เรื่องของ ส้มประดับ
เรื่องของ ส้มประดับ
เรื่องของ ส้มประดับ
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
วิภาดา แสงสรอย ศูนยวิจัยพืชสวนแพร<br />
สม จัดเปนไมผลในวงศ RUTACEAE เปนพืชเศรษฐกิจที่นิยมปลูกกันทั่วโลก<br />
และเปน ไม<br />
ผลมงคล คําวา “สม” ในภาษาจีน คือ “ไตกิก” แปลวา โชคดี เปนสัญลักษณของความรุงเรือง<br />
ความสุข<br />
และโชคลาภ เปนผลไมเพื่อสุขภาพ<br />
มีคุณคาทางโภชนาการสูง บริโภคไดทุกเพศทุกวัย และทุกโอกาส<br />
น้ําสม...อุดมดวยวิตามินซี<br />
ซึ่งทําหนาที่<br />
เปนแอนติออกซิแดนท ปองกันมะเร็งหลายชนิด<br />
โดยเฉพาะมะเร็งที่เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีใน<br />
รางกายกับสารพิษกอมะเร็งจากสิ่งแวดลอม<br />
เนื้อสม...ชวยเจริญอาหาร<br />
ปองกันโรคลักปดลักเปด รักษาเหงือก<br />
และซอมแซมเนื้อเยื่อ<br />
นอกจากนี้ยังมีวิตามินบี<br />
ซึ่งเปนโฟเลท<br />
ชวยปองกันโรคหัวใจ<br />
ชานสม...ชวยใหรางกายไดกากอาหาร สงผลดีตอการขับถาย ชวยปองกันมะเร็งในลําไส<br />
เปลือก...เปนยาบํารุง ใชทาใบหนาปองกันและรักษาฝา<br />
คนจีนโบราณสมัยราชวงศถัง เชื่อวา<br />
สมหมกเกลือ กินแกเมาเหลาได<br />
สมที่รูจักกันทั่วไป<br />
มักพบเห็นเปนลูกขนาดกลางจึงถึงขนาดใหญ แตที่ผูเขียนจะกลาวถึงตอไปนี้<br />
จะเปนสมผลเล็กจนถึงผลจิ๋ว<br />
ซึ่งในประเทศไทยปจจุบันนี้มีความหลากหลายของสายพันธุมากขึ้น<br />
นิยม<br />
ปลูกในกระถางเปนไมประดับ ปลูกเพื่อความเพลิดเพลินโดยเฉพาะเมื่อติดลูกเต็มตน<br />
สีสันสะดุดตา<br />
สวนของผลก็รับประทานได บางชนิดเปลือกรสชาติหวานก็รับประทานไดทั้งลูก<br />
ศูนยวิจัยพืชสวนแพร สํานักวิจัยและพัฒนาการเกษตรเขตที่<br />
1<br />
เปนหนวยงานหนึ่งของกรมวิชาการเกษตร<br />
ที่รวบรวมพันธุพืชตระกูลสม<br />
ตามโครงการวิจัยการอนุรักษเชื้อพันธุพืช<br />
เพื่อประโยชนในการปรับปรุง<br />
พันธุสมในอนาคต
สมจี๊ด<br />
(Calamondin)<br />
ชื่อวิทยาศาสตร<br />
: Citrus mitis Blanco.<br />
สมจี๊ด<br />
มักพบเห็นกันบอย บางพื้นที่เรียกสมชนิดนี้วา<br />
“ สมมะปด<br />
“ ชาวญี่ปุน<br />
เรียกสมชนิดนี้วา<br />
“ ชิกิกิตสึ” (Shikikitsu)<br />
เกิดจากการผสมระหวาง สกุล Citrus และสกุล Fortunella สมจี๊ดมีลักษณะทรงพุ<br />
มกะทัดรัด ผลกลม<br />
รสชาติเปรี้ยวจัด<br />
นําไปคั้นน้ําดื่มแกเจ็บคอ<br />
บรรเทาอาการหวัดได เปลือกผลดิบ เปนยาขับลม ผลสุกดอง<br />
เค็มตากแหง กินแกไอ ผูเขียนพบเห็นสมชนิดนี้ทีไร<br />
ชวนนึกถึงชวงที่มะนาวแพงในฤดูแลง<br />
ผลสมจี๊ดชวย<br />
บรรเทาความเดือดรอนไดมาก โดยเฉพาะตอนเขาครัวทําน้ําพริกกะป<br />
หากใสน้ําสมจี๊ดแทนน้ํามะนาวจะได<br />
รสชาติน้ําพริกกะปที่อรอยกลมกลอมขึ้น<br />
ในประเทศฟลิปปนสนิยมบริโภคสมจี๊ดแทนมะนาวมานานแลว<br />
