiebaSi. amisaTvis, daeyrdeniT<br />

konfliqtebis mogvarebis wesebs anu egreT wodebul ”principialur<br />

molaparakebebs”, romlebic Seicaven sam ZiriTad etaps:<br />

1. konfliqtis arsis gacnobiereba<br />

� nu ikamaTebT poziciebis Sesaxeb (am SemTxvevaSi ara aris<br />

saWiro kamaTi, Tu vinaa marTali da vin mtyuani).<br />

� gansazRvreT problema (daazusteT, ra moxda)<br />

i SabaTi<br />

rativebis<br />

iso dRe 199<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� ganacalkeveT adamiani problemisagan (ar misceT monawileebs<br />

erTmaneTis Seuracxyofis saSualeba. yuradReba gaamaxvileT im<br />

moqmedebebze, romlebmac warmoSves problema).<br />

a. daSvebuli Secdomebis diagnostika da SesaZlo gadawyvetilebis<br />

Zieba.<br />

� yuradReba gaamaxvileT saerTo interesebze, da ara sxvadasxva<br />

poziciebze. anu, eZebeT saerTo dasayrdeni. (undaT banqos<br />

TamaSi, Tu ara?)<br />

� moifiqreT mdgomareobidan gamosavali, romelic yvelasTvis<br />

misaRebia. SesTavazeT gadawyvetilebebi, romlebic yvelas<br />

daakmayofilebs da yvelasTvis samarTliani iqneba (magaliTad,<br />

TamaSis ukanaskneli raundis gadaTamaSeba. ikiTxeT, iqneb<br />

Rirdes wesebis gadaxedva? saWiroa amaze msjeloba? iqneb,<br />

sajarimo sanqciebi daawesoT? aris sxva ideebi?).<br />

3. Sesaferisi gadawyvetilebebis realizeba<br />

� daJinebiT moiTxoveT obieqturi kriteriumebi (am SemTxvevaSi<br />

daazusteT wesebi da sajarimo sanqciebi).<br />

� monawileoba. miaRwieT, rom mokamaTeebma Tavad miiRon monawileoba<br />

problebis mogvarebaSi da Tavis Tavze aiRon pasuxismgebloba. Tu<br />

gadawyvetileba Tavsmoxveulia vinmes mier, maT warmatebis naklebi<br />

Sansi eqnebaT; umjobesia, Tu mxareebi Tavad iqnebian yvelasTvis<br />

misaRebi gadawyvetilebebis Ziebis procesis sruluflebiani<br />

monawileebi.<br />

gaxsovdeT, miuxedavad imisa, rom konfliqtebis mogvarebis procesi<br />

moicavs sam etaps, erTi etapis meorisgan gamijvna praqtikulad<br />

SeuZlebelia, xolo mTel rig aspeqtebSi, maTi sruli Tanxvedra<br />

gardauvalia!<br />

ar SegaSinoT iman, rom am savarjiSoSi xelmZRvanels moeTxoveba<br />

gansakuTrebuli saxis Cvevebi: araa aucilebeli gqondeT konfliqtebis<br />

mogvarebis specialistis diplomi; ar SeSindeT, Tu ver SeZlebT yvela im<br />

konfliqtis mogvarebas, romlebsac muSaobisas waawydebiT. sakuTari<br />

ostatobis ganviTarebisaTvis, cadeT gonebaSi CaataroT eqsperimenti.<br />

sakuTari gamocdilebidan gaixseneT konfliqturi situaciebi da SeecadeT<br />

gaaanalizoT isini zemoT aRwerili ”sami etapis” sqemis mixedviT.<br />

variantebi<br />

Tu jgufSi 15-ze meti monawilea, SegiZliaT dayoT is qvejgufebad da<br />

erTdroulad CaataroT ori an sami TamaSi. amis gakeTeba mxolod im<br />

SemTxvevaSia SesaZlebeli, Tu gyavT asistentebi. alternatiuli variantis<br />

saxiT, SeiZleba jgufis romelime wevrisaTvis damkvirveblis statusis<br />

SeTavazeba. maT SeuZliaT gamovidnen an damkvirveblebis rolSi, romlebic<br />

Sedegebis Sejamebisas gaiziareben STabeWdilebebs TamaSis msvlelobis<br />

Sesaxeb, an Suamavlebis rolSi. am SemTxvevaSi, saWiro gaxdeba maTi<br />

winaswari momzadeba am rolisaTvis.<br />

ko magram, ratom maincdamainc banqo? savarjiSos safuZvlad SeiZleba<br />

gamoviyenoT biliardi, an sxva TamaSebi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

200 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Tu jgufi moisurvebs, SeiZleba gavarjiSeba ”principialuri<br />

molaparakebebis” CatarebaSi. SeTavazeT savarjiSo ”dae yvelas azri iyos<br />

mosmenili!” (gv. 152). savarjiSo exeba skolebSi an klubebSi<br />

warmomadgenlobiTi struqturis Seqmnas.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

angariSi gauwieT pirovnul ganviTarebas. urCieT monawileebs ar<br />

daiviwyon ”sami etapis” meTodi, Tu isini konfliqturi situaciis pirispir<br />

aRmoCndebian, vinc ar unda iyos dapirispirebuli mxare: maswavlebeli,<br />

mSobeli, Tu megobrebi. drodadro CaatareT Sexvedrebi gamocdilebis<br />

gaziarebisa da monawileebis unar-Cvevebis Camoyalibebis progresze<br />

dakvirvebisaTvis.<br />

damatebiTi informacia<br />

konfliqti _ movlena, romelic damaxasiaTebelia adamianuri<br />

urTierTobebis yvela donisaTvis, pirovnebebs Soris urTierTobebidan<br />

dawyebuli saerTaSoriso urTierTobebiT damTavrebuli.<br />

konfliqtis mogvareba _ kompleqsuri midgoma, romlis safuZvelia<br />

konfliqtSi monawile mxareebis mier TavianTi problemebis mogvarebaze<br />

erToblivi pasuxismgeblobis aReba. konfliqtis mogvareba gulisxmobs<br />

konfliqtis wyaroebis aRmoCenas, agreTve mxareebis qcevis wesebis Secvlas,<br />

rac Zaladobaze da agresiulobaze uaris TqmiT gamoixateba; aseve<br />

struqturebis cvlilebas konfliqtis eqspluataciis SesaZleblobaze<br />

uaris Tqmis gamoxatulebiT. termini miekuTvneba, rogorc aseTi<br />

cvlilebebis ganxorcielebis process (realurs an momwifebis procesSi<br />

myofs), aseve mis Sedegs.<br />

konfliqtis mogvarebis procesi mowodebulia, upirveles yovlisa,<br />

uaryofiTi emociuri energiis gasafantad, romelic mxareebs ar aZlevs<br />

dialogis saSualebas, da, meore mxriv, misces konfliqtis monawileebs<br />

moagvaron ganxeTqileba da gadalaxon maT Soris arsebuli winaaRmdegobebi,<br />

raTa gadavidnen urTierTmisaRebi gadawyvetilebebis Ziebaze, romelic<br />

aRmofxvris konfliqtis mizezebs. ukanasknel wlebSi, am sferos<br />

specialistebma daiwyes axali terminis gamoyeneba - ”konfliqtis<br />

transformacia”, rogorc konfliqtis mogvarebis grZelvadiani da Rrma<br />

struqturuli, fsiqologiuri da kulturuli aspeqtebi. amrigad,<br />

konfliqtis transformacia SeiZleba ganxilul iqnas, rogorc cvlilebis<br />

yvelaze Rrma done konfliqtis daregulirebis procesSi.<br />

damatebiTi informaciis moZieba konfliqtebis mogvarebis daxelovnebaSi<br />

SegiZliaT veb-saitze: www.brad.ac.uk/acad/confres, sadac aseve mocemulia<br />

martivi, ufaso da Zalian kargi TviTmaswavlebeli. rojer fiSeris da<br />

ualiam iuris (`Getting to Yes” by Roger Fisher and William Ury, Arrow Books,<br />

1987) wigni ”rogor mivaRwioT pasuxs `diax”, klasikuri namuSevaria am<br />

Temaze da Zalian advili da gasarTobi sakiTxvia.<br />

konfliqti aris: adamianTa sxvadasxva jgufebis miznebis SeuTavsebloba<br />

an SeuTanxmebloba. termini momdinareobs laTinuri sityvidan ”conflictus”<br />

rac niSnavs ”Sejaxebas” da aRniSnavs rogorc process, aseve mdgomareobas”.<br />

konfliqti gulisxmobs ori an meti adamianis brZolas raime faseulobebis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

201


dasarigebeli masala<br />

baraTi rolebi<br />

wesebis gamomgonebeli<br />

an ZalauflebisaTvis, an deficituri resursebis gamo Sejibrs”. (muri,<br />

1986)<br />

konfliqtebis mogvareba damyarebulia TanamSromlobaze.<br />

is aqcentirebulia subieqtur aRqmebze da grZelvadian midgomebze,<br />

romlebic mimarTulia konfliqtis mizezebis aRmofxvrisaken. da mxareTa<br />

Soris urTierTobas gaumjobesebisaken, raTa Seqmnas maTTvis momgebiani<br />

situacia, yovelgvari iZulebis gareSe.<br />

Tqven cdilobT SeqmnaT axali wesebi TamaSisaTvis. Tqven ar msjelobT da ar uTanxmebT maT jgufis sxva<br />

wevrebs – ubralod moqmedebT sakuTari iniciativiT! ra Tqma unda, es wesebi Tqven interesebs<br />

emsaxureba!<br />

wesebi, romlebsac Tqven adgenT SeiZleba mniSvnelovani an umniSvnelo iyos, magram amis miuxedavad Tqven<br />

unda iyoT principuli da dabejiTebiT amtkicoT Tqveni simarTle da moiTxovoT Tqvens mier<br />

gamogonebuli TamaSis wesebis dacva.<br />

bralmdebeli<br />

Tqven xarT adamiani vinc mudmivad Slis TamaSs sxvebis dadanaSaulebiT, rom isini ar icaven wesebs, welaven<br />

dros, arasworad Wrian karts an raime amdagvari.<br />

Tqven namdvilad mogwonT yvelafris areva, mciredi Cxubic ar iqneboda urigo. ase rom, ubralod ecadeT<br />

TiTi gaSviroT udanaSaulo xalxze.<br />

TaRliTi<br />

Tqven mudmivad ityuebiT TamaSis dros. iRebT zedmet banqos drodadro, iwerT ufro met qulebs TqvenTvis<br />

da naklebs sxvebisTvis.<br />

ecadeT daiwyoT motyueba farulad. daayovneT cota vidre Tqveni tyuilebi gaxdeba ufro aSkara da<br />

provokaciuli. dasawyisSi unda uaryoT yvelanairi braldeba magram TandaTan unda moifiqroT rogor<br />

warmarToT Tqveni rolis TamaSi im gadawyvetilebebisa da msjelobis mixedviT, romlebsac adgili<br />

hqonda konfliqtis mogvarebis procesSi.<br />

wagebuli<br />

araviTar SemTxvevaSi ar moigoT TamaSi. iTamaSeT rac SeiZleba cudad yvela raundSi. magram amave<br />

dros unda gaiTamaSoT personaJi, romelsac uyvars mogeba Tu ar igebT gamodixarT wyobidan,<br />

da ambobT an akeTebT yvelafers, raTa mogebulebma Tavi Zalian cudad igrZnon. (mag. moisvriT<br />

karts an RrialebT).<br />

inscenireba<br />

202 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

maCveneT ras guslixmobT adamianis uflebebSi<br />

adamianis zogadi uflebebi, bavSvebi, moqalaqeoba<br />

done 2<br />

9 da meti<br />

90 wuTi<br />

es savarjiSo monawileebs sTavazobs<br />

ganaxorcielon dadgan Teatraluri scena, raTa<br />

Seagulianos isini:<br />

� gadaxedon TavianT saerTo warmodgenebs<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

� Seecadon ipovon sxvadasxva gzebi am<br />

warmodgenebis gamoxatvis gadmosacemad.<br />

� yvela<br />

� monawileebis codnis garkveva adamianis<br />

uflebebTan dakavSirebiT<br />

� kulturaTaSorisi da komunikaciis unar-<br />

Cvevebis ganviTareba<br />

� TanamSromlobisa da SemoqmedebiTi Cvevebis<br />

ganviTareba<br />

� rekviziti: kostumebi, saTamaSoebi,<br />

sayofacxovrebo nivTebi, da a.S.<br />

� furclebi, feradi markerebi, feradi carcebi<br />

� webo, Toki da muyao<br />

1. ganmarteT, rom savarjiSos mizania adamianis uflebaTa saerTo<br />

ideis an koncefciis Teatraluri xelovnebis xerxebiT<br />

gadmocema, romelic gasagebi iqneba sxvadasxva kulturis mqone<br />

da sxvadasxva enebze molaparake adamianebisaTvis.<br />

2. ganumarteT, rom ar unda gamoiyenon sityvebi: es unda iyos<br />

pantomima, Tumca, survilisamebr, SeuZliaT gamoiyenon<br />

zogierTi masala an rekviziti.<br />

3. sTxoveT monawileebs daiyon mcire 4-6 wevrian jgufebad da<br />

mieciT TiToeul jgufs didi zomis furceli da markerebis<br />

an feradi carcebis kompleqti.<br />

4. mieciT jgufs 10 wuTi, raTa gansazRvron adamianis<br />

uflebebTan dakavSirebuli TavianTi ideebi, da Semdeg<br />

daasaxelon 2-3 ZiriTadi idea, romelTa warmodgenasac<br />

apireben pantomimaSi.<br />

5. amis Semdeg mieciT jgufs 30 wuTi pantomimis momzadebisaTvis<br />

da repeticiisaTvis. auxseniT, rom es jgufuri davalebaa,<br />

sadac TiToeulma monawilem Tavisi roli unda Seasrulos.<br />

dekemberi<br />

uflebaTa<br />

dRe<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo 203<br />

adamianis uflebebi<br />

bavSvebi<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

9 da meti<br />

90 wuTi


6. rodesac 30 wuTi amoiwureba, SekribeT jgufi erTad, raTa<br />

TiToeulma jgufma SeZlos danarCenebis warmodgenis naxva.<br />

7. yoveli warmodgenis Semdeg gamoyaviT ramodenime wuTi<br />

kometarebisa da diskusiisaTvis.<br />

8. sTxoveT mayurebels SemogTavazon nanaxis TavianTi<br />

interpretacia da ecadon gansazRvron ZiriTadi ideebi, ris<br />

warmodgenasac cdilobdnen ideebis avtorebi.<br />

9. Semdeg mieciT jgufs saSualeba ganmarton momentebi,<br />

romlebic ar asaxula inscenirebisas. gaimeoreT es TiToeuli<br />

warmodgenis Semdeg.<br />

analizi da Sefaseba<br />

axla mimoixileT Tavad savarjiSo.<br />

� rogor moewonaT monawileebs is? iyo is imaze metad an naklebad<br />

rTuli vidre maT Tavidan warmoedginaT? ra iyo yvelaze rTuli<br />

aspeqtebi an yvelaze rTuli sakiTxebi warmosadgenad?<br />

� Seityves monawileebma raime axali adamianis uflebebis Sesaxeb?<br />

� iyo msgavsebebi an gansxvavebebi jgufebs Soris? iyo raime<br />

fundamenturi uTanxmoeba adamianis uflebebis ideasTan<br />

dakavSirebiT? ratom?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

im SemTxveveis garda Tu monawileebi absoluturad ar icnoben<br />

adamianis uflebebis koncefcias, ufro sainteresoa am savarjiSos<br />

Sesruleba xelmZRvanelis minimaluri daxmarebis fonze. ZiriTadi mizani<br />

aris STabeWdilebis da warmodgenis Seqmna imaze Tu ra Seiswavles<br />

monawileebma cxovrebis manZilze adamianis uflebebis Sesaxeb. am sakiTxze<br />

saubari jgufTan Zalian mniSvnelovania vidre isini muSaobas daiwyeben raTa<br />

maT SezRudulad ar igrZnon Tavi adamianis uflebebis Sesaxeb arazusti<br />

warmodgenis gamo.<br />

naTlad auxseniT, rom maTi amocana aris zogadad adamianis uflebebis<br />

aRwera da ara konkretulad erTi an ori uflebis ilustrireba. maT<br />

SeiZleba gadawyviton erTi romelime uflebis SerCeva zogadi sakiTxebis<br />

warmosaCenad, magram unda axsovdeT, rom maT evalebaT imis Cveneba Tu ra<br />

aris saerTo adamianis sxvadasxva uflebebisaTvis. mecadineobis bolos<br />

mayurebelma unda SeZlos kiTxvaze pasuxis gacema (an miuaxlovdes pasuxs)<br />

“ra aris adamianis uflebebi”?<br />

ar misceT neba maT vinc fiqrobs, rom cudad SeuZlia rolis<br />

Sesruleba aqtiurad ar CaerTos TamaSSi! ganmarteT, rom uamravi rolia<br />

Sesasrulebeli yvelasTvis da rom am rolebis warmodgena unda iyos mTeli<br />

jgufisTvis sasiamovno. ramodenime araordinalurma rekvizitma (nebismieri<br />

ram tafidan dawyebuli, saTamaSo manqanebiT, qudebiT, baliSebiT, qvebiT,<br />

nagvis yuTiT da a.S. damTavrebuli)… SeiZleba sicocxle STaberos<br />

warmodgenas da xeli Seuwyos SemoqmedebiTi ideebis dabadebas.<br />

variantebi<br />

204 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


SesaZloa am savarjiSos Sesruleba moindomoT xatvis gamoyenebiT:<br />

sTxoveT monawileebs warmoadginon plakati – kvlav sityvebis gamoyenebis<br />

gareSe - adamianis uflebebis Sesaxeb ZiriTadi ideebis asaxvisaTvis.<br />

savarjiSo aseve SeiZleba Sesruldes naklebad warmodgeniTi xasiaTis<br />

stilSi da ufro metad imisaTvis, rom moaxdinos monawileebis azrebis<br />

organizeba da naTlad Camoyalibeba mas Semdeg rac isini Seasruleben<br />

saxelmZRvaneloSi SemoTavazebul zogierT savarjiSos an ganaxorcieleben<br />

damoukidebel kvlevas.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

gadaxedeT adamianis uflebebis Sesaxeb Seqmnil piesebs an literaturis<br />

sxva nawarmoebebs da moawyveT dramatuli warmodgenis organizeba<br />

adgilobrivi sazogadoebis wevrebis monawileobiT.<br />

Tu jgufi moisurvebs gaagrZelos am kuTxiT muSaoba da gadaxedos<br />

zogierT konkretul adamianis uflebas, ratomac ar unda SesTavazoT maT<br />

bavSvTa uflebebis konvencia da 105 gverdze mocemuli savarjiSos “bavSvTa<br />

uflebebis” Sesruleba.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

SesaZloa Tqven Tavad dadgaT mimodrama an jgufis mier dadgmuli<br />

warmodgena SesTavazoT gareSe mayurebels. Tu plakatis Seqmnis variants<br />

airCevT moawyveT Seqmnili plakatebis gamofena. orive idea warmatebiT<br />

SeiZleba iqnas gamoyenebuli “adamianis uflebaTa dRis” aRsaniSnavad.<br />

internetis zegavlena<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

205


media<br />

globalizacia<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

8-50<br />

180 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

hebismier mowinave teqnologiaSi winaswaraa Cadebuli<br />

politikuri an socialuri ganzraxva<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

media, globalizacia, adamianis zogadi uflebebi<br />

done 4<br />

8 –50<br />

180 wuTi<br />

es savarjiSo moicavs, rogorc mcire jgufebSi<br />

muSaobas aseve plenarul sxdomebs Semdegi<br />

sakiTxebis gasaanalizeblad:<br />

� internetisa da cifruli “wyalgamyofis”<br />

momavali<br />

� internetis gamoyeneba adamianis uflebebis<br />

damkvidrebisaTvis.<br />

� adamianis yvela ufleba<br />

� yuradRebis gamaxvileba msoflioSi internetis<br />

gamoyenebisa da informaciis xelmisawvdomobis<br />

Sedegebze.<br />

� fantaziisa da kritikuli azrovnebis unar-<br />

Cvevebis ganviTareba<br />

� solidarobisa da samarTlianobis grZnobis<br />

damkvidreba adamianis uflebaTa sferoSi<br />

moRvawe adamianebis mimarT<br />

� dasarigebeli masalis aslebi<br />

� didi zomis furclebi da markerebi yvela<br />

jgufisaTvis<br />

� sivrce mcire jgufebis muSaobisa da<br />

plenaruli sxdomebisaTvis.<br />

es savarjiSo sruldeba sam nawilad: nawili I – Sesavali (10 wuTi),<br />

nawili II – internetis gavlenis prognozireba (60 wuTi) da nawili III,<br />

rogor SeiZleba internetis gamoyeneba adamianis uflebebis<br />

damkvidrebisaTvis (90 wuTi).<br />

nawili 1. Sesavali (10 wuTi)<br />

1. gaacaniT savarjiSo monawileebs da ganmarteT, rom misi<br />

SesrulebisaTvis saWiroa fantaziisa da kritikuli azrovnebis<br />

unari. maTi amocana iqneba internetis da axali sainformacio<br />

teqnologiebis gavlenis Sefaseba Cven cxovrebaze da adamianis<br />

uflebebis sferoSi muSaobaze.<br />

2. swrafi „moTelvisa“ da zogadi informaciis miwodebis mizniT<br />

warudgineT jgufs ramodenime ZiriTadi faqti internetis Sesaxeb<br />

da Semdeg sTxoveT maT isaubron wyvilebad internetiT<br />

sargeblobis TavianTi piradi gamocdilebis da misi gamoyenebis<br />

206 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

� interneti<br />

dakavSirebuli<br />

msoflio qsel<br />

� mTel msof<br />

internetiT sar<br />

SeuZlia 150 m<br />

� interneti<br />

momxmareblebis<br />

CrdiloeT amer<br />

iaponiasa da av<br />

� rodesac l<br />

cifrul gamyof<br />

gulisxmoben ax<br />

sainformacio t


dadebiT da uaryofiTi mxareebis Sesaxeb. amisaTvis gamoyaviT<br />

daaxloebiT 10 wuTi.<br />

nawili 2. internetis gavlenis prognozireba (60 wuTi)<br />

1. daarigeT # 1 dasarigebeli masalis aslebi, „6 varianti<br />

internetis gavlenis prognozirebisaTvis“. ganmarteT, rom<br />

gadawyvetilebebis polarizebis mizniT scenarebi dawerilia<br />

sakmaod ukidures formebSi.<br />

2. sTxoveT TiToeul wyvils gadawyvitos romel scenars ufro meti<br />

albaToba aqvs axdenis da romels naklebi. mieciT maT am amocanis<br />

Sesasruleblad 15 wuTi.<br />

3. sTxoveT monawileebs Seikribon plenarul sxdomaze TavianTi<br />

gadawyvetilebebis Sesaxeb komentarebis gasakeTeblad. ecadeT<br />

SeajamoT diskusia Semdegi sakiTxebis Sesaxeb:<br />

� yvelaze realuri scenari<br />

� adamianis uflebebis kavSiri sainformacio teqnologiebTan, mag.<br />

azris gamoTqmis Tavisufleba.<br />

� cifruli gamyofi<br />

4. sTxoveT 1 an 2 monawiles dafaze Camoweron ZiriTadi punqtebi.<br />

nawili 3. rogor SeiZleba internetis gamoyeneba adamianis uflebebis<br />

damkvidrebisaTvis (90 wuTi).<br />

1. dayaviT monawileebi 5 jgufad a – e. daurigeT maT masala. yovel<br />

monawiles a jgufSi unda hqondes ”a jgufis masalis” asli<br />

”momavlis scenari: pesimisturi TvalTaxedva”, b jgufis yvela<br />

wevrma unda miiRos ”b jgufis masalis” asli ”momavlis scenari:<br />

optimisturi TvalTaxedva”, da a.S.<br />

2. mieciT maT 20 wuTi masalis gasacnobad da zogadi komentarebis<br />

urTierTgasaziareblad.<br />

3. sTxoveT maT ganixilon fircelze mocemuli informacia I nawilis<br />

internetis gavlenis Sesaxeb diskusiis SedegebTan mimarTebaSi. maT<br />

gansakuTrebuli yuradReba unda miaqcion samuSaos am nawils<br />

radganac is sTavazobs monawileebs savarjiSos III nawilTan<br />

dakavSirebul aqtualur informacias.<br />

4. dayaviT monawileebi axal jgufebad. TiToeul jgufSi unda iyos 5<br />

wevri: erTi a yofili jgufidan, meore b jgufidan, da a.S.<br />

5. yvela am axali jgufis amocanaa gadawyviton ra aris internetis<br />

sami yvelaze mniSvnelovani upiratesoba an gamoyeneba adamianis<br />

uflebebis damkvidrebisaTvis.<br />

6. SesTavazeT maT daiwyon informaciis gacvlis raundiT da<br />

pirvelebma azri gamoTqvan g, d, da e jgufebis wevrebma. (anu<br />

jgufebma, romlebsac aqvT informacia arasamTavrobo seqtoris<br />

muSaobis Sesaxeb.) da daasrulon a da b jgufis wevrebma. amis<br />

Semdeg Tqven ukeT SegeZlebaT internetiT sargeblobis gansazRvra<br />

da amocanis gadaWra adamianis uflebebis damkvidrebis saqmeSi.<br />

7. maT aseve unda daniSnon momxsenebeli, romelic Sedegebs Camowers<br />

dafaze daskvniTi plenaruli sxdomisaTvis. mieciT monawileebs 35<br />

wuTi am fazis dasrulebisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

207


8. moiwvieT monawileebi plenarul sxdomaze TavianTi muSaobis<br />

gamocdilebis gaziarebisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT Tavad savarjiSos da moTamaSeebis monawileobis mimoxilviT.<br />

Semdeg gaarkvieT ra iswavles maT.<br />

� ra codna gaaCndaT monawileebs internetis Sesaxeb Tavidanve?<br />

ramdenad xSirad sargebloben isini internetiT? risTvis iyeneben<br />

isini internets?<br />

� iyo raime ”cifruli gamyofi” monawileebs Soris? ra gavlenas<br />

axdenda es moTamaSeebis unarze monawileoba mieRoT savarjiSoSi?<br />

igrZnes zogierTebma Tavi gariyulad radganac isini ar Tvlidnen<br />

sakuTar Tavs sakmaod kompetenturad imisaTvis, rom wvlili<br />

SeetanaT savarjiSoSi?<br />

� ganixilavdnen sxvebi am gamocdilebis simwires jgufis muSaobaSi<br />

dabrkolebad?<br />

� ra aris iseT jgufSi muSaobis upiratesoba, romelSic xalxs<br />

gansxvavebuli gamocdileba da damokidebuleba aqvT sakiTxis<br />

mimarT?<br />

� ra iyo yvelaze saintereso rac monawileebma Seityves adamianis<br />

uflebebis sferoSi moRvawe arasamTavrobo seqtoris Sesaxeb? iyo<br />

raime moulodneloba?<br />

� saerTo jamSi gadawonis Tu ara internetiT sargeblobis dadebiTi<br />

mxareebi mis uaryobiT mxareebs adamianis uflebebis propagandis<br />

TvalsazrisiT?<br />

� ra unda gakeTdes uaryofiTi mxareebis gamosasworeblad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

savarjiSos dawyebamde SeafaseT ramdenad erkvevian monawileebi<br />

internetSi raTa SeZloT savarjiSos donisa da zogadi midgomis SerCeva.<br />

analizis dros kargia axali sainformacio teqnologiebis<br />

xelmisawvdomobis rogorc globalur aseve adgilobriv sakiTxebze<br />

yuradRebis gamaxvileba da ecadeT, rom maT visac naklebad an ar aqvT<br />

internetiT sargeblobis saSualeba gamoxaton TavianTi azrebi da grZnobebi.<br />

cifrul gamyofTan dakavSirebuli SekiTxvebis mizani da sxvadasxva<br />

gamocdilebis mqone monawileebTan muSaobis upiratesoba aris maTi<br />

waxaliseba gadawyvetilebebis miRebis procesSi ganixilon sxvadasxva<br />

sakiTxebi.<br />

variantebi<br />

SegiZliaT ganavrcoT savarjiSo da masSi CarToT konsensusis miRwevis<br />

sakiTxebi Semdegi gziT:<br />

1. I nawilis me-4 etapis Semdeg (wyvilebad muSaoba) sTxoveT<br />

TiToeul wyvils SeuerTdes sxva wyvils da 4 wevrian jgufSi<br />

erTmaneTs Seadaron TavianTi arCevani mividnen konsensusamde imis<br />

Sesaxeb Tu romeli scenaris mixedviT ufro metad da romlis<br />

mixedviT ufro naklebad savaraudoa movlenebis ganviTareba.<br />

208 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sTxoveT TiToeul oTxeuls ramodenime winadadeba daamaton<br />

scenars, romelic maTi azriT yvelaze metad savaraudoa rom<br />

ganxorcieldes am scenaris realizaciis potenciuri Sedegebis<br />

Sesaxeb adamianis uflebebTan mimarTebaSi (mag: azris gamoTqmis<br />

ufleba). am samuSaos azri mdgomareobs, rom konsensusamde yvelaze<br />

swrafad misulma jgufebma, unda gaagrZelon arCeul scenarze<br />

erTad fiqri da gaiTavison is Semdeg safexurze gadasvlamde.<br />

(15wT)<br />

2. axla sTxoveT TiToeul oTxeuls SeuerTdnen sxva oTxeuls da 8<br />

wevriani jgufSi Seadaron TavianTi variantebi konsensusamde<br />

misvlis mcdelobiT Tu romeli scenariT ufro metad da romliT<br />

ufro naklebad savaraudoa movlenebis ganviTareba. sTxoveT<br />

TiToeul jgufs daniSnon Tavis warmomadgeneli (15 wT). 15 wuTis<br />

gasvlis Semdeg gaagrZeleT 5 safexurze aRwerili wesebis mixedviT<br />

e.i. moismineT jgufis moxseneba plenarul sxdomaze.<br />

3. sxdomaze sTxoveT monawileebs waikiTxon damatebuli ZiriTadi<br />

winadadebebi, romlebic exeba adamianis uflebebis sakiTxebs da<br />

ganmarton TavianTi arCevanis ZiriTadi mizezebi. mouwodeT<br />

monawileebs (da ara marto momxseneblebs):<br />

� isaubron sxvadasxva jgufebis mier gakeTebuli arCevanis<br />

msgavsebebze da gansxvavebebze<br />

� arCevanis mamoZravebeli motivebi<br />

� adamianis uflebaTa sakiTxebis kavSiri internetTan.<br />

� arCeuli scenaris(ebis) realuri Sedegebi<br />

4. aseve sTxoveT monawileebs isaubron TavianTi muSaobis Sesaxeb.<br />

� Seicvales monawileebma azri sxvadasxva molaparakebebis<br />

procesSi?<br />

� iyo rTuli ufro did jgufebSi muSaoba?<br />

� vis mxares iyo upiratesoba (mag. internetis<br />

gamocdili/gamoucdeli momxmareblebi)”<br />

� SeeZloT monawileebs Tavisuflad gamoeTqvaT TavianTi azri<br />

internetis moxmarebis kompetenciis miuxedavad?<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

mouwodeT monawileebs daaTvalieron masalaze ”arasamTavrobo seqtoris<br />

profili” miTiTebuli vebgverdebi da internetbmulebi<br />

amis Semdeg maT SeuZliaT ifiqron momavali proeqtis momzadebaze<br />

(a) gamoiyenon arsebuli internet resursebi maT ubanSi adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebis Sesaxeb informirebis gazrdisaTvis<br />

(b) ipovon internetis gamoyenebis axali gzebi adamianis uflebaTa<br />

sakiTxebis propganadis mizniT.<br />

(g) Seqmnan TavianTi sakuTari vebgverdebi da daukavSirdnen sxva<br />

axalgazrdul jgufebs.<br />

Tu monawileebs dainteresebT interenetiT sargeblobis konkretuli<br />

magaliTebis adamianis uflebaTa dacvis sferoSi mimarTeT savarjiSos<br />

”roca dadgeba xvalindeli dRe~ (gv. 254). am savrjiSoSi, romelic,<br />

eZRvneba sicocxlis uflebas, gamoyenebulia sikvdilmisjilis mier Seqmnili<br />

veb-gverdis masala.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

17 maisi<br />

telekomunikaciebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

209


ideebi moqmedebisaTvis<br />

gamoiyeneT savarjiSoSi SemuSavebuli ideebi Semdgomi qmedebisaTvis, an<br />

airCieT masalaze ”arasamTavrobo seqtoris profili” miTiTebul<br />

vebgverdebze da internetbmulebze SemoTavazebuli uamravi<br />

SesaZleblobebidan erT-erTi<br />

damatebiTi informacia<br />

gaeros ganviTarebis programis 2001 wlis ”adamianis ganviTarebis<br />

Sesaxeb moxseneba” aqcents akeTebs cifrul gamyofze da misi mopoveba<br />

SeiZleba www.undp.org vebgverdze.<br />

dasarigebeli masala<br />

internetis zemoqmedebis prognozirebis eqvsi SesaZlo varianti<br />

1. msoflio ukeTesi gaxdeba! 2010 wlisaTvis mosflios yvela mcxovrebi CarTuli iqneba<br />

interneti usargeblos gaxdis maRaziebs, ofisebs da biznes mivlinebebs. es dazogavs imden fu<br />

yvelaferi ufaso gaxdeba. omebs bolo moeReba. yvela iqneba bednieri!<br />

2. msoflio uaresi gaxdeba! 2010 wlisaTvis msoflios yvela mcxovrebi CarTuli iqneba qselS<br />

ganviTarebuli kapitalisturi sazogadoebis gareT mcxovrebi milionobiT adamiani, romelTa<br />

yoveldRiurad izrdeba kvlav siRaribeSi icxovrebs. Sedegad gamowveuli arastabiluroba ga<br />

msoflio omebs an bolos vinme gamoiyenebs birTvuli bombis recepts – romelic internet<br />

ganTavsebuli. yvela daiRupeba.<br />

3. adamianebi daipyroben internets. 2010 wlisaTvis internet trafikis moculoba naTeli niSa<br />

210 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


jgufi a. momavlis scenari: pesimisturi TvalTaxedva<br />

nil postmani, ”5 mosazreba teqnologiuri cvlilebebis Sesaxeb”.<br />

pirveli, Cven yovelTvis viRebT teqnologiebis safasurs, rac ufro maRalia teqnologiis done, miT ufro<br />

maRalia fasi.<br />

meore, yovelTvis arseboben gamarjvebulebi da damarcxebulebi, da rom gamarjvebulebi mudmivad cdiloben<br />

daumtkicon damarcxebulebs rom isini namdvilad gamarjvebulebi arian.<br />

mesame, yvela maRal teqnologiaSi Cadebulia epistemologiuri, politikuri da socialuri prekoncefciebi.<br />

rom zogjer mikerZoeba Zalianac xelsayrelia CvenTvis, zogjer ki ara. beWdviTma presam srulad<br />

gaanadgura oratoruli tradiciebi, telegrafma daipyro sivrce, televiziam daaknina sityva, kompiuteri<br />

albaT gamoiwvevs sazogadoebrivi cxovrebis degradacias. da a.S.<br />

meoTxe, teqnologiuri cvlileba ar aris danamati, mas ekologiuri xasiaTi aqvs, rac niSnavs rom is cvlis<br />

yvelafers da amdenad Zalian mniSvnelovania imisaTvis rom mTlianad bil geiTsis nebaze iyos miSvebuli<br />

da mexuTe, teqnologias aqvs miTad gadaqcevis tendencia; e.i. SeuZlia iyos aRqmuli saganTa bunebrivi<br />

wyobis nawilad da amdenad aqvs tendencia ufro meti kontroli moipovos Cven cxovrebaze vidre es Cven<br />

gvsurs.<br />

(nawyveti konferenciaze warmoTqmuli sityvidan, ”axali teqnologiebi da pirovneba: rwmenis gamoxatva axal aTaswleulSi” denveri,<br />

kolorado, 27 marti, 1998.<br />

www.newtech.otg/address10_en.htm<br />

b. momavlis scenari: optimisturi TvalTaxedva<br />

i, ”interneti rogorc damxmare moqalaqeTa saqmianobaSi”<br />

iT dainteresebuli xalxisaTvis me vfiqrob scenari optimisturia. iseve rogorc nebismieri didi<br />

eba da miRweva interneti qmnis SesaZleblobebs magram aseve moaqvs danakargebi. Sedegad Cven<br />

vT beWdviTi mediis garkveul danakargebs. me fviqrob es aris revolucia, romlis Sedegebze<br />

is mosaxdenad adamianebs uzarmazari SesaZleblobebi aqvT, radganac arsebobs SesaZlebloba xalxma<br />

rad Tqvas Tavisi saxelmZRvanelo saTqmeli adamianis da miiRon uflebaTa informacia. ganaTlebis sferoSi revoluciis axalgazrdebis dros monawileobiT siaxleebi, . evropis rogorc sabWo<br />

wesi<br />

magram aq ase ar xdeba.<br />

-erTi imedi internetTan dakavSirebiT aris, rom is gaxdeba damxmare moqalaqeebis saqmianobaSi da<br />

ans sxvagvar demokratiamde. me fviqrob es sakmaod mniSvnelovania CvenTvis Tu gvinda, rom ar<br />

dos socialuri dayofa gansakuTrebiT momdevno 10 wlis ganmavlobaSi vidre revolucia nel-nela<br />

fexs danarCen msoflios. Cven unda vimuSaoT erTad ara mxolod erovnul doneze, aramed<br />

urad raTa gamovZerwoT am konkretuli revoluciis momavali.<br />

211


jgufi g. arasamTavrobo seqtoris profili: saerTaSoriso amnistia<br />

1961 w. daarsebuli saerTaSoriso amnistia (www.amnesty.org) ibrZvis yvela sindisis patimris<br />

ganTavisuflebisaTvis; uzrunvelyofs samarTlian da swraf sasamarTlo procesebs politpatimrebisaTvis,<br />

ibrZvis sikvdiliT dasjis, wamebisa da patimarTa mimarT sxva sastiki mopyrobis winaaRmedg; aseve<br />

upirispirdeba politikuri mkvlelobebsa da ”gaqrobebs”, adamianis uflebebs darRvevebs, mTavrobebis an<br />

opoziciiuri jgufebis mier. saerTaSoriso amnistias yavs daaxloebiT milioni wevri da mxardamWeri<br />

msoflios 162 qveyanasa da teritoriul erTeulSi. misi saqmianoba moicavs saxalxo demonstraciebs da<br />

oficialuri werilebis gagzavnas, adamianis uflebebis sferoSi ganaTlebas da saqvelmoqmedo koncertebs,<br />

individualur mimarTvebs da globalur kampanis romelime konkretul sakiTxTan dakavSirebiT.<br />

is aris miukerZoebeli da damoukidebeli nebismieri mTavrobisagan, politikuri an religiuri<br />

mrwamsisagan. saerTaSoriso amnistia ZiriTadad finansdeba sawevro gadasaxadebiT da xelmomwerebisagan<br />

Semowiruli TanxebiT. misi vebgveridi mkiTxvels sTavazobs sakampanio saxelmZRvanelos, samarTliani<br />

sasamarTlo procesis saxelmZRvanelos da kampaniebSi monawileobis miRebis SesaZleblobas, registracias<br />

mobiluri telefoniT saswrafo Setyobinebis miRebisaTvis (mokle teqsturi Setyobinebis saxiT) da<br />

safosto baraTebis gagzavnas wamebis aRmosafxvrelad.<br />

saerTaSoriso amnistiis muSaobis magaliTi<br />

1960iani wlebis bolos garkveuli Secdomebis daSvebisa da Sesabamisi uaryofiTi gamoxmaurebis Semdeg<br />

saerTaSoriso amnistiam SemoiRo axali wesi, rom organizaciaSi momuSave xalxs unda emuSavaT mxolod<br />

maTi qveynebis gareT ganxilul saqmeebze. saerTaSoriso amnistiis samuSaos udides nawils kvlav<br />

moxaliseebi asruleben. isini saprotesto werilebs weren mTavrobebs, romlebic arRveven adamianis da maTi<br />

opoziciuri jgufebis uflebebs, maTi dapatimrebis, Seuracyofis, muqaris, fizikuri Zaladobis, wamebis,<br />

”gaqrobis” an politikuri mkvlelobebis gziT. isini informacias avrceleben sazogadoebrivi Sekrebis<br />

adgilebze sindisis patimrebisa da adamianis uflebebis Sesaxeb. isini iyeneben TavianT amouwurav inteleqts<br />

da fantazias.<br />

saerTaSoriso amnistia arasodes miiCnevs patimris ganTavisuflebas sakuTar damsaxurebad, radganac is<br />

bevri faqtoris Tavmoyris Sedegia da ara naklebad im qmedebebisa, romlebsac didi riskis fasad<br />

axorcieleben ojaxebi da megobrebi. da mainc, bevr ganTavisuflebul patimars uTqvams, rom saerTaSoriso<br />

amnistiis gamoxmaureba da werilebi Zalian mnsiSvnelovani iyo.<br />

1977 wels saerTaSoriso amnistias mieniWa nobelis mSvidobis premia misi moRvaweobisaTvis. misma<br />

”adeqi xeli moawere” kampaniam, romelic adamianis uflebebis sayovelTao deklaraciis 50-e wlisTavs<br />

mieZRvna 13 milioni xelmowera Seagrova deklaraciis mxardasaWerad. 2001 w. saerTaSoriso amnistiis<br />

vebgverdma `Sewydes wameba” moipova jildo el-fostis saukeTeso gamoyenebisaTvis”. (www.stoptorture.org).<br />

jgufi d. arasamTavrobo seqtoris profili: ”dereCos hiuman raits”<br />

(www.derencos.org)<br />

dareCos adamianis uflebebi, albaT adamianis uflebebis pirveli internet organizacia daars<br />

w. daZmobilebul espanur organizaciasTan Equipo Nizkor erTad dareCosma naTlad gaacnobie<br />

internets aqvs potencia iyos yvelaze mZlavi instrumenti adamianis uflebebis darRvevis wi<br />

212 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

brZolaSi mTel msoflioSi da saSualeba misces adamianis uflebebis damcav organizaciebs<br />

kavSiri hqondeT msofliosTan.<br />

dereCos TanamSromlobs laTinuri amerikis da msoflio adamianis uflebaTa organizaciebT<br />

gaavrcelos zusti da drouli informacia am qveynebSi adamianis uflebebis sferoSi arsebuli s<br />

Sesaxeb da aseve misces maT daxmarebis saSualeba. organizacia aseve koordinirebas uwevs r<br />

adamianis uflebaTa el. fostis misamarTebis sias, gamoscems internet Jurnals adamianis u<br />

Sesaxeb da muSaobs ugzoukvlod dakargulTa xsovnisaTvis da iRwvis maTi da maTi ojaxebis


e. arasamTavrobo seqtoris profili: Human Rights Watch<br />

rw.org)<br />

anis uflebebis damkvirveblebi aris damoukidebeli, arasamTavrobo organizacia, romelic<br />

a kerZo pirebis da fondebis SemonawirebiT mTeli msoflios masStabiT. organizacia daarsda<br />

s helsinkis damkvirveblebis saxelwodebiT (axla Human Rights Watch/Helsinki) rogorc pasuxi<br />

ze mxari daeWiraT saxelmZRvanelo mZime adamianis mdgomareobaSi uflebaTa ganaTlebis myofi adamianis sferoSi axalgazrdebis uflebaTa monawileobiT damcavi jgufebisaTvis . evropis sabWo<br />

, varSavasa da praRaSi, romlebic miznad isaxavdnen helsinkis epoqalur xelSekrulebasTan<br />

uflebaTa Sesabamisobis monitorings. is ar Rebulobs aranair pirdapir Tu arapirdapir<br />

bo dafinansebas. Human Rights Watch iRwvian bolo moeRos uflebebis darRvevis farTo speqtrs<br />

ebis gareSe, wamebis, arakanonieri dapatimrebis, azris Tavisuflebis, asocirebis, religiis,<br />

s, Zaladobis da rasobriv, genderul, eTnikur da religiur safuZvelze diskriminaciis CaTvliT.<br />

an Rights Watch aqveynebs informacias uflebaTa darRvevis Sesaxeb raTa Searcxvinos mTavrobebi<br />

213


kavSirebis damyareba<br />

214 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

ra aris samoqalaqo sazogadoeba - vin ras akeTebs aseT<br />

sazogadoebaSi da visTvis?<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

moqalaqeoba, demokratia, adamianis zogadi<br />

uflebebi<br />

done 4<br />

8-20<br />

90 wuTi<br />

es savarjiSo eyrdnoba demokratiul sazogadoebaSi<br />

moqalaqeebis, mTavrobis, arasamTavrobo<br />

organizaciebisa da mediis uflebebisa da<br />

movaleobebis gansazRvras molaparakebis gziT.<br />

� xmis micemis ufleba, qveynis marTvaSi<br />

monawileoba da qveynis samsaxurSi yofna.<br />

� informaciisa da azris gamoxatvis Tavisufleba<br />

� sazogadoebis winaSe movaleobebi<br />

� codnis ganviTareba uflebebsa da movaleobebs<br />

Soris kavSirebis Sesaxeb<br />

� demokratiis sxvadasxva seqtorebs Soris<br />

arsebuli rTuli urTierTkavSirebis gaazreba<br />

� TanamSromlobisa da samoqalaqo<br />

pasuxismgeblobis grZnobis ganviTareba<br />

� A3 zomis furceli, an dafis furceli yoveli<br />

monawilisaTvis<br />

� 2 sxvadasxva feris markeri (mag. mwvane da<br />

wiTeli) TiToeuli jgufisaTvis<br />

� Tokis, an Zafis gorgali (sasurvelia mwvane)<br />

� webovani lenti (skotCi) TiToeuli<br />

jgufisaTvis<br />

� makrateli<br />

daWeriT Tokis 1,5 sm. sigrZis daaxloebiT 24<br />

zoli<br />

1. ganmarteT, rom savarjiSos mizania demokratiuli sazogadoebis oTx<br />

seqtors Soris arsebuli sxvadasxva kavSirebis „ruqis“ daxazva<br />

2. dayaviT monawileebi oTxi, Tanabari zomis, jgufad demokratiis 4<br />

seqtoris warmosadgenad: mTavroba, arasamTavrobo seqtori, media da<br />

samoqalaqo sazogadoeba.<br />

3. daurigeT jgufebs didi zomis furcelebi da markerebi da<br />

ganumarteT, rom 10 wuTis ganmavlobaSi moifiqron ra rols<br />

asrulebs maTi seqtori demokratiul sazogadoebaSi, anu ra aris<br />

misi ZiriTadi funqciebi. didi zomis furcelze, wiTeli markeris<br />

gamoyenebiT unda Camoweron 5 yvelaze mniSvnelovani funqcia.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

215<br />

moqalaqeoba<br />

demokratia<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

8-20<br />

90 wuTi


4. SekribeT jgufebi erTad TavianTi ideebis warmosadgenad. mieciT<br />

mosazrebebis reaqciebis urTierTgaziarebis saSualeba. kiTxeT,<br />

eTanxmebian Tu ara 4 seqtoris ZiriTad funqciebs. mieciT jgufebs<br />

saSualeba Secvalon TavianTi siebi, Tu amis survili gauCndaT<br />

komentarebis mosmenis Semdeg.<br />

5. kvlav ganacalkeveT 4 jgufi da sTxoveT moifiqron, ras moiTxoven<br />

TiToeuli seqtorisagan, raTa ganaxorcielon sakuTari funqciebi,<br />

anu ra moTxovnebs uyeneben TiToul seqtors. unda Camoweron es<br />

moTxovnebi siis saxiT calke svetSi, mwvane markeris gamoyenebiT.<br />

mieciT 15 wuTi am amocanis Sesasruleblad.<br />

6. rodesac dro TiTqmis amoiwureba, sTxoveT jgufebs gansazRvron<br />

daaxloebiT 6 prioritetuli moTxovna da mieciT TiToeul jgufs<br />

dasawepebeli lenta da Zafis 6 cali gadanaWreli am moTxovnebis<br />

warmosadgenad.<br />

7. daarigeT „TamaSis wesebis“ aslebi, gadaxedeT mas da darwmundiT,<br />

rom yvelas esmis ra unda gaakeTon Semdeg etapze. sTxoveT jgufebs<br />

gamoitanon furclebi oTaxis SuagulSi da ganalagon isini<br />

kvadratulad erTmaneTisgan daaxloebiT 1 m-is daSorebiT. (ix.<br />

diagrama) sTxoveT TiToeuli jgufis wevrebs, dadgnen TavianT<br />

„kuTxesTan“ axlos.<br />

8. axla iwyeba molaparakebebis seria. TiToeuli raundisaTvis unda<br />

gamoyoT 10 wuTi. SeaxseneT monawileebs, rom, rodesac moTxovna<br />

miRebulia 2 furceli unda SeerTdes Zafis naWriT da damagrdes<br />

webovani lentiT, meore mxaris mier Sesabamisi pasuxismgeblobis<br />

aRebis aRsaniSnavad.<br />

9. procesis dasasruls, 4 setori dakavSirebuli unda iyos<br />

erTmaneTTan Zafis erTmaneTSi gadaxlarTuli rTuli qseliT.<br />

gadadiT analizze da Sefasebaze, vidre monawileebi jer kidev<br />

sxedan sqemis garSemo.<br />

analizi da Sefaseba<br />

sTxoveT monawileebs daakvirdnen maT mier Seqmnil qsels da imsjelon<br />

savarjiSos Sesaxeb.<br />

� sirTulesTan iyo dakavSirebuli mTavrobis, arasamTavrobo<br />

organizaciebis, mediisa da moqalaqeebis funqciebis gansazRvra<br />

demokratiul sazogadoebaSi?<br />

� iyo raime uTanxmoebebi jgufis SigniT, Tu ra moTxovnebi unda<br />

yofiliyo miRebuli da uaryofili?<br />

� Tqveni moTxovnebidan, romeli iyo uaryofili sxva jgufebis mier?<br />

ratom moxda ase? fiqrobT, rom msgavsi SemTxvevebi problemas<br />

Seqmnidnen realur cxovrebaSi?<br />

� iyo iseTi pasuxismgeblobebi, romlebic adre miuRebeli iyo, magram<br />

savarjiSos Sedegad miRebuli iqna? rogoria maT mimarT<br />

damokidebuleba axla?<br />

� eubneba savarjiSo monawileebs raimes axals demokratiuli<br />

sazogadoebis Sesaxeb, rac ar icodnen manamde? hqonda raime<br />

moulodnelobas adgili?<br />

216 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo 217<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

9 noemberi<br />

berlinis k<br />

dacemis dR


Cevebi xelmZRvanelebs<br />

instruqciebis me-4 punqtSi, mas Semdeg, rac jgufebi Seadgenen<br />

funqciebis Tav-TavianT cxrilebs, didi dro ar daxarjoT diskusiaze<br />

mTeli jgufis monawileobiT. ufro metad, es unda gamoiyenoT, rogorc<br />

stimuli mcire samuSao jgufis Semdgomi muSaobisaTvis. jgufebma, SeiZleba,<br />

moisurvon sxva jgufis funqciebis CaniSvna.<br />

rodesac isini Seadgenen TavianTi moTxovnebis sias (me-5 punqti),<br />

sTxoveT maT ar wamoayenon ararealuri moTxovnebi sxva seqtoris<br />

misamarTiT. es pasuxismgeblobebi misaRebi unda iyos da amdenad, moTxovnebi<br />

ar unda iyos usamarTlo, an araracionaluri.<br />

jgufebis molaparakeba ar unad atarebdes Sejibris xasiaTs da am<br />

etapma ar unda waiRos didi dro. xazi gausviT, rom jgufebma erTmaneTi<br />

unda ganixilon TanamSromlobis aspeqtSi: savarjiSos mizania iseTi<br />

sazogadoebis formireba, romelSic yvela seqtori muSaobs erTad<br />

yvelasaTvis damakmayofilebel pirobebSi. ase rom, SeTanxmebebi unda iyos<br />

SedarebiT swrafi: uTxariT jgufebs, miiRon moTxovnebi, Tu isini<br />

racionaluria, an winaaRmdeg SemTxvevaSi, uaryon isini da Semoinaxon<br />

mogvianebiT etapebze gansaxilvelad.<br />

variantebi<br />

savarjiSo unda iyos gamartivebuli, an garTulebuli, sazogadoebis<br />

sxvadasxva seqtorebis raodenobis cvlilebis Sedegad. magaliTad, SeiZleba<br />

moisurvoT daamatoT „biznesi“, „umciresobebi“ an „araprivilegirebuli<br />

jgufebi“. Tumca, es bevrad ufro gaarTulebs molaparakebis process da<br />

amitomac, SeiZleba, ar mosTxovoT yvela jgufs moTxovnebis<br />

urTierTgacvla. SeiZleba, aseve, gamoiyenoT axalgazrdebisaTvis aqtualuri<br />

sxvadasxva kategoriebi – magaliTad, SecvaleT „moqalaqeebi“<br />

„axalgazrdebiT“, xolo „mTavroba“ _ „skoliT“.<br />

savarjiSos gamartiveba SeiZleba 1, an meti jgufis moSorebiT:<br />

magaliTad, SesaZloa, mxolod „moqalaqeebTan“ da „mTavrobasTan“ muSaoba.<br />

es varianti sasurvelia, Tu jgufi mcirea. aseve, SeiZleba, savarjiSos<br />

Sesruleba sqemis agebis gareSe: molaparakebis procesSi vinmem pirveli<br />

jgufidan unda daiWiros Zafis erTi bolo da SesTavazos meore bolo<br />

vinme sxvas meore jgufidan. Tu monawileebi amgvarad daiWeren Zafebs<br />

mTeli TamaSis ganmavlobaSi, maTi „sazogadoeba” TamaSis bolos aRmoCndeba<br />

fizikurad dakavSirebuli!<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufma, SeiZleba, ganavrcos sqema sazogadoebaSi sxvadasxva jgufebis<br />

CarTvis gziT. (ix. variantebi). sesaZloa, moisurvon ruqis gadatana sxva<br />

furcelze ufro mkafio gamosaxulebisaTvis da amis Semdeg gaavlon<br />

kavSirebis amsaxveli xazebi sxvadasxva feris markerebiT. magaliTad,<br />

wiTeli mTavrobisaTvis, yviTeli mediisaTvis, mwvane arasamTavrobo<br />

seqtorisaTvis, da a.S. ifiqreT, romeli kavSiri araa kargad ganviTarebuli<br />

sazogadoebaSi da ra unda gakeTdes amis gamosasworeblad.<br />

Tu jgufi moisurvebs ufro praqtikul proeqtebze muSaobas, romelic<br />

moicavs kavSirebs da TanamSromlobas adgilobriv mTavrobas, arasamTavrobo<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

TamaSis wesebi<br />

sazogadoebebsa da medias Soris, SesTavazeT maT savarjiSo ”baRi erT<br />

RameSi” (gv. 110).<br />

1. savarjiSos mizani _ yvela seqtorma unda miaRwios, rom sxva seqtorebma miiRon maTi moTxovnebi<br />

2. molaparakebebi imarTeba sam raundad seqtorebis wyvilebs Soris<br />

� raundi I: moqalaqeebi awarmoeben molaparakebas arasamTavrobo seqtorTan; media _ mTavrobasTan<br />

� raundi II: moqalaqeebi awarmoeben molaparakebas mediasTan: arasamTavrobo seqtori _<br />

mTvarobasTan<br />

� raundi III: moqalaqeebi mTavrobasTan; media _ arasamTavrobo seqtorTan<br />

3. wyvilebi Tavad Rebuloben gadawyvetilebas, romeli warmoadgens pirveli sakuTar moTxovnebs,<br />

Semdeg ki cvlian rolebs<br />

4. moTxovnebi unda iyos mkafio da naTeli, sasurvelia, ganimartos, ratomaa konkretulad am<br />

moTxovnis Sesruleba aucilebeli momTxovni mxaris efeqturad funqcionirebisaTvis.<br />

5. vidre gadawyvetdeT, rogor moiqceviT, miiRebT, Tu uars etyviT moTxovnaze, aucilebelia<br />

moifiqroT: ramdenad samarTliani is da ramdenad Sesrulebadia.<br />

6. Tu meore mxare uars ambobs moTxovnis Sesrulebaze, Tokis naWeri gadadeT gverdiT, xolo Tu is<br />

Rebulobs am moTxovnas, TokiT xdeba Sesabamis furclebis dakavSireba. iqve moTxovnis mimRebi<br />

mxare CainiSnavs Tavis furcelSi konkretulad romeli moTxovna iyo Sesrulebuli.<br />

7. igive procedura meordeba raundis dasrulebamde<br />

8. muSaoba grZeldeba, vidre kavSirebi ar gaibmeba yvela moqmed seqtors Soris<br />

sawyisi pozicia<br />

moqalaqeebi media<br />

1m<br />

arasamTavroboebi<br />

1m<br />

mTavroba<br />

II raundi<br />

moqalaqeebi media<br />

arasamTavroboebi mTavroba<br />

I raundi<br />

moqalaqeebi media<br />

arasamTavroboebi mTavroba<br />

III raundi<br />

moqalaqeebi media<br />

arasamTavroboebi mTavroba<br />

maka – veSapebze monadire<br />

”rogorc ar unda SealamazoT – veSapebze nadiroba mkvlelobaa,<br />

xolo mkvleloba cudia”. mwvaneTa moZraoba<br />

218 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

ekologia, globalizacia, adamianis zogadi<br />

uflebebi<br />

done 4<br />

14 da meti<br />

150 wuTi<br />

es savarjiSo moicavs mcire jgufebSi muSaobas,<br />

rolebis gaTamaSebas, diskusias da konsenusis<br />

miRwevas Semdeg sakiTxebze:<br />

� zRvis resursebis mdgradi gamoyeneba<br />

� adgilobrivi xalxebis kulturis SenarCunebisa<br />

da ganviTarebis ufleba.<br />

� kulturul cxovrebaSi monawileobis ufleba<br />

� xalxis ufleba Tavisuflad gankargon TavianTi<br />

bunebrivi resursebi.<br />

� bunebrivi resursebis mopovebisa da gamoyenebis<br />

ufleba<br />

� ganviTarebisa da kulturuli cxovrebis<br />

uflebasa da garemos dacvas Soris arsebuli<br />

winaaRmdegobis Seswavla<br />

� kulturaTaSorisi unar-Cvevebis ganviTareba<br />

da prekoncefciebze msjeloba.<br />

� kulturologiuri gansxvavebebis mimarT<br />

miukerZoebeli midgomis Camoyalibeba.<br />

� dasarigebeli masala<br />

� kalmistrebi da furclebi jgufisaTvis<br />

Canawerebis gasakeTeblad.<br />

� yuradRebiT waikiTxeT dasarigebeli masala<br />

mocemul sakiTxebTan dakavSirebuli informaciis<br />

gasacnobad. amis Semdeg Tqven saSualeba geqnebaT<br />

pasuxebi gasceT SekiTxvebs Tu saWiroa.<br />

� gaakeTeT TiToeuli baraTi-rolis asli<br />

yvela jgufisaTvis. TiToeuli monawiles unda<br />

hqondes sakuTari baraTi-roli.<br />

savarjiSo gayofilia or nawilad: nawili 1 (30 wuTi) - savarjiSos da<br />

masSi ganxiluli ekologiuri da kulturologiuri sakiTxebis Sesavali.<br />

nawili 2 (90 wuTi) - sxdomis inscenireba, romelic ganixilavs makas<br />

tomebis veSapebze nadirobis saerTaSoriso komisiaSi Setanil saCivars<br />

veSapebze nadirobis aRdgenis moTxovniT. aucileblad moitoveT dro<br />

savarjiSos Semdeg diskusiisaTvis, analizisa da ganxilvisaTvis.<br />

nawili 2. ekologiuri da kulturologiuri sakiTxebis Sesavali (30<br />

wuTi)<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

219<br />

ekologia<br />

globalizacia<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

14 da meti<br />

150 wuTi


1. ganmarteT, rom es savarjiSo exeba ekologiur da kulturologiur<br />

uflebebs. is emyareba makas tomebis moTxovnas saerTaSoriso<br />

veSapebze nadirobis komisiis mimarT veSapebze nadirobis aRdgenasTan<br />

dakavSirebiT da maT mimarT garemos damcvelebisa da sxva Zalebis<br />

dapirispirebas.<br />

2. uambeT monawileebs makas Sesaxeb. (ix. dasarigebeli masala)<br />

3. axla warmoadgineT am savarjiSoSi ganxiluli sakiTxebi. sTxoveT<br />

monawileebs miuTiTon TavianTi pasuxebi Semdeg SekiTxvebze „maRla<br />

an dabla“ poziciiT (am meTodis gamoyenebisaTvis ix. gv.69).<br />

waikiTxeT Semdegi gancxadebebi saTiTaod:<br />

„xalxis wes-Cveulebebs pativi unda vceT Tu isini ar<br />

ewinaaRmdegebian adamianis uflebebs“<br />

„Cven pativi unda vceT xalxis uflebas Tavisuflad airCion<br />

TavianTi sakvebi, iyvnen mkacri vegetarianelebi, ubralod<br />

vegetarianelebi Tu Wamon xorci“.<br />

„sakvebi unda iyos ekologiurad arasaziano meTodebiT<br />

damzadebuli“<br />

„mecxoveleoba ar unda iyenebdes sastik meTodebs rogoricaa<br />

intensiuri zrda an dakvlis sastiki xerxebi“<br />

kulturologiuri tradiciebi Zalian mniSvnelovania xalxisaTvis<br />

da pativi unda vceT.“<br />

„veSapebze nadiroba dauSvebelia, Tundac kulturologiuri<br />

gamarTlebis SemTxvevaSi“.<br />

nawili 2. (90 wuTi) sxdomis inscenireba, romelic ganixilavs makas<br />

tomebis veSapebze nadirobis saerTaSoriso komisiaSi Setanil<br />

saCivars veSapebze nadirobis aRdgenis moTxovniT..<br />

1. SeaxseneT jgufs, rom makas tomebma mimarTes saerTaSoriso<br />

veSapebze nadirobis komisias veSapebze nadirobis aRdgenasTan<br />

dakavSirebiT da rom ramodenime garemos damcvelTa jgufi<br />

ewinaaRmdegeba maT moTxovnas. es aris gamogonili organizaciis<br />

simulirebuli Sexvedra. organizaciis saxelia Crest (romelic<br />

aris Semdegi inglisuri sityvebis abreviatura kultura,<br />

uflebebi, ekologia, simdgrade da saubari). Crest aris<br />

damoukidebeli organizacia, romelic ekologiur sakiTxebs<br />

ganixilavs adamianis uflebaTa perspeqtividan. isini cdiloben<br />

gagebis damkvidrebas dialogis gziT. simulcia aris Crest-is<br />

mier organizebuli Sexvedra 4 jgufs Soris:<br />

� makas tomebi, romlebic warmoadgenen TavianT saCivars veSapebze<br />

nadirobis aRdgenasTan dakavSirebiT.<br />

� ukiduresi CrdiloeTis aliansi, romelicw armoadgens veSapebze<br />

da selapebze monadire organizaciebis gaerTianebas. is<br />

mowodebulia sanapiro kulturebis momaalis dacvisa da<br />

uzrunvelyofisaTvis da zRvis ZuZumwovrebis resursebis<br />

mdgradi gamoyenebisaTvis. es organizacia mxars uWers makas<br />

tomebs.<br />

220 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� zRvis daraji, organizacia, romelic iZiebs da<br />

dokumentlurad afiqsirebs sazRvao veluri bunebis saxeobebis<br />

mopyrobis da regulirebis saerTaSoriso kanonmdeblobis<br />

darRvevas. es organizacia ar uWrs mxars makas moTxovnas<br />

� mwvaneTa moZraoba, ekologiuri aqtivistebi, romlebic<br />

ewinaaRmdegebian veSapebze nadirobas.<br />

2. Crest mediatoris rols asrulebs am jgufebs Soris. msjeloba<br />

warimarTeba 4 sakiTxis garSemo:<br />

� unda iyos Tu ara veSapebze nadiroba nebadarTuli?<br />

� arsebobs veSapebze nadirobis, rogorc kulturologiuri<br />

tradiciis raime gansakuTrebuli SemTxveva?<br />

� Tu veSapebze nadiroba ganxorcieldeba, ra masStabiT unda<br />

moxdes es?<br />

� regulirebis ra saxis reJimebia saWiro?<br />

3. sTxoveT 2 moxalises warmoadginon Crest da danarCenebi ki dayaviT<br />

4 mcire Tanabar jgufad. daarigeT baraTi-rolebi. jgufebs 30 wuTi<br />

aqvT informaciaze msjelobisa da makas moTxovnasTan dakavSirebiT<br />

TavianTi poziciebis dasacavad momzadebisaTvis.<br />

4. rodesac jgufebi mzad iqnebian moiwvieT isini plenarul sxdomaze.<br />

sTxoveT Crest warmomadgenel wyvils moawyon simulirebuli<br />

Sexvedra, romelic daaxloebiT 60 wuTs unda gagrZeldes.<br />

Sexvedris mizania informaciis gacvla da gaziareba, warmodgenili<br />

sakiTxebis ganxilva da zemoT CamoTvlil 4 punqtTan dakavSirebiT<br />

SeTanxmebis miRweva.<br />

5. Sexvedras xsnis Crest adamianis uflebebTan da diskusiis<br />

ekologiur xasiaTxTan dakavSirebuli mokle gancxadebiT. amis<br />

Semdeg makas tomebis warmomadenlebi ganmartaven TavianT pozicias<br />

da iwyeba ganxilva.<br />

6. diskusiis bolos gadadiT analizze da Sefasebsaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

sTxoveT jgufebs imsjelon diskusiis procesze da imaze iyo Tu ara<br />

SesaZlebeli konsensusamde misvla.<br />

� iyo gansxvavebuli rolebis Sesruleba rTuli?<br />

� ra iyo yvelaze saintereso rac monawileebma Seityves?<br />

� ra iyo saukeTeso argumenti? emociuri Tu racionaluri, logikuri<br />

argumentebi?<br />

� ramdenad rTuli iyo argumentis meore mxaris danaxva? ramdenad<br />

rTuli iyo misi miReba?<br />

� realur cxovrebaSi ramdenad rTulia sxva xalxebis kulturuli<br />

tradiciebis miReba romlebic monawileebis azriT uxeSi, gaugebari<br />

an araeTikuria?<br />

� ra etapze xdeba kulturologiuri konfliqti diskriminacia?<br />

� ramdenad rTulia iyo gaxsnili kulturologiuri gansxvavebebis<br />

mimarT?<br />

� globalizacias gardauvlad mivyavarT kulturuli Taviseburebebis<br />

dakargvamde? niSnavs kulturis Secvla mis dakargvas?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

221


� unda ganvixiloT kulturologiuri cvlileba msoflios Secvlis<br />

pozitiur procesad?<br />

� konfliqturi uflebebTan dakavSirebuli iuridiuli pretenziebi<br />

ZiriTadad ganixileba sasamarTloSi. aris es uflebebis sakiTxebis<br />

gadawyvetis samarTliani gza?<br />

� romeli unda iyos prioritetuli – adamianebis mier sakvebis da<br />

sicocxlis uflebis moTxovna Tu garemos dacva da saxeobebis<br />

SenarCuneba?<br />

daasruleT sxdoma “maRla Tu dabla” kidev erTi raundiT, raTa<br />

gaarkvioT Seicvales Tu ara monawileebma damokidebulebebi veSapebze<br />

nadirobasTan dakavSirebiT. gaimeoreT igive SekiTxvebi, romelebic 1<br />

nawilSi dasviT.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSoSi ganxiluli sakiTxebis sirTule niSnavs, rom is yvelaze<br />

Sesaferisia momwifebuli jgufisaTvis, romlebsac msjelobis kargi<br />

unarCvevebi aqvT. asaTvisebelia didi moculobis informacia da baraTirolebis<br />

teqstebi gaTvlilia adamianis uflebebis da ekologiuri<br />

terminologiis codnis garkveul doneze. SesaZloa moisurvoT savarjiSos<br />

warmarTva 2 sxdomaze da misceT jgufs dro Sualedebs Soris waikiTxon<br />

rol-baraTebze mocemuli informacia da ifiqron wamoWril sakiTxebze.<br />

am savarjiSos erTi mniSvnelovani mizani aris daupirispiron<br />

axalgazrdebi TavianT sakuTar kulturologiur xedvas da saSualeba<br />

misces maT gadaxedon TavianT damokidebulebas veluri bunebis racionalur<br />

gamoyenebasTan mimarTebaSi. veSapebze nadiroba bevrisTvis aris emociuri<br />

sakiTxi, romlis Sesaxebac maT xSirad gaaCniaT mtkice Sexedulebebi. es mas<br />

aqcevs samuSaod saintereso, magram rTul sakiTxad. meore mizani aris<br />

konsensusis miRwevis gzebis SemuSaveba, da amitomac savarjiSo agebulia<br />

Sexvedraze, romelzec mediatoris rols asrulebs gamogonili organizacia<br />

Crest. savarjiSos Sesrulebamde SeiZleba moisurvoT konsensusis miRwevis<br />

Sesaxeb SemoTavazebuli informaciis xilva 66 gv.ze.<br />

SeiZleba saWiro iyos gadamowmeba srulad esmiT Tu ara monawilebs<br />

rolur baraTebze mocemuli zogierTi terminis da koncefciis mniSvneloba.<br />

mag.<br />

aborigenebi<br />

ar arsebobs raime myari an mudmivi sazRvari, romelic saSualebas<br />

mogvcems araorazrovnad ganvsazRvroT ras niSnavs aborigenebi. zogadad,<br />

SeiZleba iTqvas, rom isini arian im xalxis Stamomavlebi, romlebmac<br />

daipyres es miwebi kolonizatorebis misvlamde da saxelmwifo sazRvrebis<br />

dadgenamde. isini yovelTvis gancalkevebuli arian saxelmwifosgan da<br />

xSirad inarCuneben tomuri cxovrebis stils.<br />

prevenciuli principi<br />

es principi acxadebs, rom “rodesac raime saqmianoba safrTxes uqmnis<br />

adamianis janmrTelobas prevenciuli zomebi unda iqnas miRebuli maSinac ki<br />

Tu mizez-Sedegobrivi kavSiri ar aris mecnierulad Seswavlili”. is<br />

222 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

9 agvisto<br />

aborigeniT<br />

saerTaSori


gulisxmobs gaurkvevel SemTxvevebSi qmedebis ganxorcielebas; riskis<br />

SemqmnelTa winaaRmdeg mtkicebulebebis moZieba, potenciurad saziano<br />

saqmianobis alternativebis mofiqreba, da interaqtiuli gadawyvetilebebis<br />

miRebis meTodebi.<br />

mdgradoba<br />

1989 wels gaeros ekologiisa da ganviTarebis komisiam, romelsac<br />

`brundtlandis moxsenebas~ uwodeben gansazRvra mdgradi ganviTareba<br />

rogorc ”ganviTareba, romelic akmayofilebs Tanamedroveobis moTxovnebs da<br />

amave dros safrTxes ar uqmnis momavali Taobebis unars daakmayofilos<br />

maTi moTxovnebi.” “mdgradi gamoyeneba” aris termini, romelic misaRebia<br />

mxolod ganaxlebadi resursebis SemTxvevaSi: is niSnavs resursebis im<br />

sixSiriT gamoyenebas risi aRdgenis unaric maT aqvT. arsebobs<br />

saerTaSoriso SeTanxmeba msoflios bunebrivi resursebis racionaluri<br />

gamoyenebis pricipTan dakavSirebiT, romelic emyareba mecnierul<br />

mtkicebulebebs da obieqtur monacemebs.<br />

variantebi<br />

Tu jgufi mcirea SegiZliaT imuSaoT 2 jgufTan, maka da ukiduresi<br />

CrdiloeT aliansi erT mxares da mwvaneTa moZraoba da zRvis daraji meore<br />

mxares.<br />

alternatiuli gza aris am savarjiSos Sesruleba komisiis mosmenis<br />

saxiT. TiToeuli jgufis warmodgena daavaleT TiTo monawiles: maka,<br />

ukiduresi CrdiloeT aliansi, mwvaneTa moZraoba da zRvis daraji. sTxoveT<br />

maT warmoadginon TavianTi poziciebi da Semdeg gadadiT adgilidan<br />

SekiTxvebis dasmaze. bolos CaatareT kenWisyra 4-ive sakiTxTan<br />

dakavSirebiT. am gziT Tqven daafiqrebT monawileebs adamianis uflebebis,<br />

kulturologiuri da ekologiuri aspeqtebis Sesaxeb, magram naklebad<br />

iqneba warmodgenili konsensusis miRwevis elementi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

globalizacia iyo am savarjiSoSi warmodgenili erT-erTi sakiTxi. Tu<br />

jgufi dainteresdeba globalizaciis sxva aspeqtebiTac SeiZleba moisurvon<br />

savarjiSos “globalizaciis terminologiuri leqsikoni” Sesruleba (gv.<br />

145).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

mxari dauWireT aborigen xalxs maT mier Seqmnili produqciis yidviT.<br />

bevri xelnakeTi nivTebi, romlebic iyideba “samarTliani vaWrobis”<br />

maRaziebSi damzadebulia aborigenebis mier. SemdegSi suvenirebi da<br />

saCuqrebi Tqveni axloblebisaTvis SeiZineT aseT maRaziebSi.<br />

damatebiTi informacia<br />

� www.highnorth.no - ukiduresi CrdiloeT aliansis saiti.<br />

� www.seashephard.com - saerTaSoriso zRvis darajis saiti.<br />

� www.iwcoffice. org - veSapebze nadirobis saerTaSoriso komisiis<br />

saiti.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

223


dasarigebeli masala<br />

baraTi rolebi<br />

� http://content.lib.washington.edu/aipnw/renker/contemporary.html - makas<br />

tomebis SenarCunebis saiti.<br />

� www.greenpeace. org - mwvaneTa moZraobis saiti.<br />

makas xalxebi (romlebsac aseve makas an makas tomebs eZaxian) cxovroben olimpiis naxevarkunZulis<br />

ukidures CrdiloeT-dasavleTiT mdebare rezervaciaSi, aSS-s vaSingtonis StatSi. amJamad rezervaciis<br />

farTobi 27, 000 akria. 1999 w. ivlisSi tomebis aRweram aCvena, rom makas tomSi oficialurad aris<br />

1214 wevri, Tumca rezervaciaSi amJamad mxolod 1079 cxovrobs. rezervaciaSi umuSevrebis saSualo<br />

done aris 59% da TiTqmis rezervaciaSi mcxovrebi ojaxebis 49%-is Semosavali klasificirdeba<br />

federaluri siRaribis zRvris qvemoT da sacxovrebeli saxlebis 59% iTvleba substandartulad.<br />

am damTrgunveli aRweris miuxedavad tradiciebi Zalian Zlieria da bevri makas tomis axalgazrda<br />

kolejis dasrulebis Semdeg brundeba rezervaciaSi makas xalxebis sasargeblod adgilobriv klinikebSi<br />

da sazogadoebriv skolebSi muSaobisaTvis.<br />

informaciis wyaro: http://content.lib.washington.edu/aipnw/renker/contemporary.html<br />

CREST–is roluri baraTi<br />

Tqveni pozicia veSapebze nadirobis mimarT neitraluria. Tqveni rolia warmoadginoT ZiriTadi informacia<br />

adamianis uflebebsa da ekologiuri kanonmdeblobis sakiTxebTan dakavSirebiT da SeasruloT mediatoris<br />

roli jgufebs Soris. Tqveni, rogorc mediatoris roli aris uzrunvelyoT diskusiis fokusireba<br />

ZiriTad amocanaze da gafantoT gaugebrobebi da araswori koncefciebi. Tqven unda daexmaroT jgufebs<br />

daTmon gansxvavebebi da sanacvlod eZebon ra aqvT saerTo, raTa miaRwion konsensuss Semdeg sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT:<br />

� unda iyos Tu ara veSapebze nadiroba nebadarTuli?<br />

� arsebobs veSapebze nadirobis, rogorc kulturologiuri tradiciis raime gansakuTrebuli<br />

SemTxveva?<br />

� Tu veSapebze nadiroba ganxorcieldeba, ra masStabiT unda moxdes es?<br />

� regulirebis ra saxis reJimebia saWiro?<br />

Tavdapirvelad miesalmeT yvelas. gansazRvreT diskusiis CarCoebi, daaxloebiT 2 wuTi moandomeT<br />

scenis momzadebas mokled CamoTvaleT adamianis ZiriTadi uflebebis da garemos dacvis<br />

aspeqtebi, romlebic kavSirSia gansaxilvel sakiTxTan. Tu survili gaqvT moiyvaneT citatebi<br />

qvemoT warmodgenili nawyvetebidan. aseve unda miuTiToT, rom zogi moraluri Sexedulebebidan<br />

gamomdinare ewinaaRmdegeba veSapebze nadirobas.<br />

Semdeg zogadi msjelobis gaxsnamde sTxoveT makas tomebs ganmarton, ra mizezebis gamo undaT<br />

veSapebze nadirobis ganaxleba. 40 wuTiani diskusiis Semdeg daiwyeT Sedegebis Sejameba.<br />

ukiduresi CrdiloeT aliansis baraTi roli<br />

ukiduresi CrdiloeT aliansi aris organizacia, romelSic Sedis kanadis, grenlandiis,<br />

kunZulebis, islandiis da norvegiis veSapebze da selapebze monadireTa organizaciebi, da asev<br />

rigi adgilobrivi sazogadoebebi. ukiduresi CrdiloeT aliansi muSaobs sanapiro kul<br />

224 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

SenarCunebisaaTvis da ibrZvis zRvis ZuZumwovarTa resursebis racionaluri gamoyenebisaT<br />

savarjiSoSi Tqven unda gamoiyenoT adamianis uflebebis da ekologiis sakiTxebis sakuTari c<br />

gaiTvaliswonoT Semdegi citatebi da informacia ukiduresi CrdiloeT aliansis vebgverdidan:<br />

“makas tomebi veSapebze nadiroben 2 000 wlis ganmavlobaSi vidre es TeTri imperialistebi ar<br />

da gadawyvites veSapebis xelSi Cagdeba radganac misi cximi da a.S. Zalian mniSvnelovani iyo<br />

Semdeg maT gaZarcves es resursi da makas aRar SeeZlo sakuTari tradiciis gagrZeleb<br />

moTminebiT elodnen rodis aRdgeboda es resursi. es ukve moxda. magram axla TeTrkanianeb


tomebis baraTi roli<br />

olia warmoadginoT CrdiloeT amerikis Crdilo-dasavleT sanapiroze mcxovrebi indielTa tomis<br />

aqme. am savarjiSoSi unda gamoiyenoT Tqveni codna adamianis uflebebis da ekologiuri sakiTxebis<br />

da aseve daeyrdnoT Semdeg citatebs da informacias makas vebgverdidan:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

70 weli gavida veSapebze nadirobis bolo SemTxvevidan, masTan dakavSirebuli ceremoniebi,<br />

ebi, simRerebi da legendebi Semoinaxa da dRemde Taobidan Taobas gadaecema. amJamad zogierTi<br />

i maka Tavs irCens oragulze da wynari okeanis maxvilTevzaze TevzaobiT da maTi adgilobrivi<br />

eobis qarxnisaTvis miyidviT, magram nadavlis megobrebisa da ojaxis wevrebisaTvis gaziarebis Zveli<br />

er kidev cocxalia“.<br />

gaanadgura veSapebis maragi iyo evropelebisa da amerikelebis mier ganxorcielebuli veSapebze<br />

225


zRvis darajis da veSapebisa da delfinebis konservaciis sazogadoebi<br />

baraTi-roli<br />

zRvis darajis saerTaSoriso organizacia aris ara-komerciuli arasamTavrobo organizacia, r<br />

iZiebs da dokumentalurad asabuTebs zRvis veluri bunebis saxeobebis maregul<br />

xelSekrulebebis da saerTaSoriso kanonmdeblobis darRvevis faqtebs. veSapebisa da del<br />

konservaciis sazogadoeba aris msoflios erT-erTi yvelaze aqtiuri saqvelmoqmedo sazo<br />

romelic emsaxureba veSapebis, delfinebis da zRvis Rorebis konservacias da gadarCenas.<br />

Tqveni rolia warmoadginoT im xalxis Sexedulebebi, romlebic dainteresebuli arian bun<br />

veluri resursebis dacviT. unda gamoiyenoT adamianis uflebebis da ekologiuri sakiTxebis c<br />

qvemoT moyvanili citatebi da informacia zRvis darajisa da veSapebisa da delfinebis konse<br />

226 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


a moZraobis baraTi-roli<br />

moZraobis mxardamWerebi mTel msoflioSi atareben kampanias da avrceleben TavianT Sexedulebebs<br />

i msofliosmiRwevisaTvis.<br />

jiSoSi unda gamoiyenoT adamianis uflebebis da ekologiuri sakiTxebis codna da qvemoT<br />

li citatebi da informacia vebgverdebidan.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

ar unda SealamazoT, veSapebze nadiroba aris mkvleloba da mkvleloba cudia. diax, veSapebi ar<br />

damianebi, magram arian isini ramiT adamienebze naklebi? azrovnebis wesi, romelic zeimobs veSapis<br />

s arafrit gansxvavdeba azrovnebis wesisagan, romelic dasaSvebad miiCnevs „arasrulfasovani“<br />

bis genocids. Cven gvjera, rom termini „adamianis uflebebi“ zedapirulad gamoxatavs am cnebis<br />

a iZleva Sovinizmis safuZvels sxva saxeobebTan mimarTebaSi. ufro Rrma gagebiT veSapebi da sxva<br />

iare ZuZumwovrebi aseve uflebamosili arian adamianis uflebebze an ukidures SemTxvevaSi<br />

227


228 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


mivceT Tu ara xma?<br />

yvela xma mniSvnelovania<br />

saxelmZRvanelo 230adamianis<br />

uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

229


demokratia<br />

moqalaqeoba<br />

adamianis saerTo uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

270 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

demokratia, moqalaqeoba, adamianis saerTo<br />

uflebebi<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

nawili 1: gamokiTxvis Sesavali<br />

270 wuTi (3 nawilad)<br />

es savarjiSo gvTavazobs sazogadoebis wevrebis<br />

gamokiTxvas problemis Seswavlis mizniT:<br />

� arCevnebSi xmis micema<br />

� samoqalaqo aqtivoba<br />

� qveynis marTvaSi monawileobis ufleba<br />

� demokratiul arCevnebSi monawileobis ufleba<br />

� azris gamoTqmis Tavisufleba<br />

� arCevnebSi sakuTari xmis gamoyenebis<br />

SesaZleblobis dafaseba<br />

� informaciis moZiebisa da kritikuli Sefasebis<br />

unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� demokratiul sazogadoebaSi yvela moqalaqis<br />

pirovnuli wvlilis dafaseba<br />

� gamokiTxvis furclebi 1 da 2, erTi<br />

kompleqti erT wyvilze<br />

� I CanarTis asli, gamokiTxvis CatarebasTan<br />

dakavSirebuli SeniSvnebi, erTi kompleqti erT<br />

wyvilze<br />

� pastebi an fanqrebi yvelasTvis<br />

� A3 zomis furclebi an dafis furclebi da<br />

markerebi<br />

� webos lenta<br />

� gaakeTeT II CanarTi da gamokiTxvis furclis<br />

nimuSis asli didi zomis furcelze<br />

instruqciebis gacemisas gamoiyeneT<br />

TvalsaCinoebis nimuSad<br />

� dafaze gaakeTeT gamokiTxvis furclis asli 1<br />

da 2 Sedegebis Sesajameblad<br />

� SeadgineT savarjiSos grafiki I nawilisaTvis<br />

dagWirdebaT 60 wuTi (gamokiTxvis Sesavali),<br />

minimum 120 wuTi II nawilisaTvis (gamokiTxvis<br />

procesi) da 90 wuTi III nawilisaTvis –<br />

(Sedegebis analizi, daskvna da gamokiTxva).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


1. ganmarteT, rom pirveli sxdomis mizania moamzados jgufi<br />

sazogadoebaSi gamokiTxvis Casatareblad maT mier xmis micemis an ar<br />

micemis mizezebis gasarkvevad.<br />

2. hkiTxeT monawileebs apireben Tu ara saparlamaneto an adgilobriv<br />

arCevnebSi monawileobis miRebas rogorc ki Semdegi (pirvelive)<br />

SesaZlebloba miecemaT amisTvis. sTxoveT maT xelis aweviT<br />

gamoxaton TavianTi azri, Semdeg ki dayaviT jgufi imisdamixedviT<br />

Tu vin apirebs arCevnebaSi monawileobis miRebas _ (a) da vin ar<br />

apirebs _ (b). „ar vici“ SeiZleba moxvdes nebismier jgufSi raTa<br />

dabalansdes jgufebis wevrTa raodenoba ramdenadac es SesaZlebelia.<br />

3. sTxoveT TiToeul jgufs Seadginon didi zomis furcelze im<br />

mizezebis sia, romlebic ganapirobeben maT arCevnebSi monawileobas<br />

an ar monawileobas, mieciT maT daaxloebiT 15 wuTi siebis<br />

mosamzadeblad.<br />

4. SekribeT jgufebi da sTxoveT a da b jgufis warmomadgenlebs<br />

gaaacnon danarCenebs maTi siebi. bolos gamoyaviT dro mokle<br />

diskusiisTvis da siebSi damatebiTi winadadebebis Sesatanad Tu<br />

aseTi iqneba.<br />

5. daarigeT gamokiTxvis furclis aslebi. daeyrdeniT didi zomis<br />

asls, romelic Tqven moamzadeT. darwmundiT, rom monawileebma<br />

ician, rom I nawili aris imaTi pasuxebis dafiqsirebisaTvis<br />

romlebic xmis micemas ar apireben, xolo II nawili xmis mimcemTa<br />

pasuxebis dasafiqsireblad. miuTiTeT, rom SekiTxvebi erTmaneTis<br />

msgavsia 2 SekiTxvis gamoklebiT, romelic orive nawilSi<br />

sxvadasxvaa. gadaikiTxeT SekiTxvebi da darwmundiT, rom isini<br />

naTladaa Camoyalibebuli.<br />

6. axla ganmarteT pasuxebis dafiqsirebis meTodi. aCveneT jgufs<br />

nimuSi (ix. dasarigebeli masala) da ganmarteT rogor unda moxdes<br />

„5-Strixis “ meTodis gamoyeneba raodenobis aRricxvis mizniT.<br />

7. daarigeT gamokiTxvis Casatarebeli instruqciis aslebi, TiTo asli<br />

TiTo wyvilisaTvis. gadaxedeT mas da isaubreT:<br />

� rogor unda moxdes gamokiTxulTa SemTxveviTi SerCevis<br />

uzrunvelyofa<br />

� ramdeni adamiani unda gamokiTxos TiToeulma wyvilma? (rac meti<br />

miT ukeTesi!)<br />

� sad da rodis Catardeba gamokiTxva<br />

� rodis dasruldeba gamokiTxva?<br />

� ukan dabrunebisa da Sedegebis ganxilvis dro<br />

8. Tu yvelam mkafiod gaigo TavianTi amocanis arsi gadadiT II nawilze<br />

– gamokiTxva!<br />

nawili 2. Sedegebis analizi<br />

axla gamokiTxva ukve dasrulebulia. jgufebi xvdebian erTmaneTs<br />

Sedegebis Sedarebis, analizisa da ganxilvisaTvis. amisaTvis unda gamoyoT<br />

60 wuTi.<br />

1. sTxoveT wyvilebs Seajamon TavianTi Sedegebi TiToeul grafaSi da<br />

gaaerTianon 2 did cxrilSi. amgvarad xdeba yvela jgufis<br />

informaciis Sedareba da SesaZlebeli xdeba jamuri ricxvis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

231


gamoTvla mTeli jgufisaTvis. maT aseve SeuZliaT daafiqsiron<br />

„mizezebi“, romlebic gamokiTxulebma daasaxeles. Tu erTidaigive<br />

mizezi ramdnjerme iqna dasaxelebuli daafiqsireT ramdenjer<br />

gameorda is kvlav „5-Strixis“ meTodis gamoyenebiT.<br />

2. rodesac informacia srulad Seikribeba sTxoveT monawileebs<br />

gamoTvalon Semdegi statistikuri maCveneblebi:<br />

� gamokiTxulTa sruli ricxvi<br />

� amomrCevelTa da ara-amomrCevelTa procentuli Semadgenloba<br />

gamokiTxulTa mTlian raodenobaSi<br />

� gamokiTxulTa Soris qalebisa da mamakacebis procentuli<br />

Semadgenloba.<br />

� yvela asakobriv jgufSi gamokiTxulTa procentuli<br />

Semadgenloba.<br />

� asakobrivi jgufi amomrCevelTa yvelaze mcire raodenobiT<br />

� asakobrivi jgufi amomrCevelTa yvelaze didi raodenobiT<br />

� xmis ar micemis yvelaze xSirad dasaxelebuli mizezi<br />

� xmis micemis yvelaze xSirad dasaxelebuli mizezi<br />

� umravlesobis (nebismieri jgufidan) mier dasaxelebuli mizezebi<br />

dakavSirebuli iyo xalxTan Tu partiebTan.<br />

axla gadadiT imis ganxilvaze ramdenad moewonaT monawileebs<br />

gamokiTxvis Catareba, rogori iyo maTi molodini da ra iswavles maT.<br />

analizi da Sefaseba<br />

Sedegebis ganxilvis zogad nawilSi SesaZloa moindomoT sxvadasxva<br />

sakiTxebTan Sexeba, mag.<br />

� rogori SegrZneba hqonda jgufs gamokiTxvis Catarebis procesSi?<br />

zogadad, iyvnen adamianebi mzad gamokiTxvis punqtebis sapasuxod?<br />

� iyo rTuli gamokiTxvis Catareba? moewonaT maT es procesi?<br />

� SeZlo jgufma Seeqmna mTliani mosaxleobis “warmomadgenlobiTi”<br />

nimuSi? ra sirTuleebi axlda am amocanas?<br />

� ra problemebi arsebobs jgufis Sedegebidan daskvnebis<br />

gamotanisaTvis? rogor SeiZleba maTTvis Tavis arideba?<br />

� iyo iseTi statistikuri monacemebi, romlebmac gansakuTrebiT<br />

gaakvirva jgufi?<br />

� iyo gamokiTxvis Sedegebi moulodneli raime TvalsazrisiT?<br />

� Seesabameboda Tu ara xalxis mier gacemuli pasuxebi jgufis<br />

wevrebis ganwyobas? fiqrobT, rom Tqveni jgufi aris mTliani<br />

mosaxleobis “warmomadgenlobiTi” asaxva?<br />

� Secvlidnen raimes Tavidan rom CaetarebinaT gamokiTxva?<br />

� iZleva Tu ara Tqveni gamokiTxvis Sedegebi arCevnebis modelis<br />

realistur suraTs Tqven sazogadoebaSi? ratom? ratom ara?<br />

� statistika xSirad ganixileba rogorc faqtebi argumentebis<br />

gasamyareblad. ramdenad frTxili unda iyvnen monawileebi<br />

statistikis mimarT?<br />

� ra azris aris jgufi axla arCevvnebSi monawileobis miRebis<br />

aucileblobis an armiRebis Sesaxeb? Seicvala vinmem azri<br />

(romelime mimarTulebiT) Tu ki, romeli argumentis zegavleniT?<br />

232 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

Tqvens qvey<br />

micemis say<br />

uflebis d<br />

dRe


Cevebi xelmZRvanelebs<br />

nawili I, gamokiTxvis dagegmvis dros safuZveli unda momzaddes<br />

realuri gamokiTxvisaTvis II nawilSi. Tqven dasawyisSive SegiZliaT<br />

ganacxadoT savarjiSos miznis Sesaxeb, romelic mdgomareobs demokratiul<br />

procesebSi axalgazrdebis monawileobis mniSvnelovnebis gaazrebaSi. am<br />

aspeqtis xazgasma rekomendirebulia xmis micemis aucileblobaSi maTi<br />

“darwmunebis” mcdelobis nacvlad. ganmarteT, rom Tqven gsurT jgufis<br />

yvela wevrma TviTon miiRos gadawyvetileba sxdomis bolos, magram<br />

amisaTvis mniSvnelovania maT mier arsebuli gansxvavebuli mizezebis<br />

Sefaseba.<br />

ecadeT maqsimalurad obieqturad imsjeloT mizezebze, romelTa<br />

mixedviT monawileebi aZlevdnen an ar aZlevdnen xmas (4 puqti) ar ecadoT<br />

“xmis mimcemebis” waxalisebas, raTa maT gavlena moaxdinon “ara xmis<br />

mimcemebze”. ar daxarjoT metismetad didi dro diskusiaze, is mxolod<br />

gamokiTxvisaTvis scenis mosamzadeblad aris gamiznuli.<br />

gamokiTxvis meTodebze msjelobis dros (7 punqti) unda<br />

gaiTvaliswinoT is sirTuleebi, romlebsac jgufi SeiZleba Sexvdes aseTi<br />

gamokiTxvis Catarebis procesSi. zogierT sazogadoebaSi xalxma SeiZleba<br />

uxerxulad igrZnos Tavi quCaSi ucnobebis mier gamokiTxvis dros. aseT<br />

SemTxvevaSi SesaZloa umjobesi iyos megobrebisa da nacnobebis gamokiTxva.<br />

Zalian mniSvnelovania SeafasoT ra moculobis informaciis analizis<br />

unari aqvs jgufs. ar SeagrovoT informaciis iseTi raodenoba, rom jgufi<br />

Caeflos gamoTvlebSi. Tu es didi jgufia, maSin TiToeulma wyvilma unda<br />

gamokiTxos imaze naklebi raodenobis xalxi, vidre gamokiTxavda mcire<br />

jgufis SemadgenlobaSi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

gaecaniT demokratiis Sesaxeb bazisur masalebSi mocemul informacias<br />

434 gv-ze da gaarkvieT, rodis miecaT Tqven qveyanaSi qalebs xmis micemis<br />

ufleba. aseve SegiZliaT gaarkvioT, romel jgufebs (mag. bavSvebi,<br />

imigrantebi, patimrebi, da a.S.) ara aqvT dResdReobiT xmis micemis ufleba<br />

Tqven qveyanaSi. imsjeleT maT gamomwvev mizezebze da samarTlianobaze.<br />

demokratiul sazogadoebaSi xalxs bevri SesaZlebloba aqvs imoqmedos<br />

im sakiTxebTan mimarTebaSi, romelic uSualod exebaT maT. savarjiSo<br />

“eleqtrosadguri” (gv. 173) monawileebs saSualebs aZlevs ipovnon<br />

socialuri cvlilebebis ganxorcielebis gzebi.<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

moawyveT im dRis sazeimo aRniSvna, rodesac qalebs Tqven qveyanaSi xmis<br />

ufleba miecaT.<br />

Tu Tqven sazogadoebaSi ipoviT jgufebs, romlebsac ara aqvT xmis<br />

micemis ufleba da Tu CaTvaleT, rom es usamarTloba iyo miwereT werili<br />

Tqveni parlamentis deputatebs da gamoxateT Tqveni jgufis SeSfoTeba.<br />

ecadeT SeagrovoT rac SeiZleba meti xelmowerebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

233


ekomendaciebi gamokiTxvis CaCasatareblad<br />

gamosakiTxi xalxis SerCeva<br />

1. airCieT potenciuri gamosakiTxi xalxi SemTxveviT: sxva sityvebiT, Tqven ar unda “SearCioT”<br />

xalxi gamokiTxvaSi monawileobisaTvis imitom, rom isini arian axalgazrdebi, moxucebi,<br />

qalebi, da a.S. ecadeT Tavi aaridoT mikerZoebas.<br />

2. hkiTxeT pirovnebas, romlis gamokiTxvac gindaT xom ar aris winaaRmdegi upasuxos ramodenime<br />

SekiTxvas, warudgineT mas sakuTari Tavi da auxseniT, rom maTi vinaoba anonimuri iqneba da<br />

gamokiTxvis Sedegebi ar gamoqveyndeba radganac isini erTi konkretuli jgufisTvis keTdeba.<br />

gamokiTxvis Sedegebis Cawera da aRnusxva<br />

Tu pirovneba gTanxmdebaT interviuze da gamokiTxvaSi monawileobaze, maSin kiTxeT maT misces Tu ara xma bolo<br />

arCevnebSi. Tu pasuxi aris “ara” maSin SeavseT furceli I, ara-xmis mimcemis furceli, Tu pasuxi aris ”diax” maSin<br />

SeavseT furceli 2, “xmis mimcemis” furceli.<br />

1. kiTxva I: gamokiTxulebma unda daasaxelon TavianTi asaki Tu maT amis survili aqvT.<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi aRniSvna unda gakeTdes bolo svetSi.<br />

2. kiTxva 2: aCveneT gamokiTxulebs pasuxebis SesaZlo variantebi da sTxoveT airCion<br />

erT-erTi. Tu maT sxva mizezi aqvT, dawereT is `d~ svetSi. SeniSvna: gansxvaveba b-sa<br />

da g-s Soris aris is, rom b –Si aRniSnuli mizezi moicavs konkretul adamians,<br />

xolo g – partias.<br />

3. aRniSvna unda iyos mkafio, raTa mogvianebiT advilad moxdes maTi daTvla. erT<br />

furcelze unda dafiqsirdes rac SeiZleba meti adamianis pasuxi. TiToeuli<br />

SekiTxvis gaswvriv TiToeuli gamokiTxulisaTvis unda gakeTdes mxolod erTi<br />

aRniSvna.<br />

dasarigebeli masala<br />

gamokiTxvis furceli<br />

1: vinc arCevnebSi monawileoba ar miiRo<br />

234 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

kiTxva 1. romel asakobriv jgufs miekuTvnebiT? (arCeviTi)<br />

mamakacebi<br />

qalebi<br />

25 wlamde 25 - 40 40 - 60 60-ze meti pasuxs Tavi aar


vo baraTis Sevsebis nimuSi<br />

kiTxvis baraTi 1: vinc arCevnebSi monawileoba ar miiRo<br />

a 1. romel asakobriv jgufs miekuTvnebiT? (arCeviTi)<br />

akacebi<br />

bi<br />

25 wlamde 25 - 40 40 - 60 60-ze meti pasuxs Tavi aarida<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

235


pirveli gverdi<br />

“axali ambebis gavrceleba niSnavs maT gamravlebas”<br />

tibeturi Tqmuleba<br />

236 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

media, globalizacia, ekologia<br />

done 3<br />

10 - 24<br />

180 wuTi<br />

� Jurnalistebis jgufis muSaobis simulacia,<br />

romelebic gazeTis pirvel gverds amzadeben<br />

dasabeWdad. patara jgufebSi muSaobisas<br />

monawileebi ganixilaven Semdeg sakiTxebs:<br />

� mikerZoeba, stereotipebis Seqmna da<br />

obieqturoba mediaSi<br />

� imijebi da mediis roli adamianis uflebebis<br />

sakiTxebis gadawyvetaSi<br />

� Tavisufali azrovnebis, fiqrisa da azris<br />

gamoxatvis ufleba<br />

� piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba<br />

� ganviTarebis, sococxlisa da janmrTelobis<br />

ufleba<br />

� imijze muSaobis procesis saSualebiT adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebisadmi dainteresebis<br />

stimulireba<br />

� mediis rolisa da misi midgomis ganxilva<br />

adamianis uflebaTa sakiTxebisadmi<br />

� komunikaciisa da TanamSromlobis unarCvevebis<br />

ganviTareba<br />

� didi oTaxi 2-3 mcire jgufisa da plenaruli<br />

sxdomis muSaobisaTvis sakmarisi adgiliT.<br />

� gazeTebidan amoRebuli 40 foto<br />

� pastebi da furclebi Canawerebis gasakeTeblad<br />

� didi zomis (A3) furclebi an furclebiani<br />

dafa da markerebi<br />

� makrateli da webo yvela jgufisaTvis<br />

� didi magidebi gazeTebisa da masalebis srulad<br />

gaSlisaTvis<br />

� airCieT 40-45 foto Jurnalebidan an<br />

erovnuli gazeTebidan. SeniSvna: amave fotoebis<br />

aslebi dagWirdebaT yvela mcire jgufisaTvis<br />

saTiTaod. amdenad Tqven mogiwevT ramodenime<br />

gazeTis yidva saidanac fotoebi SearCieT an<br />

maTi gamravleba qseroqsis saSualebiT.<br />

� fotoebis erTi kompleqti gaSaleT magidaze.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

237<br />

media<br />

globalizacia<br />

ekologia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

10-24<br />

180 wuTi


instruqciebi<br />

1. gaacaniT savarjiSo monawileebs. ganmarteT, rom es aris erTi<br />

saRamos inscenireba gazeTis redaqciis cxovrebidan sadac<br />

Jurnalistebis jgufi muSaobs gazeTis pirveli gverdis awyobaze.<br />

Tumca es gazeTebi adgilobrivia da emsaxureba adgilobriv<br />

mosaxleobas, TiToeul maTganis politika aris mkiTxvelebis<br />

informireba mimdinare globalur sakiTxebze adamianis uflebebis<br />

CaTvliT.<br />

2. dayaviT monawileebi 8 kacian mcire samuSao jgufebad. yvela<br />

maTganma unda warmoidginos, rom isini saredaqcio kolegiis wevrebi<br />

arian, romlebic muSaoben sxvadasxva gazeTebis redaqciebSi. maTi<br />

amocanaa aawyon da daakabadonon xvalindeli dilis gamocemis<br />

pirveli gverdi.<br />

3. sTxoveT TiToeul jgufs airCios saxeli Tavis gazeTisaTvis<br />

4. plenaruls sxdomaze mokled SeexeT tipiuri pirveli gverdis<br />

damaxasiaTebel Strixebsa da dakabadonebis wesebs.<br />

5. aCveneT monawileebs magidaze gaSlili fotoebi. sTxoveT maT Cumad<br />

Semouaron magidas da aranairi komentarebi ar gaakeTon am etapze.<br />

6. Semdeg dasviT saredaqcio jgufebi samuSaod. yvela maTgans<br />

daurigeT furclebi da fanqrebi, webo da makrateli, magram<br />

fotoebi jer ara.<br />

7. axseniT wesebi. maT 1 saaTi eZlevaT 4 an 5 axali ambis SesarCevad,<br />

romelTa Sesaxebac surT reportaJis gaekeTeba, saTaurebis<br />

dasarqmevad, fotoebis asarCevad da dizainis mosafiqreblad.<br />

auxseniT maT, rom didi statiebis dawera saWiro araa: saTaurebi<br />

da qvesaTaurebi sruliad sakmarisia. maT aqcenti unda gaakeTon im<br />

efeqtze, romelsac I gverdi axdens, da ara mTeli itoriis<br />

gadmocemaze. urCieT maT rom daiwyon im Temebis an sakiTxebis<br />

ganxilviT, romlis CarTvac surT reportaJSi. uTxariT, rom 10<br />

wuTSi isini miiReben fotoebs “beWdvis ganyofilebidan”.<br />

8. daaxloebiT 10 wuTis muSaobis Semdeg daurigeT jgufebs<br />

gazeTebidan Segrovebuli fotoebis kompleqtebi.<br />

9. rodesac jgufebs mzad eqnebaT TavianTi pirveli gverdebi isini<br />

unda warudginon sazogadoebas. amis Semdeg gadadiT analizze da<br />

Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT Tavad savarjiSos mimoxilviT da Semdeg gadadiT mediis,<br />

adamianis uflebebis da maTi dacvis sakiTxebze.<br />

� rogor gaukeTa jgufebma organizeba samuSaos? rogor miiRes maT<br />

gadawyvetileba samuSaos stilis, gasaSuqebeli masalebis Sesaxeb?<br />

yvelas hqonda monawileobisa da wvlilis Setanis saSualeba?<br />

� rogor airCies moTamaSeebma samuSao Temebi da sakiTxebi? ra iyo<br />

ufro maprovocirebeli Tema Tu foto? anu pirvelad maT sakiTxi<br />

SearCies da Semdeg ipoves Sesaferisi foto ilustraciisaTvis Tu<br />

romelime konkretuli foto gaxda maTi STagonebis wyaro da<br />

Semdeg masze aages ambavi?<br />

238 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


vani – qali;<br />

;<br />

rebis jgufi romeliRac<br />

oflios qveynidan;<br />

momuSave qalebi;<br />

bis daxmareba ;<br />

� ra sakiTxebi an Temebi iyo warmodgenili? iyo romelime<br />

dakavSirebuli adamianis uflebebTan? iyo raime iseTi sakiTxi,<br />

romlis gaSuqebac vinmes undoda magram iZulebuli iyo gadaefiqra?<br />

� ramdenad gavs sxvadasxva gazeTebis sxvadasxva pirveli gverdebi<br />

erTmaneTs? iyo erTidaigive fotoebi da Temebi gamoyenebuli?<br />

� gamoiyenes sxvadasxva jgufebma erTi da igive gamosaxuleba<br />

gansxvavebuli xedviT?<br />

� rogor gebuloben axal ambebs? gazeTebidan, televiziidan, radios<br />

Tu intrenetis saSualebiT? ratom interesdebian an ar<br />

interesdebian axali ambebiT?<br />

� am inscenirebis dros scades maT moexdinaT iseTi pirveli gverdis<br />

imitireba rogorc es realur cxovrebaSia? Tu survili hqondaT<br />

sxvagvarad gaekeTebinaT is? ra iyo gansxvaveba?<br />

� ra saxis axali ambebi Warbobs mediaSi, realur cxovrebaSi?<br />

� zogadad ramdenad kargad Suqdeba adamianis uflebaTa sakiTxebi<br />

axal ambebSi?<br />

� mediis Sesaxeb msjelobis erT-erTi umTavresi punqti aris<br />

“obieqturoba”. foqroben monawileebi, rom axali ambebis<br />

obieqturad gadmocema SesaZlebelia?<br />

� adamianis romeli uflebebi iyo gaSuqebuli maT pirvel gverdebze?<br />

� ra warmodgena aqvT monawileebs msoflios sxva qveynebis<br />

axalgazrdebis Sesaxeb?<br />

� aris raime mniSvnelovani Tema fotoebis kompleqtidan<br />

gamotovebuli?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSosTvis fotoebis arCevisas ecadeT farTo speqtris<br />

gamosaxulebebi aarCioT da Tavi aaridoT stereotipebs. axali ambebi<br />

xSirad gadaWedilia omis, mkvlelobis da sxva ubedurebebis TemebiT da<br />

ufro iSviaTad Seicavs pozitiur informacias. (afrikaSi ufro meti xdeba<br />

vidre ubralod omi da SimSili!) dae Tqvens mier SerCeulma fotoebma<br />

misces monawileebs saSualeba Tanabrad amokrifon “kargi” da “cudi” ambebi.<br />

ecadeT warmoadginoT farTo geografiuli areali, genderuli balansi,<br />

axalgazrdebis fotoebi, da axalgazrdebis yoveldRiuri cxovrebisaTvis<br />

aqtualuri sakiTxebi, maT mier cxovrebis Secvlis pozitiuri SemTxvevebis<br />

CaTvliT. CarTeT cxel-cxeli ambebi da cnobil pirovnebebTan<br />

dakavSirebuli fotoebi, aseve mravalkulturul sazogadoebasa da<br />

globalur smayaroSi cxovrebis amsaxveli kadrebi. qvemoT moyvanili sia<br />

mogawvdiT konkretul ideebs (sia emyareba gamosaxulebebis CamoTvlas<br />

savarjiSodan “axali ambebis qarxana”, romelic moyvanilia qvemoT<br />

“variantebis” nawilSi.)<br />

plaJis gamyidveli;<br />

aziis bazroba;<br />

martoxela qali;<br />

barakebi briuselSi;<br />

gadavsebuli sanagve yuTi;<br />

konservis qilebis daxarisxeba;<br />

demonstracia filipinebSi;<br />

gaeros jarebi<br />

iugoslaviaSi;<br />

sabrZolo TviTmfrinavi;<br />

partizani;<br />

2 mkvdari jariskaci;<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

239


afrikeli maRaroeli muSa;<br />

pesticidebi;<br />

hamburgeris restoranis reklama;<br />

gamomSrali miwa;<br />

wyalSi moTamaSe bavSvebi;<br />

manqanis recxva;<br />

navTobis wvis scena;<br />

mwvaneTa moZraoba;<br />

qarxnis gamonabolqvi;<br />

alkoholis reklama;<br />

koka-kolas reklama;<br />

Savkaniani biWi gitariT;<br />

rok-varskvlavi;<br />

Statis policia;<br />

grafiti;<br />

parlamenti;<br />

narkotikebi;<br />

ltolvilTa banaki;<br />

bavSvebi TavSesafris maZiebelTa<br />

centrSi;<br />

fexburTeli;<br />

“saerTaSoriso amnistiis”<br />

aqcia;<br />

marcvleulis zvinebi;<br />

qalebis kreba;<br />

oxaxis dagegmva;<br />

Sidsis prevencia;<br />

xalxis brbo;<br />

sazogadoebrivi transporti;<br />

manqanebis gamofena;<br />

sagzao moZraobis sacobi;<br />

axalgazrda kaci<br />

mikrofoniT xelSi;<br />

mobiluri telefoni;<br />

savarjiSos gacnobis da tipiuri pirveli gverdis Srtixebisa da<br />

dakabadonebis Sesaxeb saubris dros monawileebis yuradReba unda miaqcioT<br />

rogori fontiT ewyoba saTaurebi mkiTxvelis yuradRebis misapyrobad<br />

da rogor xdeba Semdeg ambis mowodeba. Tavidan ramodenime patara svetSi<br />

keTdeba lidi (ambis mokle reziume) da Semdeg modis sruli teqsti<br />

Cveulebrivi patara SriftiT. imsjeleT, rogor gamoiyeneba fotoebi<br />

gadmocemuli ambis gamyarebisa da mkiTxvelis mizidvisaTvis. aseve<br />

miuTiTeT ras gadmoscems suraTi! isaubreT, Tu rogor aris suraTi<br />

damontaJebuli fotografis an suraTis redaqtoris mier, raTa mkiTxvelma<br />

Tvali miapyros imas, risi Cvenebac maT am fotoTi surdaT. aseve miuTiTeT<br />

rogor keTdeba minawerebi fotoze.<br />

variantebi<br />

am savarjiSos gacnobis kidev erTi alternatiuli gza aris radio an<br />

satelevizio programis warmodgena. Tu satelevizio gadacemaze muSaobas<br />

airCvT rekomendirebulia slaidebis Cveneba (diapozitivebi) Cabnelebul<br />

oTaxSi raTa SeqmnaT televizoris yurebis “STabeWdileba”. arsebobs am<br />

savarjiSosTvis specialurad momzadebuli slaidebis kompleqti, romlis<br />

gamotanac SeiZleba “kulturaTaSorisi swavlebis evropuli federaciis”<br />

arqividan.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

ganixileT jgufebis mier axali ambebisaTvis SerCeuli uflebebis<br />

sxvadasxva aspeqtebi. mag. rogori midgoma arsebobs maT mimarT Tqven<br />

qveynebSi?<br />

monawileebs SeuZliaT daukavSirdnen adgilobriv gazeTebs an tele da<br />

radio sadgurebs da gaesaubron Jurnalistebs maTi muSaobis da<br />

Jurnalisturi obieqturobis Sesaxeb, aseve esaubron globaluri da<br />

adamianis uflebaTa sakiTxebis gaSuqebis gzebze.<br />

240 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

3 maisi<br />

presis Tavi<br />

saerTaSori


Tu jgufs moewona savarjiSo, romelic moiTxovda swrafi azrovnebis<br />

unars, maT SeuZliaT aseve Seasrulon “erTi wuTiT!” (gv. 180), romelic<br />

Seexeba sportisa da adamianis uflebaTa sakiTxebis<br />

urTierTdamokidebulebas.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

bevri adgilobrivi radio sadgurebi uTmoben eTers sazogadoebriv<br />

jgufebs sakuTari gadacemis gasakeTeblad. daamuSaveT jgufis proeqti da<br />

SeqmeniT radiogadacema maTTvis saintereso sakiTxebis Sesaxeb mag. saTauriT<br />

“ifiqre globalurad, imoqmede lokalurad”.<br />

damatebiTi informacia<br />

zogierTi sawyisi wertili savarjiSoSi ganxilul sakiTxebze<br />

msjelobisaTvis:<br />

a) media<br />

1. axalgazrdebi, iseve rogorc ufrosebi mudmivad eqcevian sxvadasxva<br />

media organizaciebis arxebiT mowodebuli informaciis nakadis<br />

gavlenis qveS. SegviZlia vkiTxoT sakuTar Tavs: raSi viyenebT am<br />

informacias? niSnavs es, rom Cven yvela ukeTesad informirebulebi<br />

varT?<br />

2. media dRiTidRe ufro komerciuli xdeba da azris gamartiveba,<br />

stereotipebis Seqmna da sensaciebze nadiroba SemaSfoTebel saxes<br />

iRebs. xarisxiani axali ambebis miReba TandaTan rTuldeba.<br />

3. xarisxiani axali ambebis miRebis problema yvelaze mwvaved exeba<br />

uTanasworobis sakiTxebis asaxvas, gansakuTrebiT rodesac<br />

ganviTarebad qveynebzea laparaki. ara-dasavluri axali ambebi<br />

xSirad danaxuli da mowodebulia mxolod dasavluri TvaliT, ris<br />

Sedegadac informacia xSirad aris negatiuri da damTrgunveli.<br />

b) adamianis uflebaTa sakiTxebi<br />

adamianis uflebaTa sakiTxebis Sesaxeb sazogadoebis informirebisaTvis<br />

mediis udidesi mniSvneloba calsaxaa. magram Cven yuradReba unda mivaqcioT<br />

rogor xdeba sakiTxis dasma da ra motivacia dgas mis ukan. yvelam<br />

kritikulad unda Sexedos ra mogvewodeba da ra ar mogvewodeba mediis<br />

saSualebiT da ra kuTxiT xdeba informaciis da faqtebis gadmocema. mag.<br />

sxvadasxva gazeTebSi sxvadasxva politikuro mosazrebebidan gamomdinare<br />

omSi mebrZolebi SeiZleba aRweril iqnan TavisuflebisaTvis mebrZolebad an<br />

teroristebad. gansxvavebuli kulturis xalxebi SeiZleba asaxuli iqnan<br />

araobieqturad. mag. inuitebi SeiZleba warmodgenili iyvnen rogorc<br />

egzotikuri, mamaci xalxi, romlebic ibrZvian Tavis tradiciebis –<br />

“igluSi” cxovrebis _ SenarCunebisaTvis, magram rodesac saubari Seexeba<br />

veSapebze nadirobas, maT ukve “mkvlelebad” moixsenieben.<br />

g) saqmisadmi erTguleba<br />

inscenirebisaTvis Sekrebil zogierT fotos SeuZlia asaxos<br />

SesaZleblobebi, romlebic xalxs, gansakuTrebiT ki axalgazrdebs eZlevaT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

241


ealuri saqmisadmi Tavdadebis gamosaCenad. Cveni, rogorc maswavleblebis,<br />

axalgazrduli muSakebis da a.S. survilia movaxdinoT axalgazrdebis<br />

motivireba ukeTesi msoflios Sesaqmnelad. Cven sakuTar Tavs vekiTxebiT:<br />

ra aris saukeTeso gza axalgazrdebis wasaxaliseblad da maT saqmeSi<br />

CasarTavad, SeiZleba davsvaT kiTxva, aris Tu ara arsebuli SesaZleblobebi<br />

marTlac mimzidveli maTTvis. zogierTi miniSneba pasuxebze SesaZloa<br />

vipovoT slaidebze, romlebsac monawileebi airCeven.<br />

profkavSirebis Sexvedrebi<br />

kargiD dRiuri muSaoba karg dRiur anazRaurebas imsaxurebs.<br />

242 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

socialuri uf<br />

demokratia<br />

moqalaqeo<br />

done<br />

done<br />

done<br />

done<br />

done 4<br />

10-15<br />

120 wu


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

socialuri uflebebi, demokratia, moqalaqeoba<br />

done 4<br />

10 – 15<br />

120 wuTi<br />

damsaqmeblebisa da TanamSromlebis Sexvedris<br />

inscenireba profkavSirebis warmomadgenlebis<br />

TandaswrebiT, xelfasebze da samuSao pirobebze<br />

molaparakebis mizniT. ganxiluli sakiTxebi<br />

moicavs:<br />

� profkavSirebis roli<br />

� koleqtiuri samsaxurebrivi SeTanxmeba<br />

� muSakTa uflebebi<br />

� koleqtiuri molaparakebebis ufleba<br />

� asociaciis da kavSiris, konkretulad<br />

profkavSirebis Seqmnisa da masSi gawevrianebis<br />

ufleba<br />

� samsaxuridan usamarTlod ganTavisuflebisagan<br />

dacvis ufleba<br />

� profkavSirebis rolis gaazreba<br />

� konsenusis gziT gadawyvetilebebis miRebis<br />

unarCvevebis ganviTareba<br />

� sazogadoebriv cxovrebaSi aqtiuri<br />

monawileobisaTvis xelSewyoba,<br />

pasuxismgeblobis da solidarobis grZnobis<br />

ganviTareba<br />

� I dasarigebeli masalis aslebi „situacia“,<br />

TiTo erT monawileze<br />

� II dasarigebeli masalis aslebi<br />

„leiboristuli terminologiis mokle<br />

ganmartebiTi leqsikoni“, TiTo erT monawileze<br />

� saidentifikacio bajebi (arCeviTi)<br />

� furclebi, feradi markerebi da pastebi<br />

(arCeviTi)<br />

� ori oTaxi (sasurveli magram arCeviTi)<br />

gadaikiTxeT savarjiSo dasarigebeli masalis CaTvliT raTa<br />

savarjiSos mimdinareobis procesSi mzad iyoT nebismieri<br />

monawilisaTvis daxmarebis gasawevad.<br />

� moawyveT oTaxi. wreSi dadgiT 6 skami<br />

molaparakebaSi monawile mxareebis<br />

warmomadgenlebisaTvis da Sexvedris<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

243


instruqciebi<br />

TavmjdomarisaTvis. maT ukan dadgiT damatebiT<br />

skamebi danarCeni monawileebisaTvis.<br />

1. waradgineT savarjiSo. ganmarteT, rom es aris erTis mxriv<br />

damqiraveblebis da meores mxriv TanamSromlebis da profkavSirebis<br />

warmomadgenlebis Sexvedris simulacia. misi mizania momsaxureTa<br />

xelfasebis da samuSao pirobebis Sesaxeb SeTanxmebis miRweva<br />

koleqtiuri molaparakebis gziT.<br />

2. moTelvisaTvis sTxoveT jgufs moifiqros scenaze warsadgeni<br />

kompaniis saxeli da moRvaweobis sfero. es SeiZleba iyos<br />

realurad arsebuli an gamogonebuli kompania, romelic awarmoebs<br />

realur an gamogonebul produqcias. aseve kargi iqneba daarqvan<br />

saxeli profkavSirebsac.<br />

3. axla dayaviT monawileebi 2 jgufad 2:1 SefardebiT. ufro mcire<br />

zomis jgufi aris damsaqmebelTa jgufi, xolo ufro didi jgufi<br />

TanamSromlebi da maTi profkavSirebis warmomadgenlebi.<br />

4. gaanawileT I dasarigebeli masalis aslebi ”situacia” da II<br />

dasarigebeli masalis aslebi ”leiboristuli terminologiis<br />

mokle ganmartebiTi leqsikoni”. mieciT monawileebs 10 wuTi<br />

masalis gasacnobad da Semdeg gadaamowmeT, rom yvelam gaigo<br />

miwodebuli informacia.<br />

5. mokled CamoayalibeT rogor unda warimarTos inscenireba:.<br />

damsaqmeblebma, romlebic krebis mowvevis iniciatorebi arian,<br />

pirvelebma unda Camoayalibon TavianTi winadadebebi Semdeg ki<br />

profkavSirebi da TanamSromlebis warmomadgenlebi gamoTqvamen<br />

TavianT mosazrebebs. amis Semdeg yvela mxare CaerTveba<br />

molaparakebaSi SeTanxmebis miRwevis mizniT.<br />

6. sTxoveT monawileebs SeaTanxmon Sexvedris procedurebi mag,<br />

molaparakebebis mimdinareobis procesSi unda iyos Tu ara sityviT<br />

gamosvlis limiti TiToeuli monawilisaTvis – maqsimum 2 wuTi?<br />

ramden xans unda gagrZeldes Sexvedra mTlianobaSi? saWiroa Tu<br />

ara mokle Sesvenebebis gamocxadebis procedura raTa<br />

warmomadgenlebs SeeZloT TavianT warmgzavnelebTan konsultireba<br />

da a.S. kidev vis aqvs gamosvlis ufleba? Tu es mxolod<br />

warmomadgenlebs SeuZliaT?<br />

7. axla sTxoveT monawileebs dabrundnen TavianT 2 jgufSi<br />

momzadebisaTvis (30 wuTi). damsaqmeblebma unda airCion 2<br />

warmomadgeneli da sxdomis xelmZRvaneli. muSakebma da<br />

profkavSirebis warmomadgenlebma unda airCion 2 warmomadgeneli.<br />

amis Semdeg orive jgufma unda:<br />

� SeimuSaos axali winadadebebi Sexvedraze warsadgenad<br />

� gansazRvros TavianTi uflebamosileba molaparakebis procesSi.<br />

� SeTanxmdnen pirobebze anu yvelaze cud, naklebad misaReb<br />

variantze, romelsac ukidures SemTxvevaSi<br />

8. rodesac jgufebi mzad iqnebian moiwvieT monawileebi dasxdnen 5<br />

skamze Sida wreSi, danarCenebi ki maT garSemo. sTxoveT<br />

Tavmjdomares gaxsnas sxdoma.<br />

244 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saniSnavi<br />

TariRi<br />

1 maisi<br />

mSromelTa<br />

lidarobis<br />

oriso dRe<br />

9. rodesac Sexvedra dasruldeba gamoacxadeT mokle Sesveneba<br />

rolidan gamosasvlelad da Semdeg gadadiT analizsa da Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mokle mimoxilviT Tu rogor moewonaT monawileebs savarjiSo<br />

da Semdeg imsjeleT ra moxda da ra Seityves maT:<br />

� rogor iTanamSromla 2-ma jgufma TavianTi sawyisi winadadebebis<br />

mosamzadeblad? Zneli iyo Tu advili?<br />

� TavianTi winadadebebis pirvandel variantze muSaobis dros<br />

jgufebma mxolod TavianTi piradi interesebi gaiTvaliswines Tu<br />

mTlianad kompaniis?<br />

� SeimuSaves jgufebma molaparakebis taqtika?<br />

� rogor warimarTa sxdoma? mieca yvela msurvels azris gamoTqmis<br />

saSualeba?<br />

� SeZles mxareebma misuliyvnen urTierTmisaReb gadawyvetilebamde?<br />

� profkavSirebis wevroba aris adamianis aRiarebuli ufleba.<br />

ramdenad mniSvnelovania es ufleba? rogori iqneboda am uflebis<br />

arqonis Sedegebi?<br />

� ra ician monawileebma profkavSirebis Sesaxeb, ras warmoadgens is<br />

da ra saqmianobas eweva?<br />

� ramdenad Zlieria profkavSirebi Tqven qveyanaSi? da rac Seexeba<br />

damsaqmeblebs, arsebobs Tu ara maTi organizaciebic?<br />

� miekuTvneba monawileTagan vinme profkavSirebs? ratom? ra aris<br />

amis dadebiTi da uaryofiTi mxareebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSos dawyebamde mxedvelobaSi unda miiRoT sazogadoebis azri<br />

da Tqven qveyanaSi arsebuli zogadi damokidebulebebi profkavSirebis<br />

mimarT. mag. post-komunistur sazogadoebebSi am saqmianobis mimarT SeiZleba<br />

arsebobdes warsuli droebidan memkvidrulad gadmoyolili garkveuli<br />

winaaRmdegoba, radganac profkavSirebi ganixileboda rogorc ”komunizmis<br />

skola”. am SemTxvevaSi SeiZleba ukeTesi iyos savarjiSos dawyeba im imijisa<br />

da stereotipebis ganxilviT, romelic monawileebs gaaCniaT profkavSirebis<br />

mimarT. aseve SegiZliaT sTxovoT monawileebs daukavSirdnen adgilobriv<br />

profkavSirebs informaciisaTvis da moikvlion SromasTan dakavSirebuli<br />

sakiTxebi maT qveyanaSi. aseve SeiZleba miuTiToT profkavSirebis<br />

mniSvnelobaze da aqtualobaze momsaxureTa uflebebis dacvis sakiTxSi<br />

miuxedavad masTan asocirebuli nebismieri politikuri sistemisa.<br />

jgufis Semadgenlobidan gamomdinare SesaZloa dagWirdeT maTTvis<br />

damatebiTi rekomendaciebis micema koleqtiuri molaparakebis sakiTxTan<br />

dakavSirebiT. SesaZloa moisurvoT monawileebisaTvis ramodenime rCevis<br />

micema imis Sesaxeb Tu ra unda gaiTvaliswinon maT TavianTi poziciebisa da<br />

winadadebebis Camoyalibebis dros, mag. :<br />

� iqnebodnen TanamSromlebi Tanaxma uari eTqvaT xelfasis momatebis<br />

moTxovnaze yvela momsaxurisaTvis samsaxuris SenarCunebis<br />

sanacvlod?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

245


� mSromelTa romeli kategoriis ganTavisufleba iqneboda misaRebi Tu<br />

Statebis Semcireba gardauvalia?<br />

� aris SemoTavazebuli winadadebebi realisturi? SeuZlia kompanias<br />

gauZlos ekonomikur tvirTs?<br />

saurvelia Sexvedrebi da molaparakebebi warimarTos Tavis gziT! Tu<br />

diskusiis ganmavlobaSi mSromelebi da profkavSirebi gadawyveten miaRwion<br />

TavianT mizans gaficvebiT SegiZliaT moamaragoT isini furclebiT da<br />

pastebiT piketebze gamosatani plakatebis mosamzadebalad. Tu<br />

damqiraveblebi momsaxureebs ar darTaven sawarmoSi Sesvlis nebas anu<br />

moawyoben loqauTs, maTTvis mzad unda gqondeT meore oTaxi.<br />

evropis qveynebis umravlesobas aqvs koleqtiuri molaparakebebis<br />

maregulirebeli kanonebi. Tqven SesaZloa moisurvoT amgvari<br />

kanonmdeblobebis moZieba da zogierTi mniSvnelovani muxlebis aslebis<br />

gakeTeba, raTa monawileebs daexmaroT sruli masStabiT moaxdinon am<br />

savarjiSos realizacia.<br />

variantebi<br />

molaparakebebis kidev erTi magaliTi, romelic moiTxovs molaparakebas<br />

monawileTa uflebebTan dakavSirebiT, SeiZleba<br />

iyos skolis kreba mowveuli ”problematuri” studentis sakiTxis<br />

gadasawyvetad. Sexvedra SeiZleba Sedges erTi mxriv studentsa da mis<br />

mSoblebs da meores mxriv klasis xelmZRvanels/damrigebels, skolis<br />

administraciis warmomadgenlebs da mSobelTa komitets Soris.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moiwvieT profkavSirebis warmomadgeneli jgufTan sasaubrod.<br />

profkavSirebis telefonis nomrebi miTiTebuli iqneba adgilobriv<br />

satelefono cnobarebSi. zogadad profkavSirebi mondomebuli arian<br />

dauaxlovbdnen axalgazrdebs da es kargi SesaZlebloba iqneba TqvenTvis!<br />

Tu jgufs moewoneba aRniSnul ideebze msjeloba maT SeiZleba<br />

siamovnebiT Seasrulon savarjiSo ”sad dgaxar?”, romelSic monawileebma<br />

unda daicvan TavianTi poziciebi adamianis sakiTxebis mTeli speqtris<br />

garSemo.<br />

moqmedebaze gadasvla<br />

adgilobriv profkavSirebTan erTad SeimuSaveT proeqti axalgazrdebSi<br />

profkavSiruli moZraobis ganviTarebis mizniT.<br />

damatebiTi informacia<br />

axalgazrdebisa da profkavSirebis wevrobis Sesaxeb informacia<br />

mocemulia socialuri uflebebis bazisuri informaciis nawilSi 486 gv-ze.<br />

SeniSvna: es savarjiSo Seiqmna didi britaneTis profkavSirebTan GMO, evropis<br />

profkavSirebis kolejTan (ETUCO) da axali teqnologiebis gavlenis sferoSi mSromelTa<br />

treiningis evropul asociaciasTan (AFETT) TanamSromlobis safuZvelze<br />

246 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ebeli masala<br />

ia SromiTi terminebis mokle<br />

ganmartebiTi leqsikoni<br />

viTardeba sxdomaze damsaqmeblebis, TanamSromlebis, da<br />

irebis monawileobiT. maTi mcdeloba SeTanxmebas miaRwion<br />

koleqtiuri molaparakeba: molaparakebis<br />

procesi, romelSic momsaxureebis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

247


xelfasis momatebasTan dakavSirebiT CixSia Sesuli.<br />

warmomadgenlebi da damsaqmeblebi<br />

qarxana muSaobs 24 saaTi, weliwadSi 365 dRe. misi samuSao Zalis koleqtiurad eZeben iseTi sakiTxebis<br />

raodenoba mTlianobaSi TanamSromlebidan dawyebuli xelmZRvanelobiT SeTanxmebis da gadawyvetis gzebs,<br />

damTavrebuli 1 000 –ia.<br />

rogoricaa xelfasi da samuSao pirobebi.<br />

yvela mSromeli profkavSirebis wevrebi arian.<br />

loqauTi: loqauTi aris damqiraveblis<br />

kompania amJamad finansur da ekonomikur siZnelebes ganicdis, Tumca Zalauflebis gamoyenebis erT-erTi yvelaze<br />

gabankrotebis safrTxis winaSe ar dgas. mogeba yovelTvis maRali radikaluri saSualeba. is uars eubneba<br />

iyo, magram man kleba iwyo gasul wels, mas Semdeg rac mTlianad am momsaxureebs samuSao adgilebze daSvebaze,<br />

seqtorSi aRiniSna daRmasvla. gasuli sami wlis ganmavlobaSi sufTa e.i. is piradpiri mniSvnelobiT uketavs maT<br />

xelfasebma moiklo 3 %-iT xolo personali Semcirda 10 %-iT. Sesasvlel kars, raTa aiZulos isini<br />

muSebi moiTxoven xelfasis zrdas industriis sxva sferoebSi matebis miiRon administraciis moTxovnebi.<br />

analogiurad.<br />

Semcireba: momsaxureebis Semcireba niSnavs<br />

Tavis mxriv xelmZRvaneloba acxadebs, rom xelfasebis zrda Statebis maT gaTavisuflebas samsaxuridan radganac<br />

Semcirebas gamoiwvevs. is TanamSromlebs da profkavSirebs Semdegi damsaqmebeli Rebulobs gadawyvetilebas,<br />

variantis ganxilvas sTavazobs:<br />

rom daxuros sawarmo. momsaxureebs ufleba<br />

� erTi wlis ganmavlobaSi xelfasebis gazrda 4%-iT individualuri aqvT moiTxovon Semcirebis sakompensacio<br />

kontraqtebis mixedviT (wliuri inflacia amJamad Seadgens 2%-s). Tanxa.<br />

� gadaxda saaTobrivi gamomuSavebis safuZvelze da ara dReobriv an ganTavisuflebis daxmareba: Tu srul Statze<br />

kvireul gamoTvlebze dayrdnobiT da samuSao drois gadaWarbebiT momuSave TanamSromeli ganTavisuflebulia<br />

muSaobis gauqmeba.<br />

usamarTlod an kompaniis<br />

� Statebis Semcireba (personalis 10% iT Semcireba ZiriTadad restruqturizaciis safuZvelze, mas aqvs<br />

staJiorebis, naxevar ganakveTze da droebiT Statze dakavebuli ufleba miiRos kompensacia rasac<br />

Tanamsromlebis xarjze, Semdegi principiT: ”vinc bolo Semodis, ganTavisuflebis daxmareba ewodeba. am<br />

pirveli gadis”), samsaxuris nebayoflobiT datoveba.<br />

Tanxis raodenoba gamoiTvleba momsaxuris<br />

xelmZRvanelTa SemoTavazeba uaryofil iqna muSakTa generaluri xelfasze dayrdnobiT mag. 1 kviris<br />

asambleis mier, romlebic SeSfoTebuli iyvnen, rom es SemoTavazeba xelfasi gamravlebuli muSaobis yovel<br />

kidev ufro gaauaresebda maT mdgomareobas (am momentisaTvis welze.<br />

momsaxureTa 40% -is xelfasis ZiriTadi nawili damatebiTi samuSaos gaficva: gaficvis ufleba aris adamianis<br />

anazRaurebisagan Sedgeba). profkavSirebma da momsaxureebma ZiriTadi socialuri ufleba, romelic<br />

kontrwinadadeba SesTavazes:<br />

ganixileba rogorc aucilebeli elementi<br />

� xelfasebis 9%-iT gazrda 2 wlis ganmavlobaSi<br />

warmatebuli koleqtiuri<br />

� premiebi da damatebiTi samuSaos anazRaureba darCes ucvlelad molaparakebisaTvis da rogorc<br />

� Statebis raodenobis SenarCuneba da nebismieri iZulebiT damsaqmebeli-daqiravebulis uTanasworo<br />

ganTavisuflebuli TanamSromlis gadamzadebis xarjebis anazRaureba. urTierTobis Semsubuqebis instrumenti.<br />

� moTxovnebis daukmayofileblobis SemTxvevaSi moewyoba gaficvebi.<br />

gaficva aris muSaobaze uaris Tqma an<br />

kontrwinadadeba uaryofil iqna xelmZRvanelobis mier, romlebic<br />

samuSao procesis CaSla momsaxureebis<br />

amtkicebdnen, rom profkavSirebisa da momsaxureebis winadadebebi<br />

mier. magram momsaxureebs ar aqvT ufleba<br />

ver gadaWrida problemas, romlis winaSec idga kompania.<br />

gaificon roca moesurvebaT! gaficvis<br />

molaparakebebi ukve 2 Tvea grZeldeba.<br />

gamocxadebisTvis unda Sesruldes<br />

amJamindeli Sexvedra moewyo kompaniis plitikis safuZvelze, romlis<br />

kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli<br />

mixdviTac Tu SeTanxmebis miRweva ver xerxdeba 2 Tvis periodSi<br />

garkveuli pirobebi, romlebic sxvadasxva<br />

unda moxdes specialuri krebis mowveva yvela mxaris monawileobiT.<br />

qveynebSi sxvadasxvagvaria.<br />

zustad aseTi Sexvedraa am inscenirebis safuZveli. 2-ve mxares<br />

profkavSirebi: profkavSirebi aris asociacia,<br />

moeTxoveba SeimuSaon axali winadadebebi, romelic realisturi<br />

romelic arsebobs momsaxureebis uflebebis<br />

safuZveli iqneba urTierTdamakmayofilebeli SeTanxmebis misaRwevad.<br />

dasacavad, xelfasisa da samuSao pirobebis<br />

sul molaparakebis magidasTan unda isxdes 7 adamiani: 2<br />

CaTvliT. profkavSirebi ZiriTadad<br />

xelmZRvanelobis warmomadgeneli, 1 (momsaxureebis mier daniSnuli)<br />

warmoadgens momsaxureebis interesebs<br />

sxdomis Tavmjdomare, da 4 profkavSirebis warmomadgeneli.<br />

damsaqmeblebTan molaparakebebis dros. bevr<br />

ramdenadac es aris specialuri Ria generaluri sxdoma yvela qveyanaSi profkavSirebi gaerTianebulia<br />

momsaxures SeuZlia daswreba.<br />

konfederaciebis saxiT.<br />

rasizmis mogerieba<br />

skolaSi yvela wevrs ekisreba pasuxismgebloba rasistuli agresiis<br />

248 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

monitoringsa da rasistuli incidentebis winaaRmdeg brZolaze.<br />

ganaTleba<br />

diskriminaci<br />

adamianis zoga<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

4-50<br />

120 wuT


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi:<br />

ganaTleba, diskriminacia da qsenofobia, adamianis<br />

zogadi uflebebi.<br />

done 3<br />

4 – 50<br />

120 wuTi<br />

savarjiSoSi gamoyenebulia rolebis gaTamaSeba da ganxilulia<br />

kritikuli SemTxvevebi, raTa moaxdes monawileTa provocireba<br />

codnis demonstrirebis, kulturuli gansxvavebebis gamovlenis<br />

mizniT. tardeba diskusia da iwereba koleqtiuri mimarTvebi<br />

Temebze:<br />

� pirovnuli kulturuli CarCoebidan gamosvlis<br />

sirTuleebi<br />

� rasizmi, stereotipebi da kulturuli<br />

gansxvavebebi.<br />

rogor vebrZoloT rasizms skolebSi an sxva saganmanaTleblo<br />

institutebSi.<br />

Rirsebisa da uflebis Tanasworoba<br />

� diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� fiqris, sindisisa da religiuri aRmsareblobis<br />

Tavisufleba.<br />

daintereseba problemiT _ „adamianis uflebebi da rasizmi“<br />

� demokratiuli aqtivobis, komunikaciisa da<br />

TanamSromlobis unarCvevebis ganviTareba<br />

� pasuxismgeblobis, samarTlianobisa da<br />

solidarobis grZnobis damkvidreba<br />

didi furclebi an dafis furclebi da markerebi<br />

� 4 moxalise roluri gaTamaSebis warmosadgenad<br />

� baraTi roli seriozuli incidentis da<br />

xlemZRvanelisaTvis gansazRvruli miTiTebebis<br />

aRweriT, dasarigebeli masala 1<br />

� politika da rekomendaciebi skolisaTvis (an<br />

organizaciisaTvis) rasistul incidentebTan<br />

dakavSirebiT.<br />

� dasarigebeli masala 2–is aslebi, „zogierTi praqtikuli<br />

SeniSvnebi ganxilvisaTvis“, CamowereT es SeniSvnebi didi<br />

zomis furcelze an aCveneT ekranze (arCeviTi).<br />

mimoixileT dasarigebeli masala 1-Si warmodgenili<br />

kritikuli incidenti da Tu saWiroa miusadageT is Tqven<br />

konkretul situacias.<br />

� airCieT 4 moxalise da sTxoveT maT moemzadon<br />

kritikul incidentze dafuZnebuli Zalian mokle<br />

roluri gaTamaSebisaTvis.<br />

es savarjiSo mimdinareobs 2 nawilad: nawili 1, mimoxilva: ras<br />

gulisxmobs termini ”rasizmi”?, nawili II, skolebSi (klubebSi an<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

249


RirsesaniSnavi<br />

TariRi<br />

21 marti<br />

rasobrivi<br />

diskriminaciis<br />

likvidaciisaTvis<br />

brZolis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

organizaciebSi) rasistuli incidentebis winaaRmdeg mimarTuli politikis<br />

SemuSaveba.<br />

nawili I. mimoxilva: ras gulisxmobs termini `rasizmi~?<br />

1. daiwyeT savarjiSo rasizmis Sesaxeb fiqriT. SesaZloa gamoiwvioT<br />

monawileebi moaxdinon rasizmze reagireba rasistuli anekdotebis<br />

moyoliT da rasizmis Sesaxeb maTi azris gamokiTxviT. CamowereT<br />

maTi pasuxebi didi zomis furcelze an dafaze.<br />

2. rasistuli incidentebi da potenciuri kulturaTaSorisi<br />

gaugebrobebi xdeba yoveldRiurad. imsjeleT Tu ra saxis<br />

yoveldRiur incidentebs da qcevas gamoyofen monawileebi rogorc<br />

rasistuls.<br />

3. axla imuSaveT konkretul kritikul incidentze. daarigeT pastebi<br />

da furclebi. sTxoveT monawileebs yuradRebiT adevnon Tvalyuri<br />

rolur gaTamaSebas da yoveli Sesvenebis dros Camoweron<br />

ramodenime sityva-gasaRebi, romelic Seajamebs maT pasuxebs.<br />

mouwodeT moxaliseebs gaiTamaSon rolebi.<br />

4. gaakeTeT monawileebis komentarebis mokle analizi:<br />

� ra daweres monawileebma pirveli Sesvenebis dros? ram miiyvana<br />

monawileebi am daskvnamde?<br />

� ra daweres monawileebma meore Sesvenebaze? ram miiyvana<br />

monawileebi am daskvnamde?<br />

� ra gaacnobieres monawileebma sabolood? da ris safuZvelze?<br />

nawili II. skolebSi (an klubebSi an organizaciebSi) rasistuli<br />

incidentebis winaaRmdeg mimarTuli politikis SemuSaveba.<br />

1. gaacaniT monawileebs Semdegi amocana _ skolebis klubebis an<br />

organizaciebisaTvis rasistuli incidentebis winaaRmdeg mimarTuli<br />

politikis SemuSaveba.<br />

2. moawyveT mokle msjeloba maT skolebSi an klubebSi sxvadasxva<br />

`moqmedi pirebis~ Semadgenlobis gansazRvris mizniT. mag. skolis<br />

SemTxvevaSi eseni iqnebian: moswavleebi/studentebi, maswavleblebi,<br />

klasis damrigeblebi, direqtori, teqnikuri personali,<br />

laborantebi, biblioTekarebi, saskolo avtobusebis mZRolebi, dacva<br />

da a.S.<br />

3. Semdeg sTxoveT monawileebs daiyon mcire 4-5 wevrian jgufebad da<br />

ganixilon CamoTvlili kategoriebis movaleobebi da<br />

pasuxismgeblobi rasistul incidentebTan mimarTebaSi. mizani aris<br />

mimarTulebebis SemuSaveba rogor unda daupirispirdnen es<br />

adamianebi amgvar incidentebs. mieciT jgufs 30 wuTi diskusiisa da<br />

dafaze ZiriTadi punqtebis CamowerisaTvis.<br />

4. sTxoveT monawileebs Seikribon plenarul sxdomaze maT mier<br />

Sesrulebuli samuSaos mosaxseneblad. xelmZRvanelma unda Seajamos<br />

punqtebi da sTxovos monawileebs Seadaron isini im politikas an<br />

mimarTulebebs, romlebic ukve arsebobs maT skolebSi.<br />

5. axla mouwodeT jgufs gaagrZelos muSaoba erTi aspeqtis (nabijis<br />

an zomis) SemuSavebisaTvis. mag. Tu saWiroa skolis zogadi<br />

gancxadeba rasizmis da diskriminaciis Sesaxeb daavaleT amis dawera<br />

erT jgufs. jgufebma aseve unda imsjelon maTi Sedegebis<br />

250 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


plenarul sxdomaze warmodgenis gzebze, mag. ara mxolod<br />

werilobiTi gancxadebebis, aramed vizualuri gamosaxulebebis,<br />

kolaJebis da skulpturebis gamoyenebazec TavianTi grZnobebis ukeT<br />

gadmosacemad.<br />

6. plenarul sxdomaze sTxoveT jgufebs warmoadginon TavianTi<br />

Sedegebi da imsjelon TavianTi ideebis ganxorcielebis gzebze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT Tavad savarjiSos mimoxilviT da Semdeg imsjeleT ra iswavles<br />

monawileebma da ra unda gaakeTon Semdeg.<br />

� ramdenad gavrcelebulia rasizmi skolaSi an klubSi da<br />

sazogadoebaSi zogadad?<br />

� romeli jgufebi zaraldeba yvelaze metad? ratom? iyvnen igive<br />

jgufebi rasizmis obieqti 20 an 50 wlis win?<br />

� savarjiSos Sesrulebis Sedegad Seicvala monawileebis warmodgena<br />

imis Sesaxeb Tu ras warmoadgens rasistuli incidenti? rogor?<br />

daasaxeleT magaliTebi.<br />

� vis ekisreba pasuxismgebloba Tqven skolaSi (an organizaciaSi)<br />

rasistuli incidentebis Tavidan acilebaze?<br />

� gaixseneT kritikuli incidenti. ra unda gaekeTebinaT<br />

maswavleblebs, abdalas mamas da klasis xelmZRvanels sakiTxis<br />

samarTlianad gadawyvetisaTvis?<br />

� rasistuli incidentebis winaaRmdeg sabrZolveli politikis<br />

arseboba mniSvnelovania, magram ukeTesi xom ar iqneboda is saerTod<br />

ar yofiliyo saWiro? ra SeiZleba da ra unda gakeTdes rasistuli<br />

qcevis mizezebis aRmosafxvrelad rogorc skolaSi aseve<br />

sazogadoebaSi zogadad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

gaiTvaliswineT jgufis Semadgenloba da moaxdineT savarjiSos<br />

adaptireba Sesabamisad. monawileebi ufro aqtiurad CaerTvebian procesSi<br />

Tu maTTvis aqtualur sakiTxebs SeexebiT. meores mxriv mzad unda iyoT im<br />

emociebis sapasuxod, romelic SeiZleba warmoiSvas savarjiSos Sedegad.<br />

mniSvnelovania yuradReba miaqcioT im monawileebis grZnobebs, romlebic<br />

Tavad Tvlian Tavs diskriminirebulad skolaSi. SesaZloa kargi idea iyos<br />

erT konkretul kritikul incidentze aqcentirebis nacvlad SekriboT<br />

sxvadasxva magaliTebi da SeafasoT isini gansxavebuli rakursebiT. es<br />

midgoma saSualebas mogcemT gaiTvaliswinoT sxvadasxva Zalebis<br />

urTierToba; magaliTad, rasizmis gavlena Tanatolebze, da rasizmi,<br />

romelic momdinareobs maswavleblisgan an direqtorisgan.<br />

Tu gsurT dasawyisidanve iyoT maprovocirebeli da gamoiyenoT<br />

rasistuli anekdoti unda airCioT iseTi, rom ar Seexos Tqven klasis an<br />

axalgazrduli jgufis romelime wevrs. yvela qveyanaSi arsebobs sxva<br />

erovnebis xalxis gaSarJebis tradicia. SesaZloa diskusia daiwyoT<br />

jgufisaTvis aseTi 1 an 2 xumrobis moyolis TxovniT. Semdeg SegiZliaT<br />

gadaxvideT rasistuli da ara-rasistuli xumrobebis gamyofi xazis Sesaxeb<br />

saubarze. mag. aris anekdotebi pakistanelebis an Turqebis Sesaxeb<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