สมกัมควoท (Kumquat)<br />
สมจี๊ดดาง<br />
ชื่อวิทยาศาสตร<br />
: Fortunella spp.<br />
คําวา Kumquat เพี้ยนมาจากภาษากวางตุงวา<br />
“ Camquit ” ลักษณะผลมีทั้งทรงกลม<br />
และทรงรี<br />
ขนาดผลมีทั้งขนาดเล็กเทาหัวแมมือจนถึงลูกเทาปงปอง<br />
ลักษณะเดนที่สําคัญของสมชนิดนี้<br />
คือ<br />
กินไดทั้งเปลือก<br />
รสชาติในสวนของเปลือกจะหวาน ไมมีรสขม มีตอมน้ํามันขนาดเล็ก<br />
กลิ่นหอม<br />
จึงเปน<br />
ความแปลกที่เรียกความสนใจแกผูที่ไดพบเห็น<br />
และอยากลองชิมรสชาติ<br />
ศูนยวิจัยพืชสวนแพร ไดรวบรวมสมกัมควอทไวหลายสายพันธุ<br />
เชน นากามิกัมควอท (Nagami<br />
Kumquat : Fortunella margarita (Lour.) Swing.) ไมวากัมควอท (Meiwa Kumquat : Fortunella<br />
crassiflolia Swing.) และฟูกูชูวกัมควอท (Fukushu Kumquat : Fortunella obovata Hort. ex Tan )<br />
บางตนมีลักษณะใบดาง ทรงพุมสวยงาม<br />
เหมาะเปนไมกระถางประดับใบ ครั้นเมื่อดอกบานสะพรั่งเต็มตน<br />
ก็มีกลิ่นหอมสดชื่น<br />
ยามติดลูกเต็มตนก็สวยสะดุดตา ยิ่งพิศมองนาน<br />
ๆ ก็ยิ่งรูสึกหลงใหล<br />
เปนที่ประทับใจ<br />
แกผูที่ไดพบเห็น
1<br />
3<br />
ลักษณะใบ รูปรางผล เนื้อผลและเมล็ดของสมกัมควอทชนิดตาง<br />
ๆ<br />
1. สมนากามิกัมควอท<br />
2. สมนากามิกัมควอทดาง<br />
3. สมไมวากัมควอท<br />
4. ฟูกูชูวกัมควอท<br />
นอกจากนี้<br />
ยังมีสมกัมควอทอีกสายพันธุหนึ่งที่ลูกขนาดเล็กที่สุด<br />
ขนาดเทาปลายนิ้วกอย<br />
ชื่อวา<br />
“ ฮองกงกัมควอท ” หรือ Golden Bean Kumquat มีชื่อวิทยาศาสตรวา<br />
Fortunella hindsii (Champ.)<br />
Swing. ชาวญี่ปุน<br />
เรียกวา ” คินดสึ “ เปนสมที่มีใบรูปรางเรียวเล็ก<br />
สีเขียวเขม ดอกสีขาวเกิดที่ซอกใบ<br />
ผลกลม ติดผลดกตลอดทั้งกิ่ง<br />
เมื่อผลสุกจะมีสีสมสดใส<br />
เปนที่สะดุดตาแกผูพบเห็น<br />
แตผลสมชนิดนี้มีเมล็ด<br />
ขนาดใหญ เนื้อบางมาก<br />
จึงไมมีสวนที่รับประทานได<br />
เมล็ดเพาะงาย แตทรงพุมโปรง<br />
หากปลูกเปนไม<br />
ประดับ ควรปลูกในกระถางขนาด 10 – 12 นิ้ว<br />
จํานวน 3 ตนตอกระถาง และมีการตัดแตงควบคุมของพุม<br />
จะทําใหไดทรงพุมที่สวยงาม<br />
กะทัดรัด เหมาะสําหรับปลูกไวดูเลน หรือผูกโบวมอบเปนของกํานัลใน<br />
เทศกาลตาง ๆ ได<br />
ลักษณะใบ รูปรางผล เนื้อผลและเมล็ดของสมฮองกงกัมควอท<br />
2<br />
4
สมมืo (Buddha’s Fingers, Fingered Citron)<br />
ชื่อวิทยาศาสตร<br />
: Citrus medica L. var. sarcodactylis<br />
สมมือ เปนไมพุมขนาดกลาง<br />
ลําตนและกิ่ง<br />
มีหนามแข็ง ใบเปนใบเดี่ยว<br />
ปลายใบมน ดอกสีขาว<br />
กลิ่นหอมมาก<br />
ผลสมมีรูปรางประหลาด คลาย<br />
นิ้วมือ<br />
สมมือมีถิ่นกําเนิดในแถบเอเชีย<br />