251


nacionalisturi an rasistuli? aman SeiZleba migiyvanoT rasistuli<br />

xumrobis da rasistuli incidentis ganmartebamde (ix. qvemoT “damatebiT<br />

informaciaSi~).<br />

SeiZleba moxdes ise, rom II nawilis bolos 4 etapis daskvnebi ar<br />

iyos monawileebisaTvis sakmarisi safuZveli 5 etapze gadasasvlelad. aseT<br />

SemTxvevaSi SeiZleba gamoiyenoT dasarigebeli masala 2 “zogierTi<br />

praqtikuli SeniSvna ganxilvisaTvis” da mouwodoT jgufebs ganaviTaron<br />

pirveli 4 safexuri.<br />

variantebi<br />

savarjiSo SeiZleba iqnas adaptirebuli iseTi sakiTxis gansaxilvelad<br />

rogoricaa dacinva. Tu es sakiTxi wamoiWreba SeiZleba moisurvoT<br />

savarjiSos “gvaqvs raime alternativa?” (gv. 141) Sesruleba, vidre<br />

gadaxvidodeT dacinvis sawinaaRmdego politikis SemuSavebaze.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

regularulad mimoixileT sakiTxi, mag. 1-xel an 2-jer weliwadSi.<br />

politika unda gadaixedos raTa uzrunvelyofili iqnas misi miznebTan<br />

Seasabamisoba. sazogadoebis cvlilebasTan erTad politikas sWirdeba<br />

ganaxleba, raTa kvlav akmayofilebdnen cvalebadi pirobebis moTxovnebs.<br />

jgufma SeiZleba moindomos ganixilos rogor Semodis rasizmis<br />

aspeqtebi komerciul gadawyvetilebis miRebis procesSi. savarjiSo<br />

“wamlebis xelmisawvdomoba” 329 gv-ze ganixilavs sxvadasxva sakiTxebs<br />

rasizmis CaTvliT, romelic ganixileboda 1990 wlis sasamarTlo procesze<br />

samxreT afrikis mTavrobasa da Sidsis samkurnalo preparatebis mwarmoebel<br />

kompaniebs Soris.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

gaagrZeleT politikaze muSaoba Tqven skolaSi an organizaciaSi da<br />

uzrunvelyaviT maTi ganxorcieleba. jgufi SeiZleba aseve SeuerTedes antirasistul<br />

proeqtebs sxva qveynebSi. mag. belgiaSi ganxorcielebul<br />

programas “skolebi rasizmis gareSe”, romelic moiTxovs, rom sul mcire<br />

skolis koleqtivis 60%-ma xeli moaweros da ganaxorcielos erToblivi<br />

anti-diskriminaciuli deklaracia (www.schoolwithoutracism-europe.org).<br />

damatebiTi informacia<br />

rasizmis ganmarteba<br />

252 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


asizmi zogadad Sedgeba qcevis, sityvebis an qmdebisagan, romelic aniWebs an arTmevs privilegiebs<br />

adamianebs maTi kanis feris, kulturis an eTnikuri warmomavlobis niadagze. misi foruli formebi iseve<br />

sazianoa, rogorc misi aSkara gamoxatuleba.<br />

institucionaluri rasizmi aris koleqtivis mier uaris Tqma uzrunveylos saTanado da profesiuli<br />

servisi adamianebisaTvis maTi kanis feris, kulturis an eTnikuri warmomavlobis gamo. es SeiZleba<br />

aisaxos procedurebSi, damokidebulebebSi da qcevaSi, romelic sabolood iZleva diskriminacias<br />

usafuZvlo prekoncefciebis, ucodinrobis, daufiqreblobis, da rasistuli stereotipebis xarjze rac<br />

araprivilegirebul mdgomareobaSi ayenebs eTnikuri umciresobebs. rasistul agrsias da incidentebs<br />

SeiZleba adgili hqondes nebismier institutSi sxvadasxva eTnikuri warmomavlobis studentebis<br />

raodenobis miuxedavad.<br />

rasistuli incidenti aris nebismieri incidenti, romelic aRiqmeba rasistulad msxverplis an nebismieri<br />

sxva pirovnebis mier.<br />

ra saxis incidentebi SeiZleba CaiTvalos rasistulad?<br />

fizikuri ziani: warmoadgens umciresobaTa jgufebSi Semavali rogorc bavSvebis aseve mozrdilebis<br />

Zaladobrivi Tavdasxmis an fizikuri daSinebis SedarebiT naTel magaliTebs da aseve „naklebi“ daSinebis<br />

incidentebs, romelTa dagrovebam SeiZleba gamoiwvios kumulaciuri efeqti.<br />

sityvieri Seuracyofa: Seuracmyofeli saxelebis darqmeva umciresobis jgufebis warmomadgenlebisaTvis an<br />

raime dacinva pirovnebis kulturis mimarT (mag. musika, Cacma, an dieta) SeiZleba iyos yvelaze naTeli<br />

magaliTi. SesaZloa arsebobdes sityvieri Seuracyofis sxva formebic, maswavleblebis, moswavleebis,<br />

studentebis da skolis/saganmanaTleblo dawesebulebis sxva wevris monawileobiT, romlebic naklebad<br />

gamokveTilia, rogoricaa SeniSvnebi rasistuli qveteqstebiT, romelic Seuracyofs pirovnebas.<br />

TanamSromlobaze uaris Tqma da upativcemuloba: umciresobaTa warmomadgenel moswavleebTan, studentebTan,<br />

maswavleblebTan, mwvrTnelebTan, axalgazrduli organizaciebis liderebTan, da sxv.<br />

skolis/saganmanaTleblo dawesebulebis wevrTan TanamSromlobaze an maT pativiscemaze uaris Tqma<br />

SeiZleba warmoadgendes rasistul incidents Tu arsebobs rasistuli motivaciis mtkicebuleba an<br />

„msxverpli“ aRiqvams rasimzs motivad. upativcemuloba aseve SeiZleba iyos uyuradReboba mag. Tu<br />

maswavlebeli an mwvrTneli iCens moswavlis kulturis ucodinarobas imgvarad, rom msxverpli Tavs<br />

grZnobs Seuracyofilad an uxerxulad.<br />

sxva SemTxvevebi: rasistuli xumrobebi da rasistuli terminologiis gamoyeneba, rasistuli niSnebis,<br />

bajebis, maisurebis da a.S tareba, rasistuli warwerebi, rasistuli literaturis an plakatebis<br />

gavrceleba, rasistuli an faSisturi organizaciebis arseboba skolaSi an mis axlomaxlos an<br />

stereotipebis gavrceleba, romlebic iwveven diskriminacias.<br />

bevri rasistuli incidenti naklebad gamoxatulia. aseTi faruli qmedebebi xSirad yvelaze Znelad<br />

dasafiqsirebeli da mosagvarebelia. bevri rasistuli incidenti studentebis da moswavleebis<br />

monawileobiT ar moxdeba maswavleblebis an mwvrTnelebis TandaswrebiT. amdenad mniSvnelovania skolebma<br />

SeimuSaon strategia raTa uzrunvelyon, rom skolis yvela wevri mgrZnobiare iyos aseTi incidentebis<br />

mimarT da pasuxismgeblobas aiRos maT dafiqsirebasa da maT winaaRmdeg brZolaze.<br />

praqtikuli momenti ganxilvisaTvis anti-rasistuli politikis SemuSavebasTan<br />

ebaSi<br />

agresiis da rasistuli incidentebis ganxilvis dros aucilebelia mTeli skolis (organizaciis)<br />

politikis SemuSavebaSi da ganxorcielebaSi. mniSvnelovania ,rom rasistuli incidentebis mimarT<br />

miesadagebodes zogad saskolo/organizaciul politikas da praqtikas. sakiTxi unda CaiTvalos<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

253


”gansakuTrebulad magram ara izolirebulad”. zogierTi praqtikuli momeneti ganxilvisaTvis aris:<br />

� politikis mkafiod Camoyalibeba, da demonstrireba, rom araviTari rasistuli incidentebi an<br />

rasistuli agresia ar iqneba Sewynarebuli<br />

� skolis (organizaciis) politikaSi mkafiod unda iyos Camoyalibebuli ra procedurebi unda<br />

Sesruldes, rodesac rasistuli incidents eqneba dgili<br />

� mTeli skolis CarTva aseTi incidentebis winaaRmdeg mimarTuli procesebisa da SeTanxmebuli qmedebebis<br />

CaTvliT unda gavrceldes skolis yvela wevrze: direqtori, pedagogiuri koleqtivi, teqpersonali,<br />

mSoblebi, moswavleebs, studentebs da vizitorebi.<br />

� unda arsebobdes mkafio gaazreba, rom skolis yvela wevri valdebulia daafiqsiros da ebrZolos<br />

rasobriv agresias da rasistul incidentebs.<br />

� unda arsebobdes erTiani midgoma, raTa procesSi CarTulma yvela wevrma icodes ra moeTxoveba.<br />

� yvelas unda esmodes, rom incidentze pasuxis gacema unda moxdes dauyovnebliv rogorc ki is<br />

aRmocendeba an dafiqsirdeba.<br />

� nebismieri qmedebebi gagrZelebisaTvis unda ganxorcieldes SeTanxmebuli drois farglebSi.<br />

(informaciis wyaro: www.northants-ecl.gof.uk/apps/ips/msc/rig/hme.asp)<br />

254<br />

dasarigebeli masala:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


kritikuli SemTxveva – baraTi - roli<br />

moaxdineT Zalian mokle roluri gaTamaSeba Semdeg incidentze dayrdnobiT. is warmodgenili unda<br />

iyos 3 mokle scenad rogorc qvemoT aris naCvenebi. Sesvenebebis dros xelmZRvanel(eb)ma unda<br />

sTxovon damkvirveblebs daweron ras fiqroben momxdaris Sesaxeb.<br />

scena 1. 2 maswavlebeli saubrobs samaswavlebloSi.<br />

gasuli Tvis ganmavlobaSi qurdobis ramodenime SemTxvevas hqonda adgili skolaSi. axla isev<br />

fuli daikarga. direqtors gadawyvetili aqvs bolomde CaeZios SemTxvevas da cdilobs<br />

gaarkvios sxva maswavleblebTan erTad vin aris qurdi. abdala, moswavle romlis ojaxic<br />

warmoSobiT CrdiloeT amerikidanaa eWvmitanilia sul mcire am bolo incidentSi.<br />

scena 2. saubari abdalas mamasa da direqtors Soris. direqtori ibarebs abdalas mamas<br />

Sexvedraze. Sedegad is srulad anazRaurebs dakargul Tanxas.<br />

scena 3. 2 maswavlebeli isev saubrobs samaswavlebloSi<br />

is, rom abdalas mamam aanazRaura danakargi ganixileba rogoc abdalas danaSaulis aRiareba. magram<br />

mogvianebiT isini pouloen mtkicebulebas, rom abdalas araviTari saerTo ar qonda am<br />

qurdobasTan.<br />

kritikuli SemTxveva - rCevebi xelmZRvanelebs<br />

moxaliseebma Seasrulon TavianTi rolebi. Sesvenebis dros dasviT SekiTxvebi da sTxoveT dakmvirveblebs<br />

Camoweron ramodenime sityva-gasaRebi, romelic ajamebs maT pasuxs warmodgenis am etapze.<br />

scena 1: gasuli Tvis ganmavlobaSi qurdobis ramodenime SemTxvevas qonda adgili skolaSi. axla isev fuli<br />

daikarga. direqtors gadawyvetili aqvs bolomde CaeZios SemTxvevas da cdilobs gaarkvios sxva<br />

maswavleblebTan erTad vin aris qurdi. abdala moswavle romlis ojaxic warmoSobiT CrdiloeT<br />

amerikidanaa eWvmitanilia sul mcire am bolo incidentSi.<br />

I Sesveneba: pirveli SekiTxva damkvirveblebs: Tqven rom direqtori yofiliyaviT rogor moiqceodiT?<br />

scena 2. direqtori ibarebs abdalas mamas Sexvedraze. Sedegad is srulad anazRaurebs dakargul Tanxas.<br />

meore Sesveneba. meore SekiTxva damkvirveblebs: fiqrobT, rom problemis gadawyveta damakmayofilebeli iyo?<br />

scena 3. is, rom abdalas mamam gadaixada danakargi ganixileba rogorc abdalas danaSaulis aRiareba. magram<br />

mogvianebiT isini pouloben mtkicebulebas, rom abdalas araviTari saerTo ar qonda am qurdobasTan.<br />

mesame Sesveneba. mesame SekiTxva damkvirveblebs: ras fiqrobT axla?<br />

roca dadgeba xvalindeli dRe<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

255


pirovnuli usafrTxoeba<br />

media<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

“Tu sxvebs gaasamarTleb ise, rogorc Sen gagasamarTla am sistemam,<br />

arafriT ar xar imaTze ukeTesi, vinc Sen sikvdili mogisaja” –<br />

duaiT adanandusi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

pirovnuli usafrTxoeba, media, mSvidoba da<br />

Zaladoba.<br />

done 3<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

savarjiSo iyenebs sainformacio furclebs da<br />

diskusias Semdegi sakiTxebis gansaxilvelad:<br />

� damnaSaveebis uflebebi<br />

� sikvdliT dasja<br />

� sazogadoebis dacva damnaSaveebisagan<br />

sicocxlis ufleba<br />

� sastiki, araadamianuri an damamcirebeli<br />

mopyrobisagan dacvis ufleba<br />

Cveni prekoncefciebis gamokvleva damnaSaveebTan mimarTebaSi da<br />

sikvdiliT dasjis zogierTi Sedegze msjeloba<br />

� sakuTari mosmenis da miRebuli informaciis<br />

„interpretacirebis~ unaris Semowmeba.<br />

� adamianuri Rirsebisa da samarTlianobis<br />

grZnobis damkvidreba<br />

dasarigebeli masalis „roca dadgeba xvalindeli dRe“ erTi<br />

asli TiTo monawilisaTvis.<br />

� furceli da fanqari jgufis yvela wevrisaTvis.<br />

I etapi<br />

1. waukiTxeT jgufs savarjiSos - `roca dadgeba xvalindeli dRe~ I<br />

nawili xmamaRla. rodesac kiTxvas daasrulebT mieciT monawileebs<br />

daaxloebiT 5 wuTi yvela ZiriTadi punqtis gasaxseneblad da<br />

sakuTari sityvebiT maT dasawerad. Semdeg sTxoveT gacvalon<br />

furclebi mezoblebTan, waikiTxon erTamenTis Canawerebi da<br />

gaakeTon komentarebi.<br />

2. sTxoveT moxaliseebs waikiTxon TavianTi Canawerebi. Semdeg<br />

imsjeleT versiebs Soris arsebul gansxvavebebze: axsovdaT<br />

zogierTebs ufro meti detalebi, vidre danarCenebs? zogierTma<br />

Tavad gamoigona iseTi detalebi, romlebic originalSi ar iyo<br />

naxsenebi?<br />

3. kiTxeT monawileebs rogori iyo maTi reaqcia ambis mimarT: rogor<br />

fiqroben vin iyo ambis mTxrobeli? ra moxda?<br />

II etapi.<br />

1. waikiTxeT amonaWreli gazeTidan da duaTis monayolis 2 nawili.<br />

256 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


2. axla mieciT wyvilebs saSualeba imsjelon axali informaciis<br />

Sesaxeb 10-15 wuTis ganmavlobaSi TavianT partniorebTan. daurigeT<br />

`maT roca dadgeba xvalindeli dRe~-is aslebi im SemTxvevaSi Tu<br />

survili aqvT kvlav gadaxedon teqsts.<br />

3. Semdeg sTxoveT maT ifiqron Semdeg 2 sakiTxze:<br />

� Seicvales maT azri duaiTis an nanonis Sesaxeb ridesac<br />

Seityves, rom sikvdilmisjilTa rigebSi iyvnen? rogor?<br />

ratom?<br />

� rogor fiqroben ras gulisxmobda duaiTi, rodesac ambobda<br />

“Tu sxvebs gaasamarTleb iseve rogorc Sen am sistemam<br />

gagasamarTla, arafriT ar gamodixar imaze ukeTesi vidre isini<br />

vinc Sen sikvdili mogisaja” eTanxmebiT mas?<br />

4. gamoacxadeT sakiTxi Ria diskusiis sagnad da moiTxoveT<br />

komentarebi sxvadasxva wyvilebisagan am sakiTxebTan dakavSirebiT.<br />

analizi da Sefaseba<br />

es savarjiSo SeiZleba gamoyenebul iqnas mTeli rigi saitereso da<br />

mniSvnelovani sakiTxebis wamosaWrelad, romlebmac SeiZleba Seadginon<br />

Semdgomi savarjiSoebis an diskusiebis sagani. Tumca rekomendirebulia, rom<br />

analizis dros ar daSordeT im sakiTxebs, romlebic jgufebma ukve<br />

ganixiles nacvlad imisa, rom wamoWraT sruliad axali sakiTxebi (ix.<br />

qvemoT nawilSi rCevebi xelmZRvanelebs)<br />

� SeityveT raime axali sakuTari Tavis Sesaxeb am savarjiSodan?<br />

gaiZulaT man gadagexedaT Tqveni romelime adrindeli azris an<br />

rwmenisaTvis?<br />

� rogor fiqrobT ris ilustrirebas isaxavda miznad savarjiSo? iyo<br />

misi mcdeloba warmatebuli, Tu ara ratom?<br />

� ras geubnebaT savarjiSo, Tu saerTod rames geubnebaT sicocxlis<br />

uflebis Sesaxeb? iyo kidev raime sxva uflebebi romlebic<br />

wamoiWra diskusiis dros?<br />

CainiSneT es sakiTxebi didi zomis furclebze an dafaze SemdegSi<br />

gamoyenebis mizniT.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

pirveli diskusiis dros (I nawilis wakiTvis Semdeg) mniSvnelovania,<br />

rom aranairi miniSneba ar gaakeToT am 2 personaJis mdgomareobaze: ecadeT<br />

aTqmevinoT monawileebs maTi STabeWdilebebi personaJebis Sesaxeb, magram ar<br />

mianiSnoT, rom raime konkretuli mizezi gaqvT amisTvis. mizani aris 2-ive<br />

personaJis adamianuri Tvisebebis Seswavla maTi axalandeli mdgomareobis an<br />

warsulis codnis gareSe.<br />

I etapis bolos monawileebis mier Canawerebis gacvlis mizani aris<br />

warmodgenis Seqmna sxvadasxva pirovnebebis mier erTi da imave informaciis<br />

damaxsovrebisa da aRqmis gansxvavebuli gzebis Sesaxeb. mniSvnelovania xazi<br />

gaesvas, rom amas ar unda mieces „testis“ saxe, raTa monawileebma ar<br />

daimorcxvon TavianTi Canawerebis gamo. aramed es unda iyos gansxvavebuli<br />

Sexedulebebis Cvenebis gza. scadeT komentari sTxovoT im monawileebs,<br />

romelTa Canawerebi radikalurad gansxvavdeboda maTi mezoblisagan. hkiTxeT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

257


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

26 ivnisi<br />

wamebis msxverplTa<br />

mxardaWeris<br />

saerTaSoriso dRe<br />

ratom SeiZleboda momxdariyo ase – mag. ratom daamaxsovrda zogierTi<br />

informacia ramodenime monawiles danarCenebs ki is gamorCaT.<br />

savarjiSo albaT metismetad bevr sakiTxs wamoWris 1 sxdomisaTvis.<br />

amitomac SeecadeT SeinarCunoT msjelobis kursi da ar misceT monawileebs<br />

sikvdiliT dasjis Sesaxeb debatebiT gaitacebis saSualeba. ecadeT<br />

aqcentireba moxdes 2 Semdeg sakiTxze:<br />

1. ra xarisxiT varT Cven, saxelmwifo midrekilni „ganvsajoT“<br />

adamianebi maTi saqcielis (rac gvjera rom Caidines) safuZvelze.<br />

albaT amas gulisxmobs duaiTi, rodesac ambobs, rom ar SeiZleba<br />

sxvebis gansja ise, rogorc saxelmwifom gansaja is (da nanoni).<br />

saxelmwifom efeqturad Camowera isini rogorc adamianebi, (rogorc<br />

saxelmwifos sjera) maT mier warsulSi Cadenili saqcielis<br />

safuZvelze.<br />

2. Tumca egreT wodebuli „mZime damnaSave“ flobs da inarCunebs<br />

adamianur Tvisebebs – maT axasiaTebT ara mxolod „zrunva da<br />

TanagrZnoba“, romelzec duaiTi laparakobs aramed „sasowarkveTa da<br />

depresia“, romelsac nanoni aRwers rogorc patimrobis Sedegs.<br />

„sicocxlis uflebis“ Sesaxeb msjelobis dros diskusia warmarTeT<br />

ise, rom garkvioT kvlav aqvs Tu ara am or adamians sicocxlis ufleba –<br />

Tu ara rogor „kargavs“ zogierTi am uflebas. aqvs mag. vinmes ufleba<br />

sicocxlis ufleba waarTvas sxva moqalaqeebs, maSinac ki Tu maT danaSauli<br />

Caidines?<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

gaagrZeleT savarjiSos bolos wamoWrili sakiTxebis ganxilva. moawyveT<br />

formaluri debatebi an gamoiyeneT “arCevnebis” meTodi. SeiZleba ganixiloT<br />

Semdegi Temebi:<br />

� sasjelis sakiTxebi: ra aris damnaSaveebis dapatimrebis da/an maTi<br />

dasjis mizani? es upiratesad mimarTulia sazogadoebis dacvisaken,<br />

damnaSaveebis qcevis Secvlisaken Tu es aris revanSi/samagieros<br />

gadaxda?<br />

� sikvdliT dasja: ra aris sikvdliT dasjis sawinaaRmdego da<br />

mxardamWeri argumentebi?<br />

� eris usafrTxoeba pirovnebis usafrTxoebis winaaRmdeg: ra aris is<br />

zRvari, romelic dasaSvebia saxelmwifosaTvis misi yvelaze<br />

saSineli damnaSaveebis an teroristebis mopyrobisaTvis? mag.<br />

SeiZleba iyos adamianis wameba gamarTlebuli “eris usafrTxoebis”<br />

safuZvelze?<br />

ewvieT nanonis pirad vebgverds: http://home4.inet.tele.dk/lepan/lene/nanon.htm.<br />

simRerebi yovelTvis iyo mZlavri iaraRi adamianebis mier uflebebisaTvis<br />

brZolaSi.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

ix. kanadis sikvdiliT dasjis mowinaaRmdegeTa koaliciis vebgverdi da<br />

waikiTxeT patimrebis werilebi (www.ccadp.org). Semdeg miswereT werili<br />

romelime sikvdilmisjils (kanadis sikvdiliT dasjis mowinaaRmdegeTa<br />

258 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


koaliciis vebgverdze aris informacia rogor daamyaroT mimowera an<br />

daukavSirdeT saerTaSoriso amnistiis adgilobriv asociacias).<br />

SeniSvna: `roca dadgeba xvalindeli dRe~ - sruli teqsti SegiZliaT ix. kanadis<br />

sikvdiliT dasjis mowinaaRmdegeTa koaliciis veb-gverdze.<br />

dasarigebeli masala<br />

amonaridi gazeTidan<br />

hanstvili – 2 oqtomberi, 1997. braldebuli mZarcvelis sasjeli aRsrulebaSi iqna moyvanili oTxSabaTs<br />

saRamos. man 9 wlis win cecxlsasroli iaraRiT mokla san antonios biznesmeni, romelic cdilobda<br />

mis SeCerebas bankidan gaqcevis dros. 41 wlis adananduss sikvdili miesaja vernon hananis<br />

mkvlelobisaTvis, romelic 1988 w. 28 ianvars mkerdSi iqna daWrili adanandusTan san antonios<br />

CrdiloeT mxares mdebare bankis foieSi SebrZolebis dros.<br />

adgeba xvalindeli dRe. nanon uiliamsi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

anandusis sikvdilidan meore dRes cxovrebas sul sxvagvari TvaliT Sevxede da davinaxe imisgan<br />

vebuli, vidre is iyo an SesaZloa imisagan gansxvavebuli rogoric mindoda rom yofiliyo.<br />

s dasawyisi iyo, viweqi da isev vfiqrobdi megobarze, romelic RimiliT amsubuqebda Semoklebuli<br />

simZimes da saSinel tkivils vgrZnobdi. rodesac frTxilad mivedi karebTan da qvemodan<br />

rebuli gazeTi aviRe iq misi istoria ewera.<br />

bdi da vicodi, rom mas veRarasodes vnaxavdi da iseTi SegrZneba mqonda TiTqos viRac<br />

259


260 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sad dgaxarT?<br />

aris socialuri da ekonomikuri uflebebi fufuneba, romlebic<br />

mxolod mdidari qveynebis moqalaqeebisaTvisa misawvdomi?<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

adamianis zogadi uflebebi, moqalaqeoba, siRaribe.<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

50 wuTi<br />

savarjiSo-diskusia, romelic ganixilavs:<br />

� adamianis RirsebisaTvis saWiro bazisur<br />

elementebs<br />

samoqalaqo da politikuri, socialuri da ekonomikuri<br />

uflebebis SedarebiTi mniSvneloba<br />

mTavrobis valdebulebebi socialuri da ekonomikuri<br />

uflebebis realizaciasTan dakavSirebiT.<br />

yvela<br />

erTis mxriv samoqalaqo da politikur da meores mxriv<br />

socialur da ekonomikur uflebebs Soris gansxvavebis<br />

gaazreba<br />

� uflebebis dacvasTan dakavSirebuli zogierTi<br />

rTuli sakiTxebis ganxilva<br />

� diskusiisa da argumentaciis unarCvevebis<br />

ganviTareba<br />

gancxadebebis furclis 1 asli<br />

� didi zomis furclebi an dafis furclebi,<br />

pastebi<br />

� Toki an carci (arCeviTi)<br />

adamianis uflebaTa deklaraciis adaptirebuli teqstis asli<br />

(gv. 508) (arCeviTi)<br />

moamzadeT 2 plakati erTi warweriT – „veTanxmebi“, meore –<br />

„ar veTanxmebi“ da miawebeT isini oTaxis sawinaaRmdego<br />

boloebSi raTa xalxma SeZlos maT Soris swor xazze<br />

ganlageba. (SesaZloa moisurvoT carciT xazis gavleba maT<br />

Soris an Tokis gabma).<br />

1. daiwyeT Zalian mokle SesavliT erTis mxriv samoqalaqo da<br />

politikur da meores mxriv socialur da ekonomikur uflebebs<br />

Soris gansxvavebebis Sesaxeb<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

261<br />

adamianis zog. uflebebi<br />

moqalaqeoba<br />

siRaribe<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

50 wuTi


2. ifiqreT 5 wuTi sxvadasxva uflebebis Sesaxeb, romlebic TiToeul<br />

am kategoriaSi xvdeba. CamowereT uflebebi dafaze Sesabamisi<br />

saTaurebis qveS: samoqalaqo da politikuri, socialuri da<br />

ekonomikuri uflebebi.<br />

3. ganmarteT, rom axla apirebT gancxadebebis seriis wakiTxvas,<br />

romelTac monawileebs SeuZliaT met-naklebad daeTanxmon.<br />

4. miuTiTeT 2 ukidures wertilze – plakatebze warweriT<br />

“veTanxmebi” da “ar veTanxmebi”. ganmarteT, rom monawileebs<br />

SeuZliaT daikavon nebismieri wertili warmosaxviTi xazis<br />

gaswvriv. magram maT unda scadon dadgnen rac SeiZleba axlos im<br />

xalxTan, vinc maT azrs iziarebs. vidre monawileebi TavianT<br />

adgilebs eZeben nebadarTulia mokle diskusia!<br />

5. waikiTxeT gancxadebebi TanmimdevrobiT. cvaleT ritmi: zogi unda<br />

waikiTxoT swrafad, zogis wakiTxvis dros ki unda gaakeToT mcire<br />

pauzebi, raTa SesaZlebeli iyos mokle diskusia.<br />

6. moaxdineT diskusiisa da azris gamoTqmis stimulireba. sTxoveT<br />

ukiduresad dacilebul wertilebSi mdgomT ganmarton, ratom<br />

airCies es wertilebi. hkiTxeT centrSi mdgomT niSnavs Tu ara maTi<br />

pozicia myari azris an codnis naklebobas.<br />

7. mieciT monawileebs saSualeba Seicvalon poziciebi erTmaneTis<br />

komentarebis mosmenis Semdeg.<br />

8. rodesac gancxadebebis mosmena damTavrdeba SekribeT jgufi<br />

analizisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT savarjiSos mimoxilviT, Semdeg ki gaarkvieT ra iswavles<br />

monawileebma.<br />

� iyo raime SekiTxvebi, romlebzec monawileebs gauWirdaT pasuxis<br />

gacema, radgan Zneli iyo sakuTari azris Camoyalibeba am sakiTxze<br />

an kiTxva cudad iyo formulirebuli?<br />

� ratom Seicvales monawileebma poziciebi diskusiis dros?<br />

� gaakvirva monawileebi sakiTxebis garSemo uTanxmoebis xarisxma?<br />

� aqvs raime mniSvneloba Cvens mier adamianis uflebebis sakiTxebis<br />

Sesaxeb SeuTanxmeblobas?<br />

� fiqrobT, rom arsebobs „swori“ da „araswori“ pasuxebi sxvadasxva<br />

gancxadebebze Tu es ubralod piradi azris Sedegia?<br />

� SeiZleba rodesme gaxdes SesaZlebeli, rom yvelam miaRwios<br />

SeTanxmebas adamianis uflebebis Sesaxeb?<br />

� arsebobs fundamenturi gansxvaveba adamianis uflebaTa (pirvel) 2<br />

Taobas Soris: samoqalaqo da politikur, socialur da ekonomikur<br />

uflebebs Soris? SesaZlebelia iTqvas, romelia maTgan ufro<br />

mniSvnelovani?<br />

� gvWirdeba raime sxva uflebebic? SesaZlebelia arsebobdes mesame<br />

Taobis uflebebi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

262 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


es savarjiSo moicavs adamianis yvela uflebas, magram ZiriTadi aqcenti<br />

socialur da ekonomikur uflebebze keTdeba. mag. muSaobis da dasvenebis<br />

ufleba, jandacvis da elementaruli sacxovrebeli pirobebis ufleba<br />

(muxlebi 16, 22-29 adamianis uflebebis universaluri deklaracia).<br />

qvemoT moyvanili gancxadebebi gaTvlilia zogierTi debatebis<br />

gansaxilvelad, romlebic erTis mxriv exeba samoqalaqo da politikur<br />

uflebebs Soris gansxxvavebas da meores mxriv socialur da ekonomikur<br />

uflebebs Soris. saWiro ar aris savarjiSos dasawyisidanve detalebSi<br />

CaRrmaveba, radganac bevri sakiTxi diskusiis ganmavlobaSi wamoiWreba.<br />

maram arsebobs 2 momenti, romlebzec albaT Rirs yuradRebis SeCereba<br />

Sesavlis dros. pirveli, martivi dayofa, rom samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebi aris is moraluri moTxovnebi, romelsac Cven vuyenebT mTavrobebs<br />

samoqalaqo da politikur sakiTxebTan dakavSirebiT _ rogoricaa<br />

samarTliani gasamarTlebis, xmis micemis, azris gamoTqmis da a.S. ufleba.<br />

socialuri da ekonomikuri uflebebi ki aris is moTxovnebi, romlebic<br />

dakavSirebulia socialur da ekonomikur sakiTxebTan – rogoricaa<br />

usaxlkaroba, araadeqvaturi jandacva, siRaribe, da a.S. uflebaTa pirvel<br />

jgufs aseve pirveli Taobis uflebebs uwodeben, xolo meore jgufis<br />

uflebebs – meore Taobis uflebebs, im qronologiuri Tanmimdevrobidan<br />

gamomdinare, romlis mixedviTac moxda maTi aRiareba adamianebis mier<br />

rogorc adamianis sayovelTao uflebebisa.<br />

meore momenti aris is, rom zogierTebi fundamentur gansxvavebebs<br />

xedaven sxvadasxva tipis uflebebs Soris. bevri acxadebs, rom socialuri<br />

da ekonomikuri uflebebi naklebad mniSvnelovania an/da maTi uzrunvelyofa<br />

ufro rTulia vidre samoqalaqo da politikuri uflebebisa. sxvebi ar<br />

eTanxmebian am azrs. am debatebis Sesaxeb informacia SegiZliaT ix. 4<br />

TavSi.<br />

fiqris dros SesaZloa moisurvoT monawileebisaTvis adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciis gamartivebuli teqstis aslebis<br />

darigeba, rac daexmareba maT Sesabamisi informaciis gaxsenebaSi an Tqven<br />

TviTon waikiTxeT zogierTi muxli da sTxoveT monawileebs daalagon isini<br />

Sesabamis kategoriebSi. 16 da 22-29 muxlebi zogadad iTvleba socialurekonomikur<br />

uflebebTan dakavSirebul punqtad.<br />

SesaZloa moisurvoT savarjiSos poziciebis SerCevis da Secvlis<br />

nawilis SedarebiT swrafad Sesruleba, sxvadasxva gancxadebebs Soris<br />

diskusiisaTvis mcire drois gamoyofa da Semdeg airCioT 2 an 3 gancxadeba<br />

da ufro detalurad imsjeloT masze mTel jgufTan erTad. magram zogjer<br />

kargi iqneba savarjiSos Sewyveta garkveul momentSi, raTa monawileebs<br />

saSualeba misceT gamoTqvan sakuTari azri zogierT gancxadebebeze da<br />

gamoxaton sakuTari poziciebi sxvebis azris gaTvaliswinebiT.<br />

variantebi<br />

SeadgineT damatebiTi gancxadebebi an sTxoveT jgufis wevrebs Tavad<br />

moigonon isini.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

5 dekemberi<br />

ekonomikuri da<br />

socialuri<br />

ganviTarebis<br />

moxaliseTa<br />

saerTaSoriso dRe<br />

263


dasarigebeli masala<br />

gancxadebebis CamonaTvali<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moawyveT formaluri debatebi erT-erTi sakiTxis garSemo da sTxoveT<br />

monawileebs winaswar moamzadon argumentebi, xolo debatebis bolos<br />

Caataron kenWisyra. SegiZliaT dasaswrebad moiwvioT sxva axalgazrdebic an<br />

sazogadoebis wevre`bi.<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb codna mniSvnelovania, magram Tu gvinda,<br />

rom uflebebi daculi iyos aseve gadamwyvetia aqtiuri moqalaqeoba.<br />

SeiZleba moisurvoT savarjiSos ”airCie” Sesruleba (gv. 85), romelic<br />

ganixilavs, Tu rogor unda daarwmunoT sxvebi sakuTari azris sisworeSi.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

daukavSirdiT adgilobriv organizacias, romelic moRvaweobs adamianis<br />

uflebebis an socialuri uzrunvelyofis sferoSi da gaarkvieT, ra<br />

wvlilis Setana SegiZliaT.<br />

damatebiTi informacia<br />

saxelmZRvanelos Tavi 4 Seicavs ZiriTad informacias sxvadasxva Taobis<br />

uflebebze ”mesame Taobis” uflebebis Sesavlis CaTvliT.<br />

� ufro mniSvnelovania gqondes Weri Tavze, vidre ambobde rac mogesurveba<br />

� adamianebs aqvT valdebuleba imuSaon, magram ara ufleba<br />

� nebismieri mTavrobis ZiriTadi pasuxismgebloba aris yvela moqalaqis sakmarisi sakvebiT<br />

uzrunvelyofa<br />

� ”dasvenebisa da garTobis” ufleba aris fufuneba, romelic mxolod mdidar qveynebs aqvT.<br />

� is, rom adamianebma ar iSimSilon aris ara mTavrobis, aramed Tavad xalxis sazrunavi.<br />

� saerTaSoriso sazogadoebriobas ar aqvs ufleba migviTiTos rogor movepyroT Cven sakuTar<br />

moqalaqeebs.<br />

� Raribma qveynebma unda uzrunvelyon cxovrebis elementaruli standartebi yvelasaTvis, vidre<br />

daiwyebdnen fiqrs moqalaqeebis politikur da samoqalaqo uflebebze.<br />

� ukiduresi ekonomikuri uTanasworoba aris ZiriTadi uflebebis darRveva.<br />

� socialuri da ekonomikuri uflebebi gamoxatavs momavlis ideals magram dRes msoflio mzad<br />

araa maT uzrunvelsayofad.<br />

� Tuki uflebebis garantireba ar xerxdeba, maSin maT arsebobas azri ara aqvs.<br />

264 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

samsaxuri da bavSvebi<br />

apirebT samsaxuris dawyebas? maSin ar gaaCinoT Svili!<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

socialuri uflebebi, genderuli Tanasworoba,<br />

diskriminacia da qsenofobia<br />

done 2<br />

10 -25<br />

90 wuTi<br />

es aris roluri gaTamaSeba, romelic exeba Semdeg sakiTxebs<br />

� samsaxurSi reproduqciuli uflebebi<br />

� qalebis samsaxurebrivi diskriminacia<br />

qalis ufleba reproduqciuli arCevanis gakeTebisaTvis<br />

� samsaxuridan orsulobis, sadekreto<br />

Svebulebis da qorwinebis statusis safuZvleze<br />

ganTavisuflebisagan dacvis ufleba<br />

Tanabari samuSao SesaZleblobebis da anazRaurebis ufleba<br />

qalebis reproduqciuli uflebebis Sesaxeb warmodgenis Seqmna<br />

� monawileebisaTvis SesaZleblobis micema<br />

igrZnon ras niSnavs iyo diskriminirebuli<br />

� Tanasworobis, samarTlianobis da<br />

pasuxismgeblobis ganviTareba<br />

didi zomis furceli, dafis furceli an dafa<br />

� sivrce mcire jgufebis muSaobisa da roluri<br />

gaTamaSebisaTvis<br />

� dekoracia rolebis SesrulebisaTvis, magida da<br />

skamebi, pasta da furceli<br />

gaakeTeT scenaris asli dafaze, didi zomis furcelze an<br />

dafis furcelze<br />

1. ganmarteT, rom es savarjiSo moicavs rolur gaTamaSebas qalebis<br />

reproduqciuli uflebebis Sesaxeb samsaxurTan mimarTebaSi.<br />

ifiqreT qalebis reproduqciuli uflebebis Temaze, raTa<br />

monawileebma gaiazron sakiTxis arsi.<br />

2. dayaviT monawileebi mcire jgufebad (maqsimum 5 wevri)<br />

3. waikiTxeT Semdegi ZiriTadi scenari roluri gaTamaSebisaTvis:<br />

”maria TiTqmis erTi welia umuSevaria da mondomebiT eZebs<br />

samsaxurs. 10 dRis win man gaira gasaubreba misi ocnebis<br />

samsaxurSi miRebasTan dakavSirebiT – es zustad is iyo rasac<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

265<br />

socialuri uflebebi<br />

genderuli Tanasworoba<br />

diskriminacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

10-25<br />

90 wuTi


eZebda! yvelaferi kargad midioda da mas SesTavazes muSaobis<br />

dawyeba. kompaniam sTxova Sexvedroda kadrebis ganyofilebis<br />

TanamSromels b-n vladstoks kontraqtis gasaformeblad”.<br />

4. man intervius dros ukve gaarkvia Tavis yvela movaleoba,<br />

pasuxismgebloba da sxva samsaxurTan dakavSirebuli sakiTxebi. is is<br />

iyo kontraqtze xeli unda moewera, rodesac b-nma vladstokma<br />

ganacxada kontraqtis erT-erTi piroba: mas werilobiTi xelwera<br />

unda mieca, rom momavali 2 wlis ganmavlobaSi Svils ar gaaCenda”.<br />

5. mieciT mcire jgufebs 20 wuTi am istoriis dasasrulis<br />

mofiqrebisa da gaTamaSebisaTvis. scena unda daiwyos mariasa da b-n<br />

vladstoks Soris SexvedriT da ar unda gagrZeldes 5 wuTze mets.<br />

6. moiwvieT TiToeuli mcire jgufi TavianTi dadgmis warmosadgenad.<br />

komentarebi SemoinaxeT analizisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT TiToeuli mcire jgufis komentarebis mosmenis raundiT maT<br />

mier dadgmuli warmodgenebis Sesaxeb da aseve moismineT sxvebis<br />

Sefasebebi. Semdeg isaubreT Sedegebze da imsjeleT, ra unda gakeTdes aseTi<br />

saxis diskriminaciis winaaRmdeg.<br />

� gaakvirva vinme am situaciam? xdeba msgavsi SemTxvevebi Tqvens<br />

qveyanaSi?<br />

� rogor mividnen jgufebi situaciis momavali ganviTarebis Sesaxeb<br />

gadawyvetilebamde?<br />

� iyo dasasrulis SemoTavazebuli variantebi realisturi? ra iyo<br />

marias mier situaciis flobis Zlieri da susti mxareebi? aseT<br />

situaciebSi ramdenad rTulia iyo damajerebeli da ara agresiuli<br />

an morCili?<br />

� Tqven qveyanaSi ra samsaxurebrivi uflebebi aqvT qalebs orsulobis<br />

periodSi?<br />

� ratom unda kompanias aseTi piroba moaxvios Tavs marias? aris es<br />

samarTliani? ratom? ratom ara?<br />

� iyo adamianis romelime ufleba darRveuli? Tu ki romeli?<br />

� maria rom kaci yofiliyo moxdeboda Tu ara igive? ratom? ratom<br />

ara?<br />

� ra gansxvavebaa am sakiTxisadmi mamakacebisa da qalebis midgomaSi?<br />

� rogor fiqrobT ra unda gakeTdes qalebis reproduqciuli uflebis<br />

dasacavad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

jgufidan gamomdinare SesaZloa moisurvoT misi mcire Sereuli an<br />

mxolod erTi sqesis (e.i. mxolod qalebisagan an kacebisagan)<br />

monawileebisagan Semdgar jgufebad dayofa. mxolod erTi sqesis<br />

monawileebisagan Semdgari jgufis arCeva xSirad iwvevs ufro<br />

provokaciul dasaruls da ufro nayofier diskusias. monawileebi SesaZloa<br />

ar icnobdnen termins “reproduqciuli uflebebi” da SesaZloa dasWirdeT<br />

Tqveni daxmareba sruli warmodgenis Sesaqmnelad. ecadeT alaparakoT<br />

monawileebi Semdeg sakiTxebze:<br />

266 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� sasurveli da sasiamovno seqsualuri urTierToba infeqciis an<br />

raime daavadebis gadadebis SiSis gareSe.<br />

� Svilis gaCenis arCevani<br />

� ojaxis dagegmvis samsaxuris daxmareba, romelic moicavs abortis<br />

SesaZleblobas qalebisadmi pativscemisa da gulTbili<br />

damokidebulebis SenarCunebiT da konfidencialurobis garantiiT.<br />

� seqsis Sesaxeb ganaTleba<br />

gaxsovdeT, rom analizis nawilSi dasmuli SekiTxva _ dairRva Tu ara<br />

adamianis uflebebi _ gamoiwvevs azrTa sxvadasxvaobas abortisa da qalebis<br />

arCevanis uflebebTan mimarTebaSi, gansakuTrebiT es exeba aborts, romelic<br />

winaaRmdegobaSi modis nayofis sicocxlis uflebasTan. es Zalian<br />

mniSvnelovani Temaa da gansakuTrebul kavSirSia adamianis uflebaTa<br />

sferoSi ganaTlebasTan, radganac is moiTxovs monawileebisagan<br />

gaxsnilobas, stereotipebis da prekoncefciebis ukugdebas da kritikuli<br />

azrovnebis unarCvevebis gamoyenebas. es adamianis uflebaTa Sinagani<br />

sirTulis Zalian kargi ilustraciaa. Tuki es sakiTxi wamoiWreba SeiZleba<br />

ifiqroT mis calke ganxilvaze sxva dros.<br />

variantebi<br />

monawileebis mcire jgufebad dayofis nacvlad SesaZloa airCioT 2<br />

moxalise mariasa da b-ni vladstokis rolebisaTvis, xolo danarCenebi<br />

datovoT damkvirveblebad. Semdeg SeigiZliaT drodadro SewyvitoT<br />

prezentacia da sTxovoT damkvirveblebs komentari gaakeTon da gamoicnon<br />

rogor ganviTardeba movlenebi. alternatiuli varianti aris<br />

damkvirveblebis da rolebis Semsruleblebis mier adgilebis gacvla,<br />

movlenebis sxva kuTxiT warmoCena da Sesabamisad maTi ganviTarebis kursis<br />

Secvla. rolebis Sesrulebis meTodebis Sesaxeb damatebiTi<br />

informaciisaTvis ix. gv. 55, nawili I.<br />

ratomac ar unda daumatoT sxva personaJebi? dasaSvebia es iyos marias<br />

qmari, romelic SeiZleba iyos profkavSirebis warmomadgeneli, da scenarma<br />

SeiZleba gadainacvlos kadrebis ganyofilebis farglebs gareT.<br />

Tavisuflad igrZeniT Tavi personaJebis saxelebis SecvlaSi Tqven<br />

qveyanaSi gavrcelebuli saxelebiT.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufma SesaZloa gamoikvlios Tqvens qveyanaSi reproduqciuli<br />

uflebebis dacvis sakiTxi. amis Semdeg SeuZliaT gaesaubron rogorc qalebs<br />

aseve maT damsaqmeblebs imis Sesaxeb Tu rogor muSaobs kanonmdebloba<br />

praqtikaSi. aseve SeuZliaT am sferoSi evropuli kanonis gavlenis Seswavla<br />

maT erovnul kanonmdeblobaze da maT qveyanaSi arsebuli sqesobrivi<br />

ganaTlebis Sesaxeb msjeloba. moicavs is reproduqciuli uflebebis yvela<br />

aspeqts?<br />

Tu gsurT samsaxureobrivi diskriminaciis sxva tipebis ganxilva<br />

SegiZliaT SeasruloT savarjiSo „gansxvavebuli xelfasebi“ (gv. 136).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

15 maisi<br />

ojaxebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

267


ideebi moqmedebisaTvis<br />

wamoWeriT reproduqciuli uflebebis sakiTxebi skolis an asociaciis<br />

sabWoSi.<br />

damatebiTi informacia<br />

konvenciis _ `nebismieri saxis diskriminaciis aRmofxvra<br />

qalebis winaaRmdeg~ _ rolis Sesaxeb<br />

samoqalaqo sakiTxebis garda konvencia aseve did yuradRebas uTmobs<br />

qalebis yvelaze mniSvnelovan safiqrals, kerZod maT reproduqciul<br />

uflebebs. preambula amzadebs niadags Semdegi gancxadebiT: „qalebis roli<br />

STamomavlobis gagrZelebaSi ar unda gaxdes diskriminaciis safuZveli“.<br />

kavSiri diskriminaciasa da qalebis reproduqciul rols Soris aris<br />

konvenciis mudmivi zrunvis sagani. mag. me-5 muxlSi is icavs „dedobis,<br />

rogorc socialuri funqciis adeqvatur gagebas“ da moiTxovs srul<br />

pasuxismgeblobas baSvebis aRzrdaze orive sqesis mSoblebis mier.<br />

Sesabamisad, dedobis dacva da zrunva bavSvebis aRzrdaze aRiarebulia<br />

ZiriTad uflebebad da Setanilia konvenciis yvela nawilSi, romelic exeba<br />

dasaqmebas, ojaxis Sesaxeb kanons, jandacvas an ganaTlebas. sazogadoebis<br />

pasuxismgebloba vrceldeba socialuri servisebis uzrunveyofaze,<br />

gansakuTrebiT sabavSo dawesebulebebSi rac saSualebas aZlevs ojaxis<br />

wevrebs SeuTavson ojaxuri movaleobebi samsaxurs da sazogadoebriv<br />

cxovrebaSi monawileobas. dedobis dasacavad rekomendirebulia specialuri<br />

zomebis miReba da „romelic ar iTvleba diskriminaciulad“ (muxli 4).<br />

„konvencia aseve akanonebs qalebis reproduqciuli arCevanis uflebebs.<br />

ufro zustad es aris adamianis uflebebis erTaderTi punqti, romelic<br />

exeba ojaxis dagegmvas. is acxadebs, rom mxareebi valdebuli arian CarTon<br />

ojaxis dagegmarebis Sesaxeb informacia saganmanaTleblo procesSi (muxli<br />

10, T) da SeimuSaon saojaxo kodeqsi, romelic uzrunveyofs qalebis<br />

uflebas „Tavisuflad miiRon gadawyvetileba Svilebis saurveli<br />

raodenobis da gansazRvron maT dabadebas Soris intervalebi, maTTvis<br />

xelmisawvdomi iyos informacia, ganaTleba da saSualebebi, romlebic maT<br />

daexmareba am uflebebis realizebaSi“ (muxli 16, e).<br />

268 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

sirTule<br />

saSinao saqmeebi<br />

„(...) policia yovelTvis gvian modis, Tu saerTod modis“<br />

treisi Capmeni<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

genderuli Tanasworoba, mSvidoba da Zaladoba,<br />

janmrTeloba<br />

done 3<br />

6 – 30<br />

120 wuTi<br />

savarjiSo eZRvneba saojaxo Zaladobas, rogorc Zaladobis<br />

yvelaze gavrcelebul da yvelaze naklebad gaxmaurebul<br />

formas.<br />

Zaladobisagan, wamebisagan da damamcirebeli mopyrobisagan<br />

dacvis ufleba<br />

� Tanasworobisa da diskriminaciisagan dacvis<br />

ufleba<br />

� kanonis mier Tanabari daculobis ufleba (an<br />

sasamarTloebSi samarTliani mopyrobis ufleba)<br />

yuradRebis gamaxvileba saojaxo Zaladobaze da qalebis<br />

uflebebis darRvevaze<br />

� adamianis uflebaTa darRvevis analizisa da<br />

msjelobis unar-Cvevebis ganviTareba<br />

� TanagrZnobisa da TviTdajerebulobis gaCena<br />

saojaxo Zaladobis winaaRmdeg gamosvlisaTvis.<br />

didi zomis furclebi an dafa da pastebi an markerebi<br />

fiqrisa da jgufebis muSaobisaTvis.<br />

� airCieT qvemoT moyvanili erTi an ramdenime<br />

„danaSaulis mowmis Cveneba“ an dawereT Tavad.<br />

gaakeTeT sakmarisi aslebi yvela monawilisaTvis.<br />

� `saxelmZRvanelo jgufuri diskusiis<br />

CatarebisaTvis~ aslebi (erTi TiToeuli mcire<br />

jgufisaTvis).<br />

SeagroveT informacia arsebuli centrebis da organizaciebis<br />

Sesaxeb, romlebic aqtiurad uWeren mxars saojaxo Zaladobis<br />

msxverplT da gaarkvieT ra ZiriTadi problemebia am sferoSi<br />

Tqven sazogadoebaSi an regionSi.<br />

� yuradRebiT ganixileT sakiTxebi, romelbzec<br />

gsurT muSaoba monawileebis piradi gamocdilebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

1. moamzadeT jgufi savarjiSosaTvis – sTxoveT maT ifiqron Temaze<br />

„Zaladobis yvelaze garcelebuli formebi Cvens regionSi”.<br />

CaiwereT yvelaferi, rasac monawileebi ityvian magram am etapze<br />

araferze imsjeloT. dafa moaTavseT iseT adgilas, rom yvela<br />

kargad dainaxos. ”(10 wuTi)<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

269<br />

genderuli Tanasworoba<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

janmrTeloba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

6-30<br />

120 wuTi


2. sTxoveT monawileebs daiyon 2-6 wevrian jgufebad. unda iyos sul<br />

mcire 3 jgufi.<br />

3. daarigeT ”danaSaulis mowmis Cvenebis” aslebi. sul 3 gansxvavebuli<br />

baraTi/SemTxvevaa, magram erTidaigive SemTxveva SeiZleba mieces<br />

erTze met jgufs. aseve daarigeT `saxelmZRvanelo jgufuri<br />

diskusiis CatarebisaTvis~ aslebi.<br />

4. mieciT monawileebs 5 wuTi Cvenebebis wasakiTxad. xazi gausviT, rom<br />

maTi msjeloba unda emyarebodes konkretul SemTxvevebs.<br />

monawileebs unda esmodeT, rom am sakiTxebis Sesaxeb msjeloba<br />

SeiZleba iyos Zalian piradi da aravin ar unda igrZnos raime<br />

zewola raTa Tqvas imaze meti vidre es Tavad surs.<br />

5. mieciT monawileebs 1 saaTi jgufuri samuSaosaTvis.<br />

6. dasasruls, SeikribeT plenarul sxdomaze da gadadiT analizze da<br />

Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mokle mimoxilviT rogor warimarTa jgufis muSaoba. ramdenad<br />

realisturi iyo danaSaulis mowmeTa Cvenebebi da ramdenad cxovrebiseuli<br />

iyo savarjiSoSi moyvanili situaciebi? Tu sxvadasxva jgufebi muSaobdnen<br />

sxvadasxva SemTxvevebze mieciT maT saSualeba gaanalizon sxvadasxva<br />

danaSaulebi. Semdeg gadaitaneT saubari socialuri realobis sferoSi.<br />

� ramdenad gavrcelebulia saojaxo Zaladoba Tqven sazogadoebaSi da<br />

Tqven qveyanaSi zogadad?<br />

� adamianis romeli uflebebi irRveva am SemTxvevaSi?<br />

� ra aris saojaxo Zaladobis mizezebi?<br />

� ratom aris, rom ufro xSiria kacebis Zaladobis SemTxvevebi<br />

qalebis mimarT vidre piriqiT?<br />

� rogor SeiZleba bolo moeRos saojaxo Zaladobas? ra unda<br />

/SeiZleba gakeTon:<br />

� sazogadoebrivma organoebma?<br />

� adgilobrivma sazogadoebriobam?<br />

� xalxma?<br />

� megobrebma da mezoblebma?<br />

� SeadareT Sedegebi da diskusiis dros wamoWrili sakiTxebi<br />

savarjiSos sawyis etapze Sedgenil sias. iyo saojaxo Zaladoba<br />

Setanili siaSi? Tu ara ratom?<br />

� qalebis winaaRmdeg Zaladobis kidev ra formebi dafiqsirda<br />

diskusiis dros? daamateT isini sias.<br />

ikiTxeT, unda Tu ara vinmes am sakiTxebze damatebiT muSaoba da<br />

gaarkvieT, rogor surT maT muSaobis gagrZeleba an qmedebis ganxorcieleba.<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

gaxsovdeT, gansaxilveli sakiTxebis delikaturobis da anonimurobis<br />

uflebis Sesaxeb (zogierT monawiles SesaZloa hqondes saojaxo Zaladobis<br />

piradi gamocdileba). garkveviT axseniT, rom aravin ar unda igrZnos<br />

zewola, raTa Tqvas imaze meti vidre surs. Tavisuflad SecvaleT<br />

savarjiSo jgufis Semadgenlobis mixedviT.<br />

270 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


am savarjiSos ewodeba “saSinao saqmeebi”, radganac qalebis winaaRmdeg<br />

Zaladobis aqtebis umravlesoba xdeba saxlSi an partiorebs Soris.<br />

saojaxo Zaladobis erT-erTi yvelaze gavrcelebuli forma aris fizikuri<br />

Zaladoba swored amitom iyo ”danaSaulis mowmeTa Cvenebebi” SerCeuli.<br />

yvela SemTxveva dafuZnebulia realur ambavze, romelic SeemTxvaT realur<br />

msxverplT realuri danaSaulis psocesSi. SesaZloa moisurvoT zogierTi<br />

detalis Secvla an zogierTi konkretuli SemTxvevis Canacvleba raTa<br />

savarjiSo ufro aqtualuri gaxadoT Tqveni jufisa da monawileebis<br />

problemebisaTvis.<br />

monawileebis azri gansxvavebuli iqneba Zaladobis aqtis maTeul<br />

aRqmasTan dakavSirebiT. qalebis winaaRmdeg Zaladobis aRmofxvris Sesaxeb<br />

deklaracia, romelic gaeros generalurma asambleam 1993 wels miiRo<br />

ganmartavs qalebis winaaRmdeg Zaladobas rogorc ”genderuli Zaladobis<br />

nebismier aqts, romelic iwvevs an SesaZloa gamoiwvios fizikuri,<br />

seqsualuri, fsiqologiuri ziani an tanjva qalSi, an amgvari aqtebiT<br />

muqaras, Zaldatanebas an Tavisuflebis SezRudvas sazogadoebriv an pirad<br />

cxovrebaSi.” es termini moicavs magram ar Semoifargleba ”fizikuri,<br />

seqsualuri, da fsiqologiuri ZaladobiT, romelsac adgili aqvs ojaxSi<br />

cemis, ojaxSi mdedrobiTi sqesis bavSvebis mimarT seqsualuri Zaladobis,<br />

mziTvTan dakavSirebuli Zaladobis, col-qmruli gaupatiurebis, qalis<br />

genitaliis dazianebis da sxva qalebisaTvis mtkivneuli tradiciuli<br />

praqtikebis CaTvliT; aseve ara col-qmruli Zaladoba da eqsploataciasTan<br />

dakavSirebuli Zaladoba; fizikuri, seqsualuri da fsiqologiuri<br />

Zaladoba, romelsac adgili aqvs farTo sazogadoebaSi gaupatiurebis,<br />

seqsualuri Zaladobis, seqsualuri Seuracyofis da samsaxurSi,<br />

saganmanaTleblo institutSi an nebismier sxva adgilas daSinebis CaTvliT;<br />

trefikingi qalebSi an ZaldatanebiTi prostitucia, da saxelmwifos mier<br />

Cadenili an daSvebuli fizikuri, seqsualuri da fsiqologiuri Zaladoba,<br />

sadac ar unda xdebodes is”.<br />

Tu giZneldebaT adgilobrivi centrebis Sesaxeb informaciis mopoveba<br />

ix. centrebis monacemTa baza Zaladobis winaaRmdeg evropis sainformacio<br />

centris vebgverdze: www.wave-network.org<br />

mamakac monawileebs SesaZloa mkveTri reaqcia hqondeT savarjiSoze an<br />

romelime diskusiaze. mniSvnelovania gaxsovdeT, rom savarjiSos mizani ar<br />

aris mamakacebma an biWebma damnaSaved igrZnon Tavi imisaTvis rac sxva<br />

mamakacebma Caidines. magram mniSvnelovania aRiareba an msjeloba, rom<br />

mamakacebi arian patriarqaluri CagvriTi sistemis nawili da amdenad<br />

garkveul rols asruleben masSi. am konteqstSi aseve sainteresoa qalebis<br />

winaaRmdeg pirdapiri an arapirdapiri Zaladobis Sedegebis ganxilva.<br />

SeasaZloa moisurvoT gakveTilis dasruleba wuTieri dumiliT saojaxo<br />

Zaladobis msxverplTa xsovnis pativsacemad. es STambeWdavi gzaa<br />

savarjiSos dasrulebisaTvis da TanagrZnobisa da solidarobis grZnobis<br />

gaCenisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

25 noemberi<br />

qalebis winaaRmdeg<br />

Cadenili Zaladobis<br />

likvidaciis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

271


variantebi<br />

qalebis winaaRmdeg Zaladobis mravali forma arsebobs. (ix. qvemoT<br />

”damatebiTi informaciis nawilSi). SegiZliaT Tavadve moigonoT SemTxvevebi<br />

am sakiTxis sxva aspeqtebis ganxilvisaTvis.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufs SeuZlia daukavSirdes adgilobriv policias da gaarkvios<br />

rogor iqcevian isini rodesac zari Semodis saojaxo ZaladobasTan<br />

dakavSirebiT. kidev erTi SesaZlebloba aris uaxloes qalTa daxmarebis<br />

centrTan an organizaciasTan dakavSireba da maTi warmomadgenlis mowveva<br />

adgilobriv sazogadoebaSi momxdar faqtebsa da cifrebze sasaubrod.<br />

kidev erTi TiTqmis tabudadebuli Tema bevr qveyanaSi aris seqsualoba<br />

da gansakuTrebiT ki homoseqsualoba. Tu jgufs am sakiTxebis ganxilvis<br />

survili aqvs SeuZliaT gadaxedon savarjiSos ”visaubroT seqsze” (gv. 184).<br />

qmedebaze gadasvla<br />

daukavSirdiT adgilobriv qalTa TavSesafars, sainformacio centrs an<br />

organizacias, romelic muSaobs qalebis uflebebze da gaarkvieT ra<br />

problemebi aqvT maT da rogor SegiZliaT daexmaroT.<br />

damatebiTi informacia<br />

universaluri gamowveva adamianis uflebebisaTvis<br />

qalebis da axalgazrda qalebis uflebebi adamianis uflebebis<br />

ganuyofeli da integraluri nawilia. miuxedavad amisa es ar niSnavs, rom<br />

isini raime TvalsazrisiT wminda an avtomaturad garantirebulia. piriqiT,<br />

qalebis winaaRmdeg Zaladoba aris uzarmazari masStabis problema. kerZod<br />

ki axalgazrda<br />

qalebis uflebebis darRvevis ufro didi safrTxe arsebobs vidre<br />

mamakacebisa. ”qalebisa da gogonebis winaaRmdeg Zaladoba aris<br />

janmrTelobisa da adamianis uflebebis dacvis udidesi problema. sul<br />

cota 5 –idan 1 –s msoflios qalTa mosaxleobidan cxovrebis garkveul<br />

etapze gancdili aqvs mamakacis (ebis) mxridan fizikuri an seqsualuri<br />

Zaladoba. bevri qali orsulebisa da gogonebis CaTvliT aris sastiki<br />

ganmeorebiTi Tavdasxmebis obieqti.<br />

msoflios masStabiT gamoTvlilia, rom qalebis winaaRmdeg Zaladoba<br />

aris sikvdilianobis da reproduqciuli asakis qalebs Soris<br />

sikvdilianobis iseTive gavrcelebuli mizezi rogoricaa kibo, da<br />

janmrTelobis gauaresebis ufro didi mizezi vidre sagzao avariebi da<br />

malaria erTad aRebuli. axalgazrda qalebis winaaRmdeg Zaladobis<br />

problema globaluria da ar gaaCnia sazRvrebi, amis naTeli magaliTia<br />

trefikingi. ”msoflioSi ar arsebobs Tundac erTi qveyana sadac qalebis<br />

winaaRmdeg Zaladobas adgili ara aqvs”. ar arsebobs sfero arcerTi qalis<br />

cxovrebaSi, romleSic is ar mdgara muqaris an Zaladobis realuri aqtebis<br />

pirispir. qalebis winaaRmdeg Zaladobas ar gaaCnia geografiuli sazRvrebi,<br />

asakobrivi SezRudva, klasobrivi maxasiaTeblebi, rasa, kulturuli<br />

Taviseburebebi da vlindeba sxvadasxva formebiT”.<br />

272 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


qalebis winaaRmdeg Zaladoba aseve aris mkveTrad politikuri<br />

problema, radganac seriozul dabrkolebas warmoadgens qalebsa da<br />

mamakacebs Soris TanasworobisaTvis da amkvidrebs uTanasworobas 3 . is aseve<br />

mkveTrad politikuria im TvalsazrisiTac, rom udides problemas uqmnis<br />

demokratias ramdenadac rogorc es evrosabWos rezoluciaSia<br />

dafiqsirebuli ”uTanasworoba da disbalansi qalebsa da mamakacebs Soris<br />

adamianis uflebaTa sferoSi ar Seesabameba WeSmariti demokratiis<br />

principebs” 4 .<br />

Zaladoba sicocxlis sxvadasxva etapebze<br />

Zaladoba qalebis winaaRmdeg sicocxlis ganmavlobaSi<br />

faza Zaladobis tipi<br />

dabadebis wina periodi seqs-seleqtiuri aborti; bavSvis dabadebaze orsulobis periodSi cemis<br />

Sedegebi<br />

adreuli asaki mdedrobiTi sqesis bavSvebis mokvla, fizikuri, seqsualuri da<br />

fsiqologiuri Zaladoba;<br />

bavSvoba bavSvebis qorwineba; qalis genitaliis dazianeba, fizikuri, seqsualuri da<br />

fsiqologiuri Zaladoba, incesti; bavSvTa prostitucia da<br />

pornografia<br />

mozrdiloba da zrdasrulobis Zaladoba paemanze (mag. mJavas Sesxma da paemanis dros gaupatiureba),<br />

periodi seqsi ekonomikuri wnexis qveS (mag. skolis moswavle gogonebis seqsi<br />

„magar biZebTan“ swavlis safasuris gadaxdis sanacvlod); incesti,<br />

seqsualuri Zaladoba samsaxurSi; gaupatiureba; seqsualuri Zaladoba;<br />

ZaldatanebiTi prostitucia da pornografia; trefikingi qalebiT;<br />

partnioruli Zaladoba; col-qmruli gaupatiureba; mziTvTan<br />

dakavSirebuli Zaladoba da mkvleloba; partnioruli mkvleloba;<br />

fsiqologiuri Zaladoba; invalidi qalebis mimarT sastiki mopyroba;<br />

ZaldatanebiTi orsuloba<br />

qvrivebis ZaldatanebiTi suicidi an mkvleloba ekonomikuri mizezebis<br />

moxucebuloba gamo, seqsualuri, fizikuri da fsiqologiuri Zaladoba.<br />

informaciis wyaro: qalebis winaaRmdeg Zaladobis sainformacio paketi – msoflios jandacvis organizacia, 1997<br />

zogierTi cifri problemis masStabis asaxvisaTvis<br />

qalebis winaaRmdeg Zaladobis, gansakuTrebiT ki saojaxo Zaladobis<br />

amsaxveli cifrebi SeiZleba ganmacvifrebeli iyos am problemis masStaburi<br />

da sayovelTao xasiaTidan, aseve misi moCvenebiTi SeumCnevlobidan<br />

gamomdinare. evropaSi yoveldRiurad 5-dan 1 qalia Zaladobis msxverpli.<br />

evropaSi yovelwliurad ufro meti qali iRupeba an seriozulad ziandeba<br />

saojaxo Zaladobis Sedegad vidre kibos an sagzao SemTxvevebis Sedegad 5 .<br />

yovel wels 14, 500 rusi qali iRupeba saojaxo Zaladobis Sedegad 6 .<br />

1999 wels evropis qalTa lobis mier saojaxo Zaladobis Sesaxeb<br />

Catarebulma gamokvlevam cxadyo, rom evrokavSirSi 4-dan 1 qali ganicdis<br />

Zaladobas raime formiT partnioris mxridan. Zaladobis yvela aqtis 95%-s<br />

adgili aqvs ojaxSi. fineTSi Catarebulma kvlevam (1998) aCvena rom<br />

zrdasruli qalebis 52% iyo Zaladobis an fizikuri an seqsualuri<br />

muqaris msxverpli 15 wlidan da rom 20% bolo wlis ganmavlobaSi moxda.<br />

portugaliaSi Catarebulma gamokvlevam (1997) gamoaaSkarava, rom didi<br />

qalaqebis gareubnebSi mcxovrebi qalebis 53.3%, qalaqSi mcxovrebi qalebis<br />

55.4% da sofelSi mcxovrebi qalebis 37.9% iyo Zaladobis msxverpli.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

273


damatebiTi<br />

wyaroebi<br />

internetSi:<br />

qalebi Zaladobis<br />

winaaRmdeg evropaSi qselis<br />

vebgverdi:<br />

www.wave-network.org<br />

evropuli qalTa lobi:<br />

www.womenlobby.org<br />

sadac aseve SegiZliaT<br />

SeukveToT moxseneba<br />

”dafaruli monacemebis<br />

gamoaSkaraveba saojaxo<br />

Zaladobis Sesaxeb<br />

evrokavSirSi”<br />

kampania `TeTri lenti~ _<br />

”kacebis udidesi<br />

Zalisxmeva wertili<br />

daesvas kacebis Zaladobas<br />

qalebis winaaRmdeg”.<br />

www.whiteribbon.ca<br />

evropro-fem, evropis pro<br />

feministuri kacebis qseli<br />

aris mamakacebis mier<br />

daarsebuli organizaciebis<br />

da proeqtebis qseli,<br />

romelic exeba mamakacebis<br />

dominirebas, Zaladobas da<br />

Cagvras qalebis winaaRmdeg<br />

www.europefem.org<br />

bevri statistikuri<br />

monacemi aRebulia ingrid<br />

rambergis moxsenebidan<br />

”Zaladoba axalgazrda<br />

qalebis winaaRmdeg<br />

evropaSi”. evrosabWo, 2001<br />

– ix. vebgverdze<br />

www.coe.int/hre.<br />

Zaladobis aqtebis 43% moxda ojaxSi. belgiaSi Catarebulma kvlevam<br />

(1998) ki aCvena rom qalebis 68% fizikuri da seqsualuri Zaladobis<br />

msxverpli iyo.<br />

saojaxo Zaladoba<br />

qalebis uflebebis darRveva ar xdeba mxolod omis dros. es pirvel<br />

rigSi xdeba saxlSi. „swored Zaladobis piraduli xasiaTi xdis Carevas da<br />

qmedebas ase rTuls“. 8<br />

kvlevebi mudmivad adasturebs, rom qalebi ufro metad xdebian<br />

dazianebis, gaupatiurebis, an mkvlelobis msxverpli axlandeli an yofili<br />

partniorebis mxridan vidre nebismieri sxva pirovneba 9 . saojaxo Zaladoba<br />

gavlenas axdens ara mxolod qalze, aramed bavSvebzec, gansakuTrebiT<br />

maRali SemTxvevebia gogonebSi da axalgazrda qalebSi.<br />

utyvi mowmeebis gamofena<br />

es savarjiSo inspirirebuli iyo saojaxo Zaladobis TemisaTvis<br />

miZRvnili gamofeniT da qalebis mkvlelobiT, romelic ganixileboda<br />

evropis axalgazrdul centrSi budapeStSi NANE-s qalTa uflebebis<br />

asociaciis mier (budapeSti, ungreTi) maT Soris iyo esteris da katis<br />

istoriebi. gamofena miznad isaxavda mosaxleobis informirebas saojaxo<br />

Zaladobis masStabebisa da sisastikis da mkvlelobis Sesaxeb, romelzec<br />

mokluli qalebi - „utyvi mowmeebi“ mogviTxrobdnen.<br />

utyvi mowmeebis idea daibada minesotaSi, aSS, amJamad mTeli qveynis<br />

masStabiT aris gavrcelebuli da warmoadgens im moZraobis nawils,<br />

romelic miznad isaxavs saSinao mkvlelobis dasrulebas 2010 wlisaTvis.<br />

utyvi mowmeebis gamofenis mowyoba SeiZleba iyos Zalian praqtikuli da<br />

efeqturi gza Tqvens sazogadoebaSi, qalaqSi an regionSi saojaxo<br />

Zaladobis problemasTan sabrZolvelad. arsebobs wignebi Tu rogor unda<br />

ipovoT mowmeebi da rogor moawyoT gamofena, mag. wigni saxelwodebiT<br />

„Sedegebi“, romelic mogviTxrobs aSS-Si kampaniis pirvel wlebze da<br />

mohyavs mTeli rigi istoriebi, romlebic SeiZleba magaliTad iqnas<br />

gamoyenebuli. misi vegbverdis misamarTia: www.silentwitness.net. is aseve<br />

iZleva im saerTaSoriso organizaciebis vrcel sias, romlebmac ukve<br />

moawyves aseTi gamofenebi.<br />

SeniSvna: katisa da esteris SemTxvevebi moTxrobilia kristin morvais mier wignSi<br />

`terori ojaxSi – colis cema da kanoni~. koSut kiado, budapeSti, 1998.<br />

1 evropis qalTa lobi<br />

2 sainformacio paketi `qalebis winaaRmdeg Zaladoba~ – msoflios jandacvis organizacia, 1997 www.who.int<br />

3 faqtebis furceli. “Zaladoba qalebis winaaRmdeg~. aqcia ganxorcielebulia evrosabWos mier. Tanasworobis<br />

ganyofileba mamakacebsa da qalebs Soris, DG II, evrosabWo 2001<br />

4 rezolucia 1216 (2000) moRvaweoba gaeros 4-e saerTaSoriso konferenciis Semdeg qalebis mdgomareobis Sesaxeb<br />

(pekini 1995). evrosabWos saparlamento asamblea<br />

5 rekomendacia 1450 (2000) Zaladoba qalebis winaaRmdeg evropaSi. evrosabWos saparlamento asamblea<br />

6 iunisefis moxseneba gardamaval qveynebSi qalebis mdgomareobis Sesaxeb, 1999 w. seqtemberi<br />

7 evropis qalTa lobi<br />

8 saojaxo Zaladobis likvidacia: qmedebebi da zomebi. buqarestis (rumineTi) forumis Sedegebi, 26 -28 noemberi, 1998.<br />

mamakacebsa da qalebs Soris Tanasworobis makoordinebeli komiteti (EG/BUC (99) 1) evrosabWos 2000, gv 13<br />

274 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

mowmis Cvenebis oqmi 1 mowmis Cvenebis oqmi 1<br />

esTeri<br />

1995 wlis noemberSi esteris qmari saxlSi msubuqad<br />

nasvami dabrunda da aRmoaCina, rom esteri da maTi<br />

qaliSvili am dros mezobelTan iyvnen. man ubrZana<br />

orives dauyovnebliv dabrunebuliyvnen saxlSi.<br />

rodesac isini Semovidnen oTaxis kari Caketa da<br />

qaliSvils uTxra: ”salaparako maqvs dedeSenTan“.<br />

aiRo najaxi, cocxi da dana.<br />

daiwyo kamaTi Tavis colTan da Cxubi, rom mas ar<br />

qonda sarecxi darecxili, saWmeli momzadebuli da<br />

sxva saSinao saqmeebi gakeTebuli. mTeli am drois<br />

ganmavlobaSi scemda cols, muStebs urtyamda saxeSi<br />

da TavSi, bRujad aglijavda Tmebs da wixlebs<br />

urtyamda. Semdeg wels zemoT Semoaglija<br />

tansacmeli da sawolze daagdo raTa kidev<br />

gaegrZelebina misi cema.<br />

es yvelaferi moxda maTi 8 wlis gogonas Tvalwin,<br />

romelic evedreboda mamas SeCerebuliyo. is<br />

marTlac gaCerda. gadaagdo esteri sawolidan da<br />

daiZina.<br />

im Rames esteri gardaicvala.<br />

mowmis Cvenebis oqmi 2<br />

kati<br />

kati cdilobda Tavi daeRwia Tavis saqmros, romelic<br />

TandaTan agresiuli xdeboda. man ipova bina sxva<br />

qalaqSi, magram is kvlav agrZelebda katisTvis<br />

rekvas da muqaras. katis mentaluri mdgomareoba<br />

gauaresda.<br />

erT dRes saqmrom miakiTxa samsaxuris Semdeg, raTa<br />

iZulebit daebrunebina ukan. man waiyvana kati<br />

axlomdebare tyeSi sadac cdilobda daexrCo<br />

puloveriT. Semdeg dRes katim uTxra Tavis<br />

kolegebs, rom eSinoda erT dRes saqmro marTlac<br />

daaxrCobda mas.<br />

4 dRis Semdeg saqmrom cota dalia. kvlav miakiTxa<br />

samsaxuris Semdeg katis da rodesac gamovida cema<br />

dauwyo. saRamos gadawyvita rom naTesavebTan unda<br />

wasuliyvnen stumrad. gzad manqana ramdenjerme<br />

gaaCeres. katim roca dainaxa ra dReSic iyo,<br />

daTanxmda seqsze magram is metismetad mTvrali<br />

iyo.<br />

katim uTxra saqmros, rom aRar ainteresebda is.<br />

ramac Zalian gaabraza. moixsna grZeli tyavis<br />

qamari da daaxrCo.<br />

Semdeg gadaaTria gvami ormoSi da xeebis totebiT<br />

gadafara.<br />

Z<br />

z aris qali, romelic Tqven ubanSi cxovrobs; is<br />

gaTxovilia da 2 patara Svili hyavs. zogjer misi<br />

qmari brazdeba da cems mas, umetesad xelebiT da<br />

muStebiT. magram am bolo dros qamris da iatakis<br />

sawmendi joxis gamoyenebazec gadavida. 2 Tvis win<br />

boTli gadaamtvria Tavze. z-s unda wavides<br />

saxlidan, magram qmari emuqreba rom moklavs Tu<br />

„amas gaifiqrebs mainc“. mas 2 patara biWi hyavs da<br />

saSinel SiSs gvris imaze fiqric ki, rom SeiZleba<br />

maTi datoveba mouxdes.<br />

guSin adgilobriv saavadmyofos miakiTxa gatexili<br />

cxviris da Calurjebebis gamo, romlis<br />

mizezadac man kibidan Camovardna daasaxela.<br />

saxelmZRvanelo jgufuri<br />

diskusiisaTvis<br />

I danaSaulis analizi (20 wuTi)<br />

1. ras fiqrobT am konkretul danaSaulze?<br />

2. sad SeiZleboda es danaSauli momxdariyo?<br />

SeiZleboda es yofiliyo Tqveni ubani?<br />

3. ratom moxda danaSauli?<br />

4. arsebobs raime gamarTleba aseTi<br />

danaSaulisaTvis?<br />

5. rogor SeeZlo msxverpls Tavis dacva?<br />

II – socialur realobaSi gadatana (40 wuTi)<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

1. iciT an gsmeniaT raime saojaxo Zaladobis<br />

Sesaxeb am bolo dros?<br />

2. ra formebs iRebs saojaxo Zaladoba Cvens<br />

sazogadoebaSi?<br />

3. ra unda gaakeTos msxverplma Tu mas daxmareba<br />

esaWiroeba?<br />

4. unda Caerios Tu ara policia Tu gaigeben aseTi<br />

Zaladobis Sesaxeb Tu es aris saSinao saqmeebSi<br />

Careva da maT umjobesia “dro miscen Wrilobebis<br />

moSuSebisaTvis”?<br />

5. ra aris qalis Zala aseT SemTxvevebSi? kacis?<br />

6. iciT iseTi saojaxo Zaladobis SemTxvevebi,<br />

rodesac msxverpli mamakacia?<br />

7. rogor unda aRmoifxvras da Sewydes saojaxo<br />

Zaladoba?<br />

8. ra unda/SeiZleba gakeTos:<br />

� saxelmwifo organoebma?<br />

� adgilobrivma organoebma?<br />

� xalxma?<br />

� megobrebma da mezoblebma?<br />

275


pirovnuli usafrTxoeba<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

adamianis zog. uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

90 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

saxarjo fuli<br />

omis dros bombebs puri jobia<br />

adamianis pirovnuli usafrTxoeba, mSvidoba da<br />

Zaladoba, adamianis zogadi uflebebi.<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

90 wuTi<br />

am savarjiSoSi mcire jgufebi iyeneben saxarjo<br />

baraTebs ojaxis biujetis ganxilvis da Sedgenis<br />

mizniT. ganxiluli sakiTxebi moicavs:<br />

� zRvari „survilebsa“ da „saWiroebebs“ Soris<br />

� saxelmwifo xarjebi da militarizacia<br />

� SesaZleblobebi romlebic `mSvidobis<br />

dividendebidan~ SeiZleba gamoinaxos<br />

socialuri da ekonomikuri uflebebi rogoricaa janmrTeloba,<br />

kveba da ganaTleba.<br />

� janmrTel da sufTa garemoSi cxovrebis<br />

ufleba.<br />

� pirovnuli usafrTxoebis ufleba<br />

pirad da ojaxis moTxovnilebebze saubari, da prioritetebis<br />

mixedviT maTi gansazRvra<br />

� demokratiuli gadawyvetilebis miRebis unar-<br />

Cvevebis ganviTareba<br />

� samarTlianobisa da pasuxismgeblobis grZnobis<br />

damkvidreba<br />

„saxarjo baraTis“ aslebi (erTi kompleqti TiTo<br />

jgufisaTvis)<br />

� konvertebi erTi TiTo jgufisaTvis<br />

� makrateli<br />

� dasawepebeli lenti an webo kedlis cxrilebze<br />

baraTebis misakravad (erTi TiTo jgufisaTvis)<br />

� didi zomis furclebi (A3) an dafa kedlis<br />

cxrilebis gasakeTeblad (erTi furceli TiTo<br />

jgufisaTvis)<br />

mSoblis roluri baraTis 1 asli<br />

cxrili 3 –is asli<br />

gaakeTeT saxarjo siis asli. daWeriT isini „saxarjo<br />

baraTebad“ da CaawyveT konvertebSi. TiToeuli jgufisTvis<br />

dagWirdebaT baraTebis erTi kompleqti.<br />

� gaakeTeT msoflio SeiaraRebaze danaxarjebis<br />

cxrilis da misi alternatiuli variantis aslebi<br />

421 gv-ze (Tavi 5) didi zomis furcelze an<br />

ekranze, an gaakeTeT TiTo asli yvela<br />

monawilisaTvis.<br />

� moawyveT oTaxi ise, rom monawileebs SeeZloT<br />

mcire jgufebSi muSaoba.<br />

276 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


instruqciebi:<br />

savarjiSos dawyebamde SeumCnevlad airCieT erTi monawile,<br />

romelic Seasrulebs „gansakuTrebuli mSoblis“ rols erTerT<br />

ojaxSi. uTxariT mas Seinaxos es „saidumlod“ da<br />

mieciT „mSoblis baraTi-rolis“ asli. erT jgufSi/ojaxSi<br />

unda iyos mxolod erTi „gansakuTrebuli mSobeli“ jgufis<br />

wevrebis raodenobis miuxedavad.<br />

� gaakeTeT ekranze gamosaxuli monacemTa<br />

cxrilebis aslebi an slaidebi, romlis gamoyenebac<br />

SeiZleba moisurvoT.<br />

1. ganmarteT, rom monawileebma unda imuSaon mcire jgufebSi,<br />

romlebic sxvadasxva ojaxebs warmoadgenen. TiToeuli ojaxis<br />

mizani aris momavali TvisaTvis maTi xarjebis biujetis Sedgena.<br />

2. dayaviT monawileebi mcire jgufebad (sasurvelia TiToeul jgufSi<br />

iyos ara umetes 5 wevrisa). yoveli jgufSi unda iyos mama, deda<br />

da bavSvi(ebi). sTxoveT monawileebs SeTanxmdnen vin ra rols<br />

Seasrulebs da Semdeg erTad moifiqron ojaxis gvari.<br />

3. yvela jgufs mieciT TiTo konverti, romelic Seicavs saxarjo<br />

baraTs da erTi didi zomis furceli<br />

4. ganmarteT, rom saxarjo baraTebze warmodgenilia is punqtebi,<br />

romlebic ganxilul unda iqnas momavali Tvis biujetis Sedgenis<br />

dros. ganxiluli unda iqnas mxolod es punqtebi. maTi fasi<br />

miTiTebulia yvela baraTze da Secvla ar SeiZleba.<br />

5. maTi biujeti aris 10 000 (aTi aTasi) ase rom TiToeul ojaxs<br />

mouxdeba airCios ra unda Seitanon da gamoricxon biujetidan<br />

6. ganmarteT, rom biujeti sasurvelia SeTanxmebuli iqnas<br />

demokratiuli konsultaciebis gziT da rom maT unda miamagron<br />

arCeuli saxarjo baraTebi didi zomis furclebze raTa sabolood<br />

Seiqmnas kedlis cxrili.<br />

7. jgufebs 20 wuTi aqvT gadawyvetilebis misaRebad da TavianTi<br />

kedlis cxrilebis mosamzadeblad.<br />

8. mieciT monawileebs 10 wuTi sxvadasxva biujetebis<br />

daTvalierebisaTvis da mofiqrebisaTvis Tu romeli ojaxis<br />

biujetia yvelaze misaRebi da romlis yvelaze naklebad misaRebi.<br />

9. SeikribeT plenarul sxdomaze da daiwyeT gaanalizeba.<br />

analizi da Sefaseba<br />

sTxoveT TiToeul jgufs rig-rigobiT gaakeTon komenatarebi<br />

savarjiSos Sesaxeb. Semdeg gamoiyeneT Semdegi SekiTxvebi diskusiis<br />

gagrZelebisaTvis:<br />

� rogor miiRes ojaxebma gadawyvetileba biujetTan dakavSirebiT?<br />

iyo es demokratiuli?<br />

� ra kriteriumebs safuZvelze iRebdnen gadawyvetilebebs?<br />

� rogor SeuTanxmes Cacmis, sakvebis da sacxovreblis moTxovnilebebi<br />

usafroTxoebis moTxovnilebas da dasvenebis survils? romel<br />

socialur da ekonomikur faqtorebs iRebdnen mxedvelobaSi?<br />

� ra socialuri da ekonomikuri faqtorebi iyo mniSvnelovani?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

277


� rogori SegrZneba hqondaT monawileebs rodesac punqti, romelic<br />

maT mniSvnelovnad miaCndaT danarCenebis mier gamoiricxa<br />

biujetidan?<br />

� romeli biujeti iyo yvelaze misaRebi da romeli yvelaze naklebad<br />

misaRebi? ratom?<br />

� arsebobs paralelebi ojaxis biujetsa da msoflios<br />

saxelmwifoebis biujetebs Soris? SeiZleba maTi Sedareba?<br />

� romeli sia aris yvelaze axlos saxelmwifos biujetTan?<br />

� idealur SemTxvevaSi romeli siebi asaxavs saxelmwifo biujets?<br />

axla aCveneT jgufs cxrili “msoflios militarizaciis xarjebi da<br />

misi alternativa”.<br />

� ras fiqroben monawileebi realuri sruli biujetis Sesaxeb<br />

romelic gaTvlilia samxedro mowyobilobebze, SeiaraRebaze, da<br />

sxva samxedro mimarTulebebze?<br />

� ratom xarjaven saxelmwifoebi mTel msoflioSi amdens<br />

SeiaraRebaze?<br />

� aris es xarjebi gamarTlebuli? amis safuZvelze gaxda msoflio<br />

ufro usafrTxo da mSvidobiani adgili?<br />

� ra gavlena aqvs biujetis aseT ganawilebas xalxis socialuri da<br />

ekonomikur uflebebze? garemoze?<br />

� rogor SegviZlia situaciis Secvla? smenia vinmes raime “samxedro<br />

konversiaze” an “demilitarizaciis fondze?” Tu ara rogor<br />

fiqrobT ratom aris aseTi mwiri informacia axal ambebSi maT<br />

Sesaxeb?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

ojaxis tradiciuli gageba gansxvavebulia sxvadasxva qveynebSi. amitomac<br />

mieciT monawileebs saSualeba CarTon ojaxSi bebiebi da babuebi an sxva<br />

naTesavebi Tu saWirod miaCniaT.<br />

“gansakuTrebuli mSoblis” arsebobas 2-magi daniSnuleba aqvs: pirveli<br />

diskusiis stimulireba gansakuTrebiT im qveynebSi sadac demokratiis<br />

tradicia Zlieria da meore _ mravalferovnebis uzrunvelyofa, raTa<br />

SesaZlebeli gaxdes biujetebis Sedareba da ganxilva. unda gaxsovdeT, rom<br />

“ojaxis sxva wevrebi” SeiZleba ganawyendnen an gabrazdnen kidec mSoblis<br />

damokidebulebis gamo. maTi dabneva SeiZleba imanac gamoiwvios, rom maT ar<br />

ician, rom es gaTamaSeba rolis mixedviT xdeba! winaswar unda moemzadoT<br />

faqtisaTvis, rom SesaZloa jgufSi Seiqmnas problemebi, romlebic<br />

moiTxovs Tqven Carevas. ecadeT jgufma ise gaagrZelos TamaSi, rom<br />

bolomde ver mixvdnen “gansakuTrebuli” personaJis arsebobas. amave dros<br />

Tu fiqrobT, rom es roli qmnis Zalian bevr sirTules an ver moergeba<br />

Tqven situacias maSin gamotoveT is savarjiSodan.<br />

Tavisuflad moaxdineT saxarjo siis adaptireba Tu xedavT, rom ar<br />

asaxavs ojaxur realobas Tqvens regionSi an qveyanaSi. Tumca aucileblad<br />

CarTeT zogierTi “usafrTxoebis” da `fufunebis~ nivTebi, ise rom<br />

monawileebs mouxdeT arCevanis gakeTeba aucileblad da naklebad saWiro<br />

nivTebs Soris<br />

variantebi<br />

278 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


araTebis gamoyenebis alternativa aris ubralod furclis gamoyeneba<br />

siis saxiT da sTxoveT ojaxebs/jgufebs aRniSnon TavianTi arCevani. aseT<br />

SemTxvevaSi sTxoveT ojaxebs/jgufebs Camoweron TavianTi biujeti didi<br />

zomis furcelze, romelic yvelasaTvis dasanaxad unda iyos gamotanili.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

jgufma SeiZleba garkveuli dadebiTi cvlilebebis Zieba daiwyos mag.<br />

demilitarizaciis fondis Seqmna, an ganTavseba im qveynebSi, romlebsac ar<br />

gaaCniaT jarebi da samxedro SeiaraReba (rogoricaa kosta rika).<br />

Tu moisurvebT omis Sedegebis, gansakuTrebiT ki ltolvilebis<br />

problemis ganxilvas, SeiZleba dagainteresoT savarjiSom “SeiZleba<br />

Semovide” (gv. 308).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

ratomac ar unda imsjeloT demilitarizaciis sakiTxebze? rac ufro<br />

meti adamiani iqneba problemis Sesaxeb informirebuli, miT ufro meti<br />

SeZlebs mTavrobaze zewolis moxdenas cvlilebebis ganxorcielebis mizniT.<br />

gaarkvieT Tqveni qveynis biujetis ra nawili ixarjeba samxedro da<br />

socialur saWiroebebze. jgufs SeuZlia misweros Tavisi qveynis<br />

parlamentis deputatebs da mosTxovos maT cvlilebebis ganxorcieleba.<br />

aseve arsebobs uamravi SesaZlebloba SeuerTdeT bevr demilitarizaciis<br />

kampanias, romlebic ewyoba mTeli msoflios masStabiT, rogoricaa<br />

axalgazrduli da studenturi kampania birTvuli ganiaraRebisaTvis<br />

(http://youthstudentend.org.uk) da Pax Cristi International (www.paxchristi.net). an<br />

Tavad wamoiwyeT kampania Tqvensave jgufSi da resursad gamoiyeneT zemoT<br />

CamoTvlili organizaciebis msgavsni.<br />

damatebiTi informacia<br />

saerTaSoriso SeiaraRebis industria seriozul zians ayenebs adamianis<br />

pirovnul usafrTxoebas, radganac ZiriTadi yuradReba da Sesabamisad<br />

resursebi gadaaqvs adamianis ZiriTadi uflebebidan. mTavari argumenti,<br />

samxedro sferoze resursebis gamoyofis dasabuTebisTvis aris saxelmwifos<br />

teritoriisa da mosaxleobis usafrTxoebis dacva. magram arian adamianebi<br />

namdvilad daculni Tuki ver Rebuloben ganaTlebas, janmrTelobis dacvis<br />

momsaxurebas da sakvebs? asaxavs samxedro danaxarjebi mosaxleobis<br />

interesebs Tu mxolod saxelmwifos interesebs?<br />

kidev erTi damatebiTi problema aris is, rom saxelmwifos investicia<br />

mis usafrTxoebaSi (da rogorc amtkiceben xalxis usafrTxoebaSi) aris<br />

mankieri wre. yvela saxelmwifo cdilobs hqondes ukeTesi da ukeTesi<br />

SeiaraReba sxva qveynebis samxedro ZalisaTvis gadasaWarbeblad. amas<br />

“iaraRis krossac” eZaxian.<br />

civi omis dasrulebis Semdeg 10 wliani periodis ganmavlobaSi xdeboda<br />

samxedro danaxarjebis Semcireba. radgan demilitarizaciis procesis<br />

Sesabamisad saxelmwifo politikas unda uzrunveleyo “mSvidobis<br />

dividendis” anu samxedro biujetidan dazogili fulis gamoyeneba<br />

pirovnul usafrTxoebaze, mag. ganaTlebaze an jandacvaze gamoyofili<br />

biujetis gazrda. realurad ki es iSviaTad Tu moxda sadme radganac<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

279


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

seqtembris meore<br />

kviris samSabaTi<br />

mSvidobis dRe<br />

“mSvidobis dividendis” umetesi nawili daixarja erovnuli valis<br />

Semcirebaze.<br />

amJamad samxedro xarjebi kvlav izrdeba, dawyebuli 1999 wlidan da<br />

gagrZelda 2000 welsac. es paradoqsuli Cans, radganac usafrTxoeba<br />

msoflios bevr qveyanaSi mniSvnelovnad gaumjobesda. albaT mizezi is aris,<br />

rom qveynebma, romlebic uzarmazar Tanxebs xarjavdnen TavdacvisaTvis<br />

miiRes an gamoacxades Tavdacvis programebi mzardi biujetiT.<br />

mSvidobis aqtivistebi da kampaniis monawileebi aTwleulebis<br />

ganmavlobaSi amtkiceben, rom sasicocxlo mniSvneloba aqvs samxedro<br />

programebis transformirebas samoqalaqo sferoSi. maT mier moyvanilia<br />

mTeli rigi mizezebi:<br />

� TavisTavad SeiaraRebis industriis amoraloba da misi<br />

destruqciuli SesaZleblobebi<br />

� iaraRis gavrcelebis mzardi saSiSroeba<br />

� SeiaraRebis industriis uunaroba akontrolos sakuTari nawarmi da<br />

misi produqciis gamoyenebebis SesaZlebloebi<br />

� industriis memkvidruli mflangvelobis Tviseba da resursebisa da<br />

samecniero kadrebis arasworad gamoyenebis skandaluri SemTxvevebi,<br />

aseve<br />

� potenciali, romelsac konversia gamoaTavisuflebda<br />

me-5 TavSi mSvidobisa da Zaladobis Sesaxeb ZiriTadi informaciaSi gv-<br />

418 moyvanilia statistikuri monacemebi da cxrilebi, romlebic<br />

aqtualuria am savarjiSosTvis.<br />

280 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

saxarjo baraTebi<br />

sakvebi (2 000) swavlis (skolis/universitetis)<br />

gadasaxadi (2 000)<br />

axali manqana (4 000) sportuli darbazis yovelTviuri<br />

gadasaxadi (300)<br />

saojaxo samedicino dazRveva (1<br />

000)<br />

Tojinebi da TamaSebi (200)<br />

kompiuteri (800) lataria (100) saxlis SekeTeba (400)<br />

signalizacia (1 500) tansacmeli (400) cxovelebis sakvebi (100)<br />

wylis gadasaxadi (200) gawvrTnili ZaRli dacvisaTvis<br />

(400)<br />

transporti (benzini, avtobusis<br />

da matareblis bileTis xarjebi)<br />

(400)<br />

qira an ipoTekuri gadasaxadi (2<br />

500)<br />

sarecxi manqanis SekeTeba (200) saskolo/sauniversiteto<br />

saxelmZRvaneloebi erTi TvisaTvis<br />

(300)<br />

saTevzao mowyobiloba (200) axali eleqtronuli<br />

mowyobilobebi saxlisaTvis (100)<br />

gasaSleli skamis axali modeli<br />

(700)<br />

Tavdacvis kursi dedisa da<br />

qaliSvilisaTvis (ebisaTvis) (300)<br />

manqanis signalizacia (300) gamosasvleli dReebi sanapiro<br />

saxlSi (400)<br />

ojaxuri sadili restoranSi<br />

(100)<br />

axalgazrduli banaki (200)<br />

mSoblis baraTi roli<br />

avtoritaruli mSoblis baraTi roli<br />

medikamentebi (300)<br />

dabadebis dRis saCuqari<br />

dedisaTvis (400)<br />

piradi iaraRi (400)<br />

eleqtroenergiis gadasaxadi (200)<br />

Tavisufali drois gatareba (kino<br />

Teatri, gasarTobi parki) (200)<br />

piradi dacvis mowyobiloba (mag.<br />

cremlsadeni gazi da Soki) (100)<br />

telefonis qviTari (300) finansuri daxmareba bebiebisa da<br />

babuebisaTvis an sxva<br />

naTesavebisaTvis (200)<br />

Tqven xarT ojaxis marCenali da amis gamo fiqrobT, rom meti uflebebi gaqvT fulis xarjvis sakiTxebTan<br />

dakavSirebiT vidre Tqvens meuRles an bavSvebs. bolosdabolos es Tqven xarT visac fuli Semoaqvs<br />

ojaxSi!<br />

Tqven Rrmad xarT darwmunebuli rom qalaqSi, romelSic Tqven cxovrobT kanonisa da wesrigis naklebobis<br />

problema mwvaved dgas. dRevandel cxovrebaSi es Zalian saSiSia! amdenad TqvenTvis pirveli rigis<br />

prioriteti aris Tqveni ojaxis, saxlisa da sakuTrebis dacva da usafrTxoeba.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

281


siRaribe<br />

globalizacia<br />

socialuri uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

15-21<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

siRaribis horoskopi<br />

SegiZliaT momavlis ganWvreta? ras moutans momavali<br />

weli aminas an miSas?<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

siRaribe, globalizacia, socialuri uflebebi.<br />

done 3<br />

15 – 21<br />

60 wuTi<br />

es savarjiSo aerTianebs SemoqmedebiTi kompoziciis<br />

codnas da siRaribis SedegebTan dakavSirebul<br />

unar-Cvevebs, aseve Raribebis mier zogierTi<br />

sasicocxlo unaris SesaZleblobebis dakargvasTan<br />

sakvebisa da sacxovreblis qonis ufleba<br />

� janmrTelobis ufleba<br />

� muSaobis ufleba<br />

fiqri Raribebis SezRudul SesaZleblobebze da siZneleebze,<br />

romlebsac isini awydebian im SesaZleblobebis gamoyenebis<br />

mcdelobis dros, romlebic maT gaaCniaT<br />

� siRaribis mankieri wris gaazreba<br />

� socialuri samarTlianobis, adamianuri<br />

Rirsebisa da pasuxismgeblobis damkvidreba<br />

12 baraTi- horoskopi<br />

� 12 baraTi cxovrebiseuli istoriebiT<br />

� erTi furceli da pasta yvela monawilisaTvis<br />

� didi zomis furceli an dafa<br />

� markerebi an carci<br />

� dasawepebeli lenti<br />

gaakeTeT horoskopisa da sicocxlis baraTebis aslebi da<br />

amoWeriT<br />

� gaakeTeT baraTebis 3 kompleqti ise rom<br />

mTlianobaSi iyos 4 baraTi cxovrebiseuli<br />

istoriebiT Sesabamisi baraTi – horoskopebiT<br />

TiToeul kompleqtSi. CadeT TiToeuli kompleqti<br />

konvertSi, raTa isini ar airios.<br />

1. gaacaniT savarjiSo monawileebs. mokled isaubreT zogadad<br />

horoskopebze. kiTxuloben monawileebi maT? sjeraT maT<br />

horoskopebis? ra saxis informacias iZleva horoskopebi<br />

Cveulebisamebr?<br />

2. dayaviT monawileebi 3 mcire jgufad da TiToeuls mieciT<br />

sicocxlis barTebis erTi kompleqti Sesabamis baraT-horoskopebTan<br />

erTad.<br />

3. mieciT jgufebs 20 wuTi maT baraTebze aRwerili 4<br />

sicocxlisaTvis horoskopebis Sesadgenad. unda gamoiyenon fantazia,<br />

intuicia da zogadi codna raTa iwinaswarmetyvelon ra moxdeba am<br />

282 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


adamianebis cxovrebaSi momaval wlebSi. xazi gausviT, rom ar<br />

arsebobs swori da araswori pasuxebi, magram monawileebi unda<br />

ecadon gaakeTon prognozi realobis farglebSi.<br />

4. rodesac daasruleben moiwvieT monawileebi plenarul sxdomaze.<br />

sTxoveT jgufebs saTiTaod warmoadginon TavianTi namuSevrebi.<br />

Tavidan maT unda waikiTxon baraTebze arsebuli cxovrebiseuli<br />

istoriebi raTa yvela gaecnos sxvadasxva personaJebs, Semdeg ki maT<br />

unda waikiTxon maT mier Sedgenili horoskopebi.<br />

5. sabolood miakariT baraTebi da prognozebi didi zomis furcelze<br />

kedlis cxrilis gasakeTeblad<br />

analizi da Sefaseba<br />

msjelobis dasawyisSi sTxoveT TiToeul jgufs ganmartos rogor<br />

gadawyvites TavianTi personaJebis momavali. Semdeg gadadiT siRaribis<br />

gansazRvraze da bolos imsjeleT siRaribis Sedegebze.<br />

� ra warmodgena aqvT monawileebs Raribebis Sesaxeb? maT sakuTar<br />

qveynebSi da ganviTarebad qveynebSi? aris es stereotipebi? ramdenad<br />

safuZvliania maTi warmodgena? saidan Rebuloben monawileebi<br />

informacias?<br />

� ras gulisxmoben monawileebi terminSi ”siRaribe”?<br />

� SeiZleba vinme CaiTvalos ”mdidrad” erT qveyanaSi da ”Raribad”<br />

sxva qveyanaSi? sxva sityvebiT aris siRaribe SefardebiTi?<br />

� Tqvens sazogadoebaSi ratom aris zogi mdidari da zogi Raribi?<br />

� ra aris siRaribidan mTavari gamosavali? rogorc Tqven qveyanaSi<br />

aseve eriTreaSi, msoflios erT-erT uRaribes qveyanaSi? mdidari<br />

biZis yola? latariis bileTiT mogeba? ganaTlebis miReba?<br />

janmrTeloba? saWiro adamianebis nacnoboba? bevri Sroma? kidev ra?<br />

� ramdenad advilia Raribi adamianebisaTvis siRaribis wris garRveva?<br />

sxva sityvebiT, ramdenad Znelia Rarib ojaxSi dabadebuli<br />

adamianisaTvis ar darCes Raribad roca gaizrdeba?<br />

� ra SesaZleblobebi eZlevaT adamianebs gamdidrebis SemTxvevaSi?<br />

� ra SesaZleblobebi aqvT Rarib adamianebs?<br />

� aris adamiani sakuTar siRaribeSi damnaSave? Tu es misi bedia? aris<br />

es ganpirobebuli socialuri, ekonomikuri da politikuri ZalebiT?<br />

� siRaribe mWidrod aris dakavSirebuli cud janmrTelobasTan,<br />

SimSilTan da cud kvebasTan, ganaTlebis naklebobasTan, dabali<br />

donis profesionalizmTan da umuSevrobasTan? es ubralo damTxvevaa<br />

Tu es yvelaferi logikur urTierTkavSirSia? Tu asea ra kavSiria<br />

maT Soris?<br />

� zogadad, rogor epyrobian adaminebi Raribebs?<br />

� ra saxis politikuri da socialuri programebi qmnis saukeTeso<br />

pirobebs yvela moqalaqisaTvis?<br />

� ramdenad aris Tqven qveyanaSi ganaTleba gasaRebi siRaribis<br />

SemcirebisaTvis?<br />

� msoflios TiTqmis yvela qveyanaSi izrdeba ufskruli mdidrebsa da<br />

Raribebs Soris. aseve izrdeba ufskruli qveynebs Soris. ra<br />

gavlenas axdens es evropaze?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

17 oqtomberi<br />

siRatakis<br />

aRmofxvris<br />

saerTaSoriso dRe<br />

283


� aqvs raime mniSvneloba am ufskrulis zrdas? Tu monawileebi<br />

fiqroben rom aqvs, vin aris pasuxismgebeli mis Semcirebaze?<br />

� ra SeuZliaT gaakeTon individualurma pirebma, jgufebma,<br />

adgilobrivma sazogadoebebma da erebma am ufskrulis Sesavsebad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

naTlad ganumarteT monawileebs, rom es gamogonili horoskopebia da<br />

saWiro ar aris iyo astrologi an icode zodiaqos niSnebis zogadi<br />

daxasiaTeba. ubralod saWiroa sicocxlis baraTebze mocemul detalebze<br />

aqcentis gakeTeba da sakuTar zogad ganaTlebaze da istoriis, ekonomikis<br />

da sociologiis codnaze dayrdnoba. horoskop-baraTebze miTiTebuli<br />

punqti “siyvaruli” exeba ara marto sasiyvarulo cxovrebas, aramed<br />

megobrebTan da ojaxis wevrebTan urTierTobas.<br />

variantebi<br />

SegiZliaT gaakeToT sicocxlis istoriebis adaptireba an SecvaloT<br />

yvela an zogierTi maTgani sxva Tqveni azriT ufro saintereso da<br />

aqtualuri istoriebiT. aseve SegiZliaT SecvaloT es istoriebi Tqvens<br />

mier gagonili an nanaxi namdvili ambebiT, romelic Tqven qveyanaSi an<br />

sazogadoebaSi moxda.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

xSirad qali erTaderTi marCenalia ojaxSi, imis gamo rom is<br />

martoxela dedaa an imis gamo rom misi qmari umuSevaria. magram xSirad<br />

adgili aqvs qalebis samsaxurebriv diskriminacias da Tu socialuri dacvis<br />

deficitic aRiniSneba xSirad metismetad rTulia erTdroulad ojaxis<br />

movaleobebis da samsaxuris SeTavseba. Tu jgufi dainteresebulia am<br />

sakiTxebiT SeuZliaT Seasrulon savarjiSo “samsaxuri da bavSvebi” 254 gvze.<br />

ideebi qmedebisaTvis<br />

SesTavazeT mxardaWera Raribebis problemebze momuSave arasamTavrobo<br />

organizacias an asociacias. SegiZliaT ipovoT adgilobrivi jgufebi da<br />

gaarkvioT ra problemebi aqvT maT. Semdeg SeimuSaveT proeqti am mizniT<br />

finansuri saxsrebis moZiebisaTvis<br />

284 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

baraTebi cxovrebiseuli istoriebiT<br />

maria, martoxela deda sami SviliT cxovrobs portugaliaSi, madeiras Rarib ubanSi. misma bolo<br />

partnoirma sul axlaxans miatova. is muSaobs Sinamosamsaxured mdidar ojaxSi, magram ramden xans SeiZleba<br />

gagrZeldes ase? cota xnis win viRacam beWedi mopara mdidar diasaxliss da mas erT-erT mosamsaxureze aqvs<br />

eWvi. Znelia konkretuli damnaSavis povna da amitomac apireben yvela mosamsaxuris ganTavisuflebas da maT<br />

Secvlas sxvebiT. maria Txis rqis zodiaqos miekuTvneba<br />

amina TurqeTidanaa. cxovrobs qveynis erT patara uRaribes sofelSi. is 12 wlisaa da misi mSoblebi –<br />

Zalian Raribi glexebi – saubroben misTvis saqmros moZebnaze. magram mas ar unda gaTxoveba; amis nacvlad<br />

mas gadawyvetili aqvs gaiqces saxlidan da dedaqalaqSi wavides sadac ufro naTeli momavlis imedi aqvs.<br />

amina tyupebis zodiaqos miekuTvneba<br />

miSa tomskidanaa, cimbiridan. ukve ramdenime welia is umuSevaria da ar icis ra iRonos. misi coli<br />

mZime avadmyofia da mTel dRes sawolSi atarebs. mas 4 Svili hyavs 20, 18, 10, da 8 wlis. amaTgan 2<br />

umcrosi invalidia. miSa qalwulis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

iuri cxovrobs mSoblebTan da 3 umcros ZmasTan erTad tomskSi, cimbirSi. is 20 wlisaa da hokeis<br />

saukeTeso moTamaSea. misi biZa, romelic amerikaSi cxovrobs Sepirda, rom ecdeba moipovos stipendia misTvis<br />

amerikis kolejSi saswavleblad. iuris mama, miSa ukve ramdenime Tvea umuSevaria da am momentisaTvis<br />

erTaderTi Semosavlis wyaro ojaxisaTvis aris iuris SemTxveviTi samuSaoebi. iurim ar icis ra gaakeTos.<br />

dedamisi avad aris, misi 2 umcrosi Zma invalidia da mTeli ojaxi maszea damokidebuli. iuri kiborCxalas<br />

zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli<br />

benjeti axalgazrda Svedi “skinhedia”. is ukve 2-jer daapatimres am wlis ganmavlobaSi Cadenili<br />

xulignobisaTvis. is ukve 2 welia umuSevaria da amis miuxedavad yvela SemoTavazebaze uars ambobs.<br />

amjobinebs dro gaataros Tavisi ZaRlis – pitbulterieris gawvrTnaSi, ivarjiSos aTletizmSi da iyos<br />

quCaSi ZmakacebTan erTad, romlebic ramodenime rasistul incidentSi arian gareuli.<br />

benjeti verZis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

rikardo marto cxovrobs barselonaSi, espaneTSi, patara binaSi romlis gasaxadsac Zlivs ixdis. is<br />

avad iyo ramdenime Tvis ganmavlobaSi da Rebulobs mTavrobisagan socialur daxmarebas. is ubralo<br />

samuSaoebis SesrulebiT irCenda Tavs. misma colma rodesac gaigo rom SidsiT iyo daavadebuli bavSvebi<br />

waiyvana da miatova. is sasworis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli<br />

abduli mravali wlis win mavritaniidan safarangeTis dedaqalaqSi – parizSi Camovida samsaxuris<br />

saZebnelad. pirvel xanebSi marto iyo, magram mogvianebiT SeZlo colis, 4 Svilis da mSoblebis Camoyvana.<br />

isini yvela erT binaSi parizis Rarib ubanSi cxovroben. raRac periodSi yvelaferi kargad midioda,<br />

gansakuTrebiT rodesac abdulis colma tyupebi gaaCina, magram rTuli aRmoCnda bavSvebis gazrda<br />

mavritaniul tradiciebze. tyupebi axla 12 wlis arian. skolaSi uamravi problemebi aqvT da xSirad ar<br />

emorCilebian mSoblebis nebas. cota xnis win abdulma dakarga samsaxuri zogadi ekonomikuri krizisis gamo.<br />

abduli lomis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

tyupebi motkari da ouldi daibadnen parizSi, safrangeTSi. isini abdulis, emigranti muSis Svilebi<br />

arian, romelic warmoSobiT mavritaniidan aris. mTeli ojaxi, maTi mSoblebi, 4 ufrosi Zma da maTi bebiababua,<br />

yvela erTad cxovrobs erT binaSi parizis Rarib ubanSi. tyupebi axla 12 wlis arian da skolaSi<br />

bevri problemebi aqvT. isini uars amboben swavlaze, xSirad acdenen gakveTilebs da parizis gareubnebSi<br />

megobrebTan erTad daxetialoben da uars acxadeben daemorCilon mSoblebis nebas, romlebTanac xSirad<br />

mosdiT uTanxmoeba, zogjer ki Cxubic. skolidan modis ambebi, rom isini TandaTan ufrodaufro agresiulebi<br />

xdebian. motkari da ouldi merwyulis zodiaqos niSnis qveS arian dabadebuli.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

285


20 wlis kristas naqiravebi aqvs patara bina praRis Rarib gareubanSi da ocnebobs germaniaSi cxovrebaze.<br />

man waikiTxa gancxadeba berlinSi samsaxurTan dakavSirebiT. dareka sakontaqto nomerze da Sexvda<br />

adamians, romelic Sepirda mas siRaribidan Tavis daRwevaSi daxmarebas da uTxra, rom is advilad<br />

ipovida samsaxurs berlinSi. man gadawyvita endos am kacs da gamoiyenos germaniaSi wasvlis Sansi. krista<br />

mSvildosnis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

jeini xanSi Sesuli qvrivia, romelic SotlandiaSi cxovrobs. misi qmari alkoholiki iyo da TiTqmis<br />

arasodes muSaobda. is Tavs irCens mcire pensiiT magram axla ukve mkurnaloba sWirdeba, radgan<br />

janmrTelobis mdgomareoba mkveTrad gauuaresda. jeini Tevzebis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

bela cxovrobs Tavis dasTan anJelikasTan erTad palermoSi, italiaSi. maTi mSoblebi gardaicvalen<br />

rodesac gogonebi 16 wlis da 17 wlis iyvnen, rac imas niSnavda rom maT swavlisTvis Tavi unda<br />

daenebebinaT da emuSavaT. axla isini 22 da 23 wlis arian. bela 2 adgilze muSaobs, dRis ganmavlobaSi<br />

Sinamosamsaxured, xolo RamiT saavadmyofoSi damlageblad. is aseve zrunavs anJelikaze, romelic<br />

narkomania. belas ar unda miatovos da, radganac icis ramdeni tanjva aqvs mas gadatanili mkacri<br />

mamisagan. belas problemebs uqmnis misi ficxi xasiaTi, romlis gakontrolebac uWirs da ris gamoc man<br />

ukve orjer dakarga samsaxuri. bela kuros zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

anJelika cxovrobs Tavis dasTan belasTan erTad palermoSi, italiaSi. maTi mSoblebi gardaicvalen<br />

rodesac gogonebi 16 wlis da 17 wlis iyvnen, rac imas niSnavda rom maT swavlisTvis Tavi unda<br />

daenebebinaT da emuSavaT. axla isini 22 da 23 wlis arian. bela 2 adgilze muSaobs da zrunavs<br />

anJelikaze, romelic narkomania. anJelika xSirad paravs fuls das narkotikebis SesaZenad. is xan anebebs<br />

Tavs narkotikebis moxmarebas xan isev Tavidan iwyebs magram Tavis midrekilebis kontroli Zalian uWirs.<br />

anJelika morielis zodiaqos niSnis qveS aris dabadebuli.<br />

286 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


araTi horoskopebi momavali wlisaTvis<br />

verZi (bengti)<br />

(21 marti - 21 aprili)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

kuro (bela)<br />

(22 aprili _ 21 maisi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

tyupebi (amina)<br />

(22 maisi _ 21 ivnisi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

kiborCxala (iuri)<br />

(22ivnisi _ 22 ivlisi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

lomi (abduli)<br />

(23 ivlisi _ 22 agvisto)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

qalwuli (miSa)<br />

(23 agvisto _ 22 seqtemberi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

saswori (rikardo)<br />

(23 seqtemberi _ 22 oqtomberi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

morieli (anJelika)<br />

(23 oqtomberi _ 22 noemberi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

mSvildosani (kristina)<br />

(23 noemberi _ 21 dekemberi)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

Txis rqa (maria)<br />

(22 dekemberi _ 20 ianvari)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

merwyuli (motkari da ouldi)<br />

(21 ianvari _ 19 Tebervali)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

Tevzebi (jeini)<br />

(20 Tebervali _ 20 marti)<br />

siyvaruli<br />

samsaxuri<br />

janmrTeloba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

287


ekologia<br />

globalizacia<br />

adamianis zog. uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

10 da meti<br />

30 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

sicocxlis qseli<br />

xalxi arsebobs ara garemos sazRvrebs miRma,<br />

aramed mis ganuyofel nawils warmoadgenen<br />

ekologia, globalizacia, adamianis zogadi<br />

uflebebi.<br />

done 2<br />

10 da meti<br />

30 wuTi<br />

savarjiSoSi monawileebi fiqroben gansazRvron<br />

kavSirebi sakvebis globalur qselSi. isini<br />

ganixilaven Semdeg sakiTxebs:<br />

� sulierisa da usulos erTmaneTTan<br />

damokidebuleba<br />

� adamianis yovelgvari saqmianobis gardauval<br />

gavlenas garemoze da mis Sedegebs<br />

sakuTrebis flobis ufleba<br />

� ufleba janmrTel garemo pirobebze<br />

� ganviTarebis ufleba<br />

� sulierisa da usulo sagnebis<br />

urTierTdamokidebulebis gageba<br />

� adamianis saqmianobis gavlenis Sefaseba<br />

ekosistemaze<br />

� sasicocxlo faseulobebis mimarT pativiscemis<br />

damkvidreba.<br />

Tokis an myari Salis gorgali.<br />

� makrateli<br />

es savarjiSo gayofilia 2 nawilad: I – sicocxlis qselis ageba, II –<br />

misi destruqcia.<br />

nawili 1<br />

1. sTxoveT monawileebs dadgnen wreSi.<br />

2. ganmarteT, rom maT unda aagon sicocxlis qselis modeli.<br />

3. daiwyeT TamaSi Tqven. xelSi daiWireT Tokis gorgali da<br />

daasaxeleT raime bostneulis saxeli, mag. kombosto.<br />

4. Tokis erTi bolo daiWireT xelSi xolo gorgali gadaugdeT<br />

wreSi mdgom romelime monawiles, romelmac unda daiWiros is!<br />

axla ukve gadaWimulia swori xazi Tqven Soris.<br />

5. am pirovnebam unda daasaxelos cxoveli, romelic ikvebeba<br />

kombostoTi mag. muxluxo. man unda daiWiros Toki da gorgali<br />

gadaugdos wreSi mdgom mesame monawiles.<br />

288 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


6. am mesamem ki unda moifiqros cxoveli, romelic Wams muxluxoebs,<br />

mag. Citi, an Tu ecodinebaT Citebis saxeobebi daasaxelon romelime<br />

mag. SaSvi, Semdeg isini gadaugdeben gorgals me-4 monawiles.<br />

7. gaagrZeleT TamaSi ise, rom gorgalma itrialos wreSi vidre ar<br />

Seiqmneba urTierTgadaxlarTuli bade, romelic ganasaxierebs<br />

„sicocxlis qsels“.<br />

nawili 2<br />

1. aiReT makrateli da sTxoveT monawileebs daasaxelon konkretuli<br />

magaliTebi, ra azianebs sicocxlis qsels mag. fermebze gamavali<br />

avtomagistralebis mSenebloba an virTevzebis mtacebluri Wera.<br />

2. TiToeuli magaliTis dasaxelebisTanave gaWeriT qselSi gabmuli<br />

Toki.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT monawileebis gamokiTxviT Tu rogor grZnobdnen Tavs qselis<br />

daSlis danaxvaze da Semdeg gadadiT am procesSi CarTuli sakiTxebis da<br />

garemos dacvis zomebis Sesaxeb.<br />

� ra grZnoba dageuflaT rodesac xedavdiT qselis TandaTanobiT<br />

rRvevas?<br />

� iyo advili cxovelebis da mcenareebis dasaxeleba sxvadasxva sakveb<br />

qselSi? ramdenad kargad erkvevian monawileebi bunebis istoriaSi?<br />

� vis ekisreba pasuxismgebloba garemos dacvaze?<br />

� bunebis balansi miiRweva gansxvavebuli faqtorebis rTuli<br />

SeTanxmebiT da Znelia iwinaswarmetyvelo ra iqneba romelime<br />

konkretuli qmedebis globaluri Sedegebi. maSin rogor SeiZleba<br />

gadawyvetilebebis miReba dedamiwis resursebis gamoyenebis Sesaxeb?<br />

mag. rogor SeuZlia xalxs miiRos gadawyvetileba gakafon Tu ara<br />

tye raTa gaTavisuflebuli miwis nakveTi gamoiyenon marcvleulis<br />

dasaTesad?<br />

� ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso<br />

SeTanxmebis 2 muxli acxadebs, rom ”yvela adamians SeuZlia Tavisi<br />

miznebis misaRwevad Tavisuflad gankargos sakuTari bunebrivi<br />

simdidre da resursebi”. niSnavs es rom xalxs aqvs ufleba<br />

gamoiyenos garemo?<br />

� Cven damokidebuli varT garemoze sakvebisa da sufTa haeris<br />

uzrunveyofis TvalsazrisiT. janmrTeli garemos gareSe Cven ver<br />

vicocxlebT, es sicocxlis winapirobaa. maSasadame aris Tu ara<br />

Cveni upirvelesi movaleoba pativi vceT garemos, rac Sesabamisad<br />

zRudavs Cvens uflebas gamoviyenoT is? (analogiurad Cven<br />

valdebuli varT pativi vceT sxvebis uflebebs da Tavisuflebebs<br />

Cveni sakuTari uflebebis SezRudvis xarjze).<br />

dasasrulisTvis ifiqreT garemos dacvis mimarTulebiT<br />

ganxorcielebuli warmatebuli qmedebebis Sesaxeb. mdgomareoba arc ise<br />

uimedoa! mTel msoflioSi uamravi aqtiuri adamiania, romlebic cdiloben<br />

uzrunvelyon mdgradi garemo pirobebis SenarCuneba momavali TaobebisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

289


Cevebi xelmZRvanelebs<br />

sakvebis yvela jaWvma unda moaxdinos realuri da SesaZlo<br />

urTierTobebis ilustrireba. mag. balaxi-cxvari-adamiani. an planqtoniveSapi,<br />

an planqtoni-qaSayi-Rori (Rorebs xSirad aWmeven Tevzis fxvniliT)<br />

– adamiani-vefxvi! gaxsovdeT, rom rodesac cxoveli kvdeba baqteriebi<br />

alpoben mis sxeuls xolo gamoTavisuflebuli mineralebiT mcenareebi<br />

ikvebebian. agvarad, sicocxlis cikli Tavidan iwyeba. miliardobiT aseTi<br />

ciklebi aris urTierTgadajaWvuli sicocxlis qselis Sesaqmnelad.<br />

ecadeT monawileebma moifiqron rac SeiZleba meti sakvebis jaWvebi.<br />

moifiqreT tyis, mTis, bris, Waobis, tbis, mdinaris da zRvis mcxovrebTa<br />

magaliTebi. SeiZleba moisurvoT Careva da TqvaT raime msgavsi: ”axla<br />

mineralebi Cairecxeba zRvaSi da zRvis fitoplanqtonebi (mcenareuli<br />

planqtonebi) iyeneben maT.” an imisaTvis, rom gadaitanoT saubari<br />

sazRvaodan xmeleTis ekosistemaze SeiZleba TqvaT: ”axla Tolia,<br />

romelmac zRvis napirze SeWama kiborCxala gafrinda zRvidan Sors, fermaSi<br />

raime gemrielis mosaZebnad, sadac is daiRupa”. Tu monawile ver SeZlebs<br />

Semdegi rgolis mofiqrebas SesTavazeT kiTxon jgufis sxva wevrebs.<br />

II nawilSi rodesac Toks gadaWriT, gadaWeriT is SemTxveviT qselis<br />

sxvadasxva nawilebSi. pirveli ramdenime gadaWra ar Seitans did<br />

cvlilebebs radganac Zafebi gadaxlarTulia erTmaneTSi da es metnaklebad<br />

iWers bades Sekrul mdgomareobaSi. magram rodesac gaagrZelebT Tokis<br />

Wras qseli TandaTan dairRveva da sabolood iatakze darCeba Zafebis<br />

nakuwebi, garSemo mdgomi adamianebiT, romlebsac xelT uWiravT Zafebis<br />

patara, usargeblo monakveTebi.<br />

savarjiSos me-2 nawilSi Tqven mzad unda iyoT garkveuli<br />

winaaRmdegobrivi pasuxebisaTvis SekiTxvaze: ”ra azianebs qsels?” zogma<br />

monawilem, mag. vegetarianelebma, SeiZleba Tqvan, rom xorcis mWameli<br />

xalxi azianebs mas. Tqven unda miiRoT es Sexeduleba da hkiTxoT sxva<br />

monawileebs azri. Tumca frTxilad unda iyoT, rom ar wamoiwyoT didi<br />

debatebi am etapze. pirvel rigSi daasruleT TamaSi da Semdeg daubrundiT<br />

am sakiTxebs analizisa da Sefasebis nawilSi.<br />

ecadeT ar SeferxdeT diskusiaze, aramed miyeviT savarjiSos mizans _<br />

adamianis saqmianoba gavlena garemoze.<br />

darRveuli qseli Zalian StambeWdavi sanaxaobaa. amdenad mniSvnelovania<br />

moitovoT Tundac cota dro dafiqrebisaTvis an diskusiisaTvis im<br />

progresTan dakavSirebiT, romelsac adgili aqvs garemos dacvis<br />

TvalsazrisiT. aseve unda daamatoT punqtebi kidev ra SeiZleba gakeTdes<br />

monawileebis SesaZleblobebis CaTvliT. globaluri mdgomareoba namdvilad<br />

damTrgunvelia, magram mniSvnelovania monawileebma ar igrZnon Tavi umweod<br />

am problemis winaSe.<br />

SeiZleba moisurvoT 430 gv-ze damatebiTi informaciis wakiTxva vodre<br />

dasvamdeT SekiTxvebs adamianis uflebebsa da ekologias Soris arsebuli<br />

kavSirebis Sesaxeb.<br />

am savarjiSos Sesruleba kargia samecniero jgufTan, romelic<br />

Seiswavlis sabunebismetyvelo sagnebs.<br />

290 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

es savarjiSo SeiZleba gamoyebul iqnas adamianis uflebebisa da<br />

ekologiis Sesaxeb debatebis dasawyebad. mag. aris Tu ara kargi idea<br />

arsebobdes adamianis ufleba garemoze, iseve rogorc arsebobs adamianis<br />

sxva uflebebi? aqvs Tu ara garemos raime sxva Rirebulebac misi<br />

utilitaruli Rirebulebis garda? aqvs azri cxovelebisaTvis uflebebis<br />

micemas?<br />

resursebis gamoyenebis mdgradi ganviTareba moiTxovs politikur nebas,<br />

dros, energias da fuls. ifiqreT ramdenad mets gaakeTebs yvela qveyana<br />

ekologiuri ganaTlebis, samecniero kvlevis, da garemos praqtikuli dacvis<br />

sqemebis ganviTarebis TvalsazrisiT Tu kolosalur Tanxebs ar daxarjaven<br />

SeiaraRebaze da militarizaciaze. Tu jgufi moisurvebs am sakiTxebSi<br />

Rrmad Caxedvas SeuZliaT Seasrulon savarjiSo ”saxarjo fuli” (gv. 274).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

CaerTeT adgilobriv ekologiur proeqtebSi. daukavSirdiT Youth and<br />

Environment Europe (YEE), romelic aerTianebs 40-ze met regionalur da<br />

erovnul TviTmmarTvel axalgazrdul organizaciebs CarTuls bunebis da<br />

garemo pirobebis kvlevasa da konservaciaSi mTeli evropis masStabiT.<br />

www.ecn.cz/yee/<br />

daukavSirdiT adgilobriv ekologiur organizacias da kiTxeT rogor<br />

SegiZliaT gaxdeT ”garemos mimarT megobrulad ganwyobili” momxmarebeli.<br />

damatebiTi informacia<br />

bunebaSi yvelaferi urTierTdakavSirebulia. yvela cocxali da aracocxali<br />

organizmi dakavSirebulia ciklebis saxiT, mag. naxSirorJangis<br />

cikli da wylis cikli. sakvebis jawvebic am ciklebis nawilia. sakvebis<br />

jaWvi iwyeba rodesac mcenare iyenebs mzis sinaTles, niadagis mineralebs,<br />

da wyals sakuTari sakvebis Sesaqmnelad, romelic aZlevs maT sicocxlisa<br />

da zrdis energias. rodesac mcenare. mag. kombosto gamoiyeneba sakvebad, mis<br />

foTlebSi akumulirebuli energia da mineralebi gadadis da moixmareba<br />

mag. muxluxos mier, romelic amiT izrdeba da cocxlobs. Tavis mxriv<br />

rodesac es cxovelebi iWmeba sxvis mier energia da mineralebi vrceldeba<br />

sxvebze sakvebis jaWvis saSualebiT. rodesac jaWvis boloSi myofi<br />

cxoveli kvdeba misi organizmi ganicdis lpobas da mas ”Wamen” baqteriebi.<br />

mineralebi, romlebic iyvnen am organizmSi Seiwovena mcenareebis mier da<br />

axali kvebis jaWvi iRebs saTaves.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

22 marti<br />

wylis resursebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

22 aprili<br />

dedamiwis dRe<br />

291


sporti<br />

diskriminacia<br />

janmrTeloba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

8 da meti<br />

120 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

instruqciebi<br />

sporti yvelasaTvis<br />

“TamaSi cudia Tu aravin igebs”<br />

italiuri andaza<br />

sporti, diskriminacia da qsenofobia, janmrTeloba<br />

done 2<br />

8+<br />

120 wuTi<br />

es aris maRalenergiuli savarjiSo. monawileebi iyeneben<br />

fantazias da SemoqmedebiT unars axali TamaSebis<br />

mosagoneblad. ganxiluli sakiTxebi moicavs:<br />

� TamaSis wesebs, maT dasabuTebas da monitorings<br />

� adamianis uflebaTa ideas, rogorc cxovrebis<br />

wess<br />

� diskriminacias sportSi<br />

janmrTelobis ufleba<br />

� Rirsebis da uflebebis Tanasworoba<br />

sportuli RonisZiebebidan gamoricxvis socialuri da<br />

politikuri mizezebis Sesaxeb informireba<br />

� jgufuri muSaobisa da TanamSromlobis<br />

unarCvevebis da SemoqmedebiTi azrovnebis<br />

ganviTareba<br />

� monawileebis waxaliseba ifiqron adamianis<br />

uflebebze rogorc cxovrebiseuli TamaSis<br />

patiosan wesebze.<br />

TiToeuli 4-wevriani jgufisaTvis dagWirdebaT erTi<br />

kompleqti:<br />

� 4 didi nagvis kalaTi<br />

� 1 msxvili Tokis gorgali<br />

� 2 fexburTis zomis burTi<br />

� 2 gazeTi<br />

� 1 carcis natexi<br />

� makrateli<br />

1. uambeT monawileebs “sporti yvelasaTvis” moZraobis Sesaxeb. da<br />

uTxariT rom aTaswleulis aRsaniSnavad erovnuli sportis sabWom<br />

gadawyveta Caataros Sejibri axali TamaSi gamogonebaSi, romelic<br />

yvelas SeuZlia iTamaSos.<br />

2. sTxoveT monawileebs daiyon 4-wevrian jgufebad<br />

3. ganmarteT, rom yvela jgufs aqvs 20 wuTi micemuli<br />

instrumentebis saSualebiT axali TamaSis Sesaqmnelad. TamaSis<br />

miznebis da wesebis dadgena damokidebulia TiToeul jgufze.<br />

4. mieciT monawileebs saSualeba iTamaSon erTmaneTis gamogonili<br />

TamaSebi.<br />

292 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mimoxilviT Tu rogor urTierTobdnen monawileebi sxvadasxva<br />

jgufebSi da moewonaT Tu ara maT savarjiSo. Semdeg gadadiT monawileebis<br />

mier gamogonebuli TamaSebis da TamaSis wesebis ganxilvaze da bolos<br />

isaubreT realur cxovrebaSi sportisa da TamaSebis Sesaxeb.<br />

� iyo rTuli TamaSis gamogoneba?<br />

� rogor muSaobdnen jgufebi? demokratiulad Tu mxolod erTi<br />

pirovneba Rebulobda yvela gadawyvetilebas?<br />

� iyo Tu ara jgufSi samuSao ganawilebuli? anu iyo erTi pirovneba<br />

ideebis momwodebeli, meore am ideebis praqtikaSi<br />

ganmaxorcielebeli, mesame iwyebda TamaSs da a.S.?<br />

� romeli TamaSi moewonaT monawileebs yvelaze metad? ra aris<br />

saWiro TamaSi rom kargi gamovides?<br />

� romelma jgufebma CaTvales saWirod wesebis Secvla mas Semdeg rac<br />

gamoscades TamaSi sxvebTan erTad? ratom dasWirdaT maT wesebis<br />

Secvla da rogor gaakeTes es? (iyo procesi ganxorcielebuli<br />

mTeli jgufis, mxolod ramdenime individis Tu mxolod erTi<br />

pirovnebis mier?)<br />

� ramdenad mniSvnelovania naTeli miznis da samarTliani wesebis qona<br />

raTa yvelam igrZnos rom SeuZliaT monawileoba?<br />

� yvelam CaTvala SesaZleblad srulad monawileoba Tu vinmem<br />

CaTvala rom raime upiratesoba hqonda an ar hqonda?<br />

� realur cxovrebaSi rogor xdeba garkveuli jgufebis gamoricxva<br />

sportuli RonisZiebebidan? garicxvis romeli formaa adamianis<br />

uflebaTa darRveva?<br />

� adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis muxlebi ganxiluli<br />

unda iqnas rogorc pluralistul sazogadoebaSi cxovrebis wesebi.<br />

aris es wesebi kargi? mag. aris isini universalurad misaRebi yvela<br />

moTamaSisaTvis (yvelasaTvis mTel msoflioSi?) aris wesebi<br />

sakmarisi Tu metismetad bevria? aris wesebi samarTliani? yvela<br />

moTamaSe (yvela qveyana) icavs wesebs?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

ecadeT jgufebi iyos ”Sereuli”, mag. dablebi da maRlebi, saTvaleebiani<br />

da usaTvalo monawileebi, sxvadasxva sqesis, asakis, aTleturi<br />

SesaZleblobebis, da a.S.<br />

jgufidan gamomdinare SeiZleba dagWirdeT savarjiSos dawyeba fiqris<br />

porcesiT zogadad TamaSebis Sesaxeb. mag, ganmarteT, rom TamaSs unda<br />

hqondes mkafio mizanebi da wesebi.<br />

SeiZleba dagWirdeT garkveuli SezRudvebis daweseba, mag. garkveuli<br />

adgilmdebareobis SerCeva TamaSisaTvis an misi dasruleba 20 wuTis Semdeg.<br />

Tu aRmoaCenen xarvezebs TamaSis procesSi mieciT TamaSis Semqmnelebs misi<br />

Secvlis saSualeba.<br />

diskusia SeiZleba daukavSirdes adamianis uflebebs mravali gziT.<br />

SeiZleba ganixiloT gansxvavebebi da msgavsebebi wesebsa da adamianis<br />

uflebebs Soris. kargi wesebi adamianis uflebebis msgavsad arsebobs<br />

imisaTvis, rom uzrunveyofili iqnas TamaSis samarTlianad warmarTva<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

293


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

10 oqtomberi<br />

fsiqiuri<br />

janmrTelobis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

moTamaSeTa erTi jgufisaTvis meoreze Zalauflebis gamoyenebis SezRudviT.<br />

wesebi Tanabrad unda vrceldebodes yvela moTamaSeze, iseve rogorc<br />

adamianis sayovelTao uflebebi. bevri wesi uflebasTan erTad movaleobasac<br />

gansazRvravs, mag. fexburTels ufleba aqvs fexi daartyas burTs magram ara<br />

metoqes. wesebis darRvevis SemTxvevaSi iniSneba sajarimo.<br />

wesebis Secvlis procesi SeiZleba SevadaroT realur cxovrebaSi<br />

kanonebis Secvlas. icvleba isini brZanebulebis safuZvelze, kanonmdeblebis<br />

mier Tu xalxis mier referendumis gziT, an iqneb arasamTavrobo seqtorTan<br />

konsultaciebis Sedegad Tu kidev raime sxva?<br />

analizis dros monawileebma SeiZleba ganacxadon, rom gamoricxva da<br />

diskriminacia arc ise didi problemaa radganac adamianebi Cveulebriv im<br />

sports irCeven, romelisTvisac ufro kargi monacemebis aqvT. mag. maRlebi<br />

TamaSoben kalaTburTs da naklebad aTleturebi biliards an Wadraks. da<br />

mainc arsebobs problema rom Tu mxolod imedismomcemi axalgazrdebi<br />

miiqceven mTel yuradRebas Sejibrebze gamosvlis dros da miiReben yvela<br />

saSualebas maSin isini vinc gasarTobad misdevs sports naklebi yuradReba<br />

daeTmobaT. zogierTi sportSi ar miiRebian msurvelebi qonebrivi statusis<br />

safuZvelze, radganc ZviradRirebuli sportuli inventari da wvrTnaa<br />

saWiro.<br />

SeiZleba moisurvoT jgufTan saubari quCis sportis proeqtis Sesaxeb,<br />

romelic aris balkaneTis axalgazrdebis mier wamowyebuli iniciativa da<br />

amkvidrebs Semwynareblobas da adamianis uflebebs. (ix. damatebiTi<br />

informacia sportisa da adamianis uflebebis Sesaxeb 492 gv-ze)<br />

variantebi<br />

Tu am savarjiSos gamoyeneba gsurT upiratesad jgufuri muSaobis<br />

unarCvevebis ganviTarebis mizniT SegiZliaT sTxovoT erT jgufs<br />

gamoigonos TanamSromlobaze damyarebuli TamaSi, xolo meores<br />

konkurentuli TamaSi. analizis dros SegiZliaT SeadaroT ramdenad<br />

sasiamovno iyo TiToeuli TamaSi<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu jgufi dainteresebulia TanasworobasTan dakavSirebuli sxva<br />

sakiTxebis garkveviT SeiZleba moisurvon savarjiSos „Tanasworobis<br />

qveynisaken mimavali gza“ Sesruleba (gv. 192), romelic ganixilavs<br />

genderuli Tanasworobis sakiTxebs.<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

moawyveT „sportis sayovelTao dRe“. moiwvieT axalgazrdebi sxva<br />

klubebidan Tqvens mier gamogonebuli TamaSebis saTamaSod. jgufma unda<br />

gadawyvetos rogor gaxados TamaSi maqsimalurad xelmisawvdomi<br />

yvelasaTvis.<br />

damatebiTi informacia<br />

294 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


„sporti yvelasaTvis“ aris moZraoba, romelic amkvidrebs olimpiur<br />

ideals, rom sporti aris yvela individis ufleba maTi rasis, socialuri<br />

klasisa da sqesis miuxedavad. es moZraoba amkvidrebs sportul<br />

RonisZiebebs, romelic yvela asakis, sqesis, da socialuri da ekonomikuri<br />

statusis xalxs SeuZlia Seasrulos. www.olympic.org/ioc/e/org/sportall<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

295


adamianis zog. uflebebi<br />

media<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

uflebebisaTvis mebrZolebi<br />

„esaa ideali, romlisTvisac Rirs sicocxle da brZola.“<br />

nelson mandela<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

adamianis zogadi uflebebi, media, moqalaqeoba.<br />

done 2<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

es savarjiSo iyenebs sainformacio baraTebs<br />

adamianis uflebebisaTvis mebrZolTa Sesaxeb<br />

interesis gasaRviveblad. ganixiluli sakiTxebi<br />

moicavs:<br />

� politikuri represia<br />

� 20-e saukunis adamianis uflebaTa aqtivistebi<br />

� uflebebisaTvis brZola sxvadasxva qveynebSi<br />

� azrovnebisa da azris gamoTqmis Tavisufleba<br />

� samarTliani gasamarTlebis ufleba<br />

� wamebisagan dacvis ufleba<br />

sxvadasxva qveynebSi adamianis uflebebisaTvis mebrZolTa<br />

Sesaxeb informireba<br />

� informaciis Sekrebisa da damuSavebis,<br />

TanamSromlobis da jgufuri muSaobis unarCvevebis<br />

ganviTareba<br />

� adamianis uflebebis mimarT pativiscemis,<br />

pasuxismgeblobis da cnobismoyvareobis grZnobis<br />

stimulireba<br />

30 barTis kompleqti TiToeuli mcire jgufisaTvis<br />

� makrateli<br />

� konvertebi<br />

� arCeviTi: webo da myari qaRaldis naWrebi<br />

baraTebis dasawepeblad<br />

moawyveT oTaxi ise, rom monawileebma SeZlon mcire jgufebSi<br />

muSaoba<br />

� gaakeTeT dasarigebeli baraTebis aslebi raTa<br />

TiToeuli jgufisTvis iyos erTi kompleqti.<br />

� daWeriT 30 baraTis TiToeuli kompleqti,<br />

aurieT isini raTa dairRves Tanmimdevroba da<br />

CadeT konvertSi. mniSvnelovania, rom kompleqtebi<br />

erTmaneTd ar Seeiros!<br />

296 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


instruqciebi<br />

1. sTxoveT monawileebs daiyon mcire jgufebad (3 an 4 monawile<br />

TiToeul jgufSi) da daurigeT TiToeul jgufs baraTebis erTi<br />

kompleqti<br />

2. sTxoveT maT daawyon baraTebi saxiT iatakze<br />

3. ganmarteT, rom baraTebze aRwerilia movlenebi da faqtebi 6<br />

adamianis uflebaTa aqtivistis cxovrebidan. TiToeuli jgufis<br />

amocanaa sworad Seusabamon es movlenebi Sesabamis personaJs da<br />

amdenad Camoayalibon TiToeuli monawilis mokle aRwera.<br />

4. ganmarteT, rom TiToeuli personaJis monacemebi aRwerilia 5<br />

baraTze (anu erTi baraTi a kompleqtidan, erTi b-dan, erTi g-dan,<br />

erTi d-dan, da erT e-dan ).<br />

5. sTxoveT jgufs amoirCion erT jerze erTi baraTi sanam isini ar<br />

gaTavdeba.<br />

6. mieciT monawileebs ramodenime wuTi TavianTi baraTebis Cumad<br />

wasakiTxad.<br />

7. Semdeg sTxoveT Seudgnen saqmes... mieciT TiToeul jgufs saSualeba<br />

SeimuSaon sakuTari strategia personaJebis Sesaqmnelad. maT am<br />

etapisTvis dasWirdebaT 15-20 wuTi.<br />

8. SekribeT yvela erTad da sTxoveT TiToeuli jgufis<br />

warmomadgenels waradginos erT-erTi personaJi Tavis sakuTari<br />

sityvebiT. Semdeg igive gaimeoreT sxva jgufTan raTa TiToeuli<br />

personaJi srulad iqnas warmodgenili da TiToeulma jgufma<br />

Seamowmos, rom sworad aqvT ”nawilebi” SeerTebuli.<br />

analizi da Sefaseba<br />

1. ramdenad advili iyo savarjiSo da romeli strategiebi iqna<br />

gamoyenebuli sxvadasxva jgufebis mier TavianTi baraTebis<br />

asawyobad?<br />

2. romeli personaJis Sesaxeb hqondaT monawileebs gagonili manamdec<br />

da romeli iyo maTTvis axali? ratom iyo zogierTi personaJi<br />

ufro nacnobi vidre sxvebi?<br />

3. gaakvirva monawileebi romelime informaciam? ra iyo maTTvis<br />

yvelaze STambeWdavi?<br />

4. sTxoveT monawileebs airCion citata, romelic yvelaze axlos aris<br />

maTTan: rogor moiqceodnen Tavad igive situaciaSi rom<br />

aRmoCeniliyvnen?<br />

5. ra zomebi SeiZleboda mieRoT monawileebs?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

arsebobs uzarmazari informacia TiToeuli am personaJis Sesaxeb,<br />

xolo mowodebuli mokle biografiebi iZleva Zalian zedapirul (da<br />

subieqtur) Sexedulebas am Temaze. arsebobs agreTve aseulobiT sxva<br />

aqtivistebic, romlebic aseve SeiZleboda moxvedriliyvnen am siaSi –<br />

SerCeuli personaJebi warmodgenilia ubralod nimuSis ”saxiT” zogadi<br />

warmodgenis Sesaqmnelad da monawileebisaTvis temis gasacnobad.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

10 dekemberi<br />

adamianis uflebaTa<br />

dRe<br />

297


winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

rekomendirebulia am savarjiSos gagrZelebis saxiT monawileebs urCioT<br />

moipovon informacia adamianis uflebaTa sxva aqtivistebis Sesaxeb, raTa<br />

warmodgena SeeqmnaT im adamianebze, romlebsac istoriis manZilze Tavis<br />

wvlili SehqondaT adamianis uflebebisaTvis brZolaSi. jgufma SeiZleba<br />

daiwyos adamianis uflebaTa aqtivistebis sakuTari ”portretebis galereis”<br />

Seqmna. am savarjiSoSi warmodgenili 6 adamiani SeiZleba gamoyenebuli iqnas<br />

am mimarTulebiT gadadgmul pirvel nabijad: fotoebi SeiZleba miakran<br />

baraTebze citatebTan da mokle biografiebTan erTad da gamofinon oTaxSi.<br />

jgufis TiToeul wevrs SeiZleba sTxovoT moiZoin informacia sxva<br />

aqtivistebis Sesaxeb da daamaton is portretebis galereas. aq<br />

warmodgenili 6-ive adamiani iyo samoqalaqo da politikuri uflebebisaTvis<br />

mebrZoli, magram Tqven SeiZleba moisurvoT uflebebis spqtris ganvrcoba<br />

da CarToT masSi socialuri da ekonomikuri uflebebic. samoqalaqo<br />

sazogadoebaSi arsebobs azris gamoTqmis da uflebebisaTvis brZolis<br />

ramodenime arxi. Tu gsurT ufro dawvrilebiT gadaxedoT am sakiTxebs<br />

SegiZliaT SeasruloT savarjiSo ”kavSirebis damyareba” (gv. 213).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

moipoveT informacia zogierTi dRevandeli politpatimris an<br />

aqtivistis Sesaxeb – mag. romlebsac saerTaSoriso amnistia ”sindisis<br />

patimrebs” uwodebs. dawereT werili an moawyveT sainformacio kampania<br />

raTa sazogadoebas miawodoT informacia am patimris Sesaxeb da moaxdinoT<br />

zewola Sesabamis pirebze am patimrebis ganTavisuflebis mizniT.<br />

damatebiTi informacia<br />

sasargeblo veb-saitebi, romlebzec gantavsebulia informacia adamianis<br />

uflebaTa sferos aqtivistebis Sesaxeb:<br />

www.speaktruthtopower.org<br />

www.universalrights.net/heroes<br />

www.globalyouthconnect.org<br />

www.hrw.org<br />

saerTaSoriso amnistiis didi britaneTis ganyofilebam Seqmna adamianis<br />

uflebaTa damcvelebis sakuTari istoriuli kedlis plakati, romelic<br />

SegiZliaT SeukveToT maT vebgverdze:<br />

www.amnesty.org.uk<br />

298 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dasarigebeli masala<br />

baraTebi diskusiisaTvis<br />

a<br />

„me vibrZodi TeTrkanianebis dominirebis winaaRmdeg<br />

da me vibrZodi Savkanianebis dominirebis<br />

winaaRmdegac. me vicavdi demokratiuli da<br />

Tavisufali sazogadoebis ideals, romelSic yvela<br />

adamiani cxovrobs erTad harmoniulad da<br />

Tanasworad. am idealisTvis Rirs romlisTvisac<br />

sicocxle da brZola. magram Tu saWiro iqneba me<br />

mzad var am dealisTvis movkvde”<br />

nelson mandela<br />

b<br />

daibada umtatas axlomdebare sofelSi da 76 wlis<br />

asakSi pirvel demokratiul arCevnebSi arCeul<br />

iqna samxreT afrikis respublikis prezidentad. am<br />

momentamde da mas Semdegac misi cxovrebis mizani<br />

iyo<br />

g<br />

aparteidis winaaRmdeg brZola, romelic<br />

warmoadgenda TeTrkanianTa yofili mTavrobis mier<br />

damkvidrebul rasistul sistemas Savkaniani<br />

mosaxleobis umravlesobis Cagvris rasistul<br />

sistemas. man gadaitana represiis mravali forma:<br />

mitingebis akrZalva, malvaSi yofna, da bolos<br />

d<br />

patimroba, da samudamo patimrobis misja 44 wlis<br />

asakSi. momdevno 28 weli man gaatara cixeSi,<br />

ojaxisgan da Svilebisgan Sors.<br />

e e<br />

a<br />

”garkveuli mtkivneuli magram amave dros<br />

damamSvidebeli Sexvedrebis dros, me TvalnaTliv<br />

davinaxe uecrad sulis siRrmidan rogor amoxeTqa<br />

yvirilma: ”es Cemi bralia” da am yviriliT rogor<br />

aRidgina pacientma ufleba sakuTari TavisTvis<br />

adamiani ewodebina”.<br />

evgenia ginzburgi<br />

b<br />

daibada ruseTSi 1906 w. da gardaicvala<br />

moskovSi 1977w. stalinis reJimis mier gayalbebul<br />

sasamarTlo procesze teroristis iarliyis<br />

mikvramde wynarad muSaobda maswavleblad da<br />

Jurnalistad. 18 weli gaatara<br />

g<br />

cimbiris sapatimro banakebSi ukidures<br />

pirobebSi, radganac uari ganacxada daedanaSaulebina<br />

sxvebi imaSi, rac arasodes CaudeniaT. pirveli weli<br />

gaatara izolirebul patimrobaSi bnel kameraSi,<br />

akrZaluli hqonda laparaki, gaseirneba, simRera, da<br />

dawolac ki dRis ganmavlobaSi.<br />

d<br />

mogvianebiT is erT-erTi patimris daxmarebisTvis<br />

dasajes da cimbiris erTi Sroma-gasworebiTi<br />

koloniidan gadaiyvanes meoreSi saidanac cota Tu<br />

brundeboda cocxali.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

299


a<br />

”me vocnebob, rom erT dRes es eri aRsdgeba da<br />

ganaxorcielebs Tavisi kredos WeSmarit<br />

daniSnulebas. „Cven viciT, rom yvela adamiani<br />

Seqmnilia Tanasworad“ me vocnebob, rom Cemi 4<br />

Svili erT dRes icxovrebs saxelmwifoSi, sadac<br />

isini ar iqnebian Sefasebuli kanis feris, aramed<br />

maTi pirovnuli Tvisebebis mixedviT“.<br />

martin luTer qingi<br />

b<br />

daibada 1929 w. atlantaSi, jorjias StatSi,<br />

rodesac moqmedi kanonis mixedviT Savkanianebs<br />

unda daekavebinaT specialurad maTTvis<br />

gankuTvnili adgilebi avtobusebSi, TeatrebSi da<br />

kinoebSi, wyali unda daeliaT calke<br />

Sadrevnebidan. 28 wlis asakSi is gaxda Tanadamaarsebeli<br />

g<br />

SavkanianTa eklesiis organizaciis, romelic<br />

mouwodebda rasobrivi segregaciis winaaRmdeg<br />

mimarTuli mSvidobiani gamosvlebis,<br />

demonstraciebis da<br />

boikotebisaken. organizaciam monawileoba miiRo<br />

birminhemis saprotesto aqciaSi, alabamaSi,<br />

romlis drosac asobiT momRerali bavSviT<br />

d<br />

aivso quCebi mxadaWeris niSnad. quCebSi gamoyvanil<br />

iqna policia ZaRlebiT da mexanZreebi<br />

brandspoitebiT. is dapatimrebuli iqna.<br />

e e<br />

a<br />

„ara-Zaladoba aris udidesi Zala, romelic<br />

kacobriobis gankargulebaSia. is kidev ufro<br />

Zlevamosilia vidre yvelaze ufro Zlevamosili<br />

ganadgurebis iaraRi Seqmnili adamianis gonebis<br />

mier“.<br />

mahaTma gandi<br />

b<br />

daibada 1869 w. indieli mSoblebis ojaxSi,<br />

romlebic cxovrobdnen gujaratSi rodesac<br />

indoeTi jer kidev britaneTis imperiis kolonia<br />

iyo. is uZRveboda amoukideblobisaTvis brZolas<br />

da arasodes uRalatia Tavis myari rwmenisaTvis<br />

g<br />

ara-Zaladobrivi protestsa da religiuri<br />

SemwynareblobaSi, miuxedavad mravalgzis<br />

dapatimrebisa da sasjelis moxdisa. rodesac<br />

indoelebi erTmaneTis an britaneTis mmarTvelobis<br />

winaaRmdeg Zaladobas iyenebdnen, is SimSilobda<br />

sanam Zaladoba ar dasruldeboda. is win<br />

miuZRoda 241 milis manZilze gavlil marSs<br />

indoeTis teritoriaze da<br />

d<br />

daarwmuna misi momxreebi samagieros gadaxdis gareSe<br />

mieRoT policiis da jariskacebis sisastike. man<br />

cixeSi gaatara Tavisi sicocxlis 2338 dRe,<br />

romelsac dauRalavad uZRvnida mSvidobas.<br />

300 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


a<br />

„Cven ar vcdilobT gavanadguroT an davangrioT<br />

samxedro reJimi; es isini gvemuqrebian. rom<br />

gagvanadgureben Cven magram... Cveni moZraobis mizani<br />

aris SevqmnaT sazogadoeba, romelic usafrTxoebas<br />

sTavazobs mTel xalxs samxedroebis CaTvliT.<br />

aun san su CJi<br />

b<br />

daibada 1945 w. birmaSi. is iyo koloniuri<br />

mmarTvelobis winaaRmdeg mebrZoli,<br />

damoukideblobisaTvis brZolaSi mokluli<br />

erovnuli gmiris Svili. gaxda demokratiisaTvis<br />

brZolis cnobili lideri<br />

g<br />

sastiki samxedro reJimis winaaRmdeg da kinaRam<br />

mokla jaris nawilma, romelsac ubrZanes misTvis<br />

daemiznebinaT iaraRi. misjili hqonda Sinapatimroba<br />

6 wlis ganmavlobaSi raime danaSaulSi braldebis<br />

gareSe da izolirebuli iyo mTeli gare<br />

samyarosagan. ganTavisuflebis Semdegac ki<br />

mTavrobam<br />

d<br />

aukrZala mas enaxa Tavisi momakvdavi meuRle. 2001 w.<br />

is kvlav gamoketes sakuTar binaSi mkacri<br />

kontrolis qveS da gadauWres telefonis xazebi.<br />

e e<br />

a<br />

„ra samwuxaroa, am sevdian simReras vugzavni maT,<br />

vinc patimrebs exmareba. es grZnobebi am bnel Jams<br />

– arasodes damaviwydeba saSineli wamebebi. da ar<br />

mouwevs arcerT moazroven arsebas gadaitnos cemi<br />

amJamindeli wameba.<br />

ngavang sangdroli<br />

b<br />

aris budisti monazoni, romelsac sjera, rom tibeti<br />

unda gaTavisufldes CineTisagan da romelic<br />

pirvelad 10 wlis asakSi iqna dapatimrebuli<br />

CineTis xelisuflebis mier. misi erTaderTi<br />

danaSauli iyo monawileoba<br />

g<br />

tibetis TavisuflebisaTvis organizebul mSvidobian<br />

demonstraciaSi. xelmeored dapatimrebul iqna 15<br />

wlis asakSi da miesaja 3 wliT Tavisuflebis<br />

aRkveTa. pirvelad sasjeli gaugrZelda cixeSi<br />

Tavisuflebisadmi miZRvnili simReris Sesrulebis<br />

gamo, Semdeg ki 8 wlis mere kvlav gaugrZelda<br />

sasjeli radgan is<br />

d<br />

cixis ezoSi wvimaSi mdgomi yviroda ”Tavisufleba<br />

tibets”. dRes mas awuxebs Tirkmelebi im wamebis<br />

Sedegad, romelic gadaitana.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

301


globalizacia<br />

socialuri uflebebi<br />

moqalaqeoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

150 wuTi<br />

frTxilad, Cven yvelafers vxedavT!<br />

ar arsebobs ufro uxeSi Secdoma, vidre ar gaakeTo araferi, radgan<br />

migaCnia, rom mxolod cotas gakeTeba SegiZlia.<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

globalizacia, socialuri uflebebi,<br />

moqalaqeoba.<br />

done 4<br />

nebismieri<br />

150 wuTi<br />

am savarjiSoSi monawileebi gegmaven sazogadoebis<br />

informirebisaken mimarTul kampanias<br />

transnacionaluri kompaniebis mier relokaciis<br />

SedegebTan dakavSirebiT.<br />

yvela adamianis ufleba isargeblos samarTliani da<br />

xelsayreli samuSao pirobebiT.<br />

� profkavSirebis Seqmnis ufleba<br />

� socialuri dazRvevis ufleba<br />

transnacionaluri kompaniebis relokaciiT gamowveuli<br />

adgilobrivi da globaluri Sedegebis gaanalizeba<br />

� adamianis uflebaTa sferoSi aqtivobis<br />

damkvidreba<br />

� Semoqmedebisa da fantaziis unaris stimulireba<br />

webovani furclebi, romlisganac monawileebs SeuZliaT<br />

gaakeTon iarliyebi da patara dasawepebeli furclebi<br />

kampaniis lozungebis gasakeTeblad.<br />

� didi zomis furclebi an dafis furclebi<br />

plakatebis gasakeTeblad<br />

� A4 zomis furclebi broSurebis gasakeTeblad<br />

(sasurvelia feradi furclebi)<br />

� lenti da webo<br />

� feradi markerebi da fanqrebi<br />

� makrateli<br />

� gazeTebi, Jurnalebi, broSurebi, da sxva<br />

beWdviTi masala suraTebis wyarod gamoyenebisaTvis<br />

gaakeTeT faqtobrivi cnobebis da kampaniis miznebis<br />

aslebi, erTi TiToeuli monawilisaTvis.<br />

302 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

qtomberi<br />

s Sesaxeb<br />

ormaciis<br />

riso dRe<br />

1. ganmarteT, rom es savarjiSo Seexeba globalizacias da<br />

gansakuTrebuli aqcenti gakeTebulia transnacionaluri kompaniebis<br />

relokaciis praqtikaze.<br />

2. hkiTxeT monawileebs ra ician ukve am Temaze da maTi azriT rogor<br />

aris es gaSuqebuli mediaSi.<br />

3. ifiqreT, ra aris saWiro kargi sareklamo kampaniisaTvis?<br />

4. dayaviT monawileebi mcire 3-4 wevrian jgufebad<br />

5. moiyvaneT aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampaniis magaliTi,<br />

rogorc nimuSi kampaniisa, romelic cdilobs informacia miawodos<br />

mosaxleobas globalizaciis Sedegebis Sesaxeb da daurigeT maT<br />

faqtobrivi cnobebi.<br />

6. moawyveT scena savarjiSosTvis. uTxariT jgufs, rom maT unda<br />

warmoidginon rom arasamTavrobo organizaciam, aRmosavleT evropis<br />

sufTa tansacmlis kampaniam es-esaa miiRo granti evrosabWosgan.<br />

maSin rodesac manamde finansuri problemebis gamo mas uxdeboda<br />

mcire masStabis samuSaobis Sesruleba sul ramdenime qveyanaSi.<br />

axla ki kampaniis direqtorTa sabWom gadawyvita ganaaxlos da<br />

ganavrcos is evropis masStabiT. organizacias survili aqvs<br />

daiqiravos jgufi konsultantebad.<br />

7. daarigeT kampaniis miznebis aslebi (dasarigebeli masala 2).<br />

ganmarteT, rom kampaniam gTxovaT Tqven gaavrceloT es ZiriTadi<br />

informacia.<br />

8. yvela mcire jgufma unda SeimuSaos winadadebebi maT qveyanaSi<br />

kampaniis gavrcelebisaTvis. Tavdapirvelad maT unda Seqmnan mokle<br />

proeqti da moxazon winadadebebi mTeli kampaniisaTvis. Semdeg unda<br />

daazuston detalebi, rogor unda Seasrulon pirveli mizani, anu<br />

rogor miawodon informacia sazogadoebas. detaluri SemoTavazeba<br />

unda moicavdes:<br />

� Casatarebeli RonisZiebebis grafiks<br />

� SemoTavazebuli RonisZiebebis sias (koncertebi, tele da<br />

radio programebi, quCis speqtaklebi, broSurebi, da a.S. )<br />

� RonisZiebebis Catarebis adgilebi (skolebi, sazogadoebrivi<br />

TavSeyris adgilebi da a.S.)<br />

� saWiro TanamSromelTa raodenoba<br />

� sacdeli masala ( plakatebi da a.S.)<br />

9. xazi gausviT, rom SemoTavazebuli proeqti unda iyos mkafio da<br />

zusti. uTxariT monawileebs, rom arasamTavrobo organizacia Riaa<br />

yvela SemoTavazebisTvis gansakuTrebiT ki SemoqmedebiTi<br />

winadadebebisTvis, magram isini moiTxoven rom jgufma<br />

daakmayofilos is moTxovnebi, romlebic kampaniis miznebSia<br />

aRwerili da daasabuTon ra saSualebiT apireben maT miRwevas.<br />

mogvianebiT maT mouwevT am winadadebebis wardgena arasamTavrobo<br />

organizaciis warmomadgenlebisaTvis, raTa maT rekomendacia<br />

gauwion aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampaniis winaSe. maT<br />

60 wuTi aqvT proqtis mosamzadeblad.<br />

10. rodesac proeqtebis momzadeba dasruldeba moawyveT prezentacia.<br />

11. gaxseniT plenaruli sxdoma msjelobisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

303


analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mokle mimoxilviT, rogor warimarTa savarjiSo. sTxoveT<br />

TiToeul jgufs gaakeTos komentari Tu rogor moxda amocanebis<br />

organizeba, da rogor imuSaves maT erTad. yvela iyo CarTuli procesSi?<br />

yvelas hqonda SegrZneba rom monawileobdnen? Semdeg gadadiT<br />

globalizaciis sakiTxebis ganxilvaze da ra iswavles monawileebma?<br />

� ra aris kompaniis relokaciis dadebiTi da uaryofiTi Sedegebi?<br />

adgilobrivi dasaqmebis doneze? erovnul ekonomikaze? globalur<br />

ekonomikaze?<br />

� aqvT muSebs raime realuri arCevani samuSaos pirobebis miRebasTan<br />

dakavSirebiT Tu ara?<br />

� vin agebs pasuxs am situaciaze?<br />

� ra SeiZleba da unda iyos gakeTebuli TavianTi uflebebis Sesaxeb<br />

dasaqmebulTa informirebisaTvis?<br />

� aris SemoTavazebulis msgavsi kampaniebi sasargeblo? ratom?<br />

� ris mixedviT aris kampania warmatebuli?<br />

� fiqrobT, rom organizaciebi, romlebic muSaoben dasaqmebulTa<br />

uflebebis sferoSi, rogoricaa arasamTavrobo organizaciebi,<br />

profkavSirebi, gaeros saagentoebi, anti-globalisturi<br />

organizaciebi, cvlian realurad raimes?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

informacia transnacionaluri kompaniebis relokaciis Sesaxeb ix.<br />

globalizaciis ZiriTadi informaciis nawilSi. vidre am savarjiSos<br />

Sesrulebas daiwyebdeT, SeamowmeT arsebobs Tu ara aRmosavleT evropis<br />

sufTa tansacmlis kampaniis filiali an msgavsi organizacia Tqvens<br />

qveyanaSi.<br />

savarjiSos erT-erTi mizani aris monawileTa SemoqmedebiTi unaris<br />

stimulireba. amdenad, xazi unda gausvaT, rom maT Tavisuflad unda<br />

igrZnon Tavi nebismieri saxis kampaniis axali strategiebis ”gamogonebaSi”<br />

da yovelTvis axsovdeT, rom unda daakmayofilon arasamTavrobo<br />

organizaciis mier wamoyenebuli moTxovnebi.<br />

instruqciebis me-10 punqtSi, e.i. roca jgufebi warmoadgenen TavianT<br />

namuSevars Tqven SegiZliaT SeasruloT aRmosavleT evropis sufTa<br />

tansacmlis kampaniis komisiis wevris roli. Tumca rekomendirebulia, rom<br />

ipovoT sxva xalxi, romlebic ar iyvnen jgufis muSaobaSi CarTuli. es<br />

savarjiSos ufro sainteresos xdis da iZleva diskusiis gaxsnis<br />

saSualebas, gansakuTrebiT Tu SesaZlebelia moiwvioT vinme arasamTavrobo<br />

organizaciidan, vinc muSaobs globalizaciis sakiTxebze, an aris kampaniis<br />

monawile.<br />

Tu SegiZliaT „eqspertebis“ mowveva, kargi iqneba savarjiSos Sesruleba<br />

2 mecadineobaze. pirveli gamoiyeneT kampaniis masalebisaTvis, xolo meore<br />

diskusiisaTvis.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

304 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


daukavSirdiT aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampanias da<br />

ganaviTareT samuSao, romelic jgufma daiwyo.<br />

Tu jgufs survili aqvs gaagrZelos socialur da samsaxurebriv<br />

uflebebeze muSaoba SeuZliaT Seasrulon savarjiSo „aSikis istoria“ (gv.<br />

100), romelic ganixilavs bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebis sakiTxebs.<br />

dasarigebeli masala<br />

faqtobrivi cnobebi: aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampania<br />

aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampania aris qseli, romelic Seiqmna niderlandebSi<br />

1990 w. da miznad isaxavda samuSao pirobebis Seqmnas sportis tansacmlis globalur<br />

industriaSi. axla ukve aRmosavleT evropis sufTa tansacmlis kampania daaxloebiT 10<br />

aRmosavleT evropis qveyanaSi arsebobs, sadac TiToeuli maTgani aris momxmarebelTa<br />

organizaciebis, profkavSirebis, adamianis uflebebis da qalTa uflebebis organizaciebis,<br />

mkvlevarebis, solidaruli pasuxismgeblobis organizaciebis da aqtivistebis koalicia.<br />

udidesi samsaxurebrivi problemebia:<br />

� dabali anazRaureba<br />

� SromiTi urTierTobebis mouwesrigebloba, (araviTari kontraqti, araregularuli samuSao<br />

adgilebi, iZulebiTi da aunazRaurebeli gadaWarbebiT muSaoba, da a.S.)<br />

� organizebaze uaris Tqma (muSaTa aqtivistebis daSineba)<br />

kampaniis miznebi<br />

kampaniis miznebi unda iyos:<br />

� farTo sazogadoebis informireba mimdinare movlenebis Sesaxeb, raTa mopovebuli iqnas<br />

mxardaWera kampaniisaTvis.<br />

� konkretuli magaliTebis safuZvelze globalizaciis im Sedegebis Cveneba, romlebic arRvevs<br />

adamianis uflebebs.<br />

� kompaniebze zewolis ganxorcieleba, raTa gaumjobesdes muSebis uflebebis pativiscema maT<br />

uflebebze informaciis gavrcelebis saSualebiT.<br />

adamianebis, organizaciebis da institutebis qselis amoqmedeba, romlebic ibrZvian amave<br />

miznebisaTvis.<br />

`yvela Tanaswori – yvela gansxvavebuli~<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

305


diskriminacia<br />

adamianis zog. uflebebi<br />

globalizacia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

6-60<br />

40 wuTi<br />

“yvela adamiani universalurad Tanasworuflebiania da specifiurad<br />

gansxvavebuli. Uuniversaluri Tanasworuflebianoba da specifiuri<br />

gansxvaveba pativiscemas moiTxovs”.<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

adamianis zogadi uflebebi, diskriminacia da<br />

qsenofobia, globalizacia<br />

done 2<br />

6 – 60<br />

40 wuTi<br />

es aris mokle viqtorinis msgavsi sakmaod<br />

provokaciuli savarjiSo, rac mas TavisTavad<br />

sainteresos xdis, magram amave dros is<br />

warmoadgens farTo diskusiis safuZvels<br />

jgufisaTvis.<br />

Tanabari Rirsebis ufleba<br />

� uflebebisa da Tavisuflebebis ufleba<br />

rasobrivi, kanis feris, religiuri, sqesobrivi da<br />

nebismieri sxva saxis SezRudvebis gareSe.<br />

� moqalaqeobis ufleba<br />

adamianis uflebebis universalobis ganxilva<br />

� monawileebis mier sakuTari eTnocentrizmis<br />

gaazreba da prekoncefciebis danaxva sakuTar<br />

TavSi da sxvebSi.<br />

� informaciis damoukidebeli da kritikuli<br />

aRqmis unar-Cvevebis ganviTareba.<br />

dasarigebeli teqstobrivi masala<br />

� didi zomis furceli (A3), an dafis furceli<br />

da markerebi (arCeviT)<br />

gaakeTeT dasarigebeli masalis erTi asli yoveli<br />

monawilisaTvis. alternatiuli varianti aris misi dawera<br />

dafaze, an ekranze Cveneba. (darwmundiT, rom yvela xedavs mas)<br />

1. auxseniT monawileebs, rom es savarjiSo aris viqtorinis msgavsi<br />

magram misi mizani ar aris gamarjvebulis an damarcxebulis<br />

gamovlena _ es mxolod sawyisi wertilia<br />

2. daarigeT an aCveneT ekranze citatebi. mieciT monawileebs 5 wuTi<br />

maT wasakiTxad.<br />

3. Semdeg sTxoveT maT individualurad gadawyviton:<br />

a. pirveli teqstis wyaro; romeli wignidan an dokumentidan aris<br />

nawyveti amoRebuli?<br />

b. romeli qveynidan/regionidan aris meore teqstis avtori?<br />

4. rodesac yvelas mzad eqneba pasuxebi, sTxoveT monawileebs<br />

daiyon mcire, daaxloebiT 3-wevrian jgufebad. mieciT maT 20<br />

wuTi gaanalizon da imsjelon TavianT arCevanze. maT unda<br />

306 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

21 ivnisi<br />

dobisa da<br />

locvis<br />

iso dRe<br />

ifiqron Semdeg sakiTxebze da Tu SesaZlebelia ipovon<br />

koleqtiuri pasuxi:<br />

� ratom airCies zustad es pasuxi da ara sxva?<br />

� ras amboben es teqstebi maTi avtorebis Sesaxeb?<br />

� ras fiqroben am teqstebis Sesaxeb?<br />

5. rodesac jgufebi morCebian msjelobas, SeikribeT plenarul<br />

sxdomaze da SekribeT pasuxebi a) SekiTxvaze TiToeuli jgufidan.<br />

sTxoveT jgufebs ganmarton amgvari pasuxis mizezebi. Semdeg<br />

gaimeoreT pasuxebis Segrovebis procedura b) SekiTxvaze.<br />

6. gaamJRavneT avtori, espaneli said-al-andaluzi da gadadiT<br />

analizze da Sefasebaze.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT Tavad savarjiSos mokle mimoxilviT da Semdeg, Tu fiqrobT,<br />

rom jgufi mzadaa amisaTvis, gaacaniT maT prekoncefciebisa da<br />

eTnocentrizmis arsi. imsjeleT Semdeg sakiTxebze (plenarul sxdomaze, an<br />

Tu saWiroa, mcire jgufebSi).<br />

� gaakvirva monawileebi avtoris warmoSobam?<br />

� rogor miiRes monawileebma damoukidebeli gadawyvetileba?<br />

ubralod cdilobdnen gamoecnoT? intuiciiT? Tu realurad<br />

icodnen avtori?<br />

� Seicvales monawileebma azri TavianTi arCevanis Sesaxeb mcire<br />

jgufebSi diskusiis Sedegad? ram Seacvlevina maT azri? ubralod<br />

zewolam? myarma argumentebma?<br />

� rogor icavdnen monawileebi TavianT arCevans mcire jgufebSi<br />

diskusiis dros? myarad idgnen TavianT poziciebze Tu meryeobdnen?<br />

� ratom aRwers Crdiloel xalxs avtori imgvarad, rogorc es<br />

teqstSia?<br />

� ra miniSnebebs iZleva meore teqsti avtoris, misi Sexedulebebisa<br />

da kulturis Sesaxeb?<br />

� ramdenad aris avtoris Sexeduleba misi eTnocentristuli an<br />

prekoncefciuli azrovnebis Sedegi? an iqneba samarTliani Tuki<br />

vityviT, rom garkveul dros CrdiloeT evropis kulturebi<br />

naklebad „civlizebuli“ iyo vidre avtoris kultura?<br />

� SeuZliaT monawileebs moiyvanon magaliTebi, sakuTari<br />

gamocdilebidan an wakiTxuli wignebidan? rogori SeiZleba iyos<br />

SegrZneba rodesac naklebad srulfasovan adamianad gTvlian?<br />

� ra Sedegebi mohyveba, rodesac adamianebi ar fasdebian sakuTari<br />

Rirsebebis Sesabamisad? SeuZliaT gaixsenon magaliTebi istoriidan?<br />

awmyodan?<br />

� ra unda gavakeToT, rom prekoncefciebis Sedegebs davupirispirdeT?<br />

� arseboben monawileebis qveynebSi, an regionebSi xalxi, romlebic<br />

aseve arian prekoncefciis obieqti? vin aris es xalxi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

nawyvetebi amoRebulia andaluziis qalaq kordovas (amJamindeli<br />

espaneTi) cnobili swavlulis wignidan. said-al-andaluzi daibada 1029<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

307


qristes Sobamde. igi saxelganTqmuli iyo Tavis sibrZniTa da codniT.<br />

misTvis civilizacia da mecniereba mWidrod iyo dakavSirebuli wminda<br />

yuranis codnasTan. is ganswavluli iyo ara mxolod religiaSi, aramed<br />

aseve brwyinvaled icoda arabuli literatura, medicina, maTematika,<br />

astronomia da sxva mecnierebebi.<br />

saWiroa gavixsenoT, rom am dros xmelTaSua zRvis auzi da,<br />

gansakuTrebiT, mis garSemo arsebuli arabuli samefoebi, warmoadgenda<br />

„civilizaciis“ centrs. „CrdiloeTSi“, rogorc saidi mas uwodebs codna<br />

iseTive maRal doneze ar iyo CrdiloeT evropaSi, rogorc arabul<br />

samyaroSi, sparseTSi, CineTSi da indoeTSi.<br />

gaxsovdeT, rom jgufidan gamomdinare SeiZleba dagWirdeT<br />

monawileebisTvis garkveuli informaciis miwodeba Tu rogor waikiTxon<br />

teqstebi ufro kritikulad. SesaZloa miuTiToT, rom meore teqsti<br />

faqtiurad bevrs amJRavnebs avtoris misi garegnobis, kulturis Sesaxeb,<br />

mag. rom mas unda hqonoda xveuli Tma da muqi feris kani. kritikuli<br />

kiTxvis unari gulisxmobs ara mxolod teqstis Sinaarsis gagebas, aramed<br />

misi konteqstis Sesaxeb dafiqrebas, vin aris avtori, da ratom wers ase<br />

da ara sxvagvarad. amis gacnobiereba aris mniSvnelovani nabiji imis<br />

gasagebad Tu rogor unda moxdes nebismieri saxis teqstis (istoria, axali<br />

ambebi, poemebi, simRerebi, da a.S.) wakiTxva da im faseulobebis gaazreba,<br />

romelsac isini atareben.<br />

eTnocentrizmis sakiTxis gacnobis erT-erTi gza aris monawileebisaTvis<br />

miTiTeba, rom avtori –xveuli TmebiT da muqi kaniT aris `ucxos~ kargi<br />

magaliTi, anu adamianis, romelsac evropelTa umravlesoba ar CaTvliTa<br />

normalurad. aseve mniSvnelovania diskusiis saSualebiT daexmaroT<br />

monawileebs gaiazron, rom kulturologiuri gansxvaveba xalxs ar xdis<br />

sxvebTan SedarebiT „ukeTess“ an „uaress“. aseve unda miuTiToT, rom Znelia<br />

ar gansajo sxvebi prekoncefciebis gareSe, radganac Cven „normis“ Cveneul,<br />

Cveni kulturidan gamomdinare xedvas veyrdnobiT. amis Sefaseba – Cveni<br />

sakuTari eTnocentrizmis – aris mniSvnelovani nabiji sxvebSi maTi<br />

Secnobisa da aRiarebisaken da sxva kulturis xalxebTan warmatebuli<br />

urTierTobisaken.<br />

savarjiSos dasasruls moitoveT dro wamoWrili sakiTxebis da ideebis<br />

Semdgomi ganxilvisaTvis. mag. Tqven SeiZleba moisurvoT gaanalizeba an<br />

msjeloba istoriis swavlebis Sesaxeb da realurad ramdenad bevrs (an<br />

cotas) vswavlobT Cven evropaSi sxva kulturebis Sesaxeb.<br />

SeniSvna: nawyvetebi amoRebulia „erebis kategoris wignidan - mecniereba<br />

Suasaukuneebis samyaroSi“. avtori said al-andaluzi, Targmani sema‘an i.<br />

salemi da alok kumari. texasis universitetis gamocema, ostini 1991.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

Tu survili gaqvT ufro Rrmad CaixedoT adamianis uflebaTa<br />

universalobaSi SegiZliaT gamoiyenoT savarjiSo „inscenireba“ (gv. 201),<br />

308 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


omelic damyarebulia SemoqmedebiT midgomasa da sasceno xelovnebis<br />

elementebze.<br />

dasarigebeli masala<br />

viqtorina „yvela Tanaswori – yvela gansxvavebuli:<br />

1. ra aris Semdegi teqstis wyaro? ra wignidan an dokumentidan aris nawyveti?<br />

“yvela adamiani mTel dedamiwaze aRmosavleTidan dasavleTisaken, CrdiloeTidan samxreTisaken<br />

warmoadgens erT jgufs; (isini) sami niSnis mixedviT gansxvavdebian: qceva, garegnoba da ena.”<br />

amoirCieT erT-erTi Semdegi SesaZlo pasuxebidan:<br />

� iuneskos deklaracia rasizmis Sesaxeb,<br />

1978<br />

� herodotes “istoria”, 440 Cv.w.a.<br />

� induri vedebi, daax. 1.000 Cv.w.a.<br />

2. romeli qveynidan/regionidan aris am teqstis avtori?<br />

“ (evropis) ukidures CrdiloeTSi mcxovreblebs tanjavs mzis siSore. maTi haeri civia da maTi<br />

ca Rrubliani. Sedegad, maTi temperamenti civia da maTi qceva uxeSi. amis gamo maTi sxeulebi<br />

didi zomisaa, kanis feri TeTri da maTi Tma swori. maT dakarges SorsmWvretelobis unari da<br />

aRqmis simkveTre. maT sruliad daeufla umecreba da sizarmace, da daRlilobam da<br />

sulelurma azrebma Seipyro”.<br />

amoirCieT erT-erTi Semdegi SesaZlo pasuxebidan:<br />

�CineTi ��evropa ��indoeTi ��afrika ��sparseTi ��arcerTi zemoT CamoTvlili<br />

muxli 1 adamianTa uflebebisa da movaleobebis axalgazrdebis mier SemoTavazebuli deklaracia. deklaracia Seiqmna 80<br />

sxvadasxva erovnebis warmomadgeneli 500 axalgazrdis mier strasburgSi evropis sasaxleSi organizacia `Humains<br />

Associes~ (`asocirebuli xalxi~) da 1989 wlis 26 agvistos deklaraciis asociaciis iniciativiT (AD 89).<br />

www.humains-associes.org<br />

SeiZleba Semovide?<br />

ltolvilebo, wadiT saxlSi! wavidodnen rom SeeZloT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

� “yvela Tanaswori – yvela gansxvavebuli”<br />

axalgazrduli kampania, evrosabWo, 1996.<br />

� said al-andaluzi, 1029 Cv.w.a.<br />

� arcerTi zemoT CamoTvlili<br />

309


adamianis usafrTxoeba<br />

diskriminacia<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

6-20<br />

60 wuTi<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

adamianis piradi usafrTxoeba, diskriminacia da<br />

qsenofobia, mSvidoba da Zaladoba<br />

done 3<br />

6 - 20<br />

60 wuTi<br />

es aris ltolvilTa jgufis roluri gaTamaSeba, romlebic<br />

cdiloben gaiqcnen sxva qveyanaSi. da exeba:<br />

� ltolvilebis uflebebs<br />

� TavSesafris micemis, an masze uaris Tqmis socialur<br />

da ekonomikur argumentebs<br />

� sxva qveyanaSi devnisagan TavSesafris Ziebis da<br />

miRebis ufleba<br />

gausaxleblobis ufleba (ltolvilebis ufleba, ar iyvnen<br />

deportirebulebi TavianT qveyanaSi, sadac maT emuqrebaT devna<br />

an sikvdili)<br />

� diskriminaciisagan dacvis ufleba<br />

� codnis gaRrmaveba ltolvilebisa da maTi<br />

uflebebis Sesaxeb<br />

TavSesafris micemis, an masze uaris Tqmis socialuri da<br />

ekonomikuri argumentebis gaazreba<br />

� solidarobis gamoxatva im adamianebis mimarT, visac<br />

moulodnelad mouxda sakuTari saxlis mitoveba<br />

baraTi-rolebi<br />

carci, an aveji sasazRvro-makontrolirebeli punqtis<br />

gasakeTeblad<br />

� kalmistrebi<br />

� furclebi<br />

� gaavrceleT sainformacio furceli yvela<br />

monawilisaTvis.<br />

� moamzadeT roli-baraTebis aslebi saimigracio<br />

oficris, ltolvilisa da damkvirveblisaTvis.<br />

moamzadeT scena rolebis SesrulebisaTvis. magaliTad,<br />

gaavleT xazi iatakze sazRvris imitirebisaTvis, an daawyveT<br />

aveji ise, rom fizikurad Seiqmnas sazRvari, iqve ganTavsebuli<br />

sasazRvro postiT. saimigracio samsaxuris TanamSromelTaTvis<br />

dadgiT magida da gaakeTeT sazRvris gadakveTis, sabaJo<br />

gadasaxadebisa da sxva procedurebis aRmniSvneli warwerebi.<br />

1. ganmarteT, rom es aris ltolvilTa jgufis roluri gaTamaSeba,<br />

romlebic toveben TavinaT samSoblos da usafrTxoebis<br />

mosapoveblad surT SeaRwion sxva qveyanaSi.<br />

2. gaarkvieT, ra ician monawileebma ltolvilebis Sesaxeb. CamowereT<br />

punqtebi didi zomis furclebze an dafaze, raTa mogvianebiT<br />

gamoiyenoT diskusiis msvlelobisas.<br />

3. monawileebs aCveneT moqmedebis adgili (oTaxi) da waikiTxeT<br />

Semdegi teqsti: “X da Y qveynebs Soris sazRvarze bneli, civi da<br />

nestiani Ramea. ltolvilebis didi jgufi Camovida X qveynidan<br />

omisagan Tavis dasaRwevad. maT undaT Y qveyanaSi SeRweva.<br />

ltolvilebi daRlilebi, mSivrebi da gayinulebi arian. fuli ara<br />

310 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesan<br />

TariRi<br />

20 ivnisi<br />

ltolvilT<br />

saerTaSori


aqvT da pasportebis garda, araviTari dokumenti ar gaaCniaT. Y<br />

qveynis saimigracio samsaxuris warmomadgenlebi gansxvavebuli azris<br />

arian - zogi Tanaxmaa sazRvris gadakveTis neba darTos<br />

ltolvilebs, zogi ki ara. ltolvilebi sasowarkveTilebi arian da<br />

sxvadasxva arguments iSvelieben saimigracio sasmasxuris<br />

TanamSromlebis dasarwmuneblad.”<br />

4. dayaviT monawileebi Tanabar jgufebad. erTi jgufi warmoadgens X<br />

qveynis ltolvilebs, meore Y qveynis saimigracio samsaxuris<br />

TanamSromlebs, xolo mesame, _ damkvirvebelTa jgufia.<br />

5. uTxariT “ltolvilebs” da “saimigracio samsaxuris<br />

TanamSromlebs”, gansazRvron TiToeuli monawilis roli da<br />

moifiqron Sesabamisi argumentebi. daurigeT masala da mieciT 15<br />

wuTi mosamzadeblad.<br />

6. daiwyeT rolis Sesruleba. daeyrdeniT sakuTari gansjis unars<br />

TamaSis dasrulebis drois SerCevisaTvis, magram daaxloebiT 10<br />

wuTi sakmarisi dro iqneba.<br />

7. mieciT monawileebs 5 wuTi komentarebis mosamzadeblad.<br />

analizi da Sefaseba<br />

Tavdapirvelad sTxoveT damkvirveblebs warmoadginon TavianTi<br />

mosazrebebi TamaSis Sesaxeb mTlianobaSi. amis Semdeg, moismineT Tavad<br />

moTamaSeebis komentarebi, _ Tu rogor grZnobdnen Tavs ltolvilis, an<br />

saimigracio samsaxuris TanamSromlis rolis Sesrulebis dros da gadadiT<br />

sakiTxebis zogad mimoxilvaze, gaarkvieT, Tu ra iswavles monawileebma.<br />

� ramdenad samarTliani iyo ltolvilebis mimarT mopyroba?<br />

� adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis 14 muxlisa da 1951<br />

wlis ltolvilebis statusis konvenciis mixedviT ltolvilebs<br />

aqvT dacvis ufleba. miecaT ltolvilebs TavianTi dacvis<br />

ufleba? ratom? ratom ara?<br />

� yvela qveyanas unda hqondes ufleba uari uTxras ltolvilebs<br />

miRebaze?<br />

� rogor moiqceodiT saimigracio samsaxuris TanamSromeli rom<br />

yofiliyaviT? da Tuki gecodinebodaT, rom maT sikvdili moelodaT<br />

Tavis qveyanaSi?<br />

� ra saxis problemebs awydebian ltolvilebi Tqven qveyanaSi<br />

Semosvlis Semdeg?<br />

� ra unda gakeTdes zogierTi im problemis gadasaWrelad, romelic<br />

dakavSirebulia ltolvilebis miRebasTan?<br />

� arian qveynis SigniT adgilnacvali pirebi Tqven qveyanaSi? an<br />

mezobel qveyanaSi?<br />

� ra SeiZleba da ra unda gakeTdes pirvel rigSi imisaTvis, rom<br />

adamianebi ar iqcnen ltolvilebad?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

gamoiyeneT “gonebrivi Sturmis” meTodi imis gasarkvevad, Tu ra ician<br />

monawileebma ltolvilebis arsebobis mizezebis Sesaxeb, ra aiZulebs maT<br />

datovon samSoblo, saidan modian da saiT midian. es dagexmarebaT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

311


gadawyvitoT, rogor warmarToT analizi da Sefaseba da ra saxis<br />

damatebiTi informacia SeiZleba dagWirdeT am etapze.<br />

moifiqreT, rogor moiqceviT, Tu jgufis romelime wevri ltolvili<br />

aRmoCndeba. SesaZloa isini ar unda daeswron ltolvilebis scenis<br />

gaTamaSebas, Tuki metismetad mware da mtkivneuli mogonobebi da<br />

gamocdileba aqvT.<br />

ar aris aucilebeli samive jgufi Tanabari iyos. magaliTad, SegiZliaT<br />

airCioT mxolod sami, an oTxi damkvirvebeli, xolo danarCenebs misceT<br />

aqtiuri TamaSis saSualeba.<br />

SeiZleba gadawyvitoT damkvirvebelebisaTvis damatebiTi informaciis<br />

aslebis micema, raTa gaecnon ltolvilebis uflebebs, vidre danarCenebi<br />

emzadebian rolebis gaTamaSebisaTvis.<br />

moqmedeba xdeba bnel, civ da nestian Rames. ase rom, iqneb jobia<br />

CaaqroT sinaTle da gaaRoT fanjrebi rolebis gaTamaSebis dros?<br />

ltolvilebis jgufSi meti damajereblobis SetanisaTvis sazRvarze<br />

SegiZliaT gaakeToT warwerebi ucxo (an gamogonebul) enaze. ar<br />

dagaviwydeT mokled gaacnoT meore jgufis saimigracio samsaxuris<br />

warmomadgenelebs warwerebis Sinaarsi!<br />

SeniSvna: es savarjiSo adaptirebuli iqna wignidan “pirveli nabijebi”:<br />

adamianis uflebaTa ganaTlebis saxelmZRvanelos dawyebiTi kursi, saerTaSoriso<br />

amnistia, londoni, 1997. citata: “ltolvilebo wadiT saxlSi! wavidodnen rom<br />

SeeZloT” iyo gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariatis kampaniis lozungi.<br />

variantebi<br />

Tavdapirvelad SeasruleT rolebis gaTamaSeba, magram, amjerad,<br />

“ltolvilebsa” da “saimigracio samsaxuris TanamSromlebs” gaacvlevineT<br />

rolebi. damkvirveblebs daumateT erTi davaleba: maT unda SeniSnon<br />

nebismieri gansxvaveba pirvel da meore gaTamaSebas Soris, gansakuTrebiT, is<br />

cvlilebebi, romlebic ltolvilebis uflebebis ukeTesad dacvas<br />

uzrunvelyofs.<br />

SeasruleT kidev erTi rolebis gaTamaSeba X qveynis ltolvilebis<br />

dasaxmareblad gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariatis mier<br />

gamogzavnili oficialuri jgufis monawileobiT. klasma SeiZleba<br />

moindomos sakiTxSi ufro Rrmad Caxedva da gaeros ltolvilTa umaRlesi<br />

komisariatis rolis garkveva (www.unhcr.ch) da Semdeg “oficialuri<br />

moxsenebis” dawera Semdegi punqtebis gaSuqebiT:<br />

� argumentebi, romlebmac yvelaze metad daarwmunes saimigracio<br />

samsaxuris warmomadgenlebi ltolvilebis qveyanaSi SeSvebis<br />

saWiroebaSi<br />

� saimigracio samsaxuris warmomadgenlebis nebismieri araswori<br />

saqcieli<br />

� rekomendaciebi ra unda gaakeTos Y qveyanam ltolvilebis<br />

uflebebis dasacavad.<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

moiZieT informacia Tqven qveyanaSi arsebuli ltolvilebis,<br />

gansakuTrebiT ki maTi yoveldRiuri cxovrebis realobis Sesaxeb.<br />

312 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


monawileebs SeuZliaT daukavrSirdnen adgilobriv ltolvilTa asociacias<br />

da gaesaubron TanamSromlebsa da ltolvilebs.<br />

Tu gsurT SeasruloT savarjiSo, romelic asaxavs movlenebs mas Semdeg,<br />

rac ltolvilebma sazRvari gadakveTes da akeTeben ganacxads TavSesafris<br />

moTxovniT, SegiliaT SeasruloT savarjiSo “enobrivi barieri” (gv.<br />

177).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

daukavSirdiT adgilobriv da erovnul organizaciebs romlebic<br />

muSaoben Tqveni qveynis mier Sefarebuli ltolvilebis sakiTxebze da<br />

gadaxedeT, riT SegiZliaT daexmaroT maT. magaliTad, SeiZleba sWirdebaT<br />

xalxi ltolvilTaTvis sasicocxlo mniSvnelobis nivTebis Sesagroveblad.<br />

damatebiTi informacia<br />

yovelwliurad, milionobiT adamians uxdeba TavianTi saxlebisa da<br />

qveynis datoveba, omebisa da devnis Sedegad. es xalxi xdebian ltolvilebi.<br />

maT uxdebaT samSoblosa da qonebis datoveba. am gadaadgilebis dros,<br />

xSirad, xdeba ojaxis wevrebis gancalkeveba. zogierTi ltolvili<br />

veRarasodes ubrundeba mSobliur keras.<br />

ltolvilebis umravlesoba TavSesafars mezobel qveynebSi eZebs.<br />

xanmokle periodSi ltolvilTa didi raodenobiT mozRvavebas, masiuri dena<br />

ewodeba. sxva ltolvilebs ki mouxdebaT didi manZilis gadalaxva<br />

usafrTxoebis ZiebaSi da TavianTi mSobliuri miwidan daSorebul<br />

aeroportebsa da sazRvao portebSi gaCereba.<br />

1951 w. gaerom miiRo konvencia ltolvilebis statusis Sesaxeb,<br />

romelsac dReisaTvis msoflios qveynebis naxevarze meti SeuerTda.<br />

arsebobs, aseve, gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariati, romelic<br />

akontrolebs konvenciis ganxorcielebas da daxmarebas uwevs ltolvilebs,<br />

ZiriTadad humanitaruli saxis daxmarebas.<br />

konvenciis Tanaxmad, ltolvilia is pirovneba, vinc datova samSoblo<br />

da ar SeuZlia ukan daruneba, vinaidan SiSobs, rom iq moelis devna<br />

rasobrivi, religiuri, erovnuli, romelime socialuri jufis wevrobis an<br />

politikuri mosazrebebis gamo. ltolvilebis dacvis ZiriTadi meqanizmia<br />

ufleba, ar moxdes maTi dabruneda sakuTar qveynebSi, sadac arsebobs<br />

devnisa da sikvdilis riski. es principi vrceldeba maSinac, rodesac<br />

mTavrobas surs ltolvilebi gagzavnos romelime mesame qveyanaSi, saidanac<br />

isini SeiZleba daabrunon samSobloSi.<br />

mTavrobebis movaleobaa moisminon ltolvilebis pretenziebi, romlebic<br />

eZeben TavSesafars. es principi exeba yvela saxelmwifos, miuxedavad imisa,<br />

aqvs Tu ara qveyanas 1951 wlis konvencia ratificirebuli. es konvencia<br />

acxadebs, rom ltolvilebi daculni unda iyvnen diskriminaciisagan da<br />

sruli uflebebiT unda sargeblobdnen im qveynebSi, sadac usafrTxod<br />

grZnoben Tavs.<br />

Tumca qveynebs Soris arsebobs uTanxmoeba imis Sesaxeb, Tu vin aris<br />

“namdvili” ltolvili. mdidari qveynebi, xSirad, acxadeben, rom<br />

ltolvilebi ar arian Cagvris msxverplni, maT ubralod undaT ukeTesad<br />

cxovreba. aseT xalxs “ekonomikur migrantebs” eZaxian. mTavrobebi, xSirad,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

313


amtkiceben, rom ltolvilebis SeSfoTeba da SiSi umeteswilad<br />

gadaWarbebulia, an ar Seesabameba realobas.<br />

ltolvilTa raodenoba mTel msoflioSi<br />

regioni (2000 w. 1 ianvars) ltolvilTa raodenoba<br />

afrika 3 523 250<br />

azia 4 781 750<br />

evropa 2 608 308<br />

laTinuri amerika da karibis auzis qveynebi 61 200<br />

CrdiloeT amerika 636 300<br />

okeaneTi 64 500<br />

sul 11 675 380<br />

314 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

informaciis wyaro: ltolvilebis raodenoba, 2000 wlis gamocema, gaeros ltolvilTa umRlesi komisariatis beWdviT


eli masala<br />

ltolvilTa ZiriTadi jgufebis warmomavloba 1999 wels<br />

qveyana qyveynebi, romlebic uzrunvelyofen<br />

ltolvilebis TavSesafars<br />

ltolvilTa warmomavloba romel qveynebSi midian?<br />

avRaneTi<br />

irani/pakistani/indoeTi<br />

erayi<br />

irani/saudis arabeTi/siria<br />

burundia<br />

tanzania/kongos demokr. r.<br />

siera leone gvinea/liberia/gambia<br />

somali<br />

eTiopia/kenia/iemeni/jibuti<br />

bosnia hercogovina iugoslavia/xorvatia/slovakeTi<br />

angola<br />

zambia/ kongos demokratiuli<br />

xorvatia<br />

respublika/kongo<br />

iugoslavia/bosnia-hercogovina<br />

ltolvilTa<br />

raodenoba<br />

2 562 000<br />

572 500<br />

525 700<br />

487 200<br />

451 600<br />

448 700<br />

350 600<br />

340 400<br />

wyaro: ltolvilebis raodenoba, 2000 wlis gamocema, gaeros ltolvilTa umRlesi komisariati beWdviTi masala<br />

qveynis SigniT gadanacvlebuli pirebi<br />

yvela pirovneba, visac mouxda sakuTari ojaxis datoveba, ar midis sxva qveyanaSi. maT qveynis SigniT<br />

gadanacvlebuli pirebi ewodebaT da warmoadgenen gadanacvebuli pirebis yvelaze swrafad mzard jgufs<br />

mTel msoflioSi. evropaSi qveynis SigniT gadanacvlebuli pirebis ricxvi (3 252 300) gacilebiT<br />

maRalia, vidre ltolvilebis raodenoba (2 608 380) da ZiriTadad koncentrirebuli arian bosniahercogovinasa<br />

da yofil sabWoTa kavSiris qveynebSi. ltolvilebisagan gansxvavebiT maT ar icavs<br />

saerTaSoriso kanonmdebloba da arc sxvadasxva daxmarebis miRebis ufleba aqvT. dawyebulia farTo<br />

saerTaSoriso debatebi imis gasarkvevad, Tu ra aris qveynis SigniT gadanacvlebuli pirebisaTvis<br />

daxmarebis aRmoCenis saukeTeso gza da vin agebs pasuxs maT keTildReobaze. gaeros ltolvilTa<br />

umaRlesi komisariati, gaeros generaluri mdivnis moTxovnis SemTxvevvaSi, garkveul daxmarebas aRmouCens<br />

qveynis SigniT gadanacvlebuli pirebis garkveul jgufebs.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

315


ltolvilis baraTi-roli<br />

ltolvilis argumentebi da arCevani<br />

unda moamzadoT sakuTari argumentebi da<br />

strategia; Tqveni gadasawyvetia<br />

argumentebi jgufurad warmoadginoT<br />

Tu individualurad. individualuri<br />

argumentacia gulisxmobs<br />

pasuxismgeblobas<br />

SegiZliaT gamoiyenoT es argumentebi da<br />

aseve moifiqroT sakuTari:<br />

� Cven gvaqvs ufleba miviRoT<br />

TavSesafari<br />

� Cveni Svilebs SiaT. Tqven moraluri<br />

pasuxismgebloba gakisriaT Cven<br />

daxmarebaze<br />

� Tu ukan davbrundebiT mogvkvlaven<br />

� Cven fuli ara gvaqvs<br />

� sxvagan wasasvleli ar gagvaCnia<br />

� Cem qalaqSi me eqimi viyavi<br />

� Cven viTxovT TavSesafars vidre<br />

dabruneba usafrTxo iqneba<br />

� Tqvenma qveyanam sxva ltolvilebs<br />

misca TavSesafari<br />

rolebis gaTamaSebamde ifiqreT Semdeg<br />

variantebze:<br />

� gaiyofiT Tu amas saimigracio<br />

samsaxuris TanamSromeli moiTxovs?<br />

� dabrundebiT saxlSi Tu isini<br />

ecdebian ukan gagagzavnon?<br />

Tqven mogiwevT ltolvilTa Sereuli<br />

jgufebis rolis Sesruleba, ase rom,<br />

mosamzadebel periodSi yvela<br />

monawilem unda airCios asaki, sqesi,<br />

ojaxuri statusi, profesia, qonebrivi<br />

statusi, religia da Tan wamoRebuli<br />

qoneba.<br />

damkvirveblis baraTi – roli<br />

saimigracio samsaxuris TanamSromlis baraTiroli<br />

saimigracio samsaxuris TanamSromlis argumentebi da<br />

arCevani<br />

unda moamzadoT argumentebi da CamoayaliboT strategia; unda<br />

gadawyvitoT, argumentebs jgufis saxeliT warmoadgenT Tu<br />

TiToeuli monawile aiRebs pirad pasuxismgeblobas Tavisi<br />

daskvnebis warmodgeniT.<br />

SegiZliaT gamoiyenoT CamoTvlili argumentebi an moifiqroT<br />

sakuTari:<br />

� isini sasowarkveTilni arian: Cven ar SegviZlia maTi ukan gagzavna<br />

� Tu ukan davabrunebT Cven pasuxismgebeli viqnebiT maT<br />

dapatimrebaze, wamebaze an sikvdilze.<br />

� Cveni moraluri valia ltolvilebis miReba<br />

� maT ar gaaCniaT fuli da amitomac dasWirdebaT saxelmwifos<br />

mxardaWera. Cven qveyanas amis saSualeba ara aqvs.<br />

� SeuZiliaT daamtkicon rom namdvilad ltolvilebi arian? Tu<br />

ubralod ukeTesi cxovrebis saZieblad arian wamosuli?<br />

� Cveni qveyana maTi qveynis samxedro da saqmiani partnioria. ar<br />

SeiZleba, rom SegvamCnion maT daxmarebaSi.<br />

� SesaZloa maT gaaCniaT gamocdileba, romelic Cven gvesaWiroeba?<br />

� Cven qveyanaSi ukve sakmarisad arian ltolvilebi. Cven sakuTar<br />

xalxs unda mivxedoT. isini umjobesia sxva ufro mdidar qveyanaSi<br />

wavidnen.<br />

� Tu maT SemovuSvebT, sxvebic moiTxoven Semosvlas<br />

� maT ar ician Cveni ena, aqvT sxva religia da gansxvavebuli<br />

sakvebi. isini ver SeZleben Cven sazogadoebaSi integrirebas.<br />

� isini Seqmnian politikur problemas<br />

� maT Soris SeiZleba imalebodnen teroristebi an omis<br />

damnaSaveebi<br />

rolebis gaTamaSebamde ifiqreT Semdeg variantebze:<br />

� miscemT yvela ltolvils sazRvris gadakveTis uflebas?<br />

� mxolod zogierTebs miscemT sazRvris gadakveTis uflebas?<br />

� dayofT maT asakobriv, profesiuli da qonebrivi statusis<br />

jgufebad?<br />

Tu moiqceviT sxvagvarad?<br />

Tqven gevalebaT TamaSis dakvirveba. misi dasrulebis Semdeg mogTxoven zogadi komentaris gakeTebas. airCieT<br />

vinme jgufidan Tqvens warmomadgenlad.<br />

dakvirvebis procesSi sxva momentebs Soris yuradReba unda miaqcioT Semdegs:<br />

� rogorc ltolvilebis aseve saimigracio samsaxuris TanamSromlebis mier Sesrulebul sxvadasxva<br />

rolebs<br />

� argumentebs, romlebsac isini iyeneben da maTi warmodgenis gzebs<br />

� adamianis da ltolvilebis uflebebis darRvevebs.<br />

Tqveni gadasawyvetia Tu rogor CainiSnavT da SeamCnevT am yovelives. magaliTad, SeiZleba gaiyoT 2 qvejgufad:<br />

erTi jgufi daakvirdeba saimigracio samsaxuris muSaobas, xolo meore ltolvilebs.<br />

316 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Temebi<br />

Cveni momavlis variantebi<br />

Cveni progresi ganisazRvreba ara imiT, Tu ramdenad gavzardeT<br />

mdidarTa qoneba, aramed imiT, Tu ramdenad davexmareT Raribebs<br />

franklin ruzvelti<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

bavSvebi, ekologia, adamianis zogadi uflebebi<br />

done 2<br />

15 – 20<br />

60 wuTi<br />

am savarjiSoSi monawileebi xataven, fiqroben da<br />

msjeloben maTi Taobis momavalTan dakavSirebuli<br />

sakuTari imedebisa da SeSfoTebis Sesaxeb.<br />

ganxilul sakiTxebs Soris aris:<br />

� ekologiis sakiTxebi, romelic gavlenas axdens<br />

momaval Taobebze<br />

� axalgazrdebi da ojaxi<br />

� sazogadoebrivi cxovreba<br />

azrovnebisa da informaciis miRebis ufleba<br />

� bavSvis interesebis sasargeblod yovelgvari<br />

azris gamoTqmis ufleba<br />

� Rirseuli cxovrebis pirobebis ufleba<br />

sazogadoebrivi cxovrebis, uflebebisa da pasuxismgeblobebis<br />

Sesaxeb codnis gaRrmaveba<br />

� Riad msjelobis, gunduri muSaobis da<br />

sakuTari xedvis Camoyalibebis unar-Cvevebis<br />

ganviTareba<br />

� samyaros, rogorc ganviTarebadi da usasrulo<br />

SesaZleblobebis wyaros xedva, romelSic yvela<br />

axalgazrdas SeuZlia Seitanos dadebiTi an<br />

uaryofiTi wvlili.<br />

furclebi CanawerebisaTvis<br />

� didi zomis furclebi saboloo<br />

gadawyvetilebisaTvis<br />

� saRebavebi, fanqrebi da markerebi<br />

� masala kolaJebisaTvis, feradi furclebi,<br />

ilustrirebuli Jurnalebi, totebi, brinji,<br />

lobios marcvlebi, damWknari foTlebi, niJarebi,<br />

da a.S.<br />

� webo<br />

suraTebi an fotoebi Tu rogor gamoiyureboda ubani/qalaqi<br />

10-20 wlis win. (arCeviTi).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

317<br />

bavSvebi<br />

ekologia<br />

adamianis uflebebi<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 2<br />

15-20<br />

60 wuTi


instruqciebi<br />

1. gaacaniT monawileebs droSi cvalebadobis arsi. sTxoveT maT<br />

gaixsenon rogor gamoiyureboda maTi saxlebi da quCebi maT<br />

bavSvobaSi da rogor Seicvala isini droTa ganmavlobaSi. gadakeTda<br />

sportuli darbazis romelime oTaxi an daidga iq axali aveji?<br />

aris axali Senobebi ubanSi? sTxoveT monawileebs ifiqron ratom<br />

Seicvala es yvelaferi da vin miiRo gadawyvetileba Tu ra unda<br />

ganaxlebuliyo da rogor?<br />

2. sTxoveT monawileebs ifiqron, ra cvlilebebs ganaxorcielebdnen<br />

maTi neba rom iyos?<br />

3. axla daakavSireT es gadawyvetilebebis miRebasTan, romelic<br />

gavlenas axdens sxva adamianebze da maT uflebebze. fiqroben<br />

monawileebi, rom adamianis uflebebi myar safuZvels iZleva<br />

gadawyvetilebebis miRebisaTvis? momavalSi adamianis uflebebi<br />

iqneba ufro metad an naklebad saintereso faqtori maTTvis, vinc<br />

gadawyvetilebebs iRebs? ratom?<br />

4. uTxariT jgufs, rom maTTvis es aris momenti, rodesac SeuZliaT<br />

ifiqron da zegavlena moaxdinon sakuTari momavalze.<br />

5. sTxoveT monawileebs daiyon 3-4 wevrian jgufebad<br />

6. daurigeT maT furclebi da pastebi da sTxoveT gaakeTon momavlis<br />

idealuri ubnis/ qalaqis gegma an monaxazi. maT sruli Tavisufleba<br />

aqvT. zRvari mxolod maT sakuTar fantaziaSi SeiZleba iyos.<br />

7. rodesac TiToeuli jgufi SeaTanxmebs proeqts, is unda<br />

gadaitanon didi zomis furcelze da daasrulon saRebavebisa da<br />

kolaJis masalebis gamoyenebiT.<br />

8. rodesac samuSao dasruldeba, sTxoveT TiToeul jgufs rigrigobiT<br />

warmoadginon TavianTi gegma da axsnan saidan daebadaT es<br />

ideebi da rogor ganaviTares isini. gamoyaviT dro mokle<br />

SekiTxvebisa da pasuxebisaTvis yvela prezentaciis Semdeg magram<br />

zogadi diskusia moitoveT analizis etapisaTvis.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mimoxilviT Tu rogor muSaobdnen monawileebi jgufebSi,<br />

rogor miiRes gadawyvetilebebi da rogor warmarTes muSaoba.<br />

� yvelas hqonda monawileobis miRebis da procesSi wvlilis Setanis<br />

saSualeba? rogor gamoiyenes sxvadasxva mcire jgufebma TiToeuli<br />

wevris niWi?<br />

� rogor grZnobdnen Tavs TavianTi gegmebis Sesaxeb komentarebis<br />

mosmenis dros?<br />

� rogor grZnobdnen Tavs gegmebis Sesaxeb komentarebis gakeTebis<br />

dros?<br />

� iqnebodnen mzad wasuliyvnen kompromisze da daeTmoT romelime<br />

TavianTi ideali jgufis an klasis erTiani proeqtis SemuSavebis<br />

mizniT, romlic daakmayofilebda yvela wevris survils da<br />

miswrafebas?<br />

� moewonaT monawileebs ”TavianTi momavlis arqiteqtorebad” yofna?<br />

318 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� fiqroben, rom maTi idealebi rodesme praqtikaSi ganxorcieldeba?<br />

ratom? ratom ara?<br />

� fiqroben, rom ufrosebi mzad iqnebian maTi gegmebis gansaxilvelad?<br />

ratom? ratom ara?<br />

� ra iyo yvelaze didi siurprizi sxvaTa gegmebSi?<br />

� ra iqneboda maTi, rogorc moqalaqeebis uflebebi momavalSi?<br />

� ra iqneboda maTi, rogorc moqalaqeebis movaleobebi momavalSi?<br />

� ra nabijebi SeuZliaT gadadgan axalgazrdebma raTa zegavlena<br />

moaxdinon demokratiul procesebze, romelic ayalibebs maT<br />

cxovrebas da momavals?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSos saTauri aris ”Cveni momavalis variantebi”. mravlobiTi<br />

ricxvis gamoyenebis mizani aris xazgasma, rom momavali ar aris winaswar<br />

dagegmili, aramed Cven Tavad vqmniT mas. amdenad arsebobs momavlis bevri<br />

SesaZlo varianti da axalgazrdebis valia Seqmnan momavali, romelic<br />

asaxavs maT idealebs da miswrafebebs.<br />

cvlilebis arsis gansamtkiceblad SesaZloa moisurvoT Zveli<br />

fotografiebis Cveneba – rogor gamoiyureboda adgilobrivi garemo 10 an<br />

20 wlis win. Tqven aseve SegiZliaT sTxovoT maT ifiqron globalur<br />

cvlilebebze. magaliTad, maT unda ifiqron im faqtis Sesaxeb, rom 30 wlis<br />

win interneti fantaziis sferos miekuTvneboda, magram ramodenime welSi<br />

internetSi CarTuli iqneba msoflios yvela skola da biblioTeka.<br />

Tu monawileebi darwmunebuli ar arian rogori SeiZleba iyos momavlis<br />

qalaqi dausviT maT Semdegi SekiTxvebi:<br />

� vin icxovrebs am qalaqSi? iq dabadebuli xalxi Tu axali<br />

Camosulebi? ra asakis iqnebian isini? icxovreben ojaxebSi?<br />

� rogori iqneba maTi yoveldRiuri cxovreba? sad iyidian<br />

produqtebs? ra transports gamoiyeneben?<br />

� ra saxis socialuri momsaxureba (saavadmyofoebi, stomatologiuri<br />

klinikebi da a.S) dasWirdebaT maT?<br />

� rogori iqneba maTi skolebi?<br />

� rogori iqneba maTi socialuri cxovreba? ras gaakeTeben isini<br />

Tavisufal dros?<br />

� eyolebaT Sinauri cxovelebi?<br />

� ra saxis samuSaos Seasruleben?<br />

� ra saxis axali teqnologuri miRwevebi SeiZleba iyos?<br />

� rac Seexeba ekologias? bunebriv garemos?<br />

variantebi<br />

alternatiuli meTodi aris “momavlis borbli”-is ideis gamoyeneba.<br />

monawileebma unda imuSaon mcire jgufebSi, TiToeuli jgufi ganixilavs<br />

erT sakiTxs (mag. ganaTleba, ojaxi, sazogadoeba, dasaqmeba, an janmrTeloba)<br />

da am problemis Sesaxeb gamosaxavs momavlis borbals.. mag. ekologiis<br />

borblis centrSi moTavsebuli iqneba yvelaferi rac mniSnelovania, xolo<br />

problemis koncentrul wreebSi nakleb mniSvnelovani, mniSvnelovnebis<br />

Semcirebis mixedviT. `spicebi~ borbals yofs seqtorebad, romlebSic<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

319


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

12 agvisto<br />

axalgazrdebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

monawileebs SeuZliaT Caweron iseTi punqtebi rogoricaa mag: `sufTa<br />

haeri~, `eleqtromobili~, `bevri xeebi~, `sufTa mdinareebi~, humanuri<br />

mecxoveleobis fermebi~.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moipoveT damatebiTi informacia adgilobrivi ganviTarebis dagegmvis<br />

procesebze da maTze gavlenis moxdenis gzebze. CaerTeT skolaSi, klubSi an<br />

asociaciaSi gadawyvetilebebis miRebis procesSi, daeswariT sabWos<br />

sxdomebs, an sulac kenWi iyareT arCevnebSi. arsebobs sxva savarjiSoebic,<br />

romlebic sasargeblo iqneba momavlis variantebis ganxilvisaTvis. mag. “gza<br />

Tanasworobis qveynisaken” ganixilavs rogor SeiZleba genderuli<br />

Tanasworobis miRweva, xolo “internetis gavlena” ganixilavs axali<br />

teqnologiebis momaval scenars.<br />

Cven momavalze ocnebisas, SegviZlia umalve daviwyoT ufro<br />

samarTliani sazogadoebis mSenebloba. Tu jgufi moisurvebs ganixilos<br />

dacinvis sakiTxi da naxos Tu rogor unda ganviTardes sxvebis mimarT<br />

TanagrZnobis da pativiscemis grZnoba SeuZliaT Seasrulon savarjiSo<br />

“gvaqvs raime alternativa?” (gv. 141).<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

miitaneT gegma adgilobriv sabWoSi da naxeT SeZlebT Tu ara maT<br />

CarTvas. Tqveni gegma SeiZleba gamoyenebul iqnas qalaqis/soflis dagegmvaSi.<br />

cxovreba srulyofil samyaroSi<br />

320 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

21 ivnisi<br />

dobisa da<br />

locvis<br />

Si vis pacem, para pacem(laT. Tu gsurs mSvidoba emzade misTvis)<br />

Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masala<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

mSvidoba da Zaladoba, janmrTeloba, ekologia<br />

done 3<br />

15 – 30<br />

90 wuTi<br />

es savarjiSo iwyeba andazebis da brZnuli gamonaTqvamebis<br />

viqtoriniT, romlebic asaxavs mSvidobis sxvadasxva aspeqtebs<br />

da saSualebas aZlevs monawileebs imsjelon:<br />

� mSvidobis mniSvnelobaze<br />

� adamianis Sinagan mSvidobaze, mSvidobaze<br />

sxvebTan urTierTobaSi da garemosTan mimarTebaSi.<br />

� mSvidobiani qcevis Camoyalibeba<br />

mSvidobis ufleba<br />

� sicocxlis ufleba<br />

� ufleba janmrTel garemoze<br />

mSvidobis sxvadasxva ganzomilebebis urTierTdamokidebulebis<br />

SegrZneba<br />

� mSvidobis sxvadasxva mniSvnelobaze msjeloba<br />

da rogor realizdeba is Cvens yoveldRiur<br />

cxovrebaSi.<br />

� pativiscemis, solidarobisa da<br />

pasuxismgeblobis damkvidreba<br />

erTi didi zomis furceli (A3) an dafa<br />

� feradi markerebi<br />

� viqtorinis furclebi, da pastebi, erTi<br />

TiToeul mcire jgufze<br />

� sadiskusio rekomendaciebi, erTi TiToeul<br />

mcire jgufze<br />

� 1 da 2 CanarTis aslebi, erTi TiToeul mcire<br />

jgufze<br />

gadaitaneT 1 CanarTis asli didi zomis furcelze. gaakeTeT<br />

is rac SeiZleba didi zomis<br />

es savarjiSo 2 nawilad sruldeba: nawili I _ mSvidobis borblis<br />

Sevseba (25 wuTi) da nawili II saubari mSvidobaze (30 wuTi)<br />

nawili I. mSvidobis borblis Sevseba (25 wuTi)<br />

1. plenarul sxdomaze aCveneT monawileebs Tqvens mier daxazuli<br />

carieli mSvidobis wris an borblis asli da miuTiTeT<br />

ganyofilebebi: mSvidoba TqvenSi, mSvidoba sxvebTan da mSvidoba<br />

bunebaSi. uTxariT maT, rom Sevsebuli borbali warmoadgens<br />

idealuri mSvidobis miRwevas. mis Sesavsebad monawileebma unda<br />

riso dRe saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo 321<br />

mSvidoba da Zaladoba<br />

janmrTeloba<br />

ekologia<br />

done 1<br />

done 2<br />

done 3<br />

done 4<br />

done 3<br />

15-30<br />

90 wuTi


ipovon 21 „sayovelTao WeSmaritebis sityva“, romelic Seesabameba<br />

mSvidobiani cxovrebis 21 seqtors. es gamotovebuli sityvebi<br />

SeiZleba napovni iqnas mTel msoflioSi gavrcelebul brZnul<br />

gamonaTqvamebsa da andazebSi.<br />

2. sTxoveT monawileebs daiyon 3 jgufad da mieciT TiToeul jgufs<br />

pastebi, carieli borblis asli da viqtorinis furclis asli.<br />

SeaxseneT maT, rom unda ipovon gamotovebuli sityvebi yvela<br />

andazaSi. sityvebi aris miniSnebebi im faseulobebze, romlebic<br />

Seesabameba mSvidobis wris sxvadasxva seqtorebs.<br />

3. rodesac daasruleben SekribeT yvela erTad plenarul sxdomaze.<br />

sTxoveT monawileebs Tavis survilisamebr waikiTxon Sevsebuli<br />

andazebi saTiTaod. SeamowmeT sworia Tu ara isini da sTxoveT<br />

mkiTxvels aiRos feradi fanqari da daweros es sityva mSvidobis<br />

wris did gamosaxulebaSi.<br />

4. gaimeoreT igive yvela andazisaTvis vidre borbali ar Seivseba da<br />

mSvidoba ar miiRweva.<br />

nawili II. saubari mSvidobaze (30 wuTi)<br />

1. sTxoveT monawileebs daubrundnen TavianT qvejgufebs. daurigeT maT<br />

sadiskusio rkomendaciebi TiTo yvela jgufs. sTxoveT maT<br />

imsjelon maT sadiskusio rekomendaciebSi mocemul sakiTxebze da<br />

amave dros yuradReba miaqcieT mSvidobis borblis Sesabamis<br />

seqtorTan asocirebul faseulobebs. maT unda scadon mividned<br />

konsensusamde mocemul sakiTxTan dakavSirebiT da mzad iyvnen<br />

diskusiis Sedegebis mosaxseneblad.<br />

2. bolos yvela SekribeT plenarul sxdomaze da sTxoevT yvela<br />

jgufs gaakeTos moxseneba.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mSvidobis borbalze da warmodgenili faseulobebis<br />

universalobaze msjelobiT. Semdeg gadadiT savarjiSos II nawilis<br />

mimoxilvaze.<br />

nawili I<br />

� ramdenad rTuli iyo gamotovebuli sityvebis gamocnoba? ramdeni<br />

andaza an gamonaTqvami icodnen monawileebma Tavidanve? es „sibrZnis<br />

sityvebi~ realurad aris marTlac aqtualuri Cvens dRevandel<br />

cxovrebaSi?<br />

� warmoadgens sityvebi wris cntrSi universalur faseulobebs?<br />

� arian isini Tanabrad mniSvnelovani yvela kulturisaTvis? romelia<br />

yvelaze mniSvnelovani Tqveni kulturisaTvis?<br />

� aris raime sxva ZiriTadi faseulobebi, romlebic warmodgenili<br />

araa?<br />

nawili II<br />

sTxoveT TiToeuli jgufis erT warmomadgenels gaakeTos Zalian mokle<br />

reziume maT sadiskusio rekomendaciebSi mocemuli SekiTxvebis Sesaxeb.<br />

Semdeg SesTavazeT monawileebs rig-rigobiT upasuxon Semdeg kiTxvebs:<br />

� iyo yvela ganxilul sakiTxze konsenusis miRweva advili?<br />

322 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� romeli SekiTxvebi iyo yvelaze winaaRmdegobrivi? ratom?<br />

� ra aris maTi azri winaaRmdegobriobis Sesaxeb?<br />

� ratom aqvT monawileebs sxvadasxva azri mSvidobasTan dakavSirebul<br />

sakiTxebze?<br />

� xalxi xSirad ukavSirebs adamianis Sinagan mSvidobas religias.<br />

ratom xdeba ase?<br />

� aucilebelia iyos adamiani religiuri raTa maT gaaCndeT Sinagani<br />

mSvidobisaTvis saWiro faseulobebi?<br />

� ra kavSiria maT mier ganxilul sakiTxebsa da adamianis uflebebs<br />

Soris?<br />

� aris mSvidoba aucilebeli winapiroba adamianis uflebebis<br />

kulturis arsebobisaTvis Tu vidre xalxi mSvidobas miaRwevs<br />

saWiroa adamianis uflebebis pativiscema?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSoSi wamoWrili sakiTxebis Sesaxeb damatebiTi informacia<br />

mocemulia mSvidobisa da Zaladobis Sesaxeb ZiriTadi informaciis nawilSi<br />

469 gv.ze. es dagexmarebaT plenarul sxdomaze diskusiis warmarTvaSi.<br />

ecadeT gamokveToT urTierTdamokidebuleba mSvidobis 3 ganzomilebas<br />

Soris. ar SegaSinoT winaaRmdegobebma, Tavisi bunebiT es winaaRmdegobrivi<br />

sakiTxia. piriqiT, moiyvaneT am sakiTxebis sawinaaRmdego da momxre<br />

argumentebi da xazi gausviT, rom maTi ganxilva SeuZlebelia Sav-TeTr<br />

ferebSi da rom maTze erTmniSvnelovani pasuxebi ar arsebobs.<br />

Tu jgufSi aris 18-ze meti wevri ukeTesia gaaormagoT mcire jgufebis<br />

raodenoba da 3 didi jgufis nacvlad 6 patara jgufTan imuSaoT. ar<br />

dagaviwydeT masalis damatebiTi aslebis gakeTeba.<br />

variantebi<br />

savarjiSos pirveli nawili anu mSvidobis borblis Sevseba SegiZliaT<br />

mTliani jgufis monawileobiT. waikiTxeT andazebi saTiTaod da sTxoveT<br />

maT SemogTavazon gamotovebuli sityvebis variantebi. am SemTxvevaSi<br />

aRniSneT sityvebi pirdapir didi zomis furcelze da gaakeTeT Sevsebuli<br />

borblis aslebi monawileebisaTvis raTa daeyrdnon maT II nawilSi.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

am savarjiSoSi mopovebuli codnis saSualebiT jgufma SeiZleba<br />

moisurvos TavianTi cxovrebis aramSvidobiani situaciebis ganxilva da<br />

SeimuSaon praqtikuli strategia adamianTa Soris damkvidrebul<br />

ZaladobasTan gasamklaveblad. ix. savarjiSo „Zaladoba Cems cxovrebaSi“<br />

(gv. 326).<br />

damatebiTi informacia<br />

am savarjiSoSi gamoyenebuli mSvidobis borblis idea aRebulia<br />

wignidan `mSvidobiani cxovrebis xelovneba: mSvidobis axali gaazreba~, pier<br />

veili, erepari, argentina, 1995w. („El Arte de Vivir en Paz, hacia una nueva<br />

conciencia de Paz,“ Errepar, Argentina, 1995).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

323


arsebobs mSvidobis wris interpretaciis bevri xerxi. Semdegi<br />

SeniSvnebi SeiZleba dagexmaroT diskusiis warmarTvaSi Semdegi sakiTxebis<br />

garSemo:<br />

mSvidobis borblis centrSi aris usasruloba, ar arsebobs dasawyisi<br />

da dasasruli.<br />

centraluri wris yvela sityva warmoadgens faseulobebs da qcevis<br />

normebs an mdgomareobas, romelic unda arsebobdes Cveni cxovrebis yvela<br />

Sesabamis seqtorSi. mag. sxvebTan da sazogadoebasTan mSvidobis<br />

dasamkvidreblad aucilebelia mivaRwioT mSvidobas ekonomikaSi,<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi da kulturaSi.<br />

goneba, sxeuli da emociebi aris sakuTar TavTan urTierTobis da<br />

sulieri mSvidobis ZiriTadi nawili. Sinagani simSvidis misaRwevad<br />

gvWirdeba sibrZne, siyvaruli, moTmineba, TanagrZnoba, da sixaruli da<br />

janmrTeli sxeuli.<br />

mSvidobis mesame ganzomileba aris garemo pirobebi, anu mSvidoba<br />

bunebaSi.<br />

is aisaxeba sam ganzomilebaSi: Cven gvWirdeba codna, raTa viyoT<br />

informirebuli, sicocxlis pativiscema da subtstanciasTan harmonia<br />

(nivTebi – buneba, xeebi, yvavilebi, cxovelebi, da a.S).<br />

dasarigebeli masala<br />

sqema 1. mSvidobis borbali<br />

324 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


inis furceli<br />

andazebSi da citatebSi CasviT gamotovebuli sityvebi. napovni sityvebis saSualebas mogcemT<br />

T Sesabamisi seqtorebi<br />

romlebic unda SeusamaboT aris: silamaze, sxeuli, TanagrZnoba, TanamSromloba, kultura,<br />

ika, emociebi, ekologia, moTmineba, harmonia, janmrTeloba, individualoba, informacia, sixaruli,<br />

lianoba, codna, sicocxle, siyvaruli, goneba, pativiscema, socialuri cxovreba, sazogadoeba,<br />

aroba, substancia, WeSmariteba, keTildReoba da sibrZne.<br />

1. gamocdileba aris _________________ deda<br />

2. saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

_____________________ iq sibnele ar aris (burundiuli andaza)<br />

______________ da gamZleobas magiuri Zala aqvs, romlis winaSec siZneleebi qreba da<br />

ebebi ixsneba. (jon kvinsi adamsi)<br />

____________ SeiZleba amoigdos gulidan, magram RmerTi arasodes gaakeTebs amas (uiliam kauperi)<br />

ers Sepirdebi rodesac savse xar _________________ iT, ar upasuxo werilebs rodesac savse xar<br />

iT (Cinuri andaza)<br />

325


sadiskusio rekomendaciebi<br />

sadiskusio rekomendacia: sakuTar<br />

TavTan mSvidobSi yofna (jgufi 1)<br />

1. ras niSnavs sakuTar TavTan mSvidobSi yofna?<br />

sadiskusio rekomendacia: mSvido<br />

bunebasTan (jgufi 3)<br />

1. afasebs sazogadoeba garemo pirobebs?<br />

326 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Zaladoba<br />

afrTxoeba<br />

is uflebebi<br />

ne 1<br />

ne 2<br />

ne 3<br />

ne 4<br />

one 3<br />

bismieri<br />

0 wuTi<br />

2. Cveni yovldRiuri cxovrebidan romeli sityva an<br />

saqcieli migvaniSnebs, rom `vomobT~ sakuTar<br />

TavTan da Sinagani mSvidobis niSanwyalic ki ar<br />

gvetyoba?<br />

3. arsebobs kavSiri sxeuls, gonebasa da emociebs<br />

Soris? ra saxis kavSiria es?<br />

4. rogor SegviZlia CamovayaliboT Tvisebebi,<br />

romelic dagvexmareba sakuTar TavTan mSvidobis<br />

damyarebaSi?<br />

5. aris SesaZlebeli dadebiTi urTierTobis qona<br />

sxvebTan Tu ar gvaqvs mSvidoba sakuTar TavTan?<br />

sadiskusio rekomendacia: mSvidoba sxvebTan (jgufi 2)<br />

2. ras niSnavs icxovro bunebasTan harmoniaSi?<br />

3. visi valia garemoze zrunva?<br />

4. momavalSi ramdenad meti omi gaimarTeba ZiriTadi<br />

bunebrivi resursebisaTvis (mag. wyali) sxva<br />

mizeziT warmoebul omebTan SedarebiT (mag<br />

eTnikuri, kulturuli, an religiuri<br />

dapirispireba)?<br />

5. fiqrobT, rom bunebasTan mSvidobiani cxovrebis<br />

xelovneba aqtualuria sayovelTao mSvidobis<br />

damyarebisaTvis?<br />

1. Cven – rogorc adamianebs gvaqvs SesaZlebloba vicxovroT mSvidobaSi sxvebTan?<br />

2. niSnavs omis ararseboba, sxvebTan mSvidobian Tanacxovrebas?<br />

3. SegviZlia viswavloT rogor viyoT ufro mSvidobiani sxvebTan mimarTebaSi Cven yoveldRiur<br />

cxovrebaSi? rogor?<br />

4. ra safuZveli arsebobs imedisaTvis rom momavalSi mSvidobiani msoflio iarsebebs?<br />

5. SeiZleba omiT miyenebuli Wrilobebis daviwyeba raTa adamianebma kvlav mSvidobianad icxovron?<br />

viqtorinis pasuxebi<br />

seqtorebi: 1. sibrZne. 2. a) siyvaruli, b) moTmineba, g) TanagrZnoba, d) sixaruli. 3. janmrTeloba. 4. codna.<br />

5. pativiscema. 6. harmonia. 7. keTildReoba. 8. TanamSromloba. 9. a) silamaze, b) WeSmariteba, g)<br />

solidaroba, d) samarTlianoba. 10. kultura. 11. socialuri cxovreba. 12. ekonomika. 13. substancia. 14.<br />

sicocxle. 15. informacia. 16. sxeuli. 17. emociebi. 18. goneba. 19. ekologia. 20. individi. 21. sazogadoeba.<br />

Sevsebuli sqema<br />

Zaladoba Cems cxovrebaSi<br />

“icxovreT sami principiT: pativiscema sakuTari Tavis<br />

mimarT/pativiscema sxvebis mimarT da / pasuxismgebloba<br />

yvelafrisaTvis rasac akeTebT. dalai lama<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

327


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

instruqciebi<br />

mSvidoba da Zaladoba, pirovnuli usafrTxoeba,<br />

adamianis zogadi uflebebi.<br />

done 3<br />

nebismieri<br />

60 wuTi<br />

es aris savarjiSo – diskusia, romelSic<br />

monawileebi ganixilaven pirovnebeTaSorisi<br />

Zaladobis sakuTar gamocdilebas.<br />

sicocxlis, Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba<br />

� azrovnebis, sindisisa da religiis<br />

Tavisuflebis ufleba<br />

unari moaxdino sakuTari Tavis identifikacia ara marto<br />

rogorc Zaladobis obieqtis, aramed rogorc Zaladobis<br />

wyaros?<br />

� unarCvevebis ganviTareba Zaladobis<br />

dadebiTi gziT daregulirebisaTvis.<br />

Semwynareblobisa da pasuxismgeblobis<br />

faseulobebis ganviTareba.<br />

1. ganmarteT, rom monawileebisaTvis es aris pirovnebaTaSorisi<br />

Zaladobis Sesaxeb piradi gamocdilebidan azrebisa da grZnobebis<br />

gaziarebis SesaZlebloba. maT unda gaixsenon SemTxvevebi rodesac<br />

sxvebi mimarTavdnen maTze Zaladobas da rodesac Tavad Zaladobdnen<br />

sxvebze.<br />

2. darwmundiT, rom yvelam icis da yvelas esmis interqatiuli<br />

jgufis muSaobis principebi: rom yvelas imsaxurebs pativiscemiT<br />

mopyrobas, rom TiToeuli maTi naTqvami Tavdajerebulia da rom<br />

aravin ar unda grZnobdes zewolas Tqvas raime iseTi rac misTvis<br />

arasasiamovnoa.<br />

3. ifiqreT sityva ”Zaladobaze” da sTxoveT maT moiyvanon<br />

yoveldRiuri Zaladobis magaliTebi, mag. sityvieri Seuracyofa,<br />

dacinva, sarkazmi, urigod wasvla, utaqto qceva, bavSvis cema,<br />

yaCaRoba, wvrilmani qurdoba an jibis qurdoba, vandalizmi da a.S.<br />

4. sTxoveT yvelas 5 wuTiT dafiqrdnen pirad SemTxvevebze roca:<br />

a) vinmem iZalada maTze<br />

b) maT Tavad mimarTes Zaladobas sxvebze<br />

g) gaxdnen Zaladobis mowme magram ar Caerien.<br />

analizi da Sefaseba<br />

daiwyeT mokle diskusiiT Tavad savarjiSos garSemo da imsjeleT iyo<br />

Tu ara is rTuli da Tu iyo ratom. Semdeg gadadiT sxvadasxva a), b), da<br />

g) situaciebis mizezebisa da Sedegebis aanlizze. sTxoveT moxaliseebs<br />

SemogTavazon TavianTi gamocdileba diskusiis Temad. aTqmevineT maT ra<br />

328 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aniSnavi<br />

TariRi<br />

noemberi<br />

reblobis<br />

iso dRe<br />

moxda da ras grZnoben axla amis gamo. Semdeg ki gaxseniT diskusia<br />

yvelasaTvis.<br />

1. ratom hqonda Zaladobas adgili?<br />

2. rogor moiqceodnen jgufis sxva wevrebi msgavs situaciaSi?<br />

3. ratom moiqeciT ase?<br />

4. rogor moiqceodiT sxvagvarad? aqvs jgufs raime mosazrebebi?<br />

5. ras gaakeTebda nebismieri maTgani incidentis Tavidan asacileblad?<br />

6. g) SemTxvevaSi ratom ar Caerien isini?<br />

7. ra iyo incidentis mizezebi?<br />

8. ramdeni SemTxveva iyo gaugebrobis Sedegi, ramdeni wyenis, eWvianobis<br />

da ramdeni kulturologiuri da tradiciuli gansxvavebebis,<br />

rwmenis an azris sxvadasxvaobis?<br />

9. rogor esmiT monawileebs sityva ”Semwynarebloba“? rogor<br />

ganmartaven mas?<br />

10. sworia, rom adamianebi srulad Semwynareblebi unda iyvnen<br />

yvelafris mimarT rasac sxvebi amboben an akeTeben?<br />

11. ratom aris Semwynarebloba ZiriTadi faseuloba adamianis<br />

uflebebis damkvidrebis saqmeSi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

mzad iyaviT siurprizebisaTvis da imaT gasamxneveblad vinc es<br />

savarjiSo rTulad miiCnia an gulTan axlos miitana. Tqven ver gecodinebaT<br />

yvelas warsuli an awmyo an is rac maT ojaxebSi xdeba. SesaZloa zogierT<br />

monawiles hqondes mware gamocdileba sxvadasxva formis ZaladobasTan<br />

dakavSirebiT. xazi gausviT, rom am savarjiSos mizania Zaladobis<br />

sawinaaRmdego unarCvevebis ganviTareba, misi mizezebis gaazrebis,<br />

grZnobebisa da emociebis aRiarebis da Tavdajerebulad moqmedebis gziT,<br />

raTa moxerxdes situaciis kontroli da vipovoT ara-Zaladobrivi gzebi<br />

Zaldobaze sapasuxod. uTxariT monawileebs axsovdeT adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciis muxli 1: ”yvela adamians dabadebidanve aqvs<br />

Tavisufali da Tanaswori Rirseba da uflebebi. Tu sxvebisgan moveliT am<br />

muxlis Sesrulebas maSin Cven TviTonac unda SevasruloT is. Tu jgufSi<br />

10-ze meti wevri gyavT SegiZliaT dayoT isini mcire jgufebad.<br />

variantebi<br />

es kargi drama-savarjiSoa. sTxoveT 2, 3 an 4 monawiles swrafad<br />

gaiTamaSon incidenti. danarCeni jgufi damkvirvebelia. Semdeg SegiZliaT<br />

periodulad SeawyvetinoT gaTamaSeba da intervalebSi sTxovoT auditorias<br />

gamoTqvan sakuTari azri Tu rogor unda ganviTardes scenari. kidev erTi<br />

alternativa aris auditoriis pirdapiri Careva da Semsruleblebis<br />

nacvlad maT mier alternatiuli dasasrulis mogoneba.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

moiZieT informacia organizaciebis Sesaxeb, romlebic exmarebian<br />

Zaladobis msxverplT, mag. cxeli xazebi an msxverplTa mxardamWeri<br />

qselebi. aseve moiZieT sxva organizaciebi, romlebic amkvidreben gagebas da<br />

Semwynareblobas sazogadoebaSi. Tu mSvidobis da Zaladobis Temis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

329


gagrZelebis survili gaqvT SegiZliaT SeasruloT savarjiSo ”cxovreba<br />

srulyofil samyaroSi” (gv. 319). ixileT pasuxebi mSvidobis borblis<br />

Sesavsebad!<br />

ideebi moqmedebisaTvis<br />

daukavSirdiT organizacias, romelic iRwvis sazogadoebaSi mSvidobisa<br />

da ara-Zaladobis dasamkvidreblad da gaarkvieT rogor SegiZliaT maT<br />

muSaobaSi CarTva.<br />

wamlebis xelmisawvdomoba<br />

`mdgomareobis Secvala ukeTesobisaken mxolod dainteresebuli<br />

moqalaqeebis globaluri erToblivi ZalisxmeviTaa SesaZlebeli~.<br />

zaki axmati, mkurnalobis mxardamWeri moZraobis kampania<br />

330 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

janmrTelob<br />

globalizaci<br />

diskriminac<br />

done<br />

done<br />

done<br />

done<br />

done 4<br />

16-40<br />

190 wu


Temebi<br />

sirTule<br />

monawileTa raodenoba<br />

xangrZlivoba<br />

mimoxilva<br />

Sesabamisi uflebebi<br />

miznebi<br />

masalebi<br />

momzadeba<br />

instruqciebi<br />

janmrTeloba, globalizacia, diskriminacia da<br />

qsenofobia<br />

done 4<br />

16 – 40<br />

190 wuTi<br />

es savarjiSo aris 2001 wels samxreT afrikaSi<br />

Semdgari “Sidsis samkurnalo wamalTan” dakavSirebuli<br />

sasamarTlo procesis inscenireba. savarjiSoSi<br />

ganxilulia sakiTxebi:<br />

� Sidsi/HIV infeqcia da wamlebis xelmisawvdomoba<br />

� uflebebis arsobrivi konfliqturobis daZleva.<br />

sicocxlisa da Rirsebis ufleba<br />

� kerZo sakuTrebis ufleba<br />

warmodgenis Seqmna adamianis uflebaTa sakiTxebis sirTulis<br />

Sesaxeb<br />

gadawyvetilebis miRebis sxvadasxva gzebis Sedareba<br />

(konkurenciuli midgoma, konsensusze damyarebuli midgoma)<br />

� komunikaciisa da TanamSromlobis unarCvevebis<br />

ganviTareba<br />

� dafa gadasaSleli furclebiT da kalmistrebi<br />

� baraTi-rolebi sasamarTlo procesis<br />

inscenirebisaTvis<br />

� instruqciebi mcire zomis jgufebisaTvis, TiTo<br />

egzemplari yvela monawilisaTvis<br />

� mcire baraTebi (10 X 6 sm.) erTi wiTeli da erTi<br />

mwvane baraTi TiTo monawileze.<br />

sivrce plenaruli sxdomisa da mcire jgufebis muSaobisaTvis.<br />

pirveli nawilisaTvis:<br />

gaakeTeT sacdeli baraTi-rolebis aslebi. Tqven dagWirdebaT<br />

erTi baraTi-roli TiToeuli monawilisaTvis<br />

meore nawilisaTvis:<br />

� gaakeTeT mcire jgufebis samuSao instruqciebis<br />

aslebi TiTo yvela monawilisaTvis<br />

� moamzadeT erTi wiTeli da erTi mwvane baraTi<br />

TiToeuli monawilisaTvis<br />

es savarjiSo sruldeba 2 nawilad. I nawili aris sasamarTlo procesis<br />

inscenireba, xolo II konsensusis miRwevis etapi.<br />

nawili I. sasamarTlo procesi (xangrZlivoba 65 wuTi)<br />

1. moamzadeT scena. Sidsi/HIV seriozuli epidemiaa mTels msoflioSi,<br />

magram gansakuTrebiT SemaSfoTebel gavrcelebis xarisxs man<br />

afrikaSi miaRwia. es Zalze didi problemaa samxreT afrikisaTvis,<br />

sadac milionobiT Raribi adamiani itanjeba da iRupeba am<br />

daavadebisagan, radganac xeli ar miuwvdebaT ZviradRirebul<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

331


medikamentebze. maTi erTaderTi alternativaa am wamlebis SedarebiT<br />

iafi surogatebis gamoyeneba, rasac kategoriulad ewinaaRmdegebian<br />

wamyvani farmacevtuli kompaniebi. isini cdiloben TavianTi<br />

saavtoro uflebebis dacvas da amdenad gaerTianebuli ZalebiT<br />

ibrZvian, raTa aRkveTon nebismieri saxelmwifos mier maTi<br />

produqciis daupatentebeli analogebis warmoeba da gayidva dabal<br />

fasebSi. maT sarCeli Seitanes samxreT afrikis mTavrobis<br />

winaaRmdeg, romelic avrcelebs da yidis Sidsi/HIV infeqciis<br />

samkurnalo iaffasian medikamentebs.<br />

2. ganmarteT, rom monawileebs mouxdebaT samxreT afrikaSi<br />

gamarTuli Sidsis samkurnalo wamalTan dakavSirebuli sasamarTlo<br />

procesis inscenirebaSi CarTva. sakiTxi Semdegnairad dgas: aris Tu<br />

ara sakuTrebis ufleba myari argumenti adamianTa jgufis<br />

sicocxlisa da Rirsebis uflebis winaaRmdeg?<br />

3. dayaviT monawileebi 4 Tanabar jgufad, romlebic warmoadgenen<br />

Pharma Inc-s, samxreT afrikis mTavrobas, mkurnalobis mxardamWeri<br />

moZraobis kampanias da mosamarTleebs.<br />

4. daurigeT Sesabamis jgufebs sasamarTlo procesis baraTi-rolebi.<br />

5. mieciT jgufebs 25 wuTi TavianTi baraTi-rolebis wakiTxvisa da<br />

procesze warsadgeni argumenetebisa da SekiTxvebis momzadebisaTvis.<br />

TiToeulma jgufma unda airCios warmomadgeneli, romelic gamova<br />

jgufis saxeliT da erTi, an ori pirovneba, romelic zurgs<br />

gaumagrebs spikerebs da daexmareba procesze dasmul SekiTxvebze<br />

pasuxis gacemaSi.<br />

6. rodesac jgufebi mzad iqnebian, moiwvieT monawileebi plenarul<br />

sxdomaze. amave dros, isini TavianTi jgufebis SemadgenlobaSi unda<br />

darCnen.<br />

7. axla ki Pharma Inc-s, samxreT afrikis mTavrobas da mkurnalobis<br />

mxardamWeri moZraobis kampanias, eZlevaT 5 wuTi TavianTi<br />

poziciebis warmosadgenad da maTTvis saintereso nebismieri<br />

kiTxvebis wamosaWrelad. mosamarTleebma unda waradginon jgufebi<br />

rig-rigobiT.<br />

8. Tavad mosamarTleebs 10 wuTi aqvT jgufebis mier dasmul<br />

SekiTxvebze pasuxis gasacemad da sxvadasxva argumentebisa da<br />

poziciebis Sesajameblad.<br />

nawili II. konsensusis miRwevis etapi (100 wuTi)<br />

1. sTxoveT monawileebs daiyon mcire 4-wevrian jgufebad. yovel<br />

jgufSi unda iyos Pharma Inc-is, afrikis mTavrobisa da<br />

mkurnalobis mxardamWeri moZraobis kampaniis yofili wevri da<br />

erTi yofili mosamarTle.<br />

2. daarigeT mcire jgufebis samuSao instruqciebis aslebi.<br />

gadaamowmeT, rom yvelas esmis ra unda gaakeTos da<br />

rogor unda gamoiyenon mwvane da wiTeli baraTebi.<br />

jgufebs 30 wuTi aqvT konsensusis miRwevisaTvis, Tu<br />

rogor gadawydes konfliqturi uflebebis sakiTxi.<br />

3. yvela moiwvieT plenarul sxdomaze da sTxoveT<br />

moaxsenon jgufs maTi diskusiis Sedegebi. mieciT<br />

332 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

1 dekemberi<br />

Sidsis saerTaSoriso<br />

dRe


TiToeul jgufs 5 wuTi moxsenebisaTvis. CainiSneT ZiriTadi<br />

gadawyvetilebebi da sakiTxebi dafaze.<br />

4. rodesac yvela jgufi waradgens TavianT pozicias gadadiT<br />

gadawyvetilebis miRebis procesTan dakavSirebul diskusiaze.<br />

SeiZleba dasvaT Semdegi SekiTxvebi:<br />

� ramdenad advili iyo konsensusis miRweva?<br />

� ra aris am midgomis susti da Zlieri mxareebi?<br />

� igrZnoboda Tu ara daZabuloba SeTanxmebuli gadawyvetilebis<br />

miRebisas da seecadeT mis ganxilvaSi jgufis yvela wevris<br />

CarTvas Soris.<br />

� ra iyo yvelaze mwvave sakiTxi?<br />

5. SesaZloa moisurvoT am savarjiSos dasruleba 2001 w. 19 aprilis<br />

sasamarTlos gadawyvetilebidan nawyvetis wakiTxviT. “iaffasiani<br />

medikamentebis (...) xelmisawvdomobis gaadvileba (...)Rirseuli<br />

mizania, Sidsi/HIV infeqciis epidemiis TvalsazrisiT umaRlesi<br />

rangis konstituciuri movaleobaa, dakavSirebuli saxelmwifos<br />

valdebulebasTan uzrunvelyos pativiscema, dacva da realizeba<br />

ZiriTadi uflebebisa, romelic moicavs Rirseuli cxovrebis<br />

uflebas (miRebuli rogorc yvela danarCen uflebaTa safuZveli)<br />

(..). momCivanTa mier kanonis misamarTiT wamoyenebuli pretenzia<br />

usafuZvloa.<br />

analizi da Sefaseba<br />

Sefaseba daiwyo II nawilSi diskusiis dros. SesTavazeT monawileebs<br />

azri gamoTqvan mTlian procesze da gansazRvron sasamarTlo procesTan<br />

dakavSirebuli adamianis uflebebis ZiriTadi problemebi. ZiriTadi kiTxvebi<br />

SeiZleba moicavdes:<br />

� gaugiaT monawileebs raime am procesis Sesaxeb manamde?<br />

� ra iyo maTi Tavdapirveli varaudebi?<br />

� Seicvala Tu ara maTi Tavdapirveli varaudebi savarjiSos<br />

msvlelobis procesSi?<br />

� ra gansxvavebas xedaven monawileebi gadawyvetilebis miRebis or<br />

meTods Soris, kerZod, konkurentul da konsensusis miRwevis<br />

meTodebs Soris? romeli ufro damakmayofilebel Sedegs iZleva?<br />

rogor gansazRvravT warmatebul gadawyvetilebas?<br />

� adamianis uflebebis ra ZiriTad problemebs Seexo sasamarTlo<br />

procesi?<br />

� ra kavSiri arsebobs am sakiTxebsa da monawileebis socialur<br />

realobebs Soris?<br />

� ra gavlenas axdens es xalxze Tqvens qveyanaSi?<br />

rCevebi xelmZRvanelebs<br />

am savarjiSosaTvis didi dro dagWirdebaT, radganac sakiTxebi rTulia<br />

da monawileebi Rrmad unda dafiqrdnen maT Sesaxeb. miaqcieT yuradReba,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

333


om aucilebeli ar aris orive nawilis erT dRes Catareba, maTi warmarTva<br />

SeiZleba 2 sxvadasxva sesiaze.<br />

wiTeli da mwvane baraTebis gamoyeneba exmareba xalxs imis garkvevaSi,<br />

Tu ra uSlis da ra uwyobs xels gadawyvetilebis miRebas. idealur<br />

SemTxvevaSi II nawilis bolos yvela monawile aswevs mwvane baraTs, rac<br />

niSnavs, rom yvela eTanxmeba saerTo gadawyvetilebas.<br />

II nawilSi zogierTma jgufma SeiZleba miaRwios konsensuss, zogma ki<br />

vera. diskusiis procesSi unda ecadoT gaarkvioT konsensusis meTodiT<br />

gadawyvetilebis miRebis susti da Zlieri mxareebi. sTxoveT jgufebs,<br />

romlebmac miaRwies konsensuss, rom warmoadginon ara mxolod maTi<br />

saboloo pozicia, aramed ZiriTadi argumentebic maT sasargeblod. sTxoveT<br />

jgufebs, romlebic ver mividnen konsensusamde, gansazRvron, ra aaxloebdaT<br />

maT da ram Seuwyo xeli maT daSorebas? SeniSvna: damatebiT informacias<br />

konsensusis miRwevis Sesaxeb ixilavT I TavSi 66 gv-ze.<br />

mniSvnelovania SeiswavloT adgilobriv mosaxleobaSi Sidsi/HIV<br />

infeqciiT daavadebulebis realuri mdgomareoba da savarjiSo miusadagoT<br />

sakiTxebs, romlebic maT exebaT.<br />

SeniSvna: farmacevtuli kompaniebis koaliciis saxelwodeba Pharma Inc<br />

gamogonilia specialurad am savarjiSosaTvis.<br />

winadadebebi gagrZelebisaTvis<br />

imsjeleT Tqvens qveyanaSi adamianis sicocxlisa da Rirsebis uflebaTa<br />

Sesaxeb jandacvis sakiTxebTan mimarTebaSi.<br />

moipoveT informacia jandacvisa da adamianis uflebaTa sferoSi mTel<br />

msoflioSi. ewvieT wamyvani arasamTavrobo organizaciebis da saerTaSoriso<br />

organizaciebis (WHO) veb-gverdebs an moipoveT maTi beWdviTi gamocemebi<br />

(MSF, TAC, Christian Aid).<br />

moiZieT informacia im RonisZiebebis Sesaxeb, romlebic tardeba<br />

janmrTelobis dacvis mizniT da CamowereT isini dafaze.<br />

mkurnalobis mxardamWeri moZraobis kampania awarmoebs Zalze<br />

warmatebul kampanias. samwuxarod yvela kampania ver aRwevs dasaxul<br />

miznebs. amisaTvis bevri mizezi arsebobs, magram erT-erTi mizezi, SeiZleba<br />

iyos cudi organizeba da arafeqturi reklamireba. jgufs SeuZlia Rrmad<br />

Caixedos am sakiTxebSi da ganaviTaros unar-Cvevebi efeqturi kampaniis<br />

sawarmoeblad “frTxilad, Cven yvelafers vxedavT!” savarjiSos saSualebiT<br />

(gv. 300).<br />

ideebi gagrZelebisaTvis<br />

gaarkvieT, vin zrunavs jandacvis sakiTxebze Tqvens regionSi da rogor<br />

SegiZliaT wvlilis Setana.<br />

334 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


damatebiTi informacia<br />

es savarjiSo damyarebulia samxreT afrikis respublikis umaRles sasamarTloSi 2001 w. Sesul sarCelze.<br />

samxreT afrikis respublikis farmacevtuli mwarmoeblebis asociaciam, saqme aRZra samxreT afrikis<br />

respublikisa da saqmeSi CarTul sxva subieqtebis winaaRmdeg, maT Soris, mkurnalobis mxardamWeri<br />

moZraobis kompaniis winaaRmdeg. sarCeli Sidsi/HIV infeqciis samkurnalo wamlebze maTi patentebis<br />

ignorirebisaTvis da daupatentebeli iaffasiani wamlebis importirebisaTvis Sidsi/HIV infeqciiT<br />

daavadebuli milionobiT adamianis mkurnalobis mizniT.<br />

mosamarTleebs mouxdaT ori mxaris sxvadasxva interesebisa da uflebebis dabalanseba. erTis mxriv, samxreT<br />

afrikis farmacevtuli mwarmoeblebis asociacia moiTxovda sakuTrebis uflebis, Tanaswori pirobebis da<br />

vaWrobis Tavisufali arCevanis, profesiisa da biznenis uflebis dacvas, xolo meore mxriv mTavroba da<br />

mkurnalobis mxardamWeri moZraobis kampania acxadebda, rom saxelmwifos vali iyo pativi eca, daecva da<br />

Seesrulebina misi moqalaqeebis ZiriTadi uflebebi Rirsebisa da sicocxlis Sesaxeb.<br />

Tavis istoriul gadawyvetilebaSi sasamarTlom daaskvna, rom sakuTrebis ufleba ufro dabali rangis iyo,<br />

vidre adamianis ZiriTadi uflebebi Rirsebisa da sicocxlis Sesaxeb, da amdenad, is unda SezRuduliyo.<br />

Sedegad wamlebis mwarmoeblebma uari Tqves sarCelze. am gadawyvetilebas farTo sazogadoeba miesalma da<br />

Sefasda, rogorc “namdvili triumfi da daviTis gamarjveba goliaTze, aramarto samxreT afrikaSi, aramed<br />

bevri sxva ganviTarebadi qveynebis xalxebisaTvis, romlebic ibrZvian janmrTelobis uflebis<br />

mosapoveblad”. (arasamTavrobo organizaciebis erToblivi pres reilizi, 19 aprili, 2001 w) “es aris<br />

Raribebis iSviaTi da Zalze mniSvnelovani gamarjveba mZlavr mravalerovnul kompaniebze! magram, amJamad<br />

Cveni mizania, vimuSaoT wamlebis mwarmoeblebTan da mTavrobasTan erTad, raTa mivawodoT wamlebi maT,<br />

visac Wirdeba” (kevin votkinsi, oqsfami)<br />

Sidsi da globalizaciis tendenciebi<br />

mdidar qveynebSi mcxovreb SidsiT inficirebul pacientebs SeuZliaT ufro kargad da didxans sicocxle<br />

antiretrovirusuli wamlebis wyalobiT, romlebsac saxelmwifo maT ufasod aZlevs. samxreTis qveynebSi<br />

ki SidsiT inficirebuli xalxi metad itanjeba da SedarebiT adre iRupeba, radgan Sidsis sawinaaRmdego<br />

mkurnaloba maTTvis miuwvdomelia. ganviTarebad qveynebSi wliuri saSualo janmrTelobis xarjebi erT<br />

sul mosaxleze Seadgens daaxloebiT 10 dolars, maSin, rodesac sammagi Terapia ganviTarebuli qveynebis<br />

pacientebisaTvis aRwevs 10 000 –dan 15 000 mde dolars weliwadSi.<br />

siRaribe, ganaTlebis dabali done da socialuri uTanasworoba aCqarebs epidemiis gavrcelebas, magram<br />

upirveles yovlisa problema politikuria da exeba mTavrobebs, saerTaSoriso organizaciebs da<br />

farmacevtul kompaniebs. efeqturobis gazrdis mizniT Sidsis winaaRmeg brZola moiTxovs ZiriTadi<br />

saerTaSoriso meqanizmebisa da organizaciebis CarTvas, amaTgan umniSvnelovanesia IMF - saerTaSoriso<br />

savaluto fondi, WTO - msoflio savaWro organizacia, TRIPS - inteleqtualuri sakuTrebis uflebis<br />

savaWro aspeqtebi, GATS - generaluri SeTanxmeba vaWrobasa da servisze, da davebis gadawyvetis<br />

organizacia, romelic fatqiurad asrulebs WTO-s tribunalis funqciebs.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

335


dasarigebeli masala<br />

roluri baraTebi sasamarTlo procesis inscenirebisaTvis<br />

roluri baraTi: Pharma Inc<br />

Tqven warmoadgenT PPharma Inc –is ufrosi xelmZRvaneli pirebis jgufs. Tqveni kompania aris msoflios<br />

erTerTi wamyvani wamlis mwarmoebeli. Tqven nayidi gaqvT Sidsis/HIV infeqciis samkurnalo ZiriTadi<br />

medikamentebis komerciuli gamoyenebis ufleba. Tqven unda SeinarCunoT kompaniis mogebis done da aseve<br />

gaaxaroT Tqveni aqcionerebi. amdenad Tqven gsurT daicvaT kompaniis ufleba daawesos gasayidi fasebi<br />

sakuTar produqciaze mecnieruli kvlevis, warmoebis da kompaniis TanamSromlebis xelfasebze gaweuli<br />

xarjebis gaTvaliswinebiT. agvarad, Tuki sxva firmas eqneba saSualeba gaakeTos Tqveni produqciis<br />

asli da gayidos ufro dabal fasebSi es safrTxes Seuqmnis kompaniis mogebas da mdgradobas.<br />

amitomac Tqven unda gaaerTianoT Zalebi sxva wamyvan farmacevtul kompaniebTan raTa win aRudgeT<br />

nebismieri saxelmwifos mcdelobas gaakeTos Tqveni produqciis asli da gayidos ufro dabal fasebSi.<br />

Tqven gadawyvetili gaqvT sarCeli SeitanoT aseTi saxelmwifos winaaRmedeg Tu saWiro gaxdeba.<br />

samxreT afrikis mTavrobis winaaRmdeg ukve Setanili gaqvT msgavsi xasiaTis sarCeli.<br />

unda moamzadoT argumentebi Tqveni poziciis dasacavad. Tqven geZlevaT 5 wuTi sasamarTlo procesze<br />

argumentebis warsadgenad.<br />

roluri baraTi: samxreT afrikis mTavroba<br />

Tqven xarT samxreT afrikis mTavrobis umaRlesi oficialuri pirebi. Tqveni mTavroba cdilobs reagireba<br />

moaxdinos farmacevtuli kompaniebis moTxovnaze, romlebmac sarCeli Seitanes Tqven winaaRmdeg. Pharma<br />

Inc cdilobs win aRudges nebismieri saxelmwifos mcdelobas gaakeTos misi produqciis asli da<br />

gayidos ufro dabal fasebSi anu Seamciros misi produqciis sacalo fasi. principSi Tqven eTanxmebiT<br />

Pharma Inc-is pozicias.<br />

Tumca saxalxo moZraoba, romelsac xelmZRvanelobs mkurnalobis mxardamWeri moZraobis kampania<br />

acxadebs, rom saxelmwifos konstituciuri valdebuleba aris uzrunvelyos iaffasiani wamlebis<br />

xelmsiwvdomoba, gansakuTrebiT Sidsi/HIV infeqciis epidemiis gaTvaliswinebiT. Tqven reagireba<br />

moaxdineT sazogadoebis politikur zewolaze da gaeciT iaffasiani kopirebuli wamlebis<br />

importirebis nebarTva iseTi qveynebidan rogoricaa indonezia.<br />

unda moamzadoT argumentebi Tqveni poziciis dasacavad. Tqven geZlevaT 5 wuTi sasamarTlo procesze<br />

argumentebis warmosadgenad.<br />

roluri baraTi: mkurnalobis mxadamWeri moZraobis kampania<br />

Tqven xarT samxreT afrikis mkurnalobis mxadamWeri kampaniis aqtivistTa jgufi. kampania acxadebs, rom<br />

saxelmwifo pasuxismgebelia iaffasiani medikamentebis xelmisawvdomobis uzrunvelyofaze gansakuTrebiT<br />

Sidsi/HIV infeqciis epidemiis gaTvaliswinebiT. mTavrobam moaxdina reagireba da daiwyo iaffasiani<br />

wamlebis importireba.<br />

Tqven aseve acxadebT, rom saxelmwifos valia finansuri daxmareba gauwios Sidsi/HIV daavadebis<br />

winaaRmdeg mebrZol pirebs da organizaciebs.<br />

magram samxreT afrikis mTavrobas mouxda sasamarTlos winaSe wardgoma farmacevtuli kompaniebis<br />

sarCelis safuZvelze, romlebic cdiloben win aRudgen TavianTi produqciis kopirebas da iaf fasebSi<br />

gayidvas. amitomac Tqven gadawyvetili gaqvT mxari dauWiroT mTavrobas da daicvaT saxelmwifos roli<br />

iaffasiani wamlebis uzrunveyofaSi.<br />

unda moamzadoT argumentebi Tqveni poziciis dasacavad. Tqven geZlevaT 5 wuTi sasamarTlo procesze<br />

argumentebis warmosadgenad<br />

336 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


oluri baraTi: mosamarTleebi<br />

Tqven xarT mosamarTleebis jgufi, romlebic ganixilaven wamyvani farmacevtuli kompaniebis sarCels<br />

samxreT afrikis mTavrobis winaaRmdeg, es kompniebi cdiloben SeaCeron TavianTi produqciis kopireba da<br />

iaf fasebSi gayidva. samxreT afrikis mkurnalobis mxadamWeri kampaniis aqtivistTa jgufi icavs mTavrobis<br />

pozicias.<br />

Tqveni roli mdgomareobs moiwvioT samive mxare raTa warmoadginon TavianTi poziciebi. gamosvlebis<br />

bolos ar unda gaakeToT raime daskvna an gamoitanoT ganaCeni. Tqveni amocana aris daazustoT poziciebi da<br />

SeajamoT argumentebi aTi moTxovnebis mxardasaWerad.<br />

ZiriTadi problema adamianTa uflebebis konfliqturi pretenziebis gadaWra. mopasuxe (mTavroba da<br />

samxreT afrikis mkurnalobis mxadamWeri kampania) moiTxovs sicocxlis da Rirsebis uflebis dacvas, xolo<br />

mosarCele (PPharma Inc) moiTxovs sakuTrebis uflebis dacvas. sasamarTlos oficialuri oqmebSi es Semdegi<br />

saxiT aris formulirebuli: “sicocxlisa da Rirsebis ufleba aris adamianis yvelaze mniSvnelovani<br />

ufleba da yvela sxva piradi uflebis saTave. adamianis uflebebze dafuZnebuli sazogadoebis samsaxurSi<br />

yofna gvavaldebulebs davayenoT es 2 ufleba danarenebze maRla. da es saxelmwifos mier demonstrirebuli<br />

unda iqnas mis yovel qmedebaSi, mis mier damnaSaveebis dasjis CaTvliT”.<br />

sawinaaRmdego:<br />

“sakuTrebis ufleba daculia samxreT afrikis konstituciis 25 nawiliT, romelic acxadebs: sakuTreba<br />

25 (1): aravis ar SeiZleba CamoerTvas sakuTreba garda zoadi kanondeblbiT gansazRvruli SemTxvevebisa, da<br />

araviTari kanoni ar iTvaliswinebs qonebis TviTnebur CamorTmevas”.<br />

unda moamzadoT SekiTxvebi samive mxarisaTvis. Tqven geZlevaT 10 wuTi SekiTxvebis dasmisaTvis da<br />

pasuxebis mosenisaTvis.<br />

instruqciebi mcire jgufebisaTvis me-2 nawilSi<br />

Tqven xarT 4 adamianisgan Semdgari jgufi, TiToeuli weri warmoadgens 4 gansxavebul mxares:<br />

� Pharma Inc<br />

� samxreT afrikis mTavroba<br />

� mkurnalobis mxardamWeri kampaniis warmomadgeneli aqtivistebi<br />

� mosamarTleebis jgufi, romlebic ganixilaven wamyvani farmacevtuli kompaniebis sarCels<br />

instuqciebi<br />

1. yvela pirovnebam rig-rigobiT unda warmoadginos sakuTari Tavi da mxare, romelsac is warmoadgens, anu<br />

roli, romelsac is asrulebs.<br />

2. Semdeg TiToeulma pirovnebam unda gamoTqvas Tavisi mosazreba sasamarTlos bolos Seqmnil<br />

situaciasTan dakavirebiT. vinc fiqrobs, rom advili iqneba gadawyvetilebis povna unda aswios mwvane<br />

baraTi, xolo vinc fiqrobs, rom es rTuli iqneba aswios wiTeli baraTi.<br />

3. axla Tqveni amocana aris mixvideT damakmayofilebel gadawyvetilebamde, romelic emyareba 4 mxares<br />

Soris miRweul konsensuss. diskusia unda warmarToT raundebad. mosamarTle Tavmjdomareobs diskusias<br />

da sakuTar pozicias afiqsirebs bolos.<br />

� pirveli raundi: daafiqsireT Tqveni pozicia<br />

� meore raundi: warmoadgineT Tqveni ideebi prbleaTa gadawyvetis Sesaxeb<br />

� mesame raundi: moilaparakeT sxvadasxva gadawyvetilebebis Sesaxeb.<br />

4. yuradRebiT mousminoT erTmaneTs. yvela raundis bolos unda aswioT Sesabamis feris baraTi, raTa<br />

daafiqsiroT Tqveni azri damakmayofilebeli gadawyvetilebis miRebasTan dakavSirebiT.<br />

5. konsensusis Ziebis procesis bolos airCieT erTi pirovneba, romelic plenarul sxdomaze gaakeTebs<br />

moxsenebas Sedegebis Sesaxeb.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

337


adamianis uflebaTa kalendari<br />

Semdegi kalendari aris pirveli mcdeloba im dReebis siis Sedgenisa,<br />

rodesac mTel msoflioSi aRniSnaven adamianis uflebebs, RirSesaniSnavi<br />

TariRebi moicavs: gaeros mier oficialurad gamocxdebul saerTaSoriso<br />

TariRebs, arasamTavrobo organizaciebis mier aRiarebul saerTaSoriso<br />

dReebs, istoriuli movlenebis iubileebs da adamianis uflebaTa damcveli<br />

zogierTi cnobili pirovnebebis dabadebis dReebs. es ar unda miviRoT<br />

rogor srulyofili an dasrulebuli sia, aramed rogorc axalgazrdebTan<br />

muSaobis sawyisi nabiji. mesame nawilSi savarjiSoebi CamoTvlilia<br />

jvaredini SedarebisTvis.<br />

SeiZleba gakeTdes kalendris asli da gakeTdes plakatad, raTa<br />

Camoikidos kedelze adamianis uflebaTa sferosTan dakavSirebuli<br />

interesis stimulirebisaTvis. miTumetes, rom is karg miTiTebas iZleva<br />

maTi speqtrisa da gansxvavebebis Sesaxeb. monawileebi SeiZleba moiwvioT<br />

imsjelon SerCeul sakiTxebze da aseve moipovon adgilobrivi da erovnuli<br />

RirSesaniSnavi TariRebi, romlebic SeiZleba daumatoT kalendars raTa<br />

SeqmnaT wyaro, romlsac ufro individualuri xasiaTi eqneba.<br />

me-3 nawilSi moyvanil yvela savarjiSos aqvs Tavis RirSesaniSnavi<br />

TariRi. amdenad SesaZlebelia kalendris gamoyeneba rogorc instrumentis<br />

adamianis uflebaTa sferoSi ganaTlebis wliuri programis Sesadgenad.<br />

yoveli kviris an Tvis sawyisi wertili SeiZleba iyos “Tematuri”<br />

savarjiSo. mag. 3 maiss presis Tavisuflebis saerTaSoriso dRes<br />

SegiZliaT SeasruloT savarjiSo “pirveli gverdi” (gv. 217) an 25 noembers<br />

qalebis mimarT Zaladobis aRmofxvris saerTaSoriso dRes SegiZliaT<br />

SeasruloT savarjiSo “saSinao saqmeebi” (gv.134). alternatiuli varianti<br />

aris jgufis mier “qmedebaze gadasvla” da im RonisZiebebSi CarTva,<br />

romlebsac sxva organizaciebi awyoben amave TariRis aRsaniSnavad mag. 22<br />

aprils garemos damcvelTa jgufTan erTad dedamiwis dRis aRniSvna.<br />

radganac adamianis uflebebis gageba icvleba da viTardeba<br />

yovelwliurad aseve unda Seicvalos es kalendaric. TqvenTvis – am<br />

saxelmZRvanelos momxmareblebisaTvis – gamowveva aris ipovoT adamianis<br />

uflebebisadmi miZRvnili zeimis axali gzebi yovel dRe mTeli wlis<br />

ganmavlobaSi.<br />

TariRi aRniSvna savarjiSo<br />

8 ianvari mwignobrobis saerTaSoriso dRe ganaTleba yvelasaTvis<br />

20 Tebervali araZaladobrivi winaaRmdegobis dRe eleqtrosadguri<br />

21 Tebervali mSobliuri enis saerTaSoriso dRe (iunesko) enobrivi barieri<br />

8 marti qalTa saerTaSoriso dRe gmirebi<br />

21 marti poeziis saerTaSoriso dRe dasuraTebuli TamaSebi<br />

21 marti rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris saerTaSoriso dRe uari rasizms<br />

22 marti wylis saerTaSoriso dRe sicocxlis qseli<br />

23 marti meteorologiis saerTaSoriso dRe<br />

24 marti tuberkulozis saerTaSoriso dRe<br />

erTi wuTiT<br />

7 aprili janmrTelobis saerTaSoriso dRe<br />

8 aprili boSaTa saerTaSoriso dRe gadadgi nabiji win<br />

22 aprili dedamiwis dRe sicocxlis qseli<br />

338 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


23 aprili wignisa da saavtoro uflebebis saerTaSoriso dRe (iunesko)<br />

30 aprili holokostis memorialuri dRe<br />

1 maisi mSromelTa saerTaSoriso dRe gansxavebuli xelfasebi,<br />

saubari profkavSirebTans<br />

3 maisi presis Tavisuflebis saerTaSoriso dRe pirveli gevrdi<br />

8 maisi wiTeli jvrisa da wiTeli naxevarmTvaris saerTaSoriso dRe `bingos~ uflebebi<br />

15 maisi ojaxebis saerTaSoriso dRe samsaxuri da bavSvebi<br />

17 maisi telekomunikaciebis saerTaSoriso dRe internetis gavlena<br />

31 maisi Tambaqos sawinaaRmdego saerTaSoriso dRe<br />

4 ivnisi agresiis msxverpli udanaSaulo bavSvebis saerTaSoriso dRe. ra alternativebi gagvaCnia?<br />

5 ivnisi ekologiis saerTaSoriso dRe baRi erT RameSi<br />

15 ivnisi warmoebis saerTaSoriso dRe<br />

17 ivnisi gaudabnoebisa da gvalvis winaaRmdeg brZolis saerTaSoriso dRe<br />

20 ivnisi ltolvilTa saerTaSoriso dRe SeiZleba Semovide?<br />

21 ivnisi mSvidobisa da Semwynareblobis saerTaSoriso dRe yvela Tanaswori, yvela<br />

gansxvavebuli<br />

26 ivnisi narkomaniisa da ukanono trafikingis sawinaaRmdego saerTaSoriso dRe<br />

26 ivnisi wamebis msxverplTa mxardaWeris gaeros saerTaSoriso dRe roca dadgeba xvalindeli<br />

dRe<br />

26 ivnisi gaeros wesdebis dRe enobrivi barieri<br />

ivlisis pirveli<br />

SabaTi<br />

kooperativebis saerTaSoriso dRe viTamaSoT!<br />

11 ivlisi msoflios mosaxleobis dRe<br />

6 agvisto hirosimas dRe (moixseniebs pirveli atomuri dabombvis msxverplT,<br />

romelsac adgili hqonda hirosimaSi, iaponiaSi 1945 w).<br />

7 agvisto transgenderuli saerTaSoriso uflebebisa da ganaTlebis dRe vin varT Cven?<br />

9 agvisto aborigenTa saerTaSoriso dRe maka _ veSapaebze monadire<br />

12 agvisto axalgazrdobis saerTaSoriso dRe Cveni momavlis variantebi<br />

23 agvisto monobiT vaWrobis da misi gauqmebis mosaxseniebeli saerTaSoriso dRe<br />

(iunesko)<br />

21 seqtemberi mSvidobis dRe saxarjo fuli<br />

8 seqtemberi ganaTlebis/mwignobrobis saerTaSoriso dRe (iunesko) globalizaciis terminologiuri<br />

leqsikoni<br />

16 seqtemberi ozonis Sris dacvis saerTaSoriso dRe<br />

7 oqtomberi msoflio habitatis dRe (qalaqebi barakebis gareSe) ori qalaqis ambavi<br />

oqtombris meore bunebrivi katastrofebis Semcirebis saerTaSoriso dRe<br />

oTxSabaTi<br />

1 oqtomberi moxucTa saerTaSoriso dRe<br />

1 oqtomberi musikis saerTaSoriso dRe erTi msoflio, erTi<br />

simRera<br />

5 oqtomberi maswavlebelTa saerTaSoriso dRe (iunesko) dae, yvela xma iyos<br />

gagonili<br />

10 oqtomberi mentaluri janmrTelobis saerTaSoriso dRe sporti yvelasaTvis<br />

16 oqtomberi kvebis saerTaSoriso dRe sporti yvelasaTvis<br />

17 oqtomberi siRaribis Semcirebis saerTaSoriso dRe brZola uflebisa da<br />

ZalauflebisaTvis<br />

24 oqtomberi informaciis ganviTarebis saerTaSoriso dRe yuradRebiT, Cven yvelafers<br />

vxedavT!<br />

24 oqtomberi gaeros dRe amoirCie!<br />

3 noemberi mamakacTa saerTaSoriso dRe gmirebi<br />

9 noemberi `brolis Rame~, faSizmisa da anti-semitizmis sawinaaRmdego<br />

saerTaSoriso dRe.<br />

9 noemberi 1989 berlinis kedlis dacema TanamSromlobis kvanZebi<br />

11 noemberi mSvidobisa da mecnierebis saerTaSoriso dRe siRaribis horoskopi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

339


16 noemberi Semwynareblobis saerTaSoriso dRe (iunesko) Zaladoba Cems cxovrebaSi<br />

20 noemberi bavSvTa sayovelTao dRe bavSvTa uflebebi<br />

21 noemberi televiziis saerTaSoriso dRe dasuraTebuli TamaSebi<br />

25 noemberi qalebis mimarT Zaladobis aRmofxvris saerTaSoriso dRe Tanasworobis qveynisaken<br />

mimavali gza<br />

29 noemberi palestinis xalxis mimarT solidarobis saerTaSoriso dRe medikamentebis<br />

1 dekemberi Sidsis saerTaSoriso dRe (msoflio jandacvis organizacia) xelmisawvdomoba<br />

2 dekemberi monobis gauqmebis saerTaSoriso dRe aSikis ambavi<br />

3 dekemberi invalidebis saerTaSoriso dRe sakuTari SesaZleblobebis<br />

danaxva<br />

5 dekemberi ekonomikuri da socialuri ganviTarebis saerTaSoriso moxalisis<br />

dRe<br />

sad dgaxar Sen?<br />

10 dekemberi adamianis uflebaTa dRe (1948) TamaSi `daxate sityva~<br />

inscenireba `roca<br />

xvalindeli dRe dadgeba~<br />

18 dekemberi emigrantTa saerTaSoriso dRe<br />

29 dekemberi biomravalferovnebis saerTaSoriso dRe<br />

? dRe rodesac xmis ufleba sayovelTao gaxda Tqvens qveyanaSi vaZlevT Tu ara xmas?<br />

340 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Tavi 3<br />

moqmedebaze gadasvla


3 Tavis Sinaarsi<br />

moqmedebaze gadasvla ............................................................................................................................................................<br />

aqtivobis aucilebloba ....................................................................................................................................................<br />

zogierTi martivi nabiji aqtivobisaken ...........................................................................................................<br />

gaarkvie; miyevi movlenebs kvaldakval .........................................................................................................<br />

gaxade sakiTxebi sajaro ...........................................................................................................................................<br />

gaaerTiane Zalebi sxva organizaciasTan ......................................................................................................<br />

Sedegebis miReba! ..............................................................................................................................................................<br />

moqmedebis gegmis Sedgena ................................................................................................................................................<br />

sad dgaxarT? ......................................................................................................................................................................<br />

raSi mdgomareobs mizani? .........................................................................................................................................<br />

rogor mivaRwioT mizans? ........................................................................................................................................<br />

345<br />

345<br />

346<br />

346<br />

348<br />

350<br />

352<br />

353<br />

354<br />

355<br />

356


aqtivobis aucilebloba<br />

moqmedebaze gadasvla<br />

adamianis uflebaTa sferoSi ganaTleba nawilobriv Seexeba adamianis<br />

uflebaTa mimarT pativiscemis ganviTarebas. magram is ar Semoifargleba<br />

mxolod am amocaniT, radganac imisdamiuxedavad ramdenad vcemT Cven, Cveni<br />

kolegebi da megobrebi pativs adamianis uflebebs, Cven vcxovrobT<br />

samyaroSi, romelic savsea adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebiT.<br />

samwuxarod Cven ar SegviZlia am darRvevebis SeCereba ubralod ganaTlebis<br />

saSualebiT – yovel SemTxvevaSi axlo momavalSi.<br />

amas axalgazrdebic xedaven, ramac zogjer SeiZleba CaSalos kidec<br />

Cveni saganmanaTleblo mcdelobebi. bolos da bolos ra saWiroa adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciis codna Tu mas aravin aqcevs yuradRebas<br />

realur samyaroSi? ra saWiroa uflebaTa darRvevis aRiareba Tu ar<br />

arsebobs raime risi gakeTebac Cven SegviZlia maT aRmosafxvrelad?<br />

axalgazrdebisaTvis mowodeba imoqmedon adamianis uflebaTa darRvevis<br />

winaaRmdeg mniSvnelovania ara marto imitom, rom maT realurad SeuZliaT<br />

cvlilebis Setana samyaroSi, aramed imitomac, rom maT surT amis gakeTeba.<br />

gacnobiereba imisa, rom maT qmedebebs realurad SeuZliaT mdgomareobis<br />

Secvla maT Zalasa da mxneobas Sematebs, garda amisa adamianTa uflebebis<br />

gagebas cxovrebiseuli SinaarsiT gaamdidrebs, rasac vercerTi savarjiSo an<br />

gakveTili ver SeZlebda.<br />

ra meTodebi SegviZlia gamoviyenoT?<br />

am Tavis me-2 nawili eZRvneba konkretul qmedebebs, romelic SegiZliaT<br />

Tqven jgufTan erTad ganaxorcieloT. am Sesavlis Semdeg Cven ganvixilavT<br />

zogierT martiv nabijs aqtivobisaken: martivi qmebebis mTeli rigi,<br />

romelTac SeiZleba efeqturi Sedegebi mogvitanos. isini 4 qveTavadaa<br />

Camoyalibebuli:<br />

1. informaciis SekrebaE<br />

2. sazogadoebis yuradRebis miqceva problemur sakiTxebze<br />

3. arsebul organizaciebTan dakavSireba<br />

4. Sedegebis miRweva!<br />

es kategoriebi ufro saorganizacio miznebisTvis aris<br />

gaTvaliswinebuli, vidre raime konkretuli Tanmimdevrobis aRsaniSnavad.<br />

Tumca yoveli momdevno kategoria ufro met aqtivobas moiTxovs. es ar<br />

unda iyos gagebuli rigidulad radganac bevri SemoTavazebuli qmedeba<br />

faqtobrivad erTze met kategorias miekuTvneba. mniSvnelovania, rom maTi<br />

ganxorcieleba SesaZlebelia erTmaneTisgan damoukideblad da SedarebiT<br />

nakleb momzadebas moiTxovs.<br />

SemoTavazebuli winadadebebi TavisTavad ar aris radikaluri da<br />

SesaZlebelia rom bevr maTgans Tqven ukve axorcielebT kidec muSaobis<br />

dros – plakatebis momzadeba, sakiTxebze debatebis gamarTva, kulturuli<br />

RonisZiebebis organizeba, sxvadasxva organizaciebTan Sexvedra, werilebis<br />

dawera da a.S. magram am erTi SexedviT martiv meTodebs aseve<br />

profesionalebic iyeneben da sakmaod warmatebuladac.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“rasac Tqven akeTebT<br />

SeiZleba saSinlad<br />

umniSvnelod<br />

geCvenebodeT, magram<br />

Zalze mniSvnelovania<br />

rom amis miuxedavad<br />

Tqven gaagrZeloT misi<br />

keTeba”.<br />

mahaTma gandi<br />

“vinc borotebas<br />

ubrZolvelad egueba,<br />

faqtiurad, misi<br />

mxardamWeria”.<br />

martin luTer kingi<br />

345


“Tu Sen yvirixar “win”<br />

zustad unda icode ra<br />

mimarTulebiT unda waxvide.<br />

ratom ver xvdebi, rom<br />

winaaRmdeg SemTxvevaSi Seni<br />

mowodeba exeba rogorc bers,<br />

aseve revolucionersac da<br />

isini sruliad sapirispiro<br />

mimarTulebiT imoZraveben~<br />

anton Cexovi<br />

faqtobrivad TiTqmis nebismieri meTodis gamoyeneba SeiZleba. Tqveni<br />

muSaoba jgufTan Sefasdeba rogorc socialurad aqtiuri Tqvns mier<br />

dasaxuli miznebis da klasgareSe, realur pirobebSi Catarebuli<br />

samuSaobis Sedegad.<br />

dagegmva<br />

am Tavis mesame nawili exeba efeqtur dagegmarebas. ra Tqma unda<br />

dagegmva pirveli etapia da rasac ar unda akeTebdeT is aucileblad<br />

moiTxovs winaswar detalur dagegmvas. magram es nawili SemoTavazebulia<br />

ara imdenad Tqven dasxmareblad romelime savarjiSos SesrulebaSi, aramed<br />

Tqveni aqtivobis strategiuli midgomis SemuSavebisaTvis, mas Semdeg rac<br />

monawileebi ufro Rrmad gaerkvevian sakiTxTa arsSi. da rodesac jgufi<br />

mzad iqneba ufro sistematuri midgomis ganxorcielebisaTvis, maSin albaT<br />

sasargeblo iqneba dagegmvis savarjiSoebis gadaxedva da zogierTi maTganis<br />

damuSaveba. savarjiSoebi daexmareba jgufs ufro zustad da mkafiod<br />

gansazRvron da Camoayalibon<br />

is miznebi, romelTa miRwevac maT surT da rac ufro ukeT SeeZlebaT<br />

amis gakeTeba miT ufro maRali iqneba maTi warmatebis Sansi.<br />

mieciT jgufs saSualeba gamoTqvan sakuTari mosazrebebi da ideebi,<br />

romlebic SesaZloa ukeT Seesabameba maT unarCvevebs da amdenad ufro meti<br />

Sansia rom ukeTesi Sedegi moitanos.<br />

zogierTi martivi nabiji aqtivobisaken<br />

gaarkvie; miyevi movlenebs kvaldakval<br />

aravis SeuZlia raimes gakeTeba Tu ar icis ra xdeba mis garSemo.<br />

informaciis miReba erT-erTi mniSvnelovani nabijia efeqturi<br />

aqtivobisaken, radganac swored miRebuli informaciis safuZvelze<br />

vsazRvravT Tu risi gakeTeba SegviZlia. magram ar CaTvaloT informaciis<br />

moZieba aucileblad mSral da statikur saqmed. Cven mTlianad garemoculi<br />

varT informaciiT da unda gamoviyenoT SemoqmedebiTi unari raTa<br />

visargebloT sxvadasxva wyaroebiT.<br />

gaarkvieT ra xdeba lokalur doneze<br />

� gadaxedeT adgilobriv da erovnul presas uflebebis darRvevis<br />

Sesaxeb statiebis aRmosaCenad<br />

� daukavSirdiT statiebSi moxseniebul pirebs im istoriebTan<br />

dakavSirebiT, romlebic gansakuTrebiT gainteresebT an gawuxebT:<br />

SesaZloa vinme ukve iRebs garkveul zomebs am ambavTan<br />

dakavSirebiT?<br />

� gaakeTeT sxvadasxva SemTxvevebis kedlis kolaJi da erTmaneTs<br />

daukavSireT erTsadaimave istoriasTan dakavSirebuli ambebi;<br />

miadevneT Tvali rogor ganviTardeba movlenebi.<br />

� Tqven jgufTan erTad imsjeleT sakiTxebis gadawyvetis SesaZlo<br />

gzebis Sesaxeb.<br />

� gaesaubreT umciresobaTa an araprivilegirebul jgufebs da<br />

gaarkvieT ra problemebi awuxebT maT.<br />

346 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


? sad ra xdeba?<br />

rogori mdgomareobaa Tqvens qveyanaSi sxva qveynebTan<br />

SedarebiT?<br />

� gaarkvieT romel saerTaSoriso xelSekrulebebze aqvs Tqvens<br />

qveyanas xeli mowerili da ras exeba es xelSekrulebebi?<br />

� gaarkvieT aqvT Tu ara saerTaSoriso adamianis uflebaTa sferoSi<br />

moRvawe arasamTavrobo organizaciebs (rogoricaa saerTaSoriso<br />

amnistia, adamianis uflebaTa ligebis saerTaSoriso federacia, an<br />

Human Rights Watch) axali informacia Tqveni qveynis Sesaxeb an<br />

raime pretenzia Tqveni qveynisadmi<br />

� gaarkvieT ras akeTebs mTavroba amasTan dakavSirebiT.<br />

� gaarkvieT adamianis uflebaTa darRvevebis winaaRmdeg mebrZoli<br />

romeli arasamTavrobo organizacia arsebobs Tqvens qveyanaSi<br />

gaarkvieT ra xdeba msoflioSi<br />

� moifiqreT adamianis uflebebTan dakavSirebuli romeli sakiTxebi<br />

gawuxebT yvelaze metad da gaarkvieT msoflios romel nawilSia es<br />

uflebebi gansakuTrebuli safrTxis qveS.<br />

� aRniSneT am uflebebis darRvevebi msoflios ruqaze.<br />

� aiReT romelime konkretuli qveyana an regioni (ara Tqveni<br />

sakuTari) da gansazRvreT am regionSi uflebebis darRvevis<br />

ZiriTadi wyaroebi.<br />

� gaarkvieT, romeli organizaciebi zrunaven am problemebis<br />

gadawyvetaze da daukavSirdiT maT damatebiTi informaciis<br />

misaRebad.<br />

� gadaxedeT saerTaSoriso arasamTavrobo organizaciebis da<br />

samTavrobaTaSoriso organizaciebis (evrosabWo, gaero, gaeros<br />

ganviTarebis programa, gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariati,<br />

da a.S.) vebgberdebis publikaciebs<br />

moqmedeba<br />

magaliTi: CaatareT gamokiTxva Tqvens ubanSi.<br />

gamokiTxva SeiZleba iyos mniSvnelovani gza adgilobriv<br />

sazogadoebasTan kontaqtebis dasamyareblad Tu Tqven marTla gindaT<br />

efeqturi qmedebis ganxorcieleba. SegiZliaT daakvirdeT rogor reagirebs<br />

xalxi konkretul sakiTxebze; es ki dagexmarebaT miiRoT gadawyvetileba<br />

qmedebis ganxorcielebis gzebis Sesaxeb, romlebic gansakuTrebiT saWiro da<br />

praqtikulia Tqvens sazogadoebaSi. xalxTan saubari aseve kargi gzaa im<br />

samuSaos sajarod gaxdisaTvis, romelsac Tqven akeTebT, sxvebis<br />

informirebis da damatebiTi mxardaWeris mopovebisTvis. nebismieri<br />

gamokiTxva aseve SeiZleba Serwymuli iyos ufro konkretul qmedebebTan.<br />

? ramdenad kargad icnobT Tqveni sazogadoebis wevrebis azrs?<br />

vin SeiZleba gamovkiTxoT?<br />

gamokiTxva SeiZleba Catardes...<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