ในอินเดีย<br />
เรียกวา “ บารานิมบู ” (Bara nimbu) แตฝรั่งมักเรียกกันวา<br />
“สมพระหัตถ<br />
พุทธองค” (Buddha’s Hand) หรือ “ สมนิ้วพระหัตถ<br />
” (Buddha’s Fingers)<br />
ชาวจีนเรียกวา “ ฝอโสว ” ซึ่งแปลวา<br />
นิ้วพระหัตถเชนเดียวกัน<br />
สวนชาว<br />
ญี่ปุน<br />
เรียกวา “บูชูกัง” (Bushukan) แปลวา สมมือ ผลสมมือพบเห็นไดไม<br />
งายนัก ปจจุบันถือเปนไมแปลกและหายาก ชาวจีนและญี่ปุน<br />
ใชสมชนิดนี้<br />
ในพิธีกรรมตาง ๆ ทางศาสนา และ ใชเปนเครื่องหอมดับกลิ่น<br />
สวนของเปลือกสมมือ... มีน้ํามันหอมระเหย<br />
กลิ่นหอม<br />
นําไป<br />
ประกอบอาหารและทํายาได มีสรรพคุณในการกระตุนหัวใจ<br />
บํารุงตับ ทําให<br />
เลือดลมดี ใชเปลือกชั้นนอกทํายาดม<br />
ตามตํารับโบราณ สูดดมแกวิงเวียน เปนลม หนามืดตาลาย เปนอ<br />
โรมาเทอราปหรือสุคนธบําบัดแบบไทย สวนผสมมีหลายอยาง คือ เปลือกสมมือ พิมเสน การบูร โปยกั๊ก<br />
เมนทอล น้ํามันสน<br />
น้ํามันดอกกุหลาบ<br />
น้ํามันสะระแหน<br />
เปลือกอบเชยญวณ และเปลือกอบเชยเทศ<br />
น้ําในผล...<br />
มีรสเปรี้ยว<br />
วิตามินซีสูง แกไอ แกเลือดออกตามไรฟน สําหรับสตรีกินเปนยาฟอกเลือด<br />
นานาสารพัดสม ที<br />
่ทางศูนย ฯ ไดรวบรวมไว มีทั้งใชประโยชนเพื่อการบริโภค<br />
คุณประโยชน<br />
ทางดานสมุนไพร การนํามาประดับตกแตงสถานที่<br />
และนําเมล็ดมาทําเปนตนตอขยายพันธุสมสําหรับ<br />
ติดตาไดอีกจํานวนมาก<br />
สมชินอตโต หรือชินอยส (Chinotto , Chinois )<br />
ชื่อวิทยาศาสตร<br />
: Citrus myrtifolia Raf.<br />
.ใบเรียงตัวสวยงามคลายใบเฟองฟา<br />
ขนาดผลเล็กกวาสมเกลี้ยง
มะนาวฝรั่งไรเมล็ด<br />
(เลมอน) น้ําคั้นทําพันส<br />
เปลือกนําไปแปรรูปแชอิ่มอบแหงได<br />
และน้ํามันหอมระเหยจากผิวเปลือก<br />
ใชในสปา หรือแตงกลิ่นโลชั่นปองกันยุง<br />
สมประดับที่จัดแสดง<br />
“สัปดาหพันธุไมแปลกและหายาก<br />
ระหวางวันที่<br />
1-11<br />
ธันวาคม 2549 “ ในงานมหกรรมพืชสวนโลก ราชพฤกษ 2549 “<br />
จังหวัดเชียงใหม<br />
ที่ไดกลาวมาทั้งหมดนี้<br />
เปนเพียงสวนหนึ่งที่ผูเขียนไดเรียบเรียงไว<br />
และยังมีสมอีกหลายสายพันธุที่<br />
นาจะพัฒนาเปนการคาได และอยูระหวางการศึกษาการใชประโยชนตอไปในอนาคต<br />
หากมีผูสนใจ<br />
ตองการสัมผัสเสนหของตนสมประดับ หรือพืชตระกูลสม มะนาว ก็ลองหามาปลูกเลี้ยงไวสัก<br />
2 – 3 ตน<br />
หมั่นดูแลรดน้ํา<br />
และใหปุยอยางสม่ําเสมอ<br />
ก็จะมีสมที่ออกดอก<br />
ติดลูกดกเต็มตนเปนที่นาภูมิใจ<br />
และวางไว<br />
เปนสิริมงคลบริเวณหนาบาน หากมีโอกาสก็สามารถแวะเยี่ยมชมไดที่<br />
ศูนยวิจัยพืชสวนแพร 205 ม.5<br />
ต.วังหงส อ.เมือง จ.แพร (054) 521387 เจาหนาที่ของเราขอตอนรับ<br />
ทุกทานดวยความยินดี
Change language