347


� im xalxs Soris, romelsac piradad icnobT – Tqveni megobrebi da<br />

ojaxis wevrebi<br />

� Tqven skolaSi – moswavleebi an maswavleblebi (an orive)<br />

� quCaSi<br />

� umciresobis jgufebSi, an sxva arapirivilegirebul wreebSi<br />

� sxva axalgazrdul jgufebSi<br />

� biznes wreebSi<br />

� safosto yuTebSi anketebis CagdebiT (da dabrundiT mogvianebiT maT<br />

Sesagroveblad).<br />

ra SeiZleba gamovikvlioT?<br />

gamokiTxvis Casatareblad SegiZliaT airCioT Semdegi Temebi, mag<br />

gadaxedeT savarjiSos “mivceT Tu ara xma” 122 gv-ze specifiuri<br />

gamokiTxvis CatarebisaTvis saWiro detalebis gasacnobad.<br />

� gaarkvieT ra ician sxvebma adamianis uflebaTa Sesaxeb:<br />

� ician maT sakuTari uflebebi kanondamcavi organizaciebis mier maTi<br />

dakavebis SemTxvevaSi?<br />

� ician maT anti-diskriminaciuli kanonmdeblobis<br />

� Sesaxeb?<br />

� ician maT [mag.] raime konkretuli kanoni,<br />

� romelic ganixileba mocemuli momentisaTvis<br />

� parlamentSi?<br />

� ician maT ra zomebis miReba SeuZliaT sakuTari<br />

� uflebebis darRvevis SemTxvevaSi?<br />

� gaarkvieT ra aris maTTvis mniSvnelovani:<br />

� adamianTa uflebebis romeli aspeqtebi aris yvelaze mniSvnelovani<br />

maT yoveldRiur cxovrebaSi?<br />

� maTi azriT, sad irRveva uflebebi yvelaze seriozulad?<br />

� awuxebT maT [mag] darRvevis romelime konkretuli sakiTxi?<br />

� rodesme umoqmediaT romelime konkretuli SemTxvevis sapasuxod?<br />

� gaarkvieT iqneba Tu ara xalxi mzad imoqmedos, Tuki dairRveva<br />

maTi romelime ZiriTadi ufleba?:<br />

� gaakeTeben isini rames am sakiTxis mimarT<br />

� TavianTi ukmayofilebis gamosaxatavad?<br />

� arian isini mzad quCis aqciebSi monawileobis misaRebad?<br />

� iqnebian isini mzad xeli moaweron raime peticias?<br />

� iqnebian isini mzad miweron (xeli moaweron) werili mTavrobis<br />

pirs?<br />

? romeli sakiTxebi gawuxebT Tqven? iqnebodiT Tqven mzad<br />

gagekeTebinaT raime am problemebis gadasaWrelad?<br />

gaxadeT movlenebi sajaro<br />

aqtivizmis warmatebis safuZveli aris raodenoba. politikosebs mTel<br />

msoflioSi uxdebaT raodenobis gaTvaliswineba, radganac arcerTi<br />

individi ar aris ufro Zlieri, vidre didi raodenobiT masebi. amdenad, rac<br />

ufro met xalxs miizidavT, miT ufro maRali iqneba warmatebis miRwevis<br />

Sansi.<br />

348 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


magram adamianebi Zalian dakavebulebi arian da yovelTvis ar aqvT<br />

survili dro dauTmon saqmes, romelsac TiTqos araviTari kavSiri aqvs<br />

uSualod maT cxovrebasTan. ase rom SeiZleba pirvel rigSi dagWirdeT maTi<br />

informireba da daintereseba; Tqveni qmedebis originaluri da energiuli<br />

xasiaTi aiZulebs maT mogaqcion yuradReba. zogjer iumoris saSualebiT<br />

scadeT SeaCeroT da miiqcioT maTi yuradReba – da ecadeT maTi Sokirebac<br />

ki. Tqven mTeli yuradReba unda miipyroT!<br />

� gaakeTeT plakati, an plakatebis seria raTa miapyroT yuradReba<br />

romelime konkretul sakiTxs. moawyveT gamofena da moiwvieT<br />

megobrebi da ojaxis wevrebi mis dasaTvaliereblad<br />

� SeqmeniT vebgverdi adamianis uflebaTa sferoSi Tqveni jgufis<br />

muSaobis Sesaxeb informaciis gamosaqveyneblad<br />

� daarseT internet–forumi da uTxariT megobrebs amis Sesaxeb.<br />

ecadeT CarToT sxvadasxva qveynebis warmomadgenlebi.<br />

� moamzadeT video filmi an Teatraluri warmodgena adamianis<br />

uflebaTa Temaze (ix. savarjiSo ”inscenireba” 170 gv-ze)<br />

� dawereT simRera, musikaluri kompozicia, an scenari da SeasruleT<br />

is!<br />

� moawyveT sajaro debatebi adamianis uflebaTa sakiTxebis garSemo da<br />

moiwveiT megobrebi masSi monawileobis misaRebad.<br />

� moamzadeT sainformacio bukleti adamianis uflebaTa Sesaxeb;<br />

daarigeT isini quCebSi, an CaagdeT safosto yuTebSi.<br />

� dawereT statia adgilobrivi (erovnuli) gazeTisaTvis.<br />

� CaerTeT Tavadac adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebis sferoSi.<br />

daukavSirdiT sxva axalgazrdul jgufebs an adgilobriv skolebs<br />

da gaarkvieT surT Tu ara maT rom esaubaroT Tqveni saqmoanobis<br />

Sesaxeb.<br />

moqmedeba<br />

magaliTi: ecadeT daainteresoT presa<br />

? iqneba Tqvens mier organizebuli movlena sainteresoa sxva<br />

adamianebisTvis? rogor SeiZleba daainteresoT isini am<br />

informaciis wakiTxviT?<br />

Tu Tqven gegmavT raime RonisZiebis Catarebas ecadeT gamoiyenoT<br />

adgilobrivi presa da radio da telemauwyebloba maTi reklamirebisaTvis.<br />

yovelTvis umjobesia daweroT risi Tqma gindaT, radganac amiT dazogavT<br />

Jurnalistis dros. ufro didi Sansia rom Jurnalistebma gamoiyenon Tqveni<br />

werilobiTi masala Tu mas magidaze daudebT, vidre movidnen TqvenTan<br />

intervius asaRebad. es aseve uzrunvelyofs informaciis sizustes.<br />

daimaxsovreT:<br />

� Canaweri unda iyos mokle da martivi, Tavi aarideT Jargonebs da<br />

abreviaturebs.<br />

� dawereT mokle, mkafio saTauri, romelic kargad asaxavs sakiTxis<br />

arss<br />

� pirvelma abzacma unda gaacnos mkiTxvels ZiriTadi detalebi: vin,<br />

ra, rodis, sad da ratom.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

nebismieri sajarooba<br />

reklama kargi reklamaa<br />

”CemTvis adamianis<br />

uflebaTa sferoSi<br />

ganaTleba aris rodesac me<br />

vmuSaob axalgazrda<br />

geebTan da lesboselebTan,<br />

vesaubrebi maT cxovrebis,<br />

maTi grZnobebis da normis<br />

sakiTxebis Sesaxeb”<br />

martin kraiCiki, moxalise<br />

adamianis uflebaTa<br />

sferoSi ganaTlebasTan<br />

dakavSirebuli forumis<br />

monawile<br />

349


organizacia TanamSromlebis<br />

(moxaliseebis)<br />

raodenoba<br />

� meore abzacSi ufro detalurad aRwereT Tqveni saqmianoba.<br />

� mesame abzacSi SeiZleba miawodoT nebismieri damatebiTi informacia<br />

� ar dagaviwydeT pres-relizis boloSi „dawvrilebiTi<br />

informaciisTvis sakontaqto nomris“ miTiTeba<br />

� dabeWdeT is mxolod erT furcelze da striqonebs Soris<br />

gamoiyeneT ormagi intervali.<br />

gaaerTianeT Zalebi sxva organizaciasTan<br />

CaatareT Tqvens qveyanaSi (an regionSi) moRvawe arasamTavrobo<br />

organizaciebis gamokiTxva<br />

� Cveulebriv amis garkveva SegiZliaT adgilobriv organoebSi an<br />

Sesabamis saministroSi ara-komerciuli organizaciebis<br />

registraciis siis mopovebis saSualebiT. aseve scadeT internetSi<br />

an adgilobriv biblioTekaSi informaciis mopoveba. Tu iciT iseTi<br />

organizacia, romelic am sferoSi muSaobs isini yovleTvis<br />

SeZleben dagakavSiron sxva msgavs organizaciebTan.<br />

� ar dagaviwydeT gaarkvioT romeli saerTaSoriso arasamTavrobo<br />

organizaciebi muSaoben Tqven qveyanaSi an romeli interesdeba<br />

Tqveni qveyniT.<br />

� gaxsovdeT, gadaxedeT im organizaciebsac romlebic aucilebeli ar<br />

aris sakuTar Tavs „adamianis uflebaTa damcvelebs“ uwodebdnen.<br />

SexedeT adamianis uflebebs farTo gagebiT da CarTeT jgufebi,<br />

romlebic SesaZloa muSaoben invalidebis, dabalSemosavliani<br />

ojaxebis, saojaxo Zaladobis msxverplTa an ekologiur sakiTxebze.<br />

iqneb moaxerxoT romelime arasamTavrobo organizaciis<br />

warmomadgenelTan Sexvedra da saubari maTi saqmianobis Sesaxeb, an moiwvieT<br />

isini Tqven jgufTan sasaubrod.<br />

� gaakeTeT Tqvens regionSi momuSave sxvadasxva arasamTavrobo<br />

organizaciebis cxrili: CamowereT uflebebi, romlebzec isini<br />

muSaoben, ra meTodebs iyeneben, maTi geografiuli gavrcelebis<br />

areali da TanamSromlebisa da moxaliseebis raodenoba.<br />

uflebebis tipebi meTodebi marTvis<br />

sfero<br />

„Greenia“ 5 (6) ekologiuri kampania,<br />

ganaTleba<br />

Amnesty<br />

International<br />

“Woman are<br />

Right!”<br />

2 (12) samoqalaqo da<br />

politikuri<br />

lobireba,<br />

kampania,<br />

werilebi<br />

10 (8) qalTa uflebebi ganaTleba,<br />

ltolvili<br />

qalebi<br />

samuSao<br />

moxaliseebisaTvis<br />

adgilobrivi masobrivi protestebi<br />

saerTaSoriso werilebis wera<br />

erovnuli bukletebis<br />

gavrceleba<br />

SesTavazeT adgilobriv organizacias moxalised muSaoba<br />

350 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


evr organizacias hyavs moxaliseTa gundi, da maT SesaZloa<br />

SemogTavazon sakuTari gamocdileba moxalised muSaobis sanacvlod.<br />

axalgazrdebs miecemaT saSualeba imuSaon am sferos profesional<br />

aqtivistebTan da SeiZinon maTTvis saWiro samuSao gamocdileba, iseve<br />

rogorc mesame seqtoris Sesaxeb ufro Rrma warmodgena.<br />

Tumca unda gaxsovdeT rom zogierTi organizacia frTxilobs<br />

moxaliseTa miRebis dros sul mcire dasawyisSi mainc, moxaliseebis saqmeSi<br />

garkvevas SeiZleba dasWirdes organizaciis mudmivi personalis drois<br />

nawili. ase rom, vidre mimarTavdeT am organizaciebs moxaliseebma unda<br />

ifiqron Semdegi sakiTxebis Sesaxeb:<br />

� SegiZliaT dauTmoT dro moxalsed muSaobas?<br />

� ramdenad gulmodgined SegiZliaT imuSaoT? SegiZliaT misceT<br />

organizacias garantia, rom Tqven saimedo moxalise iqnebiT?<br />

� ra profesiuli unar-Cvevebi gagaCniaT? ris SeTavazebas SeZlebT<br />

organizaciisTvis?<br />

� ra saqmianobas eweva organizacia? dainteresebuli xarT am<br />

sakiTxebiT?<br />

� risi miRweva gsurT amiT? gimsjeliaT organizaciasTan amis<br />

Sesaxeb?<br />

SeuerTdiT adamianis uflebaTa sferoSi moRvawe adgilobriv jgufs<br />

an daarseT sakuTari.<br />

saerTaSoriso amnistia aris sawevro organizacia, romelic mudmiv<br />

TanamSromlebTan erTad eyrdnoba aTasobiT moxalisis muSaobas mTel<br />

msoflioSi. Tqveni jgufis wevrebi SeiZleba dainteresdnen masSi<br />

gawevrianebiT an gadawyviton sakuTari sainiciativo jgufis daarseba. Tqven<br />

miiRebT garkveul masalas da mxardaWeras organizaciisgan da sanacvlod<br />

Tqvengan moiTxoven kampaniaSi da aqciebis lobirebaSi daxmarebas.<br />

damatebiTi informaciis misaRebad daukavSirdiT Tqven qveyaanSi arsebul<br />

saerTaSoriso amnistiis ganyofilebas Tu aseTi arsebobs. an daukavSirdiT<br />

saerTaSoriso samdivnos londonSi, estonis quCa, WCIX, didi britaneTi<br />

an estumreT maT vebgverds: www.amnesty.org<br />

adamianis uflebaTa ligebis saerTaSoriso federacia iyo pirveli<br />

adamianis uflebaTa sferoSi moRvawe organizacia, romelic Seiqmna (1922<br />

w) da misi mizania adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciaSi da sxva<br />

saerTaSoriso dokumenetebSi gansazRvruli uflebebis dacva. 86 qveynis<br />

105-ze meti organizacia ZiriTadad warmoadgens gamocdilebisa da<br />

solidarobis qsels, romelic afiqsirebs bevr qveyanaSi arsebul darRvevebs<br />

da romelic absolutur ndobas imsaxurebs.<br />

SeiZleba Tqven daiwyoT garkveviT aris Tu ara adamianis uflebaTa<br />

ligebis saerTaSoriso federaciaSi gawevrianebuli adamianis uflebaTa<br />

dacvis sazogadoeba Tqvens qveyanaSi da sTxovoT maT masalebis an<br />

garkveuli mosazrebebis mowodeba Tqveni qveynis Sesaxeb. www.fidh.org<br />

vebgverdze SegiZliaT ipovoT erovnuli sazogadoebebis misamarTebi da<br />

gadaxedoT gamoqveynebul moxsenebebs.<br />

moipoveT dafinanseba erT-erTi arasamTavrobo organizaciisaTvis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

`amnistia STaagonebs Cvens<br />

musikas.. musika Sors<br />

iWreba da adamianebamde<br />

aRwevs, Cveni idea ki<br />

naTelia : Tqven SegiZliaT<br />

daweroT werili an Ria<br />

baraTi gagzavnoT. da rac<br />

ufro mets gascemT miT<br />

metad aginazRaurdebaT”<br />

bono, U2 jgufis musikosi<br />

351


“nu daelodebiT liderTa<br />

miTiTebebs, imoqmedeT<br />

damoukideblad, imoZraveT<br />

erTi adamianidan<br />

mierisaken.”<br />

deda tereza<br />

erT-erTi gza adamianis uflebaTa damcavi organizaciis daxmarebisa –<br />

romelzec isini albaT uars ar ityvian _ aris maTi saqmianobisTvis fulis<br />

Segroveba. raime saqvelmoqmedo RonisZiebis Catarebamde aucileblad unda<br />

daukavSirdeT arasamTavrobo organizacias da acnoboT Tqveni<br />

gadawyvetilebis Sesaxeb da rogor pirebT amis gakeTebas. sTxoveT maT<br />

rCeva. zogierT organizacias mkacri wesebi aqvs dafinansebis mopovebsTan<br />

dakavSirebiT da SesaZloa ar miiRon romelime konkretuli gziT<br />

Segrovebuli fuli.<br />

ifiqreT Tqveni jgufis SesaZleblobebze da Tqveni sazogadoebis<br />

farglebSi fulis Segrovebis yvelaze efeqtur gzebze. ifiqreT arsebul<br />

SesaZleblobebze da imsjeleT jgufis wevrebTan erTad risi gakeTeba<br />

gaaxarebdaT maT yvelaze metad.<br />

? SeZlebdiT am meTodebis gamoyenebas Tqveni jgufis<br />

saqmianobisTvis fulis Sesagroveblad?<br />

� dasponsorebuli RonisZiebis Catareba (sirbili, curva, da a.S.)<br />

� Tqveni sakuTari produqciis damzadeba da gayidva (mag. suvenirebi)<br />

� diskoTekis an sxva kulturuli RonisZiebis organizeba, romelze<br />

dasaswrebadac gaiyideba bileTebi<br />

� saqvelmoqmedo bazari, meoradi moxmarebis nivTebis gayidva, bazroba<br />

da a.S.<br />

� kerZo pirebisaTvis mimarTva qvelmoqmedebis gawevis mizniT<br />

� latariis mowyoba<br />

� SesTavazeT saqvelmoqmedo organizacias daxmareba, maT mier<br />

saxsrebis Segrovebis mizniT organizebul romelime RonisZiebaSi<br />

Sedegebis miReba!<br />

es nawili ganixilavs iseT qmedebaTa mTel rigs, romlebsac<br />

specifikuri mizani aqvT da romlebsac zogadad swrafi Sedegebi moaqvT.<br />

isini ZiriTadad “erTjeradi” aqciebia da amitomac dagWirdebaT<br />

gansakuTrebiT yuradRebiT iyoT jgufTan erTad maTi dagegmvis dros. aqcia,<br />

romelic ar aRwevs sasurvel specifikur Sedegebs SeiZleba iyos Zalian<br />

damTrgunveli. amitomac darwmunebuli unda iyoT rom yoveli nabiji<br />

winaswar gaTvlili da mofiqrebulia. gadaxedeT nawils “organizeba” rac<br />

dagexmarebaT moqmedebis gegmis SedgenaSi.<br />

Tqveni mcdelobebis Serwyma reklamirebis garkveul formebTan gazrdis<br />

Sedegebs.<br />

magaliTebi:<br />

� moawyveT quCis aqcia – raTa yuradReba miapyroT adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebs. xalxs SeiZleba awuxebdes romelime axali<br />

kanonis miRebis sakiTxi: qarxnis aSenebis gegma konservaciis zonaSi,<br />

cnobili kompaniis mier warmoebuli araeTikuri biznes saqmianoba,<br />

umciresobaTa uflebebis garkveuli darRvevebi, adgilobrivi sabWos<br />

gadawyvetileba daxuron sazogadoebrivi dawesebulebebi da a.S.<br />

ifiqreT ra gziT SegiZliaT Tqveni ideebis gavrceleba da vin<br />

iqneba Tqveni auditoria.<br />

352 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� moawyveT “sajaro mosmena”. cvlilebis ganxorcielebis erT-erTi<br />

gza aris darwmundeT, rom adamianebi gismenen ras amobobT Tqven.<br />

mosmenaze gavleniani adgilobrivi pirebi rogoricaa sabWos wevrebi,<br />

biznesmenebi, skolis administracia, da sazogadoebrivi liderebi<br />

sxedan komisiaSi da pasuxoben axalgazrdebis komisiis SekiTxvebs.<br />

moifiqreT visi mowveva gindaT ufrosebis komisiaSi Sesayvanad da<br />

gaugzavneT maT Sesabamisi mowvvva. imsjeleT vin gindaT iyos<br />

axalgazrdebis komisiaSi da moifiqreT SekiTxvebis sia, romlis<br />

dasmac gindaT maTTvis.<br />

� gaaumjobeseT adgilobrivi garemo. ifiqreT ra saxis garemo<br />

gWirdebaT da imsjeleT ra gziT SegiZliaT SeitanoT amaSi Tqveni<br />

wvlili. dasawyisisaTvis daasufTaveT teritoria, dargeT xeebi da<br />

yvavilebi, gawmindeT arxebi da tbebi, amiT Tqven SegiZliaT<br />

miaRwioT sasurvel Sedegs minimaluri resursebis fasad. magram<br />

SeiZleba gqondeT ufro masStaburi gegmac: ifiqreT Tqven proeqtSi<br />

sazogadoebis sxva wevrebis CarTvaze an Tqveni winadadebebis<br />

adgilobriv sabWoSi wardgenaze.<br />

� SesTavazeT daxmareba gaWirvebuli mosaxleobis jgufebs an wevrebs<br />

– es SeiZleba iyos moxucebulTa, invalidebis, dabalSemosavliani<br />

ojaxebis, umciresobebis da a.S. daxmareba. SeiZleba moisurvoT<br />

fulis Segroveba raime specifikuri mizniT mag. maTTvis tansacmliT<br />

an sakvebiT daxmareba; daxmareba maTi problemebis mimarT<br />

yuradRebis mipyrobaSi; mTavrobis mxridan maTi interesebis<br />

lobirebaSi daxmareba, an ubralod maTTvis kompaniisa da moraluri<br />

mxardaWeris SeTavazeba.<br />

� miwereT werili samTavrobo oficialur pirebs, Tqveni ubnis<br />

deputats, saxelmwifos meTaurs, biznes wreebs, presas, an sxva<br />

dainteresebul mxareebs, sadac daafiqsirebT Tqven pozicias<br />

adamianis uflebaTa sakiTxebis Sesaxeb. es aris saerTaSoriso<br />

amnistiis yvelaze prioritetuli sakampanio meTodi da efeqturi<br />

gza gaagebinoT am sakiTxze pasuxismgebel pirebs, rom sazogadoeba<br />

SeSfoTebulia am sakiTxis gamo.<br />

- darwmundiT, rom pirovnebisaTvis saTanado mimarTvis forma gaqvT<br />

SerCeuli<br />

- daiwyeT sakiTxis ZiriTadi arsiT gancxadebiT<br />

- ganmarteT, vin xarT da vis warmoadgenT<br />

- miuTiTeT ratom aris Tqveni adresati pasuxismgebeli am sakiTxze.<br />

- moiyvaneT maqsimum 3 punqti, da gaamyareT TiToeuli maTgani<br />

mkafio argumentebiT.<br />

- gaimeoreT sakiTxis ZiriTadi arsi werilis bolos.<br />

- miuTiTeT, ra qmedeba gindaT ganaxorcielos Tqvenma adresatma.<br />

moqmedebis gegmis Sedgena<br />

zogadad kargi aqtivoba moiTxovs karg dagegmvas. es ar niSnavs, rom<br />

Tqven unda daiwyoT zogadi gegmis SedgeniT – Tu ra Tqma unda naTeli<br />

warmodgena gaqvT Tqveni miznebis Sesaxeb, SegiZliaT scadoT am Tavis<br />

nebismieri winadadebis gamoyeneba SedarebiT naklebi momzadebis fonze.<br />

Tumca jgufTan erTad dagegmvaze muSaoba dagexmarebaT zustad gansazRvroT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“bedniereba damokidebulia<br />

Tavisuflebaze da<br />

Tavisufleba<br />

damokidebulia simamaceze”<br />

Tukidide<br />

353


“Ci ven ci yovelTvis<br />

samjer zomavda sanam<br />

gaWrida. oric sakmarisi<br />

iqneboda”.<br />

konfuci<br />

“WeSmariti codna aris<br />

vicodeT Cveni<br />

ucodinrobis zRvari”<br />

konfuci<br />

SWOT-is analizi (magaliTi)<br />

Tu ra gindaT gaakeToT da risi SesaZlebloba gaqvT da ar aris saukeTeso<br />

gza Sedegebis miRwevisaTvis. Tuki ufro masStaburi miznebi gaqvT umjobesi<br />

iqneba daiwyoT swored dagegmviT, radganac qmedeba romelic ar aRwevs<br />

sasurvel Sedegebs SeiZleba damTrgunveli iyos monawileebisaTvis. Tqveni<br />

pirvelive aqcia aucileblad warmatebuli unda iyos.<br />

ecadeT Tqven jgufTan erTad imuSaoT qvemoT CamoTvlil 4 etapad:<br />

1. SeafaseT Tqveni situacia, Tqveni Zlieri da susti mxareebi, SWOTis<br />

analitikuri meTodis gamoyenebiT.<br />

2. gadawyviteT ra problemas gindaT SeexoT da ra Sedegebi gindaT<br />

miiRoT.<br />

3. ifiqreT ra aris saukeTeso gza am Sedegebis misaRwevad Tqveni<br />

jgufis resursebis gaTvaliswinebiT.<br />

4. imoqmedeT!<br />

sad dgaxarT?<br />

ra aris Tqveni jgufis Zlieri mxareebi?<br />

SWOT analizi aris Tqveni jgufis daxasiaTebis da jgufis gareT<br />

arsebuli garkveuli garemoebebis Sefasebis efeqturi gza, ramac SeiZleba<br />

gavlena moaxdonos Tqven SesaZleblobebze.<br />

� is mravalricxovania!<br />

� dro Cvens gankargulebaSia – da Cven gvinda<br />

gavakeToT raime<br />

� miSas mama politikosia<br />

� Cven gvaqvs Sexvedris adgili qalaqis centrSi<br />

� gabrielas kargi oratoruli niWi aqvs<br />

� boikas kompiuteri aqvs<br />

ra SesaZleblobebi arsebobs jgufis gareT?<br />

� axal ambebi bevr informacias gadmoscems<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb<br />

� arCevnebi axlovdeba<br />

� garkveuli grantebia gamoyofili ltolvilebis<br />

proeqtebis dasafinaseblad<br />

� mezobel qalaqSi arsebobs saerTaSoriso<br />

amnistiis jgufi<br />

� Cven gvaqvs qalaqis sabWos axali darbazi,<br />

romelic kargi iqneboda Teatraluri<br />

RonisZiebis mosawyobad.<br />

ra aris jgufis susti mxareebi?<br />

� Zalian bevri liderebi!<br />

� fuli ar gvaqvs<br />

� Zalian cota gogonebi<br />

� msgavsi araferi gagvikeTebia warsulSi<br />

� zogierTi Cvengani centridan Zalian Sors<br />

cxovrobs<br />

� Cven yovelTvis ar gamogvdis kargi jgufuri<br />

muSaoba<br />

ra gareSe safrTxeebi arsebobs Cveni aqtivistebisaTvis?<br />

� ekonomikuri situacia aramyaria<br />

� zogierT Cvengans gamocda aqvs Casabarebeli<br />

� qalaqis sabWo imuqreba, rom akrZalavs<br />

sazogadoebriv mitingebs.<br />

� ltolvilebis mier adgilobrivi samuSaoebis<br />

dakavebis gamo arsebobs cudi ganwyoba<br />

� Zalian civa imisaTvis rom gareT raime<br />

RonisZieba Catardes<br />

abreviatura SWOT niSnavs:<br />

Zala (Strengths): risi gakeTeba SeuZlia Tqven jgufs kargad<br />

sisuste (Weakneses): risi gakeTebac Tqven jgufs arc ise kargad<br />

SeuZlia<br />

SesaZleblobebi (Opportunities): SesaZleblobebi jgufis gareT, romlis<br />

gamoyenebac Tqven sasargeblod SegiZliaT<br />

354 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


safrTxe (Threats): jgufis gareT arsebuli faqtorebi, romlebsac<br />

SeuZliaT xeli SegiSalon Tqven saqmianobaSi.<br />

dayaviT jgufi 4 mcire samuSao jgufad da daanawileT maT Soris<br />

Zlieri da susti mxareebis, SesaZleblobebisa da safrTxis siebis Sedgena.<br />

Semdeg kvlav SekribeT mTeli jgufi da naxeT eTanxmeba Tu ara jgufi maTi<br />

kolegebis mier gakeTebul analizs.<br />

zemoT moyvanili diagrama aris dasrulebuli analizis erTi magaliTi<br />

da SeiZleba sasargeblo aRmoCndes TqvenTvis axali ideebis wamoWris<br />

TvalsazrisiT. magram Zalian nu miejaWvebiT mas. Tqveni jgufi unikaluria<br />

da Tqven sxva Zlieri (susti) mxareebi geqnebaT, romlis garkvevac Tqven<br />

Tavad unda SeZloT.<br />

raSi mdgomareobs mizani?<br />

ra sakiTxebis ganxilva gsurT? aris raime mkafio usamarTlobis<br />

konkretuli SemTxvevebi, romelsac gindaT daupirispirdeT Tu es iqneba<br />

zogadi xasiaTis protesti adamianis uflebaTa darRvevebis winaaRmdeg?<br />

dasafiqrebeli sakiTxebi<br />

Tu jgufs ukve namuSevari aqvs am saxelmZRvanelos zogierT<br />

savarjiSoze maT SeiZleba ukve Camoyalibebuli hqondeT mTeli rigi ideebi.<br />

Tu Tqven mxolod axla iwyebT muSaobas SeiZleba ukarnaxoT maT zogierTi<br />

qvemoT moyvanili (an Tqveni sakuTari) mosazreba. ecadeT misceT maT<br />

garkveuli informacia TiToeuli am sakiTxis garSemo da Semdeg sTxoveT<br />

damoukideblad gaagrZelon kvleva momaval Sexvedramde, romelzec unda<br />

miiRoT gadawyvetilebebi prioritetebis Sesaxeb.<br />

problemebis siis nimuSi:<br />

� sikvdiliT dasja Cems qveyanaSi<br />

� Sidsi afrikis kontinentze<br />

� Zveli birTvuli eleqtrosadguri<br />

� ltolvilebis mimarT uaryofiTi damokidebuleba<br />

� bavSvebis samuSao Zalad gamoyeneba<br />

� presis Tavisufleba sxva qveyanaSi/ Cems qveyanaSi<br />

� umciresobaTa mSobliur enaze ganaTlebis miRebis ufleba<br />

� saojaxo Zaladoba<br />

? Tqven sazogadoebaSi romeli jgufebi zaraldeba yvelaze metad<br />

uflebebis darRveviT?<br />

Tu jgufi mzadaa da Tqven ukve detalurad gaiareT zogierTi sakiTxebi<br />

SegiZliaT daiwyoT problemebis siis Sedgena: romeli sakiTxebi awuxebT<br />

monawileebs yvelaze metad?<br />

scadeT daiyvanoT sia 3-4 sakiTxamde – romlebic SesaZloa yvelaze<br />

mwvaved aRiqmeba da realisturia jgufis mier gadaWris TvalsazrisiT.<br />

Tqven unda imsjeloT sxvadasxva arCevanis Sesaxeb, magram im SemTxvevaSi Tu<br />

jgufs gauWirdeba SeTanxmebis miRweva gaakeTeT saboloo arCevani<br />

kenWisyris gziT. mieciT 3 xma TiToeul jgufs, romelic SeuZliaT<br />

gamoiyenon TavianTi survilisamebr: e.i. SeuZliaT miscen xma 1 sakiTxs 3-<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

”ra SesaniSnavia, rom<br />

aravin aris iZulebuli<br />

dayovndes Tundac erTi<br />

wami, sanam msoflios<br />

gaumjobesebas daiwyebdes”<br />

ana franki<br />

”Wkviani kaci aris ara is,<br />

vinc iZleva swor pasuxebs,<br />

aramed is, vinc sworad<br />

svams SekiTxvebs”.<br />

klod levi-strosi<br />

355


“xeebs da qvebs SeuZliaT<br />

gaswavlon is rasac<br />

verasodes iswavliT<br />

ostatebisgan”<br />

wm. bernard klervoseli<br />

(1100 s)<br />

“mizani yovelTvis ar aris<br />

dasaxuli imisaTvis rom<br />

miRweul iqnas aramed<br />

imisaTvis rom arsebobdes<br />

samizne wertili”<br />

Jozef Juberi<br />

jer; an miscen TiTo xma sam sakiTxs, an 2 sakiTxs. Semdeg daamateT sias<br />

is sakiTxi, romelmac yvelaze meti xma miiRo.<br />

Tqveni miznebis dazusteba<br />

SeiZleba sasargeblo iyos im ”problemis xis” Seqmna, romelTa<br />

ganxilvac Tqven gadawyviteT. aman SeiZleba xeli Seuwyos yuradRebis<br />

koncentrirebas Tqveni problemis Zireul mizezebze da dagexmarebaT gaigoT<br />

specifikuri promblemis Seamadgeneli yvela komponenti. Semdeg SeiZleba<br />

gadawyvitoT rom ufro efeqturi iqneba gadaxedoT erT-erT ”Zireul”<br />

problemas, da ara yvela maTgans.<br />

� daiwyeT didi zomis furcelze im problemis CaweriT, romlis<br />

gadawyvetac gindaT<br />

� mis qvemoT CamowereT yvela faqtorebi, romlebic zegavlenas<br />

axdenen am problemaze da daakavSireT isini ise rom Seiqmnas Tqveni<br />

sawyisi problemis fesvebi.<br />

� aiReT TiTo fesvi erT jerze, ifiqreT mis mizezebze da CamowereT<br />

is faqtorebi, romlebic zegavlenas axdenen am problemaze.<br />

� ase gaagrZeleT TiToeuli fesvis analizi, sanam zRvars ar<br />

miaRwevT: xes SeiZleba ufro Rrmad hqondes fesvebi gadgmuli<br />

vidre Tqven fiqrobT.<br />

� aseve SeiZleba moisurvoT xis “totebis” ganvrcoba igive stilSi:<br />

es iqneba Tqveni sawyisi problemis simptomebi. SeiZleba aRmoaCinoT,<br />

rom is rac Tqveni mTavari safiqrali iyo dasawyisSi faqtobrivad<br />

aris sxva xis fesvi an toti.<br />

� rodesac daasrulebT kargad daakvirdiT Tqven xes. unda daiwyoT<br />

pirvel rigSi im problemasTan brZola, romelic Tavidanve<br />

gansazRvreT Tu romelime masze moqmed faqtorTan? dagexmaraT es<br />

xe problemis gadaWris gzebis mofiqrebaSi?<br />

rogor mivaRwioT mizans?<br />

strategiis ageba<br />

mas Semdeg rac gamoikveTeba Tqveni jgufis SesaZleblobebis naTeli<br />

suraTi da gansazRvravT problemis sferos, romlis winaaRmdegac apirebT<br />

brZolas mzad iqnebiT gadaxvideT Semdeg etapze da moifiqroT ra aris<br />

saukeTeso saSualeba Tqveni problemis mosagvareblad.<br />

Tqven unda ifiqroT:<br />

1. specifikur problemaze, romelsac gindaT SeexoT: ra iyo<br />

`problemis xis~ savarjiSos Sedegi?<br />

2. SerCeuli auditoriis saSualebiT visze apirebT gavlenis moxdenas?<br />

3. ra cvlilebebis Setanas isurvebdiT Tqveni miznobrivi jgufis<br />

SigniT: moifiqreT ra gindaT rom maT gaakeTon an ifiqron Tqveni<br />

qmedebis Sedegad?<br />

4. rogor SeiZleba ganxorcieldes es cvlilebebi: ifiqreT ram<br />

SeiZleba moaxdinos gavlena Tqvens miznobriv jgufze<br />

5. ra meTodebis gamoyeneba SeiZleba am cvlilebebis gatarebis mizniT:<br />

ifiqreT I nawilSi aRweril qmedebis sxvadasxva formaze da<br />

356 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


daumateT mas Tqveni sakuTari meTodebi. romelia yvelaze misaRebi<br />

meTodi konkretul garemoebebSi gamoyenebisaTvis?<br />

imuSaveT 3.517 gverdze mocemuli gegmis sxvadasxva etapebze (diagrama<br />

2) da ganixileT yoveli etapi jgufSi. saWiroa jgufSi arsebobdes<br />

SeTanxmeba Tqveni gegmis TiToeul komponentze: Tu zogierTi wevri<br />

ukmayofilo darCeba, Tqven SesaZloa dakargoT jgufis zogierTi<br />

mniSvnelovani resursi.<br />

organizeba<br />

bolos, vidre praqtikuli saqme daiwyeba Tqven dagWirdebaT samoqmedo<br />

gegmis Sedgena organizaciuli sakiTxebis gadasawyvetad. Tu amas ver<br />

SeZlebT SeiZleba aRmoaCinoT, rom zogierTi mniSvnelovani amocana<br />

gadauWreli darCa da amas SeiZleba seriozuli gavlena hqondes im mizanze,<br />

romelzec ase mondomebiT muSaobdiT.<br />

Tqven unda gadawyvitoT:<br />

� ra amocanebi unda Sesruldes?<br />

� vin unda aiRos sxvadasxva amocanebis Sesruleba sakuTar Tavze?<br />

� rodis unda Sesruldes isini?<br />

1. yvelaferi unda CamoweroT, raTa gqondeT SesaZlebloba SeamowmoT<br />

Tu rogor sruldeba Tqveni gegma. dagWirdebaT 2 didi zomis<br />

furceli da markeri.<br />

2. darwmundiT, rom yvelas esmis im sakiTxis arsi, romelzec apirebT<br />

msjelobas. airCieT erTi pirovneba, raTa awarmoos Canawerebi.<br />

dawereT saTauri furclis TavSi. moifiqreT yvela samuSaos sia,<br />

romelic unda Sesruldes da dawereT is didi zomis furcelze<br />

raTa yvelam SeZlos misi danaxva.<br />

3. Tu Tqven akeTebT RinisZiebis organizebas kargad moifiqreT is,<br />

warmoidgineT ra SeiZleba moxdes im dRes da gadaamowmeT, gaqvT Tu<br />

ara yvelaferi gaTvaliswinebuli.<br />

4. axla gadaxedeT sias da gadawviteT: ra unda gakeTdes<br />

dauyonebliv, ra uaxloes momavalSi da ra mogvianebiT. aRniSneT es<br />

yoveli punqtis gaswvriv da miuwereT maT d (dauyonebliv), u<br />

(uaxloes momavalSi), an m (mogvianebiT).<br />

5. gamoiyeneT meore furceli “gadawyvetilebis furclad”. CamoTvaleT<br />

yvela Sesasrulebeli amocana Tanmimdevrulad marcxena mxares da<br />

Semdeg svetSi miawereT vin apirebs TiToeuli maTganis<br />

Sesrulebas. dabolos, mesame svetSi miawereT samuSaos Sesrulebis<br />

saboloo vadebi.<br />

6. gaanawileT samuSao: ar dautovoT yvelaferi gasakeTeblad 1 an 2<br />

adamians. ifiqreT ra SeiZleba moxdes isini rom avad gaxdnen an<br />

sxva saqmiT gadaitvirTon!<br />

qvemoT moyvanilia magaliTi rogori SeiZleba iyos gadawyvetilebebis<br />

furceli.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

357


gadawyvetilebebis furceli<br />

movlena: quCis aqcia umciresobaTa uflebebTan dakavSirebiT<br />

amocana Semsrulebeli Sesrulebis vada<br />

gaakeTeT bukletebi dasarigeblad<br />

sali, joni,<br />

natali, beni<br />

sxdoma 10 da 17<br />

seqtemberi<br />

daabeWdineT isini rumeni, beni 20 seqtembris Semdeg<br />

gaakeTeT banerebi/plakatebi,<br />

lozungebi<br />

iyideT masala banerebisaTvis da<br />

a.S.<br />

yvela<br />

Sila, kareni, ivani<br />

daaintereseT sxva xalxic Sial, moka, tania<br />

daukavSirdiT adgilobriv sabWos damieni, siu<br />

gaafrTxileT policia damieni, siu<br />

ecadeT daeswros adgilobrivi<br />

gavleniani pirebi<br />

miawodeT informacia<br />

umciresobaTa jgufebs<br />

daewreT gamosvlis teqsti<br />

gaukeTeT organizeba mcire<br />

Sesvenebebs buterbrodebiT da<br />

gamagrilebeli sasmelebiT<br />

daasufTaveT quCa aqciis Semdeg<br />

erTi kvira dawyebuli 24<br />

seqtembridan<br />

erTi kvira dawyebuli 17<br />

seqtembridan<br />

erTi kvira dawyebuli 17<br />

seqtembridan<br />

vada mogvianebiT<br />

dazustdeba<br />

358 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


diagrama 2<br />

programis dagegmva<br />

romel problemas gsurT SeexoT?<br />

� adamianebi ar moiTxoven TavianTi<br />

uflebebis dacvas<br />

� is rom wameba arsebobs<br />

� is rom X aris sindisis patimari<br />

....Si<br />

� is rom Y arakanonierad aqvs<br />

Zalaufleba mopovebuli<br />

� is rom eTnikuri umciresoba<br />

ganicdis diskriminacias<br />

� rom mTavroba vaWrobs masobrivi<br />

ganadgurebis iaraRiT<br />

ra cvlilebebia mosalodneli Tqveni<br />

azriT?<br />

� azrovnebis Secvla miznobriv jgufSi,<br />

� sazogadoebrivi azris Secvla<br />

� axladSeZenili unar-Cvevebi<br />

� sxva monawileebis ufro aqtiuri CarTva<br />

� gaSuqeba presiT<br />

� axali kanonmdebloba<br />

� ombucmenis instituti<br />

� brZola usamarTlobasTan<br />

� debatebi sakiTxis garSemo<br />

romel saSualebebs gamoiyenebT<br />

auditoriaze zegavlenis mosaxdenad?<br />

� mesiji presas<br />

� internetSi<br />

� kampania, sazogadoebrivi RonisZiebebi<br />

� safostso werilebi, bukletebi,<br />

plakatebi<br />

� sareklamo gancxadebebi an sainformacio<br />

klipebi<br />

� statiebi, statistikuri monacemebi<br />

� quCis demonstraciebi<br />

� treining kursebi, sadebato programa,<br />

seminarebi<br />

� werilebi mTavrobas<br />

vin aris Tqveni auditoria?<br />

� axalgazrdebi<br />

� Cveni adgilobrivi sazogadoebis<br />

rezidentebi<br />

� dedebi<br />

� politikosebi<br />

� biznes wreebi<br />

� saerTaSoriso sazogadoebrioba<br />

rogor SeiZleba ganxorcieldes<br />

cvlileba?<br />

� argumenti/gadarwmuneba<br />

� qmedebisaken mowodeba Sokirebis an<br />

SeSinebis saSualebiT<br />

� samarTlebrivi arxebiT<br />

� arCevnebi/referendumi<br />

� informirebulobis gazrdiT<br />

� sakuTari uflebebis gaazreba<br />

miznobrivi jgufebis mier<br />

� informacia konkretuli SemTxvevis<br />

Sesaxeb<br />

� sazogadoebrivi zewola, lobireba,<br />

saerTaSoriso zewola


Tavi 4<br />

damatebiTi informacia<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb


4 Tavis Sinaarsi<br />

adamianis uflebaTaAarsi ...................................................................................................................................................<br />

istoriuli mimoxilva ..........................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebebi msoflios sxvadasxva kuTxeSi ............................................................................................<br />

rogor visargebloT Cveni uflebebiT? .....................................................................................................................<br />

dilemebi da adamianis uflebebis araswori gamoyeneba ...................................................................................<br />

kvlav gamocanebi ......................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa evolucia .........................................................................................................................................<br />

ra uflebebs vflobT? .........................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa samarTlebrivi dacva ..............................................................................................................<br />

ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebi ..........................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa dacvis uzrunvelyofa .............................................................................................................<br />

sakamarisia Tu ara es? .........................................................................................................................................................<br />

aqtiuroba da arasamTavrobo organizaciebis roli ....................................................................................<br />

warmatebul aqciaTa magaliTebi .....................................................................................................................................<br />

kiTxvebi da pasuxebi ................................................................................................................................................................<br />

SekiTxvebi .....................................................................................................................................................................................<br />

363<br />

365<br />

368<br />

369<br />

371<br />

372<br />

374<br />

374<br />

381<br />

382<br />

386<br />

391<br />

392<br />

395<br />

399<br />

401


a aris adamianis uflebebi<br />

gamocana<br />

adamianis uflebaTa arsi<br />

adamianis uflebebi javSaniviTaa: is gicavT Tqven; isini wesebiviT<br />

moqmedebs radganac is geubnebaT Tqven rogor moiqceT; da isini<br />

mosamarTleebiviT arian radganac SegiZliaT mimarToT maT. isini<br />

abstraqtulia – emociebis msgavsad; da emociebis msgavsad isini ekuTvnis<br />

yvelas da arseboben yvelafris miuxedavad.<br />

isini bunebas hgavs, radganac SeiZleba xelyofil iqnas; da isini hgavs<br />

suls radganac isini ar SeiZleba ganadgurdes. drois msgavsad, isini Cven<br />

yvelas erTnairad gvexeba – mdidrebs da Raribebs, moxucebs da<br />

axalgazrdebs, maRlebs da dablebs. isini pativs gvcemen Cven da gvavaleben<br />

pativiscemiT movekidoT sxvebs. sikeTis, WeSmaritebisa da samarTlianobis<br />

msgavsad Cven ver vTanxmdebiT mis gansazRvrebaze magram Cven vaRiarebT mas<br />

rodesac vxedavT.<br />

? SegiZliaT ganmartoT ras niSnavs adamianis uflebebi?<br />

saidan iRebs saTaves adamianis uflebebi?<br />

ufleba aris moTxovna, romelsac Cven samarTlianad vacxadebT. me maqvs<br />

ufleba Cems savaWro kalaTSi Cawyobil produqtze Tu gadaxdili maqvs<br />

amisTvis. moqalaqeebs aqvT ufleba airCion prezidenti, Tu maTi qveynis<br />

konstitucia aris amis garanti da bavSvs aqvs ufleba waiyvanon zooparkSi<br />

Tu mSoblebi Sehpirdnen rom waiyvanen. adamianebs SeiZleba hqondeT imedi im<br />

SemTxvevaSi, Tu amis pirobebs da garantiebs meore mxare iZleva.<br />

magram adamianis uflebebi mcired gansxvavebuli moTxovnebia, radganac<br />

isini ar aris damokidebuli meore mxaris dapirebebze da garantiebze.<br />

adamianis sicocxlis ufleba ar aris damokidebuli vinmes dapirebaze rom<br />

ar moklavs mas: misi sicocxle SeiZleba iyos sxvaze damokidebuli, magram<br />

misi sicocxlis ufleba ara. adamianebis sicocxlis ufleba SeiZleba<br />

damokidebuli iyos mxolod erT rameze: isini adamianebi arian.<br />

adamianis uflebaTa aRiareba niSnavs imis aRiarebas, rom yvela<br />

uflebamosilia ganacxados: me maqvs es uflebebi, imisdamiuxedavad ras<br />

gaakeTebT an ityviT Tqven, imitom, rom me adamiani var iseve rogorc Tqven.<br />

ratom ar unda arsebobdes myari safuZveli am ganacxadisTvis? ras<br />

eyrdnoba is? da ratom unda davijeroT rom marTlac asea?<br />

es ganacxadi saboloo jamSi zneobrivi xasiaTis matarebelia da<br />

eyrdnoba zneobriv faseulobebs. Cemi ufleba sicocxleze realurad<br />

niSnavs, rom aravis aqvs ufleba wamarTvas sicocxle; es ubralod<br />

dauSvebelia. amgvari formulirebis SemTxvevaSi moTxovnas ar sWirdeba<br />

gansakuTrebuli safuZveli. albaT yvela mkiTxveli eTanxmeba am azrs. yvela<br />

Cvengani sakuTari SemTxvevidan gamomdinare vaRiarebT, rom arsebobs Cveni<br />

sicocxlis da pirovnebis garkveuli aspeqtebi, romlebic xelSeuxebeli<br />

unda iyos radganac isini umniSvnelovanesia Cveni pirovnebisTvis, Cveni<br />

meobis SecnobisaTvis. is umniSvnelovanesia Cveni adamianobisTvis da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

„adamianis uflebebi aris<br />

is, rasac veravin<br />

wagarTmevs“<br />

rene kaseni<br />

363


“adamians ubralod<br />

sWirdeba arCevanis<br />

Tavisufleba,. rac ar unda<br />

Rirdes es Tavisufleba da<br />

sadac ar unda mivyavdeT<br />

mas”<br />

Teodor dostoevski<br />

“zneobrivi faseulobebi<br />

qariviT uxilavia: mxolod<br />

foTlebis rxevis mixedviT<br />

SegiZlia Tqva, rom qaria.<br />

faseulobebs ki adamianTa<br />

qcevis mixedviT iazreb”<br />

eva anCeli<br />

pirovnuli RirsebisTvis. adamianis uflebebi ubralod am gagebas<br />

individualuri donidan planetaze arsebuli yvela adamianis donemde<br />

ganavrcobs. Tu me SemiZlia ganvacxado pretenzia am uflebebze, maSin<br />

yvelas SeuZlia igive gaakeTos.<br />

? ratom aris dauSvebuli vinmes sicocxlis uflebis darRveva?<br />

ratom aris dauSvebuli vinmesTvis sicocxlis warTmeva? aris es<br />

kiTxvebi erTi da igive?<br />

ZiriTadi Rirebulebebi<br />

amdenad, adamianis uflebaTa ideis centrSi arsebobs 2 mTavari<br />

Rirebuleba. pirveli adamianuri Rirseba da II Tanasworoba. adamianis<br />

uflebebi SeiZleba iqnas gagebuli rogorc Rirseuli cxovrebisaTvis<br />

saWiro ZiriTadi standartebis ganmsazRvreli; da maTi universaloba<br />

gamomdinareobs im faqtidan, rom sul mcire am TvalsazrisiT, yvela<br />

adamiani Tanasworuflebiania. Cven ar SegviZlia da ar unda movaxdinoT<br />

vinmes diskriminacia.<br />

es 2 rwmena da faseuloba realurad aris is, rac yvelas moeTxoveba<br />

adamianis uflebaTa ideis samsaxurSi Casadgomad da saeWvoa vinme ar<br />

eTanxmebodes maT. amitomac Rebulobs es idea mxardaWeras yvela<br />

gansxvavebuli kulturebis mxridan mTel msoflioSi, yvela civilizebuli<br />

mTavrobis mxridan da yvela udidesi religiis mxridan. TiTqmis<br />

sayovelTaod aRiarebulia, rom saxelmwifos Zalaufleba ar SeiZleba iyos<br />

SeuzRudavi da TviTneburi. is unda iyos SezRuduli sul mcire im<br />

minimaluri moTxovnebis dakmayofilebis aucileblobiT, romlebic misi<br />

iurisdiqciis farglebSi myof yvela pirs miscems saSualebas icxovros<br />

adamianuri Rirsebis SegrZnebiT. bevri sxva faseuloba SeiZleba<br />

gamomdinareobdes am ori fundamenturi faseulobidan da SeiZleba xeli<br />

Seuwyos adamianebis da sazogadoebebis Tanacxovrebis ufro zust<br />

gansazRvras. mag:<br />

Tavisufleba: radganac adamianis neba aris adamianuri Rirsebis<br />

mniSvnelovani nawili. Cveni nebis winaaRmdeg raimes gakeTeba amcirebs<br />

adamianis Rirsebas<br />

sxvebis pativiscema: ramdenadac vinmes mimarT pativiscemis nakleboba ar<br />

iZleva saSualebas saTanadod Seafasos maTi individualoba da adamianuri<br />

Rirseba.<br />

aradiskriminaciuli damokidebuleba: radganac adamianis Rirsebis<br />

Tanasworoba niSnavs, rom Cven ar unda ganvsajoT adamianebi ararelevanturi<br />

fizikuri (an sxva) maxasiaTeblebis safuZvelze.<br />

Semwynarebloba: radganac aratolerantuloba niSnavs, rom ar arsebobs<br />

pativiscema gansxvavebis mimarT. da Tanasworuflebianoba ar niSnavs<br />

identurobas an erTferovnebas.<br />

samarTlianoba: radganac adamianebi imsaxureben samarTlian mopyrobas.<br />

pasuxismgebloba: radganac sxvebis uflebebis pativiscema iwvevs<br />

pasuxismgeblobas sakuTari qmedebis mimarT.<br />

364 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


adamianis uflebaTa damaxasiaTebeli niSnebi<br />

filosofosebma unda gaagrZelon adamianis uflebaTa bunebis Sesaxeb<br />

kamaTi, magram saerTaSoriso sazogadoebriobas Camoyalibebuli aqvs<br />

ZiriTadi principebis kompleqti, romelzec saxelmwifoebi SeTanxmebuli<br />

arian da romelsac isini unda daemorCilon. am principebis mixedviT:<br />

1. adamianis uflebebi ganuyofelia. es niSnavs, rom Tqven ar SeiZleba<br />

dakargoT isini, radganac isini dakavSirebulia adamianis arsebobis<br />

faqtTan. konkretul situaciebSi zogi – Tumca ara yvela –<br />

SeiZleba SeCerdes an SeizRudos. mag. Tu vinmes brali edeba raime<br />

danaSaulSi misi Tavisufleba SeiZleba warTmeul iqnas. an<br />

samoqalaqo areulobis dros mTavrobas SeuZlia gamoacxados<br />

komendantis saaTi, romelic zRudavs gadaadgilebis Tavisuflebas.<br />

2. isini ganuyofelia, urTierTdamokidebuli da<br />

urTierTdakavSirebuli es niSnavs, rom gansxvavebuli adamianis<br />

uflebebi arsobrivad dakavSirebulia da ar SeiZleba ganixilebodes<br />

erTmaneTisgan damoukideblad. erTi uflebiT sargebloba<br />

damokidebulia sxva bevri uflebis ganxorcielebaze da arc erTi<br />

ufleba ar aris ufro mniSvnelovani vidre danarCeni sxva.<br />

3. isini sayovelTaoa, rac niSnavs, rom isini yvela adamians Tanabrad<br />

exeba mTel msoflioSi yovelgvari drois limitis gareSe. yvela<br />

individi uflebamosilia isargeblos misi uflebebiT rasobrivi,<br />

kanis feris, sqesobrivi, enobrivi, religiuri, politikuri an sxva<br />

saxis, erovnuli an socialuri warmomavlobis, dabadebis an sxva<br />

statusis miuxedavad.<br />

unda aRvniSnoT, rom adamianis uflebaTa universaloba aranairad ar<br />

emuqreba individebis an sxva kulturebis mdidar mravalferovnebas.<br />

mravalferovneba mainc SeiZleba arsebobdes msoflioSi sadac yvela<br />

Tanasworia, da Tanasworad imsaxurebs pativiscemas.<br />

istoriuli mimoxilva<br />

azri, rom adamianebi mudmivad floben TvianT uflebebs, dafuZnebulia<br />

uamrav kulturul da uZveles tradiciebze. uamravi cnobili mmarTvelebis<br />

da aRiarebul kanonTa krebulebis magaliTze kacobriobis istoriidan Cven<br />

SegviZlia davinaxoT rom adamianis uflebebi ar aris arc „dasavleTis<br />

gamogoneba“ da arc 20 saukunis miRweva.<br />

uZvelesi istoria<br />

hamurabis kanonebi babilonSi (erayi, 2000 w. Cv.w.a) iyo pirveli<br />

werilobiTi iuridiuli dokumenti, romelic Seqmna babilonis mefem. is<br />

pirobas iZleoda „rom samarTali ibatonebda samefoSi, gaanadgurebdnen<br />

borotebas da Zaladobas, ar miscemdnen Zlierebs sustebis daCagvris<br />

uflebas.... gaanaTlebdnen qveyanas da izrunebdnen adamianebis<br />

keTildReobaze“.<br />

gadmocemis mixedviT, Zveli egviptis faraoni (2000 w. Cv.w.a) ubrZanebda<br />

Tavis qveSevrdomebs, rom „rodesac mTxovneli gakiTxavT zemo an qvemo<br />

egviptidan, ... kanonis Sesabamisad yvelaferi gaakeTeT imisaTvis, rom<br />

tradicia da yvela adamianis ufleba iyos daculi“.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“samyaro sam burjs<br />

eyrdnoba: WeSmaritebas,<br />

gansjas da mSvidobas”<br />

Talmudi<br />

adamians aqvs bunebisagan<br />

miniWebuli absoluturi<br />

Tavisufleba, Tanasworoba<br />

da damoukidebloba da is<br />

ar SeiZleba daemorCilos<br />

sxva adamianis politikur<br />

Zalauflebas sakuTari<br />

Tanxmobis gareSe.<br />

jon loki<br />

365


kirosis qartia (irani, 570 w. Cv.w.a) daweril iqna sparseTis mefis<br />

mier misi samefos xalxisaTvis da aRiarebda Tavisuflebas, usafrTxoebas,<br />

gadaadgilebis Tavisuflebas da zogierT socialur da ekonomikur uflebas.<br />

? Tqveni qveynis istoriidan romeli figurebi amkvidrebdnen an<br />

ibrZodnen adamianis uflebebisaTvis?<br />

inglisis Tavisuflebis didi qartia da bili uflebebze<br />

1215 w. inglisurma aristokratiam da sasuliero pirebma gailaSqres<br />

mefe ioane I-is mier Zalauflebis borotad gamoyenebis winaaRmdeg da<br />

aiZules mefe daTanxmeboda TavisuflebaTa didi qartiis (Magna Charta)<br />

Seqmnas da damorCileboda mas. Tumca mefe ar icavda mas, magram did<br />

qartias xSirad mimarTvadnen TavianTi uflebebis dasacavad. is CamoTvlis<br />

uflebaTa mTel rigs rogoricaa yvela Tavisufali moqalaqis ufleba<br />

hqondeT da memkvidreobiT miiRon da gadascen sakuTreba da gaTavisufldnen<br />

zedmeti gadasaxadebisagan. is amkvidrebda Sesabamis sasamarTlo proceduras<br />

da kanonis winaSe Tanasworobis principebs. mefe jeims II kanonis darRvevis<br />

gamo moqalaqeebma taxtidan Camoagdes 1688 w. 1689 w. ki parlamentma<br />

gamosca kanoni, romelic acxadebda, rom aRar dauSvebda samefo Carevas<br />

Tavis saqmeebSi. es dokumenti cnobilia uflebaTa bilis saxelwodebiT. igi<br />

ukrZalavda monarqebs SeeCerebinaT kanonis moqmedeba parlamentis Tanxmobis<br />

gareSe, gamoacaxda parlamentis wevrebis Tavisufali arCevnebi da sityvis<br />

Tavisufleba parlamentSi, romelic ar unda damdgariyo kiTxvis niSnis<br />

qveS sasamarTloSi an sxva nebismier adgilas.<br />

bunebiTi uflebebis warmoSoba<br />

evropaSi 17-e da 18-e saukuneebis ganmavlobaSi mTelma rigma<br />

filosofosebma SemogvTavazes „bunebiTi uflebebis“ koncefcia. es iyo<br />

uflebebi, romlebic miekuTvneboda pirovnebas radganac is iyo adamiani da<br />

ara imitom, rom is iyo romelime konkretuli qveynis moqalaqe an romelime<br />

religiis an eTnikuri jgufis warmomadgeneli. azri, rom am bunebiTma<br />

uflebebma unda misces adamianebs garkveuli iuridiuli uflebebi ufro<br />

farTod iqna aRiarebuli da man Tavi iCina sxvadasxva qveynebis<br />

konstituciebSi.<br />

adamianisa da moqalaqis uflebaTa safrangeTis deklaracia<br />

(1789)<br />

1789 w. frangebma daamxes monarqia da daamyares pirveli franguli<br />

respublika. revoluciis Sedegad Seiqmna deklaracia, romelic daiwera<br />

sasuliero pirebis, aristokratiis da ubralo moqalaqeebis<br />

warmomadgenlebis mier, amgvarad isini axdendnen cnobil ganmanaTlebelTa _<br />

volteri, monteskie, enciklopedistebis da rusos ideebis realizebas.<br />

deklaracia akritikebda monarqiis politikur da samarTlebriv sistemebs<br />

da „Tavisufleba, sakuTreba, usafrTxoeba da Cagvrisadmi SewinaaRmdegeba“<br />

gansazRvruli iyo, rogorc adamianis bunebiTi uflebebi. man Secvala<br />

monarqiis dros arsebuli aristokratiuli privilegiebis sistema kanonis<br />

winaSe Tanasworobis principiT.<br />

366 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aSS-s damoukideblobis deklaracia, konstitucia da<br />

uflebaTa bili (1791)<br />

1776 w. CrdiloeT amerikaSi britaneTis koloniebis umravlesobam aSS-s<br />

damoukideblobis deklaraciaSi gamoacxada damoukidebloba britaneTis<br />

imperiisagan. deklaracia metwilad damyarebuli iyo lokisa da monteskies<br />

„bunebiTi uflebebis“ Teoriaze. man suli STabera safrangeTis revolucias<br />

da samxreT amerikaSi espanuri mmarTvelobis winaaRmdeg ajanyebas.<br />

mogvianebiT aSS-s konstituciaSi Setanil iqna cvlilebebi da mTavroba<br />

gaxda centralizebuli, magram misi Zalaufleba sakmaod SezRuduli iyo<br />

individualuri Tavisuflebis garantirebis mizniT. aSS-s konstituciis 20<br />

Sesworeba Seadgens amerikis uflebaTa bils.<br />

adreuli saerTaSoriso SeTanxmebebi<br />

19-e da 20-e saukunebSi adamianis uflebaTa mTeli rigi sakiTxebi wina<br />

planze wamovida da saerTaSoriso doneze kiTxvis niSnis qveS daayena<br />

iseTi sakiTxebi rogoricaa monoba, baton-ymoba, araadamianuri samuSao<br />

pirobebi da bavsvebis Sroma. daaxloebiT amave periodSi miRebul iqna<br />

pirveli saerTaSoriso SeTanxmeba adamianis uflebaTa Sesaxeb.<br />

� monoba arakanonieri gaxda inglisSi da safrangeTSi daaxloebiT 19e<br />

s-is dasawyisSi da 1814 w. britaneTis da safrangeTis mTavrobebma<br />

xeli moaweres parizis xelSekrulebas TanamSromlobis Sesaxeb<br />

monebiT vaWrobis winaRmdeg. 1890 w. briuselis konferenciaze xeli<br />

moewera monobis amkrZalav aqts, romelic mogvianebiT<br />

ratificirebuli iqna 18 qveynis mier.<br />

� Jenevis pirveli konvenciebi (1864 –dan 1929 w-mde) moaswavebda<br />

saxelmwifoebs Soris adreuli TanamSromlobis axali sferos<br />

dawyebas raTa damyarebuliyo kanonis uzenaesoba omis warmoebis<br />

Sesaxeb. kerZod, konvenciebma Seqmna standartebi avadmyofi da<br />

daWrili jariskacebis mosavlelad.<br />

? ragor fiqrobT, ratom ar dakmayofildnen zogierTi qveynebi<br />

mxolod sakuTari kanonebis SemuSavebiT da ratom gaCnda<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebis arsebobis aucilebloba?<br />

XX saukune<br />

samTavrobo Zalebisagan adamianebis uflebebis dacvis idea TandaTan<br />

farTo aRiarebas poulobs. am uflebebis werilobiT sistemaSi moyvanis<br />

mniSvneloba ukve aRiarebulia zogierTi saxelmwifos mier da amgvarad,<br />

zemoTaRwerili dokumentebi gaxda winamorbedi adamianis uflebebis bevri<br />

Tanamedrove xelSekrulebebisaTvis. Tumca, adamianis uflebebi saerTaSoriso<br />

arenaze ZiriTadad II msoflio omis movlenebma gamoiyvana.<br />

I msoflio omis Semdeg Seqmnili erTa liga iyo samTavrobaTaSoriso<br />

organizacia, romelic cdilobda daecva adamianis uflebaTa ZiriTadi<br />

standartebi, magram mxolod II msoflio omSi Cadenili sastiki wamebis<br />

Semdeg da metwilad maT Sedegad Seiqmna saerTaSoriso samarTlis<br />

instituti. am movlenebma saerTaSoriso konsensusi gaxada rogorc<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

„ara kac kla“.<br />

biblia<br />

367


“da ibrZole RvTis gziT<br />

maTTan vinc gebrZvis Sen.<br />

magram arasodes daesxa<br />

Tavs: RmerTs ar uyvars<br />

Tavdamsxmelebi.”<br />

yurani<br />

“omebi gagrZeldeba manam<br />

sanam kacobrioba ar<br />

SeamCnevs, rom adamianuri<br />

buneba identuria imisda<br />

miuxedavad Tu dedamiwis<br />

romel wertilSi<br />

vimyofebiT”.<br />

pier dako, fsiqologi<br />

aucilebeli aseve saWiro raTa saerTaSoriso doneze daregulirebuliyo<br />

adamianis uflebaTa dacva da sistemaSi moyvana.<br />

1945 w. 26 ivniss xelmowerili gaeros wesdeba asaxavda am<br />

Tvalsazriss. wesdeba acxadebs, rom gaeros ZiriTadi mizani aris “momavali<br />

Taobebis dacva omis saSinelebisagan” da “rwmenis ganmtkiceba adamianis<br />

ZiriTad uflebebSi, adamianis pirovnul Rirsebasa da qalebisa da<br />

mamakacebis TanasworuflebianobaSi”.<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia Seiqmna gaeros adamianis<br />

uflebaTa komisiis mier da miRebul iqna generaluri asambleis mier 1948<br />

wlis 10 dekembers. mas Semdeg misi principebis dasacavad aseve Seiqmna<br />

mTeli rigi ZiriTadi dokumentebi da SeTanxmda saerTaSoriso<br />

sazogadoebriobis mier. damatebiTi informacia zogierTi am saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebis Sesaxeb SegiZliaT ixiloT qvemoT moyvanil TavSi<br />

adamianis uflebebis da ZiriTadi Tavisuflebebis Sesaxeb evropuli<br />

konvenciis CaTvliT.<br />

adamianis uflebebi msoflios sxvadasxva kuTxeSi<br />

msoflios zogierT regionSi daarsebulia adamianis uflebaTa dacvis<br />

sakuTari sistemebi, romlebic arsebobs gaeros sistemis paralelurad.<br />

dReisaTvis regionaluri sistemebi arsebobs evropaSi, amerikis qveynebSi,<br />

afrikasa da arabul saxelmwifoebSi magram jer kidev ar aris azia-wynari<br />

okeanis regionSi. Tumca msoflios am nawilis qveynebis umravlesobas<br />

ratificirebuli aqvs gaeros ZiriTadi xelSekrulebebi da konvenciebi –<br />

rac niSnavs rom isini eTanxmebian zogad principebs da Tavs cnoben<br />

adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis subieqtebad.<br />

adamianisa da xalxebTa uflebebis afrikuli qartia ZalaSi Sevida 1985<br />

w. oqtomberSi da ratificirebul iqna 40-ze meti saxelmwifos mier.<br />

wesdeba sainteresoa mTeli rigi Taviseburebebis gamo riTac is<br />

gansxvavbedba msoflios sxva mxareebSi miRebuli xelSekrulebebisagan.<br />

� evropuli da amerikuli konvenciebisagan gansxvavebiT afrikuli qartia<br />

moicavs rogorc socialur, ekonomikur da kulturul, aseve<br />

samoqalaqo da politikur uflebebs.<br />

� afrikuli qartia ufro Sors midis da individualur uflebebTan<br />

erTad uzrunvelyofs xalxis koleqtiur uflebebs.<br />

� qartia aseve aRiarebs, rom individebs uflebebTan erTad aqvT<br />

movaleobebi da CamoTvlis kidec specifiur valdebulebebs, romelic<br />

individs gaaCnia misi ojaxis, sazogadoebis, saxelmwifos da<br />

saerTaSoriso sazogadoebriobis winaSe.<br />

? Tqveni azriT ratom aris movaleobebi Setanili adamianis<br />

uflebaTa qartiaSi? fiqrobT, rom isini Setanili unda iyos<br />

adamianis uflebaTa yvela dokumentSi?<br />

arabul samyaroSi amJamad arsebobs adamianis uflebaTa regionaluri<br />

komisia SezRuduli ZalauflebiT. romelic aRiarebs adamianis uflebaTa<br />

arabuli qartia, romlis safuZvlezec unda Seqmnas regionaluri sistema.<br />

es dokumenti afrikuli qartiis msgavsad moicavs socialur-ekonomikur<br />

368 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


uflebebs, samoqalaqo-politikur uflebebs da aseve “arabi xalxis<br />

koleqtiuri uflebebis” sias.<br />

arsebobs mowodebebi amgvari sistemis daarsebis Sesaxeb azia-wynari<br />

okeanis regionSi, magram jer-jerobiT aranairi formaluri SeTanxmeba ar<br />

aris miRebuli. am regionSi 1993 w. arasamTavrobo organizaciebis<br />

Sexvedris Sedegad miRebul iqna adamianis uflebaTa bangkokis<br />

arasamTavrobo organizaciebis deklaracia, romelic acxadebs:<br />

“Cven SegviZlia viswavloT sxvadasxva kulturebisgan pluralistuli<br />

TvalsazrisiT. .... adamianis sayovelTao uflebebs fesvebi gadgmuli aqvs<br />

bevr kulturaSi... Cven vadasturebT adamianis uflebaTa universalobis<br />

safuZvels, romelic mTeli kacobriobis dacvis saSualebas iZleva..<br />

kulturologiuri pluralizmis dacva ar gulisxmobs tolerantul<br />

damokidebulebas im kulturebis mimarT, romlebic aknineben sayovelTaod<br />

aRiarebul adamianis uflebebs qalebis uflebebis CaTvliT. radganac<br />

adamianis uflebebi aris sayovelTao zrunvis sagani da sayovelTao<br />

faseuloba am uflebebis dacva ar unda iqnas ganxiluli erovnul<br />

suverenitetSi Carevad”.<br />

rogor visargebloT Cveni uflebebiT?<br />

adamianis uflebebi arsebobs CvenTvis. rogor unda gamoviyenoT isini?<br />

naTelia, rom ubralod maTi arseboba ar aris sakmarisi adamianis uflebaTa<br />

darRvevebis aRmosafxvrelad, radganac Cven yvelam viciT, rom isini irRveva<br />

yoveldRe, dedamiwis yvela wertilSi. realurad SeuZliaT maT raimes<br />

Secvla? rogor SegviZlia maTi gamoyeneba?<br />

? iciT ra uflebebi gaqvT Tqven?<br />

am saxelmZRvanelos mTeli rigi Tavebi ganixilavs am problemis<br />

sxvadasxva aspeqtebs.<br />

Tqveni uflebebis aRiareba.<br />

Semdeg nawilSi Cven ganvixilavT uflebaTa sxvadasxva tipebs, romlebic<br />

saerTaSoriso samarTliT aris daculi. Tu Cven gvecodineba adamianis<br />

arsebobis romeli sferoebi Seesabameba adamianis uflebaTa saerTaSoriso<br />

samarTlis normebs da gvecodineba saxelmwifo kanonmdeblobiT aRiarebuli<br />

valdebulebebi maSin SegveZleba ganvaxorcieloT zewola sxvadasxva gziT.<br />

es nawili aCvenebs, rom usamarTlobis TiTqmis yvela sfero dakavSirebulia<br />

adamianis uflebebTan: mcire masStabis siRaribidan dawyebuli ekologiuri<br />

zianiT, janmrTelobiT, samuSao pirobebiT, politikuri represiebiT, xmis<br />

uflebiT, genuri inJineriiT, umciresobaTa sakiTxebiT, terorizmiT da<br />

genocidiT damTavrebuli..... da mTeli rigi problemuri sakiTxebis ricxvi<br />

dRemde izrdeba.<br />

adamianis uflebebis kanonmdeblobis gamoyenebasTan dakavSirebuli<br />

zogierTi sakiTxi pirdapir aris ganxiluli “SekiTxvebi da pasuxebi”-s<br />

nawilSi. is mokle pasuxs iZleva zogierT zogad kiTxvaze, romlebic<br />

xSirad ismeba adamianis uflebebTan mimarTebaSi.<br />

amasTanave, me-5 Tavis yvela nawili ufro detalurad ganixilavs<br />

saxelmZRvanelos Temebs. Tu dainteresebuli xarT gaarkvioT rogor<br />

SeiZleba ukeT iyos daculi romelime konkretuli ufleba, magaliTad,<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“erovnuli da regionaluri<br />

Taviseburebebis<br />

mniSvneloba da sxvadasxva<br />

istoriuli, kulturologiuri<br />

da religiuri foni<br />

mudmivad unda iqnas gaTvaliswinebuli,<br />

amve dros<br />

saxelmwifos movaleobaa<br />

misi politikuri, ekonomikuri<br />

da kulturuli<br />

sistemis miuxedavad ganavi-<br />

Taros da daamkvidros<br />

adamianis yvela ufleba da<br />

ZiriTadi Tavisufleba”.<br />

venis deklaracia (1993)<br />

“Cven yvela da gansakuTrebiT<br />

me pasuxs vagebT<br />

yvelaferze da yvelaze”<br />

Teodor dostoevski<br />

369


“CemTvis sikvdliT dasja<br />

aris barbarosuli da<br />

uzneo instituti, romelic<br />

Zirs uTxris sazogadoebis<br />

moralur da<br />

samarTlebriv safuZvlebs.<br />

me darwmunebuli var, rom<br />

sisastike mxolod<br />

sisastikes badebs”.<br />

andrei saxarovi<br />

“yvela suli sakuTari<br />

qmedebebisa tyvea”<br />

yurani<br />

janmrTelobis, ganaTlebis, da samarTliani samuSao pirobebis ufleba,<br />

Zalian dagexmarebaT am sakiTxebTan dakavSirebuli ZiriTadi informaciis<br />

Seswavla.<br />

samarTlebrivi meqanizmebis gamoyeneba<br />

Cven ganvixilavT samarTlebriv meqanizmebs, romlebic arsebobs xalxis<br />

interesebis sxvadasxva sferoebis dasacavad. Cven evropelebs gansakuTrebiT<br />

gagvimarTla yovel SemTxvevaSi zogierTi uflebis TvalsazrisiT, radganac<br />

gvaqvs mudmivmoqmedi sasamarTlo, romelic ganixilavs uflebebis<br />

darRvevebTan dakavSirebul saCivrebs – es aris evropis adamianis uflebaTa<br />

sasamarTlo. maSinac ki rodesac saCivrebi ar miekuTvneba evropis<br />

sasamarTlos iurisdiqcias. arsebobs sxva meqanizmebi saxelmwifoebis<br />

pasuxismgeblobis sakiTxis dayenebisaTvis maTi qmedebebis gamo da maTi<br />

iZulebisaTvis Seasrulon TavianTi valdebulebebi adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb SeTanxmebebis Sesabamisad. is, rom arsebobs samarTlebrivi normebi,<br />

Zalian gvexmareba maSinac ki, roca yovelTvis ar arsebobs samarTlebrivi<br />

meqanizmebi, romlebic aiZuleben saxelmwifoebs maT Sesrulebas.<br />

lobireba, kampania da aqciebi<br />

? yofilxarT rodesme CarTuli raime kampaniaSi an aqciaSi<br />

adamianis uflebaTa sferoSi?<br />

mniSvnelovan rols saxelmwifoebze zewolis ganxorcielebisaTvis<br />

asruleben asociaciebi, arasamTavrobo organizaciebi, saqvelmoqmedo<br />

organizaciebi, da sxva samoqalaqo sainiciativo jgufebi. es warmoadgens<br />

aqtiurobis da arasamTavrobo organizaciebis rolis Sesaxeb<br />

saxelmZRvanelos nawilis ZiriTad Temas. aseTi asociaciebis roli<br />

gansakuTrebiT aqtualuria ubralo adaminebisaTvis ara mxolod imitom,<br />

rom aseTi asociaciebi xSirad ganixilaven individualur SemTxvevebs,<br />

aramed imitomac, rom isini warmoadgens saSualebas Cveulebrivi<br />

xalxisTvis, raTa adamianebi CaerTon adamianis uflebebis dacvaSi.<br />

bolosdabolos, aseTi asociaciebi Cveulebrivi xalxisagan Sedgeba. Cven<br />

aseve unda ganvixiloT rogor moqmedeben isini adamianis uflebebis<br />

gaumjobesebisaTvis da warmatebuli saqmianobis zogierTi magaliTi.<br />

miiRe monawileoba<br />

me-3 Tavi, `moqmedebaze gadasvla~, aRwers Tu rogor SeiZleba miRebul<br />

iqnas zomebi yoveldRiur cxovrebaSi da gvTavazobs qmedebaTa magaliTebis<br />

mTel rigs Tu rogor SegiZliaT CaerToT masSi. axalgazrdul jgufebs<br />

aqvT uzarmazari potenciali saxelmwifoebze da saerTaSoriso<br />

organizaciebze gavlenis moxdenisaTvis da imis uzrunvelsayofad, rom<br />

adamianis uflebaTa darRvevis SemTxvevebi sazogadoebis samsjavroze iqnas<br />

gamotanili. am nawilSi moyvanilma magaliTebma unda SemogTavazoT<br />

konkretuli zomebi, romelTa miRebac SeiZleba Tqveni jgufis mier da aseve<br />

ufro Rrmad CagaxedebT arasamTavrobo organizaciebis yoveldRiur<br />

muSaobaSi.<br />

370 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


os kvebisa<br />

meurneobis<br />

adara 1995<br />

da CvilTa<br />

is maCveneb-<br />

1989 wlis<br />

eblebs. maT<br />

i monaceme-<br />

Zvelze 2-ma<br />

yna statia,<br />

skvnida rom<br />

yeli bavSvi<br />

a im dRemde<br />

dilemebi da adamianis uflebebis araswori gamoyeneba<br />

rogor unda moviqceT rodesac erTi jgufis uflebebis dacva<br />

ganapirobebs sxva jgufis uflebebis SezRudvas? zogjer adamianis<br />

uflebebi gamoiyeneba iseTi qmedebebis gasamarTleblad, romlebic zneobrivi<br />

TvalsazrisiT Tavad dgas kiTxvis niSnis qveS. xalxma da mTavrobebmac ki<br />

SeiZleba ganacxadon, rom isini icaven adamianis uflebebs magram<br />

faqtobrivad qmedebebi, romlebsac isini axorcieleben Tavad arRvevs<br />

fundamentur uflebebs. yovelTvis advili ar aris aseTi SemTxvevebis<br />

gansja. ganixileT Semdegi magaliTebi.<br />

uflebaTa konfliqtebi<br />

2001 wlis 11 seqtembers amerikaSi momxdari teroristuli aqtis<br />

fonze bevri mTavroba zRudavs zogierT ZiriTad Tavisuflebebs raTa<br />

SeebrZolon terorizmis safrTxes. did britaneTSi SemoRebulia axali<br />

kanoni, romelic ewinaaRmdegeba adamianis uflebaTa evropuli konvenciis 5<br />

muxls, romelic icavs adamianebs TviTneburi dakavebisa da dapatimrebisagan.<br />

es kanoni saSualebas aZlevs mTavrobas izolirebaSi moaqcios xalxi<br />

braldebisa da gasamarTlebis gareSe ubralod eWvis safuZvelze.<br />

? SesaZlebelia umciresobaTa uflebebis SezRudva erovnuli<br />

usafrTxoebis saxeliT? Tu SesaZlebelia, unda arsebobdes Tu ara<br />

raime zRvari?<br />

aSS-s uzenaesma sasamarTlom ganacxada, rom faSisturi jgufebis mier<br />

ebraul dasaxlebebSi mowyobili demonstraciebi aris Tavisufali<br />

TviTgamoxatvis kanonieri formebi. unda moxdes Tu ara aseTi jgufebis<br />

SeCereba raTa ar SeimuSaon doqtrina, romelic migviyvans mTeli eris<br />

ganadgurebamde? Tu es miuRebeli SezRudvaa TviTgamoxatvis uflebis<br />

TvalsazrisiT?<br />

kulturuli tradiciebi<br />

garigebiT qorwineba farTod miRebuli tradiciaa bevr kulturaSi:<br />

xSirad Zalian axalgazrda asakSi qali valdebulia colad gahyves ojaxis<br />

mier SerCeul mamakacs. unda aikrZalos Tu ara aseTi praqtika axalgazrda<br />

gogonebis dacvis mizniT? Tu es iqneba sxvadasxva kulturuli tradiciebis<br />

upativcemuloba?<br />

sxva magaliTi SeiZleba iyos dRemde arsebuli qalTa gankveTis praqtika<br />

bevr qveyanaSi, an ”Rirsebis dasacavi” qalebisa da gogonebis mkvleloba.<br />

aTasobiT adamiani itanjeba aseTi praqtikis Sedegebis gamo da umravlesoba<br />

maT aucileblad CaTvlis adamianis uflebebis seriozul darRvevad. aris<br />

qalebis gankveTis miReba kulturaTaSorisi gansxvaveba, romelic moTminebiT<br />

unda ”avitanoT~?<br />

? unda mieces Tu ara kulturul faseulobebs saSualeba adamianis<br />

uflebebebis universalobaze maRla dadges?<br />

sikeTis saxeliT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“yovelTvis rodesac usamarTlod<br />

iqcevian, mebadeba<br />

SegrZneba, rom samarTals<br />

arc arasodes uarsebia”<br />

xose saramago<br />

371


zogjer saerTaSoriso sazogadoebriobis mier gamoiyeneba sanqciebi im<br />

reJimebis dasasjelad, romlebic sistematurad arRveven adamianis uflebebs.<br />

sanqciebi krZalavs vaWrobas damrRvev qveyanasTan raTa moaxdinon zewola<br />

mTavrobaze misi qmedebebis Sesacvlelad. zogierTi qveyana srulad iqna<br />

izolirebuli saerTaSoriso sazogadoebis mier: samxreT afrika wlebis<br />

ganmavlobaSi iyo izolirebuli aparteidis sistemis gamo, dRes ki kuba da<br />

erayi ver axorcieleben vaWrobas msoflios udides nawilTan. eWvgareSea,<br />

rom aseTi sanqciebis gavlenas grZnoben Cveulebrivi moqalaqeebic magram<br />

gansakuTrebiT mwvaved grZnoben sazogadoebis daucveli fenebi. aris es<br />

misaRebi gza adamianis uflebebis darRvevis winaaRmdeg brZolisaTvis sxva<br />

mTavrobis mier?<br />

Tumca gaeros mier ar iyo oficialurad sanqcirebuli natos mier<br />

warmoebuli kosovos dabombvebi bevrma gaamarTla eTnikuri albanelebis<br />

dacvis poziciidan gamomdinare da genocidis Camdenis gasamarTlebis<br />

TvalsazrisiT. am samxedro aqciam asobiT aTasi adamiani aqcia ltolvilad,<br />

daaxloebiT 500 pirdapiri msxverpli gaxda da ganadgurda serbuli<br />

infrastruqtura. amas agreTve mohyva prezident miloSeviCis Camogdeba da<br />

misi wardgena saerTaSoriso sasamarTlos winaSe. igive qmedeba<br />

ganxorcielda avRaneTSi teroristuli qselis ganadgurebis mizniT,<br />

romelic miCneuli iyo 2001 wlis 11 seqtembris movlenebis mizezad.<br />

SeiZleba aseTi aqciebi gamarTlebul iqnas maTi saboloo Sedegis gamo Tuki<br />

amave dros iwveven didi raodenobiT msxverpls?<br />

? SeiZleba adamianis uflebebis dacva gamoyenebul iqnas samxedro<br />

kampaniis sawarmoeblad?<br />

2001 wlis aprilSi gaeros adamianis uflebaTa komisiam uaryo azri,<br />

rom terorizmTan brZolas SeuZlia odesme gaamarTlos adamianis uflebebis<br />

msxverplad Sewirva. 2001/24 rezoluciam dagmo CeCneTis konfliqtTan<br />

dakavSirebuli teroristuli Setakebebi da CeCeni samxedro Zalebis mier<br />

ganxorcielebuli humanitaruli samarTlis darRvevebi, iseve rogorc<br />

zogierTi meTodi, romelsac xSirad iyenebdnen ruseTis federaluri Zalebi<br />

CeCneTSi. rezoluciam mouwoda SeeqmnaT nacionaluri komisia miuRebeli<br />

qmedebebis gamokvlevis mizniT ruseTSi.<br />

kvlav gamocanebi<br />

wina nawilSi wamoWril sakiTxTagan yvelaze ar arsebobs<br />

erTmniSvnelovani pasuxebi. isini dResac ki cxare kamaTis sagnad rCebian.<br />

aseTi debatebi garkveuli TvalsazrisiT mniSvnelovania. isini arian<br />

rogorc pluralisturi midgomis maCvenebeli, romelic fundamenturia<br />

adamianis uflebaTa ideisaTvis, aseve maCvenebelia im faqtis, rom adamianis<br />

uflebebi ar aris mecniereba an myarad Camoyalibebuli ”ideologia”, aramed<br />

zneobrivi da iuridiuli azrovnebis ganviTarebadi sfero. Cven yovelTvis<br />

ar unda movelodeT erTmniSvnelovan pasuxebs – nawilobriv imis gamo, rom<br />

es sakiTxebi rTulia da aseve imis gamo, rom ar arseboben eqspertebi,<br />

romlebic uflebamosili arian Tqvan saboloo sityva da gadawyviton yvela<br />

sakiTxi.<br />

Tumca es ar niSnavs, rom ar arsebobs pasuxebi saerTod da ar arsebobs<br />

SeTanxmebebi. aseTi sferoebi mravlad arsebobs da maTi ricxvi<br />

372 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


yoveldRiurad izrdeba. monobis sakiTxi garkveul etapze diskusiis sagani<br />

iyo, amJamad ki monobisagan Tavisufleba sayovelTaod aRiarebulia rogorc<br />

adamianis fundamenturi ufleba. qalebis gankveTas Tumca kvlav icavs<br />

zogierTi kultura farTod aris dagmobili rogorc adamianis uflebis<br />

darRveva. sikvdiliT dasjis ufleba, rogorc Cans, iqceva sakiTxad – yovel<br />

SemTxvevaSi evropaSi _ romlis gauqmebisTvisac iRwvian evropis sabWos<br />

wevri qveynebi.<br />

ase rom, darwmunebuli unda viyoT, rom am sakiTxebidan bevrs moeZebneba<br />

gadawyveta. manamde ki Cven SegviZlia vikamaToT da gavakeToT daskvnebi<br />

ufro winaaRmdegobriv sakiTxebze 2 fundamentur faseulobaze dayrdnobiT:<br />

Tanasworoba da adamianis Rirseba. Tu raime qmedeba epyroba individs<br />

rogorc naklebi adamianuri Rirsebis mqones, es ewinaaRmdegeba adamianis<br />

uflebaTa ideas.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

evropa, axalgazrdoba, adamianis uflebebi. adamianis uflebaTa kvireulze iel ohanas<br />

(red) mier gakeTebuli moxseneba. evropuli axalgazrdobis centri. budapeSti, 2000<br />

Garzon Valdes “Confusiones acerca de la relevancia moral de la diversidad cultural” CLAVES de<br />

Razon Practica, No. 74, Madrid , Julio/ Agasto, 1997<br />

adamianis uflebebi, ZiriTadi saxelmZRvanelo gaeros TanamSromlebisaTvis, adamianis<br />

uflebaTa umaRlesi komisariati. gaero. Jeneva<br />

l. levini adamianis uflebebi, kiTxvebi da pasuxebi, iunesko, parizi, 1996<br />

adamianis uflebaTa evolucia<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

373


`adamianis yvela ufleba<br />

aris universaluri, ganuyofeli,urTierTdamokidebuli<br />

da urTiertdakav-<br />

Sirebuli~<br />

venis deklaracia 1993w.<br />

“patimroba araa problema.<br />

problemaa ar danebde”.<br />

nazim hikmeti<br />

dapirebebi, dapirebebi<br />

Cvenma liderebma Cveni saxeliT uzarmazari dapirebebi dades. maT mier<br />

xelmowerili yvela garantia rom Sesruldes Cveni cxovreba mSvidobiani,<br />

usafrTxo, janmrTeli da komfortuli iqneboda. Cveni iuridiuli sistemebi<br />

iqneboda samarTliani da uzrunvelyofda Tanabar dacvas yvelasaTvis; Cveni<br />

politikuri procesebi iqneboda gamWirvale da demokratiuli da<br />

moemsaxureboda xalxis interesebs.<br />

maSin ra aris dabrkoleba? erT-erTi dabrkoleba aris is, rom<br />

politikosebi Cveulebrivi adamianebi arian da rogorc yvela, isinic<br />

xSirad zedmetad damTmobebi arian, miTumetes Y^Tuki ician rom es<br />

gamouvaT. ase rom Cven zustad unda vicodeT ra pirobebs deben Cveni<br />

saxeliT da davrwmundeT rom isini sruldeba.<br />

? yovelTvis asrulebT Tqvens dapirebebs? maSinac ki Tu aravin<br />

gaxsenebT maT Sesaxeb?<br />

ra uflebebs vflobT?<br />

Cven viciT, rom uflebamosili varT gvqondes adamianis yvela ufleba.<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, evropis adamianis uflebaTa<br />

konvencia da sxva saerTaSoriso xelSekrulebebi moicavs uflebaTa farTo<br />

speqtrs. ase rom, Cven unda ganvixiloT isini im TanmimdevrobiT, romliTac<br />

ganviTardnen da aRiarebul iqnen saerTaSoriso sazogadoebis mier. am<br />

uflebebis klasificirebis ”normaluri” gza aris maTi dawyoba ”pirvel,<br />

meore da mesame Taobis uflebebad”. ase rom, am etapze Cven gamoviyenebT am<br />

klasifikacias magram rogorc mogvianebiT vnaxavT is SezRudulia da<br />

zogjer SeiZleba SecdomaSic ki Segviyvanos.<br />

pirveli Taobis uflebebi (samoqalao da politikuri<br />

uflebebi)<br />

es uflebebi warmoiSva Teoriis saxiT me-17 da me-18 saukuneebSi da<br />

ZiriTadad eyrdnoboda politikur mosazrebebs. TandaTanobiT aseve daiwyes<br />

imis aRiareba, rom arsebobda garkveuli punqtebi, romlis Sesrulebac<br />

SeuZlebelia mivandoT Zlevamosil saxelmwifoebs da rom xalxs unda<br />

hqonoda garkveuli zegavlenis moxdenis saSualeba politikaze, romelic<br />

uSualod exeboda maT.<br />

or centralur ideas warmoadgenda piradi Tavisuflebis idea da<br />

saxelmwifos Zaladobisagan individis dacvis idea.<br />

� samoqalaqo uflebebi iZleva fizikuri da moraluri<br />

xelSeuxeblobis minimalur garantias da saSualebas aZlevs<br />

individebs gaaCndeT sakuTari sindisisa da rwmenis Tavisufleba:<br />

mag. Tanasworobisa da Tavisuflebis ufleba, aRmsareblobis da<br />

sakuTari azris gamoTqmis ufleba, wamebisa da sikvdilisagan dacvis<br />

ufleba.<br />

� iuridiuli uflebebi Cveulebriv aseve ”samoqalaqo” uflebebad<br />

klasificirdeba. isini uzrunvelyofen procesualur dacvas maTTvis<br />

vinc iuridiul da politikur institutebTan aris SexebaSi:<br />

magaliTad, TviTneburi dapatimrebisa da dakavebisagan dacva,<br />

374 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“saSineli real<br />

is, rom … saxel<br />

da saerTaSoris<br />

sazogadoebriob<br />

agrZelebs soci<br />

ekonomikuri da<br />

kulturuli u<br />

xSiri darRvevi<br />

maSin rodesac<br />

adgili eqnebod<br />

samoqalaqo da<br />

uflebebis sfer<br />

gamoiwvevda SeS<br />

mrisxanebas da<br />

mowodebamde da<br />

Carevis Sesaxeb


ebebi iwyeba<br />

sauzmidan”.<br />

d sengori<br />

udanaSaulobis prezumfcia, vidre sasamarTlo ar daadasturebs<br />

braleulobas da gasaCivrebis ufleba.<br />

� politikuri uflebebi saWiroa sazogadoebriv cxovrebaSi<br />

monawileobis misaRebad: mag. xmis micemis ufleba, politikur<br />

partiebSi gawevrianebis ufleba, Tavisuflad Sekrebis da mitingebze<br />

daswrebis ufleba, sakuTari azris gamoxatvis da informaciis<br />

miRebis ufleba.<br />

kategoriebi ar aris erTmniSvnelovani, aramed aris erT-erTi uflebaTa<br />

klasificirebis gansxvavebul meTodebs Soris. uflebaTa umetesoba erTze<br />

met kategoriaSi xvdeba. mag. sakuTari azris gamoxatvis ufleba aris<br />

rogorc samoqalaqo, aseve politikuri ufleba. is mniSvnelovania rogorc<br />

politikur cxovrebaSi monawileobis miRebis, aseve Cveni pirovnuli<br />

TavisuflebisaTvis.<br />

? aris yvela politikuri ufleba amasTanave samoqalaqo uflebac?<br />

dReisaTvis samoqalaqo da politikuri uflebebi detalurad aris<br />

aRwerili saerTaSoriso paqtSi samoqalaqo da politikuri uflebebis<br />

Sesaxeb da adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa evropis<br />

konvenciaSi. tradiciulad, es uflebebi iTvleba – yovel SemTxvevaSi<br />

dasavleTSi – yvelaze mniSvnelovnad Tu ara, adamianis erTaderT WeSmarit<br />

uflebad. momdevno nawilSi Cven vnaxavT, rom es Sexeduleba mcdaria.<br />

civi omis ganmavlobaSi sabWoTa kavSiris respublikebs mkacrad<br />

akritikebdnen samoqalaqo da politikuri uflebebis ugulvebelyofis gamo.<br />

es qveynebi ki Tavis mxriv kritikiT pasuxobdnen dasavlur demokratias<br />

ZiriTadi socialuri da ekonomikuri uflebebis ignorirebisaTvis. am<br />

sakiTxs SemdegSi kvlav ganvixilavT. orive mxaris kritikaSi iyo simarTlis<br />

elementebi.<br />

meore Taobis uflebebi (socialuri, ekonomikuri da<br />

kulturuli uflebebi)<br />

es uflebebi exeba adamianebis Tanacxovrebas da TanamSromlobas da<br />

bazisur sasicocxlo moTxovnebs. isini emyareba Tanasworobaze, ZiriTad<br />

socialur da ekonomikur keTildReobaze, momsaxurebebze da<br />

SesaZleblobebze garantirebul xelmisawvdomobis ideebs. isini TandaTan<br />

gaxda saerTaSoriso aRiarebis sagani industrializaciis adreuli etapis<br />

da muSaTa klasis zrdasTan erTad. aman bunebrivad migviyvana axal<br />

moTxovnebamde da axal ideebamde Rirseuli cxovrebis Sesaxeb. xalxma<br />

gaacnobiera, rom adamianis Rirseba moiTxovda imaze mets, vidre ubralod<br />

politikuri da socialuri uflebebiT garantirebuli Caurevloba.<br />

� socialuri uflebebi aris uflebebi, romlebic aucilebelia<br />

sazogadoebriv cxovrebaSi srulyofili monawileobisaTvis. isini<br />

moicaven sul mcire ganaTlebis, ojaxis Seqmnisa da SenarCunebis<br />

uflebas magram amasTanave xSirad “samoqalaqod” CaTvlil bevr<br />

uflebasac: mag. garTobis, janmrTelobis dacvis, da piradi<br />

cxovrebis da diskriminaciisagan dacvis uflebebi.<br />

� ekonomikuri uflebebi Cveulebriv moicavs Sromis, sacxovreblis,<br />

da moxucebulTa da invalidebisaTvis pensiis uflebas. ekonomikuri<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

ganviTarebis ufleba aris<br />

adamianis xelSeuxebeli<br />

ufleba, romlis<br />

saSualebiTac yvela<br />

adamiani, pirovneba da<br />

xalxi uflebamosilia<br />

monawileoba miiRos,<br />

wvlili Seitanos da<br />

isargeblos ekonomikuri,<br />

socialuri, kulturuli<br />

da politikuri progresiT<br />

sadac yvela adamianis<br />

ufleba da ZiriTadi<br />

Tavisufleba srulad<br />

iqneba realizebuli. “<br />

muxli 1, gaeros<br />

deklaracia ganviTarebis<br />

uflebis Sesaxeb<br />

375


`pirvel rigSi kuWi,<br />

Semdeg ki morali”.<br />

bertold brexti<br />

uflebebi asaxavs im faqts, rom materialuri usafrTxoebis<br />

garkveuli minimaluri done saWiroa adamianis RirsebisaTvis da<br />

aseve faqts, rom saTanado dasaqmebis an sacxovrebeli pirobebis<br />

nakleboba SeiZleba fsiqologiurad damrTgunveli iyos.<br />

� kulturuli uflebebi ukavSirdeba sazogadoebis kulturul<br />

cxovrebas da maT xSirad ufro naklebi yuradReba eqcevaT vidre<br />

sxva uflebebs. isini moicavs sazogadoebis kulturul<br />

RonisZiebebSi Tavisuflad monawileobis uflebas da SesaZloa<br />

ganaTlebis uflebasac. magram sxva bevri uflebebi, romlebic<br />

oficialurad ar aris klasificirebuli “kulturul uflebebad”<br />

gadamwyveti mniSvnelobisaa umciresobebisaTvis TviT sazogadoebis<br />

farglebSi, raTa SeinarCunon TavianTi TviTmyofadi kultura: mag.<br />

diskriminaciisagan dacvis da kanonis Tanasworobis ufleba.<br />

? aris sxvadasxva kulturuli jgufebis uflebebi SezRuduli<br />

Tqvens sazogadoebaSi? romeli religiuri dResaswaulebi aris<br />

erovnuli mniSvnelobis?<br />

socialuri, ekonomikuri da kulturuli uflebebi Camoyalibebulia<br />

saerTaSoriso paqtSi ekonomikuri, socialuri da kluturuli uflebebis<br />

Sesaxeb da aseve evropis socialur qartiaSi.<br />

arsebobs met-naklebad mniSvnelovani uflebebi?<br />

socialurma da ekonomikurma uflebebma mZime dro gamoiares samoqalaqo<br />

da politikuri uflebebis Tanasworad aRiarebis gzaze. amas hqonda<br />

rogorc ideologiuri aseve politikuri mizezebi. Tumca Cveulebrivi<br />

moqalaqisaTvis naTelia, rom iseTi ram rogoricaa minimaluri standartis<br />

sacxovrebeli pirobebi da dasaqmebis racionaluri pirobebi aris<br />

fundamenturi mniSvnelobis adamianis RirsebisaTvis, politikosebi jer<br />

kidev ar arian mzad msgavsi aRirebisaTvis. eWvgareSea, rom aRnisnulis erTerTi<br />

mizezi aris is, rom bazisuri socialuri da ekonomikuri uflebebis<br />

mTel msoflioSi yvelas uzrunvelyofa moiTxovs resursebis masiur<br />

gadanawilebas. politikosebma ki kargad ician, rom amgvar politikas ar<br />

moaqvs amomrCevlebis xmebi.<br />

Sesabamisad isini gvTavazoben mTel rig Tavis gasamarTlebel mizezebs<br />

imis asaxsnelad Tu ratom ar aris meore Taobis uflebebi prioritetuli.<br />

pirveli pretenzia, romelic xSirad cxaddeba aris is, rom socialuri da<br />

ekonomikuri uflebebi ar aris realisturi da realizebadi, yovel<br />

SemTxvevaSi mokle periodSi, da amitom isini TandaTanobiT unda<br />

ganvaxorcieloT. es aris midgoma, romelic miRebulia ekonomikuri,<br />

socialur da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtSic ki:<br />

mTavrobebma ubralod unda aCvenon, rom isini Rebuloben zomebs am<br />

amocanebis gadasaWrelad samomavlod garkveuli periodisTvis. Tumca<br />

sakiTxi namdvilad gaxsnilia debatebisaTvis da irkveva, rom TiTqos ufro<br />

metad efuZneba politikur mosazrebebs vidre raime sxvas. bevri<br />

damoukidebeli kvleva aCvenebs, rom mosflioSi sakmarisi resursebi<br />

arsebobs da sakmarisi gamocdileba raTa dakmayofildes yvelas bazisuri<br />

moTxovnebi Tu amisken erToblivi Zalisxmeva iqneba mimarTuli.<br />

376 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


damians aqvs<br />

awileobdes<br />

ogresSi da<br />

obdes misi<br />

sikeTiT.”<br />

s uflebaTa<br />

deklaracia<br />

27 muxli<br />

meore pretenzia aris is, rom arsebobs fundamenturi Teoriuli<br />

gansxvaveba pirvel da meore Taobis uflebebs Soris: pirveli tipis<br />

uflebebi moiTxovs mTavrobebisagan ubralod Tavi Seikavon garkveuli<br />

saqmianobisagan (es aris e.w. ”negatiuri uflebebi”); xolo meore tipis<br />

uflebebi moiTxovs mTavrobis pozitiur Carevas (es aris ”pozitiuri<br />

uflebebi”). am argumentis mixedviT ararelisturia moelode mTavrobisagan<br />

pozitiur qmedebebs axlo momavalSi da rom Sesabamisad isini ar arian<br />

valdebuli raime zomebi miiRon. vinmes mimarT raime valdebulebis<br />

arsebobis gareSe ar SeiZleba arsebobdes raime ufleba am sityvis sruli<br />

mniSvneblobiT.<br />

magram amgvari argumentaciis SemTxvevaSi arsebobs 2 ZiriTadi<br />

gaugebroba.<br />

pirveli, samoqalaqo da politikuri uflebebi araviTar SemTxvevaSi ar<br />

aris sufTad negatiuri. mag. imisaTvis rom mTavrobam uzrunvelyos<br />

wamebisagan dacva ar aris sakmarisi, rom oficialurma pirebma ubralod<br />

Tavi Seikavon xalxis wamebisagan! WeSmariti Tavisufleba am sferoSi<br />

moiTxovs Semowmebisa da kontrolis rTuli sistemis arsebobas:<br />

policiuri sistemebi, iuridiuli meqanizmebi, informaciis Tavisufleba da<br />

xelmisawvdomoba Tavisuflebis aRkveTis adgilebSi, da kidev uamravis ram.<br />

igive exeba xmis uflebis uzrunvelyofas da sxva politikur da<br />

samoqalaqo uflebebs. sxva sityvebiT, es uflebebi negatiuri qmdebisagan<br />

Tavis Sekavebis garda mTavrobis mxridan moiTxovs pozitiur qmedebas.<br />

? ra pozitiuri qmedeba unda ganaxorcielos mTavrobam<br />

imisaTvis, rom uzrunvelyos WeSmaritad Tavisufali da<br />

samarTliani arCevnebi?<br />

meore, socialuri da ekonomikuri uflebebi samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebis msgavsad aseve moiTxovs, rom mTavrobebma Tavi Seikavon<br />

konkretuli saqmianobisagan: mag. misces kompaniebs didi sagadasaxado<br />

SeRavaTebi, an waaxalisos im sferoebis ganviTareba, romlebic ukve<br />

floben SedarebiT upiratesobas, an daawesos savaWro tarifebi romlebic<br />

azaralebs ganviTarebad qveynebs – da a.S.<br />

faqtobrivad, sxvadasxva tipis uflebebi bevrad ufro mWidrod aris<br />

dakavSirebuli erTmaneTTan vidre amaze maTi saxelwodebebi miuTiTebs.<br />

ekonomikuri uflebebi erwymis politikur uflebebs; samoqalaqo uflebebi<br />

xSirad ganuyofelia socialuri uflebebisagan. dasaxelebebi SeiZleba<br />

sasargeblo iyos zogadi suraTis warmosadgenad, magram maT aseve SeiZleba<br />

SecdomaSi Segviyvanos. sxvadasxva pirobebSi TiTqmis yvela ufleba SeiZleba<br />

miekuTvnos TiTqmis yvela kategorias.<br />

mesame Taobis uflebebi (koleqtiuri uflebebi)<br />

saerTaSoriso doneze aRiarebuli adamianis uflebebis sia ar aris<br />

ucvleli. Tumca adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciaSi CamoTvlili<br />

arc erTi ufleba ar damdgara kiTxvis niSnis qveS misi arsebobis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“kultura aris is rac<br />

rCeba adamianSi mas Semdeg<br />

rac mas yvelaferi<br />

daaviwydeba”<br />

emil anrio<br />

1889-1961w.<br />

377


daaxloebiT 50 wlis manZilze axalma xelSekrulebebma da dokumentebma<br />

daazusta da Semdgomi ganviTareba misca am dokumentis originalSi<br />

Camoyalibebul zogierT basizur koncefcias.<br />

es damatebebi iyo mTeli rigi faqtorebis Sedegi: nawilobriv isini<br />

ganpirobebuli iyo adamianis Rirsebis Sesaxeb warmodgenis cvlilebiT,<br />

nawilobriv es iyo pasuxi teqnologiur miRwevebze da xSirad ki es iyo<br />

axali safrTxis aRmocenebis Sedegi. axali specifikuri kategoriis<br />

uflebebis SemTxvevaSi, romelic SemoTavazebuli iyo rogorc mesame Taobis<br />

uflebebi es iyo sxvadasxva saxis dabrkolebebis ufro Rrma gaazrebis<br />

Sedegi, romlebic SeiZleba dadges pirveli da meore Taobis uflebebis<br />

realizebis gzaze. globalizaciis mzardma procesma aseve gamoaTavisufleba<br />

resursebi, romlebic SeiZleba gamoyenebul iqnas am dabrkolebebis<br />

mosaxsnelad.<br />

? ra aris mTavari dabrkoleba rac xels uSlis adamianis<br />

uflebebis dacvas ganviTarebad qveynebSi? romeli uflebebia<br />

yvelaze didi safrTxis qveS?<br />

mesame Taobis uflebebis safuZvels warmoadgens solidarobis idea. da<br />

es uflebebi moicavs sazogadoebis an xalxis koleqtiur uflebebs –<br />

rogoricaa mdgradi ganviTarebis, mSvidobis, an jansaRi garemos ufleba.<br />

msoflios umetes nawilSi iseTi pirobebi rogoricaa ukiduresi siRatake,<br />

omi, ekologiuri da bunebrivi katastrofebi iwvevs mcire progress<br />

adamianis uflebebis dacvis TvalsazrisiT. amis gamo bevrma adamianma<br />

gaiazra, rom saWiroa adamianis uflebebis axali kategoriis aRiareba: es<br />

uflebebi uzrunvelyofda saTanado pirobebs sazogadoebebisaTvis,<br />

gansakuTrebiT ganviTarebad qveynebSi, raTa daecvaT ukve aRiarebuli<br />

pirveli da meore Taobis uflebebi.<br />

specifikuri uflebebi, romlebic yvelaze xSirad aris moxseniebuli<br />

mesame Taobis uflebebis kategoriaSi aris ganviTarebis, mSvidobis, jansaRi<br />

garemos, kacobriobis saerTo memkvidreobis gaziarebis, komunikaciis, da<br />

humanitaruli daxmarebis ufleba.<br />

Tumca arsebobs dava uflebaTa am axali kategoriis Sesaxeb. zogierTi<br />

eqsperti ewinaaRmdegeba ideas, rom koleqtiur uflebebs SeiZleba ewodos<br />

“adamianis uflebebi”. adamianis uflebebs ganmartebis mixedviT floben<br />

individebi, da isini gansazRvraven individualuri interesebis sferos,<br />

romelsac pririteti unda mieniWos sazogadoebis an socialuri jgufebis<br />

interesebTan SedarebiT. amisgan gansxvavebiT koleqtiuri uflebebs floben<br />

sazogadoebebi an sulac mTlianad saxelmwifoebi.<br />

kamaTi imdenad Seexeba ara imas, arsebobs Tu ara es uflebebi, aramed<br />

unda iyos Tu ara isini kvalificirebuli rogorc adamianis uflebebi. es<br />

kamaTi scildeba ubralo verbaluri debatebis farglebs, radganac<br />

zogierTi SiSobs, rom aseTma terminologiurma cvlilebam SeiZleba<br />

“gamarTleba” mouZebnos garkveul represiul reJimebs, romlebic uars<br />

eubneba adamianebs individualur uflebebze koleqtiuri uflebebis<br />

saxeliT. mag. samoqalaqo uflebebis mkveTri Sekveca “ekonomikuri<br />

ganviTarebis” uzrunvelyofis mizniT. arsebobs kidev erTi SiSi, romelic<br />

xSirad gamoiTqmeba: radganac mesame Taobis uflebebis dacvas uzrunvelyofs<br />

378 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


iunesko<br />

akuTrebul<br />

ebas aqcevs<br />

da 1997 w.<br />

s iuneskos<br />

onferenciam<br />

sayovelTao<br />

ia adamianis<br />

a adamianis<br />

Sesaxeb. es<br />

ebs Tanabar<br />

samedicino<br />

briobis da<br />

genetikuri<br />

ara saxelmwifo aramed saerTaSoriso sazogadoebrioba SeuZlebelia<br />

pasuxismgeblobis garantireba. vin an ram unda agos pasuxi kavkasiaSi an<br />

palestinaSi mSvidobis arsebobaze?<br />

miuxedavad amisa, rac ar unda gadavwyvitoT davarqvaT maT arsebobs<br />

zogadi SeTanxmeba, rom es sferoebi moiTxovs Semdgom Seswavlas da<br />

yuradRebas saerTaSoriso sazogadoebriobis mxridan. zogierTi<br />

koleqtiuri ufleba ukve aRiarebulia konkretulad adamianis da xalxis<br />

uflebebis afrikuli qartiis mier. Tavad adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaracia moicavs TviTgamorkvevis uflebas, ganviTarebis ufleba ki<br />

Camoyalibebuli iyo 1986 wlis gaeros generaluri asambleis deklaraciaSi.<br />

mecnieruli progresi<br />

kidev erTi sfero, sadac axali uflebebis aRiareba moxda aris<br />

samedicino mecniereba. axalma samecniero miRwevebma wamoWra mTeli rigi<br />

adamianis uflebebTan dakavSirebuli sakiTxebi, kerZod, genuri inJineriis,<br />

organoebisa da qsovilebis transplantaciis sferoSi. mecnierul-tqnikuri<br />

progresis Sedegad wamoiWra sicocxlis bunebasTan dakavSirebuli<br />

sakiTxebi. drois am gamowvevaze evrosabWom reagireba moaxdina axali<br />

saerTaSoriso xelSekrulebis saxiT: adamianis uflebaTa dacvis konvencia<br />

da adamianis Rirseba biologiisa da medicinis gamoyenebasTan mimarTebaSi<br />

(amieridan, is moixsenieba rogorc oviedos konvencia). es xelSekruleba<br />

ZalaSi Sevida 1999 w. dekemberSi.<br />

es konvencia xemloweril iqna evropis sabWos 30 wevri saxelmwifos<br />

mier da ratificirebuli iqna 10 -is mier. is Seicavs rekomendaciebs wina<br />

nawilSi wamoWrili zogierTi problematuri sakiTxis Sesaxeb. qvemoT<br />

moyvanilia yvelaze aqtualuri muxlebis reziume:<br />

� pirovnebis winaRmdeg nebismieri formis diskriminacia maTi<br />

genetikuri memkvidreobis safuZvelze akrZalulia<br />

� prognozuli saxis genetikuri testebi SeiZleba ganxorcieldes<br />

mxolod samedicino miznebisaTvis da ara magaliTad im fizikuri<br />

maxasiaTeblebis gansazRvrisaTvis, romelic bavSvs eqneba<br />

mogvianebiT.<br />

� Careva romelic miznad isaxavs adamianis genis modificirebas<br />

SeiZleba ganxorcieldes mxolod preveciuli, diagnostikuri, an<br />

Terapiuli miznebiT.<br />

� samedicino Carevis Sedegad gamravleba ar aris daSvebuli Tu es<br />

miznad isaxavs momavali bavSvis sqesis gansazRvras.<br />

cocxali adamianis sxeulidan organos an qsovilis amoReba<br />

transplantaciisaTvis SeiZleba ganxorcieldes mxolod recipientis<br />

mkurnalobis miznebiT (muxli 21 – finansuri mogebis akrZalva).<br />

bioteqnologia<br />

genuri inJineria aris organizmis memkvidruli niSan-Tvisebebis Secvlis<br />

meTodi winaswargansazRvruli gziT misi genetikuri masalis Secvlis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“nebismieri Careva,<br />

romelic cdilobs Seqmnas<br />

meore cocxali Tu mkvdari<br />

adamianis genetikurad<br />

msgavsi adamiani<br />

akrZalulia”.<br />

adamianis uflebaTa da<br />

adamianis Rirsebis dacvis<br />

konvenciis damatebiTi<br />

protokoli \parizi 1998<br />

379


saSualebiT. am sferoSi miRweulma progresma gamoiwvia intensiuri kamaTi<br />

mTeli rigi eTikuri da adamianis uflebebis sakiTxebis garSemo. mag unda<br />

iyos Tu ara nebadarTuli ujredebis Secvla Tuki es iwvevs mudmiv genur<br />

cvlilebas mTel organizmSi da momdevno TaobebSi. an unda iyos Tu ara<br />

nebadarTuli individualuri genidan klonuri organizmis reproduqcia<br />

adamianis SemTxvevaSi Tuki es nebadarTulia Tagvebsa da cxvrebSi.<br />

biosamedicino progresma aseve SesaZlebeli gaxada zrdasruli da<br />

nayofis organoebis da qsovilebis gadanergva erTi sxeulidan meoreSi.<br />

genuri inJineriis msgavsad es iZleva uzarmazar potencials zogierTi<br />

adamainis sicocxlis gaumjobesebisaTvis da gadarCenisTvisac ki – magram<br />

dafiqrdiT zogierTi problematur sakiTxze, romelic gamowveulia am<br />

progresiT:<br />

� Tu sicocxle SeiZleba iqnas gadarCenili an gaumjobesebuli<br />

mkvdari sxeulidan gadanergili organos saSualebiT unda iqnas Tu<br />

ara es mcdeloba yovelTvis ganxorcielebuli? Tu gardacvlilic<br />

imsaxurebs pativiscemas?<br />

� rogor unda vuzrunvelyoT, rom yvelas Tanabari Sansi hqondes<br />

transplantatis miRebaze rodesac organoebi SezRuduli<br />

raodenobiT arsebobs?<br />

� unda arsebobdes Tu ara kanonebi, romlebic daaregulirebs<br />

organoebisa da qsovilebis konservacias?<br />

� Tu samedicino Careva gavlenas axdens individis genze da es<br />

safrTxes uqmnis individis sicocxles an sicocxlis xarisxs unda<br />

iyos Tu ara es kompensirebuli? iqneba mkvleloba dasaSvebi Tu<br />

pirovneba isedac kvdeba? Tuki es adamiani gardaicvleba, ramdenad<br />

swori iqneba braldebis wayeneba mkvlelobis muxliT?<br />

adamianis uflebaTa samarTlebrivi dacva<br />

Cven ukve viciT, rom adamianis uflebebi ganuyoflad yvela adamianis<br />

kuTvnilebaa. magram rogor visargebloT am uflebebiT? sad vipovoT<br />

380 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“kanoni ar cvl<br />

magram is namd<br />

zRudavs ugul<br />

martin luTer


dadastureba, rom isini oficialurad aris aRiarebuli saxelmwifos mier?<br />

rogor xorcieldeba es uflebebi?<br />

adamianis uflebebi aRiarebulia SeTanxmebebT<br />

saxelmwifoebi ikribebian saerTaSoriso doneze, raTa SeimuSaon<br />

xelSekrulebebi adamianis uflebebis sakiTxze. es SeTanxmebebi adgens<br />

saxelmwifoTa qcevis obieqtur standartebs da uwesebs maT garkveul<br />

valdebulebebs individebis mimarT. es valdebulebebi 2 saxis SeiZleba iyos:<br />

iuridiulad savaldebulo an arasavaldebulo.<br />

savaldebulo dokuments, romelsac xSirad xelSekrulebas, konvencias,<br />

an paqts uwodeben warmoadgens saxelmwifoebis mzadyofnas ganaxorcielon<br />

uflebebi nacionalur doneze. saxelmwifoebma unda gamoxaton<br />

individualuri mzadyofna da es SeiZleba gakeTdes xelSekrulebis<br />

ratificirebis an masTan mierTebis gziT. (dokumentze ubralod xelis<br />

mowera ar xdis mas savaldebulos.) saxelmwifoebs zogadad ufleba aqvT<br />

Tavi Seikavon an gaakeTon dokumentis zogierTi debulebisgan<br />

ganTavisuflebis Sesaxeb daTqma. am praqtikis mizania rac SeiZleba metma<br />

saxelmwifom moaweros dokuments xeli. bolos da bolos jobia<br />

saxelmwifo pirobas debdes, rom daicavs adamianis zogierT uflebas vidre<br />

arc erTs! Tumca es meqanizmi xandaxan SeiZleba dairRves da gamoyenebul<br />

iqnas rogorc adamianis ZiriTadi uflebebze uaris Tqmis safuZveli da<br />

misces saxelmwifos saSualeba gaeqces saerTaSoriso meTvalyureobas<br />

zogierT sferoSi.<br />

? rogor fiqrobT ratom arian mzad saxelmwifoebi, romelSic<br />

adamianebis uflebebis dacva naklebad aris uzrunvelyofili<br />

xeli moaweron adamianis uflebaTa saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebs?<br />

gansxvavebiT savaldebulo dokumentebisagan, arasavaldebulo dokumenti<br />

aris ubralo deklaracia an saxelmwifoebis politikuri SeTanxmeba, rom<br />

yvelaferi gakeTdeba dasaxuli miznebis misaRwevad, Tumca amisaTvis ar<br />

arsebobs aranairi sakanonmdeblo valdebuleba. es niSnavs, rom ar arsebobs<br />

praqtikulad ganxorcielebis raime oficialuri (an sakanonmdeblo)<br />

meqanizmebi.<br />

? ra fasi aqvs ubralod “dapirebas” samarTlebrivi normebis<br />

Sesrulebis Sesaxeb, rodesac es ar aris gamyarebuli iuridiuli<br />

meqanizmebiT? Tu es ukeTesia, vidre araferi?<br />

gaeros deklaracia anu arasavaldebulo dokumenti Cveulebriv aris<br />

gaeros generaluri asambleis Sexvedris an konkretul Temaze Catarebuli<br />

konferenciis Sedegi. yvela saxelmwifo ubralod gaeros wevrobis an<br />

konferenciaze daswrebis gamo iTvleba deklaraciis momxred. adamianis<br />

uflebebis aRiareba aseve SeiZleba moxdes erovnul doneze rogorc<br />

saxelmwifosa da xalxis SeTanxmebis Sedegi. rodesac adamianis uflebebis<br />

aRiareba xdeba erovnul doneze isini xdeba saxelmwifos upiratesi<br />

valdebuleba misi xalxis mimarT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

381


ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebi<br />

adamianis uflebebis mniSvneloba TandaTan ufro met aRiarebas da ufro<br />

met mxardaWeras poulobs. es unda ganvixiloT ara mxolod rogorc<br />

adamianis uflebebis damcvelTa gamarjveba, aramed zogadad xalxis. aseTi<br />

warmatebis Sedegia adamianis uflebaTa dokumenetebis didi da rTuli<br />

institutis da maTi ganxorcielebis meqanizmebis Camoyalibeba.<br />

adamianis uflebaTa dokumentebi Cveulebriv klasificirdeba 3 ZiriTad<br />

kategoriaSi: geografiuli (regionaluri an universaluri),<br />

gaTvaliswinebuli uflebebis kategoriis mixedviT da pirovnebebis an<br />

jgufebis specifikuri kategoriis mixedviT, romlebzec vrceldeba es<br />

uflebebi.<br />

gaeros farglebSi arsebobs 100-ze meti adamianis uflebebTan<br />

dakavSirebuli dokumenti da Tu amas davamatebT reginalur doneze<br />

arsebul sxvadasxva dokumentsac es ricxvi bevrad ufro gaizrdeba.<br />

saxelmZRvaneloSi Cven ver ganvixilavT yvela am dokuments da amitomac es<br />

nawili Seexeba yvelaze mniSvnelovan dokumentebs:<br />

� dokumentebi, romlebic farTod aris aRiarebuli da romlebmac<br />

Seqmnes safuZveli adamianis uflebaTa sxva dokumentebisaTvis<br />

� ZiriTadi evropuli dokumentebi<br />

� dokumentebi, romlebic exeba saxelmZRvaneloSi ganxilul<br />

globalur sakiTxebs.<br />

uflebaTa saerTaSoriso bili<br />

yvelaze mniSvnelovani globaluri adamianis uflebaTa dokumenti aris<br />

1948 w. gaeros generaluri asambleis mier miRebuli adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaracia. man imdenad farTo aRiareba moipova, rom misi<br />

sawyisi arasavaldebulo xasiaTi Seicvala da axla xSirad eyrdnobian,<br />

rogorc saerTaSoriso samarTlis iuridiulad savaldebulo dokuments.<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia Sedgeba preambulisa da 30<br />

muxlisagan, romlebic ayalibeben adamianis uflebebs da ZiriTad<br />

Tavisuflebebs, romelic gaaCnia yvela qals da kacs mTel dedamiwaze raime<br />

diskriminaciis gareSe. is uzrunvelyofs rogorc samoqalaqo aseve<br />

politikur, socialur, ekonomikur da kulturul uflebebs.<br />

samoqalaqo da politikur uflebebis saerTaSoriso paqti da<br />

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis<br />

Sesaxeb ZalaSi Sevida 1976 wels da warmoadgenen ZiriTad, iuridiulad<br />

savaldebulo dokumentebs msoflios masStabiT. adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciasTan erTad isini qmnian uflebaTa saerTaSoriso<br />

bils. TiToeuli maTgani, rogorc maTi saxelebic miuTiTebs, miekuTvneba<br />

uflebaTa sxvadasxva kategorias.<br />

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb<br />

moqmedebas iwyebs rogorc ki saxelmwifo SeuaerTdeba mas, xolo<br />

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis<br />

Sesaxeb SeiZleba ganxorcieldes etapobrivad. (amasTan, saxelmwifoeb<br />

kisruloben valdebulebas ganaviTaron politika da kanonmdebloba,<br />

romelic xels Seuwyobs uflebebis srul realizacias) gansxvaveba imiT<br />

382 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

ZiriTad uflebaT<br />

es aris evroka<br />

adamianis ufle<br />

pirveli dokume<br />

teqstSi aerTia<br />

samoqalaqo, po<br />

ekonomikur, so<br />

sazogadoebriv<br />

romlebic ukve<br />

Camoyalibebuli<br />

saerTaSoriso,<br />

erovnul wyaro<br />

erToblivad iyo<br />

gamocxadebuli<br />

sabWos, evropl<br />

da evrokomisii<br />

nicaSi 2000 wl<br />

dekembers. evro<br />

konvenciebisagan


aixsneba, rom ekonomikuri, socialuri da kulturuli ulebebi ar SeiZleba<br />

ganxorcieldes momentalurad.<br />

? fiqrobT rom sworia samoqalaqo da politikuri uflebebis<br />

dauyovnebeli ganxorcieleba xolo socialuri da ekonomikuri<br />

uflebebis ki etapobrivad?<br />

evropuli dokumentebi<br />

msoflios xuTidan oTx regionSi, Seqmnilia adamianis uflebaTa<br />

damcavi sistemebi. amerikis kontinentze moqmedebs amerikis saxelmwifoebis<br />

organizacia da mTavari savaldebulo dokumenti aris 1969 wlis<br />

amerikuli konvencia adamianis uflebebis Sesaxeb. afrikaSi arsebobs 1986 w.<br />

afrikis kavSiris (yofili afrikuli erTobis organizacia) farglebSi<br />

miRebuli adamianisa da xalxis uflebebis afrikuli qartia. aziis<br />

kontinentze araviTari realuri sistema dRemde ar aris ganviTarebuli da<br />

erTaderTi regionaluri adamianis uflebaTa dokumenti aris<br />

arasavaldebulo aziuri deklaracia adamianis uflebaTa Sesaxeb. ra<br />

mdgomareobaa evropaSi? evropas, ra Tqma unda, aqvs adamianis uflebaTa<br />

dacvis kargad Camoyalibebuli sistema evropis sabWos farglebSi.<br />

? rogor fiqrobT ratom CaTvales sxvadasxva regionebma<br />

saWirod sakuTari adamianis uflebaTa sistemebis Camoyalibeba?<br />

evropaSi adamianis uflebaTa dacvis ZiriTadi dokumentia evropuli<br />

konvencia adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTaA dacvis Sesaxeb<br />

(is aseve cnobilia rogorc evropuli konvencia adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb). miRebulia evrosabWos yvela wevri saxelmwifos mier, radganac<br />

warmoadgens gawevrianebis ZiriTad pirobas. miRebul iqna 1950 w. magram<br />

ZalaSi Sevida mxolod sami wlis Semdeg. moicavs samoqalaqo da<br />

politikur uflebebs da mTavari upiratesoba aris misi realizaciis<br />

meqanizmi – evropis adamianis uflebaTa sasamarTlo. am sasamarTloTi da<br />

misi praqtikiT aRfrTovanebulia mTeli msoflio da mas xSirad mimarTavs<br />

gaero, mravali qveynis konstituciuri sasamarTlo da sxva regionaluri<br />

sistemebi.<br />

iseve rogorc gaeros sistemaSi, evropaSic socialuri da ekonomikuri<br />

uflebebi ganixileba calke dokumentSi. evropis socialuri qartia<br />

(Sesworebuli) aris iuridiulad savaldebulo dokumenti. igi Seicavs<br />

uflebebs, romlebic evropelebs uzrunvelyofs saTanado cxovrebis doniT.<br />

qartia 2001 wlisaTvis xelmowerili iyo 32 wevri-saxelmwifos mier da<br />

maTgan 12 ratificirebuli hqonda is.<br />

abWos ZiriTadi instrumentebi da meqanizmebi adamianis uflebaTa sferoSi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“me Cems Tavs yvela<br />

ucnobis TvalebSi vxedav”.<br />

rojer uotersi<br />

383


adamianis uflebaTa<br />

komisari<br />

evropis socialuri<br />

qartia (Sesworebuli),<br />

1961/1999<br />

evrosabWos<br />

gen mdivani<br />

Tavisufal<br />

eqpertTa<br />

komiteti<br />

moxsenebebi jgufuri<br />

saCivrebi<br />

adamianis uflebaTa<br />

evropis konvencia,<br />

1950<br />

evrosabWos<br />

gen mdivani<br />

specifiuri jgufebis dacva<br />

individebis ZiriTadi uflebebis dacvasTan erTad zogierTi adamianis<br />

uflebaTa dokumenti aRiarebs specifiuri jgufebis uflebebs. es<br />

specialuri dacva saWiro gaxda garkveuli jgufebis mimarT diskriminaciis<br />

adreuli SemTxveevbis gamo da im araprivilegirebuli da daucveli<br />

poziciebis gamo, romelic zogierT jgufebs uWiravT sazogadoebaSi. im<br />

jgufebis magaliTebi romlebmac miiRes specialuri dacva aris:<br />

umciresobebi<br />

evropis sabWo<br />

evropuli<br />

sasamarTlo<br />

moxsenebebi sasamarTlo<br />

saqmeebi<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaaRmdego<br />

evropuli komisia, 1993<br />

nacionalur<br />

umciresobaTa dacvis<br />

CarCo xelSekruleba,<br />

1995<br />

ministrTa komiteti<br />

+<br />

sakonsultacio komiteti<br />

wamebis sawinaaRmdego<br />

konvencia, 1987, 1995<br />

wamebis sawinaaRmdego<br />

evropis komiteti<br />

moxsenebebi daswreba<br />

da<br />

moxsenebebi<br />

umciresobebi daculni arian:<br />

� gaeros doneze 1992 wels miRebuli erovnuli, eTnikuri,<br />

religiuri an lingvisturi umciresobebis warmomadgeneli<br />

pirovnebebis uflebebis deklaraciiT da umciresobaTa damcveli da<br />

diskriminaciis amkrZalavi qvekomisiis saSualebiT.<br />

� evropis doneze savaldebulo dokumentiT – CarCo konvencia<br />

erovnuli umciresobebis dacvisaTvis, romelmac daarsa<br />

384 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


damoukidebeli eqspertebis monitoringis jgufi: CarCo konvenciis<br />

mrCevelTa komiteti<br />

� evropis usafrTxoebisa da TanamSromlobis organizaciaSi<br />

gansakuTrebuli adgilis miniWebiT – umaRlesi komisari erovnuli<br />

umciresobebis saqmeSi, da Sesabamisi evropis uSiSroebisa da<br />

TanamSromlobis organizaciis dokumentebiT.<br />

bavSvebi<br />

maTi ZiriTadi dacva uzrunvelyofilia gaeros doneze 1990 wlis<br />

bavSvTa uflebebis konvenciis saxiT, romelic aris yvelaze farTo maStabiT<br />

ratificirebuli konvencia (aSS-s da somalis gamoklebiT). afrikis doneze<br />

afrikuli qartia bavSvis uflebebisa da keTildReobis Sesaxeb<br />

uzrunvelyofs bavSvTa ZiriTadi uflebebis dacvas kontinentze arsebuli<br />

situaciis specifikuri faqtorebis gaTvaliswinebiT. is ZalSi Sevida 1999<br />

wels.<br />

ltolvilebi<br />

ltolvilebis uflebebi gansakuTrebulad aris garantirebuli 1951<br />

wlis ltolvilTa statusis konvenciaSi da gaeros ltolvilTa umaRlesi<br />

komisariatis mier. erTaderTi regionaluri sistema specifiuri dokumentiT<br />

ltolvilTa dacvis Sesaxeb aris afrikaSi, romelmac 1969 w. miiRo<br />

ltolvilTa specifikuri aspeqtebis maregulirebeli konvencia, magram<br />

evropaSi adamianis uflebaTa evropuli konvencia aseve gvTavazobs<br />

garkveul damatebiT dacvas.<br />

qalebi<br />

msoflioSi sqesTa Soris Tanasworobis damyarebis mizniT 1979 wels<br />

gaerom miiRo konvencia qalebis mimarT diskriminaciis nebismieri formis<br />

aRmofxvris Sesaxeb, rogorc specialuri dokumenti, romelic icavs qalTa<br />

uflebebs.<br />

sxva jgufebi<br />

jgufebi, rogoricaa mSromelebi da patimrebi aseve imyofebian<br />

specialuri dacvis qveS maTi daucveli poziciis gamo, romelic advilad<br />

eqvemdebareba xelyofas. sxva jgufebi mag. aborigenebi arc ise iRblianebi<br />

aRmoCndnen, maT ver miiRes specifiuri dacva da rogorc jgufi wlebis<br />

ganmavlobaSi ibrZvian TavianTi uflebebisaTvis.<br />

? SegiZliaT daasaxeloT Tqveni sazogadoebis jgufebi,<br />

romlebsac esaWiroebaT specialuri dacva?<br />

brZola rasizmisa da Seuwynareblobis winaRmdeg<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaRmdego evropuli komisia aris<br />

meqanizmi, romelic darsda 1993 w. evropis sabWos wevri saxelmwifoebis<br />

mTavrobis meTaurebis samitze. rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaRmdego<br />

evropuli komisiis amocana aris ebrZolos rasizms, qsenofobias,<br />

antisemitizms da Seuwynareblobas mTlianad evropis doneze, maT Sorisaa<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

385


adamianis uflebaTa evropis<br />

konvenciis oqmi #12<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis<br />

winaaRmdeg evropis komisiis<br />

axali oqmi miRebul<br />

iqna 2000 w.: oqmi #12. am<br />

momentisaTvis masze xeli<br />

mowerili aqvs 27 saxelmwifos<br />

da ratificirebulia<br />

2-is mier. is ZalaSi Seva 10<br />

ratifikaciis Semdeg. misi<br />

ZiriTadi aqcenti aris<br />

diskriminaciis akrZalva.<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis<br />

winaaRmdeg evropis komisia<br />

ukve iZleva diskriminaciisagan<br />

dacvis garantias<br />

(muxli 14) magram es araadeqvaturad<br />

iTvleba sxva<br />

saerTaSoriso dokumentebis<br />

debulebebTan SedarebiT<br />

rogoricaa adamianis uflebebis<br />

sayovelTao deklara-cia<br />

da saerTaSoriso paqti<br />

samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebis Sesaxeb. ZiriTadi<br />

mizezi aris, is rom muxli 14<br />

sxvebisagan gansxvavebiT ar<br />

Seicavs diskriminaciis<br />

damoukidebel akrZalvas. anu<br />

is krZalavs diskriminacias<br />

mxolod “uflebebiT da<br />

TavisuflebebiT” sargeblo-bis<br />

safuZvelze, romelic<br />

Camoyalibebulia konvenciaSi.<br />

rodesac es protokoli<br />

ZalaSi Seva diskriminaciis<br />

akrZalvas miecema “damoukidebeli<br />

sicocxle” sxva<br />

debulebebisagan gansxvavebiT.<br />

adamianis uflebaTa dacvac. rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaRmdego<br />

komisiis qmedeba moicavs yvela saWiro zomas Zaladobis, diskriminaciis da<br />

prekoncefciebis winaaRmdeg brZolisaTvis, romelsac xvdebian pirovnebebi an<br />

pirovnebaTa jgufebi gansakuTrebiT rasobrivi, kanis feris, enobrivi,<br />

religiuri, erovnuli da nacionaluri an eTnikuri warmomavlobis niadagze.<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaRmdego komisiis wevrebi maTi<br />

mTavrobebis mier daniSnulebi arian maTi fundamenturi codnis safuZvelze<br />

SeuwyanerblobasTan brZolis sferoSi. isini dasaxelebuli iyvnen<br />

pirovnuli pasuxismgeblobis bazaze da moqmedeben mTavrobisagan<br />

damoukideblad.<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis sawinaRmdego komisiis ZiriTadi programa<br />

Sedgeba:<br />

� individualuri muSaoba TiToeul wevr qveyanaSi, sitauciis Rrma<br />

analizis da konkretuli winadadebebis SemuSavebis, maTgan<br />

gamomdinare Semdgomi qmedebebis CaTvliT.<br />

� muSaoba zogad Temebze (magaliTebis Segroveba da gavrceleba<br />

rasizmisa da Seuwynareblobis winaRmdeg komisiis specifiur<br />

Temebze dadebiTi xasiaTis muSaobis sailustraciod da zogadi<br />

rekomedaciebis miReba)<br />

� sazogadoebasTan dakavSirebuli saqmianoba informirebulobis<br />

amaRlebis CaTvliT da sainformacio sesiebi wevr qveynebSi,<br />

koordinacia erovnul da adgilobriv arasamTavrobo<br />

organizaciebTan, antirasistuli Sexedulebebis gavrceleba da<br />

saganamanaTleblo masalis Seqmna.<br />

adamianis uflebaTa dacvis uzrunvelyofa<br />

rogor unda mivaRwioT damcavi meqanizmebis amuSavebas? vin an ra<br />

uzrunvelyofs, rom saxelmwifoebma Seasrulon es valdebulebebi? mTavari<br />

sameTvalyureo organoebi arian komisiebi an komitetebi da sasamarTloebi,<br />

yvela maTgani Sedgeba damukidebeli wevrebisagan – eqspertebis an<br />

mosamarTleebisagan – romlebic ar warmoadgenen erT romelime<br />

saxelmwifos. am organoebis mier gamoyenebuli ZiriTadi meqanizmebi aris:<br />

1. saCivari (individis, jgufis an saxelmwifos mier aRZruli)<br />

2. sasamarTlo saqmeebi<br />

3. moxsenebis wardgenis procedurebi<br />

radganac yvela adamianis uflebaTa dokumenti an regionaluri sistema<br />

ar iyenebs ersTa da imave procedurebs adamianis uflebaTa<br />

damkvidrebisaTvis ramodenime magaliTi dagvexmareba davazustoT ras<br />

gulisxmobs es procedurebi.<br />

saCivrebi<br />

saCivari saxelmwifos winaaRmdeg aRiZreba komisiis an komitetis winaSe<br />

rasac naxevradiurdiul proceduras uwodeben. amis Semdeg samTvalyureo<br />

organo Rebulobs gadawyvetilebas da saxelmwifoebma unda Seasrulon is,<br />

Tumca amisaTvis ar arsebobs aranairi iuridiuli procedura. xSirad<br />

saWiroa saxelmwifom gaakeTos Sesabamisi gancxadeba an arCeviTi<br />

protokolis ratifikacia mis mier sarCelTa sistemis aRiarebis<br />

386 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


inaaRmdego<br />

puli komiteti<br />

s evropuli<br />

delegaciebi<br />

stumroben<br />

xelmomwer<br />

magram aseve<br />

n damatebiTi<br />

is vizitebi<br />

. 2001 wlis<br />

i wamebisagan<br />

i komitets<br />

Sveicariis,<br />

aRsaniSnavad. gaeros farglebSi arsebuli adamianis uflebaTa komiteti da<br />

rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komiteti da amerikis saxelmwifoebis<br />

organizaciis farglebSi arsebuli adamianis uflebaTa interamerikuli<br />

komisia aris im organoTa magaliTebi romlebic ixilaven saCivrebs.<br />

? unda arsebobdes Tu ara iuridiuli meqanizmi adamianis<br />

uflebaTa standartebTan Sesabamisobis gansamtkiceblad? ra<br />

sanqciebi SeiZleba arsebobdes?<br />

sasamarTlo saqmeebi<br />

konkretulad adamianis uflebaTa ganxocielebis mizniT damkvirvebeli<br />

organoebis saxiT arsebobs mxolod 2 mudmivmoqmedi sasamarTlo: adamianis<br />

uflebaTa evropuli sasamarTlo da adamianis uflebaTa inter-amerikuli<br />

sasamarTlo. magram aseve daarsebulia axali saerTaSoriso sasamarTlo<br />

wesdeba ukve ratificirebulia 60 saxelmwifos mier. es sasamarTlo -<br />

saerTaSoriso sisxlis samarTlis sasamarTlo - gaasamarTlebs pirebs,<br />

romlebsac bralad edebaT kacobriobis winaSe danaSaulis Cadena, genocidi<br />

da omis dros Cadenili danaSaulebi. am TvalsazrisiT is gansxvavdeba da<br />

avsebs evropul da inter-amerikul sasamarTloebs, romlebic ganixilaven<br />

saxelmwifoebis winaaRmdeg aRZrul saCivrebs.<br />

moxsenebebi da ganxilvebi<br />

adamianis uflebaTa dokumentebis umravlesoba moiTxovs<br />

saxelmwifoebisagan moxsenebebis wardgenas. moxsenebebi Sedgenilia Tavad<br />

saxelmwifoebis mier damkvirvebelTa organos moTxovnebis Sesabamisad da<br />

moicavs zogad informacias uflebaTa funqcionirebis Sesaxeb erovnul<br />

doneze. moxsenebebi ganixileba sajarod da Cveulebriv arasamTavrobo<br />

organizaciebi aqtiur rols asruleben am etapze, kerZod akeTeben<br />

alternatiul moxsenebas saxelmwifosTan erTad. magaliTad, saerTaSoriso<br />

paqtiebi admianis uflebebis Sesaxeb da konvencia qalebis mimarT nebismieri<br />

formis dikriminaciis akrZalvis Sesaxeb, aris is dokumentebi, romlebic<br />

moiTxoven moxsenebebis wardgenas.<br />

am meqanizmTagan umravlesoba arsebobs konkretuli adamianis uflebaTa<br />

darRvevebis Tavidan acilebis mizniT. wamebisa da araadamianuri,<br />

damamcirebeli mopyrobisagan dacvis konvencia (1987) gansxvavebuli saxisaa.<br />

is damyarebulia wamebisa da araadamianuri da damamcirebeli mopyrobisagan<br />

dacvis evropuli komitetis wevrebis vizitebze damnaSaveTa dakavebis<br />

adglebSi – mag. cixeebi, da mcirewlovanebis dakavebis adgilebi, policiis<br />

ganyofilebebi, sajariso yazarmebi da fsiqiatriuli saavadmyofoebi.<br />

wamebisa da araadamianuri da damamcirebeli mopyrobisagan dacvis komitetis<br />

wevrebi swavloben dakavebulTa mimarT mopyrobas da Tu saWiroa<br />

rekomendacias iZlevian gaumjobesebisaTvis raTa moxdes wesebis dacva<br />

wamebis da araadamianuri mopyrobis likvidaciis TvalsazrisiT.<br />

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

387


strasburgis evropuli sasamarTlo cnobilia mTeli rigi mizezebis<br />

gamo, magram yvelaze metad albaT imis gamo, rom man sicocxle da<br />

mniSvneloba Semata adaminis uflebebis Sesaxeb evropuli konvenciis teqsts.<br />

misi erT-erTi upiratesoba aris savaldebulo iurisdiqciis sistema, rac<br />

niSnavs rom rogorc ki saxelmwifo moaxdens mis ratificirebas an<br />

SeuerTdeba mas is avtomaturad daeqvemdebareba evropis sasamarTlos<br />

iurisdiqcias. amdenad am sasamarTloSi adamianis uflebaTa darRvevis<br />

SemTxvevaSi saxelmwifos winaaRmdeg SeiZleba Setanili iqnas sarCeli<br />

ratifikaciis momentidan.<br />

misi warmatebis kidev erTi mizezi aris sasamarTlos gadawyvetilebebis<br />

iuridiuli Zala. saxelmwifoebi unda daemorCilon saboloo<br />

gadawyvetilebas. amaze dakvirvebas awarmoebs evrosabWos ministrTa<br />

komiteti.<br />

evropis sasamarTloSi aRZruli nebismieri saqmis ganxilvis dros<br />

procedura aseve moicavs megobruli gadawyvetis SesaZleblobas mxareebs<br />

Soris mediatorobis safuZvelze.<br />

sasamarTlom aseve SeZlo ganviTarebuliyo droSi. 1959 w. misi<br />

daarsebis Semdeg is iyo mxolod aramudmivmoqmedi sasamarTlo, romelic<br />

muSaobda adamianis uflebaTa evropis komisiasTan erTad. mis mier<br />

ganxiluli saqmeebis zrdasTan erTad saWiro gaxda mudmivmoqmedi<br />

sasamarTlos arseboba da is daarsda kidec 1998 w. es winsvla warmoadgens<br />

sasamarTlos warmatebis naTel dadasturebas. xalxma icis, rom is arsebobs<br />

da Seswevs unari Caerios rodesac maTi ZiriTadi uflebebi xelyofilia.<br />

adamianis uflebaTa evropis sasamarTlos mniSvnelovani<br />

saqmeebi<br />

qvemoT moyvanilia zogerTi mniSvnelovani saqmeebi, romlebic ganxiluli<br />

iyo evropis sasamarTlos mier.<br />

� soringi didi britaneTis winaaRmdeg (ivnisi 1989): saqme exeboda<br />

am pirovnebis eqstradicias mkvlelobis braldebasTan dakavSirebiT<br />

aSS-Si, sadac es danaSauli sikvdiliT isjeba. sasamarTlom CaTvala<br />

rom misi gagzavna aSS-Si iqneboda wamebisagan dacvis, araadamianuri<br />

da damamcirebeli mopyobis an dasjis winaaRmdeg Cadenili qmedeba<br />

(evropis konvencia, muxli 3,). am gadawyvetilebis erT-erTi Seegi<br />

iyo is, rom evrosabWos wevri qveynebSi pirovnebebis dacva gascda<br />

evropis farglebs. es principi aseve gameorda sxva SemTxvevebSic<br />

rogoricaa jabari TurqeTis winaaRmdeg, (ivlisi 2000) da man<br />

aseve daicva TavSesafris mTxovnelebi maT qveynebSi dabrunebisagan<br />

sadac maT sicocxles safrTxe emuqreboda.<br />

� taireri didi britaneTis winaaRmdeg (marti 1978): am SemTxvevaSi<br />

sasamarTlom gadawyvita, rom fizikuri dasja arasrulwovani<br />

damnaSaveebisTvis ewinaaRmdegeboda adamianis uflebebis Sesaxeb<br />

evropis konvencias, radganac is arRvevda wamebisagan, damamcirebeli<br />

an araadamianuri mopyrobis an dasjisagan dacvis uflebas, romelic<br />

garantirebulia mesame muxliT. sasamarTlos sityvebiT: “misi dasja<br />

– rodesac is ganixileba rogorc obieqti administraciis xelSi<br />

aris Seuracyofa zustad im sakiTxSi, rac warmoadgens muxli 3-is<br />

388 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ZiriTad mizans, kerZod pirovnebis Rirsebisa da fizikuri<br />

sijansaRis dacva”. es saqme kargi magaliTia imis sailustraciod,<br />

rom konvencia cocxali organizmia da sasamarTlo fexs uwyobs<br />

Cveni sazogadoebis faseulobebis cvlilebas.<br />

� kokinakisi saberZneTis winaaRmdeg (aprili 1993): es iyo<br />

saintereso SemTxveva, romelic exeboda konfliqts sxvadasxva<br />

xalxis uflebebs Soris. is damyarebuli iyo prozelitizmis<br />

sakiTxze da ganixileboda arRvevs Tu ara religiis swavleba<br />

(garantirebuli konvenciis 9 muxliT) sxva pirovnebis uflebas<br />

religiis Tavisuflebaze. sasamarTlom saWirod CaTvala mkveTrad<br />

gaemijna swavleba, qadageba Tu amoraluri da macdunebeli gzebiT<br />

adamianis darwmuneba religiis Secvlis sargeblobaSi (rogoricaa<br />

socialuri an materialuri privilegiebis dapireba, Zaladobis an<br />

“tvinis gamorecxvis” meTodebis gamoyeneba).<br />

evropis adamianis uflebaTa konvencia<br />

saxelmwifo saxelmwifos<br />

winaaRmdeg muxli 33<br />

(savaldebulo iurisdiqcia)<br />

kontrolis meqanizmi<br />

evropis adamianis<br />

uflebaTa konvencia<br />

adamianis uflebaTa<br />

evropis sasamarTlo<br />

miRebisa da ganxilvis wesebi (muxli 29 da 35)<br />

pirovneba saxelmwifos<br />

winaaRmdeg muxli 34<br />

(savaldebulo iurisdiqcia)<br />

faqtebis dadgena. urTierTmisaRebi SeTanxmebis miRwevis mcdeloba<br />

adamianis uflebaTa dacvis safuZvelze: muxlebi 38 da 39<br />

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos<br />

gadawyvetileba<br />

sasamarTlos ganaCenis aRsrulebas<br />

meTvalyureobas uwevs ministrTa komiteti<br />

muxli 46 (2)<br />

koncefcia da dizaini: p. drJemCevski. grafika: publikaciebis ganyofileba, adamianis uflebaTa<br />

generaluri direqtorati<br />

“arc adamianTa gulebSi da<br />

arc sazogadoebaSi ar<br />

daisadgurebs mSvidoba<br />

vidre sikvdili ar<br />

gamocxaddeba kanongareSed”<br />

alber kamiu<br />

389


adamianis uflebaTa evropuli<br />

sasamarTlo: cifrebi da faqtebi<br />

� 43 mosamarTle.<br />

saSualod 180 satelefono<br />

zari da 800 werili iyo<br />

miRebuli yoveldRiurad<br />

2001 wlis ganmavlobaSi<br />

� 19815 saqme<br />

elodeboda ganxilvas 2002<br />

wlis ianvris dasawyisSi<br />

� saCivrebma moimata<br />

523%-iT yovelwliurad<br />

1990 wlidan 2000<br />

wlamde; 1990 w.<br />

sasamarTlom miiRo 1657<br />

ganacxadi, 2000 w. ki 10<br />

486.<br />

� 2000 w. sasamarTlom<br />

gamoitana 889 ganaCeni rac<br />

niSnavs dReSi 2-ze meti<br />

saqmis ganxilvas<br />

(dasvenebis dReebis da<br />

dResaswaulebis CaTvliT!).<br />

evropis sasamarTlo awarmoebs mosmenebs nebismier evropis kinvenciiT<br />

garantirebul uflebebTan dakavSirebiT rogoricaa sicocxlis ufleba,<br />

samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba, da azris gamoTqmis<br />

Tavisufleba. magram radganac is daarsebulia uSualod II msoflio omis<br />

Semdgom periodSi, amitom eqskluziur aqcents akeTebs samoqalaqo da<br />

politikur uflebebze. Sedegad mas aklia samoqalaqo, socialuri da<br />

umciresobebis uflebebis SemTxvevebis ganxilvis kompetencia. am<br />

SezRudvebis miuxedavad is farTod aris aRiarebuli.<br />

? ganixileboda Tu ara evropul sasamarTloSi romelime saqme<br />

Tqveni qveynis winaaRmdeg?<br />

adamianis uflebaTa evropis sasamarTlo, evropis<br />

sasamarTlo, saerTaSoriso sasamarTlo: ra gansxvavebaa maT<br />

Soris?<br />

xSirad arsebobs gaurkvevloba adamianis uflebaTa evropis<br />

sasamarTlos, evropis sasamarTlos, da saerTaSoriso sasamarTlos rolebis<br />

garSemo. faqtobrivad samive organo Zalian gansxvavbulia maTi<br />

geografiuli iurisdiqciis da im saqmeebis tipebis mixedviT, romlebsac<br />

isini ganixilaven. evropis sasamarTlo aris evrokavSiris organo. es aris<br />

sasamarTlo, romlis ZiriTadi movaleoba aris uzrunvelyos sazogadoebrivi<br />

kanonis erTgvarovani interpretireba da gamoyeneba TiToeul wevr qveyanaSi.<br />

is emyareba sazogadoebriv kanons da ara adamianis uflebaTa<br />

kanonmdeblobas, magram zogjer sazogadoebrivma kanonmdeblobam SeiZleba<br />

moicvas adamianis uflebaTa sakiTxebic. cnobili SemTxveva iyo bosmanis<br />

saqme, romelic ganixila evropis sasamarTlom da exeboda safexburTo<br />

gundebs Soris transferis wesebs. gadawyda, rom isini ar Seesabameboda<br />

romis xelSekrulebis Sinaarss konkurenciis wesebis da momsaxureebis<br />

Tavisufal gadaadgilebis Sesaxeb.<br />

saerTaSoriso sasamarTlo aris gaeros ZiriTadi sasamarTlo organo.<br />

mas aqvs ormagi roli: saxelmwifoebis mier aRZruli sakanonmdeblo davebis<br />

gadawyveta saerTaSoriso normebTan SesabamisobaSi da kvalificiuri rCevis<br />

micema iuridiul sakiTxebTan dakavSirebiT. mxolod saxelmwifos SeuZlia<br />

aRZras saqme sxva saxelmwifos winaaRmdeg da Cveulebriv es dava exeba<br />

saxelmwifoebs Soris dadebul xelSekrulebebs. xelSekruleba SeiZleba<br />

exebodes ZiriTad urTierTobebs saxelmwifoebs Soris (mag. komerciuli an<br />

teritoriuli) an SeiZleba ukavSirdebodes adamianis uflebaTa sakiTxebs.<br />

? rogor exmareba es gansxvavebuli iuridiuli meqanizmebi<br />

Cveulebriv moqalaqes?<br />

adamianis uflebaTa komisari<br />

evropis sabWoSi komisris Tanamdebobis Seqmnis Sesaxeb gadawyvetileba<br />

miiRes saxelmwifos meTaurTa samitze strasburgSi 1997 w. oqtomberSi. am<br />

damoukidebeli institutis mizani aris rogorc adamianis uflebaTa arsis<br />

damkvidreba, aseve am uflebebis efeqturi dacva da srulad sargebloba<br />

390 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


evropis sabWos wevr qveynebs Soris. komisari irCeva saparlamento<br />

asambleis mier 6 wliani vadiT xelaxali arCevis uflebis gareSe.<br />

komisariati aris araiuridiuli instituti, misi saqmianoba ganixileba<br />

rogorc damatebiTi, Semavsebeli evropissabWos sxva institutebisaTvis,<br />

romlebic aqtiurad amkvidreben adamianis uflebebs. komisarma unda<br />

Seasrulos Tavis movaleobebi sruli damoukideblobisa da<br />

miukerZoeblobis principiT da amave dros pativi sces adamianis uflebaTa<br />

evropis konvenciis an sxva evropis sabWos adamianis uflebaTa dokumentebis<br />

farglebSi arsebul sxvadasxva damkvirvebeli organoebis kompetencias.<br />

adamianis uflebaTa komisris ZiriTadi miznebi aris:<br />

� wevr qveynebSi adamianis uflebaTa Sesaxeb ganaTlebisa da<br />

informirebulobis gazrda<br />

� wevri saxelmwifoebis kanonSi SesaZlo xarvezebis aRmoCena<br />

adamianis uflebebTan Sesatyvisobis TvalsazrisiT.<br />

� adamianis uflebaTa efeqturi dacvis da srulad sargeblobis<br />

xelis Sewyoba rogorc es Camoyalibebulia evropis sabWos<br />

sxvadasxva dokumenetebSi.<br />

komisars SeuZlia imoqmedos ex officio nebismier sakiTxze misi<br />

kompetenciis farglebSi. Tumca mas ar SeuZlia ganixilos individualuri<br />

saCivrebi, komisarma SesaZloa imoqmedos adamianis uflebaTa damkvidrebis<br />

konteqstSi, miiRos zomebi nebismieri informaciis safuZvelze, romelic<br />

dakavSirebulia adamianis uflebebis dacvis aspeqtebTan, rogorc<br />

aRniSnulia evrosabWos dokumentebSi.<br />

aseTi informacia da moTxovnebi Sesabamisi zomebis miRebis Sesaxeb<br />

SeiZleba wardgenil iyos mTavrobebis, erovnuli parlamentis, erovnuli<br />

ombudsmenis, an msgavsi institutebis, aseve pirovnebebisa da organizaciebis<br />

mier.<br />

aris es sakmarisi?<br />

bevri amtkicebs, rom Sesabamisi kanonqmedebis meqanizmebis ararsebobis<br />

gamo msoflioSi xSirad orRveva adamianis uflebebi. xSirad konkretuli<br />

saxelmwifoebis gadasawyvetad rCeba Seasruleben Tu ara miRebul<br />

rekomendaciebs. bevr SemTxvevaSi iqneba Tu ara garantirebuli individis an<br />

jgufis ufleba damokidebulia saerTaSoriso sazogadoebriobis zewolaze<br />

da metwilad arasamTavrobo organizaciebis muSaobaze. es situacia<br />

damakmayofilebelze bevrad naklebia radganac didi xnis lodini SeiZleba<br />

dagvWirdes vidre adamianis uflebebis darRvevebi miaRwevs gaeros an<br />

evrosabWos yuramde.<br />

ra SeiZleba gakeTdes amis gamosasworeblad? pirvel rigSi<br />

aucilebelia saxelmwifoebma erovnul doneze uzrunvelyon adamianis<br />

uflebaTa dacva da SeimuSaon saTanado meqanizmi nebismieri Zaladobis<br />

winaaRmdeg. amave dros zewola unda ganxorcieldes saxelmwifoebze raTa<br />

maT aRiaron is meqanizmebi, romlebic iTvaliswineben samarTlebrivi<br />

sanqciebis gamoyenebas.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

391


“adeqi, fexze dadeqi,<br />

daicavi Seni uflebebi”<br />

bob marli<br />

“msoflio saxifaTo<br />

adgilia sacxovreblad!<br />

ara imdenad imaT gamo<br />

vinc borotebas Cadis,<br />

aramed imaT gamo vinc<br />

uyurebs maT da<br />

saSualebas aZlevs ase<br />

moiqcnen”<br />

albert ainStaini<br />

aqtiuroba da arasamTavrobo<br />

organizaciebis roli<br />

„Cven bevris gakeTeba mogvixda raTa amisTvis migveRwia. amas dasWirda<br />

Cveni organizaciis mier mowyobili ramodenime demonstracia da patimrobaSi<br />

yofnac ki, ...... kongresze sanam sityvas mogvcemdnen me momiwia mivvardnodi<br />

magidas kongresSi... sityvisaTvis 5 wuTi gamomiyves.“<br />

(Ceri honkala, pirveli adamiani, romelic cxovrobda aSS-Si saxelmwifo<br />

daxmarebiT da romelic warsdga kongresis winaSe da warmoadgina saxelmwifo<br />

daxmarebiT mcxovrebi adamianis uflebebis dacvis kensigtonis kavSiri.)<br />

ra aris arasamTavrobo organizacia?<br />

termini arasamaTavrobo an ufro zustad arakomerciuli Cveulebriv<br />

gamoiyeneba organizaciaTa speqtris aRsaniSnad, romlebic qmnian samoqalaqo<br />

sazogadoebas. aseTi organizaciebi zogadad xasiaTdebian imiT, rom Tavis<br />

arsebobis miznad maT dasaxuli aqvT ara komerciuli mogeba aramed raRac<br />

xsva. Tumca es `raRac sxva~ SeiZleba gulisxmobdes uamrav miznebs,<br />

sruliad gansxvavebul iniciativebs da qmedebebs. arasamTavrobo<br />

organizaciebi Sedgeba rogorc mcire sainiciativo jgufebisagan, romlebic<br />

SesaZloa dakavSirebuli iyos garemos dacvis an adamianis uflebebis<br />

darRvevebis konkretul sakiTxebTan, aseve saganmanaTleblo saqvelmoqmedo<br />

organizaciebisagan ganaTlebis sferoSi, qalTa TavSesafrebi, kulturuli<br />

asociaciebi, religiuri organizaciebi, iuridiuli fondebi, humanitaruli<br />

daxmarebis programebi – am siis gagrZeleba kidev SeiZleba – uzarmazari<br />

saerTaSoriso organizaciebis CamoTvliT Tavis asobiT da aTasobiT<br />

filialebiT an wevrebiT msoflios sxvadasxva nawilSi.<br />

am nawilSi Cven mokled ganvixilavT am organizaciebis mier<br />

Sesrulebul mniSvnelovan rols, rac dResac grZeldeba msoflioSi<br />

adamianis uflebaTa dacvis TvalsazrisiT. konkretuli moqalaqeebis<br />

Rirsebis dacvis sxvadasxva mcdelobebis TiTqmis yvela etapze, rodesac maT<br />

safrTxes uqmnis saxelmwifo Zalaufleba, arasamTavrobo organizaciebi<br />

asruleben gadamwyvet rols:<br />

� ibrZvian adamianis uflebaTa konkretuli darRvevebis winaaRmdeg<br />

� sTavazoben uSualo daxmarebas maT, visi uflebebic dairRva<br />

� lobirebas uweven erovnuli da saerTaSoriso kanonmdeblobis<br />

cvlilebebs.<br />

� xels uwyoben am kanonebis Sinaarsobriv daxevwas<br />

� amkvidreben adamianis uflebaTa mimarT pativiscemas mosaxleobaSi.<br />

arasamTavrobo organizaciebis wvlili mniSvnelovania ara mxolod<br />

miRweuli Sedegebis TvalsazrisiT da Sesabamisad im optimizmis gamo,<br />

romelic adamianebs gauCndaT mTel msoflioSi adamianis uflebaTa dacvis<br />

safuZvelze, aramed imis gamoc, rom arasamTavrobo organizaciebi<br />

pirdapiri mniSvnelobiT warmoadgenen instruments, romlis gamoyenebac<br />

SeuZliaT individebs mTel msoflioSi. isini imarTebian da koordinirebuli<br />

arian – iseve rogorc bevri sxva organizaciebi – kerZo pirebis mier,<br />

magram maTi Zala aseve ganpirobebulia sazogadoebis sxva wevrebis mier<br />

392 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gamovlenili mxardaWeriT maTi saqmianobisadmi. es faqti aniWebs maT udides<br />

mniSvnelobas im pirebisaTvis, romlebsac surT wvlili Seitanon<br />

msoflioSi adamianis uflebaTa dacvis gaumjobesebis saqmeSi.<br />

arasamTavrobo organizaciebis tipebi<br />

1993 wlis gaeros konferencias adamianis uflebaTa Sesaxeb, romelic<br />

cnobilia rogorc venis konferencia, 841 arasamTavrobo organizacia<br />

daeswro mTeli msofliodan, romelTagan yvela acxadebda, rom muSaobs<br />

adamianis uflebaTa sferoSi. ricxvi TavisTavad STambeWdavia, Tumca is<br />

mTel msoflioSi adamianis uflebaTa sferoSi moRvawe arasamTavrobo<br />

organizaciebis sruli raodenobis mxolod mcire nawils asaxavda.<br />

yvelaze aSkarad gamoxatuli “adamianis uflebaTa organizaciebi”<br />

ixrebian samoqalaqo da politikuri uflebebis dacvisaken. maTgan yvelaze<br />

cnobili, yovel SemTxvevaSi saerTaSoriso arenaze, albaT Human Right<br />

Watch da saerTaSoriso amnistiaa, romelTagan orive mTeli msoflios<br />

masStabiT funqcionirebs. Tumca rogorc ukve vnaxeT samoqalaqo da<br />

politikuri uflebebi mxolod erT-erTi kategoriaa saerTaSoriso<br />

sazogadoebriobis mier aRiarebuli sxvadasxva adamianis uflebebs Soris,<br />

xolo axali uflebebis aRiareba dRemde kvlav grZeldeba. Tu am yvelafers<br />

gaviTvaliswinebT da aRniSnul siaSi CavrTavT arasamTavrobo organizaciebs,<br />

romlebic ibrZvian siRaribis, Zaladobis, rasizmis, janmrTelobis<br />

problemebis, usaxlkarobis, da ekologiuri problemebis winaaRmdeg, meti<br />

rom aRar CamovTvaloT, adamianis uflebaTa sferoSi ama Tu im formiT<br />

CarTuli arasamTavrobo organizaciebis raodenoba asebs da aTasebs<br />

miaRwevs mTeli msoflios masStabiT.<br />

2001 wlis generalur asambleaze saerTaSoriso amnistiam moaxdina<br />

misi mandatis reformireba masSi ekonomikuri da socialuri uflebebis da<br />

ganviTarebis uflebis Sesatanad, Tavis miznebsa da zrunvis sferoSi maTi<br />

CarTvis mizniT.<br />

? iciT romelime arasamTavrobo organizacia, romelic ibrZvis<br />

Tqven qveyanaSi adamianis uflebebisaTvis?<br />

rogor axdenen isini zegavlenas procesebze?<br />

arasamTavrobo organizaciebma SeiZleba scadon sxvadasxva etapze an<br />

doneze adamianis uflebebis dacvis sferoSi CarTva da maT mier<br />

gamoyenebuli strategiebi gansxvavebuli iqneba maTi miznebis xasiaTidan<br />

gamomdinare – maTi specifiurobis an zogadi xasiaTis mixedviT. isini<br />

SeiZleba iyos ufro zogadi an ufro konkretuli, moklevadiani an<br />

grZelvadiani, adgilobrivi, erovnuli an saerTaSoriso masStabis da a.S..<br />

a. pirdapiri daxmareba<br />

pirdapiri daxmarebis SeTavazeba adamianis uflebaTa darRvevis<br />

msxverplTaTvis gansakuTrebiT damaxasiaTebelia socialur da ekonomikur<br />

uflebebis sferoSi momuSave arasamTavrobo organizaciebisaTvis. aseTi<br />

daxmareba SeiZleba moicavdes humanitaruli daxmarebis sxvadasxva tipebs,<br />

axali unar-Cvevebis ganviTarebis mizniT treiningebis Catarebas.<br />

alternatiuli varianti aris iuridiuli daxmarebis aRmoCena an<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“RmerTi gvaZlevs<br />

xelebs, magram Cvens<br />

magivrad is ar aaSenebs<br />

xidebs”<br />

arabuli andaza<br />

393


“SeiZleba saxaliso iyos<br />

miwero xalxs romlebic<br />

xelmZRvaneloben<br />

avtoritarul an<br />

represiul reJimebs,<br />

awarmoo miwer-mowera<br />

diqtatorTan da ubralod<br />

guli Seuwuxo mas am<br />

werilebis weriT”<br />

stingi<br />

konsultaciis gaweva pretenziis wardgenis Sesaxeb iq sadac ufleba<br />

kanoniT aris daculi.<br />

Tumca bevr SemTxvevebSi pirdapiri daxmareba Zaladobis<br />

msxverplisaTvis an ar aris SesaZlebeli an ar warmoadgens organizaciis<br />

resursebis gamoyenebis saukeTeso gzas. aseT SemTxvevebSi da es albaT<br />

SemTxvevaTa umravlesobaa, arasamTavrobo organizaciebma farTod unda<br />

ganixilon problema da ifiqron Zaladobis gamosworebis sxva gzebze an<br />

sxva msgavis darRvevebis profilaqtikisaTvis momavalSi.<br />

b. zusti informaciis Segroveba<br />

Tuki arsebobs fundamenturi strategia, romelic safuZvlad udevs<br />

arasamTavrobo organizaciebis aqtivizms es albaT aris usamarTlobis<br />

CamdenTa gamoaSkaravebis mcdeloba. mTavrobebi xSirad gaurbian<br />

valdebulebebs saerTaSoriso xelSekrulebiT, radganac maTi politikis<br />

gavlena ubralod cnobili ar aris farTo sazogadoebisaTvis. am<br />

informaciis mopoveba da misi gamoyeneba mTavrobebis “saaSkaraoze<br />

gamotanis” mizniT ZiriTadi elementia maTi pasuxismgeblobis sakiTxis<br />

dayenebisaTvis da is xSirad gamoiyeneba arasamTavrobo organizaciebis<br />

mier. isini cdiloben zewola moaxdinon xalxze an mTavrobaze im mizezis<br />

gamoaSkaravebis saSualebiT, romelic gamoiwvevs adamianebSi samarTlianobis<br />

SegrZnebas da aqcevs mas sajaro ganxilvis sagnad.<br />

ori yvelaze cnobili magaliTi im organizaciebisa, romlebmac saxeli<br />

gaiTqves TavianTi obieqturi monitoringiT da moxsenebebiT aris<br />

saerTaSoriso amnistia (ix. gv XX damatebiTi informaciisaTvis) da<br />

wiTeli jvris saerTaSoriso komiteti. orive organizacia sargeblobs<br />

maRali avtoritetiT ara mxolod farTo sazogadoebriobis TvalSi, aramed<br />

gaeros donezec, sadac maT moxsenebebs iTvaliswineben im mTavrobebze<br />

monitoringis ganxorcielebis oficialuri procesis ganmavlobaSi,<br />

romlebmac Tanxmoba ganacxades yofiliyvnen saerTaSoriso<br />

xelSekrulebebis subieqtebi.<br />

g. kampaniis da lobirebis warmoeba<br />

lobireba aris zogadi termini, romelic aRniSnavs erovnul an<br />

saerTaSoriso subieqtebze zewolis ganxorcielebis sxvadasxva gzebs raTa<br />

moxdes politikis cvlileba. aqac arsebobs uamravi formebi da<br />

konkretuli arasamTavrobo organizacia Seecdeba SearCios yvelaze<br />

Sesaferisi dasaxuli miznebis, misi “samizne” obieqtis bunebis da ra Tqma<br />

unda mis xelT arsebuli resursebis gaTvaliswinebiT. zogierTi<br />

gavrcelebuli forma aRwerilia qvemoT:<br />

� werilis miweris kampania aris meTodi, romelsac Zalian efeqturad<br />

iyenebs saerTaSoriso amnistia da sxva arasamTavrobo<br />

organizaciebi. xalxi da organizaciebi “bombaven” samTavrobo<br />

oficialur pirebs mTel msoflioSi arsebuli maTi aTasobiT<br />

wevris mier miwerili werilebiT.<br />

� quCis aqciebi an demonstraciebi da Cveulebriv maT mimarT<br />

gamoCenili mediis daintereseba, SeiZleba gamoyenebul iqnas rodesac<br />

organizaciebs surT sazogadoebis mxardaWeris mopoveba an<br />

394 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


“me ara var<br />

li pirovneba.<br />

eri qali Cems<br />

es gaakeTebda.<br />

nob... me raRac<br />

awyisis winaSe<br />

TisaTvis didi<br />

winaSe, axali<br />

lebis winaSe.<br />

a laparakobs<br />

aladobaze. da<br />

idevac akeTebs<br />

aRacas amasTan<br />

sazogadoebis TvalTaxedvis areSi raimes gamotana mTavrobis<br />

“Sercxvenis” mizniT.<br />

� media xSirad asrulebs mniSvnelovan rols lobirebaSi da axla<br />

ukve mniSvnelovnad izrdeba internetis roli.<br />

� mxardamWeri demonstraciebis an saxalxo mRelvarebis garda<br />

arasamTavrobo organizaciebi SeiZleba CaerTon pirad SexvedrebSi<br />

an oficialuri pirebis brifingebSi. zogjer ubralo muqara, rom<br />

sakiTxi gamotanili iqneba sazogadoebis samsjavroze SeiZleba<br />

sakmarisi iyos politikis Sesacvlelad rogorc es moxda qvemoT<br />

moyvanil ambavSi.<br />

zogadad, rac ufro metia sazogadoebis an sxva gavleniani subieqtebis<br />

mxardaWera (mag sxva qveynis mTavrobebi) ufro metia albaToba, rom kampania<br />

miaRwevs Tavis mizans. maSinac ki rodesac isini pirdapir ar iyeneben am<br />

mxardaWeras arasamTavrobo organizaciebs ubralod miTiTebiT, rom<br />

SesaZlebelia didi saxalxo moZraobis mobilizeba mTavrobis winaaRmdeg<br />

SeuZliaT uzrunvelyon maTi mosazrebebis gaTvaliswineba.<br />

? yofila Tqvens qveyanaSi farTomasStabiani kampaniebi? ra iyo<br />

Sedegi?<br />

d. Sorsmimavali ganaTleba.<br />

bevri adamianis uflebaTa damcveli arasamTavrobo organizacia aseve<br />

eweva saganmanaTleblo an sainformacio saqmianobas, rogorc maTi sruli<br />

moRvaweobis erT-erT mcire nawils. imis gaazreba, rom maTi mxardaWeris<br />

arsi devs farTo sazogadoebis mxardaWeraSi arasamTavrobo organizaciebi<br />

xSirad cdiloben gaavrcelon codna adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

sazogadoebis wevrebs Soris. am sakiTxebis da maTi dacvis meTodebis ufro<br />

Rrmad codna uzunvelyofs maT dacvas da es Tavis mxriv zrdis konkretul<br />

SemTxvevaSi mxardaWeris mobilizebis albaTobas adamianis uflebaTa<br />

darRvevis winaaRmdeg. es zustad is mxardaWera an potenciuri mxardaWeraa,<br />

romelic safuZvlad udevs arasamTavrobo seqtoris warmatebas adamianis<br />

uflebaTa gaumjobesebis sferoSi.<br />

warmatebul aqciaTa magaliTebi<br />

ojaxuri Zaladoba ruseTSi<br />

arsebobs sxvadasxva monacemebi ruseTSi ojaxuri Zaladobis donis<br />

SefasebasTan dakavSirebiT, magram zogierTi monacemis mixedviT im ojaxebis<br />

ricxvi, romlebsac gamocdili aqvT Zaladobis es forma meryeobs 30-40%-s<br />

Soris. 1995 wels pekinis qalTa konferenciis Semdeg gamoqveynda pirveli<br />

sando statistikuri monacemebi, romlis mixedviTac yovelwliurad 14500<br />

qals klaven maTi qmrebi, da daaxloebiT 5000 xvdeba saavadmyofoSi. saWiro<br />

aRmoCnda didi Zalisxmeva raTa ubralod momxdariyo am problemis aRiareba<br />

ruseTSi magram warmatebis udidesi nawili aris arasamTavrobo<br />

organizaciebis muSaobis Sedegi, romelsac ANNA-s uwodeben, da romelic<br />

aris ruseTis qalTa krizis-centris asociaciis damfuZnebeli wevri.<br />

organizacia daarsa qalTa uflebebis wamyvanma aqtivistma marina<br />

pisklakovam. 1993 wlis ivlisSi is marto muSaobda da “cxeli xazis”<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“adamianis uflebaTa<br />

sferoSi ganaTleba aris<br />

cxovrebis stili. Cven amas<br />

vakeTebT bolo ramodenime<br />

wlis ganmavlobaSi da arc<br />

vicodiT, rom yvela Cveni<br />

saqmianoba ukavSirdeboda<br />

adamianis uflebaTa Sesaxeb<br />

ganaTlebas.<br />

aleqsandra vidanoviCi,<br />

Open Club Nis ,<br />

iugoslaviis federaluri<br />

respublika, adamianis<br />

uflebaTa sferoSi<br />

ganaTlebis forumis<br />

monawile.<br />

“me ar SemeZlo meTqva<br />

“ara”; iq imdeni qali iyo”.<br />

marina pisklakova<br />

395


“qimiuri industriis<br />

toqsikuri memkvidreoba ar<br />

unda gaxdes tvirTi<br />

momavali TaobebisaTvis”<br />

stefan veberi, mwvaneTa<br />

moZraobis wevri<br />

saSualebiT exmareboda uimedo situaciaSi myof qalebs da Semdeg ganavrco<br />

muSaoba da daarsa qveyanaSi pirveli qalTa krizis centri. is lobirebas<br />

uwevda Zaladobis winaaRmdeg kanons da muSaobda mtrulad ganwyobil<br />

Zalovan organoebTan raTa daxmareba aRmoeCina msxverplTaTvis, aRmoeCina<br />

maTTvis daxmareba da aRZruli yofiliyo sisxlis samarTlis saqme<br />

damnaSaveTa winaaRmdeg. man daiwyo media kampania qalebis winaaRmdeg<br />

Zaladobis gamosaaSkaraveblad da qalebisaTvis maTi uflebebis Sesaxeb<br />

codnis misawodeblad. axla is regularulad gamodis radioTi da<br />

televiziiT da amkvidrebs qalTa uflebebis pativiscemas.<br />

organizaciam miaRwia ojaxuri Zaladobis terminis gafarToebas masSi<br />

qmris mier gaupatiurebis, meuRlis an partnioris mier seqsualuri<br />

Zaladobis, fsiqologiuri Zaladobis, izolaciisa da ekonomikuri<br />

morCilebis CarTviT. 1994 wlis zafxulisTvis maTTan ukve gavlili hqonda<br />

triningebi qalebis pirvel jgufs, romlebsac unda gaewiaT konsultaciebi<br />

telefonis saSualebiT, xolo 1995 wels muSaoba daiwyo ruseTis sxva<br />

qalaqebSi adgilobrivi qalTa jgufebTan, romlebsac surdaT cxeli xazebis<br />

an krizis-centrebis daarseba. ANNA xels uwyobda fsiqologiuri da<br />

iuridiuli daxmarebis programebis SemuSavebas saojaxo Zaladobis<br />

msxverplTaTvis da 1997 wlis aprilSi organizaciaSi momuSave iuristebma<br />

pirvelad aRZres saqme sasamarTloSi saojaxo ZaladobasTan dakavSirebiT<br />

da procesi moiges, ramac iuridiuli precedenti Seqmna mTel ruseTSi.<br />

axali aTaswleulis dasawyisisaTvis maT ukve daarsebuli hqondaT 40-ze<br />

meti qalTa krizis-centri mTeli ruseTis masStabiT. organizaciis<br />

vebgverdia: www.owl.ru/anna<br />

ekologiuri safrTxeebi SveicariaSi<br />

1961 da 1976 wlebs Soris ramodenime qimiurma gigantma 114000 tonaze<br />

meti toqsikuri industriuli narCenebi Cacales Tixis yofil karierSi<br />

bonfolSi, bazelTan axlos SveicariaSi. Tumca dRes ukve arakanonieri<br />

iqneboda narCenebis Cacla, 1961 wels karieris avsebis dawyebis momnetSi<br />

kanoni ar krZalavda amgvar nagavsayrelebs. toqsikuri narCenebi adgilze<br />

darCa da abinZurebda garemomcvel ubnebs organuli da araorganuli<br />

nivTierebebiT.<br />

2000 wlis 14 maiss daaxloebiT 100 mwvaneTa moZraobis wevrma daikava<br />

bonfolis qimiuri nagavsayreli bazelis maxloblad, SveicariaSi da<br />

moiTxovdnen qimiuri kompaniebisagan rom gaewmindaT garemo toqsikuri<br />

narCenebisagan. aqtivistebma ganacxades rom isini ar datovebdnen maT mier<br />

dakavebul adgils vidre qimiuri kompaniebi ar gawmendden teritorias ise,<br />

rom safrTxe aRar Seqmnoda adamianebis janmrTelobas da garemos.<br />

nagavsayrelis teritoriis dakavebam aiZula qimiuri industria<br />

Sexvedrodnen sazogadoebis warmomadgenlebs da mwvaneTa moZarobis wevrebs<br />

da Sedegad xeli moawera SeTanxmebas dasufTavebis pirobebis Seswavlis<br />

Sesaxeb 2001 wlis TebervlisaTvis da dasufTavebis procesis dawyebis<br />

Sesaxeb amave wlisaTvis. industria aseve daTanxmda CaerTo adgilobrivi<br />

sazogadoebrioba da garemos damcvelebi srulad dasufTavebis saqmeSi da<br />

informacia miewodebina sazogadoebisaTvis miwis wylebis da sasmeli<br />

wylis dabinZurebis Sesaxeb, romelic gamoiwvianagavsayrelis arsebobam.<br />

396 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


mxolod 2001 wlis 7 ivliss mwvaneTa moZraobam gaaTavisufla dakavebuli<br />

adgili. ix. mwvaneTa moZraobis vebgverdi: www.greenpeace.org.<br />

gaakeTe Sejameba<br />

Development Initiatives for Social and Human Action (DISHA)<br />

socialuri da humanuri moqmedebis iniciativis ganviTareba<br />

DISHA daarsda 1990-iani wlebis dasawyiSi indoeTis Stat gujaratSi,<br />

raTa daecva daaxloebiT 80000 adgilobrivi mcxovreblis ufleba, radganac<br />

tye maTTvis arsebobis ZiriTadi saSualeba iyo. is iyenebda informaciis<br />

miRebis uflebas raTa gaeanalizebina biujetebi da xarisxi romliTac<br />

gamoyofili Tanxebi Seesabameba sajaro gancxadebebs siRaribis SemcirebasTan<br />

dakavSirebiT.<br />

organizaciam daiwyo satyeo nawilebSi momuSave xalxisTvis minimaluri<br />

xelfasis daniSvnis sakiTxiT. DISHA–s direqtorma ase ganmarta<br />

organizaciis midgoma: “rogorc am samuSaos nawili Cven daviwyeT Seswavla<br />

Tu ratom ar ganviTarda es raioni da ratom ar Seiqmna samuSao adgilebi.<br />

Cven vnaxeT ra Tanxebi iyo saxelmwifos mier daxarjuli da ase daiwyo<br />

Cvens mier saxelmwifo biujetis monitoringi”.<br />

1994 wels DISHA–s wevrebma gadawyvites gaevrcelebinaT maT mier<br />

gakeTebuli analizi yvela parlamentSi, presaSi da wamyvani moqalaqeebis<br />

wreebSi. aman ganapiroba informaciis farTod gamoyeneba da ganxilva.<br />

organizaciis mier muSaobis dawyebis Semdeg adgilobrivi<br />

mosaxleobisaTvis gamoyofili sabiujeto Tanxebi mniSvnelovnad gaizarda:<br />

Tavidan is iyo 12% magram axla ukve 18%-s Seadgens. ramdenadac maTi<br />

kvleva aseTi soliduri iyo DISHA–m swrafad moipova pativiscema rogorc<br />

organizaciam “romelic ara marto gahyviris lozungebs da awyobs<br />

gamosvlebs, aramed warmoadgens Zalian myar argumentebs faqtebis da<br />

cifrebis safuZvelze. axla ukve xalxi mogvmarTavs Cven biujetis Sesaxeb<br />

informaciis misaRebad – Cven varT erTaderTi organizacia qveyanaSi,<br />

romelic anlizs da Sefasebas ukeTebs biujets”.<br />

brZola almasebisaTvis<br />

britanuli organizacia “Global Witness” muSaobs ekologiuri<br />

eqsploataciasa da adamianis uflebaTa Soris kavSirebis gamoaSkaravebaze.<br />

es aris garemos damcvelTa jgufi londonSi, romelmac daiwyo muSaoba<br />

1993 w. daqiravebul oTaxSi, romelSic mxolod erTi nagavsayrelze<br />

napovni kompiuteri hqondaT.<br />

dReisaTvis organizacia kvlav mcirea da mxolod 9 TanamSromlisagan<br />

Sedgeba magram misi damaarseblebi Carmen guCi, saimon teilori da patrik<br />

eli 4 wlis ganmavlobaSi eweodnen kampanias almasis industriis<br />

winaaRmdeg.<br />

am drois ganmavlobaSi Global Witness-ma SeZlo gamoevlina ueWveli<br />

kavSiri almasebiT aralegalur vaWrobasa da sisxlian afrikul omebs<br />

Soris. man Seagrova dasabuTeba raTa daerwmunebina mTavrobebi, gaero da<br />

sazogadoeba, rom aralegalurad mopovebuli almasebi afrikis saomar<br />

zonebSi gamoyenebuli iyo konfliqtebis dafinansebisaTvis, romelSic<br />

bavSvebi kargaven kidurebs da aTasobiT adamiani iRupeba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“pirobebi ubralod monuri<br />

iyo. ar arsebobda<br />

admianuri Rirseba an<br />

kanonis dacva”<br />

m.d. mistri, DISHA -s<br />

direqtori<br />

“kampaniis mwarmoeblebi<br />

iSviaTad aRweven msgavs<br />

warmatebas aseT mokle<br />

droSi”<br />

gazeTi Indipendent<br />

397


organizacia mTeli ZaliT ibrZoda raTa “gons mogebuliyvnen~<br />

gadawyvetilebis mimRebni, da qmnida kavSirebs sxva arasamTavrobo<br />

organizaciebTan, romlebic muSaobdnen angolaSi, Semoikriba gavleniani<br />

politikuri mxardamWerebi rogoricaa kanadis elCi robert fouleri<br />

gaeros angolis sanqciebis komitetis Tavmjdomare. Sedegad es iqca<br />

saerTaSoriso kampaniad, romelsac Seswevda Zala SewinaaRmdegeboda<br />

globalur bizness.<br />

rodesac kanadis elCma gaeroSi robert foulerma msoflios<br />

briliantis kongresze antverpenSi Tavis gamosvlaSi gaakeTa gafrTxileba<br />

boikotis Sesaxeb, almasebis industria ukiduresad SeSfoTda. 2000 wlis<br />

ivlisSi almasebis globaluri inustria yovelwliurad 7 miliardi aSS<br />

dolaris brunviT, rogorc Cans darwmunda rom ufskrulis piras iyo,<br />

danebdnen kampaniis mwarmoebelTa moTxovnebs briliantebiT vaWrobis<br />

sferoSi fundamenturi cvlilebebis gatarebis Sesaxeb.<br />

ix. maTi veb-gverdi: http://www.globalwitness.org.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

Risse T., Ropp S., Sikkink K., The Power of Human rights, Cambridge University Press, 1999<br />

Forsthe, D., Human rights in Internationak relations, Cambridge University Press, 2000, www.speaktruth.org<br />

Hijab, Nadia, Human Rights and Human Development: learning from Those Who Act, HDRO Background paper,<br />

2000<br />

398 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


kiTxvebi da pasuxebi<br />

? ra aris adamianis uflebebi?<br />

adamianis uflebebi aris moraluri uflebamosileba, romelic<br />

msoflios yvela individs gaaCnia ubralod im faqtis gamo, rom is aris<br />

adamiani. Cveni uflebebis moTxovnis dros Cven mivmarTavT sakuTar<br />

mTavrobas moraluri poziciidan: Tqven ar gaqvT amis gakeTebis ufleba,<br />

radganac es aris Cemi moraluri sferos da Rirsebis xelyofa. aravis –<br />

arc erT pirovnebas, arc erT mTavrobas ar SeuZlia CvenTvis adamianis<br />

uflebebis warTmeva.<br />

? saidan modis es uflebebi?<br />

isini saTaves iReben im faqtidan, rom Cven varT ara mxolod fizikuri<br />

pirebi aramed moraluri da sulieri arsebebi. adamianis uflebebi saWiroa,<br />

raTa daculi iyos yvela pirovnebis arsi, TiToeuli maTgani<br />

uzrunvelyofili iyos Rirseuli cxovrebis pirobebiT, cxovreba, romelic<br />

adamianma daimsaxura.<br />

? ratom unda sces yvelam pativi am uflebebs?<br />

ZiriTadad imitom, rom yvela aris adamiani da maSasadame aris<br />

zneobrivi arseba. adamianebis umravlesoba Tuki mivuTiTebT, rom isini<br />

xelyofen vinmes pirad Rirsebas, isini Seecdebian Tavi Seikavon amisgan.<br />

zogadad adamianebs ar undaT raime dausaon sxvebs. Tumca pirovnebis<br />

sindisis mier dawesebuli moraluri sanqciebis garda msoflios bevr<br />

qveyanaSi arsebobs kanonmdebloba, romelic avaldebulebs mTavrobebs pativi<br />

scen sxva moqalaqeebis ZiriTad adamianis uflebebs maSinac ki rodesac maT<br />

amis survili ara aqvT.<br />

? vin flobs adamianis uflebebs?<br />

absoluturad yvela. kriminalebi, saxelmwifos meTaurebi, bavSvebi,<br />

kacebi, qalebi, afrikelebi, amerikelebi, evropelebi, ltolvilebi,<br />

umuSevrebi, dasaqmebulebi, bankirebi, qvelmoqmedebi, maswavleblebi,<br />

mocekvaveebi, astronavtebi...<br />

? kriminalebi da saxelmwifos meTaurebic ki?<br />

absoluturad yvela. kriminalebi da saxelmwifos meTaurebic adamianebi<br />

arian. adamianis uflebebis Zala devs zustad im faqtSi, rom adamianuri<br />

Rirsebis flobis TvalsazrisiT isini yvelasaTvis Tanabrad vrcledeba.<br />

zogi SeiZleba arRvevdes sxvebis uflebebs an safrTxes uqmnides<br />

sazogadoebas da Sesabamisad maTi uflebebi unda SeizRudos garkveuli<br />

saxiT raTa daculi iqnas sxvebis uflebebi, magram mxolod garkveuli<br />

sazRvrebis farglebSi. es sazRvrebi ganisazRvreba rogorc adamianuri<br />

Rirsebis arsebobis minimumi.<br />

? vin zrunavs adamianis uflebebze?<br />

Cven yvelam unda vizrunoT. arsebobs kanonmdebloba rogorc erovnul<br />

aseve saerTaSoriso doneze, romlebic awesebs SezRudvebs mTavrobebis<br />

qmedebebze maTi moqalaqeebis mimarT. magram Tu aravin miuTiTebs, rom maTi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

399


qmedebebi arRvevs saerTaSoriso normebs mTavrobebma SeiZleba dausjelad<br />

gaagrZelon maTi xelyofa. rogorc individebma, Cven ara mxolod pativi<br />

unda vceT sxvebis uflebebs Cven yoveldRiur cxovrebaSi aramed Tvalyuri<br />

unda vadevnoT rogorc sakuTar, aseve sxva mTavrobebs. damcavi sistemebi<br />

arsebobs yvela CvenganisaTvis Tu Cven gamoviyenebT maT.<br />

? rogor SemiZlia davicva Cemi uflebebi?<br />

scadeT daafiqsiroT da miaqcioT sxvebis yuradReba im faqts, rom isini<br />

irRveva. moiTxoveT Tqveni uflebebis dacva. miaxvedreT mowinaaRmdege mxare,<br />

rom Tqven iciT, rom mas ara aqvs ufleba ase mogeqceT. miuTiTeT adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciis, adamianis uflebebis Sesaxeb evropis<br />

konvenciis an sxva saerTaSoriso dokumenetebis Sesabamis muxlebze. Tu<br />

Tqvensave qveyanaSi arsebobs kanoni, aseve miuTiTeT maszec. uTxariT sxvebs<br />

amis Sesaxeb: acnobeT presas, miswereT Tqvens deputats parlamentSi da<br />

saxelmwifos meTaurs, miawodeT informacia nebismier arasamTavrobo<br />

organizacias, romelic CarTulia adamianis uflebaTa dacvis sferoSi.<br />

hkiTxeT maT rCeva. gaesaubreT advokats, Tu amis SesaZlebloba geqnebaT.<br />

darwmundiT, rom Tqvenma mTavrobam icis ra zomebis miRebas apirebT.<br />

miaxvedreT isini, rom Tqven ar apirebT daTmobaze wasvlas. aCveneT maT is<br />

mxardaWera, romlis mopovebac SegiZliaT. saboloo jamSi, Tu yvelaferi es<br />

ar gaWris, SegiZliaT mimarToT sasamarTlos.<br />

? rogor unda mivmarToT evropis sasamarTlos?<br />

adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia<br />

Seicavs procedurebs individualuri sarCelebisaTvis da aseve erTi<br />

saxelmwifos mier meoris winaaRmdeg aRZruli sarCelebisaTvis. Tumca<br />

arsebobs Msaqmis warmoebaSi miRebis mkacri kriteriumebi, vidre saqmis<br />

ganxilva Sedgeba. magaliTad, evropis sasamarTloSi sarCelis aRZvramde<br />

Tqven unda daamtkicoT, rom Tqveni sarCelis ganxilva ukve ganxorcielda<br />

Tqveni qveynis sasamarTlos mier (uzenaesi sasamarTlos CaTvliT!). Tu<br />

gsurT scadoT da darwmunebuli xarT, rom akmayofilebT Sesabamis<br />

moTxovnebs, maSin SegiZliaT SeitanoT sarCeli da SeavsoT oficialuri<br />

forma (forma gaicema evropis sasamarTlos samdivnos mier). magram<br />

rekomendirebulia miiRoT iuridiuli konsultacia an arasamTavrobo<br />

organizaciebis rCevebi am sferoSi, raTa darwmunebuli iyoT, rom Tqven<br />

saqmis mogebis realuri Sansi gaqvT. gaxsovdeT, rom es SeiZleba iyos<br />

rTuli da xangrZlivi procesi vidre saboloo ganaCeni iqneba gamotanili.<br />

? visgan unda davicva Cemi uflebebi?<br />

saerTaSoriso dokumentebSi CamoTvlili adamianis TiTqmis yvela<br />

ZiriTadi uflebis dacva unda mosTxovoT Tqven mTavrobebs an saxelmwifos<br />

oficialuri pirebs. adamianis uflebebi icaven Tqvens interesebs<br />

saxelmwifosagan, ase rom maTi dacva unda mosTxovoT saxelmwifos an mis<br />

warmomadgenlebs. Tu xedavT rom Tqveni uflebebi irRveva mag. Tqveni<br />

ufrosis an mezoblis mier Tqven ver mimarTavT adamianis uflebaTa<br />

saerTaSoriso kanonmdeblobas, Tuki saqmeSi ar aris raime iseTi, rac Tqvens<br />

mTavrobas unda gaekeTebina Tqveni ufrosis an mezoblis amgvari qcevis<br />

aRmosafxvrelad.<br />

400 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


? aris vinme valdebuli daicvas Cemi uflebebi?<br />

diax. ufleba azrs moklebulia vinmes mxridan Sesabamisi<br />

pasuxismgeblobis an valdebulebis aRebis gareSe. yvela pirovnebas gaaCnia<br />

moraluri valdebuleba ar xelyos Tqveni Rirseba, magram Tqveni mTavroba,<br />

romelsac xeli aqvs mowerili saerTaSoriso SeTanxmebebze Rebulobs ara<br />

mxolod zneboriv, aramed iuridiul pasuxismgeblobasac.<br />

? adamianis uflebebi problema mxolod arademokratiul<br />

qveynebSia?<br />

ar arsebobs msoflioSi romelime qveyana, romelsac ar gaaCnia adamianis<br />

uflebebis darRvevis faqtebi dResac ki. SeiZleba arsebobdes ufro xSiri<br />

darRvevebi zogierT qveyanaSi vidre sxvebSi an SeiZleba exebodes<br />

mosaxleobis ufro did nawils, magram nebismieri calkeuli darRveva aris<br />

problema, romelic ar unda xdebodes da romelsac unda mivxedoT.<br />

individi, romlis uflebebic irRveva romelime erT-erT demokratiul<br />

sistemaSi ver damSviddeba im faqtiT, rom zogadad mis qveyanaSi ukeTesi<br />

mdgomareobaa adamianis uflebebis dacvis sferoSi vidre msoflios sxva<br />

qveynebSi.<br />

? SeimCneva progresi adamianis uflebaTa darRvevis Semcirebis<br />

mxriv?<br />

arsebobs didi progresi - Tumca zogjer is hgavs wylis wveTs<br />

okeaneSi. gaixseneT monobis gauqmeba, qalebisaTvis xmis micemis ufleba,<br />

qveynebi, romlebmac gaauqmes sikvdiliT dasja, sindisis patimrebis<br />

gaTavisufleba saerTaSoriso zewolis Sedegad, aparteidis reJimis<br />

damxoba samxreT afrikaSi, saqmeebi, romlebic ganxilul iqna evropis<br />

sasamarTloSi da romlebic Seicvala maT Sedegad. gaixseneT faqti, rom<br />

saerTaSoriso kulturis etapobrivi cvlilebebi niSnavs rom yvelaze<br />

avtoritaruli reJimebic ki iZulebuli arian angariSi gauwion adamianis<br />

uflebebs, raTa miaRwion aRiarebas saerTaSoriso doneze. miRweulia<br />

bevri dadebiTi Sedegi gansakuTrebiT gasuli 50 wlis ganmavlobaSi, magram<br />

kidev bevri ram gasakeTebelia.<br />

CamWreli SekiTxvebi<br />

? rogor SegviZlia vTqvaT, rom adamianis uflebebi sayovelTaoa,<br />

rodesac mTel msoflioSi arsebobs xalxi romelTa uflebebic<br />

irRveva?<br />

da mainc am adamianebs aqvT uflebebi. faqti, rom maT amgvarad epyrobian<br />

ewinaaRmdegeba ara mxolod zneobriv normebs, aramed saerTaSorisod<br />

SeTanxmebul normebsac. maTi saxelmwifo warmomadgenlebi pasuxismgebelni<br />

arian saerTaSoriso samarTlis winaSe da zogierTi qveyana marTlac<br />

“isjeba” saerTaSoriso sazogadoebriobis mier sanqciebis an sxva samxedro<br />

saSualebebis gamoyenebis saxiT. Tumca aseTi procesebi xSirad TviTneburia<br />

da damokidebulia ufro metad sxva saxelmwifoebis interesebze vidre<br />

darRvevis xarisxze. jer kidev ar arsebobs mudmivmoqmedi saerTaSoriso<br />

sisxlis samarTlis sasamarTlo romlis winaSec warsdgebian da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

401


gasamarTldebian damnaSaveebi. Tumca erTi aseTi sasamarTlo ukve daarsebis<br />

stadiaSia da elodeba 60 qveynis mier saerTaSoriso sisxlis samarTlis<br />

romis wesdebis ratifikacias. es iqneba mudmivmoqmedi sasamarTlo, romelic<br />

gaasamarTlebs genocidSi, omis danaSaulebebSi da kacobriobis winaaRmdeg<br />

Cadenil danaSaulSi braldebulebs. es mniSvnelovani nabijia imis<br />

aRiarebisaTvis, rom adamianis sayovelTao uflebebi saWiroebs<br />

ganmtikicebas, raTa moxdes maTi praqtikuli gamoyeneba.<br />

? ra azri aqvs adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis<br />

arsebobas Tuki mas ara aqvs iuridiuli Zala?<br />

maSinac ki Tu (jer kidev) ar arsebobs saerTaSoriso sasamarTlo<br />

romelic gaasamarTlebs mTavrobebs adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaraciis muxlebis Sesabamisad am dokumentis istoriuli mniSvneloba<br />

udidesia da is dResac agrZelebs funqcionirebas rogorc safuZveli,<br />

romlis fonzec mTavrobebi samarTldebian saerTaSoriso doneze. dRes<br />

mTavrobebma ician, rom Tu isini TviTneburad daarRveven am dokumentSi<br />

CamoTvlil uflebebs, maT emuqrebaT sxva mTavrobebis mier dagmobis<br />

saSiSroeba da zogierTi saxis sanqciebic ki. es procesi ar aris yovelTvis<br />

sruliad obieqturi (!) magram namdvilad aris saqmis dasawyisi. adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao deklaraciam aseve Seqmna safuZveli TiTqmis yvela<br />

saerTaSoriso xelSekrulebebisaTvis, romlebic (met-naklebad) iuridiuli<br />

Zalis mqonea.<br />

? ra azris aqvs adamianis uflebebs CemTvis, rodesac Cemi<br />

mTavroba arRvevs ubralo xalxis uflebebs yoveldRiurad da ar<br />

adardebs saerTaSoriso sazogadoebriobis azri<br />

isevdaisev, isini warmoadgens saqmis dasawyiss. es ukeTesia vidre maTi<br />

saerTod ararseboba da sworad SerCeul pirobebSi da midgomaSi isini<br />

SeZleben gavlena moaxdinon mTavrobaze da Secvalon misi zogierTi, Tu<br />

yvela ara, qmedeba. rodesac xelisuflebis mier Cadenili darRvevebi<br />

gansakuTrebiT mwvavea an gansakuTrebiT xSiri aseTi cvlilebebi zogjer<br />

ausrulebel ocnebas hgavs, magram istoriam aCvena, rom es SesaZlebelia.<br />

aseve dRes SesaZleblobebi ukeTesia vidre isini aqamde iyo. cvlilebis<br />

gatareba SeiZleba neli procesi iyos, magram faqti, rom individebs aqvT es<br />

uflebebi da rom maTi aRiareba TandaTan farTovdeba mTel msoflioSi – da<br />

rom Tundac mcire SeSfoTebis sagani mainc aris mTavrobebisaTvis –<br />

gvaZlevs mZlavr iaraRs da mniSvnelovan sastarto pozicias.<br />

? Tu me pativs vcem sxvebis uflebebs niSnavs es, rom maT unda<br />

mivce ufleba akeTon rac moesurvebaT?<br />

Tu maTi survili araa xelyon Tqveni an sxvebis uflebebi. magram<br />

SesaZloa dagWirdeT yuradRebis koncentracia raTa metismetad momTxovni<br />

ar iyoT da ar gadaaWarboT Tqveni uflebebis moTxovnis sakiTxSi: SesaZloa<br />

vinmes qceva mogeCvenoT gamaRizianeblad an arasworad, magram es ar NniSnavs<br />

Tqveni uflebebis ucilobel darRvevas. amdenad, Tu Tqven gsurT sxvebma<br />

mogcen ufleba moiqceT rogorc Tqven gindaT, Tqvenc aseve unda iyoT<br />

Semwynarebeli sxvaTa qcevis mimarT.<br />

402 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


? Cemi uflebebis dasacavad SemiZlia gavakeTo raime, sxebis<br />

winaaRmdeg Zaladobis gamoyenebis CaTvliT?<br />

ara. magram Tu es aris wminda Tavdacvis SemTxveva maSin Zalis<br />

gamoyeneba Tqvens mimarT arsebuli safrTxis winaaRmdeg SesaZloa dasaSvebi<br />

iyos. es ar aris dasaSvebi Tqvens winaaRmdeg Cadenili araswori qmedebis<br />

gamo “samagieros gadaxdis” mizniT, aramed mxolod sakuTari Tavis dacvis<br />

mizniT Semdgomi zianisagan. wameba arasodes ar daiSveba.<br />

? ratom unda vce pativi sxvebis uflebebs Tuki isini ar scemen<br />

pativs Cems uflebebs?<br />

nawilobriv imitom, rom Tu Tqven ar scemT pativs sxvebis uflebebs<br />

SeiZleba Tavadve SegxvdeT usiamovneba. nawilobriv imitom, rom isini<br />

imsaxureben pativiscemas im ubralo mizeziT, rom isini adamianebi arian;<br />

nawilobriv ki imitom, rom Tqven SegiZliaT misceT magaliTi sxvebs rac<br />

ufro zrdis imis Sanss, rom SemdgomSi isinic pativiscemiT moekidebian<br />

Tqvens uflebebs. Tumca saboloo jamSi es aris damokidebuli Tqvenze da<br />

imaze, Tu rogori tipis adamiani gindaT iyoT an rogori tipis msoflioSi<br />

gindaT icxovroT. ase rom SegiZliaT dafiqrdeT rogor dagaxasiaTebT<br />

Tqvenive saqcieli Tu imasve gaakeTebT rac sxvebSi ar mogwonT. an<br />

dafiqrdiT rogori iqneba msoflio Tu yvela daarRvevs admianis uflebebs<br />

`Tvali Tvalis wil~ principis Sesabamisad..<br />

? ratom unda CaiTvalos isini vinc yvelaze arahumanuri formiT<br />

arRvevs adamianis uflebebs adamianis uflebebis subieqtad?<br />

es albaT aris misaRebad adamianis uflebebis Teoriis yvelaze rTuli,<br />

magram amave dros yvelaze mniSvnelovani nawili. zogjer SeiZleba<br />

gveCvenebodes, rom zogierTi adamiani imdenad moklebulia adamianur<br />

Tvisebebs rom mxolod brma rwmena Tu gvibiZgebs davarqvaT maT adamianebi.<br />

mniSvnelovani punqtebi albaT Semdegia:<br />

� pirveli, zogierTis moCvenebiTi araadamianurobis miuxedavad yvela<br />

individs gaaCnia raRac adamianuri. maT vinme mainc uyvarT:<br />

damnaSaveebs uyvarT TavianTi dedebi, Svilebi, qmrebi, da colebi.<br />

damnaSaveebi grZnoben tkivils, uaryofas, sasowarkveTas da<br />

eWvianoben maT surT iyvnen dafasebuli, miRebuli, mxadaWerili, da<br />

gagebuli. TiToeuli maTgani, flobs zogerT am emociebs, Tu maTi<br />

umetesoba ara. es maT aqcevs adamianad da Cveni pativiscemis<br />

Rirsad.<br />

� meore, Tu damnaSaveebs igive tkivils mivayenebT, rac maT miayenes<br />

sxvebs Cven arafers kargs ar gavakeTebT. aseTi grZnobebi Cven<br />

naklebad Rirseuls gvxdis pativiscemis TvalsazrisiT.<br />

� mesame, Tundac SemTxveviT damnaSave adamianis saxiT rom daibados,<br />

Tundac yvelanairi adamianuri Tvisebebis gareSe (magram jer aseTi<br />

ram ar momxdara) romel CvenTagans SeuZlia Tqvas sruli<br />

darwmunebiT, rom is ar aris adamiani? ra kriteriumebis mixedviT?<br />

albaT imis safuZvelze, rom maT ar SeuZliaT siyvaruli da ar<br />

arian siyvarulis sagani? magram ra moxdeba Tu aRmoCndeba rom<br />

Cveni azri mcdaria?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

403


mesame punqti gvaxsenebs, rom Cven unda gaviTvaliswinoT mTlianad<br />

kacobriobis winaSe arsebuli riski rodesac virCevT zogierT adamians<br />

sxvebis ganmsjelebad rodesac aseTi gansjis Sedegebi aris saSineli da<br />

gamousworebeli. namdvilad gvinda iseTi msoflio sadac aseTi gansja xdeba<br />

da sadac zogierTi adamiani ubralod ar iTvleba adamianad? zustad am<br />

tipis msoflios miviRebT, adamianis yvela uflebebis absoluturi<br />

universalobis gareSe.<br />

404 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Tavi 5<br />

damatebiTi informacia<br />

sazogado Temebis Sesaxeb


5 Tavis Sinaarsi<br />

bavSvebi ...................................................................................................................................................................................................<br />

ganaTleba ..............................................................................................................................................................................................<br />

garemo pirobebi ...............................................................................................................................................................................<br />

genderuli Tanasworoba ...........................................................................................................................................................<br />

globalizacia ...................................................................................................................................................................................<br />

demokratia ...........................................................................................................................................................................................<br />

diskriminacia da qsenofobia ................................................................................................................................................<br />

media ..........................................................................................................................................................................................................<br />

moqalaqeoba .........................................................................................................................................................................................<br />

mSvidoba da Zaladoba ................................................................................................................................................................<br />

pirovnebis usafrTxoeba ...........................................................................................................................................................<br />

siRaribe .................................................................................................................................................................................................<br />

socialuri uflebebi .................................................................................................................................................................<br />

sporti ....................................................................................................................................................................................................<br />

janmrTeloba ......................................................................................................................................................................................<br />

SeniSvnebi ....................................................................................................................................................................................<br />

bavSvebi<br />

407<br />

414<br />

421<br />

426<br />

431<br />

436<br />

442<br />

460<br />

466<br />

471<br />

478<br />

484<br />

489<br />

495<br />

502<br />

508


dReisaTvis msoflioSi arsebobs daaxloebiT 2 miliardi bavSvi, 79<br />

milioni evrokavSirSi da 25 milioni im qveynebSi, romlebic iTvlebian<br />

evrokavSirSi gawevrianebis kandidatebad.<br />

1989 gaerom miiRo bavSvis uflebaTa konvencia, romelic<br />

ratificirebulia yvela qveynis mier aSS-s da somalis garda. es konvencia<br />

aris am sferoSi miRebuli pirveli savaldebulo saerTaSoriso<br />

dokumenti.<br />

ratomaa bavSvis uflebaTa konvencia aseTi mniSvnelovani?<br />

konvenciam bevri ram Secvala bavSvTa uflebebis dacvis sferoSi.<br />

1. is aris msoflioSi yvelaze farTo maStabiT ratificirebuli<br />

adamianis uflebebis dokumenti.<br />

2. konvencia amkvidrebs `sami p-s~ princips. pirvel rigSi, igi xels<br />

uwyobs monawileobas bavSvebis asakis, da zrdasrulobis mixedviT –<br />

movlenebSi, romlebic gavlenas axdens maT bedze, rogoricaa<br />

iuridiuli procesebi an gaSvilebis procesebi, rac ukavsirdeba maT<br />

ojaxebsa da mTlianad sazogadoebas. is aseve amkvidrebs uflebebs<br />

maTi Zaladobis yvela formisagan, da iseTi qmedebebisagan<br />

dacvisaTvis, romelic arRvevs maT uflebebs. dabolos, sxva<br />

nebismieri konvenciis msgavsad is uzrunvelyofs uflebebs,<br />

romlebic icavs potenciuri Zaladobisagan.<br />

3. is bavSvebs ganixilavs kanonis subieqtad da ara obieqtad.<br />

tradiciulad mozrdilTa udidesi nawili darwmunebulia, rom<br />

bavSvebi unda ganixilon obieqtebad, romlebic upirobod unda<br />

daemorCilon ufrosebs – maswavleblebs, moZRvars, mSoblebs,<br />

eqimebs da a.S. amis nacvlad konvencia amkvidrebs ideas, rom bavSvebi<br />

arian adamianebi garkveuli uflebebiT, romlebsac pativi unda scen<br />

ufrosebma, sazogadoebam da yvela organizaciam, romlebic<br />

moRvaweoben bavSvebis sferoSi. bavSvebi maTi asakis miuxedavad<br />

uflebamosili arian pativi scen da moepyron Rirseulad ubralod<br />

imis gamo rom isini adamianebi arian.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“Tqveni Svilebi ar arian<br />

Tqveni Svilebi. isini<br />

ekuTvnian sicocxlis<br />

wyurvils, romelsac TviT<br />

sicocxle ganicdis. Tqven<br />

SegiZliaT daabinaoT maTi<br />

sxeulebi magram ara maTi<br />

sulebi radganac maTi<br />

sulebi xvalindeli dRis<br />

saxlSi cxovroben,<br />

romelsac Tqven ver<br />

ewveviT Tundac Tqven<br />

ocnebebSi”.<br />

kalil gilbrani<br />

Sesatyvisi savarjiSoebi<br />

� ra alternativebi<br />

gvaqvs?<br />

� Cveni momavlis<br />

varinatebi<br />

� inscenireba<br />

� aSikis istoria<br />

� `bingos~ uflebebi<br />

� bavSvTa uflebebi<br />

� dae, yvela xma<br />

iyos mosmenili<br />

407


avSvis monawileoba<br />

monawileoba aucilebelia<br />

gaeros bavSvTa uflebebis<br />

konvenciis praqtikaSi<br />

gatarebis mizniT;<br />

[is] aris gadamwyveti<br />

faqtori socialuri<br />

erTobis miRwevisa da<br />

demokratiul sistemaSi<br />

cxovrebisaTvis<br />

[is] aris saWiro procesi<br />

bavSvis ganviTarebaSi..”<br />

vin aris bavSvi?<br />

konvenciis 1 muxlis<br />

Tanaxmad “yvela adamiani 18<br />

wlis asakamde aris bavSvi<br />

Tu sxva, am bavSvis mimarT<br />

moqmedi kanonmdeblobiT is<br />

ar iTvleba srulwlovnad<br />

ufro adreul asakSi.”<br />

es niSnavs, rom nebismieri<br />

pirovneba 18 wlis<br />

asakamde mozardebis<br />

CaTvliT daculia<br />

konvenciis mier.<br />

4. bavSvis interesebis dacva unda marTavdes bavSvebTan dakavSirebiT<br />

miRebul yvela gadawyvetilebas – iqneba es iuridiuli,<br />

administraciuli, da a.S. am koncefciis gansazRvra rTulia da misi<br />

zusti mniSvnelobis Sesaxeb arsebobs winaaRmdegobrivi midgomebi.<br />

praqtikaSi, es gulisxmobs, rom mag. mosamarTlem unda gadawyvitos<br />

vis daekisros bavSvze meurveoba, maT unda Seiswavlon bavSvis<br />

cxovrebis da masTan dakavSirebuli ufrosebis ramodenime aspeqti.<br />

yvela SemTxvevaSi bavSvis interesebis dacva ufro mniSvnelovania,<br />

vidre am saqmesTan dakavSirebuli ufrosebis interesebis dacva.<br />

5. bavSvTa uflebebis konvencia sferoTa farTo speqtrs exeba –<br />

administraciuls, samarTlebrivs, saganmanaTleblos, iuridiuls da<br />

a.S. sadac bavSvis uflebebi daculi unda iyos. mag. bavSvi, romlis<br />

saTanado registraciac ar moxda dabadebisTanave kanonisaTvis ar<br />

arsebobs. maSasadame isini ar arsebobs arc skolis<br />

administraciisaTvis, romlebic uars amboben skolaSi mis<br />

moswavled Caricxvaze, Sedegad maT ar SeuZliaT skolaSi siaruli.<br />

es aris gavrcelebuli problema, romelic gavlenas axdens<br />

aTasobiT bavSvze bevr qveyanaSi. skolis administraciis mier bavSvis<br />

skolaSi Caricxvaze uaris Tqma imis gamo rom “isini ar arseboben<br />

administraciuli da samarTlebrivi” TvalsazrisiT aSkarad arRvevs<br />

bavSvis uflebas ganaTlebaze.<br />

konvencias praqtikuli gavlena hqonda bevr qveyanaSi, romlebsac bavSvis<br />

uflebaTa konvenciis ratificirebis Sedegad daekisraT valdebuleba<br />

cvlilebebi Seitanon an/da reformireba moaxdinon arsebuli<br />

kanonmdeblobis nawilSi.<br />

? fiqrobT, rom bavSvebi yovelTvis upirobod unda daemorCilon<br />

ufrosebs maTTvisve sasikeTod?<br />

bavSvebis mdgomareoba: faqtebi da cifrebi<br />

Tumca konvencia bavSvebis sakeTildReod gadadgmuli uzarmazari<br />

nabijia, faqtebi mowmoben, rom bavSvTa uflebebi irRveva msoflios umetes<br />

regionebSi.<br />

bavSvebi evropaSi...<br />

� aRiniSneba trefikingis msxverpli bavSvebisa da qalebis ricxvis<br />

mkveTri zrda. gamoTvlebis mixedviT yovelwliurad daaxloebiT<br />

120000 qali da bavSvi iyideba dasavleT evropaSi centraluri da<br />

aRmosavleT evropis qveynebidan.<br />

� moxsenebebis mixedviT bulgareTSi prostitucia gaxda ZiriTadi<br />

Semosavlis wyaro 14-18 wlis gogonebis didi raodenobisaTvis,<br />

Zalian xSirad isini SeiZleba iyvnen organizebuli qselis nawili.<br />

aseve SemaSfoTebelia faqti, rom izrdeba axalgazrda mamakaciprostitutebis<br />

ricxvi.<br />

� estoneTSi prostitucia romelSic CarTuli arian arasrulwlovani<br />

gogonebi. aRiniSneba seqs-turizmis sazRvargareTuli bazris<br />

gafarToeba. latviaSi aseve dafiqsirebulia arasrulwlovani<br />

gogonebis prostituciis faqtebi (8 da 10 wlis asakSi).<br />

408 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


� kvlevebi aCvenebs, rom did britaneTSi arsebobs mravali aTasi<br />

quCis bavSvi ZiriTadad (Tumca ara eqskluziurad) did qalaqebSi.<br />

quCis bavSvebi Tanabradaa gayofili gogonebad da biWebad.<br />

gamoTvlebis mixedviT yovelwliurad daaxloebiT 40000 bavSvi<br />

garbis saxlidan.<br />

� safrangeTSi quCis bavSvebis fenomeni mniSvnelovan problemas<br />

warmoadgens 1980-iani wlebidan moyolebuli. zogierTi organo<br />

miiCnevs, rom SeiZleba arsebobdes 10000 quCis bavSvi Tumca sxva<br />

gamoTvlebis mixedviT es ricxvi gacilebiT dabalia.<br />

� zogadad, arsebobs usaxlkaro axalgazrdebis mzardi raodenoba,<br />

romlebic quCebSi cxovroben aRmosavelT da centralur evropaSi.<br />

mxolod buqarestSi daaxloebiT 1500 bavSvi da axalgazrda<br />

cxovrobs quCaSi.<br />

� poloneTSi da ungreTSi 15 wlamde bavSvebis mesamedze meti<br />

siRaribeSi cxovrobs. poloneTSi Catarebuli bolo kvlevis<br />

mixedviT (gaeros ganviTarebis programa, 1999) bavSvebis 60 %<br />

cudad ikvebeba, maTgan 10 % ki mudmivi SimSilobis zRvarzea.<br />

ruseTis federaciaSi 2 wlamde asakis bavSvTa zrdis SeCereba 1992<br />

welSi 9.4 %-dan gaizarda 15.2%-iT 1994 wels.<br />

bavSvTa siRaribis statistika evropaSi<br />

fineTi<br />

Svecia<br />

avstria<br />

dania<br />

bavSvebi msoflioSi<br />

belgia<br />

luqsemburgi<br />

holandia<br />

safrangeTi<br />

germania<br />

espaneTi<br />

� yovelwliurad 10 milioinze meti bavSvi 5 wlis asakis qvemoT<br />

iRupeba mizezebis gamo, romelTa Tavidan acilebac SesaZlebelia.<br />

� 100 milionze meti bavSvi jer kidev ar Rebulobs dawyebiT<br />

ganaTlebas, maTgan umravlesoba ki gogonebi arian.<br />

� daaxloebiT 300000 bavSvi CarTulia sabrZolo moqmedebebSi.<br />

� 149 milioni bavSvi cudad ikvebeba, maTgan ori mesamedi aziaze<br />

modis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

.<br />

irlandia<br />

italia<br />

didi britaneTi<br />

CeCneTi (1992)<br />

slovakeTi (1992)<br />

ungreTi (1994)<br />

poloneTi (1992)<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

4 ivnisi<br />

agresiis msxverpli<br />

udanaSaulo bavSvebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

12 agvisto<br />

axalgazrdobis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

20 noemberi<br />

bavSvTa sayovelTao dRe<br />

409


“suli ikurneba<br />

bavSvebTan yofniT”<br />

Teodor dostoevski<br />

� mxolod gasuli wlis ganmavlobaSi daaxloebiT 31 milioni<br />

ltolvili da iZulebiT adgilnacvali piri, ZiriTadad qalebi da<br />

bavSvebi, CaTreuli iqna saomar konfliqtebSi da iZulebuli iyvnen<br />

daetovebinaT saxlebi da gamxdariyvnen ltolvilebi.<br />

bavSvebTan da mozardebTan dakavSirebuli sakiTxebi<br />

evropaSi<br />

arsebobs bavSvis uflebebTan dakavSirebuli specifiuri sakiTxebi,<br />

romlebic gansakuTrebiT aqtualuria evropuli institutebis da aseve<br />

evropuli mTavrobebisaTvis. Sedegad, arsebobs aSkara neba im zomebis<br />

miRebisaTvis, romlebic mimarTulia bavSvTa uflebebis darRvevis<br />

fenomenisagan dacvisaTvis.<br />

evropaSi seqsualuri trefikingis, prostituciis da pornografiis<br />

zemoT moyvanili statistikis fonze evropis sabWom da misma wevrebma<br />

miiRes ramodenime rekomendacia, maT Soris:<br />

� rekomendacia 1065 (1987) bavSvTa trefikingis da bavSvebis<br />

eqsploataciis sxva formebis Sesaxeb<br />

� rekomendacia #R (91) 11 seqsualuri eqsploataciis, pornografiis,<br />

prostituciis, bavSvebis da axalgazrdebis trefikingis Sesaxeb<br />

� rezolucia 1099 (1996) bavSvTa seqsualuri eqsploataciis<br />

winaaRmdeg brZolis Sesaxeb.<br />

rogorc ki es rekomendaciebi miiReba, saxelmwifoebi valdebulni arian<br />

miiRon praqtikuli zomebi maTi ganxorcielebisaTvis. aseTi zomebis<br />

magaliTebia:<br />

1. belgiis Sinagan saqmeTa saministros iniciativiT 1992 wlis 23<br />

noembers JandarmeriaSi arsebul trefikingis winaaRmdeg centralur<br />

ofisSi daarsda specialuri bavSvebiT vaWrobis winaaRmdeg<br />

mebrZolTa ganyofileba. 1995 wlis 11 seqtembers iusticiis<br />

saministrom brZaneba gasca dakarguli bavSvebis ganyofilebis<br />

daarsebis Sesaxeb amave ofisis farglebSi. es ganyofileba<br />

pasuxismgebelia koordinaciisa da profesiuli mxardaWeris<br />

uzrunvelyofaze im SemTxvevebSi rodesac mcirewlovani bavSvebi<br />

saeWvo viTarebaSi ikargebian.<br />

2. luqsemburgSi policiis struqturaSi daarsda mcirewlovanTa<br />

dacvis specialuri ganyofileba. luqsemburgSi policiis<br />

ganyofilebebSi Seqmnilia mcirewlovanTa dacvis ganyofilebebi<br />

TavianTi samecniero-kvleviT qveganyofilebebSi. arsebobs cxeli<br />

satelefono xazi bavSvebisaTvis (kannerjugendtelefon).<br />

? ratom aris rTuli trefikingis am formis aRmofxvra?<br />

bavSvTa Sroma aris...<br />

... 15 wlamde asakis bavSvebis mudmivi Sroma<br />

410 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


amiti bavSvebisaTvis<br />

... samuSao, romelic xels uSlis bavSvebs skolaSi siarulSi<br />

... samuSao, romelic saxifaToa bavSvebisaTvis da saziano maTi fizikuri, mentaluri da emociuri<br />

janmrTelobisaTvis.<br />

am praqtikis mizezebi zogjer Zalian rTulia da meryeobs erovnul-kulturuli tradiciebidan siRaribis<br />

situaciamde, rodesac mSoblebs da ojaxs WirdebaT bavSvis mier gamomuSavebuli xelfasi.<br />

Sedegebis TvalsazrisiT, imis garda, rom bavSvebs ara aqvT saTanado ganaTlebis miRebis saSualeba da xdeba<br />

maTi fizikuri da gonebrivi ganviTarebis dabrkoleba, bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebas SeuZlia<br />

migviyvanos janmrTelobis mZime problemebadme rogoric aris: Zvlovan-kunTovani sistemis dazianeba,<br />

qimiuri intoqsikacia, Wriloba da sxeulis sxva dazianeba, respiratoruli daavadebebi, seriozuli<br />

damwvroba da a.S.<br />

bavSvebis mier damzadebuli produqciis magaliTebia xaliCebi, agurebi, asanTi, Saqari, tansacmeli,<br />

fexsacmeli, sigareti, feierverkebi, saxlebi da sxva nagebobebi, fanqrebi, tyavis nawarmi.<br />

bavSvebs, rogorc samuSao Zalas aseve iyeneben mosavlis aRebisas, qarxnul warmoebaSi, mZime<br />

sagnebis gadazidvisTvis, meTevzeobaSi da ZiriTadi saSinao momsaxurebis SesrulebisaTvis.<br />

interneti da pornografia<br />

bavSvebi SeiZleba dadgnen didi riskis winaSe, rodesac isini iyeneben<br />

internets. zogierTi am riskTagan aris arasaTanado masalis naxva<br />

(Zaladobis amsaxveli fotoebi, rasistuli da qsenofobiuri propaganda, da<br />

a.S.), aseve arsebobs saSiSroeba gaxdnen Seuracxyofis da pedofiluri<br />

qmedebebis msxverpli. arsebobs mzardi mtkicebulebebi, rom arsebobs<br />

bavSvTa pornografiis Sesaxeb informaciis gacvlis qselebi (saxelebi,<br />

fotoebi da a.S.). bolo wlebSi evropaSi da sxva kontinentebze<br />

dapatimrebul iqna adamianebi amgvari aralegaluri da amoraluri<br />

saqmianobisaTvis.<br />

pirebs, romlebic muSaoben bavSvebTan, rogoricaa socialuri muSakebi,<br />

maswavleblebi, fsiqologebi, da a.S. da aseve mSoblebs amgvar situaciebSi<br />

vTavazobT Semdegi zomebis miRebas:<br />

� individualuri zomebis miReba rogoricaa gacxadeba, Civili, an<br />

cbobebis Segroveba rodesac maTTvis cnobili gaxdeba bavSvis mimarT<br />

amgvari riskis arsebobis faqtebi an rodesac isini aRmoaCenen<br />

arakanonier an saSiS internet masalebs.<br />

� bavSvebis ganaTleba maTTvis informaciis miwodebis da maTTan am<br />

sakiTxebze msjelobis gziT.<br />

� mSoblebis ganaTleba, romlebmac unda gaacnobieron internetiT<br />

sargeblobis safrTxe da moipovon informacia am sakiTxebis Sesaxeb.<br />

s seqtemberSi msoflio samitma bavSvebisaTvis miiRo deklaracia bavSvTa gadarCenis, dacvis da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

411


ganviTarebis Sesaxeb da aseve miiRo deklaraciis ganxorcielebis moqmedebis gegma. daisaxa miznebis<br />

mTeli seria bavSvTa sikvdilianobis, cudi kvebis, dawyebiTi ganaTlebis xelmisawvdomobasTan<br />

dakavSirebiT, romlebic unda Sesrulebuliyo 2000 wlisaTvis.<br />

? arc erTi mizani ar aris miRweuli magram niSnavs es rom es samiti usargeblo iyo?<br />

evropaSi bavSvTa ombudsmenis<br />

evropuli qseli daarsda<br />

1997 wels. masSi Sedian<br />

warmomadgenlebi avstriidan,<br />

belgiidan, daniidan,<br />

fineTidan, safrangeTidan,<br />

ungreTidan, islandiidan,<br />

litvidan, yofili<br />

iugoslaviis makedoniis<br />

respublikidan, norvegiidan,<br />

portugaliidan, ruseTis<br />

federaciidan, espaneTidan,<br />

SvedeTidan da uelsidan.<br />

ruseTis Sromisa da<br />

socialuri ganviTarebis<br />

saministrom SeimuSava<br />

sacdeli proeqti, romlis<br />

mixedviTac bavSvTa<br />

warmomadgeneli dainiSna 5<br />

StatSi (oblast). yvela<br />

warmomadgeneli dainiSna<br />

gankargulebis safuZvelze<br />

da miniWebuli aqvT mandati<br />

bavSvebis uflebebis<br />

damkvidrebisa da maTi<br />

dacvisaTvis.<br />

bevri arasamTavrobo organizacia erTiandeba qselSi, romelic<br />

monitorings ukeTebs da afiqsirebs aralegaluri masalebis Semcvel<br />

internet gverdebs 4 .<br />

evropis sabWos konvencia kiberdanaSaulis Sesaxeb miRebul iqna 2001 w.<br />

8 noembers. ZalaSi Sesvlis Semdeg es konvencia iqneba pirveli<br />

saerTaSoriso xelSekruleba internetiT da sxva kompiuteruli qselebiT<br />

Cadenili danaSaulebis Sesaxeb, kerZod kompiuterTan da internetTan<br />

dakavSirebul danaSaulTan bavSvTa pornografiis CaTvliT. misi mTavari<br />

mizani aris saerTo kriminaluri politikis gatareba, romelic miznad<br />

isaxavs sazogadoebis dacvas kiberkriminalisagan gansakuTrebiT saTanado<br />

kanonmdeblobis Seqmnis da saerTaSoriso TanamSromlobis gaZlierebis<br />

gziT. konvenciis muxli 9 eZRvneba internetis saSualebiT gavrcelebul<br />

pedofiliasTan da bavSvTa pornografiasTan brZolas.<br />

? SegviZlia miviRoT zomebi bavSvebis mier internetiT<br />

sargeblobis gasakontroleblad maTi uflebis Selaxvis gareSe<br />

sxvadasxvagvari informaciis da ideebis moZiebis, miRebis da<br />

gacemis Sesaxeb (muxli 13, bavSvTa uflebebis konvencia).<br />

bavSvTa ombudsmeni<br />

sityva “ombudsmeni” modis skandinaviuri sityvidan “ombud” rac niSnavs<br />

elCs, delegates an wargzavnils. is aRniSnavs pirovnebas, romelic<br />

ganixilavs garkveuli jgufisagan miRebul saCivrebs (am SemTxvevaSi<br />

bavSvebi), laparakobs am jgufis saxeliT da cdilobs gaaumjobesos<br />

pirobebi jgufis wevrebisaTvis iseve rogorc mTlianad jgufisaTvis.<br />

pirveli bavSvTa ombudsmeni dainiSna norvegiaSi 1981 wels. ombudsmeni<br />

aris damoukidebeli, ara-partiuli warmomadgeneli, spikeri, msaji, romelic<br />

amowmebs asruleben Tu ara saministroebi da sxvebi maTze dakisrebul<br />

movaleobebs da sTavazobs maT bavSvebTan dakavSirebuli sakiTxebis<br />

gaumjobesebisaTvis saWiro zomebs. ombudsmeni icavs patarebis saWiroebebs,<br />

uflebebs, da interesebs, muSaobs bavSvis uflebaTa konvenciis gatarebaze<br />

da mxars uWers mis gavrcelebas. ombudsmeni uflebamosilia gamoiZios,<br />

kritikulad Seafasos da gamoaqveynos sakuTari mosazreba, magram ara aqvs<br />

ufleba Secvalos administraciuli qmedeba an gaauqmos administraciuli<br />

gadawyvetilebebi. ombucmeni samarTlebrivi pirebisagan, mSoblebisa da<br />

meurveebisagan damoukideblad ereva saqmeSi raTa warmoadginos bavSvis<br />

uflebebi yvela saxis samoqalaqo da sisxlis samarTlis saqmeebSi sadac<br />

bavSvebi pirdapir an arapirdapir arian CarTulni.<br />

zogierT qveyanaSi ombudsmeni pasuxismgebelia Sefasebis meTodebis<br />

miRebaze rogoricaa “bavSvze gavlenis Sefaseba” raTa ganisazRvros da<br />

Sefasdes bavSvebze sxvadasxva sakanonmdeblo iniciativebis, procedurebis<br />

412 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


da sxva zomebis yvela SesaZlo Sedegi. Sveduri arasamTavrobo organizaciis<br />

`rada barnenis~ mixedviT ukve 20 qveyanas hyavs daniSnuli bavSvTa<br />

ombudsmeni.<br />

saerTaSoriso da regionaluri dokumentebi da bavSvebi<br />

1. bavSvis uflebaTa konvencia, 1989w.<br />

2. saerTaSoriso deklaracia bavSvTa gadarCenis, dacvis da ganviTarebisaTvis 1990w.<br />

3. bavSvTa gadarCenis, dacvis da ganviTarebis saerTaSoriso deklaraciis ganxorcielebis moqmedebis gegma<br />

1990w.<br />

4. saparlamento asambleis rekomendacia 1460 (2000) bavSvTa ombudsmenis institutis daarsebis Sesaxeb,<br />

evropis sabWo, strasburgi, 2001.<br />

5. evropis sabWos saparlamento asambleis rekomendacia 1286 (1996), bavSvTa interesebis<br />

gaTvaliswinebisaTvis evropuli strategiis Sesaxeb<br />

6. bavSvTa uflebebis ganxorcielebis evropuli konvencia, evropis sabWo, strasburgi 1996w.<br />

wyaroebi<br />

Asquith S, Juvenile Justice and Juvenile Delinquency in Central and Eastern Europe – A Review – Centre for the Child<br />

and Society, University of Glasgow. http://eurochild.gla.ac.uk/library/CoELibrary.htm<br />

kvleviTi jgufis saangariSo moxseneba upatrono bavSvTa Sesaxeb, evrosabWo, strasburgi, 1994w. aprili<br />

Flekkoy, M., A Voice for Children – Speaking as their Ombudsman, UNICEF, 1991<br />

globaluri moZraoba bavSvebisaTvis www.gmfc.org<br />

Human Rights Education Newsletter, # 29, Centre for Global Education, University of York, UK, 2001<br />

Setting up a European Ombudsman for Children, doc. 8552, Council of Europe Parliamentary Assembly, 1999<br />

The State of the World’s Children 2000, UNICEF<br />

“Trafficking in women, a comprehensive Eurpean stratagy” , information sheets, European Commission<br />

ganaTleba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

413


“ganaTleba aris ara ubralod<br />

fulis gamomuSavebis wyaro an<br />

instrumenti simdidris<br />

mosaxveWad. is aris sulier<br />

cxovrebaSi wvdoma, adamianis<br />

sulis aRzrda simarTlis<br />

ZiebaSi da sikeTis keTebaSi”<br />

vijaia lakSmi panditi<br />

ganaTleba<br />

ganaTlebis ufleba rogorc adamianis erT-erTi ufleba<br />

evropis adamianis uflebebis sasamarTlos erT-erT saqmeSi ganaTlebis<br />

ufleba gansazRvruli iyo rogorc “mocemul droSi arsebuli<br />

saganmanaTleblo institutebSi Sesvlis da miRebuli ganaTlebiT<br />

sargeblobis ufleba, rac niSnavs miRebuli ganaTlebis oficialuri<br />

aRiarebis mopovebas” 16 .<br />

“... aris rogorc adamianis ufleba, aseve sxva uflebebis gaazrebis ganuyofeli nawili. ganaTleba aris ufleba,<br />

romelic gvaZlevs damatebiT SesaZleblobebs da umTavresi instrumenti, romlis saSualebiTac ekonomiurad da<br />

socialurad gaucxoebul ufrosebs da bavSvebs SeuZliaT Tavi daaRwion siRaribes da moipovon saSualeba srulad<br />

miiRon monawileoba TavianT sazogadoebriv cxovrebaSi. ganaTlebas gadamwyveti roli aqvs qalebis gaZlierebaSi,<br />

eqsploataciuri da saxifaTo Sromisa da seqsualuri eqsploataciisagan bavSvebis dacvaSi, adamianis uflebebis da<br />

demokratiis damkvidrebaSi, garemo pirobebis dacvaSi da mosaxlebis zrdis kontrolirebaSi. ufrodaufro farTo<br />

aRiarebas poulobs azri, rom ganaTleba aris saxelmwifos mier gakeTebuli saukeTeso finansuri investicia. magram<br />

ganaTlebis mniSvneloba ar Semoifargleba mxolod praqtikuli miznebiT: ganaTlebuli, da aqtiuri goneba, romelsac<br />

SeuZlia Tavisuflad da Rrmad iazrovnos aris erT-erTi bedniereba da jildo adamianis arsebobisa 17 .”<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� globalizaciis<br />

terminologiuri<br />

leqsikoni<br />

� ganaTleba yvelasaTvis<br />

� uari rasizms<br />

� bavSvTa uflebebi<br />

� dae yvela xma iyos<br />

mosmenili<br />

� gza Tanasworobis<br />

qveynisaken<br />

� enobrivi barieri<br />

ganaTlebis ufleba ganixileba adamianis uflebaTa Semdeg<br />

dokumentebSi:<br />

� adamianis uflebebis sayovelTao deklaracia (mux. 26)<br />

� evropis konvencia adamianis uflebebis da ZiriTadi Tavisuflebebis<br />

Sesaxeb (mux. 2 protokoli # 1)<br />

� qalebis winaaRmdeg diskriminaciis yovelgvari formis aRmofxvris<br />

konvencia (mux. 10)<br />

� konvencia bavSvis uflebebis Sesaxeb (mux-bi 28 da 29)<br />

� xalxebis da adamianis uflebebis afrikuli qartia (mux. 17)<br />

� san-salvadoris protokoli adamianis uflebebis amerikul<br />

konvenciaze (mux. 13)<br />

� ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso<br />

paqti (mux-bi 13 da 14). sainteresoa aRvniSnoT, rom mux. 13 aris<br />

xelSekrulebis yvelaze grZeli da farTo speqtris debuleba da is<br />

aris yvelaze amomwuravi muxli ganaTlebis Sesaxeb adamianis<br />

uflebebis kanonmdeblobaSi.<br />

414 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


a problemebia dRevandeli saganmanaTleblo sferoSi?<br />

1996 wels iuneskos komisiam warmoadgina 7 ZiriTadi winaaRmdegobrivi<br />

xasiaTis mqone aspeqti, romelic arsebobs msoflioSi da gavlenas axdens<br />

ganaTlebaze:<br />

1. winaaRmdegoba globalursa da adgilobrivs Soris<br />

2. winaaRmdegoba sayovelTaosa da individualurs Soris<br />

3. winaaRmdegoba tradiciasa da Tanamedroveobas Soris<br />

4. winaaRmdegoba suliersa da materialurs Soris<br />

5. winaaRmdegoba grZelperspeqivian da mokleperspeqtivian mosazrebebs<br />

Soris<br />

6. winaaRmdegoba Tanasworobasa da konkurencias SesaZleblobebis<br />

Soris<br />

7. winaaRmdegoba codnis metismet ganvrcobasa da adamianebis unars<br />

Soris aiTvison is.<br />

iuneskom ganmarta ras uwodebda is ganaTlebis 4 “niSansvets”, rogorc<br />

stragetias, romelsac SeeZlo gamklaveboda am problemebs:<br />

1. swavla TanacxovrebisaTvis: konkretulad es niSnavs rom ganaTlebam<br />

unda ganamtkicos studentebSi maTTvis saWiro unarCvevebi da<br />

SesaZlebloba raTa aRiaron TavianTi urTierTdamokidebuleba<br />

sxvebze; gadaWran konfliqtebi; imuSaon da dagegmon sxvebTan erTad<br />

saerTo miznebi da saerTo momavali; pativi scen pluralizms da<br />

mravalferovnebas (mag. genderuli, eTnikuri, religiuri da<br />

kulturuli); da aqtiuri monawileoba miiRon sazogadoebis<br />

cxovrebaSi.<br />

2. swavla codnisaTvis: es niSnavs, rom ganaTleba unda daexmaros<br />

studentebs Semecnebis meTodebis: komunikaciis da zepiri<br />

metyvelebis, mwignobrobis, maTematikuri azrovnebis da problemis<br />

gadaWris xexebis gaTavisebaSi; SeiZinon rogorc zogadi farTo<br />

ganaTleba aseve garkveuli sferobis Rrma codna, gaiazron<br />

uflebebi da pasuxismgeblobebi, da yvelaze mniSvnelovani iswavlon<br />

Tu rogor unda iswavlon<br />

3. swavla moqmedebisaTvis: ganaTleba unda daexmaros studentebs<br />

SeiZinon profesiuli unarCvevebi, codna socialur da<br />

fsiqologiur sferoebSi, rac saSualebas miscems maT miiRon<br />

kompetenturi gadawyvetilebebi sxvadasxva cxovrebiseul<br />

situciebSi, ifunqcioniron socialur da samuSao urTierTobebSi,<br />

monawileoba miiRon adgilobriv da globalur bazrebSi, gamoiyenon<br />

teqnologiuri instrumentebi, gamoiyenon teqnikis miRwevebi,<br />

daikmayofilon ZiriTadi moTxovnebi da gaaumjobeson TavianTi da<br />

sxvebis cxovrebis done.<br />

4. swavla arsebobisaTvis: ganaTlebam unda Seitanos wvlili<br />

pirovnebis ganviTarebaSi da xalxs misces damoukideblad<br />

moqmedebis, fxizeli gansjis, kritikuli azrovnebis da piradi<br />

pasuxismgeblobis aRebis saSualeba. is miznad unda isaxavdes<br />

adamianuri potencialis yvela aspeqtebs ganviTarebas mag.<br />

mexsiereba, argumentacia, esTetikis SegrZneba, sulieri<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

8 seqtemberi<br />

mwignobrobis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

5 oqtomberi<br />

maswavlebelTa<br />

saerTaSoriso dRe<br />

“Tu fiqrobT rom<br />

ganaTleba<br />

ZviradRirebulia, scadeT<br />

iyoT gaunaTlebeli”.<br />

anonimuri avtori<br />

415


“rogorc erT-erTi<br />

principuli saSualeba<br />

adamianis ganviTarebis<br />

ufro Rrma da harmoniuli<br />

formisaTvis, romelic<br />

gamoiwvevs siRaribis,<br />

ucodinrobis, Cagvris da<br />

omebis Semcirebas 18”<br />

Rirebulebebi, fizikuri da komunikaciis unarCvevebi; janmrTeli<br />

cxovrebis stili, sporti da dasveneba, pirovnuli kulturis<br />

dafaseba, eTikuri da zneobrivi kodeqsis floba sakuTari Tavis<br />

dacvis gamoxatvis unari, cxovrebiseuli simtkice.<br />

formaluri da araformaluri ganaTlebis<br />

urTierTdamatebiTi rolebi<br />

evropis saganmanaTleblo politikaSi arsebobs 2 ZiriTadi koncefcia:<br />

uwyveti swavleba da SemecnebiTi sazogadoeba. idea mdgomareobs iseTi<br />

sazogadoebis SeqmnaSi, romelSic adamianebs mTeli sicocxlis ganmavlobaSi<br />

miecemaT mravalefrovani SesaZleblobebi TavianTi codnis ganviTarebisaTvis.<br />

mniSvnelovania aRiniSnos, rom arsebobs ara mxolod formaluri<br />

ganaTlebis rolis mzardi aRiareba aramed im SesaZleblobebisac,<br />

romlebsac gvTavazobs araformalizebuli ganaTleba anu programebi,<br />

romlebic arsebobs formaluri ganaTlebis sistemis farglebs gareT.<br />

aseTi programebi xSirad xorcieldeba arasamTavrobo organizaciebis mier.<br />

maT SeswevT unari moicvan sakiTxebis farTo speqtri da gamoiyenon<br />

sxvadasxva meTodologia da moqnili midgomebi. am organizaciebis mier<br />

SemuSavebul programebs SeuZlia misces ganaTleba da sxva unar-Cvevebis<br />

uzrunvelyofis milionobiT bavSvsa da mozards, romlebisTvisac<br />

formaluri ganaTlebis sistema ar aris xelmisawvdomi an muSaoben<br />

Sesabamisi ganaTlebis gareSe.<br />

? SegiZliaT daasaxeloT Tqvens sazogadoebaSi arsebuli<br />

araformalizebuli ganaTlebis programebis magaliTebi?<br />

me-20 saukuneSi evropaSi saxelmwifo an kerZo skolebi aseve gaxda<br />

ZiriTadi dawesebulebebi masiuri ganaTlebisaTvis da formalurma<br />

ganaTlebam farTod aRiareba moipova.<br />

bolo aTwleulebSi arsebulma tendenciam gamoiwvia bazisuri<br />

ganaTlebisaTvis gamoyofili biujetis zrda, savaldebulo swavlebis<br />

dakanoneba da mediaSi ganaTlebis da ganivTarebis sakiTxebis farTod<br />

gaSuqeba.<br />

ganaTlebis sferos specialistebi saubroben formaluri da<br />

araformalizebuli ganaTlebas Soris mWidro kavSiris<br />

damyarebazeurTierTobisa da TanamSromlobis gaRrmavebaze rac xels<br />

Seuwyobs saganmanaTleblo saqmianobis sinqronizirebas da saswavlo garemos<br />

Seqmnas, raTa moswavleebs erToblivi SesaZleblobebis sruli kompleqti<br />

SesTavazon.<br />

? saerTo jamSi ra xarisxiT pasuxoben saganmanaTleblo<br />

sistemebi Tanamedroeveobis gamowvevas?<br />

samyaros TandaTanobiT garTulebasTan erTad saskolo sistemebic ufro<br />

farTo da rTuli gaxda. am sistemebSi CarTuli bavSvebis raodenoba ufro<br />

swrafad gaizarda vidre mosaxleoba: dawyebiTi ganaTlebis sistemaSi<br />

gaerTianebuli bavSvebis raodenoba 1970 w-s 50%-mde gaizarda, 76%-mde<br />

1990 wels da 82%-mde 1995 wels. sistemebis umravlesoba ganivrco da<br />

416 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


i mware aris<br />

ofi tkbilia”<br />

aristotele<br />

adrindelTan SedarebiT ufro sistematurad moicva skolamdeli asakis<br />

bavSvebi, mozardebi da zrdasrulebi.<br />

evropuli axalgazrduli organizaciebis roli<br />

evropis doneze axalgazrdulma organizaciebma ipoves ganaTlebis sakiTxebis Sesaxeb sakuTari azris<br />

gamoTqmis gzebi. aseve studenturma organizaciebmac rogoricaa studentebis erovnuli kavSiri evropaSi<br />

(ESIB) da evropis skolis moswavleebis kavSirebis maorganizebeli biuro. (OBESSU), romelic<br />

erovnuli skolis studenturi organizacebis da kavSirebis udidiesi evropuli platformaa da<br />

aqtiurad aris CarTuli zogad saSualo da saSualo profesiul ganaTlebis sferoSi. es organizaciebi<br />

xels uwyoben informaciis, codnis da gamocdilebis gacvlas erovnul studentur organizaciebs Soris<br />

da isini TamaSoben mniSvnelovan rols diskusiaSi axali mimarTulebebis Sesaxeb evropaSi formaluri<br />

saganmanaTleblo sistemebis farglebSi.<br />

mwignobrobis done ganviTarebad qveynebSi aseve gaizarda - 1970 wels<br />

43%-dan, 65%-mde 1990 wels da 70%-ze maRla 1995 wels. aseTi zrda<br />

umetesad aris ganaTlebis xarisxis gaumjobesebis, skolis mimarT<br />

mTavrobis da saerTaSoriso sazogadoebriobis yuradRebis gazrdis da<br />

ojaxebis mier sakolo ganaTlebis utyuar faseulobad aRiarebis Sedegi.<br />

ganaTleba dafasebulia TavisTavad da aseve mas ganixilaven rogorc panaceas<br />

nebismieri problemisaTvis, romelTav yoveldRiurad awydebian ojaxebi.<br />

magram amis sapirispirod arsebobs skolebSi Sesvlis dabrkolebis<br />

damamtkicebeli garemoebebi mTel rig qveynebSi. zogierTi eqsperti<br />

miuTiTebs, rom gasuli 20 wlis ganmavlobaSi<br />

“qveynebis utesobaSi dawyebiTi, saSualo da umaRles<br />

saganmanaTleblo dawesebulebebSi SemsvlelTa ricxvi Semcirda.<br />

aseve yvela qveyanaSi Semcirda ganaTlebaze daxarjuli Tanxebi,<br />

rogorc mTliani Sida produqciis wili 19 ”.<br />

am modelebs gansakuTrebiT uaryofiTi Sedegebi hqonda saganmanaTleblo<br />

miRwevebisaTvis mwignobrobis CaTvliT im qveynebSi, romlebsac naklebad<br />

swrafi gaumjobeseba hqondaT gasuli 20 wlis ganmavlobaSi gasul 2<br />

aTweleulTan SedarebiT.<br />

globalizacia<br />

globalizaciis ZiriTadi elementebi, rogoric aris seleqtiuri vaWrobis liberalizacia, kompaniebis unari<br />

awarmoon operaciebi mTeli msoflios masStabiT da gadasaxadebisTvis Tavis arideba safrTxes uqmnis<br />

ganaTlebis grZelvadian dafinansebas. sagadasaxado problemebma zegavlena iqonia ganaTlebis samTavrobo<br />

dafinansebaze. ganas SemTxvevaSi mTavrobam SeZlo aekrifa mTliani erovnuli produqciis gadasaxadebis 12<br />

% Tu is dakargavda sagadasaxado Semosavlebis mxolod 10% -s anu mTliani erovnuli produqciis 12%-s<br />

es gautoldeboda dawyebiTi ganaTlebis biujetis naxevars. amdenad Semosavlebis akrefis unaris dacvas<br />

sasicocxlo mniSvneloba aqvs progresis miRwevis TvalsazrisiT sayovelTao dawyebiTi ganaTlebis<br />

sferoSi20.<br />

bevr centraluri evropis da aRmosavleT evropis qveyanaSi ekonomikuri<br />

aRmavloba jer kidev ar aris realoba. ra aris ganaTlebis Sedegebi?<br />

“socialuri danaxarjebis decentralizacias mniSvnelovani<br />

gavlena hqonda ganaTlebis arsebul resursebze (poloneTi, 1999;<br />

ruseTis federacia, 1999; rumineTi 1999) ramodenime<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

417


“Cven vibadebiT sustebi da<br />

gvWirdeba Zala; umweoni da<br />

gvWirdeba daxmareba;<br />

sulelebi da gvWirdeba<br />

goneba. yvelafers rac<br />

dabadebidan gvaklia,<br />

yvelafers rac gvWirdeba<br />

rodesac davvaJkacdebiT<br />

ganaTlebisagan saCuqrad<br />

vRebulobT.”<br />

Jan-Jak ruso<br />

centraluri evropis qveyanam Semoitana saganmanaTleblo<br />

dafinansebis da marTvis ufro maRali decentralizacia 1990<br />

wlamde, magram regionis danarCen nawilSi pasuxismgeblobis<br />

gadacemis mcdeloba centraluri mTavrobidan adgilobriv<br />

mTavrobisaTvis jer kidev siaxlea.<br />

amdenad, adgolobriv mmarTvelobas mieniWa mzardi pasuxismgebloba<br />

ganaTlebis uzrunvelyofisaTvis dawebiTi skolamdelidan<br />

saSualo skolamde. bevr SemTxvevebSi skolebs Tavad mieniWaT<br />

mniSvnelovani uflebamosileba. xarjvis pasuxismgeblobis mixedviT<br />

Tu vimsjelebT regionebi xSirad gankargaven ganaTlebaze<br />

gamoyofili Tanxebis did nawils da zogierT qveyanaSi arsebobs<br />

mzardi uTanasworoba qveynis sxvadasxva regionebis unarSi<br />

saganmanaTleblo programebis dafinasebis TvalsazrisiT.<br />

(poloneTi, 1999)<br />

zogierT SemTxvevaSi adgilobrivi mmarTveloba gansakuTrebiT<br />

soflis regionebSi ver Rebulobs sakmaris finansebs maTTvis<br />

dakisrebuli axali valdebulebebis Sesasruleblad, da mcire<br />

saSulebebi gaaCniaT damatebiTi finansebis mosapoveblad. xSirad<br />

maswavleblebis xelfasebi (rac warmoadgens ganaTlebis biujetis<br />

yvelaze mniSvnelovan wils) kvlav ganisazRvreba centraluri<br />

organoebis mier, rac skolebs utovebs SezRudul avtonomias<br />

sabiujeto gadawyvetilebebis miRebis TvalsazrisiT.<br />

Tumca resursebis wili, romelic ixarjeba ganaTlebaze modis<br />

saxelmwifo biujetidan mniSvnelovnad aris Semcirebuli.<br />

erovnuli Semosavlis da sagadasaxado Semosavlebis Semcirebis<br />

pirobebSi saxelmwifos mxardaWera ganaTlebisadmi realurad<br />

mkveTrad Sesustda.<br />

gardamaval procesTan dakavSirebuli sirTuleebis miuxedavad<br />

qveynebma gadadges bevri konkretuli nabiji saganmanaTleblo<br />

reformebisaken. es reformebi aqcentirebulia saganmanaTleblo<br />

kanonmdeblobis, saswavlo programebis demokratizaciis da<br />

marTvisa da dafinasebis decentralizaciisaken. magram zogierT<br />

qveyanaSi am reformebis praqtikuli ganxorcieleba nela da<br />

xSirad problemurad mimdinareobs 21 ”.<br />

samwuxarod ganaTlebis mdgomareobis arsebuli maCveneblebi<br />

msoflioSi naTlad aCvenebs, rom am seqtorSi bevrad mcire resursebis<br />

investireba xdeba. swrafad cvalebad samyaroSi mSoblebi da axalgazrdebi<br />

kiTxvis niSnis qveS ayeneben skolebis mier SemoTavazebuli ganaTlebis<br />

aqtualobas. amasTan erTad msoflioSi metismetad bevr skolaSi aRiniSneba<br />

maswavleblebis gacdenebi, drois arasworad gamoyeneba da TiToeuli<br />

moswavlis interesebisa da unarisadmi zerele damokidebuleba. amitom<br />

gasakviric ar aris, rom aseT skolebSi bavSvebi iReben Zalian mcire<br />

sasargeblo ganaTlebas, maTi drois didi nawili ixarjeba meqanikur<br />

damaxsovrebaze da Sesabamisad bavSvebis umetesoba uaryofs imas, rasac<br />

saganmanaTleblo sistema sTavazobs. im moswavleebs Soris, romlebic<br />

agrZeleben swavlas, bevri elementarul unar-Cvevebsac ver iZens<br />

418 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


cxovrebiseul situaciebSi im codnis analizisa da gamoyenebisaTvis,<br />

romelic maT SeiZines.<br />

evrosabWos eqspertebma Camoayalibes axalgazrdebis 3 ZiriTadi jgufi,<br />

romlebic gansakuTrebiT daucveli arian saganmanaTleblo sistemis<br />

farglebSi:<br />

1. ekonomikurad gaWirvebuli ojaxebidan gamosuli axalgazrdebi<br />

2. axalgazrdebi, romlebsac hyavT SezRuduli ganaTlebis mqone<br />

mSoblebi<br />

3. eTnikuri umciresobebi, imigrantebi da pirebi, romlebic xSirad<br />

icvlian sacxovrebel adgils.<br />

? SegiZliaT gamoyoT raime sxva jgufi, romelic gansakuTrebiT<br />

daucvelia Tqven sazogadoebaSi da romelic ar aris naxsenebi am<br />

siaSi?<br />

msoflios bevr qveyanaSi arsebobs garkveuli skepticizmi ganaTlebis<br />

formaluri, unificirebuli sistemis mimarT. xalxi xedavs mzard<br />

uTanasworobas da gansxvavebas fasebSi, xarisxSi, miRwevebSi da<br />

sertificirebaSi – da amas mivyavarT “rwmenis krizisamde” msoflios did<br />

nawilis saxelwifo skolebSi.<br />

Tu dawyebiTi skolis asakis yvela moswavle miiRebda minimum 4 wlian<br />

safuZvlian ganaTlebas mwignobrobis problema gadaiWreboda erTi Taobis<br />

farglebSi. magram dRes:<br />

1. 125 milioni dawyebiTi skolis asakis bavSvi ar dadis skolaSi,<br />

maTgan umetesoba gogonebia<br />

2. damatebiT 150 milioni bavSvi Sedis dawyebiT skolaSi magram<br />

tovebs mas 4 wliani ganaTlebis miRebamde. maTi umravlesoba<br />

tovebs skolas manam, vidre Seiswavlides elementarul werakiTxvas.<br />

3. tropikuli afrikis da samxreT aziis did nawilSi bavSvebs<br />

SeuZliaT miiRon mxolod 4-7 wliani ganaTleba. industrialurad<br />

ganviTarebul qveynebSi ki bavSvebs SeuZliaT miiRon 15-17 wliani<br />

ganaTleba.<br />

4. dReisaTvis 870 milioni adamiani wera-kiTxvis ucodinaria; maTgan<br />

70% qalia.<br />

? SegiZliaT TqvaT, ra mizezis gamo aris gaunaTlebeli qalebis<br />

ricxvi ase maRali?<br />

50 wlis win adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciam ufaso da<br />

savaldebulo ganaTleba gamoacxada adamianis ZiriTad uflebad. 1990 wels<br />

2 saxelmwifos garda yvela qveynis mier xelmowerilma bavSvTa uflebebis<br />

konvenciam daadastura es ufleba rogorc saxelmwifos samarTlebrivi<br />

valdebuleba.<br />

amis Semdeg bevri maRali donis saerTaSoriso valdebuleba gamoica<br />

adamianis am ZiriTadi uflebis Sesaxeb.<br />

ganviTarebulma qveynebma araerTxel aiRes pasuxismgebloba<br />

TanamSromlobis gafarToebaze ganviTarebis saxeliT, raTa miaRwiaT 1990<br />

wlis saerTaSoriso samitze dasaxuli miznebisaTvis.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“ganaTleba Tavisuflebis<br />

ufro myari garantiaa,<br />

vidre swrafi reagirebis<br />

jarebi”.<br />

edvard evereti<br />

419


1990 wels msoflios mTavrobebi Seikriben saerTaSoriso<br />

konferenciaze ganaTleba yvelasaTvis, romelic Catarda jomteinSi,<br />

tailandSi. aq maT dasaxes miznebi, rom aTwleulis ganmavlobaSi msoflios<br />

yvela bavSvs miecemoda sakuTari potencialis sruli realizebis saSualeba.<br />

es gulisxmobda sayovelTao xarisxiani dawyebiTi ganaTlebis<br />

xelmisawvdomobas da genderuli uTanasworobis aRmofxvras.<br />

sayovelTao dawyebiTi ganaTlebis sferoSi saxelmwifoebis da<br />

mTavrobebi maT mier aRebuli ukanaskneli valdebulebis Sesrulebas miznad<br />

isaxaven 2015 wlisaTvis. magram, amJamindeli tempiT Tundac es naklebad<br />

ambiciuri mizani miuRwevadi iqneba. Tu mTavrobebi dauyonebliv ar<br />

imoqmedeben, 2015 wlisaTvis 75 milioni bavSvi ver miiRebs bazisur<br />

ganaTlebas.<br />

da mainc ganaTlebisadmi miZRvnili bolo saerTaSoriso samitze<br />

(dakari, 2000) xazgasmuli iyo, rom<br />

wyaroebi<br />

“ganaTleba aris adamianis fundamenturi ufleba. is aris gasaRebi<br />

mdgradi ganviTarebisaTvis da mSvidobisa da stabilurobisaTvis<br />

qveynebs SigniT da maT Soris da Sesabamisad XXI saukunis<br />

sazogadoebriv da ekonomikur cxovrebaSi efeqturi monawileobis<br />

uzrunvelyofis aucilebeli saSualeba.”<br />

swavlis xidebis ageba. axalgazrduli forumi, briuseli, 1999. ganaTleba yvelasaTvis –<br />

qveynis moxseneba, 2000. http://www2.unesco.org<br />

kampania ganaTleba axla, oqsfami www.coa.org.au/oxfam/advocacy/education.<br />

evropis axalgazrduli mimarTulebebi 2000, evrosabWo, 2001<br />

swavleba: saganZuri iuneskos farglebSi, parizi, 1996<br />

saerTaSoriso ganaTlebis moxseneba www.unesco.org<br />

garemo pirobebi<br />

420 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


esatyvisi<br />

arjiSoebi<br />

veni momavlis<br />

varinatebi<br />

srulyofil<br />

samyaroSi<br />

maka veSapebis<br />

anadgurebeli<br />

rveli gverdi<br />

ori qalaqis<br />

Sesaxeb<br />

SeuZlebeblia gamoyo garemo – udabnoebi, tyeebi, an qalaqis gareubnebi<br />

xalxisa da adamianis uflebaTa sakiTxebisagan. gansakuTrebiT maTgan,<br />

romlebic exeba socialur Tanasworobas da ganviTarebas. es exeba ara<br />

mxolod afrikas, aramed yvela regions evropis CaTvliT. garemosa da<br />

adamianebs Soris arsebobs 2-mxrivi urTierToba: adamianis yvela saqmianoba<br />

gavlenas axdens gaermoze, xolo garemo gavlenas axdens adamianis<br />

sicocxleze. amis erT-erTi magaliTi aris “saTburis efeqti”. navTobis,<br />

qvanaxSiris da gazis 300 wlianma gamoyenebam mosflios industriuli<br />

ganviTarebisaTvis sawvavis miwodebis mizniT mniSvnelovani wvlili Seitana<br />

globalur daTbobaSi. Sedegad bolo 10 wlis ganmavlobaSi mowme gavxdiT<br />

katastrofuli klimaturi movlenebisa, romlebmac gavlena moaxdina xalxze<br />

mTel msoflioSi. Tumca CrdiloeTis mdidari qveynebis mosaxleobas<br />

romelTac yvelaze meti pasuxismgebloba ekisrebaT naxSiroJangis maRali<br />

koncentraciaze. ukeT SeuZliaT daicvan Tavi “bunebrivi<br />

katastrofebisagan”, vidre samxreTis ganviTarebad qveynebSi mcxovrebma<br />

xalxma. es sakiTxebi exeba rogorc samarTlianobis, aseve adamianis<br />

uflebebis Temasac.<br />

garemosa da adamianis uflebebs Soris kavSiris sxva magaliTebi aris:<br />

� omis dros qveiTi jarebis mier danaRmuli sasoflo sameurneo<br />

nakveTi, romelic iqceva safrTxed adamianis usafrTxoebisaTvis.<br />

� xalxi, romelic siRaribis gamo iZulebulia moiyvanos marcvleuli<br />

naklebad nayofier miwaze rasac miwis gamofitvamde da ufro met<br />

siRaribemde mivyavarT.<br />

� baia mares SemTxveva, ramac pirvelad gamoiwvia mdinare samoSis<br />

cianidiT dabinZureba, Semdeg ki tisis, xolo sabolood dunaisi.<br />

Cveni ekologiuri baza<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“Tu udabno izrdeba, tyeebi<br />

nadgurdeba, uxarisxo kvebis<br />

problema mZafredeba da<br />

qalaqis dasaxlebebSi xalxi<br />

Zalian cud pirobebSi<br />

cxovrobs, es ar xdeba<br />

imitom, rom resursebi<br />

arasakmarisia, aramed es xdeba<br />

im politikis gamo, romelsac<br />

atareben Cveni mmarTvelebi,<br />

elitaruli jgufi. xalxis<br />

uflebebze da interesebze<br />

uaris Tqma gvibiZgebs<br />

situaciisaken sadac mxolod<br />

siRaribes eqneba ganviTarebis<br />

perpeqtiva afrikaSi... mxolod<br />

Tavisufal adamianebs,<br />

adamianebs, romlebsac aqvT<br />

uflebebi, momwifebul da<br />

pasuxismgeblobis grZnobiT<br />

ganmsWvalul moqalaqeebs,<br />

eqnebaT ufleba miiRon<br />

monawileoba garemos<br />

ganviTarebaSi da dacvaSi.”<br />

gamomsvleli, WECD (gaeros<br />

bunebisa da ganviTarebis<br />

saerTaSoriso komisia)<br />

saxalxo mosmenaze, nairobi,<br />

23 seqtemberi, 1986<br />

421


msoflio<br />

katastrofebi<br />

stiqiuri 1996 2000<br />

katastrofa<br />

grigali 62 99<br />

wyaldidoba 69 153<br />

gvalva 9 46<br />

“garemos dacvis moZraoba<br />

SeiZleba gaadrCes mxolod<br />

maSin Tu is iqceva moZraobad<br />

simarTlisaTvis. rogorc<br />

wminda ekologiuri moZraoba<br />

is an daiRupeba an<br />

daemsgavseba `leRvis<br />

foTols~ korporaciebisaTvis.<br />

nebismieri, vinc garemos<br />

gulwrfeli damcvelia ver<br />

Seegueba am rols, magram mas<br />

eqneba usazRvro<br />

SesaZleblobebi Tuki<br />

ekologiur mimarTulebasTan<br />

erTad SeiTavsebs<br />

samarTlianobisaTvis<br />

brZolas.”.<br />

vandana Siva<br />

Cven viyenebT garemos ganviTarebisaTvis saWiro nedleulis misaRebad da<br />

aseve viyenebT mas rogorc nagavsayrels narCenebisTvis. magram amave dros<br />

sicocxlis SenarCunebisaTvis man unda uzrunvelgvyos Cven stabiluri<br />

temperaturiT, JangbadiT da sufTa wyliT. planeta, romelzec Cven<br />

vcxovrobT ar aris usasrulo, am samyaroSi yvelaferi erTmaneTTan<br />

kavSirSia mag. sakvebi jaWvebis, wylis mimoqcevis da mTebis saSualebiT.<br />

buneba Tavad flobs aRdgeniT Tvisebebs magram am ciklebis seriozuli<br />

darRveva mag. dabinZurebis Sedegad, arastabiluri fermeruli saqmianoba,<br />

sairigacio proeqtebi an ukontrolo TevzWera arRvevs bunebriv balanss.<br />

ukrainaSi momxdari Cernobilis katastrofa, germaniis Sav tyeSi xeebis<br />

gadaSeneba, samxreT espaneTSi udabnoebis gafarToeba, cimbiruli wylulis<br />

daavadeba britaneTSi, aralis zRvis daSroba uzbekeTSi da lisus kaSxlis<br />

proeqti TurqeTSi _ yvelferi es aris magaliTi Tu rogor azianebs<br />

adamiani ganviTarebis procesSi ekologiur bazas yovelgvari ekonomikuri<br />

saqmianobisa da Tavad sicocxlisaTvis.<br />

? SegiZliaT daasaxeloT konkretuli magaliTebi? mag. ra<br />

gavlena aqvs gzebis mSeneblobis proeqts an industriul<br />

maRaroebs an sxva movlenebs Tqvens maxloblad arsebul<br />

garemoze?<br />

mdgradi ganviTarebis idea<br />

1989 wels gaeros bunebisa da ganviTarebis saerTaSoriso komisiam,<br />

romelsac brandtlandis moxsenebasac uwodeben warmoadgina “mdgradi<br />

ganviTarebis” principi, romelic man gansazRvra rogorc “ganviTareba,<br />

romelic akmayofilebs dRevandel moTxovnebs da amave dros eWvqveS ar<br />

ayenebs momavali Taobebis unars daakmayofilon TavianTi moTxovnebi”. amas<br />

mohyva 1992 wlis rio-de-Janeiros deklaracia, romelic acxadebda:<br />

“adamianebi arian mdgradi ganviTarebis sazrunavis mTavari sagani. maT aqvT<br />

janmrTeli da produqtiuli cxovrebis ufleba bunebasTan harmoniaSi”.<br />

realuri da gadaudebeli problema aris rogor gadaiWras adamianis<br />

uflebaTa sakiTxebi rogoricaa siRaribe, globalizacia da ganviTarebis<br />

ufleba ise, rom ar daziandes garemo, romelic warmoadgens Cven<br />

macocxlebel Zalas.<br />

erT-erTi midgoma aris saerTaSoriso SeTanxmebebi konkretuli<br />

sakiTxebis Sesaxeb. mag. gaeros 1997 wlis klimatis cvlilebis<br />

konferenciaze kiotoSi industriulma qveynebma aiRes konkretuli<br />

pasuxismgebloba saTburis efeqtis gamomwvevi gamonabolqvebis Semcirebaze.<br />

iyo bevri laparaki ganviTarebuli qveynebissaTvis gamonaklisis daSvebis<br />

Sesaxeb da bevri kritika rogorc saboloo efeqturobis aseve saboloo<br />

xelSekrulebis samarTlianobis mimarT.<br />

alternatiuli midgoma gamomdinareobs adamianis uflebebis sakiTxidan<br />

da gvTavazobs, rom yvela xelSekrulebis safuZvels warmoadgendes<br />

samarTlianobisa da Tanasworobis principebi. zogierTi amtkicebs rom<br />

ekologiuri sakiTxebi ukve sakmarisad aris moculi adamianis uflebebis<br />

arsebuli kanonmdeblobiT mag. sakuTrebis uflebis, janmrTelobisa da<br />

sicocxlis uflebis saSualebiT. sxvebi ki gamoTqvamen mosazrebebs axali an<br />

“ganviTarebadi” ekologiuri uflebebis Sesaxeb..<br />

422 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


erT-erTi mosazrebis mixedviT adamianis uflebebis arsebul sias unda<br />

daematos adamianis ekologiuri ufleba. mag. 1994 wlis adamianis<br />

uflebebis da garemos Sesaxeb deklaraciis proeqti acxadebs: “yvela<br />

pirovnebas aqvs ufleba usafrTxo, janmrTel da ekologiurad mdgrad<br />

garemoze. es ufleba da sxva adamianis uflebebi samoqalaqo, kulturuli,<br />

ekonomikuri, politikuri da socialuri uflebebis CaTvliT aris<br />

sayovelTao, urTerTdamokidebuli da ganuyofeli.”<br />

zogierTi adamiani, gansakuTrebiT ekologebi, akritikeben adamianis<br />

ekologiuri uflebis moTxovnas. isini SiSoben, rom Tu adamianis<br />

sococxle da janmrTeloba gaxdeba garemos dacvis mizani maSin garemo<br />

daculi iqneba mxolod adamianis keTildReobis mizniT, da mxolod im<br />

zomiT ra zomiTac is saWiroa adamianis keTildReobisaTvis. sanacvlod,<br />

isini gvTavazoben adamianis uflebebisadmi ufro holistikur midgomas.<br />

isini acxadeben, rom adamiani aris biosferos nawili (sicocxlis qseli<br />

dedamiwaze) da Sesabamisad maTi vali kacobriobis winaSe aris ganuyofeli<br />

maTi valdebulebisagan garemos dacvaze. ufro farTo CarCoebSi adamianis<br />

uflebebis dacvis moTxovnebSi gaiTvaliswinebuli unda iyos Sinagani<br />

faseulobebi da momavali Taobebis moTxovnebi, iseve rogorc<br />

saxelmwifoebisa da xalxebis konkurentuli interesebi.<br />

zogi amtkicebs rom cocxali bunebis yovel saxeobas unda hqondes<br />

“cxovelTa uflebebi” iseve rogorc xalxs aqvs adamianis uflebebi.<br />

iuridiulad cxovelebs ara aqvT uflebebi rogorc aseTi. Tumca isini<br />

xSirad arian daculi kanonis mier. mag. bevr evropul qveyanaSi arsebobs<br />

kanoni, romelic icavs fermis cxovelebis keTildReobas da arsebobis<br />

pirobebs.<br />

adamianis ekologiuri uflebebi<br />

adamianis ekologiuri uflebebi SeiZleba ganxilul iqnas rogorc pasuxi globalur ekologiur<br />

situaciaze. isini warmoadgenen Cveni drois produqts, iseve rogorc politikuri da samoqalaqo<br />

uflebebi iyo warsulis istoriuli movlenebis produqts.<br />

kidev erTi gza, romelzec kvlav mimdinareobs kamaTi aris adamianis<br />

ekologiuri uflebebis koncefcia. misi momxreebi cdiloben SeaTanxmon<br />

adamianis uflebebis filosofia ekologiur principebTan. adamianis<br />

uflebebi (rogoricaa adamianuri Rirseba, Tavisufleba, sakuTreba da<br />

ganviTareba) unda pasuxobdes im faqts, rom individebi funqcionireben ara<br />

mxolod politikur da socialur garemoSi aramed bunebriv garemoSic.<br />

iseve rogorc yovelma adamianma pativi unda sces Tavisive msgavsi<br />

adamianebis Sinagan faseulobebs, aseve pativi unda sces sxva cocxali<br />

arsebebis Sinagan faseulobebs (cxovelebi, mcenareebi, da ekosistema).<br />

erT-erTi udidesi problema, romelsac awydebian maswavleblebi da<br />

axalgazrduli muSakebi dRes aris xalxis ganaTleba raTa gaizron<br />

adamianis Rirsebis pativiscemis da sicocxlis memkvidruli faseulobebis<br />

ormagi koncefcia da is, Tu rogor icxovron Sesabamisad. sxva sityvebiT,<br />

“iazrovnon globalurad da imoqmedon lokalurad”. da ipovon axali<br />

cxovrebis stili, romelic SeiZleba damkviddrdes momavalSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

5 ivnisi<br />

garemos dacvis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

22 aprili<br />

dedemawis dRe<br />

423


axalgazrdebis da axalgazrduli organizaciebis<br />

monawileoba<br />

skolebi, garemos dacvis arasamTavrobo organizaciebi da sxva<br />

institutebi yvela qveyanaSi iZleva SesaZleblobebs axalgazrdebisaTvis<br />

raTa aqtiurad CaerTon garemos dacvis sakiTxebSi. adgilobriv doneze maT<br />

SeuZliaT gaxadon TavianTi saxlebi, skolebi, da axalgazrduli klubebi<br />

ekologiurad “keTilmowyobili” da maT SeuZliaT CaerTon adgilobriv<br />

gadawyvetilebis miRebis procesSi. regionalur da erovnul doneze maT<br />

SeuZliaT gavlena moaxdinon sazogadoebis gadawyvetilebaze da politikur<br />

debatebze mag. werilis saSualebiT, speqtaklebis dadgmiT da (mSvidobiani)<br />

demonstraciebiT im sakiTxebTan dakavSirebiT, romelic maT awuxebT.<br />

saerTaSoriso da globalur doneze maT SeuZliaT iqonion gavlena<br />

deklaraciebis saSualebiT rogoricaa `dedamiwis qartia~ da saerTaSoriso<br />

kampaniis mwarmoebeli organizaciebis saSualebiT rogoricaa mwvaneTa<br />

moZraoba.<br />

yvela doneze axalgazrdebs SeuZliaT monawileoba internet mimoweris,<br />

kampaniebis da dResaswaulebis aRniSvnis saSualebiT rogoricaa garemos<br />

dacvis saerTaSoriso dRe da dedamiwis dRe. garemos dacvis saerTaSoriso<br />

dRe, 5 ivnisi, gamocxadda gaeros generaluri asambelis mier 1972 wels.<br />

misi aRniSvna mravalnairad SeiZleba quCis aqciebis, velosipedistTa<br />

paradis, mwvaneTa koncertebis, eseebis da plakatebis saskolo konkursis<br />

saSualebiT, xeebis dargviT, nagvis gadamuSavebis da dasufTavebis<br />

kampaniebiT. yovelwliurad SemoTavazebulia axali Tema, romelzec SeiZleba<br />

aqcentis gakeTeba. warsuli Temebis magaliTebidan SeiZleba davasaxeloT:<br />

“dedamiwaze sicocxlisaTvis – gadaarCineT Cveni zRvebi”, “siRaribe da<br />

garemo – mankieri wris garRveva” da “bavSvebi da garemo” (www.unep.org).<br />

dedamiwis dRe, romelic aRiniSneba 22 aprils koordinirebulia dedamiwis<br />

dRis qseliT, romelic muSaobs garemos dacvis da adamianis uflebaTa<br />

dacvis sxva organizaciebTan mag. sieras klubi da saerTaSoriso amnistia<br />

erTad raTa awarmoon sazogadoebrivi moZraoba adamianis uflebebis da<br />

ekologiuri darRvevebis winaaRmdeg zeimis da saprotesto aqciebis<br />

saSualebiT. www.earthday.net/events/events-europe.stm<br />

evropis sabWos muSaoba<br />

evrosabWom garemos dacvis programa daiwyo 1961 wels. misi moRvaweoba<br />

am sferoSi aqcentirdeba bunebis da landSaftis dacvaze. amJamad programa<br />

xorcieldeba evrosabWos kulturisa da kulturuli da bunebrivi<br />

memkvidreobis ganyofilebis farglebSi. mas aqvs 3 ZiriTadi mimarTuleba:<br />

biologiuri da lanSafturi mravalferovnebis SenarCunebis pan-evropuli<br />

strategia, evropis veluri bunebis da bunebis SvilTa dacvis konvencia<br />

(bernis konvencia, 1979) da biologiuri da landSaftis da biologiuri<br />

mravalferovnebis Sesaxeb informirebulobis gazrda.<br />

garemos dacvis Sesaxeb informacia da ganaTleba vrceldeba evrosabWos<br />

gamomcemlobis mier. misi erovnuli organizaciebis qsels aseve<br />

mniSvnelovani wvlili Seaqvs biologiuri da landSaftis mravalferovnebis<br />

dacvis sakiTxSi.<br />

424 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saerTaSoriso SeTanxmebebi da deklaraciebi<br />

qvemoT moyvanilia ramodenime xelSekruleba da sxva dokumentebi exeba<br />

gansxvavebul aspeqtebs: garemos da adamianis uflebebis sakiTxebs da<br />

maTgan saintereso aris:<br />

1. garemosa da janmrTelobis Sesaxeb 1989 wlis evropis qartia<br />

2. gaeros 1992 wlis deklaracia garemosa da ganviTarebis Sesaxeb.<br />

3. adamianis uflebebis da garemos dacvis 1994 wlis deklaraciis<br />

proeqti<br />

4. biskaias 1999 wlis deklaarcia garemoze uflebebis Sesaxeb<br />

5. 2000 wlis dedamiwis qartia<br />

informaciis wyaroebi:<br />

a. boili, m.a. andersoni, midgomebi garemos dacvisadmi adamianis uflebebis TvalsazrisiT:<br />

mimoxilva, Clarendon Press, Oxford, 1996<br />

k. boselmani, adamianis uflebebi da garemo, ZiriTadi principebis axleburi gansazRvreba<br />

www.arbld.unimelb.edu.au/envjust/papers/allpapers/bosselmann/home.htm<br />

zrunva dedamiwaze, konservacionistebis saerTaSoriso kavSiri (IUCN), garemos dacvis<br />

gaeros programa, bunebis saerTaSoriso fondi (WWF-UK), www.ciesin.org/IC/iucn/CaringDS.htm<br />

garemos dacvis evrosabWos programa, www.nature.coe.int<br />

garemos da adamianis uflebebis deklaraciis principebis proeqti<br />

http://www1.umn.edu.humanrts/instree/1994-dec.htm<br />

`dedamiwis qartiis~ iniciativa, www.earthcharter.org/draft/charter.htm<br />

Worldwatch, www.worldwatch.org<br />

genderuli Tanasworoba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

msoflios gadaarCens<br />

adamianuri guli, adamianis<br />

azrovnebis Zala, adamianis<br />

saTnoeba da adamianis<br />

pasuxismgebloba. Cven<br />

kvlav vimyofebiT<br />

destruqciuli da amao<br />

rwmenis gavlenis qveS,<br />

rom adamiani aris<br />

Semoqmedebis mwvervali da<br />

ara misi nawili da amdenad<br />

misTvis yvelaferi<br />

nebadarTulia. Cven jer<br />

kidev ar viciT rogor<br />

davayenoT zneoba<br />

politikaze, mecnierebaze<br />

da ekonomikaze maRla. Cven<br />

jer kidev ar SegviZlia<br />

SevignoT rom erTaderTi<br />

WeSmariti sayrdeni Cveni<br />

yvela qmedebisa – Tu isini<br />

zneobrivi unda iyos –<br />

aris pasuxismgebloba.<br />

pasuxismgebloba raRac<br />

ufro metia vidre Cemi<br />

ojaxi, Cemi qveyana, Cemi<br />

firma, Cemi warmateba.<br />

pasuxismgebloba<br />

yofierebis wesrigis<br />

mimarT, radganac iq, da<br />

mxoloddamxolod iq<br />

gvelodeba namdvili<br />

samsjavro”.<br />

vaclav haveli<br />

425


“es mSvenieri cxovrebiseuli<br />

pozicia unda iyos: iyo<br />

axalgazrda da win gqondes<br />

mTeli cxovreba, romelic<br />

SegiZlia dagegmo da iocnebo.<br />

ufro metic, is Tanabrad<br />

mSvenieri unda iyos rogorc<br />

axalgazrda qalisaTvis aseve<br />

axalgazrda mamakacisaTvis.<br />

Tumca realurad bevr<br />

axalgazrdas warTmeuli aqvs<br />

ufleba dagegmon da<br />

iocnebon, isargeblon<br />

usafrTxoebisa da Rirseuli<br />

cxovrebis uflebiT.<br />

realurad, mniSvnelovan<br />

cvlilebas ganapirobebs<br />

biWad daibadebiT Tu gogod.<br />

axalgazrda qalebi maTi<br />

uflebebis xelyofis ufro<br />

maRali riskis qveS dganan 23 ”.<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� gmirebi<br />

� saSinao saqmeebi<br />

� vin varT Cven?<br />

� visaubroT seqsze<br />

� gza Tanasworobis<br />

qveynisaken<br />

� samsaxuri da bavSvebi<br />

� gansxvavebuli<br />

xelfasebi<br />

zogierTi ZiriTadi koncefcia<br />

Tuki 1970-ian da 1980-ian wlebSi qalTa uflebebis aqtivistebi<br />

saubrobdnen “ganviTarebaSi qalebis integrirebaze”, 1990-ian wlebSi<br />

aqcenti gakeTda genderuli sakiTxebis integrirebaze ganviTarebis<br />

politikasa da dagegmvaSi.<br />

dRes, orive termini “qalTa uflebebi” da “genderuli Tanasworoba”<br />

gamoiyeneba. ras niSnavs es terminebi da ra gansxvavebaa maT Soris? fraza<br />

qalis adamianis uflebebi gamoiyeneba raTa aqcenti gakeTdes im faqtze, rom<br />

qalis ufleba adamianis uflebaa, ufleba, romelic qalebs aqvT radgan<br />

isini ubralod adamianebi arian. es azri aerTianebs qalTa uflebebis Temas<br />

adamianis uflebebis moZraobaSi da amavdroulad aerTianebs adamianis<br />

uflebebis principebs qalTa uflebebis moZraobaSi.<br />

genderuli Tanasworoba niSnavs Tanabar SesaZleblobebs, monawileobis<br />

da orive sqesis gamoCenas sazogadoebrivi da piradi cxovrebis yvela<br />

sferoSi Tanabar doneze. genderuli Tanasworoba ar unda gavigoT rogorc<br />

genderuli mravalferovnebis, aramed piriqiT, rogorc genderuli<br />

uTanasworobis sawinaaRmdego. is miznad isaxavs qalebis da mamakacebis<br />

sazogadoebaSi sruli monawileobis waxalisebas. iseve rogorc adamianis<br />

uflebebisaTvis, genderuli TanasworobisaTvisac saWiroa mudmivi brZola,<br />

dacva da mxardaWera.<br />

termini “genderi” aRniSnavs qalebisa da mamakacebis socialurad<br />

konstruirebul rolebs romelic miewerebaT maT sqesobrivi niSnis<br />

mixedviT. amdenad genderuli rolebi damokidebulia konkretul socioekonomikur,<br />

politikur da kulturologiur konteqstze da ganicdis<br />

sxvadasxva faqtorebis gavlenas rasis, eTnikurobis, klasis, seqsualuri<br />

orientaciis da asakis mixedviT. genderuli rolebis Seswavla xdeba da<br />

farTod gansxvavdeba TiToeuli kulturis farglebSi da kulturebs<br />

Soris. pirovnebis biologiuri sqesisgan gansxvavebiT genderuli rolebi<br />

SeiZleba Seicvalos.<br />

“kamaTma socializaciisa da sterotipebis Sesaxeb gaamJRavna<br />

socializaciis “Zveli” formebi, Seqmna sivrce TviTmyofadobis da<br />

individualobis axali formebisaTvis. socializaciis axali” formebi<br />

TavianT adgils ikaveben, magram SeiZleba Caanacvlon msgavsi stereotipuli<br />

molodini da warmoSvan iseTive Sedegebi, rogorc adre. ojaxis, skolisa da<br />

426 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


samsaxuris gavlena SeiZleba aRar iyos iseTi mZlavri magram axalma<br />

sainformacio teqnologiebma da kulturulma tradiciebma (gamovlenilma<br />

musikaSi, mediaSi da televiziaSi) SeiZleba gaaZlieros maamkacebis<br />

socialuri Zalaufleba da SeinarCunos qalebis damokidebuli roli”<br />

? ramdenad advilia mamakacebisaTvis Seeguon qalebis uflebebis<br />

aRiarebis Sedegad ganxorcielebul cvlilebebs?<br />

qalTa uflebebis darRvevis magaliTebi<br />

saojaxo Zaladoba<br />

qalebis winaaRmdeg mimarTuli Zaldobis yvelaze gavrcelebuli forma<br />

aris saojaxo Zaladoba. saojaxo Zaladoba mravali wlis manZilze<br />

iTvleboda pirad problemad, romelSic saxelmwifo da sakanonmdeblo<br />

sistema ar unda Careuliyo. da mainc saojaxo Zaladoba ar azianebs<br />

mxolod qalis fizikur da fsiqologiur janmrTelobas, aramed adamianis<br />

uflebebis pirdapiri darRveva da Sesabamisad sisxlis samarTlis<br />

danaSauli.<br />

statistika aCvenebs, rom qalebi ufro xSirad xdebian cemis, Tavdasxmis<br />

da mkvlelobis obieqti maTi partniorebis an yofili partniorebis<br />

mxridan, vidre sxva romelime adamianis mxridan.<br />

� evropis sxvadasxva qveynebSi 20-dan 50%-mde qalebi arian saojaxo<br />

Zaladobis msxverpli.<br />

� saojaxo Zaladoba gavlenas axdens sazogadoebis yvela seqtorsa da<br />

asakobriv jgufze.<br />

� saojaxo Zaladoba vlindeba sxvadasxva formiT: fizikuri,<br />

seqsualuri, fsiqologiuri da struqturuli.<br />

� 5-dan 1 qali xdeba seqsualuri Zaladobis msxverpli cxovrebis<br />

romelime etapze. msxverplTa asaki varirebs 2 Tvidan 90 wlamde.<br />

� moZaladeTa 98% mamakacia, maTgan 50% daojaxebulia an cxovroben<br />

de faqto qorwinebaSi an rogorc wyvilebi.<br />

� gaupatiurebis 70% winaswarganzaraxulia da moxolod moZaladeTa<br />

3% aris fsiqiurad gauwonasworebeli.<br />

� izrdeba jgufuri gaupatiurebis ricxvi<br />

� cifrebi aCvenebs Zalian axalgazrda asakis qalebis mimarT<br />

Zaladobis zradas<br />

“statistika Zalian daundobelia, imisdamiuxedavad msoflios romel<br />

nawilze vlaparakobT... arcerTi qveyana an regioni ar aris gamonaklisi<br />

saojaxo Zaladobis SemTxvevebisagan.” _ acxadebs iunisefis moxseneba<br />

qalebisa da gogonebis mimarT saojaxo Zaladobis Sesaxeb, romelic<br />

gamoqveynda 2000 wels, da warmoadgens am fenomenis globaluri<br />

ganzomilebebis gansazRvris pirvel mcdelobas.<br />

qalebisa da gogonebis trefikingi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

8 marti<br />

qalTa saerTaSoriso dRe<br />

25 noemberi<br />

qalebis mimarT Zaladobis<br />

likvidaciisaTvis brZolis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

`adamianis uflebebis<br />

uTanasworoba da Seusabamoba<br />

qalebsa da mamakacebs Soris<br />

miuRebelia WeSmariti<br />

demokratiis<br />

principebisaTvis~<br />

evrosabWos saparlamento<br />

asamblea, rezolucia 1216<br />

(2000)<br />

427


msoflioSi yovelwliurad 2<br />

milion patara gogonas<br />

ukeTdeba amgvari Aoperacia<br />

plus 130 milion qals ukve<br />

Cautarda es procedura 27<br />

yovelwliurad milionobiT mamakaci, qali da bavSvi aris msoflio<br />

masStabiT trefikingis msxverpli pirobebSi, romelic monobis tolfasia. am<br />

cifrebs Soris mravali aTasi aris axalgazrda qali da gogona, romlebic<br />

moatyues, gaitaces, an gayides Zaladobrivi prostituciisa da seqsualuri<br />

servisebis sxva formebisTvis. es procesi kidev ufro gaadvilebulia<br />

globalizaciis da Tanamedrove teqnologiebis wyalobiT. trefikingis<br />

mizezebi gamowveulia siRaribiT, umuSevrobiT, da dabali donis ganaTlebiT<br />

rac aiZulebs xalxs wavidnen riskze TavianTi cxovrebis donis<br />

gaumjobesebiasTvis. erT-erTi SemaSfoTebeli tendencia ganviTarebul<br />

qveynebSi aris “iaffasiani da aralegaluri samuSao Zalis gamoyeneba, iseve<br />

rogorc qalebis da bavSvebis eqsploatacia prostituciisa da<br />

pornografiisaTvis 25 “.<br />

adamianebis trefikingi sulac ar aris axali fenomeni, magram miamiti<br />

da sasowarkveTili axalgazrda qalebis gayidva seqsualuri ZaladobisaTvis<br />

iqca erT-erT yvelaze swrafad mzard danaSaulad globalur ekonomikaSi.<br />

“trafikingis nakadi konkretul ganviTarebad qveynebsa (CrdiloeT da<br />

centraluri afrika, laTinuri amerika da azia) da dasavleTis<br />

mimarTuelbis qveynebs Soris grZeldeba. Tumca yvelaze TvalSi sacemi<br />

faqtori ... aris im qalebisa da bavSvebis raodenobis gazrda, romlebic<br />

gayvanili iqna evrokavSirSi centraluri da aRmosavleT evropis<br />

qveynebidan. gamoTvlebis mixedviT yovelwliurad 120000–mde qali da<br />

bavSvi xdeba trefikingis msxverpli dasavleT evropaSi”. 26<br />

ukve ramdenime welia qalebisa da bavSvebis trefikingi – da zogadad<br />

adamianebis –evrosabWos dRis wesrigis prioritetuli sakiTxia.<br />

qalis genitaliis dazianeba<br />

qalis genitaliis dazianebis praqtika exeba daaxloebiT 130 milion<br />

qals da gogonas, yvelaze xSirad afrikaSi. qalis genitaliis dazianeba<br />

aris qalebisTvis saziano kulturologiuri Cveva, romelic arRvevs<br />

qalebis sicocxlis uflebas, sxeulis mTlianobas, janmrTelobas da<br />

seqsualurobas. radganac es umetesad axalgazrda gogonebze vrceldeba<br />

qalis genitaliis dazianeba aseve seriozuli kiTxvis niSnis qveS ayenebs<br />

bavSvTa uflebebs.<br />

konfliqtur regionebSi...<br />

bolo wlebSi qalebis mimarT Zaladobis SemTxvevebi dafiqsirda<br />

bosniaSi, kambojaSi, CeCneTSi, haitSi, peruSi, somalSi, siera leoneSi,<br />

aRmosavleT da dasavleT timorSi da msoflios sxva konfliqtis zonebSi.<br />

raRac momentSi saerTaSoriso sazogadoebriobas mouxdeba mcire zomis<br />

specialuri saerTaSoriso sisxlis samarTlis tribunalebis alternatiuli<br />

gzebis gamonaxva – rogoricaa iugoslaviaSi da ruandaSi. Tumca es<br />

tribunalebi sasargeblo da saWiroa, magram amave dros aSkarad<br />

araadeqvaturi da arasakmarisia qalebis uflebebis dacvisaTvis.<br />

evropis sabWos saparlamento asamblea<br />

428 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


“sinanuls gamoTqvams, rom gaupatiurebis saomar danaSaulad gamocxadebis miuxedavad is kvlav inarCunebs<br />

sistematur xasiaTs – da aseTad rCeboda bolo konfliqtebis dros (kosovosa da CeCneTSi) – rogorc<br />

saomari iaraRi, romelic iwvevs ara mxolod fsiqologiur tramvas, aramed arasasurvel orsulobasac”. 28<br />

? ra unda gakeTdes qalebisa da gogonebis mimarT Zaladobis<br />

aRmofxvrisaTvis?<br />

arsebuli adamianis uflebebaTa saerTaSoriso<br />

dokumenetebi<br />

mas Semdeg, rac gaerom Caatara qalebisadmi miZRvnili I saerTaSoriso<br />

konferencia (qalaq meqsikoSi, meqsika, 1975 w.) mniSvnelovani progresi<br />

SeiniSneba qalebsa da mamakacebs Soris Tanasworobis miRwevis sferoSi.<br />

gaeros qalTa ganviTarebis fondi Seiqmna 1976 wels am sferoSi siaxlisa<br />

da cvlilebis dafinansebis mizniT. mas Semdeg man mxari dauWira mraval<br />

proeqts da iniciativas mTel ganviTarebad msoflioSi da amkvidrebda qalTa<br />

politikuri, ekonomikuri da socialuri uflebebis gaZlierebas.<br />

pirveli kanonsavaldebulo saerTaSoriso dokumenti, romelic krZalavda<br />

qalebis mimarT Zaladobas da aiZulebda mTavrobebs gadaedgaT nabiji qalebis<br />

Tanasworobisaken aris konvencia qalebis mimarT yvelanairi formis Zaladobis<br />

aRmofxvris Sesaxeb (“qalTa konvencia”), is miRebul iqna 1979 wels da ZalaSi<br />

Sevida 1981 wels.<br />

konvencia miznad iasaxavs qalTa diskriminaciis yvela formis aRmofxvras.<br />

es gansazRvrulia muxli 1-is mixedviT rogorc “nebismieri garCeva, garicxva an<br />

SezRudva sqesobriv safuZvelze romelis mizani an Sedegic aris qalebis<br />

Semcireba an gauqmeba maTi ojaxuri mdgomareobis miuxedavad mamakacebisa da<br />

qalebis Tanasworobis, adamianis uflebebis da ZiriTadi Tavisuflebebis<br />

safuZvelze politikur, socialur, kulturul, samoqalaqo da nebismier sxva<br />

sferoSi”. saxelmwifoebi valdebuli arian waradginon perioduli moxsenebebi<br />

maT mier konvenciis dacvis Sesaxeb.<br />

gasuli aTwleulis ganmavlobaSi Seiqmna globaluri moZraoba adamianis<br />

uflebebaTa SezRudvebis winaaRmdeg sabrZolvelad, romlebic qalTa uflebebs<br />

ganixilaven rogorc meorexarisxovans sxva uflebebTan SedarebiT.<br />

1999 wels gaeros generalurma asambleam “qalTa konvencias” daumata<br />

gaeros qalTa diskriminaciis aRmofxvris komisiis mier SemuSavebuli arCeviTi<br />

prtokoli. arCeviTi protokoli ZalaSi Sevida 2000 wels. es aris<br />

mniSvnelovani nabiji qalTa uflebebis dacvaSi. is saSualebas aZlevs yvela<br />

qals an jgufs individualurad waradginon braldeba adamianis uflebebis<br />

darRvevis Sesaxeb pirdapir gaeros qalTa diskriminaciis aRmofxvris komisiis<br />

winaSe. es aseve aZlevs komitets saSualebas daiwyos gamoZieba msoflioSi<br />

qalTa uflebebis uxeSi sistematuri darRvevebis SemTxvevaSi. Tumca<br />

protokolis Zalaufleba SezRudulia radganac ratifikaciis qveynebs aqvT<br />

ufleba uari uTxran komitets awarmoos gamoZieba qalTa uflebebis<br />

darRvevebis Sesaxeb maT teritoriaze.<br />

evrosabWos SemadgenlobaSi qalebisa da mamakacebis Tanasworoba ganixileba<br />

rogorc adamianis fundamenturi ufleba da masze pasuxismgebloba ekisreba<br />

qalebsa da mamakacebs Soris Tanasworobis damamkvidrebel komisias. es aris<br />

mTavrobaTaSorisi organo sabWos SemadgenlobaSi romelic axorcielebs<br />

analizs, kvlevebs da Sefasebas, gansazRvravs strategies da politikur<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

`adamianis uflebebis<br />

uTanasworoba da Seusabamoba<br />

qalebsa da mamakacebs Soris<br />

miuRebelia WeSmariti<br />

demokratiis<br />

principebisaTvis~<br />

evrosabWos saparlamento<br />

asamblea, rezolucia 1216<br />

(2000)<br />

mTavari problema aris<br />

uTanasworobis gamoyenebuli<br />

ganmarteba Zalian viwroa da<br />

is yovelTvis ar<br />

uzrunvelyofs<br />

diskriminaciisgan dacvas.<br />

meore problema aris is<br />

faqti, rom qalebs<br />

tradiciulad uwevT muSaoba<br />

am sakiTxebze sazogadoebis<br />

“ZiriTadi nakadis” gareT.<br />

mesame problema aris is, rom<br />

qalebs susti pozicia aqvT<br />

gadawyvetilebis mimReb<br />

struqturebSi umetes<br />

qveynebSi. 29<br />

429


RonisZiebebs da sadac saWiroa Rebulobs gadawyvetilebas saTanado<br />

samarTlebrivi instrumentebis Sesaxeb.<br />

1995 wlis qalTa meoTxe saerTaSoriso konferenciam, romelic Catarda<br />

pekinSi, CineTSi erTad Sekriba TiTqmis 47000 qali da mamakaci da dReisaTvis<br />

is aris samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis udidesi Sekreba gaeros<br />

nebismier konferenciaze. am istoriuli movlenis dros 89 qveyanam erTxmad<br />

miiRo pekinis deklaracia da moqmedebis gegma. erovnuli mTavrobebma sakuTar<br />

Tavze aiRes genderuli Tanasworobis damkvidreba da misi Setana yvela<br />

samTavrobo politikis da programis formulirebaSi. maT gamoyves Semdegi 12<br />

saerTo kritikuli problematuri sfero: siRaribe, ganaTleba, treiningi,<br />

janmrTeloba, qalebis mimarT Zaladoba, SeiraRebuli konfliqtebi, ekonomika,<br />

Zalaufleba, gadawyvetilebis miReba, institucionaluri meqanizmebi genderuli<br />

TanasworobisaTvis, adamianis uflebebi, media, garemo, da axalgazrda gogonebi.<br />

ganaTleba ... gadawyvetileba<br />

Zalian mniSvnelovani nabiji iqneboda uflebebis aRiarebidan uflebebis<br />

damkvidrebaze gadasvla. yvela adamianis uflebebis maswavlebelma unda<br />

gaiTvaliswinon adamianis uflebebis delikaturi buneba, pativi scen qalebis<br />

moTxovnilebebisa da reaqciebis individualur gansxvavebebs. amgvari ganwyobis<br />

gareSe adamianis uflebebis sferoSi ganaTleba SeiZleba ubralod gaxdes<br />

manipulaciis an qalTa Cagvris kidev erTi forma. ganaTleba aris genderuli<br />

Tanasworobis damkvidrebis ZiriTadi saSualeba radganac is avrcelebs normebs,<br />

codnas da unarCvevebs.<br />

“genderuli Zaladobis winaaRmdeg brZola da genderuli Tanasoworobis<br />

damkvidreba Tavidanve moiTxovs ganaTlebas da sazogadoebis yvela seqtoris<br />

gansakuTrebiT axalgazrda qalebis da mamakacebis da umciresobaTa jgufebis<br />

aqtiur monawileobas” 30<br />

? rogorc maswavlebeli an axalgazrduli lideri akeTebT Tu<br />

ara aqcents genderul sakiTxebze axalgazrdebTan muSaobsi<br />

dros?<br />

gamoyenebuli literatura<br />

Conell, R.W., Gender an Power, Stanford University Press<br />

Mertus, J., Flowers, N., Dutt, M, Local Action, global change, UNIFEM am Center for Women’s Global Leadership,<br />

1999<br />

Williams, s., and athers, The Oxfam gender training manual, Oxfam Publication, 1994<br />

Ramberg, I. Violence against young women in Europe, seminar report, Council of Europe. 2001<br />

zogierTi saintereso vebgverdi qalTa sakiTxebis Sesaxeb<br />

OECD-DAC Gender, www.oecd.org/dac/gender<br />

United Nations Educational, Scientific an Cultural Organisation (UNESCO), (ganaTlebis mecnierebisa da kulturis<br />

gaeros organizacia ) www.Unesco.org/gender<br />

United Nations Statistics Division Gender Statistics, (gaeros statistikis ganyofileba, genderuli statistikis<br />

qveganyofileba) www.un.org/depts/unsd/gender<br />

United Nations Development Fund for Women, (gaeros qalTa ganviTarebis fondi) (UNIFEM), www.undp.org/unifem<br />

Women Watch, www.un.org/womenwatch<br />

European Women’s Lobby (EWL) www.womenlobby.org<br />

Women Against Violence in Europe (Wave network) www.wave-network.org<br />

Men Against Violence Against Women (MAVAW) http://menagainstviolence.tripod.com<br />

Young Women from Minorities (WFM) www.wfmonline.org<br />

globalizacia<br />

430 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Cveni samyaro TandaTan erTi didi bazari xdeba. zogi imasac ambobs, rom<br />

is did soflad iqca.<br />

Cven yvela vlaparakobT globalizaciaze magram viciT ras<br />

niSnavs es zustad?<br />

globalizacia niSnavs process, romelic xasiaTdeba:<br />

1. telekomunikaciebis da sainformacio teqnologiebis gavrcelebiT<br />

2. erovnuli barierebis Semcireba vaWrobisa da investiciebisaTvis.<br />

3. kapitalis dinebis gazrda da finasuri bazrebis urTierTdamokidebuleba.<br />

namdvilad, globalizacia zrdis adamianebis mobilurobas Tumca<br />

migraciis kontroli ufro metad aris gaZleirebuli vidre odesme<br />

(sahaero transporti arasodes yofila aseTi mniSvnelovani msoflios<br />

istoriaSi), globaluri aliansi kompaniebs Soris ufro da ufro<br />

gavrcelebuli xdeba (ix. telekomunikaciebis da sakvebis industriebis<br />

magaliTebi) da SesaZlebeli gaxda kompiuterebis saSualebiT urTierToba<br />

msoflios TiTqmis yvela qveynis adamianebs Soris. da bolos,<br />

bolodroindelma finansurma katastrofebma laTinur amerikasa da aziaSi<br />

naTlad aCvena mzardi finansuri da ekonomikuri urTierTdamokidebuleba.<br />

da ra aris globalizaciis mTavari problemebi?<br />

arsebobs didi winaaRmdegoba globalizaciis arsebuli da potenciuri<br />

Sedegebis Sesaxeb. Cven winaSea bevri dilema da bevr SemTxvevaSi ar<br />

arsebobs raime erTmniSvnelovani pasuxi. misi uaryofiTi gavleniT<br />

SeSfoTebuli uamravi seqtori da individi rogoric aris adamianis<br />

uflebaTa aqtivistebi, mecnierebi, ekonomistebi, mkvlevarebi da<br />

sociologebi gamoyofen zogierT Semdeg sakiTxs rogorc ZiriTad<br />

problemas:<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� brZola simdidrisa da<br />

ZalauflebisaTvis<br />

� frTxilad, cven<br />

yvelafers vxedavT<br />

� internetis gavlena<br />

� yvela gansxvavebuli _<br />

yvela Tanaswori<br />

� globalizaciis<br />

terminologiuri<br />

leqsikoni<br />

� siRaribis horoskopi<br />

� wamlebis<br />

xelmisawvdomoba<br />

� aSikis ambavi<br />

� erTi wuTiT!<br />

� ganaTleba yvelasaTvis<br />

� pirveli gverdi<br />

� sicocxlis qseli<br />

431


samarTliani vaWrobis<br />

moZraoba<br />

apirebs markireba gaukeTos<br />

im produqcias da saqonels,<br />

romelic damzadebulia<br />

socialuri praqtikis da<br />

adamianis uflebebis dacviT.<br />

amgvarad momxmareblebs,<br />

romlebic dainteresebuli<br />

arian amgvari sakiTxebiT aqvT<br />

SesaZlebloba gamoxaton<br />

sakuTari azri msyidvelobiTi<br />

unaris gamoyenebis<br />

saSualebiT.<br />

1. saxelwifo suverenitetis Semcireba: sadac mTavrobebs ufrodaufro<br />

naklebi kontroli aqvT ZiriTad gadawyvetilebeze rac gavlenas<br />

axdens maT ekonomikaze da Sesabamisad maTi xalxis keTildReobaze,<br />

uZlieres transnacionalur kompaniebs, mTavrobaTaSoris<br />

struqturebs da kerZo finansur institutebs aqvT mzardi<br />

Zalaufleba da tendencia imoqmedon igseve rogorc mTavrobebi.<br />

amitomac amboben, rom saxelmwifoebis suvereniteti mniSvnelovnad<br />

Semcirda da maTi tradiciuli rolebi xelaxla ganisazRvreba.<br />

2. “ekonomikuri aqcentireba”: ekonomikuri mosazrebebi dominirebs<br />

politikur da socialur interesebze. ramdenadac kerZo kompaniebi<br />

da mTavrobaTaSorisi saerTaSoriso da regionaluri organizaciebi<br />

TandaTan ufro da ufro did rols asruleben qveynebis marTvaSi<br />

da msoflio saqmeebSi arsebobs riski, rom ekonomikuri da<br />

finansuri aspeqtebi wamyvani gaxdeba rogorc am organizaciebis<br />

erTaderTi sazrunavi da sxva mniSvnelovani aspeqtebi _ socialuri,<br />

janmrTelobis da ekologiuri dakavSirebuli fundamenturi<br />

sakiTxebi ignorirebuli iqneba.<br />

3. gamWirvalobisa da pasuxismgeblobis nakleboba: mTavrobebi,<br />

sazogadoebrivi institutebi, erovnuli sabanko sistema, da a.S.<br />

romlebic tradiciulad pasuxs ageben maTi qveynebis da xalxis<br />

momavalze zogiert semTxvevaSi aRmoaCenen, rom es pasuxismgebloba<br />

maT warTmeuli aqvT. maTi bevri qmedeba da gadawyvetileba<br />

kontrolirdeba radganac isini demokratiuli principebis mixedviT<br />

angariSs abareeben amomrcevlebs, magram es ar exeba<br />

transnacionalur korporaciebs da saerTaSoriso da regionalur<br />

organizaciebs. mag. adamianis uflebebis darRvevis SemTxvevaSi<br />

TiTqmis SeuZlebelia maTi pasuxismgeblobis sakiTxis dayeneba da<br />

maTi qmedebebis monitoringi. ufro metic am SemTxvevaTagan<br />

umravlesobaSi gamoTqmuli iyo SeSfoTeba arsebuli<br />

gadawyvetilebebis miRebis meqanizmebis gamWirvalobis naklebobis<br />

gamo. mag. zogierT SemTxvevaSi msoflio vaWrobis organizaciaSi<br />

gadawyvetilebebis miReba xdeba daxuruli karis miRma mravalmxrivi<br />

araoficialuri da oficialuri molaparakebebis rTuli procesebis<br />

gavlis Semdeg.<br />

4. “rbola qvemoT”: vaWrobis liberalizaciis erT-erTi konkretuli<br />

Strixi aris is, rom transnacionaluri kompaniebSi SeiniSneba<br />

relokaciis tendencia im qveynebSi, romlebic sTavazoben ukeTes<br />

privilegiebs, rac praqtikuli TvalsazrisiT niSnavs muSaxelis<br />

dabal xelfass, naklebad mkacr Sromis kanonmdeblobas, ufro<br />

moqnil samuSao pirobebs, ararsebul an praqtikaSi gamouyenebel<br />

ekologiur kanonmdeblobas, ufro dabal gadasaxadebs, da iseTi<br />

socialuri xarjebis Semcirebas rogoricaa umuSevrobis,<br />

janmrTelobis da a.S. dazRveva. am pirobebSi advilia mixvide<br />

daskvnamde, rom am praqtikis Sedegad adamianis uflebebi irRveva. es<br />

exeba gansakuTrebiT, magram ara eqskluziurad, muSaxelis<br />

ekonomikur da socialur uflebebs maspinZel qveyanaSi, romlebic<br />

rTul socialur da ekonomikur pirobebSi imyofebian da saWiroeben<br />

432 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


ucxour investiciebs raTa moaxerxon TavianTi Seryeuli ekonomikis<br />

aRdgena.<br />

5. homogenizacia: amtkiceben, rom mxolod erT integrirebul<br />

sazogadoebaSi cxovreba qcevis standartizirebuli socialuri da<br />

kulturuli modelebiT gvaiZulebs vWamoT erTidaigive sakvebi,<br />

vusminoT erTsa da imave musikas an vuyuroT igive filmebs sadac<br />

ar unda vcxovrobdeT da ra erovnebisac ar unda viyoT. es<br />

situacia daakargvinebs TviTmyofadobas TiToeul qveyanas da<br />

daaRRvevs adamianis uflebebs sakuTar kulturaze.<br />

am konteqstSi momxmarebelTa boikoti zogjer warmatebulia<br />

araeTikuri da ukanono biznesis koreqtirebis TvalsazrisiT. amsaTanave<br />

zogierTi kompania da organizacia cdilobs SeimuSaos biznes strategia,<br />

romelic gadaWris globalizaciis problemebs.<br />

ufro konkretulad, rac Seexeba zogierT samTavrobaTaSoriso<br />

saerTaSoriso da regionalur institutebs, romlebic amkvidreben<br />

vaWrobis liberalizacias aris:<br />

� vaWrobis msoflio organizacia<br />

� saerTaSoriso savaluto fondi<br />

� msoflio banki<br />

� msoflio ekonomikuri forumi. (kerZo organizacia, romelic<br />

aerTianebs 2000 yvelaze warmatebul kompanias msoflioSi. isini<br />

yovelwliurad ikribebian q. davosSi, SveicariaSi.)<br />

� regionaluri savaWro blokebi rogoricaa evrokavSiri, CrdiloeT<br />

amerikis Tavisufali vaWrobis xelSekruleba da azia wynari okeanis<br />

ekonomikuri TanamSromloba.<br />

? iciT saidan aris tansacmeli romelic gacviaT an sakvebi<br />

romelsac miirTmevT?<br />

adamianis uflebebis universaluri deklaracia, ekonomikuri,<br />

sociluri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqti, evropis<br />

socialuri qartiis Sesworebuli varianti, iseve rogorc muSaTaA<br />

fundamenturi socialuri uflebebis sazogadoebrivi qartia da<br />

evrokavSiris fundamenturi uflebebis qartia (Tumca es ukanaskneli jer<br />

ar aris kanonsavaldebulo) aris zogierTi is saerTaSoriso da<br />

regionaluri dokumenti, romlebic praqtikulad aqtualuria<br />

globalizaciis sakiTxTan mimarTebaSi. aRsaniSnavia, rom gaeros adamianis<br />

uflebebis dacvis da damkvidrebis qvekomisiam da aseve umciresobaTa<br />

dacvisa da diskriminaciis prevenciis qvekomisiam miiRes rezoluciebi<br />

adamianis uflebebis da globalizaciis Sesaxeb, pirvelma vaWrobis<br />

liberalizaciis da adamianis uflebebze misi gavlenis Sesaxeb (rezolucia<br />

1993/30) da meorem adamianis uflebebis rogorc vaWrobis, investiciebis da<br />

finasuri politikis umTavresi miznis Sesaxeb (rezolucia 1998/12).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“adamianis uflebebis<br />

dacvisa da damkvidrebis<br />

qvekomiteti moiTxovs yvela<br />

mTavrobisa da ekonomikuri<br />

politikis forumisagan<br />

srulad gaiTvaliswinon<br />

saerTaSoriso adamianis<br />

uflebebis valdebulebebi<br />

da principebi saerTaSoriso<br />

ekonomikuri politikis<br />

formulirebis dros.<br />

433


“solidaroba _ xalxTa<br />

saTnoebaa”<br />

Eernesto kardenali<br />

globalizaciis zogierTi sxva savaraudo pozitiuri<br />

aspeqtebi<br />

1. moqalaqeobis xelaxla gansazRvra: yalibdeba moqalaqeobis axali<br />

ganzomileba, romelsac globaluri moqalaqeoba ewodeba. is<br />

erwymis moqalaqeobis tradiciul gagebas, romelic dakavSirebulia<br />

politikuri da samarTlebrivi uflebebis gamoyenebasTan da iseT<br />

valdebulebeTan rogoricaa xmis micema. namdvilad, imisaTvis, rom<br />

iyo msoflio moqalaqe DdRes niSnavs iyo ufro kritikuli imis<br />

mimarT Tu ras movixmarT da ra pirobebSi mzaddeba produqcia da<br />

iyo gacnobili globalur sakiTxebs rogoricaa siRaribe, romelic<br />

gavlenas axdens msoflioze, Zaladobaze an ekologiur problemebze.<br />

amasTanave, zogi amtkicebs, rom socialuri da kulturuli<br />

globalizacias aqvs homogenobis sapirispiro mniSvneloba. da<br />

urTiertqmedebis procesis Sedegad Camoyalibdeba axali wes-<br />

Cveulebebi da Taviseburebebi.<br />

2. mobilurobisa da ufro swrafi komunikaciis gazrda: miuxedavad<br />

Raribebsa da SeZlebulebs Soris aSkara teqnologiuri ufskrulis<br />

zrdisa, romelic globalizaciis erT-erTi udidesi naklia,<br />

sazRvrebis gaxsnis, internetis da sxva teqnologiebis ganviTarebis<br />

erT-erTi dadebiTi Sedegi aris is, rom TandaTan advili gaxda<br />

erTi qveynidan meoreSi mogzauroba an mTel msoflioSi xalxTan<br />

komunikacia. es gvaZlevs saSualebas viswavloT erTmaneTisgan da<br />

sxva kulturebisgan da gavuziaroT erTmaneTs azri, imedia amis<br />

Sedegad ufro Semwynarebeli gavxdebiT da ufro davafasebT sxva<br />

adamianebs<br />

3. sazRvrebis TandaTanobiT gaxsna: xeli unda Seuwyos adamianis<br />

uflebebis damcveli transnacionaluri da regionaluri<br />

samarTlebrivi sistemis Seqmnas da ganviTarebas rasac SeuZlia<br />

adamianis uflebebis darRveevbis gamosworeba.<br />

antiglobalizaciuri moZraoba<br />

finansuri da ekonomikuri globalizaciaze pasuxad globalizaciis<br />

uaryofiTi SedegebiT SeSfoTebuli samoqalaqo sazogadoebis mniSvnelovani<br />

seqtorebi awyoben msoflio moZraobas raTa daamkvidron rogorc Tavad<br />

uwodeben globalizaciis humanizacia. es saerTaSoriso moZraobis<br />

sazogadoeba, romelsac “anti-globalizaciur” moZraobas eZaxian aerTianebs<br />

profkavSirebs, garemos damcav arasamTavrobo organizaciebs, politikosebs,<br />

adamianis uflebebaTa aqtivistebs, mecnierebs, qalTa organizaciebs da a.S.<br />

mokled organizaciebis da individebis did speqtrs, romlebic<br />

dainteresebuli arian ufro obieqturi msoflios aSenebiT, romelic maTi<br />

mtkicebiT ar SeiZleba arsebobdes rodesac neo-liberalizmi, deregulacia<br />

da privatizacia aris ekonomikuri globalizaciis ZiriTadi mamoZravebeli.<br />

isini mouwodeben ufro adamianuri globalizaciisaken. zogierTma am jgufma<br />

arCia maTi uTanxmoebis demonstrireba did saproteso aqciebSi<br />

monawileobis saSualebiT didi Svideuli +1 is da sxva organizaciebis mier<br />

mowyobili Sexvedrebis dros, romlebic mxars uWerdnen am fenomens.<br />

samwuxarod, yvelaze aSkara mxare aseTi movlenebis dros iyo agresiuli<br />

434 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


incidentebi, romlebmac gamoiwvia didi materialuri zarali. es moZraoba<br />

TandaTan ufro organizebuli xdeba. davosSi, SveicariaSi mimdinare<br />

msoflio ekonomikuri forumis “paralelurad” msoflio socialuri<br />

forumi Seikriba porto alegreSi, braziliaSi da aTasobiT samoqalaqo<br />

sazogadoebis delegats misca saSualeba gaeanalizebinaT globalizaciasTan<br />

dakavSirebuli sakiTxebi da maTi Sedegebi da SeeswavlaT alternativebi.<br />

lozungiT “sxvanairi msoflio SesaZlebelia” uamravi mniSvnelovani<br />

problemidan, romelTa garSemo mimdinareobda msjeloba iyo msoflio<br />

savaWro organizaciis reformirebis procesis, adamianis uflebebis dacvis<br />

(gansakuTrebiT ekonomikuri, socialuri da ekologiuri uflebebis) da<br />

mesame msoflios valebisgan gaTavisuflebis sakiTxebi.<br />

daskvnis saxiT SegviZlia moviyvanoT citataqsavie godinos<br />

gamonaTqvamidan: “globalizacia aris rogorc koleqtiuri gamowveva, aseve<br />

mowodeba TiToeuli CvenganisaTvis raTa vipovoT msoflio moqalaqed<br />

yofnis axali gzebi”.<br />

globalizaciis sakiTxebze momuSave zogierTi<br />

arasamTavrobo organizacia da instituti:<br />

Oxfam, www.oxfam.org<br />

Federation Inernational des Droits de l’Homme, www.fidh.org<br />

International Forum on Globalisatiion, www.ifg.org<br />

Third World Network, www.townside.org.sg<br />

L’observatoire de la Mondilaisation, http://terresacree.org/obsmandi.htm<br />

ATTAC, www.attac.org<br />

World Social Forume, www.forumsocialmundial.orgbr<br />

? icnobT raime sxva organizacias an individs Tqveni qveynidan,<br />

romelic SeiZleba daematos am sias?<br />

gamoyenebuli literatura<br />

Birzea, C., Education for democratic citizenship: A lifelong learning perspective, Council for Cultural Co-operation,<br />

Strasburg, june 200,p.8-11<br />

Leary, V., “Globalisation and Human Rights”, New Dimentions and Challenges, UNESCO, Paris, 1998, pp.165-176<br />

“Mondialisation et droits de l’homme”, La Lettre, No.28, Federation International des Droits de l’Homme, Paris,<br />

1999<br />

“Mondialisation et pauvrete”, Revue QUART MONDE, No.175, Edition Quart Monde, Paris 2000<br />

Oloca-Onyango, J., Undagama, D., Human rights as the primary objective if internationa trade, investment and<br />

finance policy and practice. Working paper submitted in accordance with Sub-Commission resolution 1998/12”.<br />

Unated Nations, E/CN.4/Sub.2/1999/11.1999<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

435


“aravin ibadeba karg<br />

moqalaqed, arc erTi eri ar<br />

ibadeba demokratiulad.<br />

aramed orive aris procesi,<br />

romelic mTeli cxovrebis<br />

ganmavlobaSi grZeldeba.<br />

axalgazrdebi am procesSi<br />

CarTuli unda iyvnen<br />

dabadebidves” 7<br />

kofi anani<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� amoirCie<br />

� vuyaroT Tu ara<br />

kenWi?<br />

� molaparakebebi<br />

profkavSirebTan<br />

� TanamSromlobis<br />

kvanZebi<br />

demokratia<br />

demokratia aRwers adamianTa jgufisaTvis wesebis Seqmnis sistemas. is<br />

modis berZnuli sityvidan „demos“ – rac xalxs niSnavs da kratos – niSnavs<br />

Zalauflebas. Sesabamisad, demokratia xSirad ganisazRvreba rogorc<br />

„xalxis mmarTveloba“; sxva sityvebiT, es aris wesebis sistema, romelic<br />

Seqmna xalxma da romelic xalxmave unda daicvas. SeuZlia aseT sistemas<br />

arseboba da SeiZleba iyos is kargi gza gadawyvetilebebis misaRebad?<br />

ratom daibada aseTi idea Tavidanve da ratom iTvleba dRes, yovel<br />

SemTxvevaSi bevri adamianis da qveynis mier, erTaderT sistemad, romelic<br />

Cveni yuradRebis Rirsia? namdvilad aqvs azri mmarTvelbaSi yvelas<br />

monawileobas?<br />

ratom demokratia?<br />

arsebobs 2 fundamenturi principi, romelic safuZvlad udevs<br />

demokratiis ideas da xels uwyobs misi mowodebis ganmartebas:<br />

1. pirovnuli damoukideblobis principi: aravin ar unda daemorCilos<br />

sxvis mier Tavsmoxveul wesebs<br />

2. Tanasworobis principi: yvelas unda hqondes Tanabari SesaZlebloba<br />

gavlena moaxdinos gadawyvetilebeze, romlebic exeba sazogadoebis<br />

wevrebs.<br />

intiutiurad orive es principi yvelasaTvis momxibvlelelia da<br />

mmarTvelobis demokratiuli sistema aris erTaderTi, romelic Teoriulad<br />

mainc orives fundamenturad Tvlis. sxva sistemebi rogoricaa oligarqia,<br />

plutokratia an diqtatura, Cveulebriv orive princips arRvevs: isini<br />

Zalauflebas aniWeben sazogadoebis garkveul (mudmiv) seqtors da Semdeg<br />

es xalxi Rebulobs gadawyvetilebas danarCeni mosaxleobis saxeliT. aseT<br />

SemTxvevebSi arc Tanasworoba arc individualuri avtonomia ar aris<br />

dafasebuli.<br />

zemoT xsenebuli 2 principi uzrunvelyofs demokratiis zneobriv<br />

gamarTlebas da Cven SegviZlia davinaxoT rom, faqtobrivad orive aris<br />

ZiriTadi adamianis uflebaTa principebi. magram aseve arsebobs pragmatuli<br />

436 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


mizezebi, romelTa saSualebiTac xSirad amtkiceben mmarTvelobis<br />

demokratiuli sistemis upiratesobas sxva sistemebTan SedarebiT.<br />

1. xSirad acxadeben rom demokratiulis sistema mmarTvelobis ufro<br />

efeqtur formas warmoadgens, radganac ufro didi Sansia rom<br />

xalxma pativi sces maT mier miRebul gadawyvetilebebs. xalxi<br />

Cveulebisamebr ar arRvevs maT „sakuTar“ wesebs.<br />

2. mosaxleobis mier aRirebac aseve ufro dasaSvebia, radganac<br />

gadawyvetilebebi miRebulia konsensusis miRwevis Sedegad<br />

sxvadasxva fraqciebs Soris; wesebi ar iqneba realisturi Tu isini<br />

miuRebelia mosaxleobis didi nawilisaTvis. amdenad arsebobs<br />

Sinagani kontroli imaze, Tu ra kanonebi unda ganixilos<br />

demokratiulad arCeulma xelisuflebam.<br />

3. aseve igusxmeba, rom demokratiuli sistema aaqtiurebs iniciativas<br />

da amdenad ufro metad pasuxobs cvalebad pirobebs principiT „ori<br />

Tavi ukeTesia vidre erTi“.<br />

? gaqvT raime "mesakuTreobis“ SegrZneba Tqveni qveynis wesebis<br />

mimarT? ra SeiZleba iyos amis mizezi?<br />

kargi Teoria..<br />

praqtikaSi ra Tqma unda ar unda moelode, rom sazogadoebis yvela<br />

wevri wvlils Seitans wesebis Seqmnis procesSi da yvela arc moindomebs.<br />

amitomac bevri qveyana iyenebs sistemas sadac moqalaqeebi niSnaven<br />

warmomadgenlebs maTi saxeliT gadawyvetilebis misaRebad: es ufro<br />

warmomadgenlobiTi demokratiaa vidre pirdapiri. yvela moqalaqes<br />

Teoriulad aqvs Tanabari SesaZlebloba airCios pirovneba, romelic maTi<br />

azriT saukeTesod warmoadgens maT interesebs. am gziT Tanasworobis<br />

principi daculia.<br />

es yovelTvis ase ar xdeboda: demokratiis dabadebis dros antikur<br />

saberZneTSi qalebs da monebs ar hqondaT xmis micemis ufleba da ra Tqma<br />

unda arc bavSvebs. dRes msoflios qveynebis umravlesobaSi qalebs aqvT<br />

xmis micemis ufleba magram es SedarebiT gvian iqna miRweuli.<br />

arsebobs sazogadoebis sxva seqtorebic, romlebic Cveulebriv moicavs<br />

imigrantebs, patimrebs, bavSvebs, romlebsac ara qvT xmis micemis ufleba<br />

miuxedavad imisa rom isini valdebuli arian daemorCilon qveynis<br />

kanonmdeblobas.<br />

? SeiZleba gamarTlebuli iyos sazogadoebis garkveuli<br />

seqtorebis gamoricxva demokratiuli procesebidan?<br />

kontroli kanonSemoqmedebiT procesze<br />

Tu Tanasworobis principi dRes metnaklebad daculia yovelSemTxvevaSi<br />

xmis micemis uflebas rac Seexeba, rogor moqmedebs pirveli –<br />

damoukideblobis principi arsebul demokratiaSi? ramdenad grZnoben<br />

individebi am sazogadoebaSi raime „mikuTvnebas“ kanonebis mimarT, romelic<br />

maTi warmomadgenlebis mier aris Seqmnili? aq pasuxi naklebad<br />

optimisturia. diax, adamianebis umetesoba msolfio demokratiuli<br />

sistemebis umetesobaSi acxadebs, rom am qveynis kanonebi „Tavs moxveulia“<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“erTi amomrCevlis xma ufro<br />

Zlieria vidre tyvia”.<br />

abraam linkolni<br />

437


“ori komplimenti<br />

demokratias: erTi imitom,<br />

rom is aRiarebs<br />

mravalferovnebas da 2<br />

imitom, rom is dasaSvebad<br />

miiCnevs kritikas. 2<br />

komplimenti sakmarisia,<br />

radganac mesamisTvis sababi<br />

ar arsebobs”<br />

e.m. forsteri<br />

“xalxis neba unda iyos<br />

samTavrobo xelisuflebis<br />

safuZveli; es neba unda<br />

gamoixatos periodul da<br />

gauyalbebel arCevnebSi<br />

sayovelTao da Tanaswori<br />

xmis micemis gziT faruli<br />

kenWisyriT an misi<br />

eqvivalenturi Tavisufali<br />

xmis micemis procedurebiT”<br />

muxli 21, paragrafi iii,<br />

adamianis uflebebis<br />

sayivelTao deklaracia<br />

438<br />

mmarTvelebis mier, romlebic ar warmoadgenen maT interesebs. anu pirveli<br />

principi ugulvebelyofilia?<br />

? aris SesaZlebeli warmomadgenlobiTi demokratiis pirobebSi<br />

xalxs hqondes realuri Zalaufleba im gadawyvetilebebze, romelic<br />

maTi saxeliT miiReba?<br />

arsebobs mTeli rigi mosazrebebi, romlis mixedviTac SeiZleba iTqvas,<br />

rom xalxs aqvs garkveuli kontroli kanonSemoqmedebiT procesze<br />

warmomadgenlobiTi demokratiis pirobebSi. isev da isev Cven ganvixilavT<br />

idealur models, Tumca es zustad ar asaxavs bevr qveyanaSi arsebul<br />

politikur situacias. yovel SemTxvevaSi is gvexmareba problemuri<br />

sferoebis gansazRvraSi da gvTavazobs maTi gadaWris gzebs.<br />

1. moqalaqeebi gavlenas axdenen kanonSemoqmedebiT procesze, radganac<br />

isini irCeven warmomadgenlebs, romlebic qmnian am kanonebs:<br />

Teoriulad, arCevnebis dros moqalaqeebi akeTeben arCevans maTi<br />

interesebis sxvadasxva warmoamdgenlebs Soris. amdenad, maT<br />

SeuZliaT airCion pirovneba, romelic sTavazobs maT intersebTan<br />

yvelaze axlos mdgom programas.<br />

2. politikosebi unda iyvnen Tavidan arCeuli. arCevnebs Soris<br />

periodSi kanonSemqmnelebi gaacnobiereben, rom maT Seafaseben<br />

Semdegi arCevnebis dros maTi saqmianobis mixedviT da Sesabamisad ar<br />

unda gamoscen kanonebi, romlebic aSkarad miuRebeli iqneba<br />

mosaxleobisaTvis. es aris taqtikuri kontrolis forma.<br />

3. principSi arsebobs uamravi SesaZlebloba moqalaqeebisTvis<br />

aqtiurad gamoxaton TavianTi ukmayofileba konkretuli politikis<br />

an kanonis mimarT da amgvarad Seatyobinon maT warmomadgenlebs<br />

maTi problemebis Sesaxeb.<br />

4. agreTve Teoriulad arsebobs SesaZleblobebi moqalaqeobisTvis<br />

moaxdinon ufro dadebiTi gavlena sakanonmdeblo procesebze<br />

politikur warmomadgenlebTan konsultaciebSi CarTvis gziT an<br />

arasamTavrobo organizaciebis an sxva zewolis jgufebis da<br />

sakonsultacio organoebis meSveobiT.<br />

5. sabolood yvela individs SeuZlia kenWi iyaros arCevnebSi Tu<br />

fiqroben, rom arc erTi kandidati ar warmoadgens mis interesebs.<br />

Tavisufali da samarTliani arCevnebi – miznis miRwevis<br />

saSualeba<br />

arCevnebi aris kanonSemqmnelebze kontrolis ganxorcielebis saSauleba<br />

da amomrCevlebi axorcieleben kontrols yovel SemTxvevaSi Teoriulad,<br />

raTa aiZulon an ukidures SemTxvevaSi gaacnobieron mainc ucilebloba<br />

axsovdeT TavianTi eleqtorati yvela saqmeSi rasac akeTeben. aseTi meTodi<br />

aSkarad moiTxovs samarTlian arcevnebs da aseve Zalze mniSvnelovania, rom<br />

politikosebs sjerodeT rom maT pasuxs mosTxovs eleqtorati Tuki isini<br />

ver moaxerxeben maTi interesebis warmodgenas. arc erTi politikosi ar<br />

igrZnobda valdebulebas waredgina sakuTari interesebisagan gansxvavebuli<br />

interesebi, eleqtoratis mier dasjis safrTxes rom ar grZnobdes.<br />

sistemis efeqturoba damokidebulia am rwmenaze da Sesabamisad<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


damokidebulia eleqtoratze, romelic iyenebs am sanqcias drodadro an<br />

yovel SemTxvevaSi Cans mzad amis gasakeTeblad.<br />

amdenad „arCevnebi“ SeiZleba sakmaod advilad iqnas CarTuli<br />

politikur sistemaSi, magram is avtomaturad ar iqceva WeSmarit<br />

demokratiad. struqturuli arCevnebs wvlili Seaqvs mxolod im<br />

demokratiul sistemaSi, sadac eleqtorati iyenebs uflebas maTi<br />

warmomadgenlebis pasuxismgeblobis sakiTxis dasayeneblad. maRali saarCevno<br />

idiferentuloba demokratiuli qveynebis umravlesoabSi 21-e saukunis<br />

dasawyisSi safrTxes uqmnis kontrolis am sistemis efeqturobas.<br />

is aseve kiTxvis niSnis qveS ayenebs e.w. demokratiulad arCeuli<br />

mTavrobis legitimurobas, romlebic zogierT SemTxvevaSi faqtobrivad<br />

mTliani eleqtoratis umciresobis mier arian arCeuli.<br />

arCevnebi da indiferentuloba<br />

„stokholmi, 17 maisi amomrCevelTa indiferentulobam gaaufasura saamis – SvedeTis adgilobrivi<br />

mosaxleoba, romelic dakavebuli meirmeobiT _ pirveli erovnuli parlamentis arCevnebis Semdeg<br />

gamarTuli dResaswauli. kviras daniSnul sainauguracio arCevnebze mosuli xalxis raodenoba mcire iyo<br />

– 12000 monawileobis uflebis mqone adamianidan mxolod 50% gamocxadda saarCevno ubnebSi“.<br />

interpresis mesame msoflios axali ambebis saagento. 1993.<br />

„qalaq vladivostokSi 17 dekembrisaTvis daniSnuli dumas arCevnebi dabrkolebebis winaSe dgas radganac 12<br />

kandidatma moxsna Tavis kandidadura wina arCevnebSi amomrCevlebis gamoucxadeblobis gamo.“ Vladivostok<br />

Daily, 29 noemberi 2000 w.<br />

„Tumca arCevnebis Sedegebi gamoxatavs marcxniv gadaxras, rac ufro damaxasiaTebelia politikuri<br />

atmosferosaTvis rumineTSi aris amomrCevelTa raodenoba, romlebic ar gamocxaddnen arCevnebze.<br />

arCevnebze mosulTa raodenoba mTeli drois ganmavlobaSi iyo dabali sul raRac 44,5% miiRo<br />

monawileoba 1996 wlis 56,4%-Tan SedarebiT.“ Central Europe Review, 12 ivnisi, 2000<br />

„bolo 80 wlis ganmavlobaSi did britaneTSi arCevnebSi monawileTa raodenoba minimumade davida.<br />

amamrcevelTa mxolod 60%-ma Seiwuxa Tavi arCevnebSi monawileobisaTvis. liverpulis raionSi<br />

riversaidSi arcevnebze mxolod 34,1 % gamocadda. es erT-erTi yvelaze dabali maCvenebelia. gamokiTxvebma<br />

aCvena, rom mosaxleobis yvelaze apaTiurad ganwyobil nawils warmoadgens 18-25 wlamde axalgazrdebi.<br />

BBC, 9 ivnisi, 2001w.<br />

„maSin rodesac 1994 wels slovakeTis saparlamento arCevnebSi monawileTa raodenoba mTlianad 70%<br />

aRemateboda, gamoTvlilia rom 18-25 wlis amomrCevlebis monawileoba iyo 20%-ze dabali“. Rock volieb,<br />

1998<br />

demokratia realur samyaroSi<br />

arsebobs demokratiis imdenive forma ramdenic demokratiuli<br />

saxelmwifo mTel msoflioSi. arc erTi sistema ar aris erTmaneTis<br />

identuri da arc erTi sistema ar SeiZleba aRebul iqnas rogorc<br />

demokratiis modeli. arsebobs saprezidento da saparlamento demokratiebi;<br />

federaluri an konfederaluri an unitaruli demokratiebi. demokratiebi,<br />

romlebic mudmivad iyeneben referendums; demokratiebi, romlebic<br />

gulisxmobs ufro met konsultaciebs an naklebs gareSe organizaciebTan.<br />

demokratiebi, romlebic iyeneben xmis micemis proporciul sistemas da<br />

demokratia romelic iyenebs maJoritarul sistemas – an orives kombinacias<br />

da a.S.<br />

TiToeul am sistemas SeuZlia ganacxados pretenzia demokratiulobaze<br />

ubralod im faqtis gamo, rom isini sul mcire nominalurad dafuZnebulia<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

10 dekemberi<br />

adamianis uflebaTa<br />

dRe<br />

“CrdiloeT irlandiaSi Cven<br />

vmsjelobT uflebaTa axali<br />

kanonis Sesaxeb. me minda am<br />

kanonproeqtSi asaxuli<br />

uflebebi davukavSiro Cveni<br />

klubis axalgazrdebis<br />

cxovrebas”<br />

tara kini, CrdiloeT<br />

irlandiis axalgazrduli<br />

forumi, adamianis uflebebis<br />

sferoSi ganaTlebis<br />

forumis monawile<br />

439


“demokratia agebulia<br />

Teoriaze, romlis<br />

mixdviTac Cveulebrivma<br />

xalxma icis ra surT da aqvs<br />

ufleba miiRos rac surs.”<br />

h.l. menkeni<br />

zemoT CamoTvlil or principze: yvela moqalaqis Tanasworoba da yvela<br />

individis ufleba garkveuli xarisxis pirovnul avtonomiaze. aSkarad<br />

ararealisturia „avtonomia“ gagebul iqnas rogorc individis ufleba<br />

akeTos rac moesurveba. magram yovel SemTxvevaSi sistema moqalaqeebisTvis<br />

Tanabari xmis micemis uflebis saSualebiT aRiarebs, rom TiToeuli<br />

individs SeuZlia sakuTari gadawyvetilebis miReba da uflebamosilia<br />

moiTxovos am gadawyvetilebis mxedvelobaSi miReba. amis Semdeg ukve bevria<br />

damokidebuli individualurad TiToeul moqalaqeze.<br />

miuxedavad amisa, TiTqmis yvela eris mier gakeTebuli ganacxadisa<br />

„Ddemokratiulobis“ Sesaxeb eWvgareSea, rom yvela amJamad arsebuli<br />

demokratiuli sistemas SeuZlia iyos ufro metad demokratiuli vidre<br />

amJamad aris, da es yvela maTgans Wirdeba.<br />

demokratiis problemebi<br />

arsebobs sakmaod sayovelTao SeSfoTeba demokratiis statusis gamo 21<br />

saukunis dasawyisSi. metwilad es gamomdinareobs arCevnebSi moqalaqeTa<br />

dabali monawileobidan, romelic miuTiTebs interesis naklebobaze da<br />

moqalaqeebis mxridan Carevis survilis naklebobaze. es Zirs uTxris<br />

demokratiul procesebs.<br />

Tumca es ueWvelad problemas warmoadgens arsebobs sxva kvlevebi,<br />

romlebic miuTiTeben, rom sxvadasxva formiT monawileoba faqtiurad<br />

izrdeba, mag. zewolis jgufebi, samoqalaqo iniciativebi, sakonsultacio<br />

organoebi da a.S. monawileobis es formebi aris iseTive mniSvnelovani<br />

demokratiis efeqturi funqcionirebisaTvis rogorc amomrCevelTa misvla<br />

arCevnebze Tu ufro mniSvnelovani ara. arCevnebi bolosdabolos aris<br />

arasrulyofili gza xalxis interesebis uzrunvelsayofad. 4 an 5 weli<br />

(intervali arCevnebs Soris) didi droa imis sacdelad, rom daayeno<br />

mTavrobis pasuxismgeblobis sakiTxi. xalxs ki mokle mexsiereba aqvs.<br />

arsebobs kidev 2 problema, romlebic kidev ufro arTulebs<br />

warmomadgenlobiTi demokratiis ideas. da es exeba umciresobaTa interesebs.<br />

pirveli problema aris is, rom umciresobaTa interesebi xSirad aris<br />

warmodgenili saarCevno sistemis saSualebiT: es SeiZleba moxdes Tu maTi<br />

ricxvi Zalian mcirea raime warmomadgenlobisTvis saWiro minmaluri donis<br />

misaRwevad. an es SeiZleba ufro xSirad moxdes radganac saarCevno sistema<br />

xSirad iyenebs princips: „mogebuls rCeba yvelaferi“. meore problema aris<br />

is, rom maSinac ki Tu isini warmodgenili iqnebian sakanonmdeblo organoSi<br />

maT eyolebaT warmomadgenelTa umciresoba, romelic Sesabamisad ver<br />

SeZlebs saWiro xmebis Segrovebas umravlesobis dasamarcxeblad. am mizezis<br />

gamo demokratias xSirad „umravlesobis mmarTvelobas“ uwodeben.<br />

ar unda gvqondes imedi, rom demokratia TavisTavad gadaWris meore<br />

problemas. SesaniSnavad gvesmis rom – da mravaljer momxdara –<br />

umravlesoba Rebulobs umciresobisaTvis saziano gadawyvetilebas. rac<br />

niSnavs, rom aseTi gadawyvetilebis gamarTlebad ar SeiZleba iqnas miCneuli<br />

„xalxis neba“. umciresobaTa da umravleospbaTa ZiriTadi interesebi<br />

SeiZleba daculi iqnas mxolod adamianis uflebaTa principebTan kavSirSi,<br />

romelic ganmtkicebuli iqneba efeqturi samarTlebrivi meqanizmebiT – rac<br />

ar unda iyos umravlesobis survili.<br />

440 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Cven vibrZviT:<br />

Tavisuflebisa da adamianis uflebebisaTvis, raTa yvela individs, qalsa Tu mamakacs hqondes sruli<br />

politikuri uflebebi klasobrivi, genderuli, kasturi, religiuri an rasobrivi diskriminaciis gareSe.<br />

TanasworobisaTvis da individebs Soris nebismieri formis diskriminaciis winaaRmdeg; socialuri<br />

samarTlianobisaTvis, genderuli TanasworobisaTvis, Tanabari SesaZleblobebisaTvis da codnis Tanabari<br />

xelmisawvdomobisaTvis.<br />

demokratiisaTvis, romelic efuZneba Tavisuflebisa da Tanasworobis principebs da avtoritarizmis,<br />

populizmis, da diqtaturis winaaRmdeg, TviTgamorkvevis, Tavisufklebis, da azris gamoTqmis<br />

uflebisaTvis yvela adamianisaTvis.<br />

sayovelTao solidarobisaTvis, radganac Cven gvjera koleqtiuri qmedebis SesaZleblobisa individebis<br />

gaTavisuflebis mizniT<br />

politikuri gadawyvetilebebisaTvis problemebTan dakavSirebiT, radganac gvjera adamianis unarisa Secvalos<br />

samyaro.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

Beetham, D., Democracy and human rights, Polity Press, 1999<br />

demokratiis saerTaSoriso instituti, www.iidemocracy.coe.int<br />

saparlamentTaSoriso kavSiri, www.ipu.org<br />

Liphart, A., Patterns if democracy, Yale University Press. 1999<br />

sainformacio qseli moqalaqeobisa da demokratiisaTvis evropaSi `poliTea~ (Politeia<br />

network for Citizenship and Democracy in Europe) www.politeia.net<br />

Rock Volieb, Slovakia, www.rickvolieb.sk<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

441


`civilizacia unda Sefasdes<br />

misi damokidebulebis<br />

mixedviT umciresobebis<br />

mimarT~<br />

mahaTma gandi<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� ra alternativebi<br />

gagvaCnia<br />

� yvela Tanaswori _<br />

yvela gansxvavebuli<br />

� gmirebi<br />

� wamlebis<br />

xelmisawvdomoba<br />

� dasuraTebuli TamaSebi.<br />

� inscenireba<br />

� vin varT Cven<br />

� SeiZleba Semovide?<br />

� uari rasizms<br />

� visaubroT seqsze<br />

� gza Tanasworobis<br />

qveynisaken<br />

� samsaxuri da bavSvebi<br />

� gansxvavebuli xelfasebi<br />

� gadadgi nabiji win<br />

� sporti yvelasaTvis<br />

� sakuTari<br />

SesaZleblobebis danaxva<br />

� enobrivi barieri<br />

diskriminacia da qsenofobia<br />

ra aris diskriminacia?<br />

arc adamianis uflebebis universaluri deklaracia da arc sxva<br />

saerTaSoriso SeTanxmebebi ar iZlevian „diskriminaciis“ zust ganmartebas,<br />

Tumca ramdenjerme axseneben am termins. saerTaSoriso da regionaluri<br />

adamianis uflebaTa dokumenetebi, romlebic exebian diskriminaciis<br />

specifikur formebs gvTavazoben gansxvavebul ganmartebebs imis da mixedviT<br />

Tu ra saxis diskriminacias exebian.<br />

yvela formis rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris Sesaxeb<br />

saerTaSoriso konvenciaSi „rasobrivi dikriminacia“ ganmartebulia<br />

rogorc „nebismieri gansxvaveba, gamoricxva, SezRudva an upiratesobis<br />

miniWeba rasis, kanis feris, warmomavlobis, erovnuli an eTnikuri<br />

warmoSobis safuZvelze, romelic miznad isaxavs an Sedegad moaqvs Tanabari<br />

SesaZleblobebis, adamianis uflebebis da fundamenturi Tavisuflebebis<br />

aRiarebis, sargeblobis da gamoyenebis gauqmebas an dabrkolebas politikur,<br />

ekonomikur, socialur an sazogadoebrivi cxovrebis nebismier sxva<br />

sferoSi“.<br />

qalebis mimarT diskriminaciis nebismieri formis aRmofxvris Sesaxeb<br />

saerTaSoriso konvenciaSi„qalebis mimarT diskriminacia“ ganmartebulia<br />

rogorc „nebismieri gansxvaveba, gamoricxva, SezRudva an upiratesobis<br />

miniWeba sqesis safuZvelze, romelic miznad isaxavs an Sedegad moaqvs<br />

qalebis mier Tanabari SesaZleblobebis, adamianis uflebebis da<br />

fundamenturi Tavisuflebebis aRiarebis, sargeblobis da gamoyenebis<br />

gauqmebas an dabrkolebas politikur, ekonomikur, socialur an<br />

sazogadoebrivi cxovrebis nebismier sxva sferoSi“.<br />

SegviZlia orive ganmartebaSi gamovyoT Semdegi elementebi:<br />

442 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


adamianis an adamianTa jgufis diskriminaciisaTvis arsebobs garkveuli<br />

safuZveli, mag. „rasa“, an sqess an eTnikuri warmomavloba – is aris<br />

Savkaniania qali, an boSa. diskriminirebuli pirovneba an jgufi, an<br />

pirovneba, romelic dikriminacias eweva Rebulobs zemoT CamoTvlil niSnebs<br />

rogorc problemas. arsebobs qmdebebi romlebic kvalificirdeba rogorc<br />

diskriminacia; es SeiZleba iyos uaryofa (arasasurvelia Savkanian<br />

pirovnebasTan megobroba), SezRudva (geebisaTvis diskotekaze Sesvlis<br />

akrZalva), pirovnebis an jgufis gamoricxva (samsaxurSi qalebis<br />

daqiravebaze uaris Tqma), da a.S. aseve arsebobs Sedegebi, romlebic<br />

SeiZleba iyos diskriminaciuli qmedebebis mizezi. yvelaferma aman SeiZleba<br />

xeli SeuSalos msxverpls adamianis uflebebiT da fundamenturi<br />

TavisuflebebiT sargeblobaSi.<br />

diskriminacia SeiZleba moxdes pirdapiri an arapirdapiri gziT.<br />

pirdapiri diskriminaciisaTvis damaxasiaTebelia pirovnebis an jgufis<br />

diskriminaciis survili, rogoricaa dasaqmebis samsaxuri, romelic ar<br />

Rebulobs boSebis gancxadebebs an sacxovrebeli saxlebis mflobeli<br />

kompania, romelic ar aqiravebs binebs imigrantebs. „pirdapiri diskriminacia<br />

aris, rodesac erT pirovnebas rasobrivi an eTnikuri warmomavlobis<br />

safuZvelze naklebi pativiscemiT epyrobian, vidre epyrobian an<br />

moepyrobodnen meores analogiur situaciaSi“. 8<br />

pirdapiri diskriminacia dakavSirebulia politikis an garkveuli<br />

RonisZiebebis zemoqmedebasTan. mas adgili aqvs, rodesac TiTqosda<br />

neitraluri debuleba, kriteriumi an praqtika de faqtod ayenebs<br />

pirovnebas an konkretuli umciresobis wevrs sxvebTan SedarebiT<br />

araprivilegirebul mdgomareobaSi. magaliTebisaTvis SeiZleba moviyvanoT<br />

moTxovna, romlis mixedviTac arsebobs simaRlis kriteriumebi<br />

mexanZreebisaTvis (amgvarad diskriminacias ganicdis ufro meti qali vidre<br />

mamakaci), univermaRis gancxadeba, romlis mixedviTac samsaxurSi ar<br />

Rebuloben grZelkabian qalebs, samTavrobo ofisi an skolis administracia,<br />

romelic krZalavs pirebis Sesvlas an daswrebas TavsaburaviT. es wesebi<br />

TiTqosda neitraluria, Tumca SesaZloa araprivilegirebul mdgomareobaSi<br />

Caayenos konkretuli umciresobis an konfesiebis wevrebi, romlebic<br />

atareben grZel kabebs an Tavsafrebs.<br />

? gigrZvniaT rodesme Tavi usamarTlod diskriminirebulad?<br />

diskriminacia pirovnebebisa da jgufebis mimarT rasobrivi, religiuri,<br />

sqesobrivi, eTnikuri warmomavlobis, erovnebis an seqsualuri orientaciis<br />

safuZvelze akrZalulia adamianis uflebebis bevri saerTaSoriso<br />

dokumentebiT da erovnuli kanonmdeblobebis mixedviT.<br />

Tumca umciresobebi tradiciulad arian diskriminaciis sagani<br />

miuxedavad imisa, arian Tu ara isini erovnuli, religiuri, kulturuli,<br />

eTnikuri an socialuri umciresoba.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“Cemi cxovrebis manZilze me<br />

Tavi Sevwire afrikeli<br />

xalxebis brZolas. vibrZodi<br />

TeTrkanianTa dominirebis<br />

winaaRmdeg da me vibrZodi<br />

Savkanianebis dominirebis<br />

winaaRmdeg. meSTamagonebda<br />

demokratiuli da<br />

Tavisufali sazogadoebis<br />

idealebi, romelSic yvela<br />

pirovneba cxovrobs<br />

harmoniulad Tanabari<br />

SesaZleblobebiT. es aris<br />

idea, romelisTvisac<br />

vcocxlob da imedi maqvs<br />

mivaRwev. magram Tu saWiroeba<br />

iqneba me mzad var am<br />

idealisTvis movkvde”.<br />

nelson mandela<br />

443


samsaxureobrivi diskriminacia<br />

„ikeas franguli filialis TanamSromels daekisra jarima 4572 evro kompaniis menejerebisaTvis gaweuli<br />

rekomendaciisaTvis ar daeqiravebinaT Savkaniani muSaxeli. braldebul qals da aseve ikeas frangul<br />

filials mouwevT kompensaciis anazRaureba jamSi 15240 evro im sarCelis safuZvelze, romelic<br />

wardgenili iqna 4 profkavSirebis mier „SOS Racisme“ da `Mouvemant contre le Racisme et pour l’Amitie<br />

entre les Peuples“-Tan erTad. TanamSromelma dawera da gaavrcela werili, romelic rekomendacias iZleoda<br />

ar aeyvanaT samuSaod „Savkanianebi“ sareklamo katalogebis sworad ganawilebis zedamxedvelebad“. EFE-s<br />

pres relizi, 2001 w. aprili.<br />

diskriminacia, qsenofobia da<br />

rasizmi aseve farTod aris<br />

gavrcelebuli msoflios<br />

sxva nawilebSi: arsebobs<br />

daaxloebiT 160 milioni<br />

daliTi (xelSeuxebeli)<br />

indoeTSi. kvlevebma aCvena,<br />

rom aSS-Si sikvdiliT<br />

dasjis ganaCenis gamotanis<br />

dros rasa gadamwyveti<br />

faqtoria. ruandaSi 1994<br />

wels 3 Tvis ganmavlobaSi<br />

daaxloebiT 1 milioni<br />

adamiani iqna mokluli,<br />

umetesad tutsebi.<br />

farTod gavrcelebuli faruli Tu Ria formis diskriminaciis<br />

uaryofiTma Sedegma zogierTi sazogadoeba miiyvana pozitiuri diskriminacis<br />

praqtikis danergvamde. pozitiuri diskrminacia, roemlic aseve cnobilia<br />

rogorc „dadebiTi qmedeba“, nebayoflobiT aniWebs privilegias konkretul<br />

jgufs, mag: qalebi, invalidebi an konkretuli eTnikuri jgufebi. amgvari<br />

politikis ZiriTadi mizani aris diskriminaciis struqturuli formebis<br />

gadalaxva, romelic winaaRmdeg SemTxvevaSi safrTxes Seuqmnida specifikur<br />

socialur jgufebs, Cveulebriv umciresobebs da warmomadgenlobiT<br />

balansis cvlilebas.<br />

ara-diskriminacia evropis adamianis uflebebis konvenciaSi<br />

2000 wlis ivnisSi evrosabWos ministrTa sabWos komitetis mier # 12<br />

protokolis miRebam evropis adamianis uflebebis konvenciaze gaafarTova<br />

konvenciis kompetencia diskriminaciasTan mimarTebaSi. amJamad, aradiskriminacias<br />

exeba muxli 14, romelic krZalavs diskriminacias mxolod<br />

konvenciiT garantirebul uflebebTan mimarTebaSi. protokoli 12<br />

warmoadgens mniSvnelovan winsvlas, radganac is iZleva saSualebas<br />

rasizmisa da diskriminaciis sferoSi gaZlierebuli qmedebisaTvis zogadi<br />

aradiskriminaciuli debulebis saSualebiT. es protokoli ZalaSi Seva 10<br />

saxelmwifos mier misi ratificirebis Semdeg.<br />

qsenofobia<br />

oqsfordis inglisuri enis ganmartebiTi leqsikonis mixedviT<br />

diskriminacia aris „paTologiuri SiSi ucxoelebis an ucxo kulturis<br />

mimarT“. sxva sityvebiT es ucxoelebis zizRs niSnavs.<br />

qsenofobia aris socialurad konstruirebul saxeebze an ideebze da<br />

ara racionalur an obieqtur faqtebze dafuZnebuli grZnoba an aRqma.<br />

samyaros qsenofobiur aRqmas rTuli socialuri da kulturuli<br />

fenomeni dahyavs gamartivebul karg da cud scenaramde.<br />

„Cven“ (adgilobrivebi) = models, normalurs da kargs, etalons Tu<br />

rogor unda gamoiyurebodes, grZnobdes, foqrobdes yvela. amis<br />

sawinaaRmdegod „isini“ (ucxoebi) = kanonis damrRvevebs, safrTxes,<br />

dabrkolebas, mawanwalas, moZaladeebs, mZarcvelebs, dampyrobebs da a.S.<br />

„Cven“ (adgilobrivebi) kargebi varT „maT“ (sxvebis) winaaRmdeg, romlebic<br />

cudebi arian. naTelia, rom Cven mniSvnelobas vaniWebT Cvens mier sxvebis da<br />

sakuTari Tavis aRqmas rogoricaa<br />

„Cven“ = dadebiTs da „isini“ = uaryofiTs.<br />

444 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Cveni, rogorc individebis da jgufis wevrebis, eTnikuri jgufis, eris<br />

da a.S. TviTmyofadobis Seqmna gulisxmobs sazogadoebis mravalferovnebis<br />

da erTi pirovnebis meorisagan gansxvavebis gaazrebas, rac TavisTavad ar<br />

aris uaryofiTi movlena, radganac mravalferovneba ar aRiqmeba safrTxed<br />

da am gansxvavebebis aRiareba ar gamoiyeneba politikuri manipulaciisTvis.<br />

sxva pirovneba pirvel rigiSi aRqmuli unda iqnas rogorc Zma an da,<br />

megobari da ara ucxo, mteri an metoqe.<br />

unda aRiniSonos, rom maSin rodesac aRmosavleT evropaSi qsenofobiis<br />

ZiriTadi obieqti aris umciresobaTa jgufebis wevrebi, dasavleTis bevr<br />

qveyanaSi obieqti aris imigrantebi da ltolvilebi, maT Soris aRmosavleT<br />

evropidan Camosulebi.<br />

? SegiZliaT daasaxeloT Tqven qveyanaSi dafiqsirebuli<br />

qsenofobiis uaxlesi magaliTebi?<br />

maSinac ki Tu ucxoelebis SiSi – qsenofobia – ganixileba moralurad<br />

miuReblad da ewinaaRmdegeba adamianis uflebebis kulturas is ar aris<br />

ukanono da amdenad ar SeiZleba misi kanoniT dasja rogorc aseTi.<br />

Sesabamisad, jer-jerobiT mxolod qsenofobiis manifestacia eqvemdebareba<br />

sanqciebs (romelic gamomdinareobs qsenofobiuri aRqmidan da SesaZloa<br />

miiRos mikerZoebuli damokidebulebis an fizikuri Zaladobis formebi,<br />

rogoricaa rasistuli Tavdasxmebis aqtebi, samsaxurebrivi diskriminacia,<br />

sityvieri Seuracyofa, eTnikuri wmenda, genocidi, da a.S.) Tuki arsebobs<br />

kanoni, romelic am aqciebs danaSaulis kvalifikacias aniWebs<br />

rasizmi<br />

rasizmi SeiZleba ganisazRvros mravalgvarad. erT-erTi ganmarteba<br />

ganixilavs rasizms rogorc gaazrebul an gauazrebel rwmenas erTi rasis<br />

aRmatebulobis Sesaxeb meoris mimarT. upirveles yovlisa, am ganmartebidan<br />

gamomdinareobs, rom „aRmatebul“ rasas aqvs ufleba gamoiyenos Zalaufleba<br />

da dominirebadi iyos „dabali“ rasaze da meore, rasizmi ganapirobebs<br />

individebis da jgufebis damokidebulebas da qcevas. Tumca aq arsebobs<br />

problema, rom termini „rasizmi“ gulisxmobs sxvadasxva „rasebis“<br />

arsebobas.<br />

bolo wlebSi damkvidrda gansazRvreba, rom faqtobrivad „rasa“ aris<br />

socialuri konstruqcia da SeuZlebelia adamianebis klasificireba raime<br />

kategoriis mixedviT garda „adamianisa“. amdenad, rasizmi arsebobs<br />

imisdamiuxedavad rom „rasa“ ar arsebobs.<br />

evropas rasizms xangrZlivi istoria gaaCnia. istoriulad „maRali“ da<br />

„dabali“ rasebze msjeloba mimdinareobs biologiuri gansxvavebebis<br />

safuZvelze. darvinis evoluciis Teoria exeba adamianebs, raTa moxdes maTi<br />

klasificireba „rasis“ mixedviT. kolonializmi, rodesac evropuli erebi<br />

eweodnen sxva erebis eqsploatacias SesaZlebeli gaxda farTod<br />

gavrcelebuli socialuri darvinizmis da sxva msgavsi „rasistuli“<br />

Teoriebis miRebis Sedegad. „TeTrkanianis“ tvirTi gulisxmobda koloniuri<br />

evropis „movaleobas“ moexdina sxva xalxebis „civilizeba“. monoba,<br />

rasizmis meore gavrcelebuli praqtika evropel mwarmoeblebsa da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

23 agvisto<br />

monobiT vaWrobis<br />

msxverplTa moxsenebis da<br />

misi gauqmebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

“gamoTvlilia, rom<br />

CrdiloeT amerikaSi<br />

daaxloebiT 12 milioni<br />

adgilobrivi amerikeli<br />

indieli ganadgurda 1600 –<br />

1850 wlebs Soris.<br />

savaraudod 10-dan 20<br />

milionamde Savkaniani<br />

afrikeli aris daRupuli<br />

monobiT saerTaSoriso<br />

vaWrobis 200 wlis<br />

ganmavlobaSi<br />

445


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

21 marti<br />

rasobrivi diskriminaciis<br />

aRmofxvris saerTaSoriso<br />

dRe<br />

mTavrobaSi 19 saukunis bolomde aseve efuZneboda rwmenas rom monebi<br />

miekuTvnebodnen „dabal rasas“.<br />

dResdReobiT rasistebi aqcents ufro metad akeTeben kulturul<br />

gansxvavebebze, vidre biologiur arasrulfasovnebaze. kulturologiuri<br />

rasizmi efuZneba rwmenas, rom arsebobs kulturaTa ierarqiebi an zogierTi<br />

kulturebis, tradiciebis, wes-Cveulebebis da istoriebis SeuTavseblobas.<br />

ucxoelebis an umciresobebis izolacia an diskriminacia marTldeba<br />

„SeuTavsebeli kulturebis“, religiebis an „civilizaciebis“ ucilobeli<br />

SenarCunebis saxeliT.<br />

Zalaufleba da misi arasworad gamoyeneba mWidrod aris dakavSirebuli<br />

rasizmTan. rasizms erTsa da imave dros gansazRvraven Zalauflebis<br />

mflobelebi da is ki gansazRvravs Zalauflebriv urTierTobas moZaladesa<br />

da msxverpls Soris.<br />

rasizmis msverplni umweo mdgomareobaSi arian. prekoncefciebi an<br />

uaryofiTi msjeloba sxva pirovnebebisa da jgufebis mimarT (am<br />

pirovnebebisa da jgufebis Sesaxeb mniSvnelovani codnis an gamocdilebis<br />

gareSe) aseve dakavSirebulia rasizmTan. amgvarad, rasizmi SeiZleba gagebul<br />

iqnas rogorc prekoncefciebis praqtikuli ganxorcieleba realur<br />

qmedebaSi an mopyrobis formad sxvebis mimarT maTi mxridan, visac gaaCnia<br />

Sesabamisi Zalaufleba da aqedan gamomdinare Seswevs unari ganaxorcielos<br />

es qmedebebi.<br />

rasizmi SeiZleba arsebobdes sxvadasxva doneze.<br />

� pirovnuli done: es niSnavs pirovnul damokidebulebebs,<br />

faseulobebs da rwmenebs romelime “rasis” aRmatebulobis Sesaxeb<br />

da sxva “rasebis” arasrulfasovnebis Sesaxeb.<br />

� pirovnebaTaSorisi done: es exeba sxvebTan urTierTobis iseT<br />

formas, romelic gamoxatavs rwmenas sakuTari rasis aRmatebulobis<br />

Sesaxeb<br />

� institucionaluri done: es exeba arsebul kanonebs, wesCveulebebs,<br />

tradiciebs da praqtikas, romelic sistematurad iwvevs rasobriv<br />

uTanasworobas da diskriminacias sazogadoebaSi, organizaciebSi da<br />

institutebSi.<br />

� kulturologiuri done: es xeba faseulobebs da socialuri qcevis<br />

normebs, romlebic amkvidreben mSobliur kulturul praqtikebs<br />

rogorc normas da etalons, rodesac sxva xalxebis kutlura<br />

arasrulfasovnad iTvleba.<br />

rasizmis manifestaciis sxvadasxva done mWidrod aris<br />

urTierTdamokidebuli da aqtiurad kvebaven erTmaneTs. rasizmi aseve Tavs<br />

iCens faruli da Ria formebiT. rasizmi yvelaze daxvewil da farul<br />

formebSi iseTive saxifaToa rogorc misi Riad gamoxatuli formebi.<br />

rasizmis Sedegebi rogorc istoriuli aseve Tanamedrove magaliTebis<br />

mixedviT aris damangreveli rogorc msxverplisaTvis aseve<br />

sazogadoebisaTvis sadac am usamarTlobas aqvs adgili. rasimzi iyo<br />

masobrivi ganadgurebis, genocidis da Cagvris saTaveebTan. man ganapiroba<br />

umravlesobebis damorCileba erTi muWa umciresobis kaprizebisadmi,<br />

romlebic flobdnen simdidres da Zalauflebas. Tumca ukve mniSvnelovani<br />

progresi iqna miRweuli am usamarTlobebis aRmosafxvrelad, magram<br />

446 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


izolaciis faruli da naklebad faruli formebi dRes kvlav arsebobs.<br />

isini vinc aRqmulia “gansxvavebulad” an “ucxod” awydebian??<br />

Tavisuflebisa da gadaadgilebis SezRudvebs, aSkara agresias, Seuracyofas<br />

an socialur gaucxoebas.<br />

rasizmi da axalgazrdobis Zaladoba<br />

rasobrivi siZulviliT motivirebuli axalgazrduli Zaladoba DdRes<br />

realobaa bevr evropul qveyanaSi. dafiqsirebulia uamravi SemTxvevebi<br />

axalgazrdebis an /da ufrosebis Setakebis, cemis, muqaris da yvelaze<br />

eqstremalur SemTxvevebSi mkvleloba maTi erovnulobis, garegnobis,<br />

religiis, kanis feris, Tmis an sulac wveris safuZvelze.<br />

rasistul Zaladobas aqvs gamoxatvis sxva ufro daxvewili, magram<br />

ufro aramkveTri saSualebebi. is moicavs gantevebis vacis Ziebis,<br />

segregaciis da diskriminaciis gansxvavebul formebs. policis mier xalxis<br />

Semowmeba mxolod imitom, rom maT aqvT gansxvavebuli garegnoba – ufro<br />

muqi kanis an Tmis feri – aseve aris Cagvris forma.<br />

gaeros saerTaSoriso konferencia rasizmis, rasobrivi<br />

diskriminaciis, qsenofobiis da maTTan dakavSirebuli<br />

Seuwynareblobis winaaRmdeg<br />

gaeros mesame konferencia aRniSnuli sakiTxebis Sesaxeb Catarda<br />

durbanSi, samxreT afrikaSi 2001 wlis 31 agvistodan 7 seqtembramde. am<br />

konferenciam warmoSva Zalian mniSvnelovani saerTaSoriso moZraoba da<br />

bevri molodini. masSi monawileoba miiRes daaxloebiT 160 saxelmwifos da<br />

1500-ze meti arasamTavrobo organizaciis warmomadgenlebma. konferenciaze<br />

dominirebda 2 sakiTxi: palestinelebis savalalo mdgomareoba (sionizmis<br />

rasistul praqtikad kvalificirebis mcdelobebis CaTvliT) da monobis<br />

aRiareba kacobriobis winaaRmdeg Cadenil danaSaulad da kompensaciis<br />

ufleba. sabolood daskvniTi teqsti dasrulda 2 sakiTxis imgvari<br />

formulirebis aRiarebiT, romelic misaRebi iyo umravlesobisaTvis:<br />

“Cven SeSfoTebuli varT palestineli xalxis savalalo mdgomareobis<br />

gamo ucxouri okupaciis qveS. Cven aseve vaRiarebT plaestineli<br />

xalxis TviTgamorkvevis ganuyofel uflebas da damoukidebeli<br />

saxelmwifos Seqmnis uflebas. Cven vaRiarebT usafrTxoebis uflebas<br />

regionSi arsebuli yvela saxelmwifosaTvis israelis CaTvliT da<br />

movuwodebT yvela saxelmwifos mxari dauWiron samSvidobo procesebs<br />

da SeZlebisdagvarad swrafad daasrulon”.<br />

aseve CarTuli iyo bodiSis moxda monobisaTvis, Tumca teqsti ar<br />

midioda imdenad Sors, rom SemoeTavazebina kompensacia. monobis da monobiT<br />

vaWrobis aRiareba kacobriobis winaaRmdeg Cadenil danaSaulad bevrisTvis<br />

iyo istoriuli momenti kacobriobis didi nawilis Rirsebis aRdgenisaTvis.<br />

? fiqrobT, rom im qveynebis mTavrobebma, romlebac warsulSi<br />

isargebles monobisagan unda gadaixadon kompensacia?<br />

zemoT xesenebuli konferenciis wina dReebSi oficialur<br />

konferenciasTan erTad Catarda arasamTavrobo forumi da saerTaSoriso<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

qalaq frankfurtSi/oderze,<br />

romelic germania-poloneTis<br />

sazRvarze mdebareobs<br />

germaneli skinhedebis jgufi<br />

xSirad emuqreboda da Tavs<br />

esxmoda universitetis<br />

ucxoel studentebs da<br />

ucxoel muSebs. poloneTis<br />

mxares frankfurt/oderis<br />

gareubnebSi aris qalaqi<br />

slubice, sadac<br />

neofaSistebis kidev erTi<br />

jgufi Tavs daesxa<br />

ucxoelebs. incidentis<br />

reportaJis dros aRniSnuli<br />

iyo, rom maT dauwyes<br />

students cema magram<br />

rodesac gaiges, rom espaneli<br />

iyo bodiSi mouxades. maT is<br />

germaneli egonaT. 9<br />

447


axalgazrduli forumi. axalgazrduli organizaciebis warmomadgenlebi da<br />

samTavrobo delegaciebis axalgazrdobis warmomadgenlebi aseve miwveuli<br />

iyvnen monawileobis misaRebad. daaxloebiT 200 axalgazrda, romlebic<br />

warmoadgendnen yvela geografiul regions Seikriben rasizmisa da<br />

qsenofobiis winaaRmdeg brZolasTan dakavSirebuli ZiriTadi sakiTxebis<br />

Sesaxeb msjelobisaTvis.<br />

? ratom unda iyos rasistuli propaganda kontrolirebuli an<br />

akrZaluli internetSi?<br />

imigrantebi, ltolvilebi da TavSesafris maZieblebi<br />

dRes evropaSi bevri imigranti, TavSesafris maZiebeli da ltolvili<br />

Zalian rTul mdgomareobaSia da yoveldRiurad xdebian mowme maTi mTavari<br />

uflebebis da Rirsebis xelyofisa. ltolvilebi da TavSesafris maZieblebi<br />

xSirad iZulebuli arian datovon TavianTi saxlebi, qveynebi da ojaxebi<br />

raTa Tavi daaRwion oms, devnas an usafrTxoebis srul ararsebobas. Tumca<br />

ltolvilebis udidesi umravlesoba msoflioSi ar eZebs TavSesafars,<br />

evropaSi zogierTi adamiani da jgufi mainc moemgzavreba Cveni<br />

kontinentisaken. nacionalizmisa da qsenofobiis mzardma da mZafrma<br />

grZnobam an qsenofobi politikosebis SeSfoTebam bevri mTavroba miiyvana<br />

Zalian mkacri zomebis miRebamde TavSesafris maZieblebis winaaRmdeg,<br />

romelic ZiriTadad miznad isaxavs maT ardaSvebas TavianT teritoriebze.<br />

TavSesafris maZieblebi da ltolvilebi Seadgenen gansakuTrebiT<br />

daucvel jgufs, romlis statusic gansazRvruli da daculia 1951 wlis<br />

Jenevis ltolvilTa konvenciis mier. evropuli qveynebis umetesobas amJamad<br />

aqvT kanondebloba, romelic uflebas aZlevs maT aerportebSi da<br />

sasazRvro Semowmebis punqtebSi ltolvilebis dakavebisaTvis, xSirad maTi<br />

uflebebis gaTvaliswinebis gareSe. aralegaluri imigrantebis an<br />

TavSesafris maZieblebis deportacia, romelTa ganacxadic TavSesafris<br />

moTxovnaze uaryofilia gavrcelebuli praqtikaa da zogjer aris<br />

damamcirebeli mopyrobis forma.<br />

? ra xdeba rodesac ltolvili eZebs TavSesafars Tqvens<br />

qveyanaSi? iciT ra unda moimoqmedon maT?<br />

Sengenis xelSekrulebebi (1990) uzrunvelyofs Tavisufal<br />

gadaadgilebas da ESeuzRudav mogzaurobas evrokavSiris 14 wevri qveynis<br />

yvela sazRvarze. Tumca yofili sazRvrebis gauqmebis paralelurad<br />

evrokavSirma aago ufro “Seuvali sazRvari” evropis regionis dasacavad.<br />

erTiani evropuli politikis SemuSaveba ltolvilebisa da migrantebis<br />

mimarT xSirad aRwerilia rogorc “evropis cixesimagris” politika,<br />

nawilobriv imis gamo, rom is aqcents akeTebs ltolvilebis izolaciasa<br />

da gadagzavnaze da nawilobriv imitom, rom is aris magaliTi Tu rogor<br />

SeiZleba ekonomikuri migraciis SiSma dablokos realobis aRqmis uanri da<br />

TavSefaris maZiebelTa saWiroebebi.<br />

? saidan arian Tqvens qveyanaSi arsebuli ltolvilebi? ratom<br />

arian isini ltolvilebi?<br />

448 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sakmaod mkacri da qsenofobiuri politika, romelsac bevri evropuli<br />

qveyana atarebs aiZulebs bevr imigrants mimarTon aralegalur meTodebs<br />

evropaSi SesaRwevad. isini xSirad xdebian organizebuli trefikingis<br />

msxverpli. bevri maTgani verasodes aRwevs evropas, zogi ki gzaSi iRupeba:<br />

zRvaSi da espaneTis sanapiroebze, mitovebul gemebze da navebze xmelTaSua<br />

zRvaSi an matareblebSi da satviTo manqanebSi sadac isini uhaerobisagan<br />

iRupebian.<br />

aralegaluri imigracia aseve niSnavs iaffasian muSaxels bevri<br />

industriisa da mewarmisaTvis. siRaribem iseT qveynebSi rogoricaa<br />

moldaveTi da ukraina gamoiwvia is, rom bevri adamiani samuSaos eZebs<br />

dasavleT vropis qveynebSi. radganac isini arian “aralegalurebi” isini<br />

iZulebuli arian imuSaon Zalian cud pirobebSi Zalian dabal xelfasze.<br />

maT xSirad aSantaJeben, arTmeven pasportebs an emuqrebian policiaSi<br />

dabezRebiT. axalgazrda qalebic xSirad arian msgavs situaciaSi rodesac<br />

iisni xdebian trafikingis obieqti ojaxSi samuSaod an iZulebiT<br />

prostituciisaTvis.<br />

umetes qveynebSi arsebobs imigrantebis utilitaruli aRqma. imigranti<br />

ar aris miRebuli misi adamianuri faseulobebis gamo, romelsac SeuZlia<br />

wvlili Seitanos sazogadoebis ganviTarebaSi, amis nacvlad maT aRiqvamen<br />

mxolod rogorc samuSao Zalas, romlis ukmarisobasac isini ganicdian.<br />

? fiqrobT rom mxolod materialurad uzrunvelyofil xalxs<br />

unda mieces Tqvens qveyanaSi Semosvlis neba?<br />

bevri axalgazrda, romlebsac aqvT imigrantuli warsuli an<br />

warmomavloba, e.w. meore an mesame Taobis imigrantebi ganicdian sxvadasxva<br />

formis diskriminacias yoveldRiurad, rac zogjer gadadis ZaaldobaSi,<br />

socialur izolaciaSi da kriminalizaciaSi. faruli rasistuli<br />

diskriminaciis erT-erTi yvelaze gavrcelebuli manifestacia aris am<br />

axalgazrdebisaTvis moTxovna “gaakeTon arCevani” maTi mSoblebis<br />

“kulturasa” da maTi “maspinZeli” qveynis kulturebs Soris. aseTive<br />

saeWvo damokidebuleba arsebobs sxva socialuri da eTnikuri<br />

umciresobebis TviTmyofadobis, loializmis da partiotizmis mimarT.<br />

antisemitizmi<br />

antisemitizmi SeiZleba ganisazRvros rogorc “ebraelebis mimarT<br />

mtroba rogorc religiuri an umciresobaTa jgufis mimarT, romelsac<br />

xSirad Tan axlavs socialuri, ekonomikuri da politikuri<br />

diskriminacia” 10 da es dRemde farTod aris gavrcelebuli evropul<br />

qveynebSi. antisemitebma moigones istoriebi ebrauli konspiraciis Sesaxeb,<br />

ramac gaamwvava antisemituri damokidebulebebi araebrael xalxSi maT<br />

winaaRmdeg, romelTagan yvelaze cnobili aris “sionis brZenTa protokoli”<br />

(fiqtiuri Seuracmyofeli dokumenti, romelic axdens Zaladobas<br />

provocirebas ebraelebis winaaRmdeg da romelic kvlav cirkulirebs<br />

zogierT evropul qveyanaSi).<br />

me-19 saukunis bolos ruseTSi arsebuli ebrauli sazogadoeba<br />

regularulad xdeboda pogromebis (rusuli sityva, romelic ganadgurebas<br />

niSnavs) msxverpli, romelic iyo adgilobrivi mosaxleobis organizebuli<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

20 ivnisi<br />

ltolvilTa saerTaSoriso<br />

DdRe<br />

18 dekemberi<br />

migrantebis saerTaSoriso<br />

dRe<br />

“faseuloba, romelic<br />

warmoadgens imigrantebTan<br />

Cemi muSaobis safuZvels aris<br />

adamianuri Rirseba. Cven<br />

vurCevT axalgazrda<br />

imigrantebs, romlebic modian<br />

CvenTan gauziaron sakuTari<br />

istoria TavianT megobrebs.”<br />

q-ni julia sanola,<br />

italieli moxalise Sud-Si.<br />

449


RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

9 noemberi<br />

`brolis Ramis~ aRsaniSnavi<br />

dRe. faSizmisa da antisemitizmis<br />

winaaRmdeg<br />

brZolis saerTaSoriso dRe<br />

30 aprili<br />

holokostis memorialuri<br />

dRe (iom ha Soa)<br />

sistematuri diskriminaciuli Zaladobrivi aqtebi ebrauli sazogadoebis<br />

winaaRmdeg, xSirad policiis pasiuri TanxmobiT an aqtiuri monawileobiT,<br />

waxalisebuli mTavrobis antisemituri politikis mier. ebrauli<br />

sazogadoebaze Tavdasxmebi aseve gavrcelebuli iyo sxva evropul qveynebSi<br />

mag. safrangeTisa da avstriis CaTvliT.<br />

20-e saukunis pirvel nawilSi faSizmis aRmavlobam ufro meti<br />

ubedureba moitana bevri ebraelisaTvis evropaSi, radganac anti-semitizmi<br />

ZalauflebaSi myofi ideologiis nawili gaxda. faSisturi reJimebi da<br />

partiebi aseve pirdapir an arapirdapir TanamSromlobdnen germaniis<br />

faSistur reJimTan holokostis dros.<br />

II msoflio omis dros germaniis faSisturi reJimis da misi<br />

mokavSireebis mier ganxorcielebuli holokostis dros romelic aseve<br />

cnobili iyo rogorc Soa (ebrauli sityva, romelic `ganadgurebas~<br />

niSnavs), daaxloebiT 6 milioni ebraeli mizanmimarTulad iyo<br />

ganadgurebuli im erTaderTi mizezis gamo, rom isini ebraelebi iyvnen.<br />

holokosti iyo rasistuli da antisemituri politikis kulminacia,<br />

romelic damaxasiaTebeli iyo hitleris mTavrobisaTvis romlis<br />

Seubraleblobac pirvelad gamovlinda e.w. `brolis Ramis~ dros, 1938 w-is<br />

9 noembers, rodesac mTeli germania masobrivma represiebma moicva.<br />

bolSevikuri revoluciis warmatebis Semdeg sabWoTa kavSirSi ebraelTa<br />

represiebi Sewyda, magram antisemitizmi sxva formiT gagrZelda, ZaliT<br />

gadasaxlebis, qonebis konfiskaciis da sajaro gasamarTlebis CaTvliT.<br />

komunisturi reJimis dros antisemitizmi xSirad iyo warmodgenili<br />

oficailuri antisionisturi politikis saburveliT.<br />

dreisaTvis anti-semitizmi iseve cocxalia rogorc yovelTvis, Tumca<br />

xSirad farul formebs iZens. jgufebi, romlebic acxadeben pretenzias<br />

aRmatebulobaze Seuracyofen ebraul sasaflaoebs, neo-faSisturi jgufebis<br />

qselebi, romlebic xSirad moicaven axalgazrdul jgufebs Riad acxadeben<br />

TavianTi antisemituri Sexedulebebis Sesaxeb da arsebobs bevri internet<br />

vebgverdebi da literatura, romelic cirkulirebs da adidebs faSistur<br />

propagandas.<br />

romafobia<br />

boSebi (romlebsac arasworad uwodeben boSebs, sintebis CaTvliT)<br />

evropelebis mier yovelTvis ganixilebodnen rogorc maTgan gansxvavebuli<br />

xalxi. istoriis didi periodis ganmavlobaSi isini moxetialeebi iyvnen,<br />

erTi adgilidan gadadiodnen meoreze rogorc xelosnebi, musikosebi da<br />

movaWreebi. istoriis manZlize isini iyvnen Zaladobrivi asimilaciis sagani;<br />

boSebis ena akrZaluli iyo zogierT qveyanaSi da Svilebs ZaliT<br />

arTmevdnen mSoblebs. boSebi monebi iyvnen bevr qveyanaSi, bolo qveyana iyo<br />

rumineTi sadac maTi monoba gauqmda 1856 wels. boSebs arasodes hqondaT<br />

saxelmwifo da arasodes ubrZoliaT sxva xalxis winaaRmdeg. me-20 saukunis<br />

ganmavlobaSi isini iTvlebodnen mawanwalebad da bevr qveyanaSi gamocemuli<br />

iyo kanonebi, romlebic aiZulebda maT erT adgilas dasasaxlebas.<br />

dRes, boSebis sazogadoeba kvlav aris pirdapiri Tu arapirdapiri<br />

diskriminaciis, devnis da izolaciis sagani yvela evropul qveyanaSi.<br />

? ra raodenobiTaa Tqvens qveyanaSi boSaTa sazogadoeba?<br />

450 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


poraimos (Porajmos) niSnavs germaneli faSistebis da maTi<br />

mokavSireebis mier Cadenil evropeli boSebis da sintis genocids 1933 da<br />

1945 wlebs Soris. msxverplis daaxloebiTi raodenoba sxvadasxva<br />

wyaroebis mixedviT varirebs 500000 –dan 2000000-mde. poraimos Sedegad<br />

evropaSi boSebma dakarges maTi omamdeli mosaxleobis daaxloebiT 70%.<br />

aRmosavleT evropis komunisturi reJimebi “boSebis emansipaciis”<br />

lozungis qveS arRvevdnen boSebis cxovrebis tradiciul gzas. boSaTa<br />

ojaxi kidev ufro daiSala kapitalizmis SemosvlasTan erTad – boSebi<br />

zogadad arakvalificiurad iTvlebian maRalteqnologiuri samuSaoebisaTvis<br />

da amgvarad isini ganwiruli arian fizikuri muSaobisaTvis, umuSevrobisa<br />

da socialuri gaucxoebisaTvis.<br />

dResisaTvis evropis boSaTa mosaxleoba mTlianad Seadgens daaxloebiT<br />

8-12 milions yvela evropuli qveynis CaTvliT. didi umravlesoba ukve<br />

mudmivad dasaxlebulia, magram zogierT dasavlur qveyanaSi kvlav mTlianad<br />

an nawilobriv moxetiale cxovrebas ewevian. maSin rodesac espaneTsa da<br />

portugaliaSi mcxovrebma boSebma mTlianad daiviwyes sakuTari ena<br />

(radganac is akrZaluli iyo da idevneboda) sxva bevr qveyanaSi boSaTa ena<br />

kvlav gamaerTianebeli kulturologiuri faqtoria.<br />

romafobia, diskriminacia da mtroba boSebis mimarT aris<br />

farTodgavrcelebuli realoba mTel evropaSi. boSebi arian SeiaraRebul<br />

kofliqtebis mier dazaralebulTa Soris erT-erTi pirveli, iseve rogorc<br />

yofili iugoslaviis omSi sadac cecxlis alyaSi moyolili boSebis<br />

savalalo mdgomareoba umetesad ignorirebuli iyo. sxva uaxlesi<br />

magaliTebi moicavs ukanonod miRebul zomebs, mag: boSebis ojaxebisaTvis<br />

sakuTrebis uflebis aralegalurad warTmeva “danaSaulTan brZolis”<br />

safuZvelze (portugalia); diskriminacia ganaTlebasTan dakavSirebiT boSaTa<br />

Svilebis mimarT da ZiriTadi sazogadoebrivi servisebis uzrunvelyofa<br />

(britaneTis gaerTianebuli samefoSi da safrangeTSi mag. momTabare<br />

banakebisaTvis) an ubralod maTi aRiarebuli uflebebis darRveva. bevr<br />

qveyanaSi boSebi iyvnen agresiuli faSisturi da rasistuli jgufebis<br />

Zaladobis msxveplni, romelic xSirad mkvlelobiT mTavrdeboda; boSa<br />

bavSvebs zogjer erTad kreben gonebrivad CamorCenil bavSvTa skolaSi.<br />

boSaTa soflebi xSirad segregaciuli da izolirebulia.<br />

? ra SegiZliaT gaigoT boSebis Sesaxeb adgilobriv axal<br />

ambebSi?<br />

bevri axalgazrda boSa bavSvi izrdeba mtrul socialur garemoSi,<br />

sadac erTaderTi mxardaWera da aRiareba maTi sakuTari sazogadoebidan an<br />

ojaxidan gaaCniaT. maT arTmeven bevr ZiriTad uflebas, rogoricaa<br />

ganaTleba an janmrTeloba, an SezRudulad sargebloben maTiT.<br />

ufro didi informirebuloba da SeSfoTeba boSebTan dakavSirebiT nelnela<br />

izrdeba. saerTaSoriso doneze saerTaSoriso romanuli kavSiri aris<br />

yvelaze warmomadgenlobiTi politikuri boSaTa organizacia romelsac<br />

aqvs sakonsultacio statusi sxvadasxva gaeros struqurebSi. budapeStSi<br />

arsebuli evropis boSaTa uflebebis centri aris mTavari saerTaSoriso<br />

boSaTa adamianis uflebaTa organizacia, romlebic aqtiurad zrdian<br />

sazogadoebis informirebulobas, monitorings da boSaTa uflebebis<br />

dacvas.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

8 aprili<br />

boSaTa saerTaSoriso dRe<br />

“boSebi unda ganadgurdnen<br />

cecxliTa da maxviliT”<br />

XVIII saukunis espanuri<br />

kanoni<br />

“invalidebs aqvT<br />

damoukideblobis, socialuri<br />

integraciisa da<br />

sazogadoebis cxovrebaSi<br />

monawileobis ufleba.”<br />

muxli 15, evropis<br />

socialuri qartiis<br />

Sesworebuli gamocema<br />

451


RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

10 oqtomberi<br />

gonebrivi janmrTelobis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

3 dekemberi<br />

invalidi adamianebis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

evrokavSiris farglebSi<br />

umetesi organizaciebi,<br />

romlebic aqtiurad<br />

amkvidreben invalidebis<br />

uflebebs Sedian evropis<br />

invalidTa forumis<br />

SemadgenlobaSi. evrosabWos<br />

farglebSi qmedebebi da<br />

politika koordinirebulia<br />

socialuri saqmeebis<br />

generaluri direqtoratis<br />

mier.<br />

evrokavSirma 2003 weli<br />

gamoacxada invalidi<br />

moqalaqeebis evropul wlad.<br />

ra surT invalidebs?<br />

invalidebi da Sromisuunaroebi<br />

invalidoba aris gansazRvruli rogorc garemoeba, romelic uunaros<br />

xdis adamians avadmyofobis, dazianebis an Tandayolili fizikuri naklis<br />

Sedegad; es termini aseve gamoiyeneba legaluri diskvalifikaciis an<br />

uunarobis aRsaniSnavad.<br />

termini “invalidoba” moicavs sxvadasxva funqciuri SezRudvebis did<br />

ricxvs, romelsac adgili aqvs msoflios nebismier qveyanaSi nebismier<br />

mosaxleobaSi. xalxi SeiZleba iyos invalidi fizikuri, inteleqtualuri an<br />

sensoruli defeqtebis, samedicino pirobebis an gonebrivi avadmyofobis<br />

gamo, romlebic SeiZleba iyos droebiTi an mudmivi.<br />

termini “fizikurad an gonebrivad arasrulfasovani” niSnavs<br />

SesaZleblobebis dakargvas an SezRudvas sazogadoebis cxovrebaSi<br />

monawileobis TvalsazrisiT sxvebis Tanabar doneze. is aRwers<br />

damokidebulebas invalid pirovnebasa da garemos Soris. orive termini<br />

namdvilad adeqvaturia, magram aqcenti, romelsac TiToeuli maTgani<br />

atarebs aris mcired, magram mniSvnelovnad gansxvavebuli.<br />

? rogor SeuZlia invalid xalxs monawileoba miiRon Tqveni<br />

organizaciis RonisZiebebSi?<br />

gamoTvlilia, rom msoflios mosaxleobis saSualod 10% invalidia.<br />

evrosabWos 43 wevri qveynis 80 milioniani mosaxleobisaTvis es niSnavs<br />

daaxloebiT 80 milion invalid adamians. bolo wlebSi mraval sferoSi<br />

miRweuli progresis miuxedavad bevri invalidi adamiani evropaSi kvlav<br />

dgeba Tanabari SesaZleblobebis da sazogadoebis cxovrebaSi sruli<br />

monawileobis barierebis winaSe, rogoricaa ganaTlebis dabali done da<br />

profesiuli treiningebi: maRali umuSevrobis done, dabali Semosavali,<br />

fizikuri garemoSi arsebuli dabrkolebebi, socialuri gaucxoeba;<br />

Seuwynarebloba, kliSe da stereotipebi; pirdapiri da arapirdapiri<br />

diskriminacia; Zaladoba, cudi mopyroba da Zaladoba.11 evrobarometris<br />

2001 wlis gamokiTxvis Tanaxmad gamokiTxuli xalxis 97% fiqrobs, rom<br />

garkveuli zomebi unda iqnas miRebuli invalidi xalxis sazogadoebaSi<br />

ukeTesad integrirebisaTvis 12 .<br />

“araferi gansakuTrebuli, araferi uCveulo. Cven gvinda SegveZlos Cveni ubnis skolaSi siaruli, visargebloT sajaro<br />

biblioTekiT, viaroT kinoSi, avideT avtobusSi an wavideT qalaqis centrSi sayidlebze, vestumroT megobrebs da<br />

ojaxis wevrebs sxva qalaqSi an qveyanaSi. Cven gvinda SegveZlos Cveni ubnis saarCevno ubanSi misvla, raTa xma<br />

mivceT arCevnebSi sxva yvela moqalaqesTan erTad. Cven gvinda SevZloT qorwineba. Cven gvinda SegveZlos muSaoba.<br />

Cven gvinda vuzrunvelyoT Cveni Svilebis momavali. Cven gvinda maRalxarisxiani, xelmisawvdomi samedicino<br />

momsaxureba. Cven gvinda gviyurebdnen rogorc Cveulebriv adamianebs, rogorc sazogadoebis nawils, da ara raRacas<br />

gadasamals, Sesacodebels an samowyalos”. adrien rubin barhidt, 1996 w. 10 aprili 13 .<br />

wyaro: www.disrights.org<br />

homofobia an diskriminacia seqsualuri orientaciis<br />

safuZvelze<br />

452 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniS<br />

TariRi<br />

7 agvisto<br />

transgenderuli<br />

ganaTlebis saer<br />

dRe


homofobia SeiZleba ganisazRvros rogorc siZulvili gei an<br />

homoseqsuali adamianebis mimarT an maTi cxovrebis stilis an kulturis<br />

mimarT an zogadad gansxvavebuli seqsualuri orientaciis adamianebis<br />

mimarT.<br />

msoflios bevr nawilSi gansxvavebuli (gansxvavebuli umravlesobisagan)<br />

orientaciis mqone individebi arian diskriminaciis sagani, rac varirebs<br />

Seuracyofidan mkvlelobamde. bevr qveyanaSi homoseqsualobis praqtika jer<br />

kidev danaSaulad iTvleba da zogierT maTganSi sikvdiliT isjeba. Tumca,<br />

evropis farglebSi progresi miRweulia cvalebad kanonmdeblobaSi bevri<br />

adamiani kvlav ganixilavs homoseqsualobas rogorc daavadebas,<br />

fsiqologiur darRvevas an arabunebriv mdgomareobas.<br />

homoseqsualobas sxvadasxva adamianebi sxvadasxvagvarad ganmartaven.<br />

zogierTi ZiriTadi ganmarteba:<br />

� biseqsuali niSnavs adamians, romelsac izidavs misive da misi sqesis<br />

sapirispiro pirovnebebi.<br />

� gei aris termini, romelic gamoiyeneba homoseqsuali mamakacebis<br />

mimarT. zogierT wreebSi is aseve niSnavs homoseqsual qalebs<br />

(lesboselebs).<br />

� homoseqsuali niSnavs pirovnebas, romelsac mxolod misive sqesis<br />

adamianebi izidavs.<br />

� heteroseqsuali niSnavs pirovnebas, romelsac izidavs mxolod<br />

sawinaaRmdego sqesis warmomadgenlebi.<br />

� lesboseli niSnavs mdedrobiTi sqesis homoseqsualebs, anu qalebs,<br />

romlebsac izidaven sxva qalebi.<br />

� transgenderi niSnavs adamians, romelsac aqvs misi biologiuri<br />

sqesisgan gansxvavbuli sqesi (e.i. kaci qalis sxeulSi an piriqiT).<br />

� LGBT abreviaturaa, romelic niSnavs lesbosels, geis, biseqsuals<br />

da transgenders.<br />

dRes evropaSi cxovreba rogorc LGBT pirovneba varirebs Zalian<br />

martividan (ufro did qalaqebSi dasavleT evropaSi, kargad ganviTarebuli<br />

subkulturiT, barebiT, klubebiT da organizaciebiT) SedarebiT rTulamde<br />

(dasavleT evropis patara qalaqebSi da centraluri evropis did nawilSi<br />

Sexedulebebi homoseqsualobis Sesaxeb TandaTan icvleba) da aseve aSkarad<br />

saxifaTomde (Tavdasxmebi policiis mxridan, iseve rogorc “normaluri”<br />

adamianebis mxridan, aseve diskriminaciuli kanonebi da siZulviliT<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

2001 wels ivnisSi evropis<br />

parlamentisadmi poloneTsi<br />

arsebuli seqsualuri<br />

diskriminaciis Sesaxeb<br />

wardgenil moxsenebaSi LGBT<br />

22%-ma ganacxada, rom maT<br />

gancdili hqondaT fizikuri<br />

Seuracyofa da maTgan 77% -<br />

s arasodes ganucxadebia es<br />

policiaSi maTi ojaxebisa da<br />

policiis reaqciis SiSis<br />

gamo 14 .<br />

453


vardisferi samkuTxedi<br />

gamowveuli danaSaulebi aris zogierTi aRmosavleT evropis qveynebis<br />

realoba, mag. bulgareTi, albaneTi, rumineTi da moldaveTi).<br />

lesboseli da gei wyvilebi mTel evropaSi aseve arian samarTlebrivi<br />

diskriminaciis msxverpli iseT sferoebSi rogoricaa qorwinebis ufleba,<br />

ojaxis Seqmna an bavSvebis ayvana (sxva sityvebiT maT ar SeuZliaT<br />

isargeblon igive statusiT riTic heteroseqsuali wyvilebi).<br />

? icnobT romelime gei an lesbosel wyvils Tqvens qveyanaSi?<br />

aTobiT aTasi homoseqsuali daiRupa faSistur sakoncentracio banakebSi. vardisferi samkuTxedi da<br />

vardisferi feri yovelTvis aris asocirebuli homoseqsualur moZraobasTan da kulturasTan, gamomdinare<br />

vardisferi bajebidan, romelic homoseqsualebs unda etarebinaT faSistur sakoncentracio banakebSi<br />

“seqsualuri gadaxrebis” gamo.<br />

“homoseqsualistebis<br />

SemTxvevaSi istoria da<br />

gamocdileba gvaswavlis, rom<br />

yvelaze mtkivneuli aris ara<br />

siRaribe an uufleboba,<br />

aramed daunaxaoba. survilis<br />

gaTelva, dadanaSauleba<br />

garyvnlebaSi, spontanuri<br />

fizikuri ltolvis gakicxva,<br />

siyvarulis gamoxatvis<br />

akrZalva, sazogadoebis<br />

wevris Tanasworuflebiani<br />

moraluri statusis<br />

uaryofa, mxolod imitom,<br />

rom Sen xar iseTi rogoric<br />

xar (...)”<br />

mosamarTle albi saqsi,<br />

samxreT afrikis respublikis<br />

konstituciuri sasamarTlo,<br />

1998w.<br />

meore msoflio omis dros<br />

ieRovas mowmeebi gagzavnil<br />

iqnen sakoncentracio<br />

banakebSi, radganac maT uari<br />

ganacxades germanul jarSi<br />

samsaxurze.<br />

yvelaze didi problema rasac LGBT axalgazrdebi xvdebian erTis<br />

mxriv aris ucxoTa mier diskriminacia, rac niSnavs Zaladobas, Seuracyofas,<br />

da momsaxureobaze uaris Tqmas (restornidan gamogdeba aris gavrcelebuli<br />

SemTxveva). meores mxriv xSirad aris problemebi ojaxTan da megobrebTan,<br />

rodesac cnobili xdeba maTi aratradiciuli orientaciis Sesaxeb. bevri<br />

adamianisaTvis es Zalian seriozuli problemaa da bevri LGBT axalgazrda<br />

ayovnebs maTi seqsualuri orientaciis aSkarad gamocxadebas uaryofisa da<br />

gandevnis SiSis gamo. skolaSi Tanaskolelebis Zlieri zewola zogjer<br />

cxovrebas urTulebs LGBT studentebs.<br />

? unda iyos Tu ara gei da lesboseli wyvilebis qorwineba<br />

nebadarTuli?<br />

axalgazrdebi aseve arian gansakuTrebiT daucveli samizneebi<br />

homofobiuri Zaladobisa da diskriminaciis. xSirad maT uxdebaT<br />

gaumklavdnen danaSaulis grZnobas da rTul SekiTxvebs maTi seqsualuri<br />

TviTmyofadobis Sesaxeb. maT eSiniaT uaryofis an imis, rom maT ver<br />

gaugeben. uaryofiTi “damokidebuleba”, romelsac isini Rebuloben cud<br />

mdgomareobaSi ayenebs maT sakuTar TavTan da sazogadoebasTan. amasTan<br />

erTad Zaladoba da Seuracyofa bevr amTgans depresiaSi agdebs da<br />

TviTmkvlelobamde mihyavs.<br />

religiuri diskriminacia<br />

mravalferovneba evropis farglebs SigniT yvelaze metad religiur<br />

formebSi gamoixateba. evropelebis umravlesoba qristiania, maSinac ki Tu<br />

isini ar ewevian religiur cxovrebas, magram es umravlesoba xSirad<br />

“faravs” did mravalferovnebas. evropa waleka kaTolikeebsa da<br />

protestantebs Soris omma, rogorc adre kaTolikebsa da aRmosavleT<br />

marTlmadidebeli qristianebs Soris omma. TiToeuli denominaciis qveS<br />

arsebobs bevri ganStoeba sxvadasxva gansxvavebebiT, romlebic xSirad<br />

SeumCnevelia gareSe pirisaTvis, magram gadamwyvetia maTTvis visac sjera<br />

maTi.<br />

454 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Tumca qristianuli religiis umciresobebi arseboben mTeli evropis<br />

masStabiT, istoriulad isini iyvnen (da zogierT qveyanaSi kvlav rCebian)<br />

diskriminirebulad. maTi religia an eklesia ar aris “aRiarebuli” an ar<br />

aqvs igive statusi an uflebebi (mag. ganaTlebaSi) rogoric “oficialur”<br />

an dominantur eklesias.<br />

nawilobriv evropuli integraciis da TanamSromlobis procesis gamo<br />

gansxvavebebi qristianul denominaciebs Soris naklebad mniSvnelovani<br />

gaxda socio-politikuri TvalsazrisiT. zogierTi politikosisa da<br />

moazrovnisaTvis qristianoba unda iyos evropuli TviTmyofadobis<br />

safuZveli, es aris saxifaTo Sexeduleba, romelic ignorirebas ukeTebs<br />

milionobiT arareligiur an araqristian evropels.<br />

? romeli religiuri umciresobebi arseboben Tqvens qalaqSi an<br />

sazogadoebaSi? sad ikribebian da loculoben isini?<br />

araqristianul religiebs Soris iudaizmi erT-erTia, romelic mTeli<br />

istoriis manZilze albaT yvelaze farTod iyo diskriminirebuli mTel<br />

kontinentze. 15-e saukuneSi espaneTidan da portugaliidan gandevnis Semdeg,<br />

mag. isini vinc darCnen ZaliT iyvnen moqceuli sxva religiaze an malulad<br />

aRiarebdnen TavianT religias maTi sicocxlis safrTxis qveS dayenebis<br />

xarjze. prekoncefciebma da arasworma koncefciebma ebrauli aRmsareblobis<br />

mimarT ueWvelad Seitana wvlili antisemituri damokidebulebebis<br />

gaRvivebaSi. aseve istoriulad aris gamoyenebuli ebraelebis mimarT<br />

diskriminaciis da segregaciis gasamarTleblad da albaT wvlili Seitanes<br />

holokostis mimarT pasiur tolerantulobaSi zogierT dominantur<br />

qristianul sazogadoebaSi.<br />

sxva mniSvnelovani religiuri umciresobebis Temebi evropaSi moicavs<br />

budistebs, baha’is, rastafarianebs da sikxebs. qveyanidan gamomdinare maT<br />

SeiZleba ganicadon diskriminaciis sxvadasxva formebi. bevr SemTxvevaSi<br />

religiuri diskriminacia erwymis rasizms.<br />

islamofobia<br />

araqristianul religiebs Soris islami aris yvelaze metad<br />

gavrcelebuli evropaSi. bevr qveyanaSi da aseve balkaneTisa da kavkasiis<br />

regionebSi es aris udidesi religia da meore udidesi religia<br />

safrangeTSi, germaniaSi da sxva bevr qveyanaSi, rogorc dasavleT aseve<br />

aRmosavleT qveynebSi.<br />

laqa, romelic musulmanebs moecxoT mTeli msoflios TvalSi aSS-ze<br />

2001 wels ganxorcielebuli sazareli teroristuli aqtis Semdeg aCvenebs<br />

realurad ramdenad myifea sazogadoebis urTierTobebi da Cveni<br />

Semwynareblobis grZnoba. dasavleTSi mcxovrebi musulmanebi gaocebuli<br />

iyvnen, rom xalxi, romelic maT sakuTari megobrebi, mezoblebi da<br />

Tanamoqalaqeebi egonaT uecrad miutrialdnen maT da daadanaSaules<br />

msoflio savaWro centrze ganxorcielebul TavdasxmaSi da revanSistul<br />

Setevebsac ki hqonda adgili udanaSaulo kacebis, qalebis da baSvebis<br />

mimarT. gansakuTrebiT SemaSfoTebelia is faqti, rom aSS-Si da evropaSi<br />

Tavs esxmodnen qalebs, romlrbic Tavsafrebs atareben.<br />

? ra warmodgena gaqvT islamze?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“yvelas aqvs Tavisufali<br />

azrovnebis, sindisis da<br />

religiis Tavisuflebis<br />

ufleba; es ufleba moicavs<br />

religiis Secvlis uflebas<br />

da Tavisuflebas, rom marto<br />

an sxvebTan erTad da<br />

sajarod an individualurad<br />

gamoamJRavnon TavianTi<br />

religia an rwmena, iqadagon,<br />

aswavlon, da daicvan<br />

ritualebi.”<br />

adamianis uflebaTa evropuli<br />

konvencia, muxli 9.1.<br />

455


islamofobia anu islamis, musulmanebis da maTTan dakavSirebuli<br />

saqmeebis SiSi ar aris axali fenomeni. es faqtobrivad aris<br />

prekoncefciebis uZvelesi forma, romelic bolo dros aqtualuri Tema<br />

gaxda im gamanadgurebeli efeqtis gamo rac mas musulmanebis cxovrebaze<br />

aqvs, gansakuTrebiT im musulmanebis, romlebic umciresobaSi arian<br />

sazogadoebaSi sadac cxovroben.<br />

amJamindeli situacia kvebavs Zlier da Rrmad fesvgadgmul<br />

prekoncefcias umetes evropul sazogadoebebSi islamTan dakavSirebiT.<br />

zogierTi yvelaze gavrcelebuli forma aris misi rogorc religiis<br />

oficialuri aRiarebis uaryofa, nebarTvis gaucemloba meCeTebis agebisaTvis<br />

an musulmanuri religiuri jgufebisaTvis an TemisaTvis mxardaWerze<br />

uaris Tqma.<br />

islamis Sesaxeb ucodinroba aris islamofobiis mTavari mizezi. islami<br />

xSirad aris asocirebuli mxolod terorizmTan da esqtremizmTan.<br />

faqtobrivad islami aris religia, romelic sxva bevri religiis msgavsad<br />

qadagebs Semwynareblobas, solidarobas da erTmaneTis siyvaruls.<br />

? ra SeiZleba gakeTdes Tqvens organizaciaSi an skolaSi codnis<br />

gasazrdelad da sxva religiebis ukeT gasagebad?<br />

sxva yvelaze gavrcelebuli prekoncefcia islamis Sesaxeb aris misi e.w.<br />

“SeuTavsebloba” adamianis uflebebTan. es prekoncefcia xSirad<br />

gamomdinareobs im qveynebis realobidan, sadac islami mTavari religiaa,<br />

gansakuTrebiT arabul qveynebSi. demokratiis ararseboba da adamianis<br />

uflebaTa farTod gavrcelebuli darRvevebi ganixileba rogorc am<br />

“SeuTavseblobis” magaliTebi. prekoncefcia mdgomareobs islamis, rogorc<br />

erTaderTi mizezis ganxilvaSi, realurad ki aRniSnuli reJimebis<br />

umravlesoba ubralod arademokratiulia. qristianuli qveynebs SemTxvevaSi<br />

es iqneboda qristianul religiebze pasuxismgebloebis dakisrebis<br />

eqvivalenturi portugaliaSi, espaneTSi an saberZneTSi adre arsebuli<br />

diqtaturaze da Semdeg daskvnis safuZveli, rom qristianoba SeuTavsebelia<br />

adamianis uflebebTan da demokratiasTan.<br />

axalgazrdebi xSirad idevnebian maT mier aSkarad gamovlenili islamis<br />

erTulebis gamo. zogierT qveyanaSi musulman gogonebs ekrZalebaT skolaSi<br />

Tavsafrebis tareba.<br />

samarTlebrivi CarCoebi<br />

mravali saerTaSoriso da regionaluri dokumenti diskriminacias<br />

ganixilavs an zogadad an diskriminaciis specifikur formebs. zogierTi<br />

magaliTi gaeros doneze moicavs:<br />

� adamianis uflebebis sayovelTao deklaracia (1948)<br />

� saerTaSoriso konvencia rasobrivi diskriminaciiis nebismiero<br />

formis aRmofxvris Sesaxeb (1965)<br />

� konvencia qalebis mimarT diskriminaciiis nebismiero formis<br />

aRmofxvris Sesaxeb (1979)<br />

� invalidebis uflebebis deklaracia (1975)<br />

� MOT_is konvencia (#169) adgilobrivi mosaxleobis da Temuri<br />

cxovrebis wesis mimdevari xalxebis Sesaxeb (1989)<br />

456 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


evrosabWos farglebSi adamianis uflebebis evropis konvenciis garda<br />

miRebul iqna Semdegi mniSvnelovani dokumentebi:<br />

� regionaluri enebis an enobrivi umciresobebis evropuli qartia<br />

(1992)<br />

� konvencia ucxoelebis monawileobis Sesaxeb adgilobriv doneze<br />

(1992)<br />

� CarCo konvencia nacionaluri umciresobebis dacvis Sesaxeb<br />

damatebiTi informacia<br />

rasizmi da diskriminacia<br />

� evrosabWos evropis komisia rasizmisa da Seuwynareblobis<br />

winaaRmdeg www.ecri.coe.int/en/sommaire.htm<br />

� saerTaSoriso liga rasizmisa da antisemitizmis winaaRmdeg<br />

(LICRA), safrangeTi, www.licra.com<br />

� SOS Racisme (safrangeTi), www.sos-racisme.org<br />

� United for Inercultural Action – evropis qseli migrantebisa da<br />

ltolvilebis mxardasaWerad rasizmis, nacionalizmis da faSizmis<br />

winaaRmdeg www.xs4all.nl/~united/<br />

� evropis qseli rasizmis wainaaRmdeg, www.enar-eu.org/<br />

� antirasistuli internet centri evropaSi, www.icare.to/<br />

� rasizmisa da qsenofobiis monitoringis evropis centri (EUMC),<br />

evrosabWos damoukidebeli organizacia, romlis mizanic aris<br />

rasizmTan, qsenofobiasTan da antisemitizmTan brZola evropaSi,<br />

www.eumc.eu.int/<br />

� evropis umciresobebi (MoE), http://www-moe-online.com<br />

� umciresobebis warmomadgeneli axalgazrda qalebi (WFM),<br />

www.wfmonline.org<br />

boSebi<br />

� boSaTa uflebebis evropis centri (ERRC), www.errc.org<br />

� boSaTa saerTaSoriso kavSiri, www.romaniunion.org<br />

� Union Romani (espaneTi), www.unionromani.org<br />

� qseluri Jurnali Patrin, www.geocites.com/Paris/5121/patrin.htm<br />

invalidebi<br />

� msoflio instituti invalidebis sakiTxebis Sesaxeb (WID),<br />

www.wid.org<br />

� inavlidebis evropis forumi, www.edf-feph.org<br />

imigrantebi da ltolvilebi<br />

� ltolvilTa saqmeebis gaeros umaRlesi komisari: www.unhcr.org<br />

� portali migrantebis uflebebis dacvis Sesaxeb, www.december18.net<br />

� maRribis qveynebis muSaTa asociacia safrangeTSI, www.atmf.org<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

457


� SOLIDAR _ arasamTavrobo organizaciebis saerTaSoriso aliansi,<br />

istoriulad dakavSirebuli profkavSirul moZraobasTan da<br />

Tavisufali da demokratouli muSaobis moZraobasTan,<br />

www.solidar.org<br />

� evrosabWo ltolvilTa da iZulebiT gadaadgilebul pirTa<br />

sakiTxebis Sesaxeb, www.ecre.org/<br />

religia<br />

� gaerTianebuli religiuri iniciativa, www.uri.org/index.htm<br />

� baha’i-s rwmena (saiti Baha’i World), www.bahai,org/<br />

� islamis Sesaxeb _ islam 21 proeqtis saiti, musulmanuri dialogis<br />

saerTaSoriso forumi, www.islam21.net/<br />

� forumi islamofobiisa da rasizmis winaaRmdeg (didi britaneTi),<br />

www.fairuk.org<br />

� sikhizmis Sesaxeb / sikhizmis vebgverdi, www.sikhs.org<br />

� induizmis Sesaxeb _ induisturi resursebi qselSi, www.hindu.org<br />

� qristianobis Sesaxeb: eklesiaTa msoflio sabWo, eklesiaTa<br />

saeklesio Tanamegobroba yvela kontinentis 120-ze met qveyanaSi,<br />

aerTianebs praqtikulad yvela qristianul konfesias, www.wcccoe.org/<br />

� kaTolikuri eklesia _ vatikanis vebsaiti, www.vatican.va<br />

� aRmosavleTis marTlmadidebluri eklesiebis, www.orthodoxinfo.com/<br />

� rusuli marTmaldidebluri eklesia, www.russian-orthodoxhurch.org.ru/<br />

� iudaizmis Sesaxeb _ SamaSi: ebrauli qseluri informacia da<br />

sadiskusio klubi internetSi, http://shamash.org/about.shtml<br />

antisemitizmi<br />

� antisemitizmi da qsenofobia dRes, rasizmis, qsenofobiis da<br />

gansakuTrebiT antisemitizmis mdgomareobis qseluri gamoZieba yvela<br />

qveyanaSi, www.axt.org.uk<br />

� liga sicruis winaaRmdeg, www.adl.org<br />

� msoflio evropis kongresi: www.wjc.org.il<br />

homoseqsualizmisa da lesboselobis sakiTxebi<br />

� lesboselebisa da geebis saerTaSoriso asociacia. www.ilga.org<br />

� strategiuli gamoZiebebis instituti homoseqsualizmisa da<br />

lesboselobis sferoSi, www.iglss.org<br />

� ~faqtebi seqsualuri orientaciisa da seqsualuri prekoncefciebis<br />

Sesaxeb~, http://psychology.ucdavis.edu/rainbow/index.html<br />

� lesboselebisa da geebis saerTaSoriso axalgazrduli asociacia<br />

(IGLYO), www.iglyo.org<br />

gamoyenebuli masalebi<br />

Alaux,J.P., Benot,Y., et Al., Egalite sans frontiere: les immigres ne sont pas une marchandise.Les<br />

notes de la Fondasion Copernic, Haut Conseil de la Cooperation International, Editions Syllepses,<br />

Paris, 2002<br />

458 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


Brander, P., Cardenas, C., Gomes, R., Vicente abad, J, Taylor, M., Education pack ”all different –<br />

all equal”, Council of Europe European Youth Centre Strasburg, 1995<br />

Crimes of Hate, Conspiracy of silence, Amnesty International. London 2001<br />

Liegeois, J-P, Roma, Gypsies, travellers, Council of Europe Press, Strasburg, 1994<br />

Ohana,Y., Participation and citizenship – Training for minoroty yioth projects in Europe, (ed),<br />

Council of Europe Publishing, 1998<br />

Patrin Web Journal (www.geocites.com/Paris/5121/ )<br />

Symonides, J., Ed., “The sruggle against discrimination”, A collection of international instruments<br />

adopted by the United nations System, Unesco, Paris, 1996.<br />

Taguieff, P-A., La force du prejuge, Gallimard, Paris, 1987<br />

“Xenophobia in a European context”, Mind and human interactin, Vil.9, No1, University of Virginia,<br />

2001<br />

media<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

459


Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� uflebebisaTvis<br />

mebrZolebi<br />

� internetis gavlena<br />

� TamaSi `daxate sityva~<br />

� dasureTebuli TamaSebi<br />

� roca xval dadageba<br />

� pirveli gverdi<br />

Tavis avtobiografiaSi prezidenti mandela ixsenebs, rodesac igi<br />

SeCerda CrdiloeT polaruli wris erT patara qalaqSi gus beiSi, sadac<br />

axalgazrda iniutebis jgufi mivida masTan:<br />

“... rodesac am niWier axalgazrdebs velaparakebodi me gavige rom maT<br />

nanaxi hqondaT Cemi satelevizio gamosvla da icnobdnen samxreT<br />

afrikaSi ganviTarebul movlenebs. “VIVA ANC!” Tqva erT-erTma<br />

maTganma. inuitebi arian aborigenebi, romlebsac istoriulad cudad<br />

epyrobodnen TeTrkaniani mosaxleoba. arsebobda paralelebi samxreT<br />

afrikis Savkanianebsa da inuitebis Soris. magram Cemze yvelaze Zlieri<br />

STabeWdileba moaxdina faqtma, Tu rogor dapataravda msoflio Cems<br />

mier cixeSi gatarebuli aTwleulebis ganmavlobaSi. CemTvis gasaocari<br />

iyo, rom `samyaros WerSi~ mcxovreb Tineijer inuitebs SeeZloT<br />

enaxaT politpatimris ganTavisufleba afrikis samxreT nawilSi.<br />

televiziam SekumSa msoflio da am procesSi is gaxda uZlieresi<br />

iaraRi ucodinrobis aRmofxvrisa da demokratiis<br />

damkvidrebisaTvis.”35<br />

prezident mandelas mier aRwerili erTi konkretuli magaliTi naTlad<br />

gviCvenebs kavSiris sxvadasxva saxeobebis gavrcelebis eqsponencialur<br />

siswrafes. saukuneze cota meti xnis win 1895 wels markonim gagzavna<br />

pirveli Setyobineba arasakabelo kavSiris saSualebiT; 2 aTwleuliT adre<br />

edisonma gamoigona fonografi. uaxles aTwleulebSi aRiniSna teqnikuri<br />

progresi, romelic gansakuTrebiT daCqarda radiosa da televiziis<br />

gamogonebis da Sesabamisad maTi saSualebiT translaciis Semdeg.<br />

Tanamderove translaciis prognozireba Zneli iyo 1957 wlis oqtomberSi,<br />

rodesac sabWoTa mecnierebma orbitaze pirveli Tanamgzavri sputniki<br />

gauSves, naxevarmetriani diametris metalis burTi, romelic Seqmnili iyo<br />

dedamiwis maRali atmosferuli Sreebis simkvrivis Sesaswavlad. es movlena<br />

gadaicemoda radioTi da sateliti ki gars uvlida dedamiwas mxolod sami<br />

Tvis ganmvlobaSi. 12 wlis Semdeg aSS-Si televizia gadascems Cveni<br />

460 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


planetis, rogorc erTi mTliani sxeulis gamosaxulebas da pirvel<br />

adamians, romelmac fexi dadga mTvareze.<br />

dRes “erTiani samyaros” da satelituri kavSiris ideam gadamwyveti<br />

roli mTavari SeiZina globaluri da adgilobrivi sakiTxebis gadaWraSi.<br />

pirveli saerTaSoriso satelituri sistema, intelsati 1965 wels<br />

amoqmedda. mas Semdeg telekomunikaciis, sainformacio teqnologiis, da<br />

optikuri eleqtronikis Tanamedrove saSualebebi gaerTianda tradiciulad<br />

gagebul “masmediaSi” raTa xalxisTvis miecaT mravalferovanis<br />

instrumentebis uprecedento speqtri – martivi mobiluri telefonidan<br />

intrenetamde – maTi aRqmis gamdidrebisaTvis, azris gamoxatvisaTvis,<br />

sxvebTan interaqtiuli urTierTobisaTvis, cvlilebebis gagebisa da maTze<br />

reagirebisaTvis.<br />

mediis sferoSi TviT cvlilebis aRqmis koncefcia radikalur<br />

transformacias ganicdis: radios 38 weli dasWirda 50 milioni<br />

raodenobiT momxmarebelze gasavrceleblad, 13 televizias da 16<br />

kompiuters, internets ki mxolod 4 weli dasWirda.<br />

informaciiT gadatvirTuli samyaros problemebi<br />

iuneskos kulturisa da ganviTarebis komisia, romelic xels uwyobs<br />

Tanamedrove sakomunikacio tendenciebis da dasavleT kulturis<br />

centraluri rolis analizs globalizaciis procesSi, aRniSnavs, rom<br />

axali teqnologiebi aqamde ararsebuli masStabis SesaZleblobebs<br />

sTavazoben medias. cenzuris tradiciuli formebiT ganxorcieleba TandaTan<br />

rTuli gaxda, medias SeuZlia gaaZlieros globaluri solidarobis grZnoba<br />

da multimediuri teqnologiebi axal SemoqmedebiT da inteleqtualur<br />

amocanebs gvTavazoben. aslebis gamravlebisa da gavrcelebis sistemis<br />

simartivem nebismieri mTavrobisaTvis bevrad ufro rTuli gaxada xalxis<br />

mier miRebuli da gagzavnili informaciis kontroli, rom aRaraferi<br />

vTqvaT cenzuraze. dRevandeli media xels uwyobs sazogadoebrivpolitikur<br />

moZraobebs da samoqalaqo sazogadoebis Seqmnas<br />

informirebulobis gazrdis saSualebiT. is aseve aZlierebs globaluri<br />

solidarobis grZnobas, romlis gareSec globaluri eTika ver<br />

daixveweboda. “adamianuri tanjvis media-imijebi ubiZgebs?? adamianebs<br />

gamoxaton TavianTi SeSfoTeba da solidaroba maTgan daSorebul adgilebSi<br />

mcxovrebi xalxis mimarT, wvlili Seitanon maTTvis gasaWiris<br />

SemsubuqebaSi da mTavrobisagan moiTxovon ganmarteba da zomebis Sesabamisi<br />

miReba.”<br />

xazi unda gaesvas uaryofiT aspeqtebsac. am momentisaTvis 100-ze meti<br />

Jurnalisti aris cixeSi 20-ze met qveyanaSi (SesaZloa es ricxobrivi<br />

monacemi Semcirebulic kia) maTi garantirebuli sityvis Tvaisuflebis<br />

uflebis gamoyenebisaTvis, rom aRaraferi vTqvaT maTze vinc sicocxle<br />

Seswira sakuTar profesias.<br />

saSualebebis xelmisawvdomoba aris kidev erTi problema, romelic<br />

aRniSvnis Rirsia. rogor SeiZleba komunikaciurma revoluciam miaRwios<br />

miliardobiT adamians ganviTarebadi qveynebis asobiT aTas dasaxlebaSi<br />

eleqtroenergiis gareSe? isini kvlav rCebian uarqonoebad sainformacio<br />

revoluciaSi. isini ki visac xeli miuwvdebaT ZiriTadad umciresobas<br />

warmoadgenen _ ganviTarebuli qveynebis moqalaqeebi da sxva qveynebis did<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

21 noemberi<br />

televiziis saerTaSoriso<br />

dRe<br />

17 maisi<br />

msoflio<br />

telekomunikaciebis dRe<br />

“yvelas aqvs Tavisuflad<br />

azris gamoTqmis ufleba; es<br />

ufleba moicavs azrovnebis<br />

Tavisuflebas Carevis gareSe<br />

da nebismieri mediis<br />

saSualebiT informaciis da<br />

ideebis moZiebas, miRebas da<br />

gavrcelebas<br />

saxelmwifoebrivi sazRvrebis<br />

miuxedavad.”<br />

muxli 19, adamianis<br />

uflebaTa sayovelTao<br />

deklaracia<br />

461


icodiT rom...<br />

qalaqebSi mcxovreblebi, romlebsac aqvT saSualeba CaerTon satelituri<br />

televiziis mauwyeblobaSi da saerTaSoriso kompiuterul qselSi.<br />

ganviTarebadi qveynebisaTvis infrastruqturis jaWvis yvelaze susti rgoli xSirad aris “ukanaskneli mili”<br />

valutis gadamcvleli punqtidan saxlamde. komunikaciebis TvalsazrisiT zogierTi afrikuli qveyana<br />

namdvilad iseTi Raribia, rom yovel 1000 kacze erTze naklebi satelefono xazia. an ufro mkafio<br />

Sedareba rom moviyvanoT tokioSi an manhetenSi ufro meti telefonia vidre mTel afrikaSi. 1999 wlis<br />

moxseneba adamianis ganviTarebis sakiTxebis Sesaxeb gvTavazobs satelefono xazebis, televizorebis,<br />

faqsebis, personaluri kompiuterebis da internet mimwodeblebis xelmisawvdomobis detalur SedarebiT<br />

informacias mTeli msoflios masStabiT. ganviTarebul qveynebSi yovel 1000 kacze saSualod 502<br />

satelefono xazi, 595 tlevizori, 45 faqsi, 204 kompiuteri da 35 internet mimwodebeli modis, maSin<br />

rodesac ganviTarebad qveynebSi yovel 1000 kacze saSualod 4 satelefono xazi, 36 televizori, 0.2<br />

faqsi da xolo komiuteris an internet mimwodeblis ricxvi TiTqmis nuls udris. amJamad radio<br />

erTaderT saSualebad rCeba, romelic sakmarisad gavrcelebulia mTel msoflioSi da aseve pasuxobs<br />

zepiri metyvelebis kulturis moTxovnebs.<br />

ra gavlena aqvs am swraf cvlilebebs msoflio movlenebis<br />

Cveneul aRqmaze?<br />

mediis cvalebad bunebaSi SeiZleba gamoiyos 3 mniSvnelovani<br />

ganzomileba: 36<br />

1. telekomunikaciebis da media teqnologiebis swrafma ganviTarebam<br />

Secvala mediis buneba. rogorc drois aseve sivrcis TvalsazrisiT<br />

isini xdebian mimdinare movlenebis ganuyofeli nawili. pirdapiri<br />

eTeri damoukidebel movlenad iqca. amis magaliTia aSS-s jarebis<br />

gadasxma somalSi da haitSi da moskovis TeTr saxlsa da<br />

ostankinos satelevizio sadgurze Tavdasxmebi.<br />

2. arademokratiul qveynebSi da arakonsolidirebuli demokratiis<br />

pirobebSi politikosebs Zlieri da gadamwyveti gavlena aqvT<br />

mediaze. demokratiul sazogadoebebSi politikosebi cdiloben<br />

gavlena moaxdino mediaze, ramdenadac es SesaZlebelia reklamirebis<br />

PR –s saSualebiT. meores mxriv medias Tavad SeuZlia gadamwyveti<br />

gavlenis moxdena politikosebis qcevasa da gadawyvetilebebze.<br />

3. komercializacia Trgunavs programebis mravalferovnebas, iseve<br />

rogorc umciresobebis, alternatiuli kulturebis da<br />

subkulturebis sakiTxebTan dakavSirebul programebs. ufro<br />

maRali mayurebelTa reitingis Zieba aisaxeba axali ambebis da<br />

mimdinare movlenebis gadmocemaSi. sainformacio saSualebebiT axali<br />

ambebis warmodgena, dokumenturi masalebis SerCeva gamoirCeva<br />

zedmeti banalurobiT, sensaciurobiT da skandalurobiT. Sesabamisad<br />

seriozuli siaxleebi nakleb adgils ikavebs mediaSi. naklebi<br />

survili arsebobs daifaros sazogadoebrivi mauwyeblobebis<br />

xarjebi, romlebic amJamad iZulebuli arian gadavidnen komerciul<br />

sawyisebze. am procesSi yvelaze mets sazogadoeba kargavs – is<br />

kargavs sainformacio wyaros.<br />

462 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


alternativis saWiroeba<br />

gansakuTrebiT mRelvarebis da agresiuli konfliqtebis dros,<br />

rogoricaa mag. balkaneTis regionSi mimdinare movlenebi “axalma arxebma<br />

informaciis Tavisufali miwodebisaTvis Tavis wvlili unda Seitanon<br />

pluralizmis, ekonomikur da socialur ganviTarebaSi, demokratiaSi da<br />

mSvidobaSi... treining programebma Jurnalisturi eTikis Sesaxeb unda<br />

aswavlos Jurnalistebs prekoncefciebisa da diskriminaciis mZafri aRqma.”<br />

erT-erTma wamyvanma intrenet portalma, romelic avrcelebs<br />

informacias adamiani uflebebis Sesaxeb One World (www.oneworld.net)<br />

Semdegnairad Seajama mediaSi arsebuli demokratiis amJamindeli 4<br />

problema:<br />

1. sityvis Tavisufleba. rogorc wesi mediis demokratiulobis Sesaxeb<br />

bevri diskusia aqcents akeTebs azris gamoTqmis Tavisuflebaze.<br />

gansakuTrebiT civi omis wlebSi dasavleTis qveynebi sakuTari<br />

miznebisaTvis efeqturad iyenebdnen sabWoTa blokSi arsebul<br />

saxelmwifo cenzuras, ris antipodadac asaxelebdnen TiTqosda<br />

maTTan arsebul sityvis absolutur Tavisuflebas. Tumca bevr<br />

SemTxvevebSi sityvis Tavisufleba jer kidev ar aris bolomde<br />

realizebuli mTel msoflioSi. konkretulad am Temaze yuradRebis<br />

koncentraciam daCrdila uamravi qveynis sainformacio saSualebebSi<br />

arsebuli demokratiis problemebi.<br />

regionaluri enebis an enobrivi umciresobebis (1992) evropis qartiis 11 muxli sainformacio<br />

saSualebebis Sesaxeb<br />

mxareebi iReben valdebulebas, rom regionalur an umciresobaTa enebze molaparake momxmareblisaTvis im<br />

teritoriebze, sadac am enebze laparakoben TiTouli enis situaciidan gamomdinare saxelmwifo<br />

organoebis kompetenciis farglebSi, romlebic pirdapir an arapirdapir asruleben garkveul rols am<br />

sferoSi da aqvT Zalaubeleba, pativs scemen damoukideblobis princips da mediis avtonomiurobas;<br />

a. im xarisxiT, ra xarisxiTac radio da televizia asruleben saxelmwifoebrivi samsaxuris rols<br />

i) uzrunvelyon ukidures SemTxvevaSi erTi radiosadguris da erTi satelevizio arxis Camoyalibeba,<br />

romelTa mauwyeblobac iqneba regionalur an umciresobaTa enebze; an<br />

ii) xeli Seuwyon an/da mxari dauWiron ukidures SemTxvevaSi erTi radiosadguris da erTi satelevizio<br />

arxis Camoyalibebas, romelTa mauwyeblobac iqneba regionalur an umciresobaTa enebze; an<br />

iii) miiRon Sesabamisi zomebi, raTa teleradiomauwyeblobma gaiTvaliswonon TavianT uwyebaSi regionalur an<br />

umciresobaTa enebze programebis arseboba.<br />

2. gaigoneben Tqven xmas? mediaSi demokratia bevrad mets niSnavs<br />

vidre ubralod “imis Tqma rac mogesurveba”. mediis<br />

demokratiuloba niSnavs saSualebas gamoTqva sakuTari azri ise,<br />

rom sxebma gaigonon–. maSin rodesac teqnologiebma rogorc<br />

arasdros ise gaadvila Tqveni sakuTari Jurnalis gamocema (an<br />

Tqveni sakuTari video axali ambebis Cawera) kidev ufro rTuli<br />

gaxda am masalis Tundac yvelaze mcire auditoriisTvis miwodeba.<br />

maSinac ki Tu Tqven ipoviT distributors, romelic mas<br />

gaavrcelebs jer kidev arsebul mcirericxovan damoukidebel<br />

organizaciebSi, romlebis daTanxmdebian mis realizacias, is faqti<br />

rom Tqven ar SegiZliaT milionebis daxarjva reklmaze<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

463


azris gamoTqmis<br />

Tavisufleba – kidev<br />

bevri ram aris<br />

gasakeTebeli<br />

“bevri Jurnalisti mTel<br />

msoflioSi evropis CaTvliT<br />

kvlav arian Seuracyofili,<br />

idevnebian, da klaven<br />

sazogadoebisaTvis<br />

aqtualuri sakiTxebis<br />

gaSuqebis gamo, Tqva<br />

evrosabWos generalurma<br />

mdivanma valter Svimerma<br />

presis Tavisuflebis<br />

saerTaSoriso dRis<br />

aRsaniSnavad gakeTebul<br />

moxsenebaSi. (3 maisi, 2001).<br />

39 “<br />

sakuTrebis koncentracia<br />

yovelwliurad niSnavs, rom mxolod ramodenime adamiani Tu<br />

gaecnoba Tqvens gamocemas.<br />

3. sakuTrebis koncentracia. Tavis ufro daxvewil formaSi cenzura<br />

miiRweva ara samarTlebrivi represiis gziT, aramed maTi<br />

Sexedulebebis hegemoniis SenarCunebis izniT garTianebuli<br />

kapitalisturi organizaciebis saSulebiT. yvelaze gavleniani axali<br />

media berketebi (erovnuli Tu saerTaSoriso) kvlav<br />

koncentrirebulia umciresobis xelSi, kerZo mflobelobaSi an<br />

samTavrobo monopoliaSi. es niSnavs, rom media biznesis udides<br />

nawils flobs industriuli gigantebis mcire ricxvi. iqneba es<br />

individualuri qveyanis Tu TandaTan mzardi saerTaSoriso<br />

masStabiT, es kartelebi efeqturad akontroleben gamosaxulebebs<br />

da ambebs, romlis saSualebiTac Cven aRviqvamT samyaros. WeSmariti<br />

demokratiuli mravalferovnebis nacvlad Cven gvTavazoben<br />

erTidaigive produqciis arasrul versias (SefuTvis mcire<br />

variaciebiT).<br />

4. usafrTxoeba. mravalferovnebis nakleboba seriozul Sedegebs<br />

iwvevs, radganac TandaTan rTuldeba alternativebis Setana mediis<br />

orTodoqsalur nakadSi. ramdenad gaSuqda CrdiloeT amerikis da<br />

dasavleT evropis asobiT aTasi kampaniis wevris gamosvla maTi<br />

qveynebis erayze Tavdasxmis winaaRmdeg spaseTis yureSi? mediis<br />

SezRuduli demokratiulobas mivyavarT SezRudul politikur<br />

demokratiulobamde, radganac alternatiuli ideebi Segnebulad<br />

aris CamoSorebuli xalxis yuradRebas (gansakuTrebiT Tu maT<br />

SeuZliaT reklamis momcemTa interesebi Selaxva).<br />

“2 birTvuli iaraRis mwarmoebeli qarxana flobs aSS-s 2 satelevizio qsels – General Electric flobs<br />

NBC da Westinghouse CBC. kidev erT qsels flobs animaciuri filmebis kompania – Disney flobs ABC”,<br />

SeSfoTebuli acxadebda aSS-s prezidentobis kandidati ralf naideri. erT sareklamo jgufs SeuZlia<br />

dRes aiTvisos bazris 40%. sakuTrebis koncentracia iwvevs kulturuli hegemoniis saSiSroebas, rasac<br />

rogorc amas American On Line (AOL), Time Warner da Turner group kompaniebis Serwymac adasturebs.<br />

? fiqrobT, rom xangrZlivi komerciuli propaganda mediis<br />

saSualebiT gvarTmevs Tavisufali arCevanis gakeTebis<br />

SesaZleblobas?<br />

? fiqrobT, rom axalgazrdebis mier televiziiT arasaTanado<br />

masalis yureba, romelic magaliTad Seicavs rasistul an<br />

Zaladobis scenebs gavlenas axdens maT azrovnebasa da<br />

damokidebulebaze?<br />

464 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


arasamTavrobo organizaciebi da media<br />

1. Baltic Media Centre (saiformacio saSualebebis baltiis centri) _ damoukidebeli arakomerciuli<br />

organizacia, romelic xels uwyobs demokratias, socialuri ganviTarebas da saerTaSoriso<br />

TanamSromlobas mSvidobis saxeliT sakuTar muSaobaSi sainformacio saSualebebisTvis aqtiuri<br />

monawileobisaken mowodebis gziT, www.bmc.dk<br />

2. AIM – Alternativa Informativa Mrea (alternatiuli sainformacio qseli) _ yofili iugoslaviis da<br />

balkaneTis samxreTis damoukidebl JurnalistTa organizacia, romelic fasiani momsaxureobis saxiT<br />

avrcelebs dawvrilebiT informacias adgilobriv da inglisur enebze, www.aimpress.org<br />

3. Reporteures sans Frontiere (Jurnalistebi sazRvrebs gareSe) _ organizacia, romelic avrcelebs<br />

informacias Jurnalistebis Sesaxeb, romlebis aSkarad gamoxatavdnen sakuTar mosazrebebs da amis gamo<br />

amJamad safrTxeSi imyofebian. is organizebas ukeTebs peticiebis Segrovebas da safrTxeSi myofi<br />

JurnalistebisaTvis Suamdgomlobis daweras. damatebiTi informacia ixileT: www.rsf.fr<br />

gamoyenebuli literatura<br />

1. moxseneba adamianis ganviTarebis Sesaxeb 1999w-s, gaeros ganviTarebis programa,<br />

www.undp.org<br />

2. moxseneba adamianis ganviTarebis Sesaxeb 2001w-s, gaeros ganviTarebis programa,<br />

www.undp.org www.humanrights.coe.int/media/<br />

3. `Cveni Semoqmedi mravalferovneba~, saerTaSoriso komisiis moxseneba kulturisa da<br />

ganviTarebis Sesaxeb, UNESCO, 1995<br />

4. saerTaSoriso moxseneba komunikaciisa da informaciis Sesaxeb, UNESCO-s gamocema,<br />

1999<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

465


Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� simarTlisaTvis<br />

mebrZolebi<br />

� frTxilad, Cven vxedavT<br />

� amoirCie<br />

� sad dgaxarT?<br />

� gmirebi<br />

� miviRoT Tu ara<br />

monawiloba arCevnebSi?<br />

� TamaSi `daxate sityvas~<br />

� inscenireba<br />

� vin varT Cven?<br />

� ganaTleba yvelasaTvis<br />

� molaparakebebi<br />

profkavSirebTan<br />

� ori qalaqis ambavi<br />

� dae yvela xma iyos<br />

mosmenili<br />

� baRi erT RameSi<br />

� TanamSromlobis kvanZebi<br />

� eleqtrosadguri<br />

martivi xedva...<br />

moqalaqeoba<br />

msoflioSi adamianebis umravlesoba aris ama Tu im saxelmwifos<br />

moqalaqe da es aniWebs maT garkveul privilegiebs an uflebebs.<br />

moqalaqeoba pirovnebebs aseve akisrebs garkveul valdebulebebs<br />

saxelmwifos mimarT misi iurisdiqciis farglebSi. amdenad, moqalaqeebi<br />

asruleben garkveul valdebulebebs saxelmwifos winaSe da sanacvlod<br />

moelian maTi sasicocxlo interesebis dacvas. yovel SemTxvevaSi,<br />

Teoriulad es ase unda iyos.<br />

sirTuleebi...<br />

arsebobs 2 ZiriTadi sakiTxi, romelic arTulebs am martiv gantolebas:<br />

1. romeli uflebebis garantireba aris saxelmwifos valdebuleba da<br />

ra pirobiT?<br />

2. ra emarTebaT moqalaqeebs, romlebic ama Tu im mizeziT ar arian<br />

daculebi im qveynis mier romlis moqalaqeebic isini arian?<br />

pirvel SekiTxvaze pasuxis gasacemad saWiroa ufro mkafio warmodgena<br />

gvqondes ras niSnavs iyo moqalaqe an moqalaqeoba. amas Cven qvemoT<br />

ganvixilavT. meore SekiTxvaze pasuxis gasacemad unda ganvixiloT ratom ar<br />

aqvs zogierT adamians im qveynis moqalaqeoba sadac is cxovrobs da ra<br />

unda gakeTdes am mimarTulebiT. es debatebi ubralod dasawyisia da am<br />

nawilSi Cven mxolod garkveul SekiTxvebs davsvamT.<br />

ra aris moqalaqeoba?<br />

xalxi msjelobs moqalaqeobaze ukve aTasobiT welia da DdResac ki ar<br />

arsebobs raime absoluturi SeTanxmeba imaze Tu ras niSnavs is zustad.<br />

kanonieri moqalaqeobis koncefcia SedarebiT martivi Cans: is Cveulebriv<br />

dakavSirebulia nacionalur saxelmwifosTan da ganisazRvreba am<br />

466 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saxelmwifos kanonis mixedviT. albaT amitomac aris rom bevrisTvis<br />

moqalaqeobis idea pirdapir aris dakavSirebuli patriotizmTan: “kargi<br />

moqalaqe” xSirad ganixileba rogorc “kargi patrioti”.<br />

magram moqalaqobis koncefcia bevrad ufro rTulia vidre ubralod<br />

patriotizmi. rogorc es Cans am ideis istoriuli warmomavlobidan,<br />

romelic Camoyalibebulia Semdeg nawilSi. kargi iqneboda gvaxsovdes<br />

gansxvaveba erTis mixriv moqalaqesa da meores mxriv subieqts Soris.<br />

?moqalaqeebi yovelTvis unda daemorCilon kanons?<br />

moqalaqeobis istoriuli gaazreba<br />

kargi iqneba gadavxedoT moqalaqeobis ideis ganviTarebis mniSvnelovan<br />

aspeqtebs, radganac es dagvexmareba gaviazroT misi mniSvnelobis sxvadasxva<br />

aspeqtebi, romlebic dRes farTod ganixileba.<br />

� moqalaqeobis warmoSobis kvals mivyavarT antikur saberZnebTamde,<br />

sadac “moqalaqeebi” iyvnen isini, visac ufleba hqonda monawileoba<br />

mieRoT saxelmwifos saqmeebSi. magram yvela ar iyo moqalaqe:<br />

qalebi da monebi ubralo subieqtebi iyvnen. maT visac hqondaT<br />

moqalaqis privilegirebuli statusi, maTTvis “samoqalaqo<br />

keTilismyofeli” an `keTilsindisieri moqalaqe~ am koncefciis<br />

mniSvnelovani nawili iyo. am tradiciam migviyvana im movaleobebis<br />

xazgasmamde, romlebic moqalaqeebs unda SeesrulebinaT.<br />

� moqalaqeobis gaigiveba erovnul TviTmyofadobasTan bunebrivad<br />

aRmocenda im faqtidan, rom moqalaqis samarTlebrivi statusi<br />

yovelTvis dakavSirebuli iyo nacionalur saxelmwifosTan, swored<br />

aqedan gamomdinareobs kavSiri moqalaqeobasa da patriotizms Soris.<br />

� moqalaqeobis liberaluri gaazreba, romelic Camoyalibda XIX<br />

saukuneSi xazs usvamda uflebebis mniSvnelobas yvela<br />

moqalaqisaTvis. am privilegiis TandaTanobiT ganvrcobasTan erTad<br />

politikuri uflebebi da samarTlianoba mosaxleobis mzardi<br />

nawilisaTvis realoba gaxda.<br />

� me-20 saukuneSi “socialuri moqalaqeobis” mxardamWerebi ufro<br />

Sors wavidnen da aRiares, rom samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebi mxolod nawilia imisa, rasac moqalaqeebi unda moelodnen<br />

saxelmwifosagan. socialurad uzrunvelyofili saxelmwifos<br />

formireba gasul saukuneSi didad umadloda moazrovneebs,<br />

romlebic amtkicebdnen, rom moqalaqeebis uflebebi unda<br />

gavrcelebuliyo cxovrebis da muSaobis pirobebze da ar unda<br />

Semofargluliyo mxolod `did politikaSi” monawileobiT.<br />

� “mraval moqalaqeobis” koncefcia ukve sakmaod didi xania arsebobs<br />

da saSualebas iZleva, rom adamianebi erTdroulad iyvnen erTze<br />

meti saxelmwifos an saxelmwifoebrivi warmonaqmnis moqalaqeebi.<br />

mag. evrokavSiris ganviTarebasTan erTad wevri saxelmwifoebis<br />

moqalaqeebi TandaTan ufro met uflebebs da movaleobebs iReben<br />

mTlianad kavSiris mimarT, vidre hqondaT mxolod maT<br />

saxelmwifosTan mimarTebaSi.<br />

� moqalaqeobis koncefciis saboloo standarti, romlis mniSvnelobac<br />

TandaTanobiT izrdeba, moicavs ganaTlebis ideasac. Tu moqalaqeoba<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“moqalaqeoba aris rTuli da<br />

mravalganzomilebiani<br />

realoba romelic unda<br />

ganixilebodes istoriul da<br />

politikur konteqstSi. ar<br />

SeiZleba moqalaqeobaze<br />

saubari izolirebulad,<br />

radganac am ideas mxolod<br />

maSin aqvs azri rodesac is<br />

kavSirSia sazogadoebis an<br />

politikuri sistemis<br />

realur moTxovnebTan.<br />

demokratiuli moqalaqeoba<br />

konkretulad niSnavs<br />

individebis aqtiur<br />

monawileobas uflebebis da<br />

valdebulebebis sistemaSi,<br />

anu demokratiul<br />

sazogadoebaSi bevri<br />

moqalaqea.”<br />

467


“yvela aris is, rac RmerTma<br />

Seqmna da xSirad bevrad<br />

imaze uaresic”<br />

migel de servantesi<br />

“martivad rom vTqvaT,<br />

subieqti emorCileba<br />

kanonebs, xolo moqalaqe ki<br />

Rebulobs monawileobas maT<br />

Seqmnasa da SecvlaSi”.<br />

b. kriki<br />

tradiciuli gagebiT moicavs uflebebiT sargeblobas da aseve<br />

movaleobebis Sesrulebas, maSin SeiZleba ganvacxadoT, rom<br />

moqalaqeebad ar ibadebian, moqalaqeebad yalibdebian. magaliTad,<br />

erTguleba da pasuxismgebloba aris Tvisebebi, romlebic unda<br />

iswavlebodes da yalibdebodes. maSasadame, Tu es Tvisebebi<br />

fundamenturia moqalaqed yofnisaTis am sityvis sruli<br />

mniSvnelobiT maSin “namdvili” moqalaqe unda aRizardos am sityvis<br />

farTo mniSvnelobiT.<br />

dRes umravlesobis mier moqalaqeobis gaazreba moicavs zemoT<br />

CamoTvlili 6-ve koncefciis elementebs Tumca sxvadasxva proporciiT.<br />

zogierTi xazs usvams “movaleobebis” elements, zogi ufro met<br />

mniSvnelobas aniWebs “uflebebs”, “patriotizms” an Tvisebebs, romlebic<br />

unda gaaCndes “namdvil” moqalaqes.<br />

kavSiri adamianis uflebebTan<br />

Cven vxedavT, rom uflebebic da movaleobebic moqalaqeobis ideis<br />

mniSvnelovani nawilia misi arsebobis dasawyisidanve: moqalaqeebs unda<br />

gaaCndeT garkveuli fundamenturi uflebebi, da maT aseve moTxovebaT<br />

Seasrulon garkveuli movaleobebi. adamianebs zustad es “movaleobebi” an<br />

pasuxismgeblobebi aqvT mxedvelobaSi rodesac laparakoben rogori unda<br />

iyos moqalaqe da rogor unda moiqces is.<br />

Tumca Tu aseTi gageba metismetad mkacri mogveCveneba an metismetad<br />

SezRudavs yoveli konkretuli moqalaqis Tavisuflebas da Rirsebas, maSin<br />

mniSvnelovania gavixsenoT, rom es SezRudva aris adamianis uflebaTa<br />

Teoriis pirdapiri Sedegi. iseTi sazogadoebis Seqmna, romelic pativs<br />

scems yoveli moqalaqis adamianur Rirsebas aris mxolod survili,<br />

romelic garkveul pasuxismgeblobas gvakisrebs yvela Cvengans rogorc<br />

moqalaqeebs.<br />

arsebobs 2 uSualo kavSiri samoqalaqo pasuxismgeblobasa da adamianis<br />

uflebaTa Teorias Soris.<br />

1. faqti, rom yovel individs gaaCnia adamianis ZiriTadi uflebebi<br />

aravis aZlevs uflebas moiqces ise, rogorc mas surs. maT aqvT<br />

ufleba moiqcnen rogorc surT, vidre ar Seexebian sxva individebis<br />

uflebebs. amdenad, kargi moqalaqis Sesaxeb zustad SegviZlia<br />

vTqvaT, rom is moiTxovs moqalaqeebisagan pativi scen sxvebis<br />

uflebebs.<br />

2. meore mWidro kavSiri adamianis uflebebTan vlindeba Tu rogor<br />

aris dakavSirebuli moqalaqeobis koncefcia sazogadoebis<br />

wevrobasTan. magaliTad, Cven ar vsaubrobT dausaxlebeli<br />

kunZulebis moqalaqeebze, radganac moqalaqe bevrad metia vidre<br />

ubralod romelime qveynis an regionis macxovrebeli. moqalaqe<br />

ZiriTadad aris sazogadoebis wevri, romelic cxovrobs am<br />

regionSi; amdenad, Tu Cven gvainteresebs sazogadoebis Seqmna,<br />

romelic pativs scems adamianis uflebebs, es awesebs kidev erT<br />

damatebiT SezRudvas am sazogadoebaSi mcxovrebi individebis<br />

qcevaze.<br />

468 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


amdenad, kidev erTi rac SegviZlia vTqvaT kargi moqalaqeobis Sesaxeb<br />

iqneba is, rom moqalaqeoba moiTxovs qcevas, romelic sazogadoebas miiyvans<br />

adamianis uflebebis ufro met pativiscemamde.<br />

? ra unda gaakeTos moqalaqem rodesac sazogadoeba ver axerxebs<br />

daicvas sazogadoebis garkveuli nawilis uflebebi?<br />

moqalaqeobis problema<br />

dReisaTvis debatebis umravlesoba, romelic exeba moqalaqeobas<br />

aqcentirebulia moqalaqeebis monawileobis gazrdis problemaze da maT<br />

CarTvaze demokratiuli sazogadoebis procesebSi. TandaTan ufro metad<br />

xdeba gacnobiereba, rom moqalaqeebis mier periodulad xmis micema<br />

arasakmarisia im pirebis pasuxismgeblobis sakiTxis dasayeneblad,<br />

romlebic arCevnebs Soris arsebul periodSi axorcieleben mmarTvelobas,<br />

es aseve arasakmarisia ubralo moqalaqeebis mier sakuTari uflebebis<br />

gasaazreblad. ufro metic xmis micemis modelebic ki TavisTavad miuTiTebs<br />

politikuri apaTiis doneze mosaxleobaSi, rac seriozulad azianebs<br />

demokratiis efeqtur funqcionirebas. swored am problemebiT SeSfoTebam<br />

gamoiwvia evropis sabWos programis `demokratiuli moqalaqeobis<br />

ganviTarebis~ Camoyalibeba.<br />

? arCevnebSi xmis micemis garda, monawileobis ra forma aris<br />

daSvebuli Cveulebrivi moqalaqeebisTvis?<br />

sakiTxebis Semdegi kompleqti, romelsac DdRemde naklebi yuradReba<br />

eqceoda magram romlis mniSvnelobac izrdeba, Seexeba im individebis<br />

sakiTxebs, romlebic ama Tu im mizezebiT ar iyeneben moqalaqeobis yvela<br />

privilegiebs. amgvari viTarebis erT-erTi aspeqti aris xangrZlivi<br />

diskriminaciis Sedegi sazogadoebis SigniT: umciresobaTa jgufebs xSirad<br />

SeiZleba hqondeT im qveynis formaluri moqalaqeoba, romelSic cxovroben,<br />

magram SeiZleba ar hqondeT saSuleba srulad CaerTon am sazogadoebis<br />

cxovrebaSi.<br />

am problemis meore aspeqti aris mzardi globalizaciis Sedegi<br />

muSaobis da migraciis axali modelebis CarTviT, rasac mivyavarT iqamde,<br />

rom adamianebis didi raodenoba mTel msoflioSi cxovrobs sazRvargareT<br />

magram ara aqvT saSualeba ganacxadi Seitanon formaluri moqalaqeobis<br />

miRebaze. aseTi xalxi SeiZleba iyos imigranti muSaxeli, ltolvilebi,<br />

droebiTi macxovrebelebi an isini, visac gadawyvetili aqvs mudmivad<br />

dasaxleba sxva qveyanaSi.<br />

? ra unda iyos moqalaqeobis miRebis kriteriumebi mzard<br />

mravalkulturul samyaroSi? unda iyos imigranti muSaxeli<br />

uflebamosili isargeblos moqalaqeobis garkveuli<br />

privilegiebiT, rom aRaraferi vTqvaT formalur moqalaqeobaze?<br />

ganaTleba demokratiuli moqalaqeobisTvis: evropis sabWo<br />

da axalgazrdebi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“Cemze didi STabeWdileba<br />

moaxdina aq myofi adamianis<br />

uflebebis axalgazrda<br />

aqtivistebis<br />

mravalricxovnebam. maTi<br />

codna da gamocdileba<br />

marwmunebs, rom Cven unda<br />

gavagrZeloTYadamianis<br />

uflebebis sferoSi<br />

ganaTlebis programa<br />

skolebSi da SevqmnaT ufro<br />

meti skolisgareSe<br />

savarjiSoebi moqalaqeobis<br />

swavlebisaTvis”<br />

q-ni marina kovinina, adamianis<br />

uflebebis axalgazrduli<br />

ganaTlebis forumis<br />

monawile, 2000<br />

469


evropis sabWos msgavsi dasaxelebis programa Seecada Seeqmna safuZveli<br />

evropaSi demokratiuli moqalaqeobis ganaTlebis gansamtkiceblad. evropis<br />

sabWo mouwodebs wevr qveynebs CarTon es programa TavianT<br />

saganmanaTleblo, aRmzrdelobiT, kulturul da axalgazrdul programebSi<br />

da Tavad evropis sabWo aqtiurad muSaobs axali strategiebis da<br />

midgomebis gansazRvrisa da gavrcelebisTvis.<br />

demokratiuli moqalaqeobis ganaTlebis programis da deklaraciis<br />

proeqtSi (1999 w. aprili) gansazRvrulia Semdegi ZiriTadi maxasiaTeblebi.<br />

ganaTleba demokratiuli ganviTarebis mizniT:<br />

� warmoadgens uwyveti swavlebis interaqtiul process, romelic<br />

iqmneba sxvadasxva konteqstebSi.<br />

� amzadebs qalebs da mamakacebs sazogadoebriv cxovrebaSi aqtiuri<br />

rolis Sesrulebisa da pasuxismgeblobisaTvis maTi da maTi<br />

sazogadoebis momavlis formirebaSi.<br />

� miznad isaxavs adamianis uflebebis kulturis damkvidrebas,<br />

romelic uzrunvelyofs am uflebebis srul pativiscemas da maTgan<br />

gamomdinare pasuxismgeblobebis gaazrebas.<br />

� amzadebs xalxs mravalkulturul sazogadoebaSi cxovrebisaTvis da<br />

gansxvavebebis mimarT codniT, gagebiT, SemwynareblobiT da<br />

zneobrivad midgomisaTvis.<br />

� aZlierebs socialur erTobas, urTierTgagebas da solidarobas.<br />

� unda moicvas yvela asakobrivi jgufi da sazogadoebis seqtori.<br />

demokratiuli moqalaqeobis Sesaxeb ganaTlebis erT-erTi<br />

mniSvnelovani nabiji aris is, rom miznad isaxavs sxvadasxva axalgazrduli<br />

qselebis, partniorobis, iniciativebis da a.S. mxardaWeras raTa<br />

waaxalisos axalgazrdebi samoqalaqo sazogadoebaSi monawileobisaTvis.<br />

axalgazrdebi warmoadgenen miznobrivi mosaxleobis mniSvnelovani nawils.<br />

literatura<br />

b. kriki eseebi moqalaqeobaze Continuum, 2000<br />

demokratiuli moqalaqeobis Sesaxeb ganaTleba (evropis sabWo) www.coe.int/T/E<br />

moqalaqeobis swavlebis Jurnali www.tandf.co.uk/journals/arfax/13621025.html<br />

k. kenedi (red) samoqalaqo ganaTleba da Tanamedrove saxelmwifo, Falmer Press, 1997<br />

d. oliveri, d. heteri, moqalaqeobis safuZvlebi. Harvester Wheatsheaf, 1994<br />

470 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


mSvidoba da Zaladoba<br />

ra kavSiria mSvidobasa da adamianis uflebebs Soris? aris<br />

mSvidoba adamianis ufleba?<br />

II msolfio omis dros adamianis uflebebis masiuri darRvevebi da<br />

mSvidobis survili da saWiroeba idga evropis sabWos Seqmnis saTaaveebTan.<br />

adamianis uflebaTa kultura aris winapiroba mSvidobis misaRwevad<br />

msoflios nebismier qveyanaSi. mSvidobis ufleba miekuTvneba adamianis mesame<br />

Taobis uflebebs anu e.w. koleqtiur uflebebs.<br />

gaeros ganaTlebis, samecniero da kulturis organizacia (iunesko)<br />

aris wamyvani organizacia, romelic aqtiur rols asrulebs am uflebis<br />

damkvidrebaSi. WeSmaritad, 1994 w. iuneskos maSindelma generalurma<br />

direqtorma gamosca saerTaSoriso mimarTva mSvidobis uflebis, rogorc<br />

adamianis uflebis dasaarseblad. 1997 w. winadadeba mSvidobis adamianis<br />

uflebad gamocxadebis Sesaxeb waredgina iuneskos generalur konferencias.<br />

winadadeba uaryofil iqna, magram mSvidobis ufleba kvlav rCeba gaeros<br />

dRis wesrigSi. 2001 w. dasawyisSi adamianis uflebaTa komisiam miiRo<br />

rezolucia mSvidobis uflebis damkvidrebis Sesaxeb.<br />

? fiqrobT, rom mSvidobis ufleba unda gamoiyos rogorc<br />

damoukidebeli kategoria, Tu is ukve aris arsebuli adamianis<br />

uflebaTa nawili?<br />

maSin ra aris mSvidoba?<br />

mSvidobis koncefcias gaaCnia mniSvnelovani kulturologiuri<br />

ganzomilebebi. tradiciulad aRmosavlur kulturebSi mSvidobas ufro<br />

meti saerTo aqvs Sinagan mdgomareobasTan (mSvidoba Cvens gonebasa da<br />

gulSi), maSin rodesac dasavleT samyaroSi mSvidoba gagebulia rogorc<br />

adamianis gareT arsebuli mdgomareoba (omebis an Zaladobis ararseboba).<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“puri mSvidobis dros<br />

ukeTesia, vidre namcxvari<br />

omis dros”.<br />

slovakuri andaza<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� ra alternativebi<br />

gagvaCnia?<br />

� saSinao saqmeebi<br />

� saxarjo fuli<br />

� cxovreba srulyofil<br />

samyaroSi<br />

� roca dadgeba<br />

xvalindeli dRe<br />

� SeiZleba Semovide?<br />

� Zaladoba Cems<br />

cxovrebaSi<br />

� viTamaSoT?<br />

� eleqtrosadguri<br />

471


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

yoveli wlis seqtembris<br />

mesame samSabaTi<br />

mSvidobis saerTaSoriso<br />

dRe<br />

miwis danaRmvis akrZalvis<br />

saerTaSoriso kampania aris<br />

1997 wlis nobelis<br />

mSvidobis premiis<br />

Tanalaureati<br />

www.icbi.org<br />

mSvidobis konferencia<br />

magaliTad, indoeTSi sityva mSvidoba aris “Santi” da gulisxmobs<br />

gonebis srulyofil wesrigs an gonebis mSvidobas. gandim Tavis filosofia<br />

da strategia daamyara e.w. `aximsas~ koncefciaze, rac niSnavs zogadad<br />

yovelgvari sazianosagan Tavis Sekvebas. man Tqva: “aximsa sityva-sityviT<br />

niSnavs ara-Zaladobas. magram CemTvis mas aqvs ufro maRali, usasrulod<br />

maRali mniSvneloba. is niSnavs, rom Sen ar SegiZlia awyenino vinmes, Sen ar<br />

SegiZlia boroti azrebis TavSi gavleba, Tundac maT mimarT, visac mtrebad<br />

miiCnev. vinc am doqtrinas asrulebs misTvis mtrebi ar arsebobs.” maias<br />

tradiciis mixedviT mSvidoba dakavSirebulia simdidris cnebasTan; is<br />

dakavSirebulia Cveni cxovrebis sxvadasxva sferoebs Soris srulyofili<br />

balansis idesaTan.<br />

arsebobs mSvidobis mravali ganmarteba. erT-erTi maTgani, romelmac<br />

Zlieri gavlena moaxdina, aris msoflioSi aRiarebuli norvegieli<br />

mecnieris da am sferos mkvlevaris jon galtungis mier SemoTavazebuli<br />

mSvidobis pozitiuri da negatiuri gayofa.<br />

negatiuri mSvidoba niSnavs omis, konfliqtis ararsebobas<br />

saxelmwifoebs Soris an erTi saxelmwifos farglebSi, magaliTad,<br />

rogoricaa balkaneTis omi.<br />

meores mxriv pozitiuri mSvidoba niSnavs omis an konfliqtis<br />

ararsebobas, romelic erwymis Tanasworobas, samarTlianobas, da<br />

ganviTarebas.<br />

Cven SegviZlia SevajamoT es 2 cneba Semdegnaiarad:<br />

omis ararseboba = uaryofiTi mSvidoba<br />

omis ararseboba + socialuri samarTlianoba da ganviTareba =<br />

pozitiuri mSvidoba.<br />

amgvarad, socialuri samarTlianobis maRali done da Zaladobis<br />

minimaluri done axasiaTebs pozitiur mSvidobas.<br />

maSin rodesac zogierTi fiqrobs, rom omis dasrulebis Semdeg yvela<br />

problema gadaWrilia, realurad samuSaos didi nawili kvlav<br />

Sesarulebeli rCeba, kerZod, qveynis aSeneba da struqturebis ganviTareba,<br />

romelic migviyvans ufro met socialur samarTlianobamde da<br />

ganviTarebamde qveyanaSi mcxovrebi yvela adamianis sakeTildReod.<br />

amdenad Cven SegviZlia vTqvaT, rom mSvidoba ar aris mxolod<br />

ganiaraRebis sakiTxi, aramed aseve dakavSirebulia xalxis cxovrebasTan.<br />

? vin unda iyos pasuxismgebeli nebismieri tipis Zaladobis<br />

prevenciisaTvis saWiro strategiis ganxorcielebaze Tqvens<br />

sazogadoebaSi?<br />

1999 w. maisSi yvela asakis 10000 mSvidobis aqtivisti Seikriba haagaSi, holandiaSi axali strategiebis<br />

SesamuSaveblad, romelic uzrunvelyofda mSvidobas 21-e saukuneSi. haagis istoriuli konferenciis<br />

mowodebis monawileebSi iyvnen 1 500 axalgazrda 100 sxvadasxva qveynidan. konferenciis dasasruls<br />

gaeros generalur mdivans kofi anans waredgina `haagis programa mSvidobisa da samarTlianobisaTvis<br />

21-e saukuneSi~. amJamad is aris 50 punqtisagan Semdgari gaeros oficialuri dokumenti mTavrobebisa<br />

da samoqalaqo sazogadoebebis globaluri qmedebisaTvis.<br />

472 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


magram SegviZlia ki visaubroT mSvidobaze Zaladobaze<br />

saubris gareSe?<br />

arsebobs Zaladobis bevri ganmarteba. maTgan erT-erTi ganimarteba,<br />

rogorc Zalis gamoyeneba – faruli an aSkara – im mizniT, rom miiRo<br />

adamianisagan an jgufisagan is, risi mocemasac isini Tavis nebiT ar<br />

Tanxmdebian.<br />

arsebobs Zaladobis sxvadasxva forma. Cven SegviZlia ganvasxvavoT<br />

pirdapiri da iribi (anu struqturuli) Zaladoba:<br />

� pirdapiri Zaladoba = fizikur Zaladobas<br />

� iribi (anu struqturuli) Zaladoba = siRaribe, eqsploatacia,<br />

socialuri usamarTloba, demokratiis ararseboba, da a.S.<br />

amgvarad, mSvidoba arsebobs, rodesac adgili ar aqvs pirdapir an irib<br />

Zaladobas.<br />

ra aris Zaladobis fasi?<br />

mSvidobis araarsebobis pirobebSi konfliqtSi CarTuli mxareebis<br />

ekonomiuri da socialuri uflebebi darRveulia (qveynis ganadgurebuli<br />

ekonomika, arsebobs Savi bazari, samsaxurebis an saxlebis dakargva, da a.S.),<br />

iseve rogorc maTi samoqalaqo da politikuri uflebebi (safrTxeSia<br />

sicocxlis ufleba, aseve wamebisagan dacvis ufleba, an fizikuri<br />

janmrTelobis ufleba da a.S.). konfliqtis mokle da grZelperspeqtiviani<br />

Sedegebi adamianis uflebaTa darRvevis TvalsazrisiT damangrevelia da<br />

Rrma Wrilobebs toveben sazogadoebaSi.<br />

pirdapiri Zaladoba:<br />

1. bosniasa da hercogovinaSi 1995 wlis mSvidobis Sesaxeb zogadi<br />

CarCo xelSekrulebis arsebobis miuxedavad 850000-dan 1.2<br />

milionamde adamiani kvlav qveynis SigniT iZulebiT gadaadgilebuli<br />

an ltolvilia; daaxloebiT 17000 adamiani ugzo-ukvlod<br />

dakargulad iTvleba.<br />

2. 800000 adamiani daiRupa 3 Tvis ganmavlobaSi ruandaSi 1994 wlis<br />

omis dros.<br />

3. I msoflio omis dros daRupulTa saerTo raodenoba iyo 8538315<br />

4. 1990-ian wlebSi mTeli msoflioSi samoqalaqo omma imsxverpla 5<br />

milioni adamiani<br />

5. msoflioSi 500 milioni cecxlsasroli iaraRi mosaxleobis<br />

xelSia.<br />

6. 1990-ian wlebSi omebma da Sida konfliqtebma 50 milioni adamiani<br />

aiZula gaqceuliyvnen TavinaTi saxlebidan.<br />

7. TveSi 800 adamianis sikvdilis mizezi xdeba qveiTi jaris<br />

sawinaaRmdego naRmebi (miwis naRmebi).<br />

8. 1995 w. 53 milioni adamiani – dedamiwaze mcxovrebi yoveli 115<br />

adamianidan erTi – mowyvetil iqna maT saxlebs da an<br />

gadanacvlebul iqna maTive qveynebis SigniT an iqcnen ltolvilebad<br />

sxva qvenebSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

473


arapirdapiri Zaladoba:<br />

1. daaxloebiT 17 milioni adamiani iRupeba yovel wels medikamnetebis<br />

naklebobis gamo.<br />

2. daaxloebiT 24000 adamiani kvdeba yoveldRiurad SimSilis Sdegad.<br />

es aris daaxloebiT 1 adamiani yovel 3.5 wamSi.<br />

3. dReSi 30000 bavSvze meti iRupeba ZiriTadad prevencirebadi<br />

daavadebebisagan.<br />

? rogor fiqrobT, unda arsebobdes Zaladobis SemzRudveli<br />

wesebi satelevizio programebisaTvis?<br />

prioritetebi saxelmwifo danaxarjebis sferoSi (%-li gamoxatuleba Sida safaso produqtTan<br />

mimarTebaSi)<br />

qveyana saxelmwifo xarjebi<br />

ganaTlebis sferoSi<br />

1995-1997<br />

saxelmwifo xarjebi<br />

jandacvis sferoSi<br />

1998<br />

samxedro xarjebi<br />

1999<br />

angola 6,2 (1985-1987) 5,8 23,5<br />

kosta rika 5,4 5,2 ...<br />

eriTrea 1,8 ... 22,9<br />

eTiopia 4,0 1,7 9,0<br />

norvegia 7,7 7,4 2,2<br />

ruseTis federacia 3,5 2,5(1990) 3,8<br />

saudis arabeTi 7,5 12,8 13,2<br />

TurqeTi 2,2 2,2(1990) 5.0<br />

ukraina 5,6 3,6 3,1<br />

gaerTianebuli samefo 5,3 5,9 2,5<br />

2000 wlis yvelaze didi samxedro danaxarjebis mqone 6 qveyana 39 (miliard aSS dolarebSi)<br />

adgili 2000 (1999) qveyana 2000 msoflio samxedro<br />

danaxarjebis wili<br />

(%)<br />

1 (1) aSS 180.6 37<br />

2 (7) ruseTi 43,9 6<br />

3 (3) safrangeTi 40,4 5<br />

4 (2) iaponia 37,8 5<br />

5 (5) gaerTianebuli samefo 36,3 5<br />

6 (4) germania 33 4<br />

474 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


msoflio samxedro danaxarjebi da misi alternatvebi<br />

saerTo sqema = saerTo wliuri msoflio samxedro danaxarjebi 2001 wels (756 miliardi aSS<br />

dolari) = 1 miliardi aSS dolari<br />

Tanxa, romelic saWiroa...<br />

a) mosaxleobis stabilurobisaTvis<br />

10.5 miliardi aSS dolari<br />

b) tyeebis gaCexvis SeCereba<br />

7 miliardi aSS dolari<br />

g) globaluri daTbobis prevencia<br />

8 miliardi aSS dolari<br />

d) toqsikuri wvimebis prevencia<br />

8 miliardi aSS dolari<br />

e) jandacvis uzrunvelyofa<br />

15 miliardi aSS dolari<br />

v) SimSilisa da uxarisxo kvebis aRmofxvra<br />

19 miliardi aSS dolari<br />

z) ozonis Sris rRvevis SeCereba<br />

5 miliardi aSS dolari<br />

T) niadagis eroziis prevencia<br />

24 miliardi aSS dolari<br />

i) sufTa usafrTxo energiis uzrunvelyofa<br />

ganaxlebadi energia: 17 miliardi aSS dolari<br />

energiis feqturoba: 33 miliardi aSS dolari<br />

k) uwignurobis aRmofxvra<br />

5 miliardi aSS dolari<br />

l) ganviTarebadi qveynebis valebis gauqmeba<br />

30 miliardi aSS dolari<br />

m) TavSesafris uzrunvelyofa<br />

21 miliardi aSS dolari<br />

n) usafrTxo sufTa wylis uzrunvelyofa<br />

58 miliardi aSS dolari<br />

aris Zaladoba bunebrivi?<br />

bevri darwmunebulia, rom adamianebi bunebiT moZaladeebi arian da rom<br />

Sesabamisad Cven Tavidan ver avicilebT omebs, konfliqtebs da zogadad<br />

Zaladobas Cven cxovrebaSi da Cven sazogadoebaSi. am sferos sxva<br />

specialistebi acxadeben, rom Cven SegviZlia Tavidan aviciloT Zaladobrivi<br />

fiqri, azrovneba, grZnoba da moqmedeba. 1986 wels bevri CrdiloeTis Tu<br />

samxreTis, aRmosaveleT da dasavleT qveynis mecnierTa mier seviliaSi<br />

SemuSavebuli gancxadeba Zaladobis Sesaxeb adasturebs amas da acxadebs:<br />

1. “imis Tqma, rom Cven memkvidrulad vRebulobT omebis warmoebis<br />

tendencias Cveni cxoveli winaprebisagan, mecnierulad arasworia.<br />

brZola aris sufTa adamianuri fenomeni da ar gvxvdeba cxovelebSi.<br />

2. arseboben kulturebi, romlebic arasodes CarTulan omebSi<br />

saukuneebis ganmavlobaSi da arseboben kulturebi, romlebic ufro<br />

xSirad omoben erT periodSi, vidre sxva periodSi..<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

475


RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

25 noemberi<br />

qalebis winaaRmdeg<br />

Zaladobis aRmofxvris<br />

saerTaSoriso dRe<br />

`zustad iseve, rogorc azri<br />

omis Sesaxeb, mSvidobac<br />

adamianis azrovnebidan iRebs<br />

saTaves. adamianTa modgmam<br />

gamoigona omi, mas mSvidobis<br />

gamogonebac SeuZlia. amaze<br />

pasuximgebloba yovel<br />

Cvengans ekisreba.~<br />

seviliuri ganacxadi<br />

Zaladobis Sesaxeb<br />

3. Tqma, rom omi an sxva Zaladobrivi saqcieli aris genetikurad<br />

daprogramebuli adamianis bunebaSi, mecnierulad arasworia.<br />

4. Tqma, rom adamianebs aqvT “moZalade” tvini, mecnierulad arasworia.<br />

Cven moqmedebas ganapirobebs Cveni qceva da ayalibebs Cveni<br />

garemopirobebi da sazogadoeba....”<br />

bevri Cvenganis agresiuli da Zaladobrivi qmedeba Camoyalibebulia<br />

garemos da garemomcveli pirobebis zegavleniT. Cven vswavlobT fiqrs,<br />

grZnobas da qmedebas agresiulad da xSir SemTxvevebSi Zaladobrivad. sadac<br />

ar unda vcxovrobdeT Cven varT socialuri da kulturologiuri presis<br />

qveS, rac gvaiZulebs vikiTxoT Zaladobis Sesaxeb, vuyuroT Zaladobas, da<br />

vusminoT Zaladobis Sesaxeb, TiTqmis uwyvetad. satelevizio programebi,<br />

reklamebi, gzeTebi, video TamaSebi, da filmebisa da musikis industria<br />

mniSvnelovnad uwyobs xels am situacias. bavSvs zrdasrul periodamde<br />

mxolod televizoriT ukve nanaxi aqvs aTasobiT mkvleloba da Zaladobis<br />

aqtebi. Tanamedrove sazogadoebebi Segnebulad Tu gauazreblad amarTleben<br />

Zaladobas. Zaladoba ganxilulia rogorc dadebiTi faseuloba. umetes<br />

kulturebSi Zaladobaze uaris Tqma da fizikuri ZaladobisTvis an<br />

konfrontaciisTvis Tavis arideba aRiqmeba rogorc sisustis niSani<br />

gansakuTrebiT mamakacebisaTvis, romlebic didi zewolis qveS imyofebian<br />

TavianTi Tanatolebis mxridan Zalian mcire asakidan.<br />

? eTanxmebiT gancxadebas, rom Zaladoba arasodes aris<br />

gamarTlebuli Tundac yvelaze agresiuli adamianebis mimarT?<br />

daSineba aris pirovnebaTaSorisi Zaladobis erT-erTi forma<br />

axalgazrdebs Soris da aCvenebs rogor gamoiyeneba Zaladoba, raTa Tavi<br />

igrZno ufro Zlierad sxvebis dazaralebis xarjze. 2001 wlis<br />

gamokiTxvaSi espaneTis saSualos skolis moswavleTa TiTqmis naxevarma<br />

aRiara, rom icodnen TavianTi Tanatolebis SemTxvevebi, romlebic<br />

daSinebuli iyvnen megobari studentebis mier.<br />

daSinebis garda arsebobs pirovnebaTaSorisi Zaladobis formebi:<br />

alkoholTan da narkotikebTan dakavSirebuli Zaladoba, bandituri<br />

dajgufebebis Zaladoba, iZulebiTi prostitucia, monoba, Zaladoba<br />

skolebSi, da rasizmTan dakavSrebuli Zaladoba, yvela aris<br />

pirovnebaTaSorisi Zaladobis gamovlineba, romelic gavlenas axdens Cvens<br />

an sxva bevri adamianis cxovrebaze. Zaladobis zogierTi es forma gavlenas<br />

axdens axalgazrdebze ufro specifikurad, magaliTad, bandituri<br />

dajgufebebis Zaladoba, skolebSi Zaladoba, da rasistuli Zaladoba.<br />

? eTanxmebiT azrs, rom “namdvili mamakacs” ar unda eSinodes<br />

Zaladobis?<br />

seqsualuri Seuracxyofa da seqsualuri Zaladoba bavSvebis an qalebis<br />

mimarT (an Tundac kacebis) farTod gavrcelebuli fenomenia Cvens<br />

sazogadoebebSi. SemTxvevaTa umetesobas adgili aqvs saxlebSi da kerZo<br />

adgilebSi da ara quCebSi, bevris rwmenis sawinaaRmdegod. Tavdamsxmelebs<br />

msxverpli xSirad icnobs da isini borotad sargebloben ndobiT, romelsac<br />

isini Rebuloben danaSaulis Cadenamde. msxverplis umetesoba ar acxadebs<br />

danaSaulis Sesaxeb an amas mravali wlis Semdeg akeTeben. amisTvis bevri<br />

476 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


mizezi arsebobs, xSirad urTierTdakavSirebuli, da situaciasTan<br />

dakavSirebuli: damnaSavis vinaoba, Seuracxyofis buneba (xangrZlivoba da<br />

sixSire), msxverplis vinaoba da a.S. SeiZleba moxdes ise, rom msxverpli<br />

iyos Zalian axalgazrda da ar esmodes ra xdeba vidre Zalian gvian ar<br />

aris. da /an maT esaWiroebaT daxmareba da aravin hyavT visac SeiZleba<br />

endon. da /an isini uyvebian am ambavs vinmes, visac ar sjera maTi rac<br />

xSirad sakmaod xdeba bavSvebis SemTxvevaSi. da/an isini ganicdian<br />

sircxvilis, danaSaulis grZnobas, da/an emuqrebian da xdeba maTi<br />

manipulireba damnaSaveebis mxridan. SemTxvevaTa umravlesobaSi damnaSave<br />

ojaxis wevria.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

deklaracia xalxTa mSvidobis uflebis Sesaxeb, A/RES/39/11, gaeros generaluri asamblea, 12<br />

noemberi, 1984w.<br />

moxseneba 2000w-is socialuri ganviTarebis Sesaxeb, PROOON, Oxford University Press, aSS<br />

moxseneba 2000, `saerTaSoriso amnistia”, Amnesty International Publications, inglisi, 2000w.<br />

seviliuri ganacxadi Zaladobis Sesaxeb, www.unesco.org/human_rights/hrfv.htm espaneTi, 1986<br />

j. taileri, a. beri, (Comp), droa gavauqmoT omi, mSvidobisa da samarTlianobis damyarebis<br />

axalgazrduli gegma, haagis mSvidobis mowodeba, Eurpean Youth Foundation, 2001 w<br />

adamianis uflebaTa gaeros komisia, rezolucia mSvidobaze erebis uflebis damkvidrebis<br />

Sesaxeb, E/CN.4/RES/2001/69,25 aprili 2001w.<br />

v. fizasi, mSvidobisa da konfliqtebis problemebis kvlevis Sesavali, Lerna, barselona,<br />

1987w.<br />

axalgazrdebis xmebi, romlebic ikvleven problemas `bavSvebi da omi~,<br />

www.unicef.org/voy/meeting/war/war-exp2.html, iunisefi, msoflio moxseneba 2001w., Human<br />

Rights Watch, aSS, 2000w<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

477


“pirovnuli usafrTxoebis<br />

mniSvneloba aris “xalxis<br />

usafrTxoebis “ sinonimi...<br />

pirovnuli usafrTxoebis<br />

mizani aris xalxis<br />

usafrTxoeba da gadarCena.”<br />

doqtori sver lodgaardi<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� brZola simdidrisa da<br />

ZalauflebisaTvis<br />

� saxarjo fuli<br />

� roca dadgeba<br />

xvalindelo dRe<br />

� SeiZleba Semovide?<br />

� Zaladoba Cems<br />

cxovrebaSi<br />

� bingos uflebebi<br />

� enobrivi barieri<br />

pirovnebis usafrTxoeba<br />

pirovnuli usafrTxoebis cneba saerTaSoriso leqsikonSi 20-e saukunis<br />

bolos gamoCnda. manamde 300 wlis ganmavlobaSi mxolod saxelmwifo<br />

usafrTxoebis idea iyo nacnobi da miRebuli cneba. saxelmwifoebi<br />

uflebamosili iyvnen da maTgan moelodnen teritoriuli mTlianobis dacvas<br />

gareSe safrTxisagan da dasaSvebi iyo specialuri zomebis miRebac ki am<br />

mizniT, magram usafrTxoebis gageba, yovel SemTxvevaSi saerTaSoriso<br />

doneze, ar scdeboda saxelmwifos sazRvrebs.<br />

usafrTxoebis koncefcia Seicvala 1990-an wlebSi da saerTaSoriso<br />

sazogadoebriobam gaacnobiera ara mxolod saxelmwifoebis aramed<br />

adamianebis dacva usafrTxoebis dacvis mniSvnelovneba. Tundac maSin<br />

rodesac es ewinaaRmdegeboda konkretuli mTavrobis survilebs. ra Tqma<br />

unda manamdec arsebobda sityva usafrTxoebis zogadi gamoyeneba, romelic<br />

vrceldeboda adamianebze. magram 1990–ian wlebSi radikaluri cvlileba<br />

moxda saerTaSoriso doneze: pirvelad istoriaSi adamianebis dacva, rac<br />

adre konkretuli saxelmwifos pirad saqmed iTvleboda gaxda<br />

saerTaSoriso sazogadoebriobis ganxilvis sagani.<br />

formulireba Seicvala, da aseve qmedebebic<br />

koleqtiuri usafrTxoebis RonisZiebebi, romelic moicavs erebis<br />

koalicias da mimdinareobs gaeros xelmZRvanelobiT ar iyo aucileblad<br />

miRebuli saxelmwofiebis usafrTxoebis gaZlierebis mizniT, aramed<br />

ZiriTadad xalxis(ebis) usafrTxoebis saxeliT. movlenebi, romlebsac<br />

478 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


adre humanitarul katastrofebs miakuTvnebdnen, amJamad unda<br />

gansazRvruliyo mSvidobisa da usafrTxoebis TvalsazrisiT. es<br />

gamoyenebuli iyo saerTaSoriso iZulebiTi zomebis gasamarTleblad,<br />

romlis erT-erTi pirveli magaliTic aris iZulebiTi humanitaruli zomebi<br />

somaliSi (1992-93 wlebSi), rodesac gaeros uSiSroebis sabWom gansazRvra<br />

rom:<br />

“adamianuri tragediis masStabi.... warmoadgens safrTxes saerTaSoriso<br />

mSvidobisa da usafrTxoebisaTvis”.<br />

gaeros operacia somaliSi (UN SOM) daiwyo 1992 wels mogadiSuSi<br />

cecxlis Sewyvetis monitoringis da humanitaruli daxmarebis tvirTis<br />

gasacileblad qalaqis daniSnulebis adgilebSi. misiis mandati da<br />

kontigenti mogvianebiT gaizarda, raTa somalis mTel teritoriaze daculi<br />

yofiliyo humanitaruli manqanebis da gamanawilebeli punqtebis<br />

usafrTxoeba.<br />

cvlilebis ori aspeqti:<br />

zemoT moyvanili nawyveti kosovos Sesaxeb gaeros rezoluciidan<br />

aCvenebs sakiTxebis klasifikaciis or fundamentur cvlilebas, romlebic<br />

safrTxes warmoadgendnen saerTaSoriso usafrTxoebisaTvis:<br />

1. movlenaTa tipebi, romlebic ganixileboda rogorc muqara<br />

usafrTxoebisaTvis<br />

2. usafrTxoebis cnebis gafarToeba ara mxolod saxelmwifoebs Soris<br />

konfliqtebze, aramed Sida saxelmwifoebriv movlenebzec.<br />

gaeros uSiSroebis sabWo<br />

gaeros wesdebis miznebisa da principebis da uSiSroebis sabWos upirvelesi valdebulebis gaTvaliswinebiT<br />

msoflioSi mSvidobisa da usafrTxoebis SenarCuebis mizniT,<br />

ganzraxuli aqvs moagvaros mZafri humanitaruli situacia kosovoSi (iugoslaviis federaluri<br />

respublika), da uzrunvelyos yvela ltolvilisa da iZulebiT gadaadgilebuli piris usafrTxo da<br />

Tavisufali dabruneba saxlebSi,<br />

askvnis ra, rom reginonSi arsebuli situacia warmoadgens safrTxes msoflio mSvidobisa da<br />

usafrTxoebisaTvis ... da moqmedebs am mizniT gaeros wesdebis VII Tavis mixedviT,<br />

... Rebulobs gadawyvetilebas, rom kosovoSi ganlagebuli da moqmedi saerTaSoriso usafrTxoebis<br />

RonisZiebebi moicavdes:<br />

1. saomari moqmedebebis ganaxlebis dausveblobas<br />

2. kosovos ganTavisuflebis armiis demilitarizacias<br />

3. uafrTxo garemos Seqmnas, romelSic ltolvilebi da iZulebiT gadaadgilebuli pirebi SeZleben<br />

usafrTxod dabrundnen saxlebSi... da usafrTxo gaxdes humanitaruli tvirTis daninulebis adgilze<br />

mitana:<br />

4. sazogadoebrivi wesrigisa da usafrTxoebis uzrunvelofas...”<br />

nawyveti 1244 (1999 w.) rezoluciidan. miRebulia gaeros uSiSroebis sabWos mier 4011 – Sexvedraze,<br />

1999wlis 10 ivniss.<br />

ram gamoiwvia cvlilebebi?<br />

usafrTxoebis arsidan, romelic saxelmwifoze iyo aqcentirebuli, im<br />

mdgomareobaze gadasvla, romelmac wina planze wamowia adamianis faqtori,<br />

“usafrTxoeba is pirobaa,<br />

romelic yvelafers<br />

SesaZlebels xdis.”<br />

ema rotSildi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo 479


sisxlis samarTlis saerTaSoriso sasamarTlo<br />

mTeli rigi garemoebebis zegavleniT moxda. eWvgareSea, rom erT-erTi aseTi<br />

gavlena civi omis dasruleba iyo, ramac saSualeba misca mTavrobebs da<br />

xalxs gamoeaSkaravebinaT manadme dafaruli interesebi. erT-erTi Sedegi iyo<br />

rTuli da mankieri, xSirad Sidasaxelmwifoebrivi konfliqtebi, romelic<br />

samoqalaqo msxverplis TvalsazrisiT axali tipis reagirebas moiTxovda.<br />

Tumca, albaT arsebobda ufro mniSvnelovani gavlena vidre ubralod imis<br />

gaazreba, rom xalxis dacva zogjer saerTaSoriso reagirebas moiTxovs.<br />

bolos da bolos amgvari gageba ukve didi xania arsebobda magram<br />

“Careva” imaSi, rac sufTad saSinao saqmed iTvleboda ar iyo miCneuli<br />

SesaZlebel an misaReb qmedebad. Tumca axla adamianis uflebebis sakiTxebiT<br />

mzardma dainteresebam mTel msoflioSi migviyvana gamarTlebis formamde,<br />

romelmac Tu sayovelTao ara, yovel SemTxvevaSi farTo aRiareba moipova:<br />

saboloo jamSi, adamianis uflebebi gansazRvrulia xalxisaTvis da ara<br />

saxelmwifoebisaTvis, da faqtobrivad msoflios yvela qveyana gamoxatavs<br />

Tanxmobas am normebze.<br />

? ramdenad unda iyos saxelmwifoebis saSinao politika<br />

saerTaSoriso sazogadoebriobis usafrTxoebis sagani<br />

individualuri Tu saxelmwifo interesebi?<br />

adamianis uflebebis ZiriTadi idea aris is, rom arsebobs adamianuri<br />

Rirsebis garkveuli done, romelic ar SeiZleba xelyofil iqnas romelime<br />

mTavrobis an pirovnebis mier. amdenad, adamianis uflebebis aRiarebis<br />

gardauvali Sedegi aris sakuTari suverenitetis nawilobrivi daTmoba, am<br />

terminis Zveleburi gagebiT. saerTaSorisod aRiarebuli adamianis uflebaTa<br />

normebze xelis moweris dros isini SeTanxmdnen, rom pirovneba daeyenebinaT<br />

wina planze da amgvarad isini uars amboben SesaZleblobaze, gaakeTon<br />

absoluturad yvelaferi saxelmwifos interesebis saxeliT.<br />

es zustad is ideaa, romelmac bolo 10 wlis ganmavlobaSi moikida<br />

fexi saerTaSoriso uerTierTobebis sferoSi. aman gamoiwvia ara mxolod<br />

gaeros misiebis ricxvis zrda ufro farTo mandatiT vidre manamde, aramed<br />

zewola, rom daarsdes saerTaSoriso mudmivmoqmedi sisxlis samarTlis<br />

sasamarTlo, sadac adamianis uflebaTa damrRvevebi gasamarTldebian<br />

nebismieri konkretuli saxelmwifos farglebs gareT.<br />

saerTaSoriso sazogadoeba Seikriba romSi, italiaSi 1998 w. 15-17 ivniss raTa daesrulebina wesdebis<br />

proeqti, romelic 60 saxelmwifos mier ratificirebis Semdeg daaarsebs saerTaSoriso sisxlis<br />

samarTlis sasamarTlos. es iqneba mudmivmoqmedi sisxlis sasamarTlo, romelic gaasamarTlebs genocidSi,<br />

saomar danaSaulebSi da kacobriobis winaaRmdeg Cadenil danaSaulebSi eWvmitanil individebs.<br />

mudmivi debatebi: ganTavisufleba “survilisagan”.<br />

pirovnul usafrTxoebaze axleburi aqcentis gakeTebis dawyebas xSirad<br />

mivyavarT gaeros uSiSroebis sabWos generaluri mdivnis butros butros<br />

Ralis mier 1992 w. gamocxadebuli mSvidobis dRis wesrigamde. es<br />

480 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


dokumenti acxadebs, rom usafrTxoebis winaaRmdeg mimarTuli saSiSroeba<br />

ar aris mxolod samxedro xasiaTis:<br />

`gaxleCilma ozonis Srem bevrad ufro didi safrTxe SeiZleba Seuqmnas<br />

mosaxleobas, vidre yvelaze mtrulma jarma. gvalvas da avadmyofobas<br />

SeuZlia gamoiwvios aranaklebi ubedureba, vidre saomar iaraRs.”<br />

dokumnetSi naTqvami iyo, rom ekologiuri arastabiluroba, siRaribe,<br />

SimSili da Cagvra aris ara mxolod usafrTxoebis mwvave sakiTxebi, aramed<br />

konfliqtebis rogorc wyaro aseve Sedegi.<br />

gaeros ganviTarebis programis adamianis ganviTarebis 1994 w. moxseneba<br />

agrZelebda am ideas ufro farTo interpretaciiT da gvTavazobda<br />

pirovnuli usafrTxoebis cnebis 2 urTierTdakavSirebuli nawilis<br />

gamoyofas:<br />

1. “Cveni yoveldRiuri cxovrebis uecari da damRupveli<br />

darRvevebisagan dacva” (cnobilia rogorc `SiSisagan<br />

gaTavisufleba”) da<br />

2. “dacva SimSilis, avadmyofobis, danaSaulis da represiis mudmivi<br />

muqarisagan” (cnobilia rogorc `gaTavisufleba survilisagan)<br />

moxseneba kidev ufro aviTarebda am cnebebs da gamoyo pirovnuli<br />

usafrTxoebis 7 calke komponenti:<br />

� ekonomikuri usafrTxoeba (garantirebuli minimaluri Semosavali)<br />

� sakvebis usafrTxoeba (sakvebis fizikuri da ekonomikuri<br />

xelmisawvdomoba)<br />

� janmrTelobis usafrTxoeba (avadmyofobisa da infeqciebisagan<br />

SedarebiTi daculoba)<br />

� ekologiuri usafrTxoeba (sufTa wyliT, sufTa haeriT da<br />

aradegradirebuli niadagis sistemiT uzrunvelyofa).<br />

� pirovnuli usafrTxoeba (pirovnebis Zaladobisa da muqarisagan<br />

dacva)<br />

� sazogadoebrivi usafrTxoeba (kulturuli TviTmyofadobis<br />

usafrTxoeba)<br />

� politikuri usafrTxoeba (adamianis ZiriTadi uflebebis da<br />

Tavisuflebebis dacva)<br />

Tumca pirovnuli usafrTxoebis es farTo koncefcia bevrisaTvis<br />

kritikis sagania, radganac maT sjeraT, rom rac ufro met komponentebs<br />

CavrTavT am cnebaSi is rogorc politikuri instrumenti ufro naklebad<br />

sasargeblo gaxdeba. kerZod, saerTaSoriso moZraobis “partnioroba<br />

pirovnuli usafrTxoebisaTvis” erT-erTi damaarsebeli, kanadis sagareo<br />

saqmeTa da saerTaSoriso vaWrobis saministro gvTavazobs bevrad ufro<br />

viwro ganmartebas: “pirovnuli usafrTxoeba niSnavs xalxis usafrTxoebas<br />

rogorc Zaladobrivi, aseve ara-Zaladobrivi safrTxisagan. is aris<br />

saxelmwifos mdgomareoba, romelic uzrunvelyofs raime safrTxis<br />

ararsebobas adamianis uflebis, usafrTxoebis da maTi sicocxlisTvisac ki.<br />

imisaTvis, rom ganisazRvros ramdenad kanonzomierad aris esa Tu is<br />

sakiTxi ganxiluli pirovnebis usafrTxoebis konteqstSi, unda gavarkvioT<br />

ra xarisxiT emuqreba safrTxe adamianis usafrTxoebas”.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

axalgazrdebi da<br />

pirovnuli<br />

usafrTxoeba<br />

axalgazrduli organizaciebi,<br />

romlebic monawileoben<br />

mSvidobis, adamianis<br />

uflebaTa sferoSi<br />

ganaTlbis, ekologiuri<br />

sakiTxebis an SimSilis<br />

aRmofxvris programebsa da<br />

aqciebSi SeiZleba iTqvas, rom<br />

iRwvian pirovnuli<br />

usafrTxoebis<br />

gaZlierebisaTvis. isini<br />

miznad isaxaven iseTi<br />

pirobebis Seqmnas, romelSic<br />

xalxi ufro Tavisufali<br />

iqneba survilisa da<br />

SiSisagan.<br />

“...keTilsindisier xalxs ar<br />

SeuZlia ganze gadges da<br />

uyuros sxva adamianebis<br />

mimarT saxelmwifoebis<br />

meTaurobiT ganxorcielebul<br />

sistematiuri ganadgurebis<br />

safrTxes. keTilsindisier<br />

xalxs ubralod ar SeuZliaT<br />

aitanon es da ar SeuZliaT<br />

ar moevlinon mxsnelebad,<br />

Tuki es maT Zalebs ar<br />

aRemateba”.<br />

vaclav haveli<br />

481


? ra aris usafrTxoebis cnebis gafarToebis dadebiTi da<br />

uaryofiTi mxareebi, romelic moicavs “saWiroebisagan” da<br />

SiSisagan gaTavisuflebas?<br />

pirovnuli usafrTxoebis programa<br />

sxvadasxva interpretaciebis, ganmartebebis da xazgasmis miuxedavad<br />

pirovnuli usafrTxoebis sxvadasxva cnebebs aqvT saerTo elementebi.<br />

pirovnuli usafrTxoebis dRis wesrigis centraluri maxasiaTeblebia:<br />

� aqcenti saxelmwifoebis usafrTxoebidan gadatanilia xalxis<br />

usafrTxoebaze. rac pirovnuli usafrTxoebis erT-erT ZiriTad<br />

damsaxurebad iTvleba. rogorc adre vaxseneT, saukuneebis manZilze<br />

usafrTxoeba ganixileboda ZiriTadad rogorc erovnuli an<br />

saxelmwifoebivi usafrTxoeba. amJamad pirovnuli usafrTxoebis<br />

idea iwvevs xalxs saerTaSoriso diskusiaze da ayenebs pirovnuli<br />

da xalxis da ara mxolod saxelmwifos usafrTxoebis sakiTxs.<br />

� es gulisxmobs da kidev erTxel xazs usvams saxelmwifoebis<br />

valdebulebas maTi moqalaqeebis usafrTxoebis dacvis Sesaxeb.<br />

xalxis usafrTxoebaze fokusireba zrdis saxelmwifoebis rols<br />

TvianTi moqalaqeebis usafrTxoebis dacvaSi.<br />

� is aRiarebs adamianis usafrTxoebis urTierTdakavSirebulobas<br />

faqtTan, rom bevri sakiTxi scdeba saxelmwifos da sxva sazRvrebs.<br />

pirovnuli usafrTxoebis buneba xazs usvams DdRevandel msoflioSi<br />

xalxis urTierTdamokidebulebas da gvaxsenebs, rom bevr problemas<br />

ara aqvs “pasporti” da ver SeCerdeba politikur sazRvrebze.<br />

magaliTad, ganviTarebul qveynebSi qalebi da mamakacebi ar arian<br />

izolirebuli ganviTarebad qveynebSi arsebuli siRaribisagan, rac<br />

dasturdeba migraciis da daavadebebis magaliTze, romelTaTvisac ar<br />

arsebobs sazRvrebi. ganviTarebadi qveynebis mosaxleoba riskis qveS<br />

aris CrdiloeTis qveynebis qarxnebis mier warmoSobili<br />

industriuli dabinZurebis gamo.<br />

� is aRiarebs arasamTavrobo seqtorebis mniSvnelobas. miwis naRmebis<br />

sawinaaRmdego saerTaSoriso kampania xSirad moyvanilia, rogorc<br />

arasamTavrobo organizaciebis mier ganxorcielebuli efeqturi<br />

iniciativa. “samoqalaqo sazogadoebis organizaciebi eZeben ufro<br />

did SesaZleblobebs da did psuxismgeblobas pirovnuli<br />

usafrTxoebis damkvidrebisaTvis. bevr SemTxvevaSi arasamTavrobo<br />

organizaciebi Zalian efeqturi partniori aRmoCnda xalxis<br />

usafrTxoebis dacvis saqmeSi” 33<br />

� is moiTxovs, rom adamianis uflebaTa da humanitaruli uflebebis<br />

darRvevis damnaSaveebma pasuxi agon. saerTaSoriso sisxlis<br />

samarTlis sasamarTlos da aseve saerTaSoriso sisxlis samarTlis<br />

tribunalis Seqmna yofili iugoslaviisa da ruandasaTvis<br />

ganixileba rogorc mniSvnelovani winsvla pirovnuli usafrTxoebis<br />

damkvidrebisaTvis.<br />

� is xazs usvams usafrTxoebis sakiTxebis sirTules da<br />

gansakuTrebul yuradRebas uTmobs kompleqsuri gadawyvetilebebis<br />

moZiebis aucileblobas. pirovnuli usafrTxoebis sxvadasxva<br />

482 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


gamoyenebas Soris arsebobs SeTanxmeba, rom is aris mravalaspeqtiani<br />

cneba, romelic moiTxovs koordinacias da<br />

TanamSromlobas monawileTa farTo speqtrs Soris. erT-erTi<br />

reaqcia, romelsac yvelaze didi mniSvneloba eniWeba aris “msubuqi<br />

Zalis” gamoyeneba, anu darwmunebis Zalis, romelic ar aris<br />

koncentrirebuli saomar Zalaze da teqnikaze (“mZlavri ideebi<br />

mZlavri iaraRis nacvlad”) 34<br />

pirovnuli usafrTxoeba da adamianis uflebaTa evropuli<br />

konvencia<br />

Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba daculia adamianis uflebaTa<br />

evropis konvencis me-5 muxlis mixedviT da am muxlis mniSvneloba swrafad<br />

gaxda naTeli jer kidev adreul SemTxvevebSi, romlebic strasburgis<br />

sasamarTloSi ganixileboda. pirveli 10000 gancxadebis TiTqmis erTi<br />

mesamedi modoida individebze, romlebsac Tavisufleba waarTves.<br />

es muxli exeba fizikuri Tavisuflebis dacvas da kerZod ki<br />

TviTneburi dapatimrebis an dakavebisgan dacvas. is uzrunvelyofs<br />

konkretul bazisur procedurul uflebebs rogoricaa: dakavebis mizezis<br />

dauyovnebliv Setyobineba, sasamarTlos winaSe gaTvaliswinebul droSi<br />

wardgenisa da gasaCivrebis ufleba, romlis ganmavlobaSic sasamarTlos<br />

swrafad SeuZlia gadawyvitos dakavebis kanonierebis an dapatimrebis<br />

aucileblobis sakiTxebi.<br />

me-5 Tavis SemTxvevebis magaliTebi, romlebic evropis adamianis<br />

uflebaTa sasamarTlom ganixila moicavs:<br />

1. bozano safrangeTis winaRmdeg, 1986 w. sasamarTlom daadgina, rom<br />

dapatimrebis da mosarCelis safangeTidan SveicariaSi deportaciis<br />

garemoebebi iyo ukanono da ar Seesabameboda pirovnebis<br />

usafrTxoebis uflebas.<br />

2. brogani da sxvebi gaerTianebuli samefos winaaRmedg, 1998 w.<br />

sasamarTlom daadgina, rom terorizmis prevenciis kanonis Tanaxmad<br />

mosarCeleebis dakavebam 4 dReze meti vadiT sasamarTlos<br />

gadawyvetilebis gareSe dakavebis kanonierebis Sesaxeb daarRvia maTi<br />

ufleba swrafad yofiliyvnen wardgenili sasamarTlos winaSe.<br />

3. de vildi, oomsi da versipi belgiis winaaRmdeg, 1970/71 ww.<br />

sasamarTlom daadgina, rom mosarCeleebis maTi mawanwalobis<br />

safuZvelze dakavebis kanonierebis gasaCivrebis procedura ar<br />

aZlevda maT garantirebul xelmisawvdomobas sasamarTlos dacvis<br />

sferoSi, raTa gaesaCivrebinaT xangrZlivi Tavisuflebis aRkveTa,<br />

romelic grZeldeboda 7 Tvidan 1 welsa da 9 Tvemde.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

K. Annan, “Two cincepts of sovereignty”, 18 September 1999<br />

gaeros debuleba, www.un.org/peace<br />

www.humansecuritynetwork.org<br />

Lodgaard, S., “Human Security:concept and operationalization”, Norvegian Institute of International Affairs, unpublished, 2000<br />

Rotschild, E., “What is security?”, DEADALUS, the journal of American Academy of Arts and Sciences, vol. 124, no.3, summer 1995<br />

moxseneba adamianis ganviTarebis Sesaxeb 1994w-s., gaeros ganviTarebis programa, www.undp.org<br />

kanadis sagareo saqmeTa da saerTaSoriso vaWrobis saministro, www.dfaitmaeci.gc.ca/foreignp/humansecurity<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

483


“Cven ar unda gadavceT<br />

momaval Taobebs egoisturi<br />

evropa, romelic brma da<br />

yrua sxvebis gaWirvebis<br />

mimarT”.<br />

vaclav haveli<br />

siRaribe gardamaval periodSi<br />

siRaribe<br />

siRaribe aris msoflio problema da misi masStabebi TandaTanobiT<br />

izrdeba. arsebuli tendencies mixedviT, CvenT is asocirdeba iseT<br />

adgilebTan, rogoricaa tropikuli afrika, azia da laTinuri amerika.<br />

magram siRaribe aseve axdens gavlenas milionobiT adamianze evropaSi.<br />

evrokavSiris 400 milioni mcxovrebidan 60 milioni cxovrobs siRaribis<br />

zRvars qvemoT (romelic miCneulia, rogorc qveynis saSualo Semosavlis<br />

50%) xolo 2.7 milioni adamiani usaxlkaroa. espaneTSi mosaxleobis 20%<br />

cxovrobs siRaribis zRvars qvemoT, xolo 4.5% ukidures siRatakeSi.<br />

britaneTis gaerTianebul samefoSi bavSvebis 1/3 izrdeba siRaribeSi.<br />

“ (...) TiTqmis yvela socialisturma qveyanam gamoscada siRaribis donis mniSvnelovani zrda gardamaval<br />

periodSi. da mainc, siRaribe ar aris absolutuad axali fenomeni da is ar aris dakavSirebuli mxolod<br />

gardamaval procesTan; siRaribe adrec arsebobda sabWoTa kavSirSi da socialistur regionSi, magram<br />

politikuri da ideologiuri mizezebis gamo, is ar iyo aRiarebuli. socialuri jgufi, romelsac adre<br />

siRaribe ar exeboda iyo sazogadoebrivi dawesebulebebis momsaxure personali, romelTa xelfasebi da<br />

Semosavalic mkveTrad Semcirda gardamaval peridSi. am regionSi umuSevroba aris siRaribis erT-erTi<br />

ZiriTadi mizezi.” gaeros ganviTarebis programa, 2001 w.<br />

484 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


siRaribe msoflioSi<br />

“mdidar qveynebSi 100 bavSvidan 1%-ze naklebi ver aRwevs 5 wlis asaks maSin, rodesac uRaribes qveynebSi<br />

bavSvebis erTi mexuTedi iRupeba igive asakamde. agreTve, maSin, rodesac mdidar qveynebSi 5 wlis<br />

asakamde mTeli bavSvebis 5% ikvebeba uxarisxod, Rarib qveynebSi es ricxvi 50%-s Seadgens”. msoflio<br />

banki, 2000w.<br />

siRaribis gansazRvreba<br />

absoluturi siRaribe afuZvnebs gadarCenisTvis saWiro minimalur<br />

moTxovnebs. amis mixedviT igulisxmeba, rom arsebobs minimaluri<br />

standartebi, romlis qvemoTac xalxi xvdeba “RaribTa” kategoriaSi. erTerTi<br />

yvelaze xSirad gamoyenebuli sazomi aris Semosavlis done: rodesac<br />

adamianis, an ojaxis Semosavali garkveuli donis, normaluri cxovrebis<br />

standartisaTvis miCneuli aucilebeli minimumis qvemoTaa, aseTi pirovneba<br />

an ojaxi Raribad iTvleba.<br />

SedarebiTi siRaribis qveS konkretuli jgufis statusi ganisazRvreba<br />

da izomeba sxvebTan SedarebiT igive garemoSi, sazogadoebaSi an qveyanaSi.<br />

Sesabamisad, mas, vinc Raribad iTvleba ganviTarebul qveyanaSi, SeiZleba<br />

hqondes ufro maRali Semosavali vidre naklebad ganviTarebul qveyanaSi<br />

SeZlebulad miCneul adamians. siRaribis mniSvneloba damokidebulia<br />

msoflios TiToeuli qveynis an regionis tradiciebze, standartebze da<br />

faseulobebze. am TvalsazrisiT, aseve arsebobs siRaribis<br />

kulturologiuri ganzomileba.<br />

dResdReobiT bevri aRiarebs, rom siRaribe ar mcirdeba aucileblad<br />

qveynis ekonomikur zrdasTan erTad. qveynebSi, sadac aRiniSneba ekonomikuri<br />

zrda, siRaribe ar aRmoifxvra. magaliTad, poloneTma mniSvnelovan<br />

warmatebas miaRwia ekonomikur sferoSi, magram siRaribe mainc izrdeba.<br />

farTod aris aRiarebuli, rom “siRaribe aris mravalganzomilebiani<br />

fenomeni, romelic Sedgeba mentaluri, politikuri, socialuri da sxva<br />

aspeqtebisagan”, materialur ganzomilebasTan erTad (Cveulebriv gamoisaxeba<br />

fulad erTeulebSi). misi gamomwvevi faqtorebi SeiZleba iyos ekonomikuri,<br />

socialuri, politikuri an ekologiuri Taviseburebebi. siRaribes aqvs<br />

bevri saxe: is SeiZleba iyos qalaqis an soflis, mudmivi an droebiTi<br />

mdgomareoba. zogi adamiani SeiZleba Raribi iyos mTeli sicocxlis<br />

ganmavlobaSi, roca sxvebma SeiZleba Tavi daaaRwion mas. siRaribe ar aris<br />

statikuri mdgomareoba.<br />

arsebobs siRaribis kidev mniSvnelovani ganzomileba, romelsac xSirad<br />

“siRaribis feminizacias” uwodeben. es niSnavs, rom RaribebSi Warboben<br />

qalebi, rac dakavSirebulia sxva faqtorebTan erTad prekoncefciebTan<br />

qalebTan mimarTebaSi da siRaribis genderul aspeqtebTan.<br />

ra kavSiria siRaribesa da adamianis uflebebs Soris?<br />

venis deklaracia da moqmedebis programa, romelic miRebul iqna 1993<br />

wlis ivnisSi venis adamianis uflebaTa saerTaSoriso konferenciaze,<br />

acxadebs, rom “farTod gavrcelebuli ukiduresi gaWirveba xels uSlis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� brZola simdidirisa da<br />

ZalauflebisaTvis<br />

� sad dgaxarT Tqven?<br />

� siRaribis horoskopi<br />

� gadadgi nabiji win<br />

“ekonomikuri zrda<br />

afarToebs adamianis<br />

moTxovnebis dakmayofilebis<br />

materialur bazas, magram<br />

maTi dakmayofilebis xarisxi<br />

damokidebulia resursebis<br />

gadanawilebaze xalxSi da<br />

SesaZleblobebis gamoyenebasa<br />

da ganawilebaze,<br />

gansakuTrebiT es dasaqmebas<br />

exeba”.<br />

moreira<br />

meoTxe saerTaSoriso<br />

axalgazrduli moZraoba<br />

aris meoTxe saerTaSoriso<br />

moZraobis nawili. es<br />

organizacia ibrZvis<br />

siRaribis winaaRmdeg.<br />

www.atd-fourthworld.org<br />

485


adamianis uflebebiT srulad da efeqturad sargelobas ... gansakuTrebiT<br />

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebiT” (muxli 14)<br />

mniSvnelovania imis gaanalizeba, rom adeqvaturi jandacvis, ganaTlebis,<br />

Tanasworobis, TavSesafris, da a.S. ararseboba, rac siRaribis da<br />

socialuri gaucxoebis Sedegs warmoadgens, abrkolebs samoqalaqo da<br />

politikuri uflebebiT sargeblobas, rac, Tavis mxriv, xels uSlis<br />

adamianebs moiTxovon TavianTi ekonomikuri, socialuri da kulturuli<br />

uflebebis dacva. es aris adamianis uflebaTa ganuyoflobis naTeli<br />

magaliTi.<br />

saerTaSoriso amnistia da ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebi<br />

„saerTaSoriso amnistiis“ saerTaSoriso sabWos Sexvedraze, romelic Sedga 2001 w. agvistoSi,<br />

SeTanxmdnen, rom gafarToebuliyo organizaciis mandati, raTa mas moecva adamianis uflebebis farTo<br />

speqtri. amieridan organizacia imuSavebs ara mxolod wamebis winaaRmdeg, an sindisis patimrebis<br />

dasacavad, aramed yvela formis diskriminaciis winaaRmdeg miuxedavad imisa, exeba es politikur da<br />

samoqalaqo Tu ekonomikur, socialur da kulturul uflebebs.<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

17 oqtomberi<br />

siRaribis aRmofxvris<br />

saerTaSoriso dRe<br />

5 dekemberi<br />

ekonomikuri da socialuri<br />

ganviTarebis saerTaSoriso<br />

moxaliseobis dRe<br />

gaeros generaluri asambleis mier 1986 w. 4 noembers miRebuli<br />

ganviTarebis uflebis deklaracia aris pirveli saerTaSoriso dokumenti,<br />

romelic exeba eqskluziurad ganviTarebis uflebas. is mWidrod aris<br />

dakavSirebuli meore Taobis adamianis uflebebTan, rogorc es aRwerilia<br />

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtSi.<br />

ganviTareba ganmartebulia pirvel muxlSi, rogorc “globaluri<br />

ekonomikuri, socialuri, kulturologiuri da politikuri procesi,<br />

romelic aumjobesebs xalxis da yvela adamianis keTildReobas maT<br />

ganviTarebaSi da Tavisufal gadanawilebaSi Tavisufal, aqtiur da<br />

mniSvnelovan monawileobaze dayrdnobiT.” igive deklaraciis muxli 2 xazs<br />

usvams, rom “adamiani aris ganviTarebis ZiriTadi obieqti da igi<br />

ganviTarebis uflebis aqtiuri mosargeble unda iyos”.<br />

? fiqrobT rom yvela xelSekrulebas, romelic SeTanxmebulia<br />

mTavrobebis mier, SeuZlia Secvalos siRaribis winaaRmdeg<br />

brZolis efeqturoba mTels mosflioSi?<br />

socialuri ganviTarebis 1995 wlis msoflio samitze, romelic<br />

cnobilia kopenhagenis samitis saxelwodebiT, 185 qveyanam ikisra<br />

absoluturi siRaribis aRmofxvris valdebuleba da miiRo konkretuli<br />

gegma da winadadebebi am mizniT. mTavrobebis da saxelmwifoebis meTaurebma<br />

miiRes deklaracia da moqmedebis gegma, romelic cnobilia, rogorc<br />

“kopenhageni+6” magram 2001 wlis seqtembrisaTvis arc erTi mizani ar iyo<br />

srulad Sesrulebuli.<br />

arsebul saerTaSoriso da regionalur dokumentebs SezRuduli<br />

gavlena hqonda siRaribis winaaRmdeg brZolaSi. erT-erTi mizezi aris is,<br />

rom bevri aseTi dokumenti ar moicavs am uflebebis gansamtkicebel<br />

meqanizmebs. Tumca bolo 50 wlis ganmavlobaSi miRweuli iqna progresi<br />

adamianis uflebaTa sistemis ganviTarebaSi da saerTaSoriso sazogadoebam<br />

aRiara, rom mdgradi adamianuri ganviTareba ar aris SesaZlebeli adamianis<br />

uflebebis pativiscemis gareSe, jer kidev ar arsebobs mkafio kavSiri<br />

486 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


siRaribesa da adamianis uflebebs Soris. adamianis uflebaTa universaluri<br />

deklaracia da 2 saerTaSoriso paqti adamianis uflebebis Sesaxeb Tavis<br />

preambulaSi exeba saWiroebisagan gaTavisuflebas, xolo SeTanxmeba<br />

adamianis uflebebis Sesaxeb iTvaliswineben uflebebs adeqvaturi cxovrebis<br />

pirobebis, sakmarisi sakvebis, tansacmlis da sacxovreblis CaTvliT.<br />

evropis socialuri qartia<br />

siRaribisagan da socialuri gaucxoebisagan dacvis uflebis efeqturad gamoyenebis mizniT mxareebi iReben<br />

valdebulebas:<br />

a) miiRon zomebi zogadi da koordinirebuli midgomis farglebSi, raTa adamianebisTvis da aseve maTi<br />

ojaxebisTvis, romlebic cxovroben an arsebobs riski, rom icxovreben siRaribisa da socialuri<br />

gaucxoebis situaciaSi, uzrunvelyon dasaqmebis, sacxovrebeli pirobebis, profesiuli momzadebis,<br />

ganaTlebis, kulturis da socialuri da samedicino daxmarebis efeqturi xelmisawvdomoba;<br />

b) moxdes am RonisZiebebis gadasinjva im mizniT, rom aucileblobis SemTxvevaSi moxdes maTi adaptireba<br />

cvalebadD pirobebTan<br />

evropis socialuri qartiis Sesworebuli gamocema, muxli 30<br />

daskvniTi mosazrebebi<br />

erT-erTi yvelaze gavrcelebuli prekoncefcia, romelic Raribebis<br />

Sesaxeb arsebobs aris is, rom isini aRmoCndnen am situaciaSi radgnac ase<br />

surT, an imitom, rom isini zarmacebi da upasuxismgebloebi arian da ar<br />

muSaoben ise, rogorc saWiroa. es aris RaribebisaTvis mTliani<br />

pasuxismgeblobis dakisrebis mcdeloba maTi mdgomareobis gamo. es midgoma<br />

pirdapir ewinaaRmdegeba adamianis uflebaTa kulturas, radganac is arTmevs<br />

socialurad gaucxoebul xalxs SesaZlelobas icxovron Rirseulad da<br />

iyvnen uflebaTa subieqtebi. garda amisa, amgvari midgoma erTmaneTSi urevs<br />

siRaribis Sedegebs (antisocialuri qmedeba, narkotikebis moxmareba,<br />

samuSaoze uaris Tqma, alkoholis gamoyeneba, da a.S.) da siRaribis<br />

gamomwvev rTul mizezebs.<br />

imisaTvis, rom siRaribe aRmoifxvras, Cven unda CavwvdeT mis fesvebs da<br />

ara ubralod wamier moTxovnebs. es moiTxovs udides politikur<br />

Zalisxmevas, gansakuTrebiT saxelmwifoebis da saerTaSoriso<br />

organizaciebis mxridan; amdenad siRaribes gaaCnia mniSvnelovani<br />

politikuri aspeqtebi.<br />

“siRaribis winaaRmdeg brZola Rrmad politikuri sakiTxia. siRaribe umetes<br />

sazogadoebebSi gamowveulia Zalauflebis, simdidris da SesaZleblobebis<br />

uTanasworo gadanawilebiT.” gaeros ganviTarebis programis moxseneba, 2001 w.<br />

? Tqven Tu eTanxmebiT am gancxadebas?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

aTaswleulis deklaraciaSi<br />

(2000 w. seqtemberi)<br />

saerTaSoriso sazogadoebam<br />

aiRo valdebuleba siRaribis<br />

aRmofxvraze da miznad<br />

daisaxa 2015 wlisTvis<br />

gaenaxevrebina maTi<br />

raodenoba, visi dRiuri<br />

Semosavalic 1 aSS dolarze<br />

naklebs Seadgens<br />

487


siRaribesTan dakavSirebuli socialuri maCveneblebis magaliTebi: umuSveroba da axalgazrdoba aRmosavleT evropaSi.<br />

aqac, iseve rogorc dasavleTSi axalgazrdebis umuSevrobis done gacilebiT maRalia vidre ufrosi Taobis.<br />

1999 w. centralur da aRmosavleT evropis qveynebSi da dsT-Si (27 qveyana) 15-dan 24 wlamde 65<br />

milioni axalgazrda aRiricxeboda. axalgazrdebis 27% (18 milioni) arc swavlobda da arc dasaqmebuli<br />

iyo. axalgazrdebis umuSevrobis saSualo done 18 qveynisaTvis iyo 30%, rac qveyanaSi mTliani<br />

umuSevrobis doneze 2-jer metia. axalgazrdebis umuSevrobis done gansakuTrebiT maRalia samxreTaRmosavleT<br />

evropaSi (71% yofil iugoslaviis respublika makedoniaSi, 61% yofil iugoslaviaSi da 35%<br />

bulgareTSi), kavkasiaSi (46% azerbaijanSi, 27% saqarTveloSi), da centralur aziaSi (37% yirgizeTSi,<br />

33% tajikeTSi). 42<br />

siRaribesTan brZolis erovnuli programis magaliTebi<br />

bavSvebis savalalo mdgomareoba moldovaSi SemaSfoTebelia. bevri ojaxis mTavari Semosavali aris bavSvTa<br />

mokrZalebuli daxmareba. bolo wlebSi SeiniSneba Raribi ojaxebis bavSvebis kvebis standartebis<br />

gauareseba, rasac uaryofiTi gavlena aqvs maT janmrTelobaze da ganviTarebaze. Sedegad, mTavrobam<br />

gadawyvita SeemuSavebina bavSvTa siRaribesTan brZolis specialuri programa rogorc qveynis moklevadiani<br />

siRaribis Semcirebis programis nawili. es iniciativa gvTavazobs RonisZiebebis farTo speqtrs, romelic<br />

miznad isaxavs socialuri dacvis sistemis daarsebas oboli da invalidi bavSvebisaTvis da Raribi ojaxis<br />

SvilebisaTvis. 43<br />

gamoyenebuli literatura<br />

Bilan economique et sicial 2000, le Monde, Edition 2001<br />

arCevani RaribebisaTvis, gaeros ganviTarebis programa, niu iorki, 2001<br />

moxseneba damianis ganviTarebis Sesaxeb 2001 w-s, gaeros ganviTarebis programa, niu<br />

iorki, 2001<br />

Moreira, C., Eradication of poverty in the world: an assessment on the threshold of the yaer 2000, Socila Watch,<br />

www.socwatch,org.uy, Uruguay, 2000<br />

Pettiti, L., Meyer-Bitsch, P., “Human rights and extreme poverty”, Human Rights, New Dimentions and<br />

Challenges, Ed. J. Symonides, UNESCO, Paris, 1998, pp.157-176<br />

eqspertTa seminaris moxseneba adamianis uflebebis da ukiduresi siRaribis Sesaxeb,<br />

7-10 Tebervali 2001w., E/CN.4/2001/54/Add.1, gaeros adaminis uflebebis komisia, Jeneva,<br />

marti 2001w.<br />

The dimentions af poverty, Social Watch, www.socwatch,orguy, Uruguay, 1997<br />

488 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


socialuri uflebebi<br />

evropis socialuri qartiis mokle mimoxilva<br />

Tu adamianis uflebaTa evropis konvencia uzrunvelyofs samoqalaqo da<br />

politikur uflebebs, evropis socialuri qartia icavs moqalaqeebis<br />

ekonomikur da socialur uflebebs.<br />

evropis socialuri qartia miRebul iqna 1961 w. evropis sabWos mier<br />

da mas daemata sami oqmi 1988, 1991 da 1995 ww. qartia da misi 1988 w.<br />

oqmi uzrunvelyofs uflebebis mTel speqtrs, romelic SegviZlia davyoT<br />

or kategoriad:<br />

� samuSao pirobebi, romelic moicavs ZaldatanebiTi muSaobis<br />

akrZalvas, samsaxurebrivi diskriminaciis dauSveblobas,<br />

profkavSirebis uflebebs, bavSvTa muSaobis akrZalvas 15 wlis<br />

asakamde da 15-18 wlis muSaxelis uflebebis dacvas, emigranti<br />

muSebis Tanasworuflebianobas da a.S.<br />

� socialuri ufelebebi, romelic moicavs janmrTelobis, socialuri<br />

dacvis, samedicino daxmarebis, moxucebis uflebebs da a.S.<br />

evropis socialuri qartiis Sesworebuli varianti miRebul iqna 1996<br />

wels, is ZalaSi Sevida 1999 w. 1 ivliss da garkveulwilad cvlis 1961<br />

wlis qartias. am axal dokumentSi Serwymulia 1988 wlis oqmi da 1961<br />

wlis qartia, orive dokumentSi Setanilia rigi cvlilebebi da aseve axali<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“rodesac samsaxurze<br />

vfiqrobT, es niSnavs<br />

sakuTari bedis kontrols,<br />

imis nacvlad, rom velodoT<br />

wyalobas saidanme”.<br />

gari sinaisi<br />

`proletarebs araferi aqvT<br />

dasakargi TavianTi<br />

borkilebis garda. maT mTeli<br />

samyaros SeZena SeuZliaT~<br />

karl marqsi<br />

489


Sesatyvisi<br />

uflebebi<br />

� frTxilad, Cven<br />

yvelafers vxedavT<br />

� globalizaciis<br />

ganmartebiTi leqsikoni<br />

� siRaribis horoskopi<br />

� aSikis ambavi<br />

� molaparakebebi<br />

profkavSirebTan<br />

� ambavi ori qalaqis<br />

Sesaxeb<br />

� samsaxuri da bavSvebi<br />

� gansxvavebuli<br />

xelfasebi<br />

punqtebi (muxli 24-31), romlebic uzrunvelyofs qalisa da mamakacis<br />

Tanasworobas, samsaxuridan gaTavisuflebis SemTxvevaSi dacvas,<br />

mosamsaxureebis Rirsebis dacvas samuSao adgilebze, siRaribisa da<br />

socialuri gaucxoebisagan dacvas, sacxovrebeli pirobebis qonis uflebas,<br />

diskriminaciisagan dacvis uflebis gafarToebas da a.S.<br />

qartias aqvs kontrolis meqanizmi, romelic emyareba moxsenebebis<br />

wardgenas qveynaSi mdgomareobis Sesaxeb monawile saxelmwifoebis mier<br />

(1991 w. oqmi) da koleqtiuri saCivris sistema (1995 w. oqmi), romelic<br />

profkavSirebs da arasamTavrobo organizaciebs saSualebas aZlevs<br />

waradginon koleqtiuri saCivrebi.<br />

?rogor fiqrobT, socialuri uzrunvelyofis sistema unda iyos<br />

kerZo, Tu saxelmwifo?<br />

muSaobis ufleba<br />

muSaobis ufleba, rogorc erT-erTi socialuri da ekonomikuri<br />

ufleba, uzrunvelyofilia saerTaSoriso dokumentebSi, rogoricaa<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia (muxli 23), ekonomikuri,<br />

socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqti (muxli 6) da<br />

evropis socialuri qartiis Sesworebuli varanti.<br />

rodesac saxelmwifo aRiarebs muSaobis uflebas, is ar iRebs<br />

valdebulebas uzrunvelyos samuSaoTi yvela, visac amis survili aqvs.<br />

aseTi valdebuleba “arapraqtikuli” iqneboda. amis nacvlad, is gulisxmobs,<br />

rom saxelmwifo valdebulia Seqmnas iseTi ekonomikuri da socialuri<br />

pirobebi, romelSic Seiqmneba samuSao adgilebi.<br />

muSaobis ufleba mniSvnelovania TavisTavad, magram is aseve<br />

mniSvnelovania, rogorc ZiriTadi garantia adamianis Rirsebis<br />

pativiscemisaTvis radgan, Tu, pirvel rigSi, ar iqneba garantirebuli<br />

muSaobis ufleba, sxva ZiriTadi uflebebis gamoyeneba faqtobrivad<br />

SeuZlebeli iqneba.<br />

es ufleba konkretulad moicavs samarTliani, an misaRebi samuSao<br />

pirobebis qonis uflebas, diskriminaciisagan dacvis uflebas, samarTliani<br />

anazRaurebis uflebas da fasiani Svebulebis, aseve racionaluri samuSao<br />

saaTebis da usafrTxo da janmrTeli samuSao garemos uflebas, romelic<br />

icavs pirovnebis fizikur da gonebriv sijansaRes. es garantiebi<br />

aucilebelia imisaTvis, rom mosamsaxureebs hqondeT saSualeba, daiwyon da<br />

gaagrZelon SromiTi cxovreba Rirseul pirobebSi. samuSao ar unda gaxdes<br />

autaneli tvirTi, an TviTmizani. samuSao unda iyos saSualeba, rom sul<br />

mcire, iyos dakmayofilebuli iseTi pirveladi moTxovnebi, rogoricaa<br />

sakvebi, tansacmeli, sacxovrebeli da ganaTleba.<br />

? rogor fiqrobT, umuSevrebma unda miiRon saxelmwifo<br />

daxmareba?<br />

dasaqmeba: axalgazrduli TvalTaxedviT<br />

samsaxuris qona gulisxmobs bevrad ufro mets, vidre Tavis rCenis<br />

saSualebas. is, aseve, aris cxovrebiseuli gamocdilebis miRebis wyaro.<br />

490 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


muSaobis saSualebiT, adamianebi (gansakuTrebiT axalgazrdebi) inviTareben<br />

bevr unar-Cvevebs, bazisuri teqnikuri Cvevebidan pirovnul Tvisebebamde.<br />

umuSevroba da cudi samuSao pirobebi aris rTuli<br />

urTierTdakavSirebuli sakiTxebis nawili, rac dabrkolebas uqmnis xalxis<br />

srul ganviTarebas da maT mier Tandayolili Rirsebis SenarCunebas. am<br />

Sedegebis zogierTi magaliTi moicavs umuSevrebis uunarobas, uzrunvelyon<br />

adeqvaturi sacxovrebeli pirobebi maTTvis da maTze damokidebuli<br />

pirebisaTvis, didi raodenobiT Savi bazris samuSaoebis potenciur Seqmnas,<br />

rac amcirebs muSaxelis usafrTxoebas da maT mier uflebebis dacvis unars,<br />

da farTo socialuri uzrunvelyofis programis saWiroebas, imisaTvis rom<br />

daxmareba gauwion umuSevrebs.<br />

skolidan samsaxurze gadasvla aris mniSvnelovani periodi<br />

axalgazrdebis pirovnuli da profesionaluri ganviTarebisaTvis mTeli<br />

cxovrebis manZilze. axalgazdul asakSi umuSevrobis Sedegebi SeiZleba<br />

seriozuli iyos. axalgazrdebis umuSveroba xSirad dakavSirebulia<br />

socialur problemebTan, rogoricaa Zaladoba, danaSauli, TviTmkvleloba<br />

da alkoholisa da narkotikebis gamoyeneba.<br />

umuSevrobis done axalgazrdebs Soris xSirad ufro maRalia, vidre<br />

zrdasrulebSi. es gansxvaveba SeiZleba iyos didi an mcire, qveynis<br />

specifikuri Taviseburebebidan gamomdinare.<br />

axalgazrdebSi umuSevrobis maRal dones bevri mizezi aqvs: Sromis<br />

bazris segmentacia, teqnikuri da organizaciuli cvlilebebi, romelmac<br />

moitana ufro maRali kvalificiurobis moTxovna da Sromis bazris<br />

krizisi, romelic gulisxmobs ufro mkacr zomebs umuSevari<br />

muSaxelisaTvis.<br />

umuSevrobis done zogierT evropul qveyanaSi 44<br />

.<br />

qveyana axalgazrdebis umuSevroba<br />

(%)<br />

zogadi umuSevroba (%)<br />

xorvatia 31.4 9.9<br />

germania 10.7 9.9<br />

latvia 25.5 13.8<br />

ruseTi 26.8 13.3<br />

slovakeTi 20.4 11.1<br />

espaneTi 39.2 20.9<br />

SvedeTi 11.2 5.3<br />

holandia 5.1 3.8<br />

didi britaneTi 13.6 7.1<br />

profkavSirebi, samuSao muSaxelisaTvis<br />

profkavSirebis istoria Zalian xangrZlivia. eWvgareSea, rom muSakebis<br />

uflebebi TandaTan gaumjobesda da profkavSirebma gadamwyveti roli<br />

Seasrules am procesebSi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

491


mSromelTa dRe: 1 maisi<br />

1 maisi, mSromelTa saerTaSoriso dRe, aRniSnavs mSromelTa istoriul brZolas mTel msoflioSi. es dRe<br />

daarsda 8-saaTiani samuSao dRisTvis brZolis dros. 8-saaTiani samuSao dRis moTxovnis moZraoba<br />

swrafad izrdeboda, radgan muSebs aiZulebdnen dReSi 10, 12 da 14 saaTi emuSavaT. 1986 wlis maisis<br />

pirveli dReebSi aRiniSna gaficvebi da demonstraciebi aSS-s masStabiT. CikagoSi, magaliTad, daaxleobiT<br />

900000-ma adamianma miiRo monawileoba gamosvlebSi.<br />

1 maisis aRniSvna swrafad gaxda yovelwliuri movlena. mTels msoflioSi ufro da ufro meti qveynebi<br />

aRniSnavdnen 1 maiss. pirvelad misi aRniSvna moxda ruseTSi, braziliaSi da irlandiaSi 1891 wels.<br />

“warmatebas mxolod<br />

niWiT ver miaRwev. RmerTi<br />

gvaZlevs talents, Sroma ki<br />

mas gardaqmnis geniaSi”.<br />

ana pavlova<br />

profkavSirebi aris mosamsaxureTa asociacia (aseve arsebobs<br />

damsaqmebelTa asociacia) da misi mTavari mizania warmoadginos<br />

mosamsaxureTa uflebebi damsaqmebelTa winaSe. profkavSirebis Seqmnis da<br />

masSi gawevrianebis ufleba aris adamianis ZiriTadi ufleba. kargad<br />

funqcionirebadi da prestiJuli profkavSirebi xSirad aris demokratiis<br />

da adamianis uflebaTa standartebis kargi maCvenebli.<br />

ukeTesi samuSao pirobebisaTvis brZolaSi monawileobis garda,<br />

profkavSirebs yovelTvis hqonda (da axlac aqvs) gadamwyveti roli<br />

socialuri moZraobebis SeqmnaSi da socialuri cvlilebebis<br />

ganxorcielebaSi. profkavSirebis roli gansxvavebulia mTels evropaSi.<br />

zogierT qveyanaSi, sadac faSisturi da komunisturi reJimebi arsebobda,<br />

profkavSirebi iyo, an iqmneboda saxelmwifo struqturebis da politikuri<br />

elitis daqvemdebarebaSi da gadaqceuli iyo maTi mCagvreli reJimebis<br />

instrumentad. am istoriuli realobis Sedegad, bevri kvlav skeptikurad<br />

aris ganwyobili profkavSirebis rolisadmi da mxolod bolo periodSi<br />

daiwyes am qveynebis muSebma misi pozitiuri rolis aRiareba maTi<br />

uflebebis dacvis sakiTxSi. evropaSi sxva gansxvavebebic arsebobs<br />

profkavSirebis rolsa da organizaciasTan mimarTebiT. umetes qveynebSi<br />

profkavSirebs aqvT konfederaciuli struqtura.<br />

Solidornosc (solidaroba) iyo axali erovnuli moZraoba, romelic mimdinareobda mTels evropaSi 1980-ian<br />

wlebSi.<br />

moZraoba oficialurad daiwyo gdanskis SeTanxmebaze xelismoweriT 1980 w. 31 agvistos, romelic<br />

iTvaliswinebda damoukidebeli profkavSirebis Seqmnas da gaficvis uflebas. realurad es daiwyo<br />

rodesac gemTmSenebeli industriis muSebma gadawyvites protesti gamoecxadebinaT 1970 w. 14<br />

dekembers, rac sastikad iqna darbeuli policiis mier. 1980 w. zafxulSi bevrma gaficvam aCvena, rom<br />

solidarobis moZraobam fesvebi gaidga, rogorc Zalam socialuri da demokratiuli cvlilebebisaTvis.<br />

solidarobis wevrebis raodenobam 9 milionze mets miaRwia. komunisturi mTavrobis represiuli<br />

politika aSkara gaxda solidarobis mimarT, romelic amis gamo iZulebeuli iyo ramdenime weli<br />

aralegalurad emuSava.<br />

axalgazrdebi da profkavSirebis wevroba<br />

bolo wlebSi profkavSirebma bevr qveyanaSi ganicada axalgazrda<br />

wevrebis raodenobis Semcireba. bevrma profkavSirulma organizaciam<br />

daagviana reagireba axalgazrdebis problemebze da ver moaxerxa iseTi dRis<br />

wesrigis formulireba, romelic moizidavda sakmarisi raodenobiT<br />

axalgazrdebs, raTa SeevsoT tradiciuli momxreebis Semcirebuli<br />

492 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


aodenoba. Sedegad, amJamad bevri profkavSiri qmnis samuSao gegmas,<br />

romelic iTvaliswinebs axalgazrda muSebis da aseve Sesabamisi<br />

struqturebis moTxovnebs da realobas, raTa iTanamSromlos am seqtorTan.<br />

zogma, magaliTad, profkavSirebis evropis konfederaciam da Tavisufali<br />

profkavSirebis saerTaSoriso konfederaciam daaarsa axalgazrduli<br />

komitetebi.<br />

? xarT profkavSirebis wevri? yofilxarT rodesme?<br />

� 1988-1997 wlebSi germaniis profkavSirebis sabWos SemadgenlobaSi myofma profkavSirebma<br />

dakarges aranakleb 609 407 axalgazrda wevri, anu axalgazrda wevrebis 55,.2%<br />

� 1987-1999 wlebSi SvedeTSi profkavSirebis 16-24 wlis axalgazrda wevrebis raodenoba<br />

Semcirda 62.7%-dan 46.7%-mde.<br />

� saberZneTSi axalgazrdebis 70.1%-ma gamoxata undobloba profkavSirebis mimarT, maSin rodesac<br />

22.9% ar endoboda jars da 40.6% ar endoboda iuridiul sistemas.“ 45<br />

bavSvTa Sroma<br />

dResdReobiT bavSvebis samuSao Zalad gamoyenebis problemas didi<br />

yuradReba eTmoba. bavSvebi CarTuli arian uamravi saxis samuSaoSi,<br />

dawyebuli saSinao saqmeebiT, damTavrebuli mZime industriuli warmoebiT.<br />

momuSave bavSvebis raodenoba SemaSfoTebelia.<br />

Znelia statistikis monacemebis Segroveba bavSvTa muSaobis Sesaxeb,<br />

umetes SemTxvevebSi misi aralegaluri bunebis gamo. gamoTvlebis mixedviT<br />

5-dan 14 wlamde asakis daaxloebiT 250 milioni bavSvi muSaobs; maTgan 120<br />

milioni sruli, 130 milioni ki naxevari datvirTviT.<br />

am mTliani raodenobidan daaxloebiT 61% (daaxloebiT 153 milioni)<br />

cxovrobs aziaSi; 32% (80 milioni) afrikaSi, da 7% (17.5 milioni)<br />

laTinur amerikaSi.<br />

bavSvTa Sroma aseve arsebobs bevr ganviTarebul qveyanaSi da<br />

ganviTarebad aRmosavleT evropis qveynebSi.<br />

evropis socialuri qartiis Sesworebuli versia ganamtkicebs bavSvTa<br />

da axalgazrdebis samsaxurebrivi dacvis garantiebs im garantiebTan<br />

SedarebiT, romlebic gaTvaliswinebuli iyo 1961 w. qartiaSi. muxli 7<br />

(1) acxadebs: “imisaTvis, rom uzrunvelyofili iqnas bavSvebisa da<br />

axalgazrdebis uflebis efeqturi dacva, mxareebi valdebulebas iReben:<br />

ganisazRvros muSaobis dawyebisaTvis saWiro minimalur asakad 15 weli,<br />

gamonaklisis daSveba SesaZlebelia mxolod msubuqi samuSaos Sesrulebis<br />

SemTxvevaSi, romelic zians ar ayenebs bavSvis janmrTelobas, morals an<br />

ganaTlebas.” Sromis standartebis damaarsebeli ZiriTadi organizacia,<br />

Sromis saerTaSoriso organizacia, (WTO), didi xania Tavis moRvaweobas<br />

ukavSirebs bavSvTa Sromis aRmofxvras da, am mizniT, mas miRebuli aqvs<br />

rekomendaciebi da konvenciebi. ori ZiriTadi konvencia konkretulad exeba<br />

bavSvTa Sromas.<br />

2. Sromis saerTaSoriso organizaciis konvencia bavSvTa Sromis<br />

yvelaze mZime formebis Sesaxeb ZalaSi Sevida 2000 wels. bavSvTa<br />

Sromis aRmofxvris adreuli mcdelobebi warumatebeli aRmoCnda da<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

“Sroma gaswavliT Tqven ra<br />

unda gaakeToT”.<br />

estonuri andaza<br />

493


Sromis saerTaSoriso<br />

organizacia udides rols<br />

asrulebs bavSvTa uflebebis<br />

ganviTarebasa da<br />

garantirebaSi da wvlili<br />

Seaqvs saTanado<br />

struqturebis swavlebasa da<br />

ganviTarebaSi muSebis<br />

uflebebis damkvidrebis<br />

mizniT.<br />

www.ilo.org<br />

10-dan 14 wlamde asakis<br />

mSromel bavSvTa<br />

procentuli Semadgenloba<br />

aris: bangladeSSi 30,1%,<br />

CineTSi 11,6%, indoeTSi 14,<br />

4%, pakistanSi 17,7%,<br />

TurqeTSi 24%, kot<br />

divuarSi 20,5%, egvipteSi<br />

11,2%, keniaSi 41,3%,<br />

nigeriaSi 15,8%, senegalSi<br />

31,4%, argentinaSi 4,5%,<br />

braziliaSi 16,1%, meqsikaSi<br />

6,7%, italiaSi 0,4%,<br />

portugaliaSi 1,8%.<br />

zogadi situacia momuSave bavSvebisaTvis kvlav uaresdeba. amdenad,<br />

saerTaSoriso sazogadoebam “nabij-nabij” principiT gadawyvita<br />

pirvel etapze sruliad gaeuqmebina bavSvTa Sromis yvelaze mZime<br />

formebi. 2001 wlis noembereSi 108 qveyanam moaxdina am konvenciis<br />

ratifikacia.<br />

3. Sromis saerTaSoriso organizaciis konvencia samuSaoze miRebis<br />

minimaluri asakis Sesaxeb (1997) aris kidev erTi magaliTi. muxli<br />

1 acxadebs, rom “yvela wevri (...) valdebulebas iRebs gaataros<br />

bavSvTa Sromis efeqturi gauqmebisaTvis Seqmnili erovnuli<br />

politika da progresulad gazardos muSaobis dawyebis minimaluri<br />

asaki im donemde, romelic Seesabameba axalgazrdebis srul fizikur<br />

da mentalur ganviTarebas.”<br />

Sromis saerTaSoriso organizaciis erT-erT udides programas,<br />

romelic eZRvneba bavSvTa Sromis aRmofxvras, ewodeba bavSvTa Sromis<br />

aRmofxvris saerTaSoriso programa. bavSvTa uflebebis konvenciis muxli<br />

32 (1) acxadebs, rom “saxelmwifo mxareebi aRiareben bavSvis uflebas, iyos<br />

daculi ekonomikuri eqsploataciisagan da nebismieri samuSaos<br />

Sesrulebisagan, romelic, savaraudod, saxifaToa, an winaaRmdegobas uqmnis<br />

bavSvis ganaTlebas, an sazianoa bavSvis janmrTelobisaTvis, fizikuri,<br />

sulieri, mentaluri, moraluri an socialuri ganviTarebisaTvis”.<br />

globalizacia did gavlenas axdens socialur uflebebze. 46 es procesi<br />

amkvidrebs praqtikas, romelic eWvqveS ayenebs socialur garantiebs,<br />

romlebic zogadad miiCneva bazisuri Sromis pirobebis minimalur zRvarad.<br />

Tavisufali sabazro ekonomikis daarsebasTan erTad, bevri kompania Tvlis,<br />

rom socialuri dacvis nakleboba aris mimzidveli “Strixi”<br />

investiciebisaTvis da dabalfasiani produqciis warmoebisaTvis.<br />

industriebis relokacia im qveynebidan, sadac garantiebi savaldebuloa,<br />

sxva qveynebSi, romlebic ar aZlevian aseT garantiebs mSromelebs, sakmaod<br />

momgebiani variantia Semosavlebis gazrdis TvalsazrisiT.<br />

im konteqstSi, sadac kompaniebis umetesobis prioriteti aris maTi<br />

mogebis zrda Tundac socialuri da Sromis uflebebis darRvevis xarjze,<br />

saerTaSoriso da regionaluri adamianis uflebaTa dokumentebi, romlebic<br />

uzrunvelyofen socialur da ekonomikur uflebebs, fundamenturia<br />

mSromelTa uflebebis dacvisaTvis.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

La Charte, ses protocoles, La Charte revisee, Edition du Conseil de l’Eirope. 1998<br />

Conditions of employment in the European Socila Charter, Study compiled on the basis of the case law of<br />

European Committee of Social Rights, Council of Europe Publishing, 2000<br />

Pascual. S., Waddington, J., Young people: the labour market and trade unions. evropis<br />

konfederaciis profkavSirebis axalgazrduli saqmeebis komitetisaTvis<br />

momzadebuli moxseneba, European Trade Union Confederation Publication, May 2000<br />

Silidarnost, www.solidarnost.org.pl<br />

Taking steps; young people and social protection in the Eiropean Union, European Youth Forum<br />

UNICEF (2000),`axalgazrdebi cvalebad sazogadoebebSi~, moxsenebebi regionaluri<br />

monitoringis Sesaxeb, No 7, Florence Innocenti Research Centre<br />

United Nations, World Bank, ILO Policy, A global alliance for youth employment: recommendation of the<br />

High Level Panel of th United Nations Secretary-general/s Youth Employment network,<br />

www.un.org/esa/socdev/youthemployment/index.html<br />

494 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sporti<br />

aris sporti adamianis ufleba? mkacri gagebiT pasuxi aris - ara!<br />

arcerTi adamianis uflebaTa deklaracia, an paqti ar Seicavs specifikur<br />

debulebebs, romelic iTvaliswinebs adamianis uflebas sportiT dakavebis,<br />

an sportis xelmisawvdomobis Sesaxeb. Tumca sporti SeiZleba iyos<br />

aRqmuli, rogorc uflebebis ZiriTadi elementi rogorc ganaTlebis, aseve<br />

kulturis sferoSi.<br />

ganaTlebis ufleba mocemulia adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaraciis 26-e muxlSi da ekonomikuri, socialuri da kulturuli<br />

uflebebis saerTaSoriso paqtis 13 –e muxlSi. is acxadebs: “ganaTleba<br />

mimarTuli unda iyos adamianis pirovnebis da misi Rirsebis sruli<br />

ganviTarebisaken da unda gaaZlieros adamianis uflebebisa da fundamenturi<br />

Tavisuflebebisadmi pativiscema”.<br />

paraolimpiuri TamaSebi<br />

“sporti aris adamianis<br />

ufleba. yvela adamians unda<br />

hqondes SesaZlebloba,<br />

misdios sports misi<br />

saWiroebebidan gamomdinare”.<br />

olimpiuri qartia, me-8<br />

principi<br />

paraolimpiuri TamaSebi aris aTleturi Sejibri invalidebisaTvis, amputirebuli kidurebis mqone xalxis,<br />

mxedveloba-darRveuli, qveda kidurebis damblis mqone da cerebraluri damblis mqone adamianebis<br />

CaTvliT. “paraolimpiuri TamaSebi organizebuli iqna 1948 w. stok mandevilis saavadmyofoSi,<br />

eilsberSi, inglisSi (...) 1952 w. dasawyisSi. paraolimpiuri TamaSebis Catarebis wlebi emTxveva<br />

olimpiurisas. zamTris paraolimpiuri TamaSebi pirvelad Catarda 1976 w. 1992 w. barselonaSi<br />

Catarebul zafxulis paraolimpiur TamaSebSi monawileobda 3 500 aTleti 82 qveynidan. pirveli<br />

WeSmariti paraleli olipmiur TamaSebTan gaivlo 1988 w. seulSi, samxreT koreaSi, sadac aTletebs<br />

hqondaT paraolimiuri sofeli da iyenebdnen olimpiur stadionebs SejibrisaTvis. (..) paraolimpiuri<br />

TamaSebi aRiarebulia saerTaSoriso olimpiuri komitetis mier da imarTeboda saerTaSoriso<br />

paraolimpiuri komitetis mier.” 47<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

495


Sesatyvisi<br />

savarjiSoebi<br />

� erTi wuTiT<br />

� sporti yvelasaTvis<br />

� iTamaSe<br />

sportis saSualebiT adamianebi viTardebian fizikurad da<br />

inteleqtualurad. sportul RonisZiebebSi monawileoba amaRlebs<br />

TviTSefasebas; is iZleva TviTrelizaciis da pativiscemis damsaxurebis<br />

SesaZleblobas. es gansakuTrebiT exeba invalidebs, romlebic monawileoben<br />

paraolimpiur TamaSebSi.<br />

rac Seexeba bavSvebs, bavSvTa uflebebis konvencia acxadebs, rom bavSvis<br />

ganaTleba mimarTuli unda iyos “... bavSvis pirovnebis, talantis da<br />

gonebrivi da fizikuri SesaZleblobebis ganviTarebisaken maTi sruli<br />

potencialis Sesabamisad”, xolo muxli 31 exeba dasvenebisa da garTobis<br />

uflebas, TamaSebSi monawileobas da garTobas bavSvis asakis Sesabamisad.<br />

yvelas ufleba, monawileoba miiRos kulturul cxovrebaSi mocemulia<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis 27-e muxlSi da ekonomikuri,<br />

socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtis me-15 muxlSi.<br />

adamianebi siamovnebas iReben sxvadasxva saxis sportisagan – fexburTi,<br />

curva, Wadraki, sumo, amerikuli fexburTi – nebismieri ram!. sporti<br />

eWvgareSea rom aris kulturuli cxovrebis mniSvnelovani nawili yvela<br />

qveyanaSi da, amdenad, SeiZleba imis mtkiceba, rom yvelas aqvs sportSi<br />

monawileobis ufleba, rogorc mayurebels, Sejibris monawiles an<br />

moTamaSes.<br />

Tumca sporti zogadad ar aris aRiarebuli rogorc adamianis ufleba,<br />

sportSi monawileobas da misTvis mxardaWeras kavSiri aqvs adamianis<br />

uflebebTan. sxva garemoebebSi is SeiZleba gamoyenebul iqnas adamianis<br />

uflebaTa damkvidrebisaTvis, an Tundac maTi xelyofisaTvis.<br />

sporti propagandas uwevs adamianis uflebebs<br />

sportul RonisZiebebSi monawileoba badebs saerTo interesebs da<br />

faseulobebs da aviTarebs demokratiuli moqalaqeobisaTvis saWiro<br />

socialur unar-Cvevebs. 48 sporti aZlierebs socialur da kulturul<br />

cxovrebas individebis da sazogadoebebis daaxloebis gziT. adgilobrivi, an<br />

erovnuli gundebi xSirad aris mravalerovnuli, an mravalreligiuri da<br />

mayureblebic sxvadasxva wris warmomadgenlebi arian. amitomac, sporti<br />

xels uwyobs gansxvavebebis gadalaxvas, dialogis waxalisebas da,<br />

Sesabamisad, prekoncefciebis, stereotipebis, kulturologiuri<br />

gansxvavebebis, ucodinrobis, Seuwynareblobis da diskriminaciis<br />

aRmofxvras.<br />

496 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


fexburTis moyvarulTa Ria skolebi<br />

fexburTis moyvarulTa Ria skolebi aris 2 daniuri arasamTavrobo organizaciis – kulturaTaSorisi<br />

proeqtis asociaciisa da daniis ltolvilTa sabWos mier daarsebuli humanitaruli arakomerciuli<br />

konsorciumi. mizani aris sazogadoebrivi sportis kultivireba, romelic xasiaTdeba adgilobriv<br />

sazogadoebaze orientirebiT, demokratiuli principebiT, moxaliseobiT, mSoblebis mxardaWeriT da misi<br />

ZiriTadi principi aris “sporti yvelasaTvis”. survili aris, yvela programaSi monawile fexburTis<br />

klubisaTvis inventaris darigeba. es aseve aris stimuli skolebisaTvis,- raTa daarson TavianTi klubebi<br />

yvela bavSvisa da axalgazrdisaTvis maTi unar-Cvevebis, sqesis, an eTnikuri Tu socialuri warmomavlobis<br />

miuxedavad.<br />

bolo 2 wlis ganmavobaSi fexburTis moyvarulTa Ria skolebma ganaxorcieles 15 quCis Ria RonisZieba. es<br />

aris “sportuli TamaSebis” mcire festivali, romelic Riaa yvela bavSvisaTvis. is grZeldeba 3-dan 5<br />

saaTamde da ZiriTadad gamoiyeneba rogorc “gamxsneli” an “madis aRmZvreli” gansakuTrebiT rTul<br />

adgilebSi. mag. 1999 w. quCis sportis programam kosovoSi daarsa 140 e.w. `quCis ostatis qseli~ - 14dan<br />

18 wlamde mozardebi organizebas ukeTeben quCis sports yoveldRiurad maT ubanSi mcxovrebi<br />

bavSvebisaTvis. maTi gamoTvlebiT daaxloebiT 6000 yvela asakis bavSvi monawileobda maT programaSi,<br />

maTgan umetesoba yoveldRiurad. 49<br />

rac Seexeba qalTa diskriminacias, im faqti, rom qalebs SeuZliaT<br />

monawileoba miiRon e.w. `mamakacur sportSi”, rogoricaa fexburTi an<br />

Zalismieri samWidi, angrevs sxvadasxva saxis sterotipebs qalebis rolis<br />

da qalebsa da mamakacebs Soris arsebuli gansxvavebebis Sesaxeb.<br />

sportis moRvaweebis statusi iseTia, rom isini xSirad arian SerCeuli<br />

“keTili nebis elCebad” humanitaruli misiebis Sesasruleblad<br />

araformaluri ganaTlebis saSulebebiT. mag. ronaldo, brazilieli<br />

fexburTis varskvlavi aris “Zala cvlilebisaTvis: saerTaSoriso Sidsis<br />

kampania axalgazrdebTan erTad” sagangebo warmomadgeneli.<br />

sportSi SeiZleba borotad iqnas gamoyenebuli adamianis<br />

uflebebi<br />

dopingis gamoyeneba albaT aris adamianuri Rirsebis da janmrTelobis<br />

yvelaze cnobili xelyofa. aseve arsebobs hormonuli preparatebiT<br />

mkurnalobis winaaRmdegobrivi sakiTxebi da qali aTletebis seqs-testebi,<br />

rac uSualo kavSirSia adamianis pativis, Rirsebis da piradi cxovrebis<br />

uflebasTan.<br />

sponsorebma SeiZleba eqsploatacia gauwion sportsemenebs da<br />

ambiciurma mSoblebma ki SeiZleba eqsploatacia gauwion bavSvebs, romlebic<br />

avlenen gansakuTrebul unars adreul asakSi. intensiurma wvrTnam da<br />

SejibrisaTvis zewolam SeiZleba gamoiwvios sportuli tramvebi da riski<br />

Seuqmnas gonebriv janmrTelobas. yvelas aqvs ufleba icodes potenciuri<br />

riskebis da maRali saSemsruleblo donis privilegiebis Sesaxeb.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

497


“tanvarjiSi: ubralod sporti Tu bavSvebis eqspluatacia?”<br />

12 wlis aleqsandra huCi iyo erT-erTi niWieri gogona maT Soris, vinc TavianT axalgazrdul wlebs<br />

sawvrTnel banakebSi atareben da ocneboben msoflio Cempionobaze. erT dRes, varjiSis dros, is uecrad<br />

daeca da grZnoba dakarga. igi 5 dRis Semdeg gardaicvala. misma pawawina sxeulma ubralod ver gauZlo<br />

datvirTvas.<br />

dieta da fizikuri gamofitva xSirad iwvevs axalgazrda tanmovarjiSeebSi ufro met tanjvas, vidre<br />

sixaruls. “tkivili Cemi cxovrebis nawilia mas Semdeg rac varjiSi daviwye”, Tqva 10 wlis vang Suom<br />

CNN-saTvis micemul bolo interviuSi pekinis sawvrTnel banakSi yofnis dros, sadac bavSvebi TavianT<br />

“karieras” 3 wlis asakidan iwyeben. maria pardo, espaneli tanmovarjiSe iwonis 43 kg-s da simaRliT<br />

aris 170 sm.. 50<br />

“kapoiera”<br />

sportuli SesaZleblobebi yovelTvis ar aris yovlismomcveli da<br />

SeiZleba arsebobdes diskriminaciis elementebi religiuri an kulturuli<br />

umciresobebis mimarT sportul darbazebSi daSvebis dros. komerciuli<br />

zewola da interesebi aseve SeiZleba iyos dakavSirebuli adamianis<br />

uflebebis xelyofasTan, rac zians ayenebs adamianis Rirsebas. mag. zogierTi<br />

moTamaSe iRebs qrTams Segnebuli “profesiuli darRvevebisaTvis”<br />

fexburTSi da kriketSi matCebis Sedegebis gayalbebisaTvis. arsebobs<br />

adamianis uflebaTa xelyofis sxva sakiTxebic, romlebic ukavSirdeba<br />

sportuli inventaris industriis globalizacias. bevr qveyanaSi, rogorc<br />

erovnul, aseve adgilobriv sprtul asociaciebs SemuSavebuli aqvT<br />

TavianTi politika sportuli teqnikis da tansacmlis mwarmoebelTa mimarT<br />

samuSao standartebis moTxovnebis Sesaxeb. arsebobs kampaniebi, romelTa<br />

mizania, aiZulon mwarmoeblebi, pativi scen adamianis uflebebs TavianT<br />

sawarmoebSi, magaliTad, “sufTa tansacmlis” kampania evropaSi, `sportuli<br />

fexsacmlis~ kampania CrdiloeT amerikaSi, raTa aiZulon sportis<br />

moRvaweebi, rogoricaa tiger vudsi da andre agasi, Sewyviton<br />

eqsploatacuri SromiT Seqmnili produqciis reklamireba. 51<br />

sporti da politika<br />

sporti didi xania gamoiyeneba rogorc mSvidobiani politikuri aqcia<br />

usamarTlobis winaaRmdeg. 1968 w. meqsikaSi Catarebul olompiadaze, jon<br />

karlosma da tomi smitma gamarjvebis aRsaniSnav ceremoniaze gamoiyenes<br />

`Savi avazebis~ cnobili tradiciuli misalmeba, raTa gamoexataT<br />

protesti aSS-Si SavkanianTa diskriminaciis winaaRmdeg. aparteidis eraSi<br />

bevri qveyana uars ambobda samxreT afrikasTan sportul RonisZiebebSi<br />

monawileobaze, ramac mniSvnelovani wvlili Seitana qveyanaSi momxdar<br />

politikur cvlilebebSi.<br />

me-16 saukuneSi braziliaSi angolelma monebma SeinarCunes TavianTi tradiciuli cekvebi da ritualebi da<br />

Seqmnes maTgan “kapoiera”, cekvis xelovneba. monaTmflobelebi maT ukrZalavdnen nebismieri saxis<br />

sabrZolo xelovnebas, magram maT SeZles SeenarCunebinaT is, TiTqosda, uvnebeli gasarTobi cekvebis<br />

saxiT. me-17 saukuneSi “kapoieras” xelovneba kidev ufro daixvewa da gamoyenebul iqna koloniuri<br />

Cagvris winaaRmdeg aTwlian brZolaSi.<br />

498 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sporti aseve SeiZleba iqnas borotad gamoyenebuli erovnuli, an<br />

politikuri miznebisaTvis. mag. 1972 w. miunxenis olimpiuri TamaSebis<br />

dros, 8 arabi teroristi SeiWra israelis gundebis StabSi da mokla 2<br />

adamiani. aseve mokles 9 mZevali germaneli policiis mier<br />

ganxorcielebuli warumatebeli operaciis Semdeg.<br />

olipmiuri TamaSebi didi xania gamoiyeneba, rogorc forumi erebisaTvis<br />

politikuri gancxadebebis gasakeTeblad. mag. aSS-ma sxva 65 arakomunistur<br />

qveyanasTan erTad boikoti gamoucxada moskovis TamaSebs 1980 w. avRaneTSi<br />

sabWoTa jarebis Seyvanis gamo. SemdgomSi, ssrk-ma da misma 15 mokavSirem<br />

boikoti gamoucxades los-anJelesSi Catarebul olimpiadas 1984 w.<br />

usafrTxoebis momizezebiT da imis SiSiT, rom ar gakeTebuliyo<br />

politikuri TavSesafris moTxovnebi, romlebic SesaZlebelia<br />

daekmayofilebinaT.<br />

?unda iyos sporti da politika dakavSirebu;li?<br />

iyo Tu ara swori CineTis SerCeva 2008 wlis olimpiuri TamaSebis<br />

maspinZel qveyanad, kvlav sakamaTo sakiTxad rCeba. CineTs didi xania<br />

akritikeben demokratiis dabali donis da adamianis uflebaTa darRvevebis<br />

gamo. ramdenime argumenti, romelic SemoTavazebuli iyo pekinis<br />

kandidaturis dablokvis winaaRmdeg iyo is, rom saerTaSoriso forumebze<br />

kvlav gagrZeldeboda CineTis kritika disidentebis dakavebis da sxva<br />

adamianis uflebaTa darRvevebis gamo, iseve rogorc es xdeba gaeros<br />

yovelwliur sxdomebze adamianis uflebebis Sesaxeb. xolo CineTis<br />

gancxadebis dakmayofilebam olimpiadis Catarebis Sesaxeb SesaZloa aiZulos<br />

pekini meti yuradReba miaqcios da gaiTvaliswinos amgvari kritika.<br />

sporti da rasizmi<br />

rasizmi sportSi ar aris mxlod fexburTTan da arc mxolod<br />

feradkanian moTamaSeebTan dakavSirebuli fenomeni. man SeiZleba gavlena<br />

iqonios yvela saxis sportze da Tavi iCinos sxvadasxva doneze, iseve<br />

rogorc mediaSi. is gansakuTrebiT SeiZleba aRmocendes adgilobriv doneze,<br />

interaqtiul moTamaSeebs, gundebs, mwvrTnelebs, da mayurebels Soris, an<br />

maT winaaRmdeg da aseve msajebis winaaRmdeg (rogorc Sedegi sxvadsxva<br />

realuri Tu mogonli mizezebisa, mag: kanis feri, religia, nacionaluri an<br />

eTnikuri warmomavloba). is SeiZleba gamovlindes gundebis, an adamianTa<br />

jgufebis SeuracyofaSi.<br />

sportSi rasizmTan brZolaze pasuxismgebloba ekisreba yvelas,<br />

saxelmwifo struqturebs (sakanonmdeblo xelisufleba, sasamarTloebi,<br />

policia, samTavrobo da regionaluri struqturebi) da arasamTavrobo<br />

organizaciebs (profesiuli da moyvarulTa erovnuli sportis asociaciebi,<br />

klubebi, adgilobrivi sportis asociaciebi, mxardamWerTa klubebi,<br />

moTamaSeTa organizaciebi, anti-rasistuli asociaciebi da a.S.).<br />

?ra SegiZliaT gaakeToT Tqvens klubSi an skolaSi, raTa Tqvens<br />

mier arCeuli sportis saxeoba iyos yvelasTvis xelmisawvdomi da<br />

xels uwyobdes adamianis uflebebis ganviTarebas?<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

499


asizmis gamovlenis faqtebi<br />

2001 w. 21 seqtemberi. guSin belgradSi uefas Tasis gaTamaSebis dros adgilobrivi safexburTo klub<br />

`partizanis~ da venis klub `rapids~ Soris gamarTul matCze araerTxel dafiqsirda rasistuli<br />

lozungebi `rapidis~ bombardiris gaston taumentmenis misamarTiT. matCis win micemul interviuSi<br />

gaston tautmenma, romelic warmoSobiT surinamelia, ganacxada: `Tuki rasistul gamoxtomebs adgili<br />

aqvs ...., ar SeiZleba rasizms dumiliT SevxvdeT”<br />

rasistebis saqcieli fexburTis matCebze mSvenier Temas warmoadgens<br />

adamianis uflebaTa realizaciasTan dakavSirebul dilemaTa gansaxilvelad.<br />

? unda aekrZalos, Tu ara xulignobaSi eWvmitanil<br />

gulSematkivars mogzauroba sxva qveyanaSi matCze dasaswrebad?<br />

aris es misi Tavisufali gadaadgilebis uflebis darRveva?<br />

axalgazrdoba da sporti<br />

erT-erTi magaliTi, Tu rogor ibrZvian axalgazrdebi adamianis<br />

uflebebisaTvis aris “fexburTi evropaSi rasizmis winaaRmdeg”, romelic<br />

ibrZvis, fexburTis saSualebiT, fexburTis sferoSi arsebuli rasobrivi<br />

diskriminaciis winaaRmedeg: stadionze da maT garSemo, gasaxdelSi,<br />

sawvrTnel moedanze, ofisSi da saklaso oTaxSi; ibrZvis rasizmis<br />

gamovlenis winaaRmdeg fexburTis moyvarulebis, moTamaSeebis, menejerebis,<br />

mwvrTnelebis, administratorebis, an maswavleblebis mxridan.<br />

zemoTxsenebuli `sportuli fexsacmlis~ kampaniasTan dakavSrebiT aSS-s<br />

studenturi moZraoba moiTxovs sportul sponsorebisagan, rom kompaniebma<br />

daicvan `qcevis kodeqsi~, Tuki ar surT dakargon maT kolejebTan<br />

sportuli inventariT momaragebis Sesaxeb dadebuli kontraqti.<br />

evropis sabWos muSaoba<br />

axalgazrdobisa da sportis direqtorati aris ganaTlebis, kulturis,<br />

axalgazrdobis da sportis da ekologiis generaluri direqtoratis<br />

nawili. is aviTarebs mimarTulebebs, programebs da samarTlebriv<br />

dokumentebs erTiani da efeqturi axalgazrduli politikis gatarebisaTvis<br />

adgilobriv, erovnul, da evropul doneze. is uzrunvelyofs dafinansebas<br />

da ganaTlebis mxardaWeras saerTaSoriso axalgazrduli<br />

RonisZiebebisaTvis, romelic miznad isaxavs axalgazrdobis, axalgazrduli<br />

moZraobis da adamianis uflebaTa faseulobebis, demokratiisa da<br />

kulturuli pluralizmis damkvidrebas.<br />

evropis sabWos sportis ganviTarebis komitetma wamoiwyo sxvadasxva<br />

RonisZiebebi jansaRi cxovrebis stilis dasamkvidreblad da sportSi<br />

monawileobis asamaRleblad, mag. individualuri sportuli momzadebis<br />

testebi bavSvebisa da ufrosebisaTvis. 1989 wels miRebuli anti-dopinguri<br />

konvenciis da evrokavSirTan TanamSromlobis bazaze Seiqmna “sufTa<br />

sportis megzuri” – saganmanaTleblo da sainformacio paketi skolebisa da<br />

sportuli organizaciebisaTvis. 1986 w. Seiqmna sportuli RonisZiebebis<br />

mayurebelTa agresiulobis da xulignuri qcevis konvencia.<br />

500 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


sportTan dakavSirebuli saerTaSoriso dokumenetebi da<br />

saerTaSoriso dReebi<br />

� 1975 w. evropuli qartia „sporti yvelasaTvis“. muxli 1<br />

uzrunvelyofs yvela adamianis uflebas sportSi monawileobisaTvis.<br />

� 1975 w. evropis sportisa da eTikis socialuri qartia<br />

iTvaliswinebs, rom sprtuli inventarisa da sportuli<br />

RonisZiebebis xelmisawvdomoba uzrunvelyofili unda iyos<br />

yovelgvari diskriminaciis gareSe.<br />

� 1978 w. fizikuri ganaTlebis da sportis qartia, muxli 1: “yvela<br />

adamians aqvs ufleba, miiRos fizikuri da sportuli ganaTleba,<br />

rac umniSvnelovanesia maTi pirovnebis sruli ganviTarebisaTvis”.<br />

� 1979 w. gaeros konvencia qalebis winaaRmdeg yvela saxis<br />

diskriminaciis aRmofxvris Sesaxeb. qalebis diskriminaciisagan<br />

dacvis mniSvneloba sportSi gansakuTrebiT aris xazgasmuli.<br />

saxelmwifoebi valdebuli arian, uzrunvelyon qalebis sportul<br />

RonisZiebebSi, kulturuli cxovrebis yvela aspeqtSi monawileobis<br />

da dasvenebis ufleba<br />

� 1985 w. saerTaSoriso konvencia sportSi aparteidis winaaRmdeg.<br />

� invalidebis saerTaSoriso dRe, 3 dekemberi<br />

� Tambaqos sawinaaRmdego saerTaSoriso dRe - 31 maisi da msoflio<br />

jandacvis dRe - 7 aprili.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

evropis sabWo, axalgazrduli saqmeebis da sportis direqtorati,<br />

www.coe,fr/youth/home.htm<br />

rogor TamaSobT TamaSebs: sportis wvlili adamianis uflebebis ganviTarebaSi.<br />

sidneis konferencia, 1-3 seqtemberi 1999w.<br />

http://members.ozemail.com.au/~hrca/sport_and_human_rights.htm<br />

i. simonidesi, sporti adamianis uflebebis samsaxurSi, ganaTlebisa da sportis<br />

saerTaSoriso konferencia mSvidobiani kulturis interesebSi, UNESCO,<br />

parizi, safrangeTi, 5-7 ivlisi 1999w.<br />

kampania `sportuli fexsacmeli~, www.heartland-cafe.com/aup/aup.html<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRi<br />

3 dekemberi<br />

invalidebis saerTaSoriso<br />

dRe<br />

31 maisi<br />

Tambaqos sawinaaRmdego<br />

saerTaSoriso dRe<br />

7 aprili<br />

jandacvis dRe<br />

501


“janmrTeloba aris<br />

sruli fizikuri, gonebrivi<br />

da socialuri sijansaRis<br />

mdgomareoba da ara ubralod<br />

daavadebis an avadmyofobis<br />

da sikvdilianobis<br />

ararseboba”.<br />

msoflio jandacvis<br />

sazogadoeba<br />

Sesatyvisi savarjiSoebi<br />

� saSinao saqmeebi<br />

� wamlebis<br />

xelmisawvdomoba<br />

� cxovreba srulyofil<br />

samyaroSi<br />

� visaubroT seqsze<br />

� baRi erT RameSi<br />

� sporti yvelasaTvis<br />

janmrTeloba<br />

janmrTeloba aris socialuri, ekonomikuri, politikuri da amave dros<br />

adamianis uflebebTan dakavSirebuli sakiTxi. uTanasworoba da siRaribe<br />

aris cudi janmrTelobis da aseve Raribebisa da gaucxoebuli adamianebis<br />

sikvdilianobis safuZveli. moxseneba msoflio jandacvis mdgomareobis<br />

Sesaxeb warmoadgens avadmyofobis da sikvdilianobis klasifikacias<br />

danomirili kodebiT. msoflios masStabiT, am moxsenebis mixedviT<br />

sikvdilianobis pirveli mizezi Seesabameba cifrs: 259.5, rac niSnavs<br />

ukidures siRaribes. es ukve mankier wred iqca: siRaribe iwvevs daavadebebs,<br />

romelic Tavis mxriv iwvevs ufro met siRaribes.<br />

bolo aTwleulebSi msoflioSi mimidinare ekonomikurma cvlilebebma<br />

udidesi gavlena moaxdina xalxis janmrTelobaze da maT mier jandacvisa da<br />

socialuri momsaxurebiT sargeblobaze. msoflio resursebi TandaTan metad<br />

koncentrirdeba mcirericxovan ekonomikur moTamaSeTa xelSi, romlebic<br />

cdiloben maqsimalurad gazardon TavianTi mogeba. ekonomikuri da<br />

finansuri politika TandaTan aqtiurad xorcieldeba mTavrobebisa da<br />

saerTaSoriso organizaciebis mcire jgufis mier, rogoricaa msoflio<br />

banki, saerTaSoriso savaluto fondi da msoflio savaWro organizacia. am<br />

organizaciebis politika mravalerovnuli kompaniebis saqmianobasTan erTad<br />

mZime gavlenas axdens adamianTa sicocxleze, janmrTelobaze da<br />

keTildReobaze, rogorc samxreT, aseve CrdiloeT naxevarsferoSi.<br />

ise, rogorc arasdros, sikvdilianobasa da avadmyofobas mieca<br />

usamarTlobisa da uTanasworobis saxe. msoflio mosaxleobis 75%<br />

502 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


cxovrobs ganviTarebad qveynebSi da isini msoflio farmacevtuli bazris<br />

mxolod 8%-s warmoadgenen. ufro metic msoflio mosaxleobis 1/3-Tvis ar<br />

aris xelmisawvdomi yvela ZiriTadi medikamneti.<br />

Sidsi da adamianis uflebebi<br />

Sidsi aris naTeli magaliTi. maSin, rodesac mdidar qveynebSi SidsiT<br />

daavadebul adamianebs SeuZliaT ufro kargad da ufro didxans cxovreba<br />

anti-retrovirusuli medikamnetebis wyalobiT, romelic zogierT<br />

saxelmwifoSi ufasoa, an xelmisawvdomi fasi aqvs, samxreT qveynebSi SidsiT<br />

daavadebuli adamianebi ubralod iRupebian mkurnalobis SeuZleblobis gamo.<br />

am qveynebSi umetes SemTxvevaSi jandacvis yovelwliuri xarji erT sulze<br />

Seadgens daaxloebiT 10 aSS dolars.<br />

gaeros adamianis uflebaTa komisiam, Sidsisa da adamianis uflebaTa<br />

Sesaxeb moxsenebaSi, gamoyo Semdegi adamianis uflebebi, romlebic<br />

mWidrodaa dakavSirebuli msoflioSi Sidsis gavrcelebis problemasTan: 29<br />

� qorwinebisa da ojaxis Seqmnis ufleba. gaeros adamianis uflebaTa<br />

komisiis Sidsisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb moxsenebaSi<br />

naTqvamia: “naTelia, rom SidsiT daavadebuli adamianebis ufleba<br />

irRveva qorwinebamdeli savaldebulo testebiT da/an “Sidsis<br />

arqonis damadasturebeli sertifikatis”, rogorc saxelmwifo<br />

kanonmdeblobis mixedviT qorwinebis licenziis miRebis winapirobis,<br />

moTxovniT. amasTanave, SidsiT daavadebuli qalebis iZulebiTi<br />

aborti an sterilizeba arRvevs adamianis uflebas ojaxis Seqmnis<br />

Sesaxeb, iseve rogorc Tavisuflebis da pirovnuli xelSeuxeblobis<br />

uflebebs”.<br />

� bavSvebis da axalgazrdebis uflebebi SeiZleba aseve dadges<br />

safrTxis qveS. “am uflebaTagan bevri, rogoricaa trefikingisagan,<br />

prostituciisagan, seqsualuri eqsploataciisagan da Zaladobisagan<br />

dacva ukavSirdeba Sidsis profilaqtikas, mkulrnalobas da<br />

bavSvebis dacvas, radganac bavSvebis winaaRmdeg seqsualuri<br />

Zaladoba sxva faqtorebTan erTda zrdis maT daucvelobas Sidsis<br />

virusiT daavadebis TvalsazrisiT. yvela saxis informaciis da<br />

ideebis moZiebis, miRebis da gacemis Tavisufleba da ganaTlebis<br />

ufleba uzrunvelyofs bavSvTa uflebas miiRon da gascen yvela<br />

SidsTan dakavSirebuli informacia, romelic maT sWirdebaT, raTa<br />

Tavi daicvan infeqciisagan da gaumklavdnen inficirebulis<br />

statuss”.<br />

� “piradi cxovrebis ufleba moicavs fizikuri piradulobis<br />

mdgomareobis saidumloebis dacvas da informaciis piradulobis<br />

dacvis valdebulebas, daavadebuli adamianis testirebasTan<br />

dakavSirebuli yvela saxis informaciis konfidencialurobis dacvis<br />

CaTvliT. gansakuTrebiT didia SidsiT daavadebulTa interesi<br />

konfidencialurobis dacvis sakiTxisadmi, pirvel rigSi<br />

savaldebulo samedicino Semowmebis iZulebiTi xasiaTis gamo da<br />

meorec, im sircxvilisa da diskriminaciis gamo, romelic adamians<br />

moelis, Tu informacia misi SidsiT daavadebis Sesaxeb cnobili<br />

gaxdeba pirad cxovrebaSi Carevis da konfidencialurobis darRvevis<br />

Sedegad. sazogadoebas gaaCnia piradulobisa da konfidencialurobis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

RirSesaniSnavi<br />

TariRebi<br />

1 dekemberi<br />

Sidsis winaaRmdeg brZolis<br />

saerTaSoriso dRe<br />

7 aprili<br />

jandacvis saerTaSoriso<br />

dRe<br />

503


dacvis interesi, raTa adamianebma Tavisuflad igrZnon Tavi<br />

jandacvis momsaxurebiT sargeblobis dros”.<br />

� ganaTlebis ufleba: “es ufleba moicavs sam farTo komponents,<br />

romelic gamoiyeneba SidsTan mimarTebaSi. pirveli, rogorc bavSvebs<br />

aseve ufrosebs, aqvT ufleba miiRon SidsTan dakavSirebuli<br />

ganaTleba gansakuTrebiT prevenciasTan da mkurnalobasTan<br />

dakavSirebiT. am sferoSi ganaTlebis xelmisawvdomoba aris<br />

efeqturi prevenciis da mkurnalobis programebis umniSvnelovanesi<br />

komponenti.<br />

� saxelmwifos movaleobaa yvela kulturul da religiur<br />

tradiciaSi uzrunvelyos saTanado saSualebebis moZieba, raTa<br />

saganmanaTleblo programebSi CarTuli iqnas efeqturi informacia<br />

SidsTan dakavSirebiT skolis farglebSi da mis gareT. meore,<br />

saxelmwifoebma unda uzrunvelyon rom SidsiT daavadebuli<br />

bavSvebi, an mozrdilebi ar iyvnen diskriminirebuli maTTvis<br />

ganaTlebaze uaris Tqmis gziT, rac gulisxmobs skolebSi,<br />

universitetebSi, stipendiebze uaris Tqmas da saerTaSoriso<br />

programebSi maT ardaSvebas, an SezRudvebs maTi inficirebulis<br />

statusis gamo. amgvari zomebis miRebisaTvis, sazogadoebrivi<br />

jandacvis mizniT ar arsebobs raime logikuri safuZveli, radganac<br />

Cveulebriv saganmanaTleblo garemoSi ar arsebobs infeqciis<br />

gavrcelebis riski. mesame, saxelmwifoebma ganaTlebis saSualebiT<br />

unda daamkvidron gageba, pativiscema, Semwynarebloba SidsiT<br />

daavadebulebTan mimarTebaSi da maTi diskriminaciisagan dacva.”<br />

� “muSaobis ufleba niSnavs yvela adamianis uflebas dasaqmdes<br />

yovelgvari winapirobebis gareSe, garda saWiro kvalifikaciisa. es<br />

ufleba irRveva, rodesac TanamSromels sTxoven gaiaros<br />

savaldebulo testi imunodeficituri virusiT inficirebis<br />

dasadgenad da testze dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi, mas uars<br />

eubnebian samsaxurSi miRebaze, aTavisufleben dakavebuli<br />

Tanamdebobidan, an ar gamouyofen kuTvnil daxmarebas.”.<br />

? rogor irRveva Tqven qveyanaSi SidsiT daavadebulTa, an<br />

imunodeficituri virusiT inficirebulTa uflebebi? rogor<br />

SeiZleba amis Tavidan acileba?<br />

janmrTelobis zogierTi sakiTxi aseve dakavSirebulia ekologiur problemebTan. 2001 w. oqtomberSi<br />

moewyo konferencia, romelic miznad isaxavda klimatis cvlilebebis da janmrTelobaze ozonis Sris<br />

dazianebis gavlenis gaanalizebas. am sferos eqspertebi darwmunebuli arian, rom “klimatis cvlileba<br />

da ozonis Sris dazianebis potenciurad saziano gavlena Zalian mniSvnelovania” da rom “saWiroa<br />

saswrafo zomebis miReba raTa Semcirdes rogorc ekologiuri ziani, aseve misi gavlena<br />

janmrTelobaze” 32 .<br />

504 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


janmrTeloba da axalgazrdebi<br />

bolo wlebSi, bevr evrpul qveyanaSi aRiniSna mcire asakSi<br />

axalgazrdebis mier alkoholis moxmarebis SemaSfoTebeli tendencia. is<br />

ziani, romelic maT amis Sedegad adgebaT, Zalian mZimea. riskis SedarebiTi<br />

analizi gviCvenebs, rom magaliTad, evropis regionSi 15-29 wlis<br />

mamakacebis sikvdilis mizezi 4-dan erT SemTxvevaSi alkoholis moxmarebiT<br />

aris gamowveuli. am mosazrebebma gamoiwvia is gadawyvetileba, rom<br />

“axalgazrdebi da alkoholi” gaxda jandacvis msoflio organizaciis<br />

ministrTa konferenciis Tema (stokholmi, 19-21 Tebervali, 2001 w), xolo<br />

konferenciis saboloo mizani iyo evropuli alkoholis samoqmedo gegmis<br />

ganxorcoelebis gaZliereba.<br />

konferenciam miiRo deklaracia romelic Seicavs Semdeg elementebs:<br />

1. alkoholi, rogorc mniSvnelovani safrTxe axalgazrdebis<br />

janmrTelobisaTvis.<br />

2. dadastureba im saWiroebisa, rom SemuSavdes politika alkoholTan<br />

mimarTebaSi sazogadoebrivi jandacvis sistemis farglebSi,<br />

komerciuli an ekonomikuri interesebis yovelgvari Carevis gareSe.<br />

3. SesaZlebloba, rom axalgazrdebi Tavad CaerTon politikis<br />

SemuSavebis sakiTxebSi.<br />

4. sakontrolo orientirebis gamokveTa erovnul da regionalur<br />

doneze, raTa Semcirdes axalgazrdebis janmrTelobaze alkoholis<br />

mavne zegavlena.<br />

msoflio jandacvis organizaciis (WHO) evropis regionalur komitets<br />

mieca rekomendacia mieRo rigi zomebi, romelic moicavs:<br />

� saerTaSoriso partniorobis gaZliereba gansakuTrebiT evropul<br />

komisiasTan, evropis sabWosTan, gaeros bavSvTa fondTan, samedicino<br />

asociaciebis evropul forumTan, da msoflio jandacvis<br />

organizaciasTan.<br />

� axalgazrdebTan da maT organizaciebTan kontaqtis SenarCuneba<br />

mTeli regionis masStabiT.<br />

� axalgazrdebs Soris alkoholuri sasmelebis gavrcelebis<br />

monitoringis sistemis daarseba.<br />

? SegiZliaT CamoTvaloT konkretuli da praqtikuli qmedebebi,<br />

romelic SeiZleba SemuSavebul iqnas am rekomendaciebis<br />

gansaxorcieleblad Tqvens sazogadoebaSi, an qveyanaSi?<br />

rogorc zemoTxsenebul rekomendaciebSia xazgasmuli, axalgazrdebi<br />

unda iyvnen strategiuli partniorebi im programebis ganxorcielebis<br />

dros, romlebic exeba jandacvis problemebis mogvarebas profilaqtikis an<br />

mkurnalobis gziT. es aris axalgazrduli organizaciebi, romlebic<br />

aqtiurad arian CarTuli jandacvis sferoSi, maT Sorisaa wiTeli jvrisa<br />

da wiTeli naxevarmTvaris saerTaSoriso federacia, romlebsac<br />

axalgazrduli filialebi gaaCnia mTel msoflioSi. jandacvis skolebis<br />

evropuli qseli aris sammxrivi proeqti, romelic xorcieldeba msoflio<br />

jandacvis organizaciis evropis regionaluri ofisis, evropuli komisiis<br />

da evropis sabWos mier. is xazs usvams jandacvis popularizaciis<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

505


mniSvnelobas saganmanaTleblo sistemaSi, jandacvisa da ganaTlebis muSakTa<br />

da sazogadoebis wevrTa TanamSromlobis safuZvelze.<br />

janmrTelobis ufleba<br />

janmrTelobis ufleba moxseniebulia ramdenime saerTaSoriso<br />

dokumenetSi, rogoricaa ekonomikuri, socialuri da kulturuli<br />

uflebebis saerTaSoriso paqtis me-12 muxli da bavSvTa uflebebis<br />

konvenciis 24-e, muxli. rac Seexeba evropas, evropis socialuri qartiis<br />

muxli 13 eqskluziurad am uflebas exeba:<br />

“socialuri da samedicino daxmarebis efeqturi gamoyenebis<br />

uzrunvelsayofad, monawile mxareebi Rebuloben valdebulebas:<br />

1. nebismierma pirovnebam, romelsac ar gaaCnia adeqvarturi resursebi,<br />

an ar SeuZlia moipovos es resursebi sakuTari mcdelobis, an sxva<br />

wyaroebis Sedegad, gansakuTrebiT socialuri dazRvevis sferodan,<br />

uzrunvelyofili unda iqnas adeqvaturi daxmarebiT, xolo<br />

avadmyofobis SemTxvevaSi miiRos aucilebeli daxmareba.<br />

2. uzrunvelyofili iqnas, rom amgvarma daxmarebam ar gamoiwvios<br />

politikuri an socialuri uflebebis Semcireba im pirebisaTvis,<br />

vinc daxmarebas iRebs.<br />

3. uzrunvelyofili iqnas, rom yvelas SeeZlos miiRos aseTi rCeva da<br />

individualuri daxmareba saTanado saxelmwifo, an kerZo<br />

samsaxurebidan, raTa likvdirebuli an Semsubuqebuli iyos piradi<br />

an ojaxis moTxovnilebebi.<br />

4. am muxlis 1, 2 da 3 abzacebSi aRwerili debulebebis Tanabar<br />

doneze ganxorcieleba sakuTari qveynis, an qartiis sxva wevri<br />

qveynebis moqalaqeebis mimarT, romlebic kanonierad imyofebian<br />

Sesabamisi saxelmwifos teritoriaze, socialuri, da samedicino<br />

daxmarebis evropuli konvenciaSi Camoyalibebuli valdebulebebis<br />

Tanaxmad, xelmowerili parizSi 1953 w. 11 dekembers”.<br />

1999 wlis msoflio jandacvis mdgomareobis Sesaxeb moxsenebaSi<br />

gansazRvrulia Semdegi oTxi ZiriTadi problema erovnuli<br />

mTavrobebisaTvis, saerTaSoriso sazogadoebis da samoqalaqo<br />

sazogadoebisaTvis:<br />

1. jandacvis sistemebis orientireba minimaluri CareviT RaribTa<br />

avadmyofobis donis maqsimaluri SemcirebisaTvis. es moicavs<br />

valdebulebis aRebas malariis recidivebis kontrolze,<br />

tuberkulozis gaZlierebul kontrols, dedaTa da baSvTa<br />

janmrTelobaze da kvebaze zrunvas da imunizaciis programebis<br />

ganaxleba-gafarToeba.<br />

2. jandacvis sistemebis unaris gaZliereba daupirispirdnen<br />

janmrTelobis potenciur riskebs, rac gamomdinareobs ekonomikuri<br />

krizisidan, arajansaRi garemodan an sarisko Cvevebidan. erT-erTi<br />

yvelaze mniSvnelovani safrTxe aris Tambaqos moxmareba. globalur<br />

doneze Tambaqos kontrolze valdebulebis aRebam SeuZlia Tavidan<br />

agvacilos milionobiT naadrevi sikvdili. sxva prioritetebi<br />

moicavs antibaqteriuli saSualebebis moqmedebas da efeqtur<br />

506 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


eagirebas axladaRmocenebul daavadebebze. aseve, mniSvnelovania<br />

poliomielitis globalur doneze aRmofxvra da janmrTeli<br />

cxovrebis stilis damkvidreba (ufro sufTa haeris, adeqvaturi<br />

sanitaruli pirobebis da usafrTxo transportirebis CaTvliT).<br />

3. jandacvis sistemebis ganviTareba, romelic uzrunvelyofs<br />

klinikuri momsaxurebis universalur xelmisawvdomobas ufasod (an<br />

Semcirebuli fasiT). es moiTxovs saxelmwifo dafinansebas,<br />

mTavrobis mier mandatirebul socialur dazRvevas, an orives<br />

erTad. magram amasTanave aRiarebulia, rom Tu momsaxureba<br />

yvelasaTvis unda iqnas uzrunvelyofili, maSin ar igulisxmeba<br />

yvela saxis momsaxureba. pirvel rigSi unda miewodos yvelaze<br />

dabalfasiani momsaxureba. yvelaze mdidar qveynebsac ki ar<br />

SeuZliaT mTeli mosaxleobis sruli samedicino paketiT<br />

uzrunvelyofa, maSinac ki rodesac samedicino xarjebi aWarbebs<br />

riskis zRvars.<br />

4. jandacvis sistemebis stimulireba codnis donis gazrdaSi<br />

investirebisaTvis, ramac SesaZlebeli gaxada 20-e saukunis<br />

samedicino revolucia da rac uzrunvelyofs 21-e saukuneSi Semdeg<br />

warmatebebs. yvelaze mwvave saWiroeba aris infeqciuri daavadebebis<br />

kvleva da Seswavla, romelic araproporciul gavlenas axdens<br />

Raribebze. aseve saWiroa sainformacio bazis Seqmna, raTa qveynebma<br />

SeZlon sakuTari jandacvis sistemebis ganviTareba.<br />

gamoyenebuli literatura<br />

msoflio moxseneba janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb (The World Health Report), jandacvis<br />

saerTaSoriso organizacia, www.who.int/whr<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

507


SeniSvnebi<br />

1. adamianis uflebebis gavrcelebisa da dacvis qvekomitetis rezolucia, adamianis uflebaTa<br />

gaeros umaRlesi komisari E/CN.4/SUB.2/RES/1999/30<br />

2. evrosabWos cifrebi zogadad miekuTvneba 90-iani wlebis dasawyiss. The rates displayed are<br />

the percentage of children living in households with income below 50% of the national median. Source:<br />

Bradbury and Jantti (1999, Table 3.3) in Micklewright . J., Stewart, K., Child well-being in the EU and<br />

Enlargement to the East, Working Papers, UNICEF, Innocenti Centre, 2000<br />

3.No.R (91) 11 rekomendaciis seqsualur eqsploataciasTan, pornografiasTan,<br />

prostituciasTan bavSvebiT da axalagazrdebiT vaWrobasTan brZolis Sesaxeb cxovrebaSi<br />

gatareba, strasburgi, 8 aprili, 1998<br />

4. a. bilsoni, bavSvis usafrTxoeba internetSi: midgoma bavSvis uflebebTan, centri<br />

`evropis bavSvebisaTvis~ http://eurochild.gla.ac.uk<br />

5. evrosabWos programis sakonsultacio Sexvedra `demokratiuli moqalaqeobis swavleba~,<br />

1996w<br />

6. marina kovinina, samoqalaqo da samarTlebrivi swavlebis centri, rostovi donze, ruseTis<br />

federacia, adamianis uflebaTa swavlebis axalgazrduli forumi, budapeSti, 2000<br />

7. k. anani, ministrebis pirveli msoflio konferencia axalgazrduli saqmeebis Sesaxeb,<br />

lisaboni, portugalia, 1998<br />

8. evrokavSiri, sabWos direqtiva 2000/43/EC 2000wlis 29 ivnisidan Tanaswori mopyrobis<br />

principis realizeba rasobrivi en eTnikuri mikuTvnebis miuxedavad.<br />

9. El Pais digital, 5 Nov. 2000<br />

10. vebsteris mesame axali saerTaSoriso leqsikoni<br />

11. evrosabWo, socialuri saqmeebis direqtorati<br />

12. evrobarometris moxseneba (54.2/2001) dafuZnebuli 16000-ze meti moqalaqis<br />

gamokiTxvebze, 2 ianvari - 6 Tebervali, 2001w.<br />

13. www.disrights.org<br />

14. r. bedroni, seqsualur umciresobaTa mdgomareoba poloneTSi, kampania homofobiis<br />

winaaRmdeg, riga, agvisto, 2001w.<br />

15. Amnesty Internatianal 2001, Crimes of hate, conspiracy of silence<br />

16. belgiis lingvisturi saqme, romelic exeba belgiis saganmanaTleblo sistemaSi<br />

gamosayenebel enaTa gansazRvras. evropis adamianis uflebaTa sasamarTlos gadawyvetileba,<br />

23 ivlisi 1968w. evropis sasamarTlos gamocema, seria A, tomi 6, gv.31,<br />

17. ganaTlebis ufleba (muxli 13), 08/12/99.E/C12/1999/10, CESCR<br />

18. `ganaTleba: dafaruli ganZi~, UNESCO, parizi, 1996w<br />

19. m. veisbroti, d. beikeri, e. kraevi, i. Ceni: globalizaciis sainformacio tablo 1980-<br />

2000ww. periodSi: Senelebuli progresis 20 weli. ekonomikisa da politikis kvleviTi<br />

centri, www.cepr.net<br />

20. k. uotkensi, ganaTleba axla _ siRaribis ciklis garRveva, Oxfam Inerntional, 2000<br />

21. a. motivansi, nawyveti moxsenebidan `ganaTleba yvelasaTvis centralur da aRmosavleT<br />

evropaSi~, UNESCO-s statistikis instituti, Innocenti Research Centre, Tebervali 2000<br />

22. moxseneba stiqiuri ubedurebebis Sesaxeb 2001w., wiTeli jvris da wiTeli<br />

naxevarmTavris saerTaSoriso federacia<br />

23. ingrid rambergi, `Zaladoba axalgazrda qalebTan mimarTebaSi evropaSi~, evrosabWo,<br />

2001w<br />

24. i. radiCova, `gogonebis da axalgazrda qalebis adamianis uflebebi evropaSi: XXI<br />

saukunis kiTxvebi da gamowvevebi~, zogadi daskvnebi, evrosabWo, strasburgi, 1994w.<br />

25. nawyvetebi gamocemidan `qalebiT vaWroba, yovlismomcveli evropuli strategia~,<br />

sainformacio furclebi, evrokomisia<br />

26. iqve<br />

27. h. lori, a. germani, e. pitangui, Zaladoba qalebis winaaRmdeg: janmrTelobis faruli<br />

problema, msoflio banki, vaSingtoni, 1994w<br />

28. rezolucia 1212 (2000), evrosabWos saparlamento asamblea<br />

29. konceptualuri CarCoebi genderis CarTvisaTvis ZiriTad mimarTulebebSi, warmatebuli<br />

gamocdilebis meTodologia da demonstracia. daskvniTi moxseneba ZiriTadi mimarTulebis<br />

sakiTxebze momuSave jgufis moRvaweobis Sesaxeb (EG-S-MS), strasburgi, maisi 1998w<br />

30. seminaris `Zaladoba axalgazrda qalebis winaaRmdeg evropaSi~ monawileebis gancxadeba,<br />

romelic Sedga evropis axalgazrdul centrSi budapeStSti 2001w<br />

508 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


31. qve-komisiis rezolucia adamianis uflebebis dacvisa da waxaxalisebis Sesaxeb (gaeros<br />

adamianis uflebaTa komisia) E/CN.4/SUB.2/RES/1999/30.<br />

32. meore saerTaSoriso konsultacia Sidsis Sesaxeb E/CN.4/1997/37, gaeros adamianis<br />

uflebaTa komisia, 20/01/97<br />

33. evrocentris mier italiis garemos dacvis saministrosTan da garemos dacvis<br />

evrosaagentosTan erTad organizebuli konferencia WHO garemopirobebisa da janmrTelobis<br />

Sesaxeb, orvieto, italia, 5-6 oqtomberi, 2001w. pres-relizi evro 12/2001<br />

www.who.dk.cpa.backgrounders_2001/pback_2001.htm<br />

34. kanadis sagareo saqmeTa da sagareo vaWrobis saministro, www.dfaitaeci.gc.ca/foreignnp.humansecurity<br />

35. r. hei, samSvidobo qmedebebi mSvidobis mxardasaWeri operaciebis dros: uaxlesi misiebis<br />

ganxilva da analizi, 1999w.<br />

36. Mandela, N., Long Walk to Freedom, (n. mandela, `grZeli gza Tavisuflebisaken~), Little<br />

brown and Company, London, 1994<br />

37. veran matiCi, damoukidebeli eleqtronuli kavSiris saSualebebis asociaciis<br />

Tavmjdomare (ANEM)<br />

38. sofiis deklaracia gancxadebuli 1997 w-is 13 seqtembers, (mogvinebiT miRebuli<br />

UNESCO-s generaluri konferenciis mier XXIX sesiaze, 1997w. neomberSi, 35 rezoluciis<br />

saxiT)<br />

39. damatebiTi informacia SegiZliaT ixiloT internetSi: www.humanrights.coe.int/media<br />

40. stokholmis saerTaSoriso mSvidobis kvleviTi instituti, www.sipri.se<br />

41. moxseneba adamianis ganviTarebis Sesaxeb 2001w-s. gaeros ganviTarebis programa<br />

42. Instiuto del Tarcer Mundo, `mesame msoflios cnobari~, urugvai<br />

43. UNICEF-is moxsenebidan `axalgazrdoba cvalebad sazogadoebebSi~, Regional Monitoring<br />

Report, No 7, Florence: Innocenti Research Centre, 2000<br />

44. arCevani RaribebisaTvis, gaeros ganviTarebis programa, marti 2001.<br />

45. Pascul,S., Waddington, J., Young People: The labour market and trade Union. nawyveti<br />

moxsenebidan momzadebuli evrosabWos konfedaraciis profkavSirebis axalgazrduli saqmeebis<br />

komitetisTvis, European Union Confederation Publication, May 2000 UNICEF (2000),<br />

~axalgazrdebi cvalebad sazogadoebaSi~ moxseneba regionaluri monitoringis Sesaxeb No.7,<br />

Florebce Innocenti Research Centre<br />

46. amoRebuli evrosabWos konfedaraciis profkavSirebis axalgazrduli saqmeebis<br />

komitetisTvis momzadebuli moxsenebidan: Young People: The labour market and trade Union, maisi<br />

2000<br />

47. ix. ZiriTadi informacia globalizaciis Temis Sesaxeb (gv.429)<br />

48. nawyveti vebgverdidan www.encarta.msn.com, damatebiTi informacia saerTaSoriso<br />

paralimpiur komitetze SegiZliaT miiRoT vebgverdze www.paralumpyc.org<br />

49. damatebiTi informacia mocemulia ZiriTad informaciaSi moqalaqeobis Sesaxeb (gv. 464)<br />

50. www.openfunfoodballscools.org.mk/status.htm<br />

51. nawyveti amoRebulia: Tomek. L., Lidove Noviny, 23 agvisto 2001w. iana ondarCkovas<br />

Targmani<br />

52. ix. New internationalist 330, Dec. 2000, www.oneworld.org/ni/issues330/factfole.htm ix. aseve<br />

ZiriTadi informacia globalizaciis Sesaxeb (gv. 429)<br />

53. fexburTi rasizmis winaaRmdeg evropaSi, www.farenet.org<br />

54. damatebiTi informacia SegiZliaT ixiloT http://cilture.coe.fr/sf/splist.html<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

509


danarTi<br />

adamianis uflebaTa saerTaSoriso aqtebi<br />

da Sefasebis anketa


Tavis Sinaarsi<br />

adamianis uflebaTa saerTaSoriso aqtebi da Sefasebis anketa .................................<br />

qveynebi, romlebmac moaxdines adamianis uflebaTa ZiriTadi saerTaSoriso dokumentebis<br />

ratificireba .....................................................................................................................................................................................<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia (reziume) .........................................................................................<br />

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia ................................................................................................................<br />

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb ...........................................................<br />

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb ............................<br />

bavSvis uflebaTa konvencia (reziume) ..............................................................................................................................<br />

evropis konvencia adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis Sesaxeb (reziume) .....<br />

konvencia adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis Sesaxeb, #11 oqmiT Setanili<br />

cvlilebebi da damatebebi .........................................................................................................................................................<br />

evropis socialuri qartia (reziume) ...............................................................................................................................<br />

erovnuli umcirosobebis dacvis CarCo konvencia (reziume) .............................................................................<br />

regionaluri enebis an enobriv umciresobaTa evropis qartia .........................................................................<br />

anketa Sefasebisa da gamoxmaurebisaTvis ..............................................................................................................................<br />

511<br />

513<br />

514<br />

515<br />

518<br />

519<br />

520<br />

522<br />

523<br />

531<br />

533<br />

534<br />

537


adamianis uflebaTa mTavari saerTaSoriso dokumentebis ratifikaciis satatusi<br />

qveynebi<br />

saerTaSoris<br />

o paqti<br />

ekonomikuri,<br />

soci-aluri<br />

da<br />

kulturuli<br />

uflebebis<br />

Sesaxeb<br />

gaeros organizaciebi evropis sabWo<br />

saerTaSoriso<br />

paqti samoqalaqo<br />

da politikuri<br />

uflebebis<br />

Sesaxeb<br />

bavSvis<br />

uflebaTa<br />

konvencia<br />

adamianis<br />

uflebaTa<br />

evropis<br />

konvencia<br />

evropis<br />

socialuri<br />

qartia<br />

evropis<br />

socialuri<br />

qartia -<br />

Sesworebuli<br />

erovnuli<br />

umciresobebis<br />

dacvis CarCo<br />

konvencia<br />

wamebisa da<br />

araadamianuri<br />

an<br />

Rirsebis Semlaxavi<br />

mopyro-bis an<br />

dasjis<br />

sawinaaRmdego<br />

evvropis<br />

konvencia<br />

regionaluri<br />

enebis<br />

an enobriv<br />

umciresobaTa<br />

evropis<br />

qartia<br />

mdgomareoba 21.08.02 21.08.02 21.08.02 12.11.02 12.11.02 12.11.02 12.11.02 12.11.02 12.11.02<br />

ZalaSi Sesvla 03.01.1976 23.03.1976 02.09.1980 03.09.53 26.02.65 01.07.99 01.02.98 01.02.89 01.03.98<br />

avstria � � � � � � � �<br />

azerbaijani � � � � � �<br />

albaneTi � � � � � �<br />

andora � � �<br />

belgia � � � � � �<br />

belorusia � � �<br />

bosnia da<br />

hercogovina<br />

� � � �<br />

bulgareTi � � � � � � �<br />

germania � � � � � � � �<br />

didi<br />

britaneTi<br />

� � � � � � � �<br />

dania � � � � � � � �<br />

espaneTi � � � � � � � �<br />

estoneTi � � � � � � �<br />

TurqeTi � � � � � �<br />

irlandia � � � � � � � �<br />

islandia � � � � � �<br />

italia � � � � � � � �<br />

iugoslavia � � � �<br />

kviprosi � � � � � � � �<br />

latvia � � � � � �<br />

litva � � � � � � �<br />

lixtenSt. � � � � � � �<br />

luqsemburgi � � � � � �<br />

makedonia � � � � � �<br />

malta � � � � � � �<br />

moldova � � � � � � �<br />

norvegia � � � � � � � � �<br />

poloneTi � � � � � � �<br />

portugalia � � � � � �<br />

ruseTi � � � � � �<br />

rumineTi � � � � � � �<br />

saberZneTi � � � � � �<br />

san-marino � � � � � �<br />

sasomxeTi � � � � � �<br />

safrangeTi � � � � � � �<br />

saqarTvelo � � � � �<br />

slovakeTi � � � � � � � �<br />

slovenia � � � � � � � �<br />

ukraina � � � � � �<br />

fineTi � � � � � � � �<br />

SvedeTi � � � � � � � � �<br />

Sveicaria � � � � � � �<br />

CexeTi � � � � � � �<br />

xorvatia � � � � � �<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

513


adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia<br />

muxli 1<br />

Tanasworuflebianoba<br />

muxli 2<br />

diskriminaciisgan dacva<br />

muxli 3<br />

sicocxlis, Tavisuflebisa da piradi xelSeuxeblobis<br />

ufleba.<br />

muxli 4<br />

monobisgan an ZalmomreobiTi morCilebisgan<br />

Tavisufleba<br />

muxli 5<br />

dacva wamebisagan da sastiki, araadamianuri Tu misi<br />

Rirsebis damamcirebeli mopyrobisa da sasjelisagan.<br />

muxli 6<br />

samarTalsubieqtobis aRiarebis ufleba<br />

muxli 7<br />

kanonis winaSe Tanasworobis ufleba<br />

muxli 8<br />

kompetenturi sasamarTloebis mier uflebebSi<br />

efeqturad aRdgenis ufleba<br />

muxli 9<br />

TviTneburi dapatimrebis, dadakavebis an gaZevebisgan<br />

dacvis ufleba.<br />

muxli 10<br />

saqveyno da miukerZoebeli sasamarTlos ufleba<br />

muxli 11<br />

ufleba iTvlebodes udanaSaulod kanonieri<br />

wesisamebr danaSaulis dadgenamde.<br />

muxli 12<br />

piradsa da ojaxur cxovrebaSi TviTneburi Carevisagan,<br />

sacxovrebeli binis xelSeuxeblobisa da korespondenciis<br />

saidumloebis TviTneburi xelyofisagan, dacvis ufleba<br />

muxli 13<br />

ufleba daubrkoleblad icvlides adgilsamyofels da<br />

irCevdes Tavis sacxovrebel adgils yoveli saxelmwifos<br />

farglebSi<br />

muxli 14<br />

ufleba eZios devnisgan TavSesafari sxva qveyanaSi<br />

da isargeblos am TavSesafriT<br />

muxli 15<br />

moqalaqeobisa da misi Secvlis ufleba<br />

(Semoklebuli varianti)<br />

muxli 16<br />

daqorwinebisa da ojaxi daafuZnebis ufleba<br />

muxli 17<br />

qonebis flobis ufleba<br />

muxli 18<br />

azris, sindisisa da religiis Tavisuflebis ufleba<br />

muxli 19<br />

mrwamsisa da informaciis Tavisuflebis ufleba<br />

muxli 20<br />

mSvidobiani krebebisa da asociaciebis Tavisuflebis<br />

ufleba<br />

muxli 21<br />

Tavisi qveynis marTva-gamgeobaSi da Tavisufal<br />

arCevnebSi monawileobis ufleba<br />

muxli 22<br />

socialuri uzrunvelyofis ufleba<br />

muxli 23<br />

Sromis da samuSaos Tavisufali arCevis,<br />

profkavSirebSi gaerTianebis ufleba<br />

muxli 24<br />

dasvenebisa da mocaleobis ufleba<br />

muxli 25<br />

adeqvaturi cxovrebis donis ufleba<br />

muxli 26<br />

ganaTlebis ufleba<br />

muxli 27<br />

sazogadoebis kulturul cxovrebaSi Tavisuflad<br />

monawileobis ufleba<br />

muxli 28<br />

socialuri wesrigis ufleba, romlis pirobebSi<br />

SesaZlebelia am deklaraciaSi CamoTvlil uflebaTa<br />

da TavisuflebaTa mTlianad ganxorcieleba<br />

muxli 29<br />

movaleobani sazogadoebis winaSe, romelSic<br />

SesaZlebelia pirovnebis Tavisufali da sruli<br />

ganviTareba.<br />

muxli 30<br />

dacva saxelmwifos an sxva pirebis iseTi<br />

qmedebebisgan, romlebic mimarTulia am deklaraciaSi<br />

CamoTvlil uflebaTa da TavisuflebaTa mosaspobad.<br />

© minesotis Statis universitetis adamianis<br />

uflebaTa resurs centri. 1999. ibeWdeba pirvelad.<br />

514 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia<br />

miRebuli da gamocxadebuli generaluri asembleis 217 (III) rezoluciiT 1948 wlis 10 dekembers<br />

preambula<br />

1948 wlis 10 dekembers gaerTianebuli erebis<br />

organizaciis generalurma asambleam daamtkica da<br />

gamoacxada adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia,<br />

romlis sruli teqstic aqa aris mocemuli. miiRo ra es<br />

istoriuli mniSvnelobis gadawyvetileba, asambleam<br />

mowodebiT mimarTa organizaciis wevr yvela saxelmwifos,<br />

gamoaqveynon deklaraciis teqsti da yvelaferi iRonon<br />

`misi gavrcelebis, sajaroobisa da ganmartebisaTvis,<br />

umTavresad skolebSi da sxva saswavlo dawesebulebebSi,<br />

qveynebis an teritoriebis politikuri statusis<br />

ganurCevlad~.<br />

vinaidan adamianTa ojaxis yvela wevrisaTvis<br />

damaxasiaTebelia Rirsebisa da Tanaswori da ganuyofeli<br />

uflebebis aRiareba warmoadgns Tavisuflebis,<br />

samarTlianobisa da sayovelTao mSvidobis safuZvels; da<br />

vinaidan adamianis uflebaTa ugulebelyofam da abuCad<br />

agdebam gamoiwvia barbarosuli aqtebi, rac aRaSfoTebs<br />

kacobriobis sindiss da rom iseTi msoflio Seqmna,<br />

romelSic adamianebs eqnebaT sityvisa da rwmenis<br />

Tavisufleba da romelSic isini icxovreben SiSisa da<br />

gaWirvebis gareSe, gamocxadebulia, rogorc adamianTa<br />

maRali miswrafeba; da<br />

vinaidan aucilebelia uflebebs icavdes kanonis Zala<br />

imis uzrunvelsayofad, raTa adamiani iZulebuli ar<br />

gaxdes mimarTos ajanyebas, rogorc ukanasknel saSualebas<br />

tiraniisa da Cagvris winaaRmdeg; da<br />

vinaidan aucilebelia xelis Sewyoba xalxTa Soris<br />

megobrul urTierTobaTa ganviTarebisaTvis; da<br />

vinaidan gaerTianebuli erebis xalxebma wesdebaSi<br />

daadastures TavianTi rwmena adamianis ZiriTadi<br />

uflebebisadmi, adamianis pirovnebis Rirsebisa da<br />

Rirebulebis da kacebisa da qalebis<br />

Tanasworuflebianobisadmi, gadawyvites xeli Seuwyon<br />

socialur progressa da cxovrebis ukeTes dones meti<br />

Tavisuflebis pirobebSi; da<br />

vinaidan wevrma saxelmwifoebma ikisres valdebuleba<br />

gaerTianebuli erebis organizaciasTan TanamSromlobaSi<br />

xeli Seuwyon adamianis uflebaTa da ZiriTad<br />

TavisuflebaTa sayovelTao pativiscemasa da dacvas; da<br />

vinaidan aseT uflebaTa da TavisuflebaTa sayovelTao<br />

gagebas udidesi mniSvneloba aqvs am valdebulebebis<br />

mTlianad SesrulebisaTvis<br />

generaluri asamblea acxadebs: adamianis uflebaTa am<br />

sayovelTao deklaracias iseT amocanad, romlis<br />

Sesrulebas unda eltvodes yoveli xalxi da saxelmwifo<br />

raTa yoveli adamiani da sazogadoebis yoveli organo,<br />

niadag gaiTvaliswinebs ra am deklaracias, miiswrafvodes<br />

swavla-ganaTlebis meSveobiT xeli Seuwyos am uflebaTa<br />

da TavisuflebaTa pativiscemas da maTi sayovelTao da<br />

efeqtiani aRiareba-ganxorcielebis uzrunvelyofas nacio-<br />

naluri Tu saerTaSoriso progresuli RonisZiebebiT<br />

rogorc organizaciis wevr saxelmwifoTa xalxebSi, aseve<br />

am saxelmwifoebis iurisdiqciisadmi daqvemdebarebul<br />

teritoriaTa xalxebSi.<br />

muxli 1<br />

yvela adamiani ibadeba Tavisufali da Tanaswori Tavisi<br />

RirsebiTa da uflebebiT. MmaT miniWebuli aqvT goneba da<br />

sindisi da erTmaneTis mimarT unda iqceodnen Zmobis<br />

suliskveTebiT.<br />

muxli 2<br />

1. am deklaraciiT gamocxadebuli yvela ufleba da yvela<br />

Tavisufleba miniWebuli unda hqondes yovel adamians<br />

ganurCevlad raime gansxvavebis, saxeldobr, rasis, kanis<br />

feris, sqesis, enis, religiis, politikuri Tu sxva<br />

rwmenis, erovnuli Tu socialuri warmomavlobis,<br />

qonebrivi, wodebrivi Tu sxva mdgomareobisa.<br />

2. garda amisa, dauSvebelia raime gansxvaveba im qveynis Tu<br />

teritoriis politikuri, samarTlebrivi an saerTaSoriso<br />

statusis safuZvelze, romelsac adamiani ekuTvnis,<br />

miuxedavad imisa, Tu rogoria es teritoria _<br />

damoukidebeli, sameurveo, araTviTmmarTveli Tu<br />

sxvagvarad SezRuduli Tavis suverenitetSi.<br />

muxli 3<br />

yovel adamians aqvs sicocxlis, Tavisuflebisa da piradi<br />

xelSeuxeblobis ufleba.<br />

muxli 4<br />

aravin ar ar unda imyofebodes monobaSi an ZalmomreobiTi<br />

morCilebis mdgomareobaSi. yvela saxis monoba da<br />

monaTvaWroba akrZaluria.<br />

muxli 5<br />

aravis mimarT ar unda iqnes gamoyenebuli wameba an<br />

sastiki, araadamianuri Tu misi Rirsebis damamcirebeli<br />

mopyroba da sasjeli.<br />

muxli 6<br />

yovel adamians sadac unda imyofebodes igi, imis ufleba<br />

aqvs, rom aRiarebuli iqnes misi samarTalsubieqtoba.<br />

muxli 7<br />

yvela adamiani Tanasworia kanonis winaSe da ganurCevlad<br />

raime gansxvavebisa, yvelas aqvs ufleba Tanabrad iyos<br />

daculi kanonis mier. yvela adamians aqvs ufleba Tanabrad<br />

iyos daculi am deklaraciis damrRvevi yovelgvari<br />

diskriminaciisagan da aseTi diskriminaciis yovelgvari<br />

waqezebisagan."<br />

muxli 8<br />

yovel adamians aqvs ufleba efeqtianad iqnas aRdgenili<br />

uflebebSi kompetenturi nacionaluri sasamarTloebis<br />

mier im SemTxvevaSi, roca darRveulia misTvis<br />

konstituciiT Tu kanoniT miniWebuli ZiriTadi uflebebi.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

515


muxli 9<br />

aravis dapatimreba, daWera an gaZeveba ar SeiZleba<br />

TviTneburad.<br />

muxli 10<br />

yovel adamians mis uflebamovaleobaTa gansazRvrisaTvis<br />

da misTvis wayenebuli sisxlissamarTeblivi braldebis<br />

safuZvelze, aqvs imis ufleba rom, misi saqme saqveynod da<br />

samarTlianobis yvela moTxovnis dacviT gaarCios<br />

damoukidebelma da miukerZoebelma sasamarTlom.<br />

muxli 11<br />

1. yovel adamians, romelsac bralad edeba<br />

danaSaulis Cadena, ufleba aqvs iTvlebodes<br />

udanaSaulod manam, sanam misi damnaSaveoba<br />

dadgenili ar iqneba kanonieri wesisamebr sajaro<br />

sasamarTlo ganxilviT, romlis drosac misTvis<br />

uzrunvelyofilia dacvis yvela SesaZlebloba.<br />

2. aravis ar SeiZleba msjavri daedos<br />

danaSaulisaTvis raime iseTi moqmedebis Cadenis<br />

safuZvelze, anda iseTi umoqmedobisaTvis,<br />

romlebic Cadenis dros ar Seadgenda danaSauls<br />

nacionaluri kanonis an saerTaSoriso samarTlis<br />

mixedviT. ar SeiZleba agreTve ufro mZime<br />

sasjelis dadeba, vidre is, romelic SeiZleboda<br />

gamoyenebuli yofiliyo im dros, roca Cadenil<br />

iqna danaSauli.<br />

muxli 12<br />

aravis mimarT ar SeiZleba TviTneburi Careva mis piradsa<br />

da ojaxur cxovrebaSi, TviTneburi xelyofa misi<br />

sacxovrebeli binis xelSeuxeblobis, misi korespondenciis<br />

saidumloebis, anda misi pativisa da reputaciisa. yovel<br />

adamians aqvs ufleba daculi iyos kanonis mier aseTi<br />

Carevisa da xelyofisagan.<br />

muxli 13<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba daubrkoleblad<br />

icvlides adgilsamyofels da irCevdes Tavis<br />

sacxovrebel adgils yoveli saxelmwifos<br />

farglebSi.<br />

2. yovel adamians aqvs ufleba datovos yoveli<br />

qveyana, maT Soris Tavisic, da dabrundes Tavis<br />

qveyanaSi.<br />

muxli 14<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba eZios devnisgan<br />

TavSesafari sxva qveyanaSi da isargeblos am<br />

TavSesafriT.<br />

2. es ufleba ar SeiZleba gamoyenebuli iqnes iseTi<br />

devnis SemTxvevaSi, romlis safuZvels namdvilad<br />

warmoadgens Cadena arapolitikuri danaSaulisa,<br />

anda qmedebisa, romelic ewinaaRmdegeba<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis miznebsa da<br />

principebs.<br />

muxli 15<br />

1. yovel adamians aqvs moqalaqeobis ufleba.<br />

2. aravis ar SeiZleba TviTneburad CamoerTvas moqalaqeoba<br />

an ufleba Tavisi moqalaqeobis Secvlisa.<br />

muxli 16<br />

1. srulasakovnebas miRweul kacebsa da qalebs<br />

ufleba aqvT rasis, erovnebis an religiis niSniT<br />

raime SezRudvis gareSe, daqorwindnen da ojaxi<br />

daafuZnon.<br />

isini sargebloben erTnairi uflebebiT<br />

daqorwinebisas, qorwinebaSi yofnis dros da<br />

ganqorwinebisas.<br />

2. daqorwineba SesaZlebelia mxolod orive meqorwine<br />

mxaris Tavisufali da sruli Tanxmobisas.<br />

3. ojaxi aris sazogadoebis bunebrivi da ZiriTadi<br />

ujredi da mas ufleba aqvs daculi iyos<br />

sazogadoebisa da saxelmwifos mxriv.<br />

muxli 17<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba flobdes qonebas<br />

rogorc erTpirovnulad, aseve sxvebTan erTad.<br />

2. aravis ar unda CamoerTvas qoneba TviTneburad.<br />

muxli 18<br />

yovel adamians aqvs ufleba azris, sindisisa da religiis<br />

Tavisuflebisa: es ufleba moicavs Tavisuflebas Tavisi<br />

religiis Tu rwmenis Secvlisa da Tavisuflebas Tavisi<br />

religiis Tu rwmenis aRmsareblobisa, rogorc<br />

erTpirovnulad aseve sxvebTan erTad, moZRvrebaSi<br />

RvTismsaxurebaSi da religiur da ritualur wes-<br />

CveulebaTa SesrulebaSi sajaro Tu kerZo wesiT.<br />

muxli 19<br />

yovel adamians aqvs ufleba mrwamsis Tavisuflebisa da<br />

misi Tavisuflad gamoTqmisa: es ufleba moicavs adamianis<br />

Tavisuflebas daubrkoleblad iqonios Tavisi mrwamsi da<br />

eZios miiRos da gaavrcelos informacia da ideebi<br />

yovelgvari saSualebiT da saxelmwifo sazRvrebisgan<br />

damoukideblad.<br />

muxli 20<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba mSvidobiani krebebisa<br />

da asociaciebis Tavisuflebisa.<br />

2. aravis iZuleba ar SeiZleba raime asociaciaSi<br />

Sesasvlelad.<br />

muxli 21<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba monawileobdes Tavisi<br />

qveynis marTva-gamgeobaSi an uSualod, anda<br />

Tavisuflad arCeul warmomadgenelTa meSveobiT.<br />

2. yovel adamians aqvs ufleba Tanabar safuZvelze<br />

Sevides Tavisi qveynis saxelmwifo samsaxurSi.<br />

3. xalxis neba unda iyos safuZveli mTavrobis<br />

Zalauflebisa: es neba unda gamoxatavdes<br />

periodul da gauyalbebel arCevnebSi, romlebic<br />

unda tardebodes sayovelTao da Tanaswori<br />

saarCevno uflebebis pirobebSi, faruli kenWisyriT<br />

an sxva TanabarmniSvnelovani formebis meSveobiT,<br />

romlebic uzrunvelyofen xmis micemis<br />

Tavisuflebas.<br />

muxli 22<br />

yovel adamians, rogorc sazogadoebis wevrs, aqvs<br />

socialuri uzrunvelyofis ufleba da ufleba<br />

ganaxorcielos ekonomikur, socialur da kulturul<br />

dargebSi, nacionaluri mecadineobisa da saerTaSoriso Ta-<br />

516 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


namSromlobis meSveobiT da yoveli saxelmwifos<br />

struqturisa da resursebis Sesabamisad, is uflebebi<br />

romlebic aucilebelia misi Rirsebis SenarCunebisa da<br />

pirovnebis Tavisufali ganviTarebisaTvis.<br />

muxli 23<br />

1. yovel adamians aqvs Sromis, samuSaos Tavisufali<br />

arCevis, Sromis samarTliani da xelsayreli<br />

pirobebisa da umuSevrobisagan dacvis ufleba.<br />

2. yovel adamians aqvs ufleba Tanabari Sromis<br />

Tanabrad anazRaurebisa yovelgvari diskriminaciis<br />

gareSe.<br />

3. yvel muSaks aqvs ufleba iRebdes samarTliansa da<br />

damakmayofilebel gasamrjelos, romelic<br />

uzrunvelyofs Rirseul adamianur arsebobas<br />

TviTon misaTvis da misi ojaxisaTvis da romelsac,<br />

roca aucilebelia emateba socialuri<br />

uzrunvelyofis sxva saxsrebi.<br />

4. yovel adamians aqvs ufleba Seqmnas profesiuli<br />

kavSirebi da Sevides profesiul kavSirebSi Tavisi<br />

interesebis dasacavad.<br />

muxli 24<br />

yovel adamians aqvs dasvenebisa da mocaleobis ufleba<br />

samuSao dRis gonivruli SezRudvisa da anazRaurebuli<br />

perioduli Svebulebis uflebis CaTvliT.<br />

muxli 25<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba hqondes cxovrebis<br />

iseTi done, sakvebis, tansacmlis, binis, samedicino<br />

movliosa da saWiro socialuri momsaxurebis<br />

CaTvliT, romelic aucilebelia TviTon misi da<br />

misi ojaxis janmrTelobisa da keTildReobis<br />

SesanarCuneblad, da ufleba uzrunvelyofili iyos<br />

umuSevrobis, avadmyofobis, invalidobis, qvrivobis,<br />

moxucebulobis an misgan damoukidebel garemoebaTa<br />

gamo arsebobis saSualebaTa dakargvis sxva<br />

SemTxvevaSi.<br />

2. dedoba da Cvili yrmis asaki iZleva<br />

gansakuTrebuli mzrunvelobiTa da daxmarebiT<br />

sargeblobis uflebas. yvela bavSvi, dabadebuli<br />

qorwinebaSi Tu qorwinebis gareSe, unda<br />

sargeblobdes erTnairi socialuri dacviT.<br />

muxli 26<br />

1. yovel adamians aqvs ganaTlebis ufleba. ganaTleba<br />

dawyebiTi da zogadi mainc, ufaso unda iyos. dawyebiTi<br />

ganaTleba unda iyos savaldebulo; teqnikuri<br />

da profesiuli ganaTleba ki sayovelTaod<br />

xelmisawvdomi, umaRlesi ganaTleba ki erTnairad<br />

misawvdomi yvelasaTvis TviTeulis unarisamebr.<br />

2. ganaTleba mimarTuli unda iyos adamianis pirovnebis<br />

sruli ganviTarebisa da adamianis uflebaTa da Zi-riTad<br />

TavisuflebaTa pativiscemis gadidebisaken. ganaTlebam<br />

xeli unda Seuwyos yvela xalxis, yve-la rasobrivi Tu<br />

religiuri jgufis urTierT-gagebas, Semwynareblobasa da<br />

megobrobas da xeli unda Seuwyos gaerTianebuli erebis<br />

organizaciis moRvaweobas mSvidobis SesanarCuneblad.<br />

2. mSoblebs aqvT prioritetis ufleba airCion ra<br />

saxis ganaTleba surT TavianTi mcirewlovani<br />

SvilebisaTvis.<br />

muxli 27<br />

1. yovel adamians aqvs ufleba Tavisuflad<br />

monawileobdes sazogadoebis kulturul<br />

cxovrebaSi, tkbebodes xelovnebiT, monawileobdes<br />

mecnierul progresSi da sargeblobdes misi<br />

sikeTiT.<br />

2. yovel adamians aqvs ufleba daculi iyos misi<br />

moraluri da materialuri interesebi, rogorc<br />

Sedegi im mecnieruli, literaturuli da<br />

mxatvruli naSromebisa, romelTa avtorsac igi<br />

warmoagdens.<br />

muxli 28<br />

yovel adamians aqvs ufleba iseT socialursa da<br />

saerTaSoriso wesrigze, romlis pirobebSi SesaZlebelia<br />

am deklaraciaSi CamoTvlil uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

mTlianad ganxorcieleba.<br />

muxli 29<br />

1. yovel adamians aqvs movaleobani sazogadoebis<br />

winaSe, radgan mxolod sazogadoebaSia<br />

SesaZlebeli misi pirovnebis Tavisufali da sruli<br />

ganviTareba.<br />

2. Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

ganxorcielebisas yoveli adamiani unda ganicdides<br />

mxolod iseT SezRudvas, rogoric kanoniTaa<br />

dadgenili martooden im mizniT, raTa<br />

uzrunvelyofil iqnes sxvebis uflebaTa da<br />

TavisuflebaTa jerovani aRiareba da pativiscema<br />

da dakmayofildes zneobis, sazogadoebrivi<br />

wesrigisa da saerTo keTildReobis samarTliani<br />

moTxovnebi demokratiul sazogadoebaSi.<br />

3. am uflebaTa da TavisuflebaTa ganxorcieleba<br />

araviTar SemTxvevaSi ar unda ewinaaRmdegebodes<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis miznebsa da<br />

principebs.<br />

muxli 30<br />

am deklaraciaSi araferi ar unda ganimartos, rogorc<br />

miniWeba romelime saxelmwifosaTvis, pirTa jgufisa Tu<br />

cali pirebisaTvis uflebisa eweodnen iseT saqmianobas an<br />

Caidinon iseTi qmedebebi, romlebic mimarTulia am<br />

deklaraciaSi CamoTvlil uflebaTa da TavisuflebaTa<br />

mosaspobad.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

517


saerTaSoriso paqti<br />

moqalaqeobrivi da politikuri uflebebis Sesaxeb<br />

(araoficialuri gadmocema)<br />

� mocemuli paqti miiRo gaeros generalurma asambleam 1966 wlis 16 dekembers, xolo ZalaSi Sevida 1976 wlis 23 marts.<br />

2002 wlis bolosaTvis paqti ratificirebuli iyo 148 saxelmwifos mier.<br />

� paqti ganavrcobs moqalaqeobriv da politikur uflebebsa da Tavisuflebebs, romlebic CamoTvlilia adamianis uflebaTa<br />

sayovelTao deklaraciaSi.<br />

� paqtis pirveli muxlis mixedviT, saxelmwifoebi iReben valdebulebas waaxalison xalxTa TviTgamorkvevis uflebis<br />

ganxorcieleba da pativi scen am uflebas. paqtSi aRiarebulia, agreTve, xalxTa ufleba, am miznis misaRwevad Tavisuflad<br />

isargeblon TavianTi bunebrivi simdidriTa da resursebiT.<br />

aRniSnuli paqtiT garantirebuli uflebebi:<br />

muxli 2<br />

uzrunvelyos, rom TiTeul pirs, visi aRiarebuli<br />

uflebebi an Tavisuflebebi dairRva, hqondes efeqturi<br />

dacvis saSualebebi, damoukideblad imisa Cadenili iyo Tu<br />

ara aseTi darRveva pirisagan oficialur rangSi.<br />

muxli 3<br />

uzrunvelyofs mamakacisa da qalis uflebas Tanasworad<br />

isargeblon moqalaqeobrivi da politikuri uflebebiT.<br />

muxli 6<br />

sicocxlisa da Sewyalebis an ganaCenis Semsubuqebis<br />

ufleba.<br />

muxli 7<br />

sastiki, araadamianuri an Rirsebis damamcirebeli<br />

mopyrobis an sasjelisgan dacvis ufleba.<br />

muxli 8<br />

monobisgan an damonebuli mdgomareobisgan dacvis ufleba.<br />

muxli 9<br />

Tavisuflebisa da piradi xelSeuxeblobis<br />

ufleba. aravin ar SeiZleba dapatimrebuli an<br />

dakavebuli iqnas TviTneburad.<br />

muxli 11<br />

aravin ar SeiZleba imyofebodes patimrobaSi im<br />

safuZvliT, rom mas unari ar Seswevs Seasrulos<br />

saxelSekrulebo valdebuleba.<br />

muxli 12<br />

Tavisufali gadaadgilebis ufleba.<br />

muxli 14<br />

kanonis winaSe Tanasworobis ufleba, udanaSaulobis<br />

prezumpcia, vidre danaSauli ar damtkicdeba da<br />

damoukidebeli da miukerZoebeli sasamarTlos mier saqmis<br />

samarTliani da sajaro ganxilvis ufleba.<br />

muxli 16<br />

samarTlis subieqtad aRiarebis ufleba.<br />

muxli 17<br />

piradi cxovrebis ufleba da misi kanonieri dacva.<br />

muxli 18<br />

azris sindisisa da religiis Tavisuflebis ufleba<br />

muxli 19<br />

azrisa da Sexedulebebis Tavisuflad gamoxatvis ufleba<br />

muxli 20<br />

omis propagandisa da nacionaluri, rasobrivi da<br />

religiuri siZulvilis qadagebis akrZalva.<br />

muxli 21<br />

mSvidobiani Sekrebebis ufleba<br />

muxli 22<br />

asociaciebis Tavisuflebis ufleba<br />

muxli 23<br />

qorwinebisa da ojaxis Seqmnis ufleba<br />

muxli 24<br />

bavSvTa uflebebi (mcirewlovanTa mdgomareoba,<br />

moqalaqeoba, registracia da saxeli)<br />

muxli 25<br />

saxelmwifo saqmeTa gaZRolaSi monawileobis ufleba,<br />

arCevanis an xmis micemis ufleba da saxelmwifo<br />

samsaxurSi daSvebis ufleba.<br />

muxli 26<br />

kanonis winaSe Tanasworobisa da kanoniT Tanaswori<br />

dacvis ufleba.<br />

muxli 27<br />

eTnikur, religiur an enobriv umciresobaTa ufleba<br />

isargeblon sakuTari kulturiT, iqadagon sakuTari<br />

religia da Seasrulon RvTismsaxureba, ixmaron sakuTari<br />

ena.<br />

paqti warmoadgens uciloblad Sesasrulebel doguments monawile saxelmwifoebisaTvis; misi Sesrulebas Tvalyurs adevnebs<br />

adamianis uflebaTa komiteti, romelic Camoyalibda 28-e muxlis Sesabamisad.<br />

518 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da<br />

kulturuli uflebebis Sesaxeb<br />

(araoficialuri gadmocema)<br />

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb (1966), adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaracia (1948) da saerTaSoriso paqti moqalaqeobrivi da politikuri uflebebis Sesaxe (1966) Seadgenen adamianis<br />

uflebaTa saerTaSoriso bils. adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciis Sesabamisad, orive paqti aRiarebs, rom<br />

“...Tavisufali, SiSisa da gaWirvebisagan Tavdaxsnili pirovnebis idealis miRweva SesaZlebeli gaxdeba mxolod im<br />

SemTxvevaSi, Tu yvelas Tavisi ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis, iseve, rogorc samoqalaqo da<br />

politikuri uflebebis gamoyenebis pirobebi Seeqmneba”.<br />

muxli 1<br />

yvela xalxs aqvs TviTgamorkvevis ufleba. am uflebis<br />

safuZvelze isini Tavisuflad gansazRvraven TavianT<br />

politikur statuss da iswrafvian ekonomikuri,<br />

socialuri da kulturuli ganviTarebisaken.<br />

muxli 2<br />

am paqtis monawile TiToeuli saxelmwifo kisrulobs<br />

valdebulebas, misTvis xelmisawvdomi resursebis<br />

maqsimaluri gamoyenebiT gadadgas nabijebi am paqtiT<br />

aRiarebuli uflebebis TandaTanobiTi, sruli<br />

realizaciisaTvis. am paqtiT gamocxadebuli uflebebis<br />

ganxorcieleba garantirebulia yovelgvari diskriminaciis<br />

gareSe.<br />

muxli 3<br />

am paqtiT monawile saxelmwifoebi valdebulebas<br />

kisruloben, uzrunvelyon mamakacisa da qalisaTvis<br />

Tanaswori ufleba, isargeblon am paqtiT dadgenili yvela<br />

uflebiT.<br />

muxli 4<br />

uflebebis gamoyenebis dros, saxelmwifos SeuZlia am<br />

uflebebis SezRudva kanoniT gansazRvruli wesiT, mxolod<br />

imdenad, ramdenadac es SeTavsebadia am uflebaTa<br />

bunebasTan, da mxolod demokratiul sazogadoebaSi saerTo<br />

keTildReobis xelSewyobis mizniT.<br />

muxli 5<br />

saxelmwifos, jgufs an pirs araa aqvs mufleba Caidinos<br />

raime moqmedeba am paqtiT aRiarebuli uflebebisa da<br />

Tavisuflebebis mospobis an ufro meti moculobiT<br />

SezRudvis mizniT, vidre es am konvenciiT aris<br />

gaTvaliswinebuli.<br />

muxli 6<br />

yvela adamians aqvs Sromis ufleba, romelsac Tavisuflad<br />

airCevs an romlebzec daTanxmdeba.<br />

muxli 7<br />

TiTeul adamians aqvs Sromis samarTliani da xelsayreli<br />

pirobebis ufleba, rac, kerZod, gulisxmobs: anazRaurebas,<br />

romelic uzrunvelyofs mSromelsa da mis ojaxs, Tanabari<br />

SromisaTvis Tanabari anazRaurebis SesaZleblobas, usafrTxo<br />

da janmrTelobis dacvis moTxovnebis Sesabamis Sromis<br />

pirobebs, maRal samsaxurebriv safexurze dawinaurebis<br />

Tanabar SesaZleblobas, dasvenebasa da garTobas.<br />

muxli 8<br />

TiToeul adamians aqvs ufleba Seqmnas profesiuli<br />

kavSirebi da Sevides aseT kavSirebSi, agreTve, gaficvebis<br />

ufleba.<br />

muxli 9<br />

am paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli<br />

adamianis uflebas socialur uzrunvelyofaze, socialuri<br />

dazRvevis CaTvliT.<br />

muxli 10<br />

ojaxs unda gaewios SeZlebisdagvarad farTo dacva da<br />

daxmareba. qorwineba unda xdebodes dasaqorwinebel pirTa<br />

TanxmobiT. gansakuTrebul dacvas saWiroeben dedebi.<br />

dacvisa da daxmarebis gansakuTrebuli RonisZiebani unda<br />

ganxorcieldes yvela bavSvisa da mozardis mimarT<br />

yovelgvari diskriminaciis gareSe. bavSvebi da mozardebi<br />

dacul unda iqnan ekonomikuri da socialuri<br />

eqspluataciisagan. amasTanave, saxelmwifoebma unda<br />

daaweson asakobrivi zRvari, romlis qvemoTac bavSvTa<br />

anazRaurebadi Sromis gamoyeneba kanoniT akrZaluli da<br />

dasjadi iqneba.<br />

muxli 11<br />

TiToeuli adamianis ufleba aqvs, mas da mis ojaxs hqondes<br />

cxovrebis saTanado done, Sesaferisi kvebis, tanisamosisa<br />

da binis CaTvliT; TiToeul adamians aqvs ufleba ar<br />

ganicdides SimSils.<br />

muxli 12<br />

TiToeul adamians ufleba aqvs fizikuri da fsiqikuri<br />

janmrTelobis umaRles SesaZlo standartebze.<br />

muxli 13<br />

TiToeul adamians aqvs ganaTlebis ufleba. dawyebiTi<br />

ganaTleba iyos yvelasaTvis savaldebulo da ufaso.<br />

muxli 14<br />

saxelmwifo, romelSic ar aris savaldebulo ufaso<br />

dawyebiTi ganaTleba, valdebulebas kisrulobs SeimuSavos<br />

RonisZiebaTa gegma, raTa TandaTan ganaxorcielos<br />

savaldebulo ufaso ganaTlebis principi.<br />

muxli 15<br />

TiToeuli adamians ufleba aqvs monawileobdes kulturul<br />

cxovrebaSi da sargeblobdes mecnieruli progresis<br />

SedegebiT.<br />

informaciis wyaro: minesotis Statis universitetis adamianis uflebaTa resurs centri, uflebaTa saerTaSoriso bili.


avSvis uflebaTa konvencia<br />

(Semoklebuli varianti)<br />

� bavSvis uflebaTa konvenciam adamianis uflebaTa dokumentebs Soris yvelaze farTo saerTaSoriso aRiareba moipova: dokumenti<br />

ratificirebulia msoflios yvela saxelmwifos mier, ori qveynis garda. konvencia erT dokumentSi aerTianebs adamianis uflebebis<br />

srul speqtrs, romlebic bavSvebs exeba – moqalaqeobriv, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul uflebebs.<br />

� konvencia miiRo gaeros generalurma asambleam 1989 wlis 20 noembers, xolo ZalaSi Sevida 1990 wlis seqtemberSi.<br />

� konvenciis 41-e muxlSi Camoyalibebulia adamianis uflebebi, romelsac flobs TiToeuli bavSvi 18 wlis asakamde da, romelTa<br />

dacva da pativiscema savaldebuloa.<br />

muxli 1<br />

bavSvad iTvleba 18 wlamde asakis yoveli adamiani, Tuki<br />

romelime qveynis kanonmdeblobis mixedviT bavSvi ufro adre<br />

ar aRwevs srulwlovanebas.<br />

muxli 2<br />

am konvenciiT gaTvaliswinebuli uflebebi uzrunvelyo-filia<br />

TiToeuli bavSvisaTvis, yovelgveri diskriminaciis gareSe.<br />

muxli 3<br />

bavSvis mimarT nebismier qmedebisas upirvelesi yuradReba<br />

eTmoba bavSvis interesebis dacvis ukeT uzrunvelyofas.<br />

muxli 5<br />

monawile saxelmwifoebi pativs miageben mSoblebisa da sxva<br />

pirebis pasuxismgeblobas, uflebebsa da movaleobebs.<br />

muxli 6<br />

yovel bavSvs aqvs sicocxlis xelSeuvali ufleba.<br />

muxli 7<br />

bavSvs aqvs ufleba, hqondes saxeli da SeiZinos moqalaqeoba,<br />

agreTve, uflebamosilia icnobdes Tavis mSoblebs da<br />

garemosili iyos maTi mzrunvelobiT.<br />

muxli 8<br />

bavSvs aqvs Tavisi individualurobis SenarCunebis ufleba,<br />

moqalaqeobis uflebis CaTvliT.<br />

muxli 9<br />

bavSvs ufleba aqvs ar daSordes Tavis mSoblebs, im<br />

SemTxvevaTa gamoklebiT, roca kompetenturi organoebi,<br />

sasamarTlo gadawyvetilebis Tanaxmad, gansazRvraven, rom<br />

aseTi daSoreba aucilebelia da ukeT emsaxureba bavSvis<br />

interesebs.<br />

muxli 12<br />

bavSvis ufleba aqvs, Tavisuflad gamoTqvas Tavisi<br />

Sexedulebebi nebismier sakiTxze, romelic mas exeba, amasTan,<br />

bavSvis Sexedulebebs eTmoba saTanado yuradReba.<br />

muxli 13<br />

bavSvs ufleba aqvs Tavisuflad gamoTqvas Tavisi azri; es<br />

ufleba moicavs Tavisuflebas, moiZios, miiRos an gadasces<br />

nebismieri saxis informacia an idea.<br />

muxli 14<br />

bavSvs aqvs azris, sindisisa da religiis Tavisuflebis<br />

ufleba.<br />

muxli 15<br />

bavSvs ufleba aqvs, sargeblobdes asociaciebisa da<br />

mSvidobiani Sekrebebis TavisuflebiT.<br />

muxli 16<br />

bavSvi ar SeiZleba iyos piradi da ojaxuri cxovrebis,<br />

sacxovrebeli binis xelSeuxeblobis an korespodenciis<br />

saidumloebis uflebaTa mis mier ganxorcielebaSi TviTneburi<br />

an ukanono Carevis, an misi Rirsebisa da reputaciis ukanono<br />

xelyofis obieqti.<br />

muxli 17<br />

monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen bavSvisaTvis<br />

erovnuli da saerTaSoriso wyaroebiT gavrcelebuli<br />

informaciisa da masalebis misawvdomobas.<br />

muxli 18<br />

mSoblebs ekisrebaT ZiriTadi pasuxismgebloba bavSvis<br />

aRzrdasa da ganviTarebaze.<br />

muxli 19<br />

monawile saxelmwifoebi yvela aucilebel sakanonmdeblo,<br />

administraciul, socialur da saganmanaTleblo zomas<br />

Rebuloben im mizniT, raTa bavSvi daicvan yvelanairi<br />

formis fizikuri Tu fsiqologiuri Zaladobisagan,<br />

Seuracyofisa Tu borotad gamoyenebisagan, mzrunvelobis<br />

moklebisa Tu daudevari mopyrobisagan, uxeSi moqcevisa<br />

Tu eqspluataciisagan.<br />

muxli 24<br />

bavSvs ufleba aqvs, isargeblos janmrTelobis dacvis<br />

sistemis yvelaze ufro srulyofili momsaxurebiT da<br />

daavadebaTa mkurnalobisa da janmrTelobis aRdgenis<br />

saSualebebiT. upiratesi yuradReba eTmoba pirveladi<br />

samedicino daxmarebis gawevas.<br />

muxli 26<br />

bavSvs ufleba aqvs, isargeblos socialuri<br />

uzrunvelyofis yvela sikeTiT.<br />

muxli 27<br />

yovel bavSvs ufleba aqvs, uzrunvelyofili iyos<br />

cxovrebis iseTi doniT, romelic aucilebelia misi<br />

fizikuri, gonebrivi, sulieri, zneobrivi da socialuri<br />

ganviTarebisaTvis.<br />

muxli 28<br />

bavSvs aqvs ganaTlebis ufleba. am mizniT monawile<br />

aweseben ufaso da savaldebulo dawyebiT ganaTlebas,<br />

xels uwyoben, rogorc zogad, ise profesiuli ganaTlebis<br />

sxvadasxva formebis ganviTarebas da uzrunvelyofen yvela<br />

bavSvisaTvis maT xelmisawvdomobas. saskolo disciplinis<br />

dacva unda emyarebodes meTodebs, romlebic efuZneba<br />

bavSvis adamianuri Rirsebis pativiscemas.<br />

muxli 29<br />

ganaTleba mimarTuli unda iyos bavSvis pirovnebis, niWis,<br />

gonebrivi da fizikuri unarebis ganviTarebisaken,<br />

bavSvisaTvis adamianis uflebebisa da ZiriTadi<br />

Tavisuflebebisadmi pativiscemis gaRvivebisaken, Tavisufal<br />

sazogadoebaSi bavSvis Segnebuli cxovrebisaTvis<br />

momzadebisaken urTierTgagebis, mSvidobis,<br />

Semwynareblobis, Tanasworobis suliskveTebiT, garemosadmi<br />

pativiscemis suliskveTebiT.<br />

520 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


muxli 30<br />

bavSvs ufleba aqvs isargeblos Tavisi kulturiT.<br />

muxli 31<br />

bavSvs gaaCnis dasvenebisa da tavisufali drois qonis<br />

ufleba. misi asakis Sesaferis TamaSobebsa da gasarTob<br />

RonisZiebebSi monawileobis ufleba. agreTve ufleba,<br />

Tavisufled monawileobde kulturul cxovrebaSi, eziaros<br />

xelovnebas.<br />

muxli 32<br />

bavSvs ufleba aqvs, daculi iyos ekonomikuri<br />

eqspluataciisa da nebismieri samuSaos Sesrulebisagan,<br />

romelic SeiZleba emuqrebodes mis janmrTelobas da xels<br />

uSlides ganaTlebis miRebaSi, an zians ayenebdes mis<br />

janmrTelobas da ganviTarebas.<br />

muxli 33<br />

bavSvebs ufleba aqvT daculni iyvnen narkotikuli<br />

nivTierebebis ukanono xmarebisagan.<br />

muxli 34<br />

monawile saxelmwifoebi valdebulebas kisruloben, daicvan<br />

bavSvi seqsualuri eqspluataciisa da seqsualuri<br />

cdunebisagan, prostituciaSi an sxva ukanono seqsualur<br />

praqtikaSi, pornografiasa da pornografiul masalebSi<br />

gamoyenebisagan.<br />

muxli 38<br />

monawile saxelmwifoebi iReben yvela SesaZlo zomas, raTa<br />

uzrunvelyon, SeiaraRebul konfliqtebSi moxvedril<br />

bavSvTa dacva da movla-patronoba.<br />

muxli 40<br />

yoveli bavSvs, romelic eWvmitanilia kanonis darRvevaSi an<br />

sisxlis samarTlis danaSaulSi, garantirebuli aqvs:<br />

udanaSaulobis prezumpcia, vidre misi danaSauli ar<br />

damtkicdeba, samarTlebrivi daxmarebis miReba dacvis an<br />

misi momzadebis ganxorcielebisas, Cvenebis micemis an<br />

danaSaulis aRiarebis mizniT masze Zaldatanebis<br />

moxdenisagan.<br />

komvenciis sruli teqsti da fakultaturi oqmi internetis mraval saitzea ganTavsebuli, maT Soris iunisefis (http://www.unicef.org/crc/<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

521


adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropis konvencia<br />

(Semoklebuli varianti)<br />

konvenciis Tanaxmad, romelic xelmoweril iqna romSi 1950w-is 4 noembers da ZalaSi Sevida 1953 w-s, monawile<br />

saxelmwifoebi uzrunvelyofen samarTlebrivi saxelmwifosaTvis damaxasiaTebeli ZiriTadi samoqalaqo da politikuri<br />

uflebebis dacvas, rogorc TavianTi moqalaqeebisaTvis, aseve maTi iurisdiqciis qveS myofi nebismieri pirisaTvis.<br />

saxelmwifoebs da calkeul pirebs SeuZliaT mimarTon saCivriT konvenciis Tanaxmad daarsebul evrosabWos adamianis<br />

uflebebis sasamarTlos. amasTanave, ar aris aucilebeli, rom TviT konvencia erovnuli sakanonmdeblo sistemis<br />

organuli nawili iyos, rac amtkicebs saerTaSoriso samarTlis Teorias, rom adamianis uflebebs gaaCniaT<br />

fundamenturi xasiaTi, romelic maT suverenuli saxelmwifoebis sakanonmdeblo da samarTlebriv sistemaze maRla<br />

ayenebs.<br />

garantirebuli uflebebi<br />

sicocxlis ufleba (muxli 2)<br />

muxli 2 icavs adamians sicocxlis ukanono warTmevisagan<br />

saxelmwifos mxridan. Tumca es muxli ar gamoricxavs<br />

sikvdiliT dasjas, Tuki is kanonis Sesabamisad<br />

xorcieldeba. 1985 w-s miRebul iqna oqmi #6, romelic<br />

auqmebs sikvdiliT dasjas mSvidobian periodSi. axali<br />

oqmi, romelic auqmebs sikvdiliT dasjas momzadebis<br />

procesSia.<br />

Tavisuflebis da xelSeuxeblobis ufleba (muxli 5)<br />

muxli 5 uzrunvelyofs adamianis fizikur<br />

Tavisuflebas, ukanono dapatimrebisa da dakavebisagan<br />

dacvis da misi zogierTi fundamenturi procesualuri<br />

uflebebis aRiarebis saSualebiT. is gafarToebul iqna<br />

#4 oqmis 1 muxlis miRebis Sedegad, romelic krZlavs<br />

adamianis Tavisuflebis aRkveTas valis gamo.<br />

samarTliani sasamarTlo procesis ufleba (muxli 6)<br />

am uflebas avsebs muxli 13, romelic uzrunvelyofs<br />

samarTlebrivi dacvis efeqturi saSualebebis<br />

gamoyenebis uflebas da erovnul sasamarTlo<br />

instanciaSi saqmis misaReb vadebSi ganxilvas. saCivarTa<br />

umetesoba gamowveulia sasamarTlo saqmeebis misaReb<br />

vadebSi ganxilvis uflebis darRvevis gamo.<br />

samarTliani sasamarTlo procesis cnebas avsebs<br />

principi `kanons ar gaaCnia ukuqmedebis Zala~(muxli<br />

7), sisxlis samarTlis saqmemebis gasaCivrebis<br />

ufleba, sasamarTlos Secdomis SemTxvevaSi<br />

kompensaciis ufleba da ufleba ar iyo ganmeorebiT<br />

gasamarTlebuli an dasjili erTidaimave<br />

danSaulisaTvis (#7 oqmis 2,3 da 4 muxli)<br />

piradi cxovrebis da ojaxuri cxovrebis pativiscemis,<br />

sacxovreblis xelSeuxeblobis da korespondenciis<br />

konfidencialurobis ufleba (muxli 8)<br />

SeiZleba dakavSirebuli iyos qorwinebis da ojaxis<br />

Seqmnis uflebasTan (muxli 12)<br />

meuRleTa Tanaswori uflebebi da pasuxismgeblobebi<br />

qorwinebis manZilze (#7 oqmis muxli 5)<br />

sakuTari azris gamoxatvis ufleba (moicavs beWdviTi<br />

sityvis Tavisuflebas) (muxli 10 )<br />

es fundamenturi ufleba logikurad avsebs me-9<br />

muxliT garantirebul ulebebs (azris, sindisis da<br />

religiis Tavisufleba)<br />

Sekrebis da asociaciebis Seqmnis Tavisufleba (muxli 11)<br />

piradi sakuTrebis pativiscemis ufleba (#1 oqmis 1<br />

muxli)<br />

ganaTlebis ufleba (#1 oqmis 2 muxli)<br />

Tavisufali arCevnebis ufleba (#1 oqmis 3 muxli)<br />

evrosabWo da adamianis uflebaTa dacva<br />

gadaadgilebis da sacxovrebeli adgilis arCevis<br />

Tavisufleba (#4 oqmis muxli 2)<br />

konvenciiT akrZaluli qmedebebi<br />

wameba, fizikuri dasja da araadamianuri, an damacirebeli<br />

mopyroba, an dasja (muxli 3)<br />

monoba, iZulebiTi momsaxureba an iZulebiTi Sroma<br />

(muxli 4)<br />

konvenciiT garantirebuli uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

diskriminacia (muxli 14)<br />

saxelwifos mier sakuTari moqalaqeebis gasaxleba, an am<br />

saxelmwifoSi Sesvlis akrZalva; aseve ucxo qveynis<br />

moqalaqeebis koleqtiuri gasaxleba (#4 oqmis 3 da 4<br />

muxli)<br />

proceduruli garantiebis SeTavazeba gasaxlebis<br />

safrTxis winaSe myofi ucxo qveynis moqalaqeebisaTvis<br />

(#7 oqmis muxli 1)<br />

konvenciis Tanaxmad evropis sasamarTlo ganixilavs fizikuri pirebis saCivrebs da saxlmwifoebs Soris sakamaTo<br />

sakiTxebTan dakavSirebul saqmeebs. sasamarTlos wevrebi absoluturad damoukideblebi arian da arCeulni arian<br />

saparlamento asambleis mier.<br />

evrosabWos ministrTa komiteti axorcielebs kontrols sasamarTlos gadawyvetilebebis Sesrulebaze. sasamarTlos<br />

mier gamovlenli darRvevis SemTxvevaSi Tvals adevnebs, rom mdgomareobis gamosasworeblad saxelmwifom miiRos<br />

Sesabamisi zomebi, mag: axali administraciuli procedurebis danergvis, an kanondeblobaSi Sesworebebis Setanis<br />

saSualebiT.<br />

wyaro: evrosabWo, adamianis uflebebis generaluri direqtorati www.humanrights.coe.int


adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis<br />

evropis konvencia, Secvlili da Sevsebuli # 11 oqmiT<br />

(romi, 1950 wlis 4 noemberi)<br />

konvenciis teqstSi Setanili iqna cvlilebebi im debulebebis Sesabamisad, romlebic gadmocemulia: oqmSi # 3 (# 45),<br />

ZalaSi Sevida 1970 wlis 21 seqtembridan, oqmSi # 5 (# 55), ZalaSi Sevida 1971 wlis 20 dekembridan da oqmSi # 8<br />

(# 118), ZalaSi Sevida 1990 wlis 1 ianvars. igi Seicavs, agreTve, oqmi # 2 (# 44) teqsts, romelic mexuTe muxlis<br />

mesame punqtis Sesabamisad konvenciis ganuyofel nawilad iTvleba 1970 wlis 21 seqtembridan, anu misi ZalaSi Sesvlis<br />

momentidan. yvela debuleba, romlebSic Setanili iqna cvlilebebi an damatebebi, zemoaRniSnuli oqmebis Tanaxmad,<br />

Seicvalnen oqmiT # 11 (# 155), romelic ZalaSi Sevida 1998 wlis 1 noembridan. oqmi # 9 (# 140), romelic ZalaSi<br />

Sevida 1994 wlis 1 oqtombridan, gauqmebulia, xolo oqmma # 10 (# 146) dakarga Tavisi mniSvneloba.<br />

� qvemore xelmomweri mTavrobebi, arian ra evropis<br />

sabWos wevrebi, iTvaliswineben ra 1948 wlis 10 dekembris<br />

gaerTianebuli erebis organizaciis generaluri asambleis<br />

mier gamocxadebul adamianis uflebaTa sayovelTao<br />

deklaracias;<br />

� iTvaliswineben ra imas, rom es deklaracia miznad<br />

isaxavs masSi deklarirebuli uflebebis sayovelTao da<br />

efeqturi aRiarebis uzrunvelyofasa da dacvas;<br />

� iTvaliswineben ra, rom evropis sabWo miznad isaxavs<br />

mis wevrebs Soris ufro didi erTianobis miRwevas da<br />

imas, rom amis miRweevis erT-erT meTods warmoadgens<br />

adamianis uflebaTa da fundamentur TavisuflebaTa<br />

mxardaWera da maTi Semdgomi realizacia;<br />

adastureben ra TavianT Rrma rwmenas im fundamentur<br />

uflebebSi, romlebic warmoadgenen samarTlisa da<br />

msoflioSi mSvidobis safuZvels da romelTa dacvac xdeba<br />

erTis mxriv, efeqturi politikuri demokratiiTa da<br />

meores mxriv adamianis uflebaTa saerTo gagebiTa da maTi<br />

dacviT, razedac isini damokidebulni arian.<br />

adastureben ra TavianT Rrma rwmenas im fundamentur<br />

uflebebSi, romlebic warmoadgenen samarTlisa da<br />

msoflioSi mSvidobis safuZvels da romelTa dacvac xdeba<br />

erTis mxriv, efeqturi politikuri demokratiiTa da<br />

meores mxriv adamianis uflebaTa saerTo gagebiTa da maTi<br />

dacviT, razedac isini damokidebulni arian.<br />

SeTanxmdnen Semdegze:<br />

muxli I - adamianis uflebaTa pativiscemis valdebuleba<br />

maRali xelSemkvreli mxareebi maTi iurisdiqciis<br />

farglebSi yvelasaTvis uzrunvelyofen am konvenciis I<br />

nawilSi gansazRvrul uflebebsa da Tavisuflebebs.<br />

nawili I – uflebebi da Tavisuflebebi<br />

muxli 2 - sicocxlis ufleba<br />

1. adamianis ufleba sicocxleze daculi iqneba<br />

kanonis mier. aravis sicocxle ar SeiZleba iyos<br />

ganzrax xelyofili, garda im SemTxvevebisa,<br />

rodesac sruldeba sasamarTlos ganaCeni pirovnebis<br />

damnaSaved aRiarebis Semdeg da roca aseT sasjels<br />

iTvaliswinebs kanoni.<br />

sicocxlis warTmeva ar CaiTvleba am muxlis sawinaaRmdego<br />

qmedebad, Tu igi warmoadgens Zalis gamoyenebis<br />

Sedegs, romelic ar scildeba aRiarebis farglebs:<br />

a) nebismieri pirovnebis ukanono xelyofisagan<br />

dasacavad;<br />

b) raTa moxdes kanonieri dapatimreba, an<br />

aRikveTos kanonierad<br />

dakavebuli piris gaqceva;<br />

g) amboxebisa da janyis CasaxSobad kanonierad<br />

miRebuli zomebis dros.<br />

muxli 3 - wamebis akrZalva<br />

aravin ar SeiZleba gaxdes wamebis, araadamianuri an<br />

damamcirebeli mopyrobis an dasjis msxverpli.<br />

muxli 4 - monobisa da iZulebiTi Sromis akrZalva<br />

1. aravin ar SeiZleba iyos monobaSi an ymobaSi;<br />

2. aravis moeTxoveba ZaldatanebiTi an iZulebiTi<br />

samuSaos Sesruleba;<br />

3. am muxliT gaTvaliswinebuli termini<br />

`ZaldatanebiTi an iZulebiTi samuSao~ ar moicavs:<br />

a) nebismier samuSaos, romlis Sesrulebac<br />

moiTxoveba sasjelis moxdis Cveulebrivi wesis<br />

mixedviT, rac dawesebulia am konvenciis V<br />

muxlis debulebaTa Sesabamisad an amgvari<br />

patimrobidan pirobiT gamoSvebis ganmavlobaSi;<br />

b) nebismier samxedro xasiaTis samsaxurs, an<br />

samsaxurs, gansazRvruls savaldebulo samxedro<br />

samsaxuris nacvlad, im qveynebSi, sadac kanoniT<br />

aris aRiarebuli religiur-eTnikuri motivebiT<br />

samxedro samsaxurze uaris Tqma;<br />

g) nebismier samsaxurs, gansazRvruls sagangebo<br />

an ubeduri SemTxvevebis dros, romelic<br />

safrTxes uqmnis adamianTa sicocxlesa da<br />

keTildReobas;<br />

d) nebismier samuSaos an samsaxurs, romelic<br />

Cveulebriv samoqalaqo<br />

valdebulebaTa nawils Seadgens.<br />

muxli 5 - Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba<br />

1. yvelas aqvs pirovnebis Tavisuflebisa da usafrTxoebis<br />

ufleba. aravis waerTmeva Tavisufleba<br />

qvemoT CamoTvlili SemTxvevebis garda da es moxdeba<br />

kanoniT gansazRvruli procedurebis Sesabamisad:<br />

a) pirovnebis kanonieri dakaveba, kompetenturi<br />

sasamarTlos mier misi msjavrdebulad aRiarebis<br />

Semdgom;<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

523


) pirovnebis kanonieri dapatimreba an dakaveba<br />

sasamarTlos kanonieri orderis<br />

daumorCileblobis SemTxvevaSi, an im mizniT,<br />

raTa Sesrulebul iqnes kanoniT gansazRvruli<br />

nebismieri valdebuleba;<br />

g) pirovnebis kanonieri dapatimreba an dakaveba,<br />

ganxorcielebuli im mizniT, raTa moxdes misi<br />

wardgena uflebamosili kanonieri<br />

xelisuflebis winaSe, mis mier danaSaulis<br />

Cadenis kanonzomieri eWvis arsebobis<br />

SemTxvevaSi an rodesac dapatimreba an dakaveba<br />

kanonzomierad aucileblad ganixileba mis mier<br />

danaSaulis Cadenis an Semdgom misi gaqcevis<br />

Tavidan acilebisaTvis;<br />

d) arasrulwlovanis dakaveba kanonieri<br />

orderiT masze saganmanaTleblo<br />

zedamxedvelobis mizniT, an misi kanonieri<br />

dakaveba uflebamosili kanonieri xelisuflebis<br />

winaSe wardgenis mizniT;<br />

e) pirovnebaTa kanonieri dakaveba infeqciuri<br />

daavadebebis gavrcelebis Tavidan acilebis<br />

mizniT; loTebis, narkomanebis, mawanwalebisa da<br />

fsiqikurad SeSlili pirebis dakaveba;<br />

v) pirovnebis kanonieri dapatimreba an dakaveba<br />

mis mier qveyanaSi ukanonod Sesvlis<br />

aRkveTisaTvis an im pirovnebis dapatimreba an<br />

dakaveba, romlis winaaRmdegac xorcieldeba<br />

RonisZiebebi misi deportaciisa an<br />

gadacemisaTvis.<br />

2. yvela dapatimrebuls misTvis gasageb enaze<br />

dauyovnebliv acnobeben misi dapatimrebis mizezebsa<br />

da mis winaaRmdeg aRZrul braldebebs.<br />

3. am muxlis 1.c. paragrafis debulebebis Sesabamisad<br />

dapatimrebuli an dakavebuli nebismieri piri<br />

dauyovnebliv waredgineba mosamarTles an sxva<br />

moxeles, uflebamosils gamoiyenos sasamarTlo<br />

xelisufleba da mas ufleba miecema Catardes<br />

sasamarTlo gonivrul vadebSi an ganTavisufldes<br />

sasamarTlomde. ganTavisufleba SeiZleba<br />

ganpirobebuli iyos sasamarTloSi mosvlis<br />

garantiebiT.<br />

4. dapatimrebiT an dakavebiT TavisuflebaaRkveTil<br />

yvela pirs, ufleba miecema ganaxorcielos<br />

qmedebani, romliTac misi dakavebis kanoniereba<br />

swrafad gadawydeba sasamarTlos mier da<br />

ganTavisufldeba, Tuki misi dakaveba ar aris<br />

kanonieri.<br />

5. yvela, vinc gaxda dapatimrebis an dakavebis<br />

msxverpli am muxlis debulebaTa sawinaaRmdegod,<br />

eqneba ufleba kompensaciaze.<br />

muxli 6 - samarTliani sasamarTloebis ufleba<br />

1. samoqalaqo uflebebisa da movaleobebis an<br />

nebismieri sisxlis samarTlebrivi braldebis<br />

gansazRvrisas yvelas aqvs ufleba misi saqmis<br />

samarTlian da Ria mosmenaze kanonis mier Seqmnili<br />

damoukidebeli da miukerZoebeli tribunalis mier<br />

drois gansazRvrul vadaSi. ganaCeni gamocxaddeba<br />

sajarod, magram presa da sazogadoeba SeiZleba ar<br />

eswrebodes mTel sasamarTlo process an mis<br />

nawils. demokratiul saxelmwifoSi moralis,<br />

sazogadoebrivi wesrigis an erovnuli<br />

usafrTxoebis interesebidan gamomdinare, an<br />

rodesac amas moiTxoven arasrulwlovanTa<br />

interesebi an mxareTa piradi cxovrebis. dacva, an<br />

maSin, rodesac, sasamarTlos azriT, gansakuTrebul<br />

garemoebebSi es ukiduresad aucilebelia, radgan<br />

sajaroobam SeiZleba ziani miayenos<br />

marTlmsajulebis interesebs.<br />

2. yvela braldebuli miiCneva udanaSaulod kanonis<br />

Sesabamisad damnaSaved cnobamde.<br />

3. yvela braldebuls aqvs uflebaTa Semdegi minimumi:<br />

a) misTvis gasageb enaze iyos saswrafod da<br />

detalurad informirebuli mis winaaRmdeg<br />

wayenebuli braldebebis xasiaTisa da mizezebis<br />

Sesaxeb;<br />

b) mieces adekvaturi dro da saSualebebi, raTa<br />

moemzados dacvisaTvis;<br />

g) daicvas Tavi piradad an Tavisi arCeuli<br />

iuridiuli daxmarebis meSveobiT, Tu mas ar<br />

gaaCnia sakmarisi saxsrebi samarTlebrivi<br />

daxmarebis asanazRaureblad, daxmareba gaeweva<br />

mas ufasod, Tu marTlmsajulebis interesebi<br />

amas moiTxoven;<br />

d) dakiTxos mis winaaRmdeg Cvenebis mimcemi<br />

mowmeebi an hqondes imis ufleba, rom es<br />

mowmeebi iqnen dakiTxulni da hqondes Tavis<br />

mowmeTa gamoZaxebisa da dakiTxvis ufleba imave<br />

pirobebiT, romlebic gamoiyeneba mis winaaRmdeg<br />

Cvenebis mimcemi pirebis mimarT;<br />

e) hqondes Tarjimnis ufaso daxmareba, Tu mas<br />

ar SeuZlia gaigos an ilaparakos sasamarTlos<br />

mier gamoyenebul enaze.<br />

muxli 7 - araviTari sasjeli kanonis gareSe<br />

1. aravin iqneba aRiarebuli damnaSaved raime qmedebis<br />

an daudevrobis gamo, romelic ar warmoadgenda<br />

sisxlis samarTlis danaSauls erovnuli an<br />

saerTaSoriso samarTlis mixedviT im drosaTvis,<br />

roca is iqna Cadenili. aseve ar iqneba gamoyenebuli<br />

imaze ufro mZime sasjeli, vidre is sasjeli,<br />

romelic gamoiyeneboda im droisaTvis, roca<br />

sisxlis samarTlis danaSauli iqna Cadenili.<br />

2. es muxli xels ar SeuSlis nebismieri pirovnebis<br />

gasamarTlebas an dasjas raime qmedebis an<br />

daudevrobisaTvis, romelic im droisaTvis,<br />

rodesac is Cadenili iqna, iTvleboda sisxlis<br />

samarTlis danaSaulad civilizebuli erebis mier<br />

aRiarebuli samarTlis ZiriTadi principebis<br />

mixedviT.<br />

muxli 8 - piradi da saojaxo cxovrebis pativiscema<br />

1. yvelas aqvs ufleba moiTxovos Tavisi piradi da<br />

saojaxo cxovrebis, saxlisa da mimoweris<br />

pativiscema.<br />

524 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


2. sajaro xelisufleba ar Caereva am uflebis<br />

ganxorcielebaSi, im SemTxvevis garda, roca kanonis<br />

Sesabamisad es dasaSvebia da roca es aucilebelia<br />

demokratiul sazogadoebaSi erovnuli<br />

usafrTxoebis, sazogadoebrivi wesrigis an qveynis<br />

ekonomikuri keTildReobis interesebidan<br />

gamomdinare, uwesrigobis an sisxlis samarTlis<br />

danaSaulis aRkveTisaTvis, janmrTelobisa da<br />

moralis, an sxvebis uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

dacvisaTvis.<br />

muxli 9 - azris, sindisisa da religiis Tavisufleba<br />

1. yvelas aqvs azris, sindisisa da religiis<br />

Tavisuflebis ufleba; es ufleba moicavs religiisa<br />

da rwmenis gacvlis Tavisuflebas marto Tu<br />

sxvebTan kavSirSi da sajarod Tu kerZod,<br />

Tavisuflebas gamoamJRavnos misi religia an rwmena<br />

aRmsareblobiT, swavlebiT, ritualebis SesrulebiTa<br />

da dacviT.<br />

2. adamianis rwmenisa da religiis gamomJRavnebis<br />

Tavisufleba eqvemdebareba mxolod iseT SezRudvebs,<br />

romlebic gansazRvrulni arian kanoniT da<br />

aucilebelni arian demokratiul sazogadoebaSi<br />

sazogadoebrivi usafrTxoebis interesebidan<br />

gamomdinare, sazogadoebrivi wesrigis, janmrTelobis<br />

an moralis, an sxvaTa uflebebisa da<br />

Tavisuflebebis dacvisaTvis.<br />

muxli 10 - gamoxatvis Tavisufleba<br />

1. yvelas aqvs gamoxatvis Tavisuflebis ufleba. es<br />

ufleba moicavs adamianis Tavisuflebas hqondes<br />

mosazrebani; miiRos da gaavrcelos informacia da<br />

ideebi sajaro xelisuflebis Carevis gareSe da<br />

sazRvrebis miuxedavad. es muxli ar SeuSlis xels<br />

saxelmwifoebs moiTxovon radiomauwyeblobis,<br />

televiziis an kinowarmoebis licenzireba.<br />

2. am TavisuflebaTa ganxorcieleba, imis gamo, rom igi<br />

moicavs valdebulebebsa da pasuxismgeblobas,<br />

SeiZleba daeqvemdebaros iseT formalobebs,<br />

pirobebs, SezRudvebs an sasjels, romlebic<br />

gaTvaliswinebulni arian kanoniT da aucilebelni<br />

arian demokratiul sazogadoebaSi erovnuli<br />

usafrTxoebis, teritoriuli mTlianobis an<br />

sazogadoebrivi wesrigis interesebidan gamomdinare,<br />

uwesrigobisa da danaSaulis aRkveTisaTvis,<br />

janmrTelobisa da moralis, sxvaTa reputaciis an<br />

uflebebis dacvisaTvis, konfidencialurad miRebuli<br />

informaciis gamJRavnebis Tavidan acilebisa an<br />

sasamarlos Tavisuflebisa da miukerZoeblobis<br />

SenarCunebisaTvis.<br />

muxli 11 - Sekrebisa da gaerTianebis Tavisufleba<br />

1. yvelas aqvs ufleba mSvidobiani Sekrebisa da<br />

sxvebTan gaerTianebis Tavisuflebaze, rac moicavs<br />

adamianis uflebas Seqmnas da gaerTiandes<br />

profkavSirebSi Tavisi interesebis dasacavad.<br />

2. SezRudvebi ar dawesdeba am uflebaTa<br />

ganxorcielebaze imaT garda, romlebic<br />

gansazRvrulni arian kanoniT da aucileblobas<br />

warmoadgenen demokratiul sazogadoebaSi erovnuli<br />

usafrTxoebisa da sazogadoebrivi wesrigis<br />

interesebidan gamomdinare, danaSaulisa da<br />

uwesrigobis aRkveTisaTvis, janmrTelobisa an<br />

moralis, sxvaTa uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

dacvisaTvis. es muxli ar SeuSlis xels<br />

SeiaraRebuli Zalebis, policiisa da samxedro<br />

administraciis wevrebis mier am uflebebis<br />

ganxorcielebaze kanonieri SezRudvebis dawesebas.<br />

muxli 12 - qorwinebis ufleba<br />

qorwinebis asakis qalebsa da mamakacebs aqvT ufleba<br />

daqorwindnen da Seqmnan ojaxi erovnuli kanonebis<br />

mixedviT, romlebic awesrigeben am uflebis<br />

ganxorcielebas.<br />

muxli 13 - ufleba efeqtur zomebze<br />

yvelas, visac daerRva am konvenciiT gaTvaliswinebuli<br />

uflebebi da Tavisuflebebi, eqneba efeqturi zomebis<br />

miRebis ufleba erovnuli xelisuflebis winaSe, Tundac es<br />

darRveva Cadenili iqnes im pirebis mier, romlebic<br />

moqmedebdnen oficialuri uflebamosilebiT.<br />

muxli 14 - diskriminaciis akrZalva<br />

am konvenciaSi mocemuli uflebebisa da Tavisuflebebis<br />

gamoyeneba uzrunvelyofili iqneba yvelasaTvis nebismier<br />

safuZvelze diskriminaciis gareSe, iseTebze, rogorebicaa<br />

sqesi, rasa, kanis feri, ena, religia, politikuri an<br />

gansxvavebuli azri, erovnuli Tu socialuri warmoSoba,<br />

gaerTianeba erovnul umciresobasTan, qoneba, dabadeba an<br />

sxvagvari statusi.<br />

muxli 15 - gadaxveva sagangebo situaciis dros<br />

1. omis an sxva sazogadoebrivi sagangebo situaciis<br />

dros, romelic safrTxes uqmnian eris sicocxles,<br />

nebismier maRal xelSemkvrel mxares ufleba aqvs<br />

miiRos zomebi, romlebic uxveven am konvenciis<br />

xelmoweriT aRebul valdebulebebs, imdenad,<br />

ramdenadac es gamowveulia situaciis<br />

aucileblobiT; amasTan amgvari zomebi ar unda<br />

iyvnen Seusabamo saerTaSoriso samarTliT masze<br />

dakisrebul sxva valdebulebebTan.<br />

2. Ggadaxveva ar daiSveba II muxlidan, garda im<br />

SemTxvevebisa, rodesac gardacvaleba warmoadgens<br />

omis kanonzomier Sedegs, agreTve III, IV (pirveli<br />

paragrafi) da VII muxlebidan.<br />

3. nebismieri maRali xelSemkvreli mxare, romelic<br />

gamoiyenebs gadaxvevis am uflebas, srulad acnobebs<br />

evropis sabWos generalur mdivans miRebuli<br />

zomebisa da maTi mizezebis Taobaze. is agreTve<br />

Seatyobinebs evropis sabWos generalur mdivans am<br />

zomebis moqmedebis Sewyvetisa da konvenciis<br />

debulebaTa ZalaSi srulad Sesvlis Sesaxeb.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

525


muxli 16 - ucxoelTa politikuri saqmianobis SezRudva<br />

araferi, gaTvaliswinebuli X, XI da XIV muxlebiT<br />

SeiZleba ganxilul iqnes, rogorc maRali xelSemkvrel<br />

mxaris ucxoelTa politikuri saqmianobis SezRudvaSi<br />

xelisSemSleli faqtori.<br />

muxli 17 - uflebaTa borotad gamoyenebis akrZalva<br />

am konvenciiT gaTvaliswinebuli arc erTi sakiTxi ar<br />

SeiZleba iqnes ganmartebuli imgvarad, rom aniWebdes<br />

uflebas nebismier saxelmwifos, jgufs an pirovnebas raime<br />

saqmianobaSi gamoiyenos an Seasrulos raime qmedeba, mizanmimarTuli<br />

aq CamoTvlili nebismieri uflebisa da Tavisuflebis<br />

destruqciis an maT SezRudvaze ufro didi<br />

zomiT, vidre es gansazRvrulia konvenciiT.<br />

muxli 18 - uflebaTa SezRudvis gamoyenebis limitireba<br />

am konvenciiT daSvebuli SezRudvebi zemonaxseneb<br />

uflebebsa da Tavisuflebebze ar gamoiyeneba sxva miznebiT,<br />

imaT garda, romlebisTvisac isini iqnen gaTvaliswinebulni.<br />

nawili II - adamianis uflebaTa evropuli<br />

sasamarTlo<br />

muxli 19 - sasamarTlos daarseba<br />

konvenciisa da misi oqmebis xelmomwer mxareTa mier aRiarebul<br />

valdebulebaTa Sesrulebis uzrunvelyofisaTvis<br />

daarsebuli iqneba adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo<br />

(SemdgomSi `sasamarTlo~). igi ifunqcionirebs<br />

permanentul safuZvelze.<br />

muxli 20 - mosamarTleTa raodenoba<br />

sasamarTlos mosamarTleTa raodenoba Tanabari iqneba<br />

maRal xelSemkvrel mxareTa raodenobisa.<br />

muxli 21 - mosamarTleTa arCevis kriteriumi<br />

1. mosamarTleebi unda xasiaTdebodnen maRali<br />

moraluri TvisebebiT da unda hqondeT maRali<br />

Tanamdebobis dakavebisaTvis aucilebeli<br />

kvalifikacia an unda iyvnen aRiarebuli<br />

kompetenciis iuriskonsulebi.<br />

2. mosamarTleebi imsaxureben sasamarTloSi TavianTi<br />

piradi uflebaunarianobiT.<br />

3. maTi uflebamosilebis vadis ganmavlobaSi mosamarTleebi<br />

ar unda dakavdnen iseTi saqmianobiT, rac<br />

SeuTavsebeli iqneba maT damoukideblobasTan da<br />

miukerZoeblobasTan, an srulganakveTiani samsaxuris<br />

moTxovnebTan; yvela sakiTxi, romelic warmoiSoba<br />

am paragrfis gamoyenebasTan dakavSirebiT, gadawydeba<br />

sasamarTlos mier.<br />

muxli 22 - mosamarTleTa arCeva<br />

1. mosamarTleebi airCevian saparlamento asambleis<br />

xmebis umravlesobiT TiToeuli maRali xelSemkvreli<br />

mxaris survilis gaTvaliswinebiT, maT mier<br />

warmodgenili sami kandidatisagan Semdgari siidan.<br />

2. igive procedura iqneba iqneba gamoyenebuli sasamarTlos<br />

Sesavsebad axali maRali xelSemkvreli<br />

mxaris miRebisa da saTanado vakansiebis arsebobis<br />

SemTxvevaSi.<br />

muxli 23 - uflebamosilebis vadebi<br />

1. mosamarTleebi airCevian eqvsi wlis vadiT.<br />

SesaZlebelia maTi xelaxali arCeva. amasTan, pirvel<br />

arCevnebze arCeuli mosamarTleebis erTi naxevris<br />

uflebamosilebis vada amoiwureba pirveli sami<br />

wlis bolos.<br />

2. mosamarTleebi, romelTa uflebamosilebis vada<br />

unda amowuruliyo pirveli sami wlis bolos,<br />

airCevian evropis sabWos generaluri mdivnis mier<br />

Catarebuli kenWisyriT dauyovnebliv maTi arCevis<br />

Semdeg.<br />

3. imisaTvis, rom mosamarTleTa naxevris ganaxleba<br />

yovel sam weliwadSi erTxel maqsimalurad iyos<br />

uzrunvelyofili, saparlamento asambleam Semdgomi<br />

arCevnebis Catarebamde SeiZleba miiRos<br />

gadawyvetileba, rom erTi an meti asarCevi<br />

mosamarTlis uflebamosilebis vada an vadebi ar<br />

ganisazRvros eqvsi wliT da ganisazRvros ara<br />

umetes cxra da aranakleb sami wlisa.<br />

4. im SemTxvevaSi, rodesac saxezea uflebamosilebis<br />

erTze meti vada da saparlamento asamblea<br />

gamoiyenebs wina paragrafs, ulebamosilebis vadis<br />

gansazRvra moxdeba generaluri mdivnis an evropis<br />

sabWos mier arCevnebis Semdeg kenWisyris<br />

dauyovnebliv CatarebiT.<br />

5. mosamarTle, romelic airCeva im mosamarTlis<br />

Sesacvlelad, romlis uflebamosilebis vadac ar<br />

aris amowuruli, imsaxurebs misi misi winamorbedis<br />

uflebamosilebis vadis amowurvamde.<br />

6. mosamarTleTa uflebamosileba iwureba, rodesac<br />

isini aRweven 70 wlis asaks.<br />

7. mosamarTleebi msaxuroben maT Secvlamde. AamsTan,<br />

isini gaagrZeleben muSaobas im saqmeebze, romlebic<br />

aris maTi ganxilvis qveS.<br />

muxli 24 - samsaxuridan daTxovna<br />

dauSvebelia mosamarTlis daTxovna samsaxuridan, im<br />

SemTxvevis garda, rodesac sxva mosamarTleebi xmebis ori<br />

mesamediT gadawyveten, rom igi veRar akmayofilebs mis<br />

mimarT wayenebul pirobebs.<br />

muxli 25 - registracia da iuridiuli samdivnoebi<br />

sasamarTlos eqneba registratura, romlis funqciebi da<br />

organizacia ganisazRvreba sasamarTlos reglamentiT,<br />

sasamarTlos daexmarebian iuridiuli samdivnoebi.<br />

muxli 26 - sasamarTlos plenumi<br />

sasamarTlos plenumi<br />

a) airCevs sasamarTlos prezidentsa da erT an<br />

or vice-prezidents sami wlis vadiT; SesaZlebeli<br />

iqneba maTi xelaxali arCeva;<br />

b) Seqmnis paltebs drois gansazRvruli<br />

periodiT;<br />

g) airCevs sasamarTlos palatebis prezidentebs;<br />

SesaZlebeli iqneba maTi xelaxali arCeva;<br />

d) miiRebs sasamarTlos reglaments;<br />

e) airCevs registratorsa da registratoris<br />

erT an or moadgiles.<br />

526 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


muxli 27 - komitetebi, palatebi da didi palatebi<br />

1. Semosul saqmeebs sasamarTlo ganixilavs sami<br />

mosamarTlisagan Semdgar komitetebSi, Svidi<br />

mosamarTlisagan Semdgar palatebsa da Cvidmeti<br />

mosamarTlisagan Semdgar did palataSi.<br />

sasamarTlos palatebi Seqmnian komitetebs<br />

gansazRvruli vadiT.<br />

2. sasamarTloSi iqneba didi palatisa da palatebis<br />

ex officio wevri, romelic airCeva saqmeSi<br />

CarTuli mxaris principis gaTvaliswnebiT; Tuki<br />

aseTi wevri ar iqneba, an mas ar SeuZlia<br />

movaleobis Sesruleba, sasamarTlo airCevs<br />

pirovnebas, romelsac eqneba mosamarTlis<br />

uflebamosileba.<br />

3. didi palata agreTve Sedgeba sasamarTlos<br />

prezidentisagan, vice-prezidentebisagan, palatis<br />

prezidentebisa da sxva mosamarTleebisagan,<br />

romelTa arCeva moxdeba sasamarTlos reglamentis<br />

Sesabamisad. rodesac saqme gadaecema did palatas,<br />

43-e muxlis Sesabamisad, arc erTi mosamarTle im<br />

palatidan, romelmac gadasca saqme did palatas ar<br />

Seva misi palatis SemadgenlobaSi sasamarTlos<br />

prezidentsa da im mosamarTlis garda, romelic<br />

ganixilavda saqmes saqmeSi CarTuli saxelmwifo<br />

mxaris wesis gaTvaliswinebiT.<br />

muxli 28 - komitetis mier saqmis miuReblobis<br />

gamocxadeba<br />

komitets xmebis erTsulovnebiT ufleba aqvs miuReblad<br />

gamoacxados an misi saqmeebis siidan amoiRos<br />

individualuri ganacxadi, Semosuli 34-e muxlis mixedviT,<br />

rodesac aseTi gadawyvetileba SeiZleba miRebul iqnes<br />

Semdgomi ganxilvis gareSe. gadawyvetileba saboloo iqneba.<br />

muxli 29 - palatebis gadawyvetileba saqmis miRebis da<br />

saTanado zomebis Sesaxeb<br />

1. Tuki gadawyvetileba ar iqna miRebuli 28-e muxlis<br />

Sesabamisad, palata miiRebs gadawyvetilebas 34-e<br />

muxlis mixedviT Semosuli individualuri<br />

ganacxadis Taobaze da saTanado zomebze.<br />

2. palata miiRebs gadawyvetilebas 33-e muxlis<br />

Tanaxmad Semosuli saxelmwifoTaSorisi mimarTvebis<br />

gansaxilvelad miRebisa da saTanado zomebis<br />

Taobaze.<br />

3. gadawyvetileba saqmis gansaxilvelad miRebis<br />

Taobaze miRebuli iqneba gancalkevebiT, im<br />

SemTxvevebis garda, rodesac sasamarTlo gamonaklis<br />

SemTxvevebSi sxvagvarad gadawyvets.<br />

muxli 30 - didi palatisaTvis iurisdiqciis gadacema<br />

im SemTxvevaSi, Tu palatis ganxilvis qveS myofi saqme<br />

wamoWris seriozul sakiTxebs, romlebic exeba konvenciisa<br />

da misi oqmebis ganmartebas, an rodesac palatis mier<br />

sakiTxis gadawyvetas SeiZleba mohyves sasamarTlos mier<br />

manamde miRebul gadawyvetilebasTan SeuTavsebeli Sedegi,<br />

palatas ufleba aqvs nebismier dros gadawyvetilebis<br />

gamotanamde gadasces iurisdiqcia did palatas, Tuki<br />

saqmis arc erTi mxare ar iqneba amis winaaRmdegi.<br />

muxli 31 - didi palatis uflebamosilebani<br />

didi palata:<br />

a) gadawyvets 33-e an 34-e muxlebis mixedviT<br />

Semosul saqmeebs, rodesac romelime palata<br />

gadascems mas iurisdiqcias 30-e muxlis<br />

Sesabamisad, an rodesac mas saqme gadaecema 43-e<br />

muxlis mixedviT.<br />

b) ganixilavs 47-e muxlis mixedviT Semosul<br />

Txovnebs konsultatiuri mosazrebebis Taobaze.<br />

muxli 32 - sasamarTlos iurisdiqcia<br />

1. sasamarTlos iurisdiqcia vrceldeba yvela<br />

sakiTxze, romelic exeba konvenciisa da misi<br />

oqmebis axsna-ganmartebasa da gamoyenebas, rogorc<br />

es gansazRvrulia 33-e, 34-e da 47-e muxlebiT.<br />

2. sasamarTlo Tavad gadawyvets davas imis Taobaze,<br />

aqvs Tu ara mas iurisdiqcia konkretul saqmeze<br />

muxli 33 - saxelmwifoTaSorisi saqme<br />

nebismier maRal xelSemkvrel mxares SeuZlia mimarTos<br />

sasamarTlos sxva maRali xelSemkvreli mxaris mier<br />

konvenciisa da misi debulebebis nebismieri darRvevis<br />

Taobaze.<br />

muxli 34 - individualuri ganacxadebi<br />

sasamarTlos SeuZlia miiRos ganacxadebi nebismieri<br />

pirisagan, arasamTavrobo organizaciisa da fizikur pirTa<br />

jgufisagan, romlebic amtkiceben, rom isini arian erTerTi<br />

maRali xelSemkvreli mxaris mier konvenciiTa da<br />

misi oqmebiT aRiarebuli uflebebis darRvevis msxverplni.<br />

maRali xelSemkvreli mxareebi movaleni arian ar<br />

SeuSalon xeli am uflebis maqsimalur gamoyenebas.<br />

muxli 35 - saqmeebis miRebis kriteriumi<br />

1. sasamarTlos SeuZlia miiRos saqme mxolod mas<br />

Semdeg, rac saerTaSoriso samarTlis sayovelTaod<br />

aRiarebuli wesebis Tanaxmad, yvela<br />

Sidasaxelmwifoebrivi saSualeba amoiwureba da<br />

amasTan eqvsi Tvis vadaSi im TariRidan, rodesac<br />

saqmeze saboloo gadawyvetileba iqneba miRebuli.<br />

2. sasamarTlo ar miiRebs 34-e muxlis mixedviT<br />

Semosul individualur saqmeebs, Tuki:<br />

a) is anonimuria, an<br />

b) arsebiTad warmoadgens igive sakiTxs,<br />

romelic ukve ganxilul iqna sasamarTlos mier,<br />

an gadaeca saerTaSoriso gamoZiebis an<br />

mogvarebis sxva proceduras da ar Seicavs raime<br />

axal informacias.<br />

3. sasamarTlo gamoacxadebs miuReblad individualur<br />

ganacxads, Semosuls 34-e muxlis mixedviT, Tuki<br />

miiCnevs, rom ganacxadi SeuTavsebelia konvenciisa<br />

da misi oqmebis debulebebTan, aSkarad usafuZvloa<br />

an boratad iyenebs sasamarTlosadmi mimarTvis<br />

ufleba.<br />

4. sasamarTlo uaryofs ganacxads, romelsac igi<br />

miiCnevs miuReblad am muxlis mixedviT.<br />

sasamarTlos SeuZlia amis gakeTeba<br />

samarTalwarmoebis nebismier etapze.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

527


muxli 36 - mesame mxaris monawileoba<br />

1. palatis an didi palatis mier gansaxilvel yvela<br />

saqmeSi, maRal xelSemkvrel mxares, romlis erTerTi<br />

moqalaqec aris ganmcxadebeli, ufleba eqneba<br />

warmoadginos werilobiTi komentarebi da<br />

monawileoba miiRos saqmis mosmenaSi.<br />

2. sasamarTlos prezidents SeuZlia marTlmsajulebis<br />

saTanadod ganxorcielebis interesebidan<br />

gamomdinare, moiwvios nebismieri maRali<br />

xelSemkvreli mxare da/an nebismieri pirovneba,<br />

romelic ar aris ganmcxadebeli, raTa maT<br />

warmoadginon werilobiTi komentarebi an<br />

monawileoba miiRon saqmis mosmenaSi.<br />

muxli 37 - ganacxadis amoReba sasamarTlos saqmeTa<br />

siidan<br />

1. sasamarTlos SeuZlia samarTalwarmoebis nebismier<br />

etapze amoiRos ganacxadi mis saqmeTa siidan,<br />

rodesac saqmis garemoebebs igi mihyavs im<br />

daskvnamde, rom:<br />

a) ganmcxadebeli ar apirebs bolomde mihyves<br />

mis ganacxads; an<br />

b) sakiTxi gadawyda; an<br />

g) sasamarTlos mier dadgenili nebismieri sxva<br />

mizeziT aRar aris gamarTlebuli ganacxadis<br />

ganxilvis gagrZeleba. amasTan, sasamarTlo<br />

ganagrZobs ganacxadis ganxilvas im SemTxvevaSi,<br />

Tuki konvenciiTa da misi oqmebiT gansazRvruli<br />

adamianis uflebaTa pativiscema amas moiTxovs.<br />

2. sasamarTlos SeuZlia miiRos gadawyvetilebha<br />

ganacxadis mis saqmeTa siaSi aRdgenis Sesaxeb, Tuki<br />

miiCnevs, rom saqmis garemoebani amarTleben amgvar<br />

qmedebas.<br />

muxli 38 - saqmis ganxilva da megobruli mogvarebis<br />

procedurebi<br />

1. Tuki sasamarTlo gamoacxadebs, rom ganacxadi<br />

miRebulia, igi:<br />

a)Seudgeba saqmis ganxilvas mxareTa<br />

warmomadgenlebTan erTad, da Tu saWiro iqneba,<br />

Caatarebs gamoZiebas, romlis efeqturi<br />

ganxorcielebisaTvis Sesabamisi saxelmwifoebi<br />

uzrunvelyofen yvela aucilebel saSualebas;<br />

b) SesTavazebs Sesabamis mxareebs mis<br />

momsaxureobas saqmis megobruli mogvarebis<br />

miRwevis mizniT; konvenciiTa da misi oqmebiT<br />

gansazRvruli adamianis uflebebis<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

2. „b“ paragrafiT gaTvaliswinebuli procedurebi<br />

konfedencialuri unda iyos.<br />

muxli 39 - megobruli mogvarebis saSualebebis gamonaxva<br />

Tuki miRweulia megobruli mogvareba, sasamarTlo<br />

amoiRebs saqmes Tavisi siidan saTanado gadawyvetilebis<br />

miRebis gziT, romelic Semoifargleba faqtisa da<br />

miRweuli gadawyvetilebis mokle gancxadebiT.<br />

muxli 40 - sajaro mosmenebi da dokumentebis<br />

misawvdomoba<br />

1. sasamarTlo mosmenebi iqneba Ria im gamonaklisi<br />

SemTxvevebis garda, rodesac sasamarTlo sxvagvarad<br />

gadawyvets.<br />

2. registratorTan Senaxuli dokumentebi<br />

xelmisawvdomi iqneba sazogadoebisaTvis, Tuki<br />

sasamarTlos prezidenti sxvagvarad ar gadawyvets.<br />

muxli 41 - samarTliani dakmayofileba<br />

Tuki sasamarTlo daadgens, rom moxda konvenciisa da misi<br />

oqmebis darRveva da Tu maRali xelSemkvreli mxaris<br />

Sadasaxelmwifoebrivi samarTali mxolod nawilobrivi<br />

dakmayofilebis saSualebas iZleva, sasamarTlo<br />

aucileblobis SemTxvevaSi uzrunvelyofs dazaralebuli<br />

mxaris samarTlian dakmayofilebas.<br />

muxli 42 - palatebis gadawyvetilebebi<br />

palatebis gadawyvetilebebi sabolooa 44-e muxlis II<br />

paragrafis debulebebis Sesabamisad.<br />

muxli 43 - didi palatisadmi mimarTva<br />

1. palatis mier gadawyvetilebis miRebis TariRidan<br />

sami Tvis vadaSi, saqmis nebismier mxares gamonaklis<br />

SemTxvevebSi SeuZlia moiTxovos saqmis didi<br />

palatisaTvis gadacema.<br />

2. didi palatis xuTi mosamarTlisagan Semdgari<br />

kolegia miiRebs Txovnas im SemTxvevaSi, Tuki saqme<br />

exeba konvenciisa da misi oqmebis gamoyenebasa da<br />

axsna-ganmartebasTan dakavSirebul sakiTxebs, an<br />

sxva zogadi mniSvnelobis sakiTxs.<br />

3. Tuki kolegia miiRebs Txovnas, didi palata<br />

gadawyvets saqmes sasamarTlo aqtis miRebis gziT.<br />

muxli 44 - saboloo sasamarTlo aqtebi<br />

1. didi palatis aqtebi sabolooa.<br />

2. palatis ganCineba saboloo gaxdeba,<br />

a) rodesac mxareebi ganacxadeben, rom isini ar<br />

moiTxoven saqmis didi palatisaTvis gadacemas;<br />

b) Tuki aqtis miRebis TariRidan sami Tvis<br />

ganmavlobaSi ar yofila saqmis didi<br />

palatisaTvis gadacemis moTxovna;<br />

g) rodesac didi palatis kolegia uars etyvis<br />

43-e muxlis Sesabamisad Semosul moTxovnas.<br />

3. saboloo aqti gamoqveyndeba.<br />

muxli 45 - sasamarTlo aqtebisa da gadawyvetilebebis<br />

dasabuTeba<br />

1. gancxadebis misaRebad an miuReblad gamomcxadebeli<br />

aqtisa da gadawyvetilebebis dasabuTebani<br />

warmodgenil unda iqnen.<br />

2. Tuki aqti mTlianad an misi romelime nawili ar<br />

warmoadgens mosamarTleTa erTsulovan azrs,<br />

nebismier mosamarTles ufleba aqvs warmoadgnos<br />

gansxvavebuli mosazreba.<br />

528 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


muxli 46 - sasamarTlo aqtebisa savaldebulo Zala da<br />

maTi aRsruleba<br />

1. maRali xelSemkvreli mxareebi valdebulebas<br />

kisruloben Seasrulon sasamarTlos saboloo aqti<br />

nebismier saqmeze, romelSic isini mxarebi arian.<br />

2. sasamarTlos saboloo aqti gadaecema ministrTa<br />

komitets, romelic zedamxedvelobas uwevs mis<br />

aRsrulebas.<br />

muxli 47 -–konsultatiuri mosazrebebi<br />

1. sasamarTlos, ministrTa komitetis TxovniT,<br />

SeuZlia warmoadginos konsultatiuri mosazrebebi<br />

samarTlebriv sakiTxebze, romlebic exeba<br />

konvenciisa da misi oqmebis axsna-ganmartebas.<br />

2. amgvari daskvnebi ar unda exebodes konvenciis<br />

pirvel nawilSi da mis oqmebSi gansazRvrul<br />

uflebaTa da TavisuflebaTa SinaarsTan an mizanTan<br />

dakavSirebul arcerT sakiTxs, romelsac<br />

sasamarTlo an ministrTa komiteti ganixilavs<br />

samarTalwarmoebis saTanado wesiT, rogorc es<br />

SeiZleba gansazRvrul iqnes konvenciis mixedviT.<br />

3. ministrTa komitetis gadawyvetileba<br />

sasamarTlosaTvis konsultatiuri mosazrebebis<br />

mowodebis moTxovnaze saWiroebs komitetSi<br />

sxdomis uflebis mqone warmomadgenelTa xmebis<br />

umravlesobas.<br />

muxli 48 -– sasamarTlos–konsultatiuri iurisdiqcia<br />

sasamarTlo wyvets Sedis Tu ara mis kompetenciaSi<br />

ministrTa komitetis mier wardgenili Txovna<br />

konsultatiuri mosazrebis Sesaxeb imgvarad, rogorc es<br />

dadgenilia 47-e muxliT.<br />

muxli 49 -–konsultatiuri mosazrebebis dasabuTeba<br />

1. sasamarTlos konsultatiuri mosazrebebis<br />

dasabuTebani warmodgenilni unda iqnen.<br />

2. Tuki konsultaciuri mosazreba mTlianad an misi<br />

romelime nawili ar warmoadgens mosamarTleTa<br />

erTsulovan azrs, nebismier mosamarTles ufleba<br />

aqvs warmoadginos gansxvavebuli mosazreba.<br />

3. sasamarTlos konsultaciuri mosazrebebi gadecema<br />

ministrTa komitets.<br />

muxli 50 - sasamarTlos xarjebi<br />

sasamarTlos xarjebs dafaravs evropis sabWo.<br />

muxli 51 - mosamarTleTa privilegiebi da imunitetebi<br />

TavianTi uflebamosilebebis ganxorcielebis periodSi<br />

mosamarTleebs eniWebaT evropis sabWos wesdebis me-40-e<br />

muxliT da Sesabamisi SeTanxmebebiT uzrunvelyofili<br />

privilegiebi da imunitetebi.<br />

nawili III - sxvadasxva debulebebi<br />

muxli 52 - generaluri mdivnis moTxovnebi<br />

evropis sabWos generaluri mdivnisagan moTxovnis<br />

miRebisTanave, nebismieri maRali xelSemkvreli mxare<br />

miawvdis mas axsna-ganmartebas imis Taobaze, Tu ra gzebiT<br />

uzrunvelyofs misi Sidasaxelmwifoebrivi kanonmdebloba<br />

konvenciis nebismieri debulebis efeqtur ganxorcielebas.<br />

muxli 53 - adamianis arsebuli uflebebis dacva<br />

am konvenciiT gaTvaliswinebuli arcerTi sakiTxi ar<br />

SeiZleba ganxiluli iqnas, rogorc adamianis raime<br />

uflebis an fundamenuri Tavisuflebis darRveva an<br />

gadaxveva, romelic SeiZleba uzrunvelyofili iyos<br />

romelime maRali xelSemkvreli mxaris samarTliT an misi<br />

monawileobiT miRebuli sxva SeTanxmebiT.<br />

muxli 54 - ministrTa komitetis uflebamosileba<br />

am konvenciiT gaTvaliswinebuli arc erTi sakiTxi ar<br />

zRudavs evropis sabWos wesdebiT ministrTa<br />

komitetisaTvis miniWebul uflebamosilebas.<br />

muxli 55 - davebis mogvarebis sxva saSualebebis<br />

gamoricxva<br />

maRali xelSemkvreli mxareebi Tanxmdebian, rom<br />

specialuri SeTanxmebis garda isini ar gamoiyeneben maT<br />

Soris moqmed SeTanxmebebs, konvenciebsa da deklaraciebs,<br />

im mizniT, rom peticiis gziT dauqvemdebaron am konvenciis<br />

axsna-ganmartebasa da gamoyenebasTan dakavSirebuli dava<br />

mogvarebis sxva saSualebebs, romlebic ar arian<br />

gaTvaliswinebulni am konvenciiT.<br />

muxli 56 - konvenciis moqmedeba teritoriebis mimarT<br />

1. nebismier saxelmwifos ratifikaciis dros an mis<br />

Semdeg SeuZlia gaakeTos deklaracia evropis<br />

sabWos generaluri mdivnis mimarT imis Taobaze,<br />

rom winamdebare konvencia, am muxlis IV paragrafis<br />

Sesabamisad, gavrceldeba mis yvela an romelime<br />

teritoriebze, romelTa saerTaSoriso<br />

urTierTobebzec igi pasuxismgebelia.<br />

2. konvenciis moqmedeba gavrceldeba SetyobinebaSi<br />

dasaxelebul teritoriaze an teritoriebze,<br />

evropis sabWos generaluri mdivnis mier am<br />

Setyobinebis miRebidan ocdameaTe dRes.<br />

3. am konvenciis debulabani gamoiyeneba am<br />

teritoriebze adgilobrivi pirobebis saTanadod<br />

gaTvaliswinebiT.<br />

4. nebismier saxelmwifos, romelmac gaakeTa<br />

deklaracia am muxlis pirveli paragrafis<br />

mixedviT, SemdgomSi nebismier dros SeuZlia<br />

ganacxados Tavisi erTi an meti teritoriis<br />

saxeliT, romelTac deklaracia exebaT, rom igi<br />

aRiarebs sasamarTlos uflebamosilebas miiRos<br />

ganacxadebi fizikuri pirebisagan, arasamTavrobo<br />

organizaciebisa da fizikur pirTa jgufisagan ise,<br />

rogorc es gansazRvrulia konvenciis 34-e muxliT.<br />

muxli 57 – daTqmebi<br />

1. nebismier saxelmwifos, konvenciaze xelis<br />

mowerisas an saratifikacio sigelis Sesanaxavad<br />

Cabarebis dros SeuZlia gaakeTos daTqma<br />

konvenciis romelime gansazRvruli debulebis<br />

mimarT, Tu mis teritoriaze ZalaSi myofi<br />

romelime kanoni ar Seesabameba konvenciis<br />

Sesabamis debulebas. DdauSvebelia saerTo<br />

xasiaTis daTqmebis gakeTeba am muxlis mixedviT.<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

529


2. am muxlis mixedviT gakeTebuli nebismieri daTqma<br />

unda Seicavdes mokle gancxadebas saTanado kanonis<br />

Sesaxeb.<br />

muxli 58 - denonsacia<br />

1. maRal xelSemkvrel mxares SeuZlia moaxdinos<br />

winamdebare konvenciis denonsacia mxolod xuTi<br />

wlis vadis amowurvis Semdeg im TariRidan,<br />

rodesac igi gaxda misi mxare da evropis sabWos<br />

generaluri mdivnisaTvis Setyobinebis gagzavnidan<br />

eqvsi Tvis Semdeg; generaluli mdivani Seatyobinebs<br />

amis Sesaxeb sxva maRal xelSemkvrel mxareebs.<br />

2. aseTi denonsacia ver gaaTavisuflebs Sesabamis<br />

maRal xelSemkvrel mxares am konvenciiT<br />

gaTvaliswinebuli misi valdebulebisagan raime<br />

moqmedebis mimarT, romelic SeiZleba warmoadgendes<br />

am valdebulebaTa darRvevas da SeiZleba mas<br />

Cadenili hqondes denonsaciis ZalaSi Sesvlamde.<br />

3. maRali xelSemkvreli mxare, romelic Sewyvets<br />

evropis sabWos wevrobas, aseTive pirobebiT wyvets<br />

am konvenciis wevrobas.<br />

4. konvenciis denonsacia SeiZleba moxdes wina<br />

paragrafebis debulebaTa Sesabamisad, nebismier<br />

teritoriebTan mimarTebiT, romelTa mimarTac<br />

moxda misi deklireba 56-e muxlis mixedviT.<br />

muxli 59 - xelmowera da ratifikacia<br />

1. es konvencia Riaa xelmosawerad evropis sabWos<br />

wevrebisaTvis. igi iqneba ratificirebuli.<br />

saratifikacio sigeli gadaecema evropis sabWos<br />

generalur mdivans.<br />

2. winamdebare konvencia Seva ZalaSi aTi<br />

saratifikacio sigelis Sesanaxad Cabarebis Semdeg.<br />

3. im saxelmwifosaTvis, romelic mogvianebiT<br />

moaxdens konvenciis ratificirebas, konvencia<br />

ZalaSi Seva saratifikacio sigelis Cabarebis<br />

TariRisaTvis.<br />

4. Evropis sabWos generaluri mdivani Seatyobinebs<br />

evropis sabWos yvela wevrs konvenciis ZalaSi<br />

Sesvlis Taobaze, maRal xelSemkvrel mxareTa<br />

saxelebs, romelTac moaxdines ratifikacia da<br />

saratifikacio sigelebis Sesanaxad Cabarebis<br />

Sesaxeb, romliTac konvencia ZalaSi unda Sevides.<br />

Sesrulebulia romSi 1950 wlis noembris meoTxe dRes<br />

inglisur da frangul enebze; erT egzemplarad, romelic<br />

inaxeba evropis sabWos arqivSi; amasTan orive teqsts aqvs<br />

Tanabari Zala. Ggeneraluri mdivani dagascems<br />

sertificirebul aslebs TiTeul xelmomwers.<br />

530 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


evropis socialuri qartia<br />

(Semoklebuli varianti)<br />

evropis sabWos xelSekruleba, romliTac garantirebulia adamianis uflebebi<br />

evropis socialuri qartia (SemdgomSi qartia) acxadebs<br />

uflebebsa da Tavisuflebebs da awesebs kontrolis meqanizms,<br />

romelic mowodebulia uzrunvelyos monawile saxelmwifoebis<br />

mier aRniSnuli uflebebis da Tavisuflebebis<br />

dacva. qartia, romelic ZalaSi Sevida 1999 wels,<br />

TandaTanobiT cvlis Tavdapirvel, 1961 wlis qartias.<br />

qvemoT moyvanili cxrili gviCvenebs qartiis<br />

ratifikaciisa da xelmoweris amJamindel mdgomareobas.<br />

qartiiT garantirebuli uflebebi<br />

qartiiT qarantirebuli uflebebi Seexeba TiToeuli<br />

adamianis yoveldRiur cxovrebas:<br />

sabinao sakiTxebi:<br />

� sacxovrebeli binis mSenebloba ojaxis<br />

moTxovnilebebis Sesabamisad;<br />

� ubinaoTa ricxvis Semcireba;<br />

� TiToeuli sacxovrebeli binisaTvis sanitarul<br />

normebis dacvis xelmisawvdomoba;<br />

� ucxoelTa socialuri sacxovreblis mimarT<br />

samarTliani daSvebis principi.<br />

jandacvis sakiTxebi:<br />

� TiToeuli adamianisaTvis xelmisawvdomi da<br />

efeqturi samedicino momsaxureba;<br />

� janmrTelobis mdgomareobis gauaresebis gamomwvevi<br />

mizezebis aRmofxvra, upirveles yovlisa ekologiis<br />

dacvis gziT;<br />

� profesiul daavadebaTa riskis aRmofxvra, raTa<br />

kanonmdeblobaSi da praqtikaSi garantirebuli iyos<br />

Sromis usafrTxo pirobebi.<br />

ganaTlebis sakiTxebi:<br />

� 15 wlamde asakis pirTa muSaobis akrZalva;<br />

� ufaso dawyebiTi da saSuali ganaTleba;<br />

� profesionaluri orientaciis ufaso samsaxurebi;<br />

� profesiuli momzadeba da gadamzadeba;<br />

� umaRlesi da sauniversiteto ganaTlebis<br />

xelmisawvdomoba piradi niWierebis safuZvelze.<br />

dasaqmebis sakiTxebi<br />

� socialuri da ekonomikuri politika, romelic<br />

mowodebulia uzrunvelyos sruli dasaqmebis<br />

garantia;<br />

� saarsebo saxsrebis gamomuSavebis ufleba<br />

Tavisuflad arCeuli SromiTi saqmianobis meSveobiT;<br />

� Sromis samarTliani pirobebis daweseba samuSao<br />

dRis xangrZlivobisa da anazRaurebis<br />

TvalsazrisiT;<br />

� seqsualuri Zaladobisa da moraluri damcirebis<br />

winaaRmdeg brZola;<br />

� iZulebiTi Sromis akrZalva;<br />

� profesiuli kavSirebisa da mSromelTa sxva<br />

organizaciebis Camoyalibebis ufleba socialuri da<br />

ekonomikuri interesebis dacvis mizniT, agreTve, am<br />

organizaciebSi gaerTianebis Tavisufleba;<br />

� erToblivi konsultaciebis, koleqtiuri<br />

molaparakebebis, Serigebis meqanizmisa da<br />

nebayoflobiTi arbitraJis waxaliseba;<br />

� gaficvis ufleba.<br />

Tavisuflad gadaadgilebis sakiTxebi:<br />

� evropeli mSromelebisaTvis saimigracio reJimis<br />

gamartiveba;<br />

� ojaxis SemoerTebis ufleba;<br />

� ucxoeli ararezidentebis ufleba sagangebo<br />

daxmarebis Sesaxeb, repatriaciis CaTvliT;<br />

� proceduruli garantiebi qveynidan gaZevebis<br />

SemTxvevaSi.<br />

diskriminaciis dauSveblobis sakiTxebi:<br />

� qalebisa da kacebisaTvis Tanabari mopyrobisa da<br />

dasaqmebis Tanabari SesaZleblobebis ufleba;<br />

� qartiiT gamocxadebuli uflebebis yvela sferoSi<br />

diskriminaciis dauSveblobis garantia ganurCevlad<br />

rasisa, sqesisa, asakisa, kanis ferisa, enisa,<br />

religiisa, Sexedulebebisa, erovnebisa, socialuri<br />

warmomavlobisa, janmrTelobis mdgomareobisa,<br />

erovnuli umciresobebis kuTvnilebisa.<br />

socialuri uflebebis evropis komiteti<br />

socialuri uflebebis evropis komiteti (SemdgomSi<br />

komiteti) Tvals adevnebs monawile saxelmwifoebis mier<br />

aRebuli valdebulebebis Sesrulebas. mis 12 damoukidebel<br />

da miukerZoebel wevrs irCevs evropis sabWos ministrTa<br />

komiteti 6 wlis vadiT, uflebamosilebis erTi vadiT<br />

gagrZelebis uflebiT. komiteti gansazRvravs, Seesabameba<br />

Tu ara qartias, iuridiuli TvalsazrisiT, monawile<br />

saxelmwifSi arsebuli erovnuli mdgomareoba (qartiis<br />

muxli 24, Sevsebuli 1991 wlis turinis oqmiT).<br />

kontrolis procedura erovnuli<br />

moxsenebebis safuZvelze<br />

yovelwliurad, monawile saxelmwifoebi waradgenen<br />

komitetSi moxsenebas, romelSic aRwerilia qartiis<br />

mixedviT aRebuli valdebulebebis Sesruleba, rogorc<br />

kanonmdeblobis, aseve praqtikis TvalsazrisiT. yoveli<br />

moxseneba exeba mxolod saxelmwifos mier qartiiT nakisr<br />

valdebulebebs.<br />

komiteti aanalizebs moxsenebebs da iRebs<br />

gadawyvetilebas erovnuli mdgomareobis qartiasTan<br />

Sesabamisobis Sesaxeb. aseT gadawyvetilebebs ewodeba<br />

„daskvnebi“. maTi gamoqveyneba xdeba yovelwliurad.<br />

im SemTxvevaSi, Tu saxelmwifo ar iRebs zomebs socialuri<br />

uflebebis komitetis mier miTiTebul SeusabamobaTa aRmo-<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

531


safxvrelad, evropis sabWos ministrTa komiteti ugzavnis<br />

aRniSnul saxelmwifos rekomendacias, romelSic moiTxovs<br />

cvlilebebs kanonmdeblobaSi, an samarTlebriv praqtikaSi.<br />

ministrTa komitetis samuSao mzaddeba samTavrobo<br />

komitetSi, romlis SemadgenlobaSi Sedian qartiis<br />

monawile saxelmwifoebis warmomadgenlebi da romelTac<br />

daxmarebas uweven evropis socialuri partniorebis 1<br />

warmomadgenlebi. maT miniWebuli aqvT damkvirvebelTa<br />

statusi.<br />

koleqtiuri saCivrebis procedura<br />

oqmi, romelic gaixsna xelmowerisaTvis 1995 wels da<br />

ZalaSi Sevida 1998 wels, iZleva evropis socialuri<br />

uflebebis komitetisadmi saCivrebiT mimarTvis saSualebas<br />

qartiis moTxovnebis darRvevis SemTxvevaSi.<br />

organizaciebi romlebsac ufleba aqvT mimarTon komitets:<br />

_ saxelmwifoebisaTvis, romlebmac miiRes Sesabamisi<br />

procedura;<br />

1. profkavsirebis evropis konfederacia, sawarmoo<br />

konfederaciebisa da evropis mSromelTa kavSiri,<br />

Sromis saerTaSoriso organizacia.<br />

2. arasamTavrobo organizaciebi, romlebsac aqvT<br />

evropis sabWos konsultatis statusi da<br />

samTavrobo komitetis mier Seyvanilni arian<br />

Sesabamis siaSi;<br />

3. mSromelTa organizaciebi da Sesabamisi saxelmwifos<br />

profesiuli kavSirebi;<br />

_ saxelmwifoebisaTvis, romlebmac Sesabamisi<br />

procedurebis garda miiRes damatebiTi gadawyvetilebebi:<br />

4. nacionaluri arasamTavrobo organizaciebi.<br />

aRniSnuli saCivari unda Seicavdes:<br />

a) im organizaciis dasaxelebas da misamarTs,<br />

romelsac Seaqvs saCivari;<br />

b) im organizaciis warmomadgenlis Sesabamisi<br />

uflebamosilebebis damamtkicebeli sabuTs,<br />

romlic xels awers da romelsac Seaqvs<br />

saCivari;<br />

g) saxelmwifos dasaxelebas, romlis<br />

winaaRmdegac Sedis saCivari;<br />

d) qartiis im muxlze miTiTebas, romlis<br />

moTxovnebic, savaraudod, dairRva;<br />

e) saCivris obieqts, anu sakiTxs an sakiTxebs,<br />

romelTa mimarTac Sesabamisma saxelmwifom,<br />

savaraudod, daarRvia qartia; agreTve,<br />

aucilebel mtkicebulebebs da dokumentalur<br />

danarTebs.<br />

saCivris Setana warmoebs Tavisufali formiT, zemoT<br />

CamoTvlili moTxovnebis Sesabamisad, an arsebuli<br />

formularis bazaze. 1 da 2 punqtebSi aRniSnuli<br />

organizaciebi saCivars waradgenen inglisur an<br />

frangul enaze. 3 da 4 punqtebSi moxseniebuli<br />

danarCeni organizaciebi saCivars wara-<br />

dgenen Sesabamisi saxelmwifos erT-erT oficialur enaze.<br />

saCivars ganixilavs komiteti, romelic, Tu saCivris<br />

wardgenis pirobebi Seesabameba moTxovnebs, iRebs<br />

gadawyvetilebas misi miRebis Sesaxeb.<br />

im SemTxvevaSi, Tu saCivari miRebuli iqna<br />

gansaxilvelad, iwyeba mxareTa azrebis gacvlis<br />

werilobiTi procedura. garda amisa, komitets SeuZlia<br />

Caataros sajaro ganxilva.<br />

SemdgomSi, komiteti iRebs gadawyvetilebas saCivris<br />

safuZvlianobis Sesaxeb. igi atyobinebs mxareebs da evropis<br />

sabWos ministrTa komitets Tavisi gadawyvetilebis Sesaxeb<br />

moxsenebaSi, romelic unda gamoqveyndes mxareebisTvis da<br />

ministrTa komitetisaTvis gadacemidan ara ugvianes 4<br />

Tvisa. aucileblobis SemTxvevaSi, komitets SeuZlia<br />

rekomendacia gauwios saxelmwifos, raTa gadadgas<br />

konkretuli nabijebi Seqmnili situaciis qartiis<br />

moTxovnilebebTan SesabamisobaSi mosayvanad.<br />

saxelmwifoebSi qartiis muxlebis<br />

Sesrulebis Sedegebi<br />

kontrolis meqanizmis moqmedebis Sedegad, saxelmwifoebi<br />

axorcieleben mravalricxovan cvlilebebs kanonmdeblobaSi<br />

da sakanonmdeblo praqtikaSi, raTa moiyvanon isini qartiis<br />

muxlebTan SesabamisobaSi. cvlilebebis detaluri aRweris<br />

xilva (iseve, rogorc maTi Semdgomi ganviTarebis)<br />

SesaZlebelia qartiis samdivnos yovelwliur publikaciaSi<br />

„Apercu“ (mimoxilva) (ix. qvemoT).<br />

damatebiTi informacia qartiis Sesaxeb<br />

� internetis monacemTa baza (http://hudoc.esc.coe.int) an<br />

CD-ROM, romlebic aadvilebs evropis komitetis<br />

precedentuli samarTlis kvlevas socialuri<br />

samarTlis sakiTxebze;<br />

� qartiis oficialuri veb-gverdi (www.esc.coe.int),<br />

sadac Tavmoyrilia saxelmwifoebis moxsenebebi da<br />

Sesabamisi informacia saxelmwifoebis mixedviT;<br />

� yovelwliuri publikacia „Apercu“ (mimoxilva),<br />

sadac Sekrebilia informacia monawile<br />

saxelmwifoebis erovnuli kanonmdeblobis<br />

qartiasTan Sesabamisobis Sesaxeb;<br />

� „Recueil de textes“ (teqstebis krebuli), sadac<br />

Tavmoyrilia ZiriTadi informacia qartiis Sesaxeb;<br />

� sistematurad ganaxlebadi bibliografia.<br />

evropis socialuri qartiis samdivno<br />

adamianis uflebaTa generaluri direqtorati<br />

evropis sabWo (Conseil de l’Europe)<br />

F-67075 Stasbourg Cedex<br />

social.charter@coe.int<br />

1 profkavSirebis evropis konfederacia, sawarmoo<br />

konfederaciebisa da evropis mSromelTa kavSiri, Sromis<br />

saerTaSoriso organizacia.<br />

532 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


erovnul umciresobaTa dacvis CarCo konvencia<br />

momzadebulia evrosabWos wevri qveynebis<br />

xelmosawerad strasburgSi, 1995 w. 1 Tebervals.<br />

ZalaSi Sevida 1998 w. 1 Tebervals.<br />

konvencia aris pirveli Sesasruleblad<br />

savaldebulo dokumenti, romelic exeba<br />

umciresobaTa uflebebis dacvas zogadad. misi mizania<br />

daicvas erovnuli umciresebebis arseboba mxareebis<br />

Sesabamis teritoriaze. konvencia cdilobs<br />

daamkvidros umciresobebis sruli da efeqturi<br />

Tanasworoba saTanado pirobebis Seqmnis gziT,<br />

romelic saSualebas miscems maT SeinarCunon da<br />

ganaviTaron TavianTi kultura da TviTmyofadoba.<br />

konvencia ayalibebs erovnul umciresobebTan<br />

dakavSirebul principebs sazogadoebrivi cxovrebis<br />

sferoSi, rogoricaa:<br />

(Semoklebuli varianti)<br />

� diskriminaciis ararseboba<br />

� efeqturi Tanasworobis damkvidreba<br />

� kulturis, religiis, enis da tradiciebis<br />

SenarCuneba da ganviTareba<br />

� Tavisufali Sekrebis ufleba<br />

� asociaciebis Seqmnis ufleba<br />

� azris gamoTqmis Tavisufleba<br />

� azris, sindisis da religiis Tavisufleba<br />

� mediis xelmisawvdomobis da gamoyenebis ufleba<br />

� enasTan da ganaTlebasTan dakavSirebuli<br />

Tavisuflebebi<br />

� sazRvrebSorisi kontaqtebi da TanamSromloba<br />

� ekonomikur, socialur da kulturul<br />

cxovrebaSi monawileoba<br />

� ZaldatanebiTi asimilaciis akrZalva<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

533


egionaluri enebis an enobriv uciresobaTa evropis qartia<br />

qartia, romlis teqsti Sedgenil iqna evropis adgilobrivi da regionaluri xelisuflebebis mudmivi konferenciis 1<br />

mier SemoTavazebuli dokumentis safuZvelze, konvenciis saxiT miRebul iqna 1992 wlis 25 ivliss evrosabWos<br />

ministrTa komitetis mier da xelmosawerad momzadda 1992 wlis 5 noembers strasburgSi. ZalaSi Sevida 1998 wlis 1<br />

marts.<br />

1. ra miznebs isaxavs qartia?<br />

qartia es aris konvencia regionaluri da umciresobaTa<br />

enebis, rogorc evropis kulturuli memkvidreobis<br />

nawilis, ganviTarebis Sesaxeb, romelsac ganadgurebis<br />

safrTxe emuqreba. misi pirveladi mizania kulturis<br />

SenarCuneba. is vrceldeba regionalur, uciresobaTa,<br />

arateritorialur da naklebad gamoyenebul oficialur<br />

enebze. qartia mowodebulia uzrunvelyos, ramdenadac es<br />

SesaZlebelia, regioanluri da unciresobaTa enebis<br />

gamoyeneba saganmanaTleblo sferoSi da masmediaSi,<br />

SesaZlebeli gaxados da xeli Seuwyos maT gamoyenebas<br />

sakanonmdeblo da administraciul konteqstSi, ekonomikur<br />

da socialur cxovrebaSi, kulturul sferoSi da<br />

sazRvrebs gareT urTierTobisTvis.<br />

qartia dafuZnebulia erovnuli suverenitetis da<br />

teritorialuri mTlianobis Sesabamis principebze.<br />

ificialur, regonalur an uciresobaTa enebs ar<br />

ganixilavs konkurenciis an antagonizmis TvalTaxedviT.<br />

erTis ganviTarebam xeli ar unda SeuSalos meoris<br />

codnas an gavrcelebas.<br />

gansazRvreba<br />

qartiis gansazRvrebiT, termini `regionaluri an<br />

umciresobaTa enebi~ aRniSnavs enebs, romlebic<br />

tradiciulad gamoiyeneba saxelmwifos mocemul<br />

teriotoriaze amave saxelmwifos moqalaqeebis mier,<br />

romlebic saxelwifos danarCen mosaxleobasTan SedarebiT<br />

gacilebiT mcirericxovan jgufs warmoadgenen da<br />

gansxvavdeba am saxelmwifos oficialuri enisagan<br />

(enebisagan); isini ar Seicaven saxelmwifo enis (enebis)<br />

dialeqtebs, an migrantebis enebs.<br />

termini `arateritorialuri enebi~ aRniSnavs enebs,<br />

romlebic gamoiyeneba saxelwifos mosaxleobis mier,<br />

gansxvavdeba saxelwifos danarCeni mosaxleobis enis an<br />

enebisagan da tradiciuli gamoyenebis miuxedvad<br />

SeuZlebelia misi dakavSireba romelime konkretul<br />

regionTan.<br />

yvela enisaTvis gamoyenebuli rva<br />

ZiriTadi principi<br />

(nawili II, muxli 7)<br />

� regionaluri an umciresobaTa enebis, rogorc<br />

kulturuli simdidiris gamoxatvis saSualebis,<br />

aRiareba.<br />

� pativiscema nebismieri regionaluri an umciresobaTa<br />

enebis geografiuli raionisadmi.<br />

gadamwyveti zomebis miRebis aucilebloba regionaluri, an<br />

umciresobaTa enebis mxardasaWerad.<br />

� xelSewyoba da/an mxardaWera regionaluri an<br />

umciresobaTa enebis weriT an zepir metyvelebaSi,<br />

sazogadoebriv, an pirad cxovrebaSi gamosayeneblad.<br />

� Sesabamisi formebis da saSualebebis uzrunvelyofa<br />

aseTi enebis swavlebisaTvis swavlis yvela Sesatyvis<br />

stadiaze.<br />

� erovnebaTaSorisi gacvlis Sesabamisi formebis<br />

mxardaWera.<br />

� nebismieri gaumarTlebeli gansxvavebebis,<br />

gamonaklisebis, SezRudvebis an prioritetebis<br />

aRmofxvra, romelic dakavSirebulia regionaluri an<br />

umciresobaTa enebis gamoyenebasTan da miznad isaxavs<br />

maTi SenarCunebis an ganviTarebis dabrkolebas, an<br />

safrTxis Seqmnas.<br />

� enobriv jgufebs Soris urTierTgagebis<br />

damkvidrebisaTvis xelis Sewyoba.<br />

2. ra valdebulebebs iReben<br />

saxelmwifoebi?<br />

qartia Sedgeba 2 ZiriTadi nawilisagan. zogadi nawili<br />

Seicavs principebs, romlebic moqmdebs yvela mxarisaTvis<br />

da yvela regionaluri an umciresobaTa enebisaTvis<br />

(nawili II); meore nawilSi CamoTvlilia konkretuli<br />

praqtikuli valdebulebebi, romlebic SesaZloa<br />

gansxvavebuli iyos saxelmwifos, an enis mixedviT (nawili<br />

III).<br />

II nawili ayalibebs ZiriTad principebs da amocanebs,<br />

romlebic warmoadgenen politikis safuZels da romlebic<br />

aucilebel pirobebs qmnian mocemuli enebis<br />

SenarCunebisaTvis.<br />

III nawili akonkretebs II nawilSi mkafio wesebis saxiT<br />

dafiqsirebul zogad principebs. es wesebi exeba<br />

ganaTlebis sferos, sakanonmdeblo xelisuflebas,<br />

administraciul organoebs da saxelmwifo samsaxurebs,<br />

masmediis saSualebebs, kulturul RonisZiebebs da maTi<br />

uzrunvelyofis saSualebebs, ekonomikur da socialur<br />

cxovrebas da samTavrobaTaSoriso gacvlebs. monawile<br />

saxelwifoebi valdebulebas iReben III nawilis im<br />

debulebebis Sesrulebaze, romelsac maT xeli moaweres.<br />

upirveles yovlisa, maT unda gansazRvron enebi, romelTa<br />

mimarTac Tanaxma arian gamoiyenon es nawili, Semdeg maT<br />

unda gansazRvron yovel maTganTan dakavSirebuli minimum<br />

35 RonisZieba. bevri debuleba Seicavs gansxvavebuli<br />

simkacris mqone ramdenime variants, roelTagan erT-erTi<br />

SerCeul unda iqnas yoveli enis Sesabamisi mdgomareobis<br />

mixedviT. sakanonmdeblo bazis ganviTarebis, an finansuri<br />

mdgomareobis cvlilebis Sesabamisad rekomendirebulia<br />

monawileebma gaafarToon maTi valdebulebebis<br />

CamonaTvali.<br />

534 saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo


3. rogor SeiZleba vuzrunvelyoT<br />

valdebulebebis Sesruleba?<br />

qartia iTvaliswinebs monitoringis sistemas, romelic<br />

monawile qveynebs, evrosabWos da farTo sazogadoebas<br />

saSualebas aZlevs Tvali adevnos maT Sesrulebas.<br />

a) saxelmwofoTa angariSebi<br />

monawileebi sam weliwadSi erTxel evrosabWos<br />

generalur mdivans warudgenen periodul moxsenebebs maTi<br />

politikis da im zomebis Sesaxeb, romlebic miiRes maT<br />

mier aRebuli valdebulebebis Sesasruleblad. es<br />

moxsenebebi sajaroa da maTi teqstebi SesaZloa miiRoT<br />

Sesabamis saxelmwifoebSi an evrosabWoSi.<br />

b) damoukidebel eqspertTa komitetis<br />

moxseneba<br />

qartia iTvaliswinebs damoukidebel eqspertTa<br />

komitetis Seqmnas. mis SemadgenlobaSi yoveli monawile<br />

qveynidan erTi warmomadgeneli Sedis, romelic daniSnulia<br />

evrosabWos ministrTa komitetis mier maRali moraluri<br />

Tvisebebis gaTvaliswinebiT. eqspertTa komiteti pasuxs<br />

agebs qveynebis perioduli moxsenebebis ganxilvaze da aseve<br />

nebismieri sxva informaciis ganxilvaze, romelic<br />

warmodgenilia monawile qveyanaSi misi kanonmdeblobis<br />

Sesabamisad Seqmnili organos an asociaciis mier da avlens<br />

enebisadmi interess. eqspertTa komiteti amzadebs da<br />

warudgens ministrTa komitets sakuTar moxsenebas,<br />

romelic Seicavs winadadebebs da rekomendaciebs monawile<br />

qveynebisaTvis.<br />

g) ministrTa komitetis rekomendaciebi<br />

monawile saxelmwifoebisadmi<br />

eqspertTa komitetis moxsenebis ganxilvis Semdeg<br />

ministrTa komitetma SesaZloa miiRos gadawyvetileba misi<br />

gamoqveynebis Sesaxeb. mas aseve SeuZlia miiRos<br />

gadawyvetileba rekomendaciebis gacemis Taobaze monawile<br />

qveynebisaTvis aucilebeli zomebis miRebis Sesaxeb, raTa<br />

maTi politika, kanonmdebloba da praqtika Seesabamebodes<br />

maT valdebulebebs qartiis CarCoebSi.<br />

d)saparlamento asambleis monitoringi<br />

evrosabWos generaluri mdivani or weliwadSi erTxel<br />

saparlamento asambleas warudgens detalur moxsenebas<br />

qartiis gamoyenebis Sesaxeb. es evropis parlamentis<br />

wevrebs SesaZleblobas aZlevs iyvnen informirebulni, raTa<br />

aucileblobis SemTxvevaSi ganaxorcielon zewola<br />

Sesabamisi qeynebis mTavrobebze da aiZulon isini miiRon<br />

adekvaturi zomebi.<br />

e) arasamTavrobo organizaciebis roli<br />

saxelmwifoebma unda ganixilon arasamTavrobo<br />

orgnizaciebi, rogorc ZiriTadi partniorebi saerTo<br />

miznis _ enobrivi mravalferovnebis ganviTarebis _<br />

misaRwevad. isini mniSvnelovan rols asruleben, rogorc<br />

qartiis ratifikaciamde, aseve ratifikaciis Semdeg.<br />

ratifikaciamde isini unda daexmaron saxelmwifos<br />

Sesabamisi enebis da III nawilis im debulebebis SerCevaSi,<br />

romelTa gamoyenebac surT sakuTar teritoriaze. maTi<br />

roli monitoringis ganxorcielebaSi da movaleobebis<br />

SesrulebaSi gulisxmobs, rom maT unda acnobon eqspertTa<br />

komitets da erovnul mTavrobas nebismieri problemis<br />

Sesaxeb, romlebic SesaZloa wamoiWras saxelmwifos mier<br />

qartiis debulebebis Sesrulebis dros.<br />

damatebiTi informacia: evrosabWos generaluri<br />

direqtorati samarTlebriv sakiTxebSi, adgilobrivi da<br />

regionaluri demokratia (www.local.coe.int)<br />

1 mudmivi konferencia 1994 wels gadakeTda da daerqva evropis adgilobriv da regionalur xelisuflebaTa kongresi<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

535


anketa Sefasebisa da gamoxmaurebisaTvis<br />

am anketis Sevseba SegiZliaT internetSi Semdeg misamarTze: http://www.coe.int/hre<br />

Tqveni komentarebi dagvexmareba <strong>kompasi</strong>s axali gamocemis momzadebisas da momdevno seminarebis dasagegmad.<br />

<strong>kompasi</strong>s Seqmna warmoadgenda konsultaciebis, ganxilvebisa da masalebis aprobirebis SemoqmedebiT<br />

process. CvenTvis Zalze mniSvnelovania imis setyoba, Tu ramdenad exmaureba es masala maswavleblebisa da<br />

axalgazrda muSakebis moTxovnilebebs.<br />

1. me saxelmZRvaneloTi vsargeblob, rogorc ZiriTadad<br />

(moniSneT Tqveni pasuxi) � formaluri ganaTlebis sferoSi<br />

� maswavlebeli � araformaluri ganaTlebis sferoSi<br />

� meTodisti<br />

� axalgazrduli muSaki romel doneze<br />

� axalgazrda muSakebis treneri � adgilobriv doneze, gTxovT, daazustoT<br />

� axalgazrduli jgufis xelmZRvaneli ................................................................................................<br />

� sxva rangSi......................................................................................... � nacionalur doneze, gTxovT daazustoT<br />

...............................................................................................<br />

� saerTaSoriso doneze<br />

asakobrivi jgufi (monawileTa umetesoba)<br />

� 15 wlamse<br />

� 15-dan 18 wlamde<br />

� 20-dan 25 wlamde<br />

� 25-dan 30 wlamde<br />

� 30 welze ufrosi<br />

� Sereuli jgufo<br />

Cemi organizaciis an institutis dasaxeleba<br />

..................................................................................................................................................................................................................................................<br />

2. saxelmZRvanelos sesaxeb me gavige / saxelmZRvanelo momca<br />

..................................................................................................................................................................................................................................................<br />

3. muSaobisas viyenebdi saxelmZRvanelos Semdeg Tavebs da savarjiSoebs<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

..................................................................................................................................................................................................................................................<br />

4. CemTvis yvelase sasargeblo Tavebi da saxelmZRvaneloebi<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

imitom, rom<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

5. CemTvis yvelaze naklebad sasargeblo nawili da savarjiSo<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

imitom, rom<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

...................................................................................................................................................................................................................................................<br />

saxelmZRvanelo adamianis uflebaTa ganaTlebis sferoSi axalgazrdebis monawileobiT . evropis sabWo<br />

537


6. saxelmZRvanelos saerTo struqturis Cemi Sefaseba<br />

usargebloa 1 2 3 4 5 uaRresad sasargebloa<br />

7. saxelmZRvaneloSi masalebis ganTavsebis Cemi Sefaseba<br />

areulia 1 2 3 4 5 Zalze dalagebulia<br />

8. saxelmZRvaneloSi ganTavsebuli damatebiTi informaciis Cemi Sefaseba<br />

araa sakmarisi 1 2 3 4 5 amomwuravia<br />

9. savarjiSoebis reitingi<br />

cudi 1 2 3 4 5 saukeTeso<br />

10. es masala daexmara monawileebs CamoeyalibebinaT Temis sabazo Secnoba<br />

ara 1 2 3 4 5 gaaRrmaves monawileebis codna<br />

11. am masalebma gavlena moaxdines monawileebis Sexedulebebze da ubiZges maT emuSavaT sakuTar Tavze<br />

ara 1 2 3 4 5 Secvales monawileebis Sexedulebebi<br />

12. arseboben faqtiuri Secdomebi/ Cemi azriT, uadgilo ilustraciebi/ azrebi, romlebsac me ar<br />

veTanxmebi, magaliTad<br />

13. mTliani saxelmZRvanelos xelaxali gadasinjvis SemTxvevaSi Cemi rekomendacia iqneboda:<br />

14. calkeulo Tavebisa da savarjiSoebis xelaxali gadasinjvis SemTxvevaSi Cemi rekomendacia iqneboda:<br />

15. sxva resursebi, romelTa xilvasac visurvebdi saxelmZRvaneloSi (saTauris, avtoris, gamomcemlobis,<br />

enis CaTvliT)<br />

16. damatebiTi komentarebi<br />

saxeli, gvari, mamis saxeli<br />

gTxovT, es anketa gaagzavnoT Semdeg misamarTze:<br />

European Youth Center Budapest, Zivatar u. 1-3, H-1024 Budapest, Hungary<br />

Fax; +361 2124076, E-mail: eycb.secretariat@coe.int

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